Dr. Musli VërbaniDr. Musli Vërbani

USULUL FIKHUUSULUL FIKHU ISLAM ISLAM

(për fillestarë)(për fillestarë)

FIKHFIKH

““FikhFikh” do të thotë njohuri dhe perceptim për një qështje.” do të thotë njohuri dhe perceptim për një qështje.Kur Zoti i Lartëmadhëruar e zgjodhi Musa a.s që të shkoj të firauni.Musa a.s.bëri këtë lutje:Kur Zoti i Lartëmadhëruar e zgjodhi Musa a.s që të shkoj të firauni.Musa a.s.bëri këtë lutje:””((Ozoti im)Çliroje nyjën nga gjuha ime, që ta kuptojnë(jefkahu) fjalën time”.(Ozoti im)Çliroje nyjën nga gjuha ime, që ta kuptojnë(jefkahu) fjalën time”.(Ta Ta

Ha,27,28Ha,27,28))Definicioni.Definicioni.

Fikhu është shkenca e cila mirret me studimine ligjeve praktike të sheriatit,pasi Fikhu është shkenca e cila mirret me studimine ligjeve praktike të sheriatit,pasi që ato të jenë ligjësuar prej argumenteve bazike dhe të cilat janë elaboruar dhe që ato të jenë ligjësuar prej argumenteve bazike dhe të cilat janë elaboruar dhe detalizuardetalizuar..

Imam Gazaliu thotë:Fikhu është term për të kuptuarit e gjendjes faktike.Thuhet Filani e kupton Imam Gazaliu thotë:Fikhu është term për të kuptuarit e gjendjes faktike.Thuhet Filani e kupton të mirën dhe të keqën,pra e dallon se një vepër është e mirë e një vepër tjetër është e të mirën dhe të keqën,pra e dallon se një vepër është e mirë e një vepër tjetër është e keqe, mirpo me kalimin e kohës fikhu është bërë term i njohur si shkencë e ligjeve të keqe, mirpo me kalimin e kohës fikhu është bërë term i njohur si shkencë e ligjeve të sheriatit posaqërisht për veprat e njerëzëve si f.v:sheriatit posaqërisht për veprat e njerëzëve si f.v:

-kjo vepër është farz.-kjo vepër është farz.-kjo vepër është e ndaluar.-kjo vepër është e ndaluar.-kjo vepër është e lejuar.-kjo vepër është e lejuar.-ky aktë është i plotfuqishëm-ky aktë është i plotfuqishëm-ky akt është i pavlevshëm etj.-ky akt është i pavlevshëm etj.Dietari i cili specialazohët në shkencën e fikhut quhet Dietari i cili specialazohët në shkencën e fikhut quhet Fekihë Fekihë ndërsa në shumës quhen ndërsa në shumës quhen

FukahaFukaha..Muhamedi s.a.v.s ka thënë:”Muhamedi s.a.v.s ka thënë:”Atij të cilit Allahu ia do të mirën e bënë që ai të kuptoj Atij të cilit Allahu ia do të mirën e bënë që ai të kuptoj

fenë”.fenë”.Fikhu është shkenca e cila të sjell lumturi në të dy botrat ,pra edhe në këtë botë edhe në Fikhu është shkenca e cila të sjell lumturi në të dy botrat ,pra edhe në këtë botë edhe në

botën tjetër.botën tjetër.

USULI FIKHUUSULI FIKHU

““Esl”Esl” do thotë: bazë mbi të ciën ndërtohët diqka,shumësi i kësaj fjale është do thotë: bazë mbi të ciën ndërtohët diqka,shumësi i kësaj fjale është “Usul”-“Usul”-bazat.Kjo fjalë përdorët si në aspektin konkret ashtu edhe në atë abstrakt.bazat.Kjo fjalë përdorët si në aspektin konkret ashtu edhe në atë abstrakt.

Definicioni:Definicioni:Bazat e fikhut(Usuli fikhu) janë rregullat me të cilat përpilohën ligjet e sheriatit Bazat e fikhut(Usuli fikhu) janë rregullat me të cilat përpilohën ligjet e sheriatit

nga argumenetet bazike dhe parësore.nga argumenetet bazike dhe parësore.

Argumenetet bazike janë:Kurani;Suneti;Ixhmai dhe Kijasi.Argumenetet bazike janë:Kurani;Suneti;Ixhmai dhe Kijasi.Analizimi,elaborimi,kuptimi dhe perceptimi i rregullave të këtyre argumenteve bazike Analizimi,elaborimi,kuptimi dhe perceptimi i rregullave të këtyre argumenteve bazike quhet quhet Usuli fikh.Usuli fikh.Kur pejgamberi s.a.v.s e ka dërguar Muadhin gjykatës në Jemen e ka pyetur:Kur pejgamberi s.a.v.s e ka dërguar Muadhin gjykatës në Jemen e ka pyetur:

-me çka do të gjykosh-me çka do të gjykosh-me librin e Allahut-me librin e Allahut-po nëse aty nk e gjenë-po nëse aty nk e gjenë-me sunetin e të dërguarit të Allahut-me sunetin e të dërguarit të Allahut-po nëse edhe aty nuk e gjenë-po nëse edhe aty nuk e gjenëDo të gjykoj me ixhtihadin tim(duke bërë krahasime) dhe nuk e lë qështjen të pazgjidhur.Do të gjykoj me ixhtihadin tim(duke bërë krahasime) dhe nuk e lë qështjen të pazgjidhur.Pejgamberi s.a.v.s e vendos dorën në krahërorin e tij dhe thotë:Falenderoj Allahun se je Pejgamberi s.a.v.s e vendos dorën në krahërorin e tij dhe thotë:Falenderoj Allahun se je

në pajtueshmëri me të të dërguarin dhe është i kënaqur i dërguari i Allahut me në pajtueshmëri me të të dërguarin dhe është i kënaqur i dërguari i Allahut me mendimin tënd.mendimin tënd.

Usuli fikhu është program i të vepruarit me tekstet e sheriatit.Usuli fikhu është program i të vepruarit me tekstet e sheriatit.-Kur thuhet se mishi i derrit është haram, dietari i Usulit thotë se kjo vepër është haram -Kur thuhet se mishi i derrit është haram, dietari i Usulit thotë se kjo vepër është haram

se në Kuran është përdorë forma ndaluese:”se në Kuran është përdorë forma ndaluese:”Ju është ndaluar juve mishi i derrit”.Ju është ndaluar juve mishi i derrit”.-Kur thuhet se namazi është farz, Dietari i Usuli thot se kjo është farz se në Kuran është -Kur thuhet se namazi është farz, Dietari i Usuli thot se kjo është farz se në Kuran është

përdorur forma urdhërorepërdorur forma urdhërore”Falni namazin”Falni namazin””

ARGUMENTET E SHERIATIT

PËR TË CILAT NUK JANË PAJTUAR DIJETARËT

PËR TË CILAT JANË PAJTUAR DIJETARËT

4. KIJASI

1. KUR’ANI

2. SUNETI

6. EL URFU

1. ISTIS’HANI

2. ISTIS’LAHI

3. ISTIS’HABI

5. SHERUN MIN KABLINA

4. SEDDU DHIRAI

3. IXHMAI

7. MEDHHEBI I SEHABËS

4. KIJASI

1. KUR’ANI

2. SUNETI

3. IXHMAI

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARGUMENTET E SHERIATIT PËR TË CILAT JANË

PAJTUAR DIJETARËT

4. KIJASI

1. KUR’ANI

2. SUNETI

3. IXHMAI

1. KUR’ANI1. KUR’ANIArgumenti,burim i të cilit është Zoti i Lartëmadhëruar,që e ka zbritë në mënyrë të Argumenti,burim i të cilit është Zoti i Lartëmadhëruar,që e ka zbritë në mënyrë të

drejtëpërdrejtë është drejtëpërdrejtë është Kur’ani.Kur’ani.Kurani është argumenti i parë dhe kryesorë,te i cili mbështeten të gjitha argumenetet Kurani është argumenti i parë dhe kryesorë,te i cili mbështeten të gjitha argumenetet tjera.tjera.Kuran do të thotë tubim dhe lexim.Kuran do të thotë tubim dhe lexim.

Definicioni i Kuranit:Definicioni i Kuranit:Kur’ani është fjalë e Allahut në gjuhën arabeKur’ani është fjalë e Allahut në gjuhën arabe

-i zbritur te Muhamedi s.a.v.snëpërmjet xhibrilit-i zbritur te Muhamedi s.a.v.snëpërmjet xhibrilit-i shkruajtur në mushaf-i shkruajtur në mushaf-i transmetuar përpikërisht-i transmetuar përpikërisht-leximi i të cilit llogaritet ibadet(adhurim)-leximi i të cilit llogaritet ibadet(adhurim)-i filluar me suretu el Fatiha dhe i përfunduar me suretu en Nas.-i filluar me suretu el Fatiha dhe i përfunduar me suretu en Nas.Kurani quhet edhe Kurani quhet edhe kitabkitab që do të thotë libër.Për këtë Zoti i Lartëmadhëruar thotë: që do të thotë libër.Për këtë Zoti i Lartëmadhëruar thotë:““Ha Mimë.Pasha librin e kjartë”.Ha Mimë.Pasha librin e kjartë”. (ed Duhan,1-2) (ed Duhan,1-2)Pasi që Xhibrili e mësonte Muhamedin a.s që ajetet ti vendoste në vende të caktuara dhe Pasi që Xhibrili e mësonte Muhamedin a.s që ajetet ti vendoste në vende të caktuara dhe

ti rradhiste ne vende të caktuara,Muhamedi a.s.ju thonte sehabeve që ta ti rradhiste ne vende të caktuara,Muhamedi a.s.ju thonte sehabeve që ta shkruanin ,pastaj Ebu Bekri Siddikë në kohën kur ishte halife e ka përmbledhur dhe e shkruanin ,pastaj Ebu Bekri Siddikë në kohën kur ishte halife e ka përmbledhur dhe e ka ruajtur, pastaj Othmani r.a mus-hafin e ka shumëzuar dhe e ka shpërnda nëpër ka ruajtur, pastaj Othmani r.a mus-hafin e ka shumëzuar dhe e ka shpërnda nëpër qendra Islame.qendra Islame.

Përmbledhja e Kuranit ne mes të dy koprtinave quhet Përmbledhja e Kuranit ne mes të dy koprtinave quhet Mus’haf.Mus’haf.Për Kuranin Kur’anin Zoti i Lartëmadhëruar thotë:”Për Kuranin Kur’anin Zoti i Lartëmadhëruar thotë:”Vërtetë Në e kemi zbritur Kur’anin Vërtetë Në e kemi zbritur Kur’anin

dhe Ne do ta ruajmë atë”.dhe Ne do ta ruajmë atë”. (el Hixhr,9) (el Hixhr,9)Tematika e dietarëve të Usulit në Librin e AllahutTematika e dietarëve të Usulit në Librin e Allahut është fjala e Kuranit, sepse fjala është fjala e Kuranit, sepse fjala

është ajo e cila tregon qëllimin dhe kuptimin të cilin ka dashur Zoti i Lartëmadhëruar është ajo e cila tregon qëllimin dhe kuptimin të cilin ka dashur Zoti i Lartëmadhëruar ta thotë.ta thotë.

Nga 6236 ajete sa janë në Kuran,numri i ajeteve të fikhut në Kur’an arrin shifrën në 500 Nga 6236 ajete sa janë në Kuran,numri i ajeteve të fikhut në Kur’an arrin shifrën në 500 ajete.ajete.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

Tekstet e KuranitTekstet e Kuranit

Të gjitha tekstet e Kur’anit janë të sigurta dhe janë argumente të Të gjitha tekstet e Kur’anit janë të sigurta dhe janë argumente të sigurta,vetëm se për nga tregueshmëria tekstet e kur’anit klsifikohën sigurta,vetëm se për nga tregueshmëria tekstet e kur’anit klsifikohën në: në:

1. 1. Tregueshmëri të prerë dhe të saktë dheTregueshmëri të prerë dhe të saktë dhe 2.Tregueshmëri jo të prere dhe jo të sigurt2.Tregueshmëri jo të prere dhe jo të sigurtShihet se këtu nuk bëhet fjalë për tekstin e Kur’anin si tekst, por për Shihet se këtu nuk bëhet fjalë për tekstin e Kur’anin si tekst, por për

trgueshmërinë e tekstittrgueshmërinë e tekstit1.Tregueshmëri të prerë dhe të saktë1.Tregueshmëri të prerë dhe të saktëShembull:Shembull:Ajeti kuranorë:”Ajeti kuranorë:”Dhe juve ju takon gjysma e asaj çka kanë lënë Dhe juve ju takon gjysma e asaj çka kanë lënë

gratë e juaja”gratë e juaja”është fjalë e prerë dhe e saktëështë fjalë e prerë dhe e saktëFjala”Fjala” gjysmë” gjysmë” është trgueshmëri e sigurtë dhe e saktë dhe nuk le është trgueshmëri e sigurtë dhe e saktë dhe nuk le

hapsirë për të qenë as më pak e as më shumë se gjysma.hapsirë për të qenë as më pak e as më shumë se gjysma.2.Tregueshmëri jo të prerë dhe jo të sigurtë2.Tregueshmëri jo të prerë dhe jo të sigurtëShembull:Shembull: Ajeti kur’anorë:”Ajeti kur’anorë:”ju është ndaluar juve coftina dhe gjakuju është ndaluar juve coftina dhe gjaku”.Fjala ”.Fjala

““coftinë” coftinë” është fjalë jo e prerë dhe jo e sigurtë.është fjalë jo e prerë dhe jo e sigurtë.Fjala “Fjala “coftinëcoftinë” është fjalë e përgjithëshme që përgjithëson çdo ” është fjalë e përgjithëshme që përgjithëson çdo

coftinë,pa marrë parasyshë a është coftinë e tokës apo e detit,mirpo coftinë,pa marrë parasyshë a është coftinë e tokës apo e detit,mirpo kjo fjalë mund të specifikohët, e specifikimi saj është se:kjo fjalë mund të specifikohët, e specifikimi saj është se:

” ”çdo coftinë është e ndaluar përpos coftinës së detit”çdo coftinë është e ndaluar përpos coftinës së detit”

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LIGJET E KUR’ANITLIGJET E KUR’ANIT

Llojet e ligjeve për të cilat ka zbritë kur’ani janë:Llojet e ligjeve për të cilat ka zbritë kur’ani janë:1.Ligjet e besimit1.Ligjet e besimit.Janë ligjet të cilat kanë të bëjnë me :besimin në .Janë ligjet të cilat kanë të bëjnë me :besimin në

Zotin;besimin në melaqet e Zotit;besimin n ë të dërguarin e Zotit;dhe Zotin;besimin në melaqet e Zotit;besimin n ë të dërguarin e Zotit;dhe besimin në ditën e kijametit.besimin në ditën e kijametit.

-Me këto ligje mirret shkenca e besimit(tevhidit)-Me këto ligje mirret shkenca e besimit(tevhidit)2.Ligjet e moralit2.Ligjet e moralit.Janë ligjet që kanë të bëjnë me përssosjen e moralit dhe .Janë ligjet që kanë të bëjnë me përssosjen e moralit dhe

largimin e imoralitetit nga njerëzitlargimin e imoralitetit nga njerëzit-Me këto ligje mirret shkenca e etikës dhe e moralit-Me këto ligje mirret shkenca e etikës dhe e moralit3.Ligjet praktike3.Ligjet praktike.Janë ligjet që kanë të bëjnë me fjalët,veprat kontratat dhe .Janë ligjet që kanë të bëjnë me fjalët,veprat kontratat dhe

të gjitha aktivitetet praktike të njeriuttë gjitha aktivitetet praktike të njeriut-Me këto ligje mirret shkenca e fikhut-Me këto ligje mirret shkenca e fikhut

Kuptimi i ligjeve të llojit të tretë,pra kuptimi dhe perceptimii ligjeve Kuptimi i ligjeve të llojit të tretë,pra kuptimi dhe perceptimii ligjeve praktike quhet praktike quhet fikh,fikh,ndërsa për të arritur deri te fikhu i kur’anit nevojitet ndërsa për të arritur deri te fikhu i kur’anit nevojitet shkenca e shkenca e usuli fikhutusuli fikhut

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LIGJET PRAKTIKE TË KUR’ANITLIGJET PRAKTIKE TË KUR’ANITLigjet praktike të kur’anit janë dy llojesh:Ligjet praktike të kur’anit janë dy llojesh:1.Ligjet e adhurimit(ibadat)1.Ligjet e adhurimit(ibadat)2.Ligjet e marëdhenieve rciproke në mes të njerëzëve(muamelat).2.Ligjet e marëdhenieve rciproke në mes të njerëzëve(muamelat).1.Ligjet e adhurimit(ibadat)1.Ligjet e adhurimit(ibadat)janë ligjet të cilat rregullojn marredheniet e janë ligjet të cilat rregullojn marredheniet e

njeriut me Zotin e tij.Në këto ligje bëjnë pjesë;njeriut me Zotin e tij.Në këto ligje bëjnë pjesë;1.Ligjet e namazit.1.Ligjet e namazit.2.Ligjet e agjerimit.2.Ligjet e agjerimit.3.Ligjet e zekatit. 3.Ligjet e zekatit. 4.Ligjet e haxhit.4.Ligjet e haxhit.5.Ligjet e përbetimit në zotin, e të ngjajshme5.Ligjet e përbetimit në zotin, e të ngjajshmeLigjet e adhurimit nuk ndryshojn me ndryshimin e individëve,të vendeve apo Ligjet e adhurimit nuk ndryshojn me ndryshimin e individëve,të vendeve apo

të kohëve.Në këto ligje nuk mund të ndërhyjë logjika e njeriut,këto ligje të kohëve.Në këto ligje nuk mund të ndërhyjë logjika e njeriut,këto ligje nuk ndryshohen dhe nuk reformohen asnjëherë.nuk ndryshohen dhe nuk reformohen asnjëherë.

2.Ligjet e marrëdhënieve reciproke mes njerzve2.Ligjet e marrëdhënieve reciproke mes njerzve janë ligje të cilat janë ligje të cilat rregullojnë raportet e individin me individin, raportet e individit me rregullojnë raportet e individin me individin, raportet e individit me shoqërinë,apo raportet e një shoqërie me një shoqëri tjetër.shoqërinë,apo raportet e një shoqërie me një shoqëri tjetër.

Në këto ligje kur’ani i definon rregullat e përgjithshme dhe parimet bazë. Në këto ligje kur’ani i definon rregullat e përgjithshme dhe parimet bazë. Këto ligje ndryshojn me ndryshimin e kohërave dhe rrethanave, për këtë Këto ligje ndryshojn me ndryshimin e kohërave dhe rrethanave, për këtë arsye Kur’ani shumë rrallë i ka sqaruar në menyrë strikte.Në këto ligje arsye Kur’ani shumë rrallë i ka sqaruar në menyrë strikte.Në këto ligje bëjnë pjesë;bëjnë pjesë;

-E drejta familjare,-E drejta familjare,-e drejta qytetare,-e drejta qytetare,-e drejta penale,-e drejta penale,-e drejta administrative etj.-e drejta administrative etj.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

FJALËT E KUR’ANITFJALËT E KUR’ANIT

Fjala është mjeti me të cilin kuptohët libri(Kur’ani),pra është mjeti i cili sqaron Fjala është mjeti me të cilin kuptohët libri(Kur’ani),pra është mjeti i cili sqaron librin (Kur’anin).librin (Kur’anin).

Nëse fjala nuk kuptohet dhe nuk perceptohët, atëher edhe ligji nuk mund të nxirret prej Nëse fjala nuk kuptohet dhe nuk perceptohët, atëher edhe ligji nuk mund të nxirret prej asaj fjale, nëse muxhtehidi nuk e kupton shkëndinë dhe udhëzimin e fjalës ai nuk asaj fjale, nëse muxhtehidi nuk e kupton shkëndinë dhe udhëzimin e fjalës ai nuk mund të sqaron dispozitën.mund të sqaron dispozitën.

Dietarët e kanë vërejtur se fjala:Dietarët e kanë vërejtur se fjala:-ndonjëher përdoret në kuptim rrënjësor të saj-ndonjëher përdoret në kuptim rrënjësor të saj-ndonjëher nuk përdorët në kuptimin e drejtë të saj-ndonjëher nuk përdorët në kuptimin e drejtë të saj-ndonjëher është e fshehur dhe jo e qartë-ndonjëher është e fshehur dhe jo e qartë-ndonjëher është eqartë-ndonjëher është eqartëPër këtë arsye kanë vendosur bazat dhe rregullat të cilat janë të bazuara në Për këtë arsye kanë vendosur bazat dhe rregullat të cilat janë të bazuara në

natyrshmërinë e gjuhës arabe.natyrshmërinë e gjuhës arabe.Dietarët e usulit, fjalët e kur’anit i kanë klasifikue në pesë grupe,pastaj secilin grup e Dietarët e usulit, fjalët e kur’anit i kanë klasifikue në pesë grupe,pastaj secilin grup e

kanë klasifikue edhe në katër nëngrupe që do të thotë në përgjithësi fjalen e kanë kanë klasifikue edhe në katër nëngrupe që do të thotë në përgjithësi fjalen e kanë klasifikue dhe e kanë nënklsifikue në 20 lloje.klasifikue dhe e kanë nënklsifikue në 20 lloje.

1.Klasifikimi në bazë të përdorimit1.Klasifikimi në bazë të përdorimit të fjalëstë fjalës ku bëjnë pjesë:1)Fjala specifike; 2)Fjala ku bëjnë pjesë:1)Fjala specifike; 2)Fjala gjenerale;3)Fjala shumëkuptimëshe dhe 4)Fjala interpretuese.gjenerale;3)Fjala shumëkuptimëshe dhe 4)Fjala interpretuese.

2.Klasifikimi në bazë të qartësisë së kuptimit të fjalës2.Klasifikimi në bazë të qartësisë së kuptimit të fjalës ku bëjnë pjesë:1)Fjala e ku bëjnë pjesë:1)Fjala e qartë;2)Fjala tekstuale;3)Fjala vetinterpretuese dhe 4)Fjala eksplicide.qartë;2)Fjala tekstuale;3)Fjala vetinterpretuese dhe 4)Fjala eksplicide.

3.Klasifikimi në bazë të fshehtësisë së kuptimit të fjalës3.Klasifikimi në bazë të fshehtësisë së kuptimit të fjalës ku bëjnë pjesë:1) Fjala e ku bëjnë pjesë:1) Fjala e fshehtë;2) Fjala mëdyshëse;3)Fjala globale dhe 4)Fjala e pakuptueshme.fshehtë;2) Fjala mëdyshëse;3)Fjala globale dhe 4)Fjala e pakuptueshme.

4.Klasifikimi në bazë të qëllimit të përdorimit të kuptimit 4.Klasifikimi në bazë të qëllimit të përdorimit të kuptimit ku bëjnë pjesë:1)Fjala ku bëjnë pjesë:1)Fjala në kuptim të drejtë;2)Fjala alegorike;3)Fjala pseudonuse dhe 4)Fjala e qartë.në kuptim të drejtë;2)Fjala alegorike;3)Fjala pseudonuse dhe 4)Fjala e qartë.

5.Klasifikimi në bazë të qëllimit përdorues5.Klasifikimi në bazë të qëllimit përdorues.ku bëjnë pjesë 1)tekst shprehimor;2) .ku bëjnë pjesë 1)tekst shprehimor;2) teksti sinjalizues;3) teksti tregues dhe 4) teksti mbështetës.teksti sinjalizues;3) teksti tregues dhe 4) teksti mbështetës.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI NË BAZË TË KLASIFIKIMI NË BAZË TË PËRDORIMIT TË FJALËSPËRDORIMIT TË FJALËS

Në bazë të përdorimit,fjala klasifikohët në:Në bazë të përdorimit,fjala klasifikohët në:1.fjalë specifike;1.fjalë specifike;2.fjalë gjenerale;2.fjalë gjenerale;3.fjalë shumëkuptimëshe dhe3.fjalë shumëkuptimëshe dhe4.fjalë interpretuese.4.fjalë interpretuese.1.Fjalë specifike1.Fjalë specifike është fjalë e cila përdoret për të treguar vetëm një kuptim në mënyrë është fjalë e cila përdoret për të treguar vetëm një kuptim në mënyrë

të veqantë.të veqantë.Shembull:Shembull:Fjala Fjala njeri,dituri,një,dy,tre etj.njeri,dituri,një,dy,tre etj.-Në fjalë specifike bënë pjesë:urdhërori,ndaluesi, e shquara dhe e pashquara-Në fjalë specifike bënë pjesë:urdhërori,ndaluesi, e shquara dhe e pashquara2.Fjala gjenerale2.Fjala gjenerale është fjalë e cila përdoret për të treguar tërë bashksinë nëpërmjet një është fjalë e cila përdoret për të treguar tërë bashksinë nëpërmjet një

njësie të asaj bashkësie.njësie të asaj bashkësie.Shembull:Shembull:FjalaFjala” burrat”” burrat” përfshinë të gjithë njerëzit. përfshinë të gjithë njerëzit. Fjalët ”Fjalët ”të gjithëtë gjithë”,””,”secilisecili” përfhinë të gjitha njësitet dhe secilin e asaj bahskësie për të ” përfhinë të gjitha njësitet dhe secilin e asaj bahskësie për të

cilën flitet. etj.etj.cilën flitet. etj.etj.3.Fjala shumëkuptimshe3.Fjala shumëkuptimshe është fjalë e cila përdorët për të treguar dy e më shumë është fjalë e cila përdorët për të treguar dy e më shumë

kuptime. kuptime. shembull:shembull:Fjala “Fjala “namaz”namaz”,ka kuptimin e lutjes së posaqme të namazit,por edhe kuptimin e,ka kuptimin e lutjes së posaqme të namazit,por edhe kuptimin e“lutjes “lutjes

së rëndomtë”së rëndomtë”4.Fjalë interpretuse4.Fjalë interpretuse është fjalë dykuptimshe,por që në bazë të faktorëve ka përparsi është fjalë dykuptimshe,por që në bazë të faktorëve ka përparsi

njëri prej atyre dy kuptimeve.E interpretuara është njëkuptimëshi i fjalës njëri prej atyre dy kuptimeve.E interpretuara është njëkuptimëshi i fjalës dykuptimëshe e cila e ka marrë kuptimin prioritarë në bazë të fakteve dhe ixhtihadit. dykuptimëshe e cila e ka marrë kuptimin prioritarë në bazë të fakteve dhe ixhtihadit. Shembull:Shembull:

Për të shkurorëzuarat, Zoti i Lartëmadhëruar thotë “...Për të shkurorëzuarat, Zoti i Lartëmadhëruar thotë “...dhe atyre të cilave u janë dhe atyre të cilave u janë ndërpre menstruacionet nga gratë e juaja, ideti i tyre është tre muaj”ndërpre menstruacionet nga gratë e juaja, ideti i tyre është tre muaj”

FjalaFjala”Tre muaj””Tre muaj” është zëvendësim për “ është zëvendësim për “tre menstruacione”tre menstruacione” e nuk mund të ket e nuk mund të ket kuptimin e “kuptimin e “tri pastrimeve”tri pastrimeve” se veq është interpretuar se fjala “ se veq është interpretuar se fjala “kur’ë”kur’ë” ka kuptimin ka kuptimin e menstruacionit e jo të pastrimite menstruacionit e jo të pastrimit

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI NË BAZË TË QARTËSISË KLASIFIKIMI NË BAZË TË QARTËSISË SË KUPTIMIT TË FJALËSSË KUPTIMIT TË FJALËS

Në bazë të qartësisë fjala klasifikohët në: Në bazë të qartësisë fjala klasifikohët në: 1.fjalë e qartë (e qartë);1.fjalë e qartë (e qartë);2.fjalë tekstuale (më e qartë);2.fjalë tekstuale (më e qartë);3.fjalë vetinterpretuese (edhe më e qartë) dhe3.fjalë vetinterpretuese (edhe më e qartë) dhe4.fjalë eksplicide. (shumë e qartë).4.fjalë eksplicide. (shumë e qartë).Fjalë e qartëFjalë e qartë është fjalë të cilën lexuesi e kupton pa e analizuar më shumë sepse është është fjalë të cilën lexuesi e kupton pa e analizuar më shumë sepse është

e qartë për nga vetvetja. e qartë për nga vetvetja. Shembull:Shembull:““Zoti e ka lejuar shitblerjen, ndërsa e ka ndaluar kamatën”Zoti e ka lejuar shitblerjen, ndërsa e ka ndaluar kamatën”- qart shihet se fjala ndalon shitblerjn- qart shihet se fjala ndalon shitblerjn- qartë shihet se fjala ndalon kamtën.- qartë shihet se fjala ndalon kamtën.2.Fjalë tekstuale2.Fjalë tekstuale është fjalë nënvizuese,dokumentuese për këtë arsye edhe Kur’ani është fjalë nënvizuese,dokumentuese për këtë arsye edhe Kur’ani

edhe suneti edhe ixhmai quhen tekst,dokumente sepse jan nënvizuar ,pra jan edhe suneti edhe ixhmai quhen tekst,dokumente sepse jan nënvizuar ,pra jan tekstualizuar.tekstualizuar.Shembull: Shembull:

““Allahu e ka leju shitblerjen ndërsa ka ndaluar kamtën” Allahu e ka leju shitblerjen ndërsa ka ndaluar kamtën” Fjala tekstuale ka nënvizu dhe ka dokumentue se ka dallim të madhë në mes të Fjala tekstuale ka nënvizu dhe ka dokumentue se ka dallim të madhë në mes të

shitblerjes dhe kamatës edhe pse në të dy rastet ka këmbim sedesh mes njerëzëve, shitblerjes dhe kamatës edhe pse në të dy rastet ka këmbim sedesh mes njerëzëve, prap se prap ka dallim të madhë në mes tyreprap se prap ka dallim të madhë në mes tyre

3.Fjalë vetinterpretuese3.Fjalë vetinterpretuese është fjala e cila nuk ka kurrfar alternative tjetër,përpos për është fjala e cila nuk ka kurrfar alternative tjetër,përpos për çka përdorët.çka përdorët.Shembul:Shembul:

””Falni namazin dhe jepni zekatin”.Falni namazin dhe jepni zekatin”.Pasi që këto fjalë janë sqaruar prej pejgamberit s.a.v.s. nuk mund të kenë kuptim tjetër. Pasi që këto fjalë janë sqaruar prej pejgamberit s.a.v.s. nuk mund të kenë kuptim tjetër.

Fjala “Fjala “namaz”namaz” nuk mund të ket kuptimin e nuk mund të ket kuptimin e lutjes së rëndomtlutjes së rëndomt,sepse është ,sepse është inerpretue si namaz.inerpretue si namaz.

Poashtu edhe fjala “Poashtu edhe fjala “zekat”zekat” nuk mund të ket kuptimin e nuk mund të ket kuptimin e “pastrimit“pastrimit” por të të dhënjes së ” por të të dhënjes së pjesës së cakuar të pasurisë e cila është farz.sepse është inerpretuar ashtu.pjesës së cakuar të pasurisë e cila është farz.sepse është inerpretuar ashtu.

4.Fjalë eksplicide 4.Fjalë eksplicide është fjalë aq shum e qartë,bindëse,sa që jo vetëm nuk len të ket është fjalë aq shum e qartë,bindëse,sa që jo vetëm nuk len të ket kuptim tjetër por as nuk mund të çfuqizohet. kuptim tjetër por as nuk mund të çfuqizohet. ShembullShembull:Fjala “:Fjala “kurrë”.kurrë”.

““Dhe mos pranoni Dhe mos pranoni kurrëkurrë dëshminë prej tyre.” (Nur 3) dëshminë prej tyre.” (Nur 3)Kjo fjalë(Fjala Kjo fjalë(Fjala kurrëkurrë) asnjëher nuk mund të çfuqizohët.) asnjëher nuk mund të çfuqizohët.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI NË BAZË TË FSHEHTËSISË KLASIFIKIMI NË BAZË TË FSHEHTËSISË SË KUPTIMIT TË FJALËSSË KUPTIMIT TË FJALËS

KLASIFIKIMI NË BAZË TË FSHEHTËSISË SË KUPTIMIT TË FJALËSKLASIFIKIMI NË BAZË TË FSHEHTËSISË SË KUPTIMIT TË FJALËSNë bazëtë fshehtësisë fjala klasifikohët në:Në bazëtë fshehtësisë fjala klasifikohët në:1.Fjalë e fshehtë (e fshëhtë);1.Fjalë e fshehtë (e fshëhtë);2.fjalë medyshëse (më e fshehtë); 2.fjalë medyshëse (më e fshehtë); 3.fjalë globale (edhe më e fshehtë) dhe3.fjalë globale (edhe më e fshehtë) dhe4.fjalë e pakuptueshme(shumë e fshehtë)4.fjalë e pakuptueshme(shumë e fshehtë)1,Fjalë e fshehtë1,Fjalë e fshehtë është fjalë të cilës i fshihet kuptimi,dhe për shkak të ndonjë faktori të është fjalë të cilës i fshihet kuptimi,dhe për shkak të ndonjë faktori të

jashtëm dhe nuk kuptohet qëllimi pa i bë ndonjë analizë.jashtëm dhe nuk kuptohet qëllimi pa i bë ndonjë analizë.Shembull:Shembull:Fjala “Fjala “vjedhjevjedhje”ka kuptimin e marrjes së pasurisë së tjetrit fshehtas,por fjala ”ka kuptimin e marrjes së pasurisë së tjetrit fshehtas,por fjala taratarar-r-

mashtruesmashtrues është marrje e pasurisë së tjetrit haptazi duke e mashtruar. Dietarët është marrje e pasurisë së tjetrit haptazi duke e mashtruar. Dietarët ““tararin” tararin” e quajnë vjedhës dhe më shumë se vjedhës për këtë arsye janë pajtuar se e quajnë vjedhës dhe më shumë se vjedhës për këtë arsye janë pajtuar se për “për “tararin” tararin” vlen dispozita e vjedhësitvlen dispozita e vjedhësit

2.Fjalë dykuptimëshe2.Fjalë dykuptimëshe është fjala të cilës i është fshehur kuptimi,por kuptimi i saj mund është fjala të cilës i është fshehur kuptimi,por kuptimi i saj mund të zbulohet pas një analize të thellë me fjalë të tjera,është fjala e cila ka dy e më të zbulohet pas një analize të thellë me fjalë të tjera,është fjala e cila ka dy e më shumë kuptime ose që nuk përputhet me ndonjë tekst tjetër.shumë kuptime ose që nuk përputhet me ndonjë tekst tjetër.Shembull:Shembull:

Fjala “Fjala “kur’ë”(etapë,fazë)kur’ë”(etapë,fazë) ka kuptimin edhe të menstruacionit por edhe të pastrimit ka kuptimin edhe të menstruacionit por edhe të pastrimit3.Fjalë globale 3.Fjalë globale është fjala të cilës i fshihet kuptimi nga vet folësi dhe nuk mund të është fjala të cilës i fshihet kuptimi nga vet folësi dhe nuk mund të

kuptohet deri sa vet folësi ta sqaroj.kuptohet deri sa vet folësi ta sqaroj.Shembull:Shembull:Fjala “Fjala “Zekat”Zekat” është fjalë globale,nuk mundë të kuptohet deri sa të sqarohet,e pastaj është fjalë globale,nuk mundë të kuptohet deri sa të sqarohet,e pastaj

Muhamedi a.s ka sqarue kohën e dhënies, shumën apo sasinë kohën, kur duhet Muhamedi a.s ka sqarue kohën e dhënies, shumën apo sasinë kohën, kur duhet dhënë, dhe sa duhet dhënë zekatdhënë, dhe sa duhet dhënë zekat

4.Fjalë e paqart 4.Fjalë e paqart është fjala globale të cilës nuk i dihet qëllimi dhe kuptimi. është fjala globale të cilës nuk i dihet qëllimi dhe kuptimi. Shembull:Shembull:Fillimi i sureve me shkronjat e alfabetit Fillimi i sureve me shkronjat e alfabetit “elif.lam.mim.”Ta Ha”“elif.lam.mim.”Ta Ha” “Ja Sinë“Ja Sinë”etj.”etj.Kuptimi i këtyre shkronjave është ende i panjohur.Kuptimi i këtyre shkronjave është ende i panjohur.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI NË BAZËT TË QËLLIMIT TË KLASIFIKIMI NË BAZËT TË QËLLIMIT TË PËRDORIMIT TË KUPTIMIT TË FJALËSPËRDORIMIT TË KUPTIMIT TË FJALËS

Në bazë të qëllimit t përdorimit të kuptimit fjala klasifikohët në:Në bazë të qëllimit t përdorimit të kuptimit fjala klasifikohët në:1.Fjalë në kuptim të drejtë;1.Fjalë në kuptim të drejtë;2.Fjalë alegorike;2.Fjalë alegorike;3.Fjalë pseudonuese dhe3.Fjalë pseudonuese dhe4.Fjalë e qartë.4.Fjalë e qartë.1.Fjala kuptimdrejtë1.Fjala kuptimdrejtë është çdo fjalë e cila përdoret në kuptim të drejtë. është çdo fjalë e cila përdoret në kuptim të drejtë.Shembull:Shembull: Fjala Fjala “njeri“njeri”përdorët për gjallesën e logjikshme”përdorët për gjallesën e logjikshme Fjala Fjala “ujk“ujk” përdorët për kafshën e egër ” përdorët për kafshën e egër Fjala Fjala “kafsh“kafsh” përdoret për kafshët tjera në fytyrën e tokës” përdoret për kafshët tjera në fytyrën e tokës2.Fjalë alegorike2.Fjalë alegorike është fjalë e huazuar nga diqka që i përshtatet rastit apo për shkak të është fjalë e huazuar nga diqka që i përshtatet rastit apo për shkak të

ndërlidhjes së veqantë.ndërlidhjes së veqantë.Shembull:Shembull:Kam pi Kam pi “mëkatin”,“mëkatin”, qëllimi është kam pi qëllimi është kam pi alkoolinalkoolin sepse alkoli është sepse alkoli është mëkat,mëkat, që do të që do të

thotë kam pi alkoolin i cili me bënë të jem në mëkat.thotë kam pi alkoolin i cili me bënë të jem në mëkat.3.Fjalë pseudonuse3.Fjalë pseudonuse është fjalë ku brenda saj fshihet qëllimi dhe nuk mund të kuptohët është fjalë ku brenda saj fshihet qëllimi dhe nuk mund të kuptohët

pa argumentim,pa marrë parasysh qëllimi a është fjalë në kuptim të drejtë apo fjalë pa argumentim,pa marrë parasysh qëllimi a është fjalë në kuptim të drejtë apo fjalë alegorike.alegorike.Shembull:Shembull:

Thënja gruas Thënja gruas “Kalo në idet“Kalo në idet”me qëllim të shkurorëzimit ”me qëllim të shkurorëzimit ““Ideti” Ideti” quhet shkurorëzim, sepse kuptimi i drejt i saj është quhet shkurorëzim, sepse kuptimi i drejt i saj është ideti dhe llogaritaja e ideti dhe llogaritaja e

idetit idetit e mund të jet qëllimi për shkurorëzim,për këtë arsyee mund të jet qëllimi për shkurorëzim,për këtë arsye ka kuptimin e ka kuptimin e shkurorëzimitshkurorëzimit

4.Fjalë e qartë4.Fjalë e qartë është fjala e cila për shka të përdorimit të shpeshtë ështëe sqaruar është fjala e cila për shka të përdorimit të shpeshtë ështëe sqaruar saktësisht pa marrë parasysh a është në kuptim të drejtë apë është fjalë algorike e saktësisht pa marrë parasysh a është në kuptim të drejtë apë është fjalë algorike e shpeshtë dhe e skatësuar.shpeshtë dhe e skatësuar.Shembull:Shembull:

““Kam shitë”,”kam ble”,Kam shitë”,”kam ble”,në kuptim të drejtë është shitja dhe blerja.në kuptim të drejtë është shitja dhe blerja.Poashtu:”Poashtu:”kam ngrënë mollën”kam ngrënë mollën” ka për qëllim pemën mollë e jë trungun mollë ka për qëllim pemën mollë e jë trungun mollë ““Nuk ha nga kjo hurme”Nuk ha nga kjo hurme” Folësi ka për qëllim Folësi ka për qëllim: : nuk ha frytet e hurmës e jo gjethet dhe nuk ha frytet e hurmës e jo gjethet dhe

trungun e hurmës.trungun e hurmës.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI NË BAZË TË KUPTIMIT TË KLASIFIKIMI NË BAZË TË KUPTIMIT TË

QËLLIMIT TË PËRDORIMIT TËQËLLIMIT TË PËRDORIMIT TË TEKSTITTEKSTIT

KLASIFIKIMI NË BAZË TË KUPTIMIT TË QËLLIMIT TË PËRDORIMIT TË TEKSTITKLASIFIKIMI NË BAZË TË KUPTIMIT TË QËLLIMIT TË PËRDORIMIT TË TEKSTITNë bazë tqëllimit të përdorimit të tekstit fjalaklasifikohët në:Në bazë tqëllimit të përdorimit të tekstit fjalaklasifikohët në:1.Teksti shprehimor;1.Teksti shprehimor;2.Teksti tregues;2.Teksti tregues;3.Teksti sinjalizues dhe3.Teksti sinjalizues dhe4.Teksti mbështetës.4.Teksti mbështetës.1. Teksti shprehimorë:1. Teksti shprehimorë: është fjala e cila tregon vet qëllimin dhe kuptimin e saj nëpërmjet është fjala e cila tregon vet qëllimin dhe kuptimin e saj nëpërmjet

rrënjës së saj por edhe nëpërmjet degës së saj.rrënjës së saj por edhe nëpërmjet degës së saj.Shembull:Shembull:Thënia e Zotit të lartëmadhëruar “Thënia e Zotit të lartëmadhëruar “Dhe ka lejuar Allahu shit-blerjen dhe ka ndaluar Dhe ka lejuar Allahu shit-blerjen dhe ka ndaluar

kamatënkamatën”.Fjala shpreh dy qështje: e para shpreh ndalimin e kamatës, e dyta shpreh të ”.Fjala shpreh dy qështje: e para shpreh ndalimin e kamatës, e dyta shpreh të lejuarit e shit-blerjes dhe ndalimit të kamtës,sepse ka ardhë si kundërpërgjigje ndaj lejuarit e shit-blerjes dhe ndalimit të kamtës,sepse ka ardhë si kundërpërgjigje ndaj atyre të cilët kanë thënë se “atyre të cilët kanë thënë se “shit-blerja është njësoj si kamata”shit-blerja është njësoj si kamata”..

2.Teksti tregues:2.Teksti tregues:Tregueshmëri quhet qëllimi apo shigjeta e lijërimit.Tregueshmëri quhet qëllimi apo shigjeta e lijërimit.Shembull:Shembull:““Dhe mos u thuaj as “of”Dhe mos u thuaj as “of”.Shprehimisht dhe qart tregon se është e ndaluar tu thuhet “.Shprehimisht dhe qart tregon se është e ndaluar tu thuhet “of” of”

prindërve,ndërsa nëpërmjet tregueshmërisë së fjalës kuptohët se është e ndaluar prindërve,ndërsa nëpërmjet tregueshmërisë së fjalës kuptohët se është e ndaluar rrahja,sharja,izolimi ,abuzimi etj,sepse këto janë nënçmime edhe mëtë mëdha se fjala rrahja,sharja,izolimi ,abuzimi etj,sepse këto janë nënçmime edhe mëtë mëdha se fjala ““of”.of”.

3.Teksti sinjalizuese: 3.Teksti sinjalizuese: është kuptimi i fjalës në vetvete i cili është i patjetërsueshëm nga është kuptimi i fjalës në vetvete i cili është i patjetërsueshëm nga vet kontesti i fjalës.vet kontesti i fjalës.Shembull:Shembull:

””Mbarësia e tij(fëmijës) dhe gjidhënia së bashku tridhjet muaj”Mbarësia e tij(fëmijës) dhe gjidhënia së bashku tridhjet muaj”shprehimisht shprehimisht tregohet se nëna i jep gji fëmijës, sepse kontesti i ajetit dëshmon këtë, ndërsa në tregohet se nëna i jep gji fëmijës, sepse kontesti i ajetit dëshmon këtë, ndërsa në formën sinjalizuese kuptohet se minimumi i shtatzanisë është gjashtë muaj,sepse ajeti formën sinjalizuese kuptohet se minimumi i shtatzanisë është gjashtë muaj,sepse ajeti tjetër tregon se:”tjetër tregon se:”dhe gjidhënia e tij në dy vite”dhe gjidhënia e tij në dy vite”,e perioda e shtazanisë mbetet ,e perioda e shtazanisë mbetet gjashtë muajgjashtë muaj

44.Mbështetësimi i tekstit:.Mbështetësimi i tekstit:është tregueshmëria heshtëse e fjalës në të cilën përqëndrohët është tregueshmëria heshtëse e fjalës në të cilën përqëndrohët vërtëtësia e fjalës.vërtëtësia e fjalës.Shembull:Shembull:

““Dhe pyet qytetin në të cilin keni qenë”Dhe pyet qytetin në të cilin keni qenë”.Logjikisht ky tekst do tishte e pavlefshme nëse .Logjikisht ky tekst do tishte e pavlefshme nëse nuk ia mbështesim tekstit:”Dhe pyeti nuk ia mbështesim tekstit:”Dhe pyeti banorët banorët e qytetit”,sepse qyteti është vend i cili e qytetit”,sepse qyteti është vend i cili nuk dëgjon por banorët janë ata të cilet dëgjojnë.nuk dëgjon por banorët janë ata të cilet dëgjojnë.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

2. SUNETI2. SUNETI

Argumenti, burim i të cilit është Zoti i Lartëmadhëruar ne mënyrë jo te drejpërdrejt por Argumenti, burim i të cilit është Zoti i Lartëmadhëruar ne mënyrë jo te drejpërdrejt por në mënyre të tërthortë është në mënyre të tërthortë është suneti.suneti.

Suneti është argumenti i dytë i sheriatit dhe vjen menjëher pas KuranitSuneti është argumenti i dytë i sheriatit dhe vjen menjëher pas KuranitSunet do të thotë rrugë dhe sqarim.Sunet do të thotë rrugë dhe sqarim.Sunet është:Sunet është:Gjithëqka rezulton ngs i dërguari i Allahut s.a.v.s prej:Gjithëqka rezulton ngs i dërguari i Allahut s.a.v.s prej:-fjalëve-fjalëve-veprave ose-veprave ose- miratimit të tij në heshtje.- miratimit të tij në heshtje.Nga definicioni kuptohet se suneti klasifikohët në: sunet fjalorë,sunet veprues dhe sunet Nga definicioni kuptohet se suneti klasifikohët në: sunet fjalorë,sunet veprues dhe sunet

miratues.miratues.1.Sunet fjalorë1.Sunet fjalorë:është thënia e pejgamberit s.a.v.s:është thënia e pejgamberit s.a.v.s..Shembull:Shembull:””Mos dëmtoni dhe mos u dëmtoni”.Mos dëmtoni dhe mos u dëmtoni”.2.Sunet i veprave2.Sunet i veprave: janë mënyra veprimit të pejgamberit s.av.s gjatë faljes së namazit : janë mënyra veprimit të pejgamberit s.av.s gjatë faljes së namazit

ose kryerjes së haxhit etj.sepse Muhamedi a.s e ka falur namazin dhe ka ose kryerjes së haxhit etj.sepse Muhamedi a.s e ka falur namazin dhe ka thënë:”thënë:”Faluni siq më shihni duke u falur”Faluni siq më shihni duke u falur”

Muhamedi a.s e ka kryer haxhin dhe ka thënëMuhamedi a.s e ka kryer haxhin dhe ka thënë“Mënyrën e të vepruarit në haxh “Mënyrën e të vepruarit në haxh merrni nga unë”merrni nga unë”

3.Suneti miratues3.Suneti miratues:Nëse në prezencë të pejgamberit s.a.v.s veprohet diqka dhe e :Nëse në prezencë të pejgamberit s.a.v.s veprohet diqka dhe e miraton në heshtje me pohim ose me mohim quhet sunet miratues.miraton në heshtje me pohim ose me mohim quhet sunet miratues.

Shprehjet të cilat kanë kuptimin e sunetit janë:Shprehjet të cilat kanë kuptimin e sunetit janë:-hadithë-hadithë(fjalë)(fjalë)-Haber-Haber(informatë)(informatë)-ether-ether (gjurmë)dhe (gjurmë)dhe -rivaje-rivaje(transmetim).(transmetim).

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARGUMENTI I SUNETIT SI BURIM I SHERIATITARGUMENTI I SUNETIT SI BURIM I SHERIATIT

Argumenti nga Kurani.Argumenti nga Kurani.Zoti Lartëmadhëruar e tregon vlerën,rëndësinë dhe argumentimin e Zoti Lartëmadhëruar e tregon vlerën,rëndësinë dhe argumentimin e

sunetit ku thotë:sunetit ku thotë:““Kush dëgjon të dërguarin ai veq e ka dëgjuar Allahun.”Kush dëgjon të dërguarin ai veq e ka dëgjuar Allahun.” ( Nisa, 80)( Nisa, 80)Në një ajet tjetër Zoti i Lartëmadhëruar thotë:Në një ajet tjetër Zoti i Lartëmadhëruar thotë:““Çka ka ndalue i dërguari i Allahut,sikur ta kishte ndaluar” Çka ka ndalue i dërguari i Allahut,sikur ta kishte ndaluar”

Allahu”.Allahu”. ( Hashr, 7) ( Hashr, 7)Përndryshe suneti është edhe spjegues dhe sqarues i Kuranit për Përndryshe suneti është edhe spjegues dhe sqarues i Kuranit për

shumë qështje.Zoti i Lartëmadhëruar ka thënë:shumë qështje.Zoti i Lartëmadhëruar ka thënë:””Dhe Ne ta kemi zbritur Kuranin (O Muhamed)që tu sqarosh Dhe Ne ta kemi zbritur Kuranin (O Muhamed)që tu sqarosh

njerëzëve ajo çka u ka zbritur atyre e që ata të mendojnë”njerëzëve ajo çka u ka zbritur atyre e që ata të mendojnë”..(En-Nahl, 44)(En-Nahl, 44)

Argument nga sunetiArgument nga sunetiMuhamedi a.s ka thënë:”Muhamedi a.s ka thënë:”““Në mesin e juve po lë dy qështje nëse u përmbaheni kurr Në mesin e juve po lë dy qështje nëse u përmbaheni kurr

nuk do të humbni, e ato dy qështje janë:Kurani, libri i nuk do të humbni, e ato dy qështje janë:Kurani, libri i Allahut dhe suneti im”.Allahut dhe suneti im”.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

PJESËT E SUNETITPJESËT E SUNETIT

Suneti ndahet në dy pjesë:Suneti ndahet në dy pjesë:1.Pjesa e parë halka (Zingjiri ) i sunetit(senedi)1.Pjesa e parë halka (Zingjiri ) i sunetit(senedi)2.Pjesa e dytë Teksti i sunetit(metni).2.Pjesa e dytë Teksti i sunetit(metni).1.Halka (zingjiri) e seunetit(senedi)1.Halka (zingjiri) e seunetit(senedi) quhet vargu i emrave të quhet vargu i emrave të

përcjellësëve(transmetuesëve)të sunetit.përcjellësëve(transmetuesëve)të sunetit.Shembull: Shembull: Sikurse në vrapim kur një vrapues e merr stafetën e ai vrapon dhe ia Sikurse në vrapim kur një vrapues e merr stafetën e ai vrapon dhe ia

dorëzon të dytit,e i dyti pasi e merr vrapon dhe ia dorëzon të tretit,e dorëzon të dytit,e i dyti pasi e merr vrapon dhe ia dorëzon të tretit,e i treti pasi që e pranon, vrapon dhe ia dorëzo të katërtit,ashtu edhe i treti pasi që e pranon, vrapon dhe ia dorëzo të katërtit,ashtu edhe edhe suneti është përcjell gojarisht prej të parit(sehabës)te i edhe suneti është përcjell gojarisht prej të parit(sehabës)te i dyti(tabiiju)e i dyti te i treti(etbei tabiiju) e kështu me radhë deri sa dyti(tabiiju)e i dyti te i treti(etbei tabiiju) e kështu me radhë deri sa është rexhistruar.është rexhistruar.

Radhitja e zingjirit(transmetuesëve)të hadithit quhet Radhitja e zingjirit(transmetuesëve)të hadithit quhet sened.sened.2.Teksti i hadithit(metni)2.Teksti i hadithit(metni)Kur transmetuesi e transmeton dhe e Kur transmetuesi e transmeton dhe e

tregon tekstin e hadithit, ose e tregon veprën e pejgamberit s.a.v.s, tregon tekstin e hadithit, ose e tregon veprën e pejgamberit s.a.v.s, ose e spjegon miratimin e një vepre të Muhamedit s.a.v.s quhet ose e spjegon miratimin e një vepre të Muhamedit s.a.v.s quhet metn.metn.

Kush e përcjell tekstin e hadithit quhet Kush e përcjell tekstin e hadithit quhet RavijRavij (transmetues). (transmetues).Teksti i transmetuar quhet Teksti i transmetuar quhet Rivaje.Rivaje.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LLOJET E SUNETITLLOJET E SUNETIT

Suneti i cili kualifikohët si sunet i pranuar kualifikohët në dy Suneti i cili kualifikohët si sunet i pranuar kualifikohët në dy lloje:lloje:

1.Suneti musnid(suneti i pashkëputur).1.Suneti musnid(suneti i pashkëputur).2.Suneti mursel(suneti i shkëputur).2.Suneti mursel(suneti i shkëputur).1Suneti musnid(suneti i pashkëputur)1Suneti musnid(suneti i pashkëputur)Quhet suneti vargu i të cilit nuk shkëputet në asnjë halkë prej Quhet suneti vargu i të cilit nuk shkëputet në asnjë halkë prej

halkave të zngjirit të transmetuesëve prej rexhistruesit e halkave të zngjirit të transmetuesëve prej rexhistruesit e deri te pejgamberi a.sderi te pejgamberi a.s

2.Suneti mursel(suneti i shkëputur2.Suneti mursel(suneti i shkëputur)quhet suneti,vargu i të )quhet suneti,vargu i të cilit shkëputet në një halkë prej halkave të transmetuesëve cilit shkëputet në një halkë prej halkave të transmetuesëve të sunetit,pa marrë parasysh shkëputja a është te të sunetit,pa marrë parasysh shkëputja a është te sehabiu ,tabiiju apo te etbeë tabiiju.sehabiu ,tabiiju apo te etbeë tabiiju.

Shembull:Shembull:Nëse tabiiju i cili nuk e ka dëgjue prej Muhamedit a.s hadithin Nëse tabiiju i cili nuk e ka dëgjue prej Muhamedit a.s hadithin

thotë:Muhamedi a.s ka thënë,pa e përmendur se sehabiu ia thotë:Muhamedi a.s ka thënë,pa e përmendur se sehabiu ia ka tregue atij se Muhamedi a.s ka thënë:.ka tregue atij se Muhamedi a.s ka thënë:.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I SUNETIT MUSNIDKLASIFIKIMI I SUNETIT MUSNID

Në bazë të numrit të transmetuesve të cilët transmetojnë sunetin,suneti Në bazë të numrit të transmetuesve të cilët transmetojnë sunetin,suneti klasifikohet në:klasifikohet në:

1.suneti mutevatir1.suneti mutevatir2.sunet meshurë2.sunet meshurë3.sunet ahad3.sunet ahad1.Suneti mutevatir (i popullarizuar1.Suneti mutevatir (i popullarizuar).).Suneti mutevatir është kategori e parë dhe më e fuqishmja e sunetit.Suneti mutevatir është kategori e parë dhe më e fuqishmja e sunetit.Suneti mutevatir është hadithi të cilin e kanë transmetuar tre e më shume Suneti mutevatir është hadithi të cilin e kanë transmetuar tre e më shume

transmetues në mënyrë të njejtë sa që është e pamundur që ato të jenë transmetues në mënyrë të njejtë sa që është e pamundur që ato të jenë pajtuar që të transmetojnë në mënyrë të njejt por secili në mënyrë të pajtuar që të transmetojnë në mënyrë të njejt por secili në mënyrë të pamvarur e ka transmetuar dhe të gjitha ato transmetime pamvarur e ka transmetuar dhe të gjitha ato transmetime përputhen..përputhen..Shembull:Shembull:

““Kush përgënjeshtron me qëllimpër mua le të pregaditë vendin e tij Kush përgënjeshtron me qëllimpër mua le të pregaditë vendin e tij pë në xhehenem”. pë në xhehenem”.

Këtë hadithë e kanë transmetuar më shumë se shtatëdhjet sehabeKëtë hadithë e kanë transmetuar më shumë se shtatëdhjet sehabeHadithin për “Hadithin për “kroin e keutherit” kroin e keutherit” e kanë transmetuar më shumë se e kanë transmetuar më shumë se

pesëdhjet sehabe.pesëdhjet sehabe.Dispozita Dispozita :e vërteta e saj është e sigurt dhe të vepruarit me të është obligim:e vërteta e saj është e sigurt dhe të vepruarit me të është obligim2.Suneti Meshhur(i njohur2.Suneti Meshhur(i njohur))Hadithi meshhurë është hadithi i cili e ka arritur nuvelin e popullaritetit pas Hadithi meshhurë është hadithi i cili e ka arritur nuvelin e popullaritetit pas

xheneratës së sehabeve por që në fillim e kanë transmetuar një apo dy xheneratës së sehabeve por që në fillim e kanë transmetuar një apo dy sehabesehabe

3.Suneti Ahad3.Suneti Ahad Është hadithi i cili e ka vetëm një rrugë të transmetimit Është hadithi i cili e ka vetëm një rrugë të transmetimit eventualisht edhe dy rrugë të transmetimiteventualisht edhe dy rrugë të transmetimit

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I SUNETIT MURSELKLASIFIKIMI I SUNETIT MURSEL

Suneti mursel (suneti i shkëputur)Suneti mursel (suneti i shkëputur)DefinicioniDefinicioniSuneti mursel quhet suneti të cilit i mungon një hallkë e zingjirit të Suneti mursel quhet suneti të cilit i mungon një hallkë e zingjirit të

transmetuesve pa marrë parasysh (ajo hallkë)ai transmetues, mungon me transmetuesve pa marrë parasysh (ajo hallkë)ai transmetues, mungon me fillim ,në mes apo në fund të zingjirit.fillim ,në mes apo në fund të zingjirit.

Suneti mursel(i shkëputur) është katër llojesh:Suneti mursel(i shkëputur) është katër llojesh:1.Suneti mursel i sehabës1.Suneti mursel i sehabës(kur në zingjir të transmetuesve mungon emri i sehabës)(kur në zingjir të transmetuesve mungon emri i sehabës)

Pejgamberi-----?-------Tabiiju -Tebeë tabiiju -TransmetuesiPejgamberi-----?-------Tabiiju -Tebeë tabiiju -Transmetuesi(Mungon transmetuesi ixheneratës së parë)(Mungon transmetuesi ixheneratës së parë) 2.suneti mursel i tabijut2.suneti mursel i tabijut (kur në zingjirë të transmetuesve është emri i tabijut. (kur në zingjirë të transmetuesve është emri i tabijut.Pejgamberi -Sehabja --------?-------Tebeë tabiijuTransmetuesiPejgamberi -Sehabja --------?-------Tebeë tabiijuTransmetuesi(Mungon transmetuesi i xheneratës së dytë)(Mungon transmetuesi i xheneratës së dytë) 3.Suneti mursel i tebëë tabijut3.Suneti mursel i tebëë tabijut(kur në zingjirë të transmetuesve mungon emri (kur në zingjirë të transmetuesve mungon emri

tebëë tabijut).tebëë tabijut).Pejgamberi -Sehabja Tabiiju----------?------------TransmetuesiPejgamberi -Sehabja Tabiiju----------?------------Transmetuesi(Mungon transmetuesi ixheneratës së tretë)(Mungon transmetuesi ixheneratës së tretë)4.Suneti mursel beade tebëëtabij4.Suneti mursel beade tebëëtabij(kur në zingjirin e trasmetuesve mungon emri (kur në zingjirin e trasmetuesve mungon emri

përpos tri gjeneratave të para). përpos tri gjeneratave të para). Pejgamberi- Sehabja -Tabiiju -Etbeëtabiiju----?-----TransmetuesiPejgamberi- Sehabja -Tabiiju -Etbeëtabiiju----?-----Transmetuesi(Mungon transmetuesi pas tri xheneratavetë para)(Mungon transmetuesi pas tri xheneratavetë para)Ne kemi treguar më parë se nga 6236 ajete sa janë në Kuran 500 ajete kanë të bëjnë me Ne kemi treguar më parë se nga 6236 ajete sa janë në Kuran 500 ajete kanë të bëjnë me

ligjet e sheriatit,ndërsa numri i haditheve prej të cilave përpilohen ligjet e sheriatit ligjet e sheriatit,ndërsa numri i haditheve prej të cilave përpilohen ligjet e sheriatit arrinë në 3000 hadithe.arrinë në 3000 hadithe.

Disa dietarë e kanë ekzagjëruar duke thënë se numri i haditheve ligjore arrinë shifrën në Disa dietarë e kanë ekzagjëruar duke thënë se numri i haditheve ligjore arrinë shifrën në 50 000 hadithe, por si do që të jetë në këtë shifër bëjnë pjesë hadithet e përsëritura.50 000 hadithe, por si do që të jetë në këtë shifër bëjnë pjesë hadithet e përsëritura.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

3. IXHMAI3. IXHMAI

Ixhmaë Ixhmaë do të thotë vendosëshmëri dhe unifikim i tërësishëm.do të thotë vendosëshmëri dhe unifikim i tërësishëm.Definicioni:Definicioni:Ixhmai është dakordimi i të gjithë muxhtehidëve(ekspertëve Ixhmai është dakordimi i të gjithë muxhtehidëve(ekspertëve

jurist islam)musliman,për të miratuar një ligjë të sheriatit jurist islam)musliman,për të miratuar një ligjë të sheriatit rreth një problemi,në një xheneratë prej xheneratave pas rreth një problemi,në një xheneratë prej xheneratave pas vdekjes së pejgamberit s.a.v.s.vdekjes së pejgamberit s.a.v.s.

Ixhmai si argument vjen në radhë pas Kuranit dhe sunetit, që do të Ixhmai si argument vjen në radhë pas Kuranit dhe sunetit, që do të thotë se është mendim i njeriut për një qështje për të cilën nuk ka thotë se është mendim i njeriut për një qështje për të cilën nuk ka tekst të sheriatit, por që është e patjetërsueshme që të jetë në tekst të sheriatit, por që është e patjetërsueshme që të jetë në përputhëshmëri me bazat e përgjithëshme të Kuranit dhe sunetit.përputhëshmëri me bazat e përgjithëshme të Kuranit dhe sunetit.

-Nëse ndodhë një ngjarje dhe paraqitet si qështje të cilën duhet ta -Nëse ndodhë një ngjarje dhe paraqitet si qështje të cilën duhet ta zgjedhin të gjithë muxhtehidët e umetit dhe të gjithë zgjedhin të gjithë muxhtehidët e umetit dhe të gjithë pajtohën,dakordohën dhe unifikohën për dispozitimin e asaj pajtohën,dakordohën dhe unifikohën për dispozitimin e asaj ngjarjeje dhe që të gjithë e ndajnë të njejtin mendim quhet ngjarjeje dhe që të gjithë e ndajnë të njejtin mendim quhet Ixhmaë.Ixhmaë.

DispozitaDispozita:Është ligj i plotëfuqishëm,i prerë dhe i sigurt, dhe të :Është ligj i plotëfuqishëm,i prerë dhe i sigurt, dhe të vepruarit me të është e patjetërsueshme.vepruarit me të është e patjetërsueshme.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARGUMENTET PËR ARGUMENTIMIN ME ARGUMENTET PËR ARGUMENTIMIN ME IXHMAËIXHMAË

Argumenti Kur’anorëArgumenti Kur’anorëArgumenti për argumentimin me ixhmaë është ajeti kuranorëArgumenti për argumentimin me ixhmaë është ajeti kuranorë::””Dhe kush e kundërshton të dërguarin,pasi që i ka ardhur Dhe kush e kundërshton të dërguarin,pasi që i ka ardhur

udhëzimi dhe dhe pason rrugë tjetër e jo të besimtarëve Ne udhëzimi dhe dhe pason rrugë tjetër e jo të besimtarëve Ne lemë të shkonë në humbjen e tij e pastaj do ta hudhim në lemë të shkonë në humbjen e tij e pastaj do ta hudhim në xhehenem ,e sa vendabim i keq është (xhehenem ,e sa vendabim i keq është (En Nisa, 115)En Nisa, 115)

Argument nga suneti Argument nga suneti Muhamedi a.s ka thënë:Muhamedi a.s ka thënë:““Umeti im nuk unifikohët në gabim”Umeti im nuk unifikohët në gabim”Kushti i ixhmaitKushti i ixhmait:Dakordimi i të gjithë muxhtehidëve të një xhenerate :Dakordimi i të gjithë muxhtehidëve të një xhenerate

pa përjashtim,pra pa i kundërshtuar askush.pa përjashtim,pra pa i kundërshtuar askush.-Nuk do ta kisha përkthyer fjalën e ixhmait me termin koncenzus.sepse -Nuk do ta kisha përkthyer fjalën e ixhmait me termin koncenzus.sepse

koncenzus është argumenti i Kijasit e jo argumenti i ixhmait, përpos koncenzus është argumenti i Kijasit e jo argumenti i ixhmait, përpos kësaj ixhma është dakordim për qështje të sheriatit sepse nëse kësaj ixhma është dakordim për qështje të sheriatit sepse nëse dakordohën dietarët për një qështje logjike nuk quhet dakordohën dietarët për një qështje logjike nuk quhet ixhmaë,poashtu nëse gramaticientët dakordohën për një fjalë apo ixhmaë,poashtu nëse gramaticientët dakordohën për një fjalë apo për një rregull të gramatikës nuk quhet ixhmaë sepse ixhmai si term për një rregull të gramatikës nuk quhet ixhmaë sepse ixhmai si term terminologjik ka të bëjë vetëm me dakordimin e diatarëve për terminologjik ka të bëjë vetëm me dakordimin e diatarëve për qështje të sheriatit e jo për qështje tjera.qështje të sheriatit e jo për qështje tjera.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I IXHMAITKLASIFIKIMI I IXHMAIT

Ixhmai klasifikohët në baza të Ixhmai klasifikohët në baza të ndryshme,e ato janë:ndryshme,e ato janë:

1.Klasifikimi në bazë të formës së 1.Klasifikimi në bazë të formës së paraqitjes.paraqitjes.

2.Kasifikimi në bazë të përfaqësimit 2.Kasifikimi në bazë të përfaqësimit dhedhe

3.Klasifikimi në bazë të transmetimit3.Klasifikimi në bazë të transmetimit

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I IXHMAIT NË KLASIFIKIMI I IXHMAIT NË BAZË TË PARAQITJESBAZË TË PARAQITJES

Në bazë të formës së paraqitjes ixhmai klasifikohëtNë bazë të formës së paraqitjes ixhmai klasifikohëtixhmai deklarativ dheixhmai deklarativ dheixhmai i heshtur.ixhmai i heshtur.1. ixhmai deklarativ1. ixhmai deklarativ:është ixhmai kur të gjithë dietarët të gjithë:është ixhmai kur të gjithë dietarët të gjithëmuxhtehidët haptazi deklarojnë se pajtohen për një vepër,për njëmuxhtehidët haptazi deklarojnë se pajtohen për një vepër,për njëthënie ose për një ngjarje.thënie ose për një ngjarje.2. ixhmai i heshtur2. ixhmai i heshtur:është ixhmai kur një shumicë e muxhtehidëve :është ixhmai kur një shumicë e muxhtehidëve

deklarohen haptazi se pajtohen për një vepër , për një thënje ,apo për deklarohen haptazi se pajtohen për një vepër , për një thënje ,apo për një ngjarje, ndërsa një pjesë tjetër e dietarëve heshtin as nuk e pohojnë një ngjarje, ndërsa një pjesë tjetër e dietarëve heshtin as nuk e pohojnë dhe as nuk e mohojnë . dhe as nuk e mohojnë .

DizpozitaDizpozita: Nëse dëshmojnë faktet se heshtja ka qenë pranim dhe jo : Nëse dëshmojnë faktet se heshtja ka qenë pranim dhe jo refuzim ,ky lloj i ixhmait hynë në kategorinë e Ixhmait deklarativrefuzim ,ky lloj i ixhmait hynë në kategorinë e Ixhmait deklarativ

ShembullShembull:: Ebu Bekri kur ka përpara ekspeditë për ti luftuar penguesit e zekatit , atij i Ebu Bekri kur ka përpara ekspeditë për ti luftuar penguesit e zekatit , atij i

janë përgjigjur ftesës, vet përgjigjia e tyre është fakt se janë pajtuar me janë përgjigjur ftesës, vet përgjigjia e tyre është fakt se janë pajtuar me mendimin e tijmendimin e tij

Nëse dëshmojnë fakte se heshtja nuk është pranimose është heshtje për Nëse dëshmojnë fakte se heshtja nuk është pranimose është heshtje për shkak të imponimit,shkak të imponimit,nuk llogaritet si ixhmaë deklarativ.nuk llogaritet si ixhmaë deklarativ.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I IXHMAIT NË BAZË KLASIFIKIMI I IXHMAIT NË BAZË TË PËRFAQËSIMITTË PËRFAQËSIMIT

Në bazë të përfaqësimit ixhmai klasifikohët në:Në bazë të përfaqësimit ixhmai klasifikohët në:1.Ixhmai i sehabeve dhe1.Ixhmai i sehabeve dhe2.Ixhmai i dietarëve tjerë përpos sehabeve2.Ixhmai i dietarëve tjerë përpos sehabeve..1.Ixhmai i sehabeve1.Ixhmai i sehabeve:Është dakordimi i sehabeve :Është dakordimi i sehabeve

për një qështje pa marrë parasysh a janë pajtuar për një qështje pa marrë parasysh a janë pajtuar të gjithë deklarativisht,apo disa janë të gjithë deklarativisht,apo disa janë deklaruar,ndërsa të tjerët kanë heshtur.deklaruar,ndërsa të tjerët kanë heshtur.

2.Ixhmai i dietarëve tjerë përpos 2.Ixhmai i dietarëve tjerë përpos sehabevesehabeve:është dakordimi i dietarëve për një :është dakordimi i dietarëve për një qështje për të cilën nuk janë në kundërshtim me qështje për të cilën nuk janë në kundërshtim me ixhmain e sehabeve.ixhmain e sehabeve.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I IXHMAIT NË BAZË KLASIFIKIMI I IXHMAIT NË BAZË TË TRANSMETIMITTË TRANSMETIMIT

Në bazë të transmetimit ixhmai klasifikohët në:Në bazë të transmetimit ixhmai klasifikohët në:1.Ixhmai mutevatir1.Ixhmai mutevatir2.Ixhmai meshhurë dhe 2.Ixhmai meshhurë dhe 3.Ixhmai ahadë.3.Ixhmai ahadë.1.Ixhmai mutavatir1.Ixhmai mutavatir.është ixhmai i cili është përcjallur deri .është ixhmai i cili është përcjallur deri

tek ne prej kohës së sehabeve dhe i cili nuk është tek ne prej kohës së sehabeve dhe i cili nuk është kundërshtue nga askush.kundërshtue nga askush.

ShemmbullShemmbull:: Emërimi i Ebu Bekri Siddikit prej kohës së sehabeve.Emërimi i Ebu Bekri Siddikit prej kohës së sehabeve.2.Ixhmai meshhurë2.Ixhmai meshhurë.është ixhmai i cili është përcjellur deri .është ixhmai i cili është përcjellur deri

tek ne prej kohës së institucionalizimittë tij dhe i cili nuk tek ne prej kohës së institucionalizimittë tij dhe i cili nuk është kundërshtue nga askush.është kundërshtue nga askush.

3.Ixhmai ahadë3.Ixhmai ahadë.është ixhmai i cili është përcjellur deri tek ne .është ixhmai i cili është përcjellur deri tek ne vetëm nga një rrugë e transmetimit.vetëm nga një rrugë e transmetimit.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

4. KIJASI4. KIJASI

Kijas do të thotë matje me peshojë të njejtëKijas do të thotë matje me peshojë të njejtëDefinicioniDefinicioniKijasi është bartja e ligjit bazë në një qështjë tjetër sekondare( dytësore) për shkak të Kijasi është bartja e ligjit bazë në një qështjë tjetër sekondare( dytësore) për shkak të

arsyeshmërisë së përbashkët në mes tyrearsyeshmërisë së përbashkët në mes tyreShembull:Shembull: Muhamedi a.s ka thënë:Muhamedi a.s ka thënë:““Vrasësi i trashëgimlënësit nuk trashëgon asgjë:Vrasësi i trashëgimlënësit nuk trashëgon asgjë:Parashtrohet pyetja:Për çfarë arsye nuk trashëgon vrasësi?Parashtrohet pyetja:Për çfarë arsye nuk trashëgon vrasësi?Përgigjia është:Për arsye se trashëgimtari ka dashur të përshpejtojë të drejtën e trashëgimisë së tij.e kjo Përgigjia është:Për arsye se trashëgimtari ka dashur të përshpejtojë të drejtën e trashëgimisë së tij.e kjo

e drejtë i mohohët sepse rregull e fikhut është: “e drejtë i mohohët sepse rregull e fikhut është: “Kush e përshpejton një të drejtë para kohe, Kush e përshpejton një të drejtë para kohe, ndëshkohët në mosrealizimin e asaj të drejte”.ndëshkohët në mosrealizimin e asaj të drejte”.

Nëse një testamentarë e vret testamentlënësin, parashtrohët pyetja: A ka të drejtë ta merrë testamentin Nëse një testamentarë e vret testamentlënësin, parashtrohët pyetja: A ka të drejtë ta merrë testamentin e tij?e tij?

Në rend të parë shiqohët në Kuran dhe në sunet, mirpo aty nuk haset tekst se “Në rend të parë shiqohët në Kuran dhe në sunet, mirpo aty nuk haset tekst se “testamentari vrasës testamentari vrasës nuk trashëgon asgjë”.nuk trashëgon asgjë”.

Nëse nuk ka tekst, bëhet një krahasim dhe një analogji në mes të: Vrasësit të trashëgimlënësit dhe Nëse nuk ka tekst, bëhet një krahasim dhe një analogji në mes të: Vrasësit të trashëgimlënësit dhe vrasësit të testamentlënësitvrasësit të testamentlënësit

Përfundohet se që të dy kanë dashur të përshpejtojnë të drejtën e tyre.Te të dy rastet Përfundohet se që të dy kanë dashur të përshpejtojnë të drejtën e tyre.Te të dy rastet arsyeja arsyeja është e është e njejtë,njejtë,përshpejtimi i të drejtës për të trashëguar pasurinë para kohe.përshpejtimi i të drejtës për të trashëguar pasurinë para kohe.

Pasi që arsyeja është e njejtë,atëher edhe vendimi i i cili ka qenë të vrasësi i trashëgimlënësit bartet të Pasi që arsyeja është e njejtë,atëher edhe vendimi i i cili ka qenë të vrasësi i trashëgimlënësit bartet të vrasësi i testamentlënësit dhe themi, pra mirret vendim:vrasësi i testamentlënësit dhe themi, pra mirret vendim:

““Vrasësi i testamentlënësit nuk trashëgon asgjë”.Vrasësi i testamentlënësit nuk trashëgon asgjë”.Muxhtehidi nuk ka ligjësue ligj të hamendjes, por ka bë krahasim të ligjit bazë, dhe atë ligj e ka bart te Muxhtehidi nuk ka ligjësue ligj të hamendjes, por ka bë krahasim të ligjit bazë, dhe atë ligj e ka bart te

rasti i ri, që do të thotë se ka ligjësue në bazë të rasti i ri, që do të thotë se ka ligjësue në bazë të Kijasit.Kijasit.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

Shembull tjetërShembull tjetër::Në bazë të ajetit kur’anorë shit-blerja është e ndaluar.Në bazë të ajetit kur’anorë shit-blerja është e ndaluar.““O ju të cilët keni besuar kur të thirret për namaz të xhumasë faleni O ju të cilët keni besuar kur të thirret për namaz të xhumasë faleni

namazin dhe ndërprene shit-blerjen”.namazin dhe ndërprene shit-blerjen”.Prashtrohët pyetja:Prashtrohët pyetja:Për çfarë arsye është e ndaluar shit-blerja gjatë namazit të xhumasë?Për çfarë arsye është e ndaluar shit-blerja gjatë namazit të xhumasë?Përgjigjia është:Përgjigjia është:Arsye e ndalimit është se shit-blerja të largon nga përkujtimi ndaj Allahut.Arsye e ndalimit është se shit-blerja të largon nga përkujtimi ndaj Allahut.Përpos shitblerjes gjatë namazit të xhumasë mund të zhvillohen edhe shumë Përpos shitblerjes gjatë namazit të xhumasë mund të zhvillohen edhe shumë

aktivitete dhe veprimtari tjera të cilat ajeti Kur’anorë nuk i ka aktivitete dhe veprimtari tjera të cilat ajeti Kur’anorë nuk i ka përmend.Muxhtehidi hulumton,analizon dhe gjenë se edhe puna edhe përmend.Muxhtehidi hulumton,analizon dhe gjenë se edhe puna edhe veprimtaritë tjera pos shit-blerjes të largojn nga përkujtimi ndaj Allahut dhe veprimtaritë tjera pos shit-blerjes të largojn nga përkujtimi ndaj Allahut dhe sjell vendim:”sjell vendim:”Edhe puna edhe çdo veprimtari tjetër që të largon nga Edhe puna edhe çdo veprimtari tjetër që të largon nga përkujtimi i Allahut gjatë namzit të xhumasë është e ndaluar”.përkujtimi i Allahut gjatë namzit të xhumasë është e ndaluar”.

Ky lloj ligjësimi quhet ligjësim me kijas.Ky lloj ligjësimi quhet ligjësim me kijas.-Ndalimi i shit-blerjes gjat namazit të xhumasë është ligj bazë, --Ndalimi i -Ndalimi i shit-blerjes gjat namazit të xhumasë është ligj bazë, --Ndalimi i

punës dhe veprimtarive tjera gjatë namzit të xhumasë është ligj sekondarë punës dhe veprimtarive tjera gjatë namzit të xhumasë është ligj sekondarë apo dytësorë i rezultuar nga ligji bazë.apo dytësorë i rezultuar nga ligji bazë.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARGUMENTET PËR LIGJËSIMIN ARGUMENTET PËR LIGJËSIMIN E KIJASITE KIJASIT

1.Argumenti Kur’anorë1.Argumenti Kur’anorëThënia e Zotit të Lartëmadhëruar:Thënia e Zotit të Lartëmadhëruar:““Keni mendjen dhe analizoni o ju vizionarë”.Keni mendjen dhe analizoni o ju vizionarë”. El Hashr 2El Hashr 2Fjalën “Fjalën “featebiru”featebiru” dietarët e komentojn se ka për qëllim për kijasin(analogjinë), dietarët e komentojn se ka për qëllim për kijasin(analogjinë),

sepse bëhet fjalë për të bërë krahasime dhe analogji të rasteve të njejtasepse bëhet fjalë për të bërë krahasime dhe analogji të rasteve të njejta2.Argument nga suneti.2.Argument nga suneti.Kur është pyetur Muhamedi a.s për kryerjen e haxhit tëbabës së vet. Muhamedi Kur është pyetur Muhamedi a.s për kryerjen e haxhit tëbabës së vet. Muhamedi

a.s i thotë:a.s i thotë:-Çka mendon po t’kishte babai yt ndonjë borgj a do t’ia kishe kryer-Çka mendon po t’kishte babai yt ndonjë borgj a do t’ia kishe kryer??-Pasi merr përgjigje pozitive nga pyetësi, Muhamedi a.s i thotë:-Pasi merr përgjigje pozitive nga pyetësi, Muhamedi a.s i thotë:““Po borgji ndaj Allahut duhet të ketë më shumë përparësi që t’i Po borgji ndaj Allahut duhet të ketë më shumë përparësi që t’i

kryhet”.kryhet”.Kështu edhe Muhamedi ka bë krahasim dhe analogji të borgjit të njeriut me Kështu edhe Muhamedi ka bë krahasim dhe analogji të borgjit të njeriut me

borgjin ndaj Allahut, e kjo nënkupton se në ligjësimin e qështjeve lejohet borgjin ndaj Allahut, e kjo nënkupton se në ligjësimin e qështjeve lejohet anlogjia dhe krahasimianlogjia dhe krahasimi

Në cilat qështje lejohët KijasiNë cilat qështje lejohët Kijasi::-Kijasi lejohët në dispozita ligjore të qështjeve praktike,e assesi nuk lejohët në -Kijasi lejohët në dispozita ligjore të qështjeve praktike,e assesi nuk lejohët në

qështje bazike.qështje bazike.-Kijasi nuk lejohët në ligjet e përcaktuara dhe në ligjet e kompenzimeve.-Kijasi nuk lejohët në ligjet e përcaktuara dhe në ligjet e kompenzimeve.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

RUKNET E KIJASITRUKNET E KIJASIT

Ruknet e kijasit janë:Ruknet e kijasit janë:1.Baza1.Baza2.Ligji i bazës 2.Ligji i bazës 3.Arsyeshmëria e përbashkët3.Arsyeshmëria e përbashkët4.Qështja e cila duhet krahasuar me bazën4.Qështja e cila duhet krahasuar me bazën1.Baza1.Baza është qështja mbi të cilën është vendosur ligji - është qështja mbi të cilën është vendosur ligji -alkoolialkooli2.Ligji i bazës2.Ligji i bazës është ligji nga kurani suneti apo ixhmai i cili është ligj bazë për tu është ligji nga kurani suneti apo ixhmai i cili është ligj bazë për tu

krasuar qështja e re,sepse çfar ligji ka qështja bazë duhet të jet edhe ligji i krasuar qështja e re,sepse çfar ligji ka qështja bazë duhet të jet edhe ligji i produktuar.-produktuar.-është haramështë haram

3.Qështja krahasuese3.Qështja krahasuese është qështja e re për të cilën nuk ka tekst nga kurani hadithi është qështja e re për të cilën nuk ka tekst nga kurani hadithi apo ixhmai të cilën duhet ta ligjësojmë.-apo ixhmai të cilën duhet ta ligjësojmë.-pijet tjera të cilat dehinpijet tjera të cilat dehin

4.Arsyeshmëria e përbashkët4.Arsyeshmëria e përbashkët është cilësia apo atributi mbi të cilën mbështetet ligji është cilësia apo atributi mbi të cilën mbështetet ligji baze e që pastaj krahasohet me te qështja e re dhe që arrihet deri te përfundimi se baze e që pastaj krahasohet me te qështja e re dhe që arrihet deri te përfundimi se që të dy rastet kanë një arsyeshmëri të përbashkët, dhe njejt ligjësohët qështja e re.-që të dy rastet kanë një arsyeshmëri të përbashkët, dhe njejt ligjësohët qështja e re.-dehjadehja

Ligji i rLigji i ri ii i produktuar produktuar është ligji i miratuar për qështjen e re e cila është krahasuar me është ligji i miratuar për qështjen e re e cila është krahasuar me ligjin bazë e ai ligj është:ligjin bazë e ai ligj është:

Pijet dehëse si do që të quhen janë haram.Pijet dehëse si do që të quhen janë haram.Vera--------------është haram për arsye se dehë(mbulon mendjen). Vera--------------është haram për arsye se dehë(mbulon mendjen). Çdo pije e cila dehë----është haram për arsye të cilësisë së dehjes.Çdo pije e cila dehë----është haram për arsye të cilësisë së dehjes.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARSYEJAARSYEJAArsyeja është atribut i ligjësimit të ligjit bazëArsyeja është atribut i ligjësimit të ligjit bazëMe arsyen e ligjit bazë ligjësohet produkti i ri ligjorëMe arsyen e ligjit bazë ligjësohet produkti i ri ligjorëShembull:Shembull:Arsye e ndalimit të alkoolit është Arsye e ndalimit të alkoolit është dehja.dehja.Nga kjo rezulton se:Nga kjo rezulton se:Çdo pije e cila Çdo pije e cila dehëdehë ligjësohët se ajo pije është e ndaluar, nga se arsyeja e dehjës është ligjësohët se ajo pije është e ndaluar, nga se arsyeja e dehjës është

shkak i ndalesës së çdo pijeje dehëse pa marrë parasysh si quhet, si emërohet apo si shkak i ndalesës së çdo pijeje dehëse pa marrë parasysh si quhet, si emërohet apo si titullohët.titullohët.

Arsyeja është dy llojesh:Arsyeja është dy llojesh:1. Arsyeja e ligjit të produktuar e cila është më i fuqishme se arsyeja e ligjit 1. Arsyeja e ligjit të produktuar e cila është më i fuqishme se arsyeja e ligjit

bazë.bazë.Shembull:Shembull:Teksti i ajetit Kuranorë:” Dhe prindërve mos ju thuaj asTeksti i ajetit Kuranorë:” Dhe prindërve mos ju thuaj as “of”. “of”.Kjo fjalë “Kjo fjalë “of” of” është arsye e ligjit bazë e cila është e ndaluar tu thuhet prindërveështë arsye e ligjit bazë e cila është e ndaluar tu thuhet prindërveRrahja është arsye edhe më e fuqishme e cila është e nadaluar e produktuar nga ligji bazë Rrahja është arsye edhe më e fuqishme e cila është e nadaluar e produktuar nga ligji bazë

në ligjin e produktuarnë ligjin e produktuar2.Arsyeja e ligjit të produktuar e cilia është i barabart me ligjin bazë.2.Arsyeja e ligjit të produktuar e cilia është i barabart me ligjin bazë.ShembullShembull::Zoti Lartëmadhëruar ka thënë:Zoti Lartëmadhëruar ka thënë:““Ata të cilët e hanë pasurinë e jetimit me pa të drejtë,barkun e tyre e kanë Ata të cilët e hanë pasurinë e jetimit me pa të drejtë,barkun e tyre e kanë

mbushur me zjarr”mbushur me zjarr” (Nisa, 10) (Nisa, 10)Ngrënia e pasurisë së jetimit dhe çfardo forme e keqpërdorimit të pasurisë së jetimit është Ngrënia e pasurisë së jetimit dhe çfardo forme e keqpërdorimit të pasurisë së jetimit është

arsye e njejtë dhe e barabart, sepse humbet pasuria e jetimit në mënyrë te padrejtëarsye e njejtë dhe e barabart, sepse humbet pasuria e jetimit në mënyrë te padrejtë Në bazë të qartësisë apo fshehtësisë Kijasi klasifikohët në:Në bazë të qartësisë apo fshehtësisë Kijasi klasifikohët në:1.Kijasë të hapur dhe1.Kijasë të hapur dhe2.Kijasë të fshehtë.2.Kijasë të fshehtë.1.Kijasi i hapur1.Kijasi i hapur është kur arsyeja e ligjit krahasues me qështjen e cila krhasohët kuptihet është kur arsyeja e ligjit krahasues me qështjen e cila krhasohët kuptihet

lehtë qartë dhe pa ndonjë analizë të thellëlehtë qartë dhe pa ndonjë analizë të thellë2.Kijasi i fshehtë2.Kijasi i fshehtë është Kijasi ku arsyeja e ligjit krahasues me qështjen e cila krahasohët është Kijasi ku arsyeja e ligjit krahasues me qështjen e cila krahasohët

nuk kuptohët lehtë por nevojetet një analizë më e thellë.nuk kuptohët lehtë por nevojetet një analizë më e thellë.Përndryshe ky lloj kijasi quhet Përndryshe ky lloj kijasi quhet Istihsanë.Istihsanë.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

DALLIMI NË MES TË IXHMAIT DALLIMI NË MES TË IXHMAIT DHE KIJASITDHE KIJASIT

Ixhmai dhe kijasi si argumente radhiten vetëm atëher kur nuk ka tekst të Ixhmai dhe kijasi si argumente radhiten vetëm atëher kur nuk ka tekst të kuranit apo tekst të hadithit për atë qështje.kuranit apo tekst të hadithit për atë qështje.

Argumentet e sheriatit ndahen në dy lloje:Argumentet e sheriatit ndahen në dy lloje:1Argumente të zbritura prej Zotit, ku bëjnë pjesë 1Argumente të zbritura prej Zotit, ku bëjnë pjesë a) Kurania) Kurani i zbritur prej Zotit në mënyrë të drejtëpërdrejtë dhe i zbritur prej Zotit në mënyrë të drejtëpërdrejtë dhe b) Suneti b) Suneti i zbritur prej Zotit në menyrë jo të drejtëpërdrejti zbritur prej Zotit në menyrë jo të drejtëpërdrejt2.Argumente logjike por që bazohën në kuran dhe sunet ku bëjnë 2.Argumente logjike por që bazohën në kuran dhe sunet ku bëjnë

pjesë:pjesë:c) Ixhmaic) Ixhmai i cili është miratim i ligjit në bazë të logjikës por që duhet pasur i cili është miratim i ligjit në bazë të logjikës por që duhet pasur

bazë në Kuran apo sunet nga të gjithë muxhtehidët (ekspertët jurist Islam) bazë në Kuran apo sunet nga të gjithë muxhtehidët (ekspertët jurist Islam) pa përjashtimpa përjashtim

d) Kijasid) Kijasi i cili është miratim i një ligji(vendimi) në bazë të logjikës por që i cili është miratim i një ligji(vendimi) në bazë të logjikës por që duhet pasur bazë në Kuran dhe hadithë nga një muxhtehid apo nga shumë duhet pasur bazë në Kuran dhe hadithë nga një muxhtehid apo nga shumë muxhtehidë, por jo i të gjithëve pa përjashtimmuxhtehidë, por jo i të gjithëve pa përjashtim

Nga kjo rezulton se vendimi prej ixhmait është më i fuqishëm se sa vendimi Nga kjo rezulton se vendimi prej ixhmait është më i fuqishëm se sa vendimi prej kijasit, sepse:prej kijasit, sepse:

- ixhmai është vendim kolegial- ixhmai është vendim kolegial ndërsa ndërsa- kijasi vendim individual- kijasi vendim individualNga kjo vërehet se burim dhe argument i parë i sheriatit Islam është Kurani,në Nga kjo vërehet se burim dhe argument i parë i sheriatit Islam është Kurani,në

rend të dytë vjen suneti, në rend të tretë është ixhmai dhe në rend të rend të dytë vjen suneti, në rend të tretë është ixhmai dhe në rend të katërt është Kijasi.Pas këtyre argumenteve vijnë argumentet dytësore të katërt është Kijasi.Pas këtyre argumenteve vijnë argumentet dytësore të cilat do ti sqaromë më vonë cilat do ti sqaromë më vonë

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

jan

ë p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

PËR TË CILAT NUK JANË PAJTUAR DIJETARËT

6. EL URFU

1. ISTIS’HANI

2. ISTIS’LAHI

3. ISTIS’HABI

5. SHERUN MIN KABLINA

4. SEDDU DHIRAI

7. MEDHHEBI I SEHABËS

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARGUMENTET E SHERIATIT PËR TË CILAT NUK JANË PAJTUAR DIJETARËT

6. EL URFU

1. ISTIS’HANI

2. ISTIS’LAHI

3. ISTIS’HABI

5. SHERUN MIN KABLINA

4. SEDDU DHIRAI

7. MEDHHEBI I SEHABËS

1. ISTIHSANI1. ISTIHSANI(ZGJIDHJA MË E MIRË E MUNDËSHME)(ZGJIDHJA MË E MIRË E MUNDËSHME)

Istihsanë do të thotë bindje së kjo është më e mira e mundëshmeIstihsanë do të thotë bindje së kjo është më e mira e mundëshmeIstihsanë është kur para një muxhtehidi paraqitën dy alternativa në të njëjtën Istihsanë është kur para një muxhtehidi paraqitën dy alternativa në të njëjtën

kohë për një qështje dhe anashkalon një ligj të kijasit dhe vepron me një kohë për një qështje dhe anashkalon një ligj të kijasit dhe vepron me një ligj të një kijasit më të fuqishëm ose të vepruarit me interesin më të ligj të një kijasit më të fuqishëm ose të vepruarit me interesin më të veqantë përballë rregullës së përgjithëshmeveqantë përballë rregullës së përgjithëshme

Nuk ka dyshim se kur të bie ndesh në mes të dy kijaseve(analogjive) për një qështje Nuk ka dyshim se kur të bie ndesh në mes të dy kijaseve(analogjive) për një qështje patjetër duhet që njërës prej tyre ti jepet përparësi e të veprohët me të.patjetër duhet që njërës prej tyre ti jepet përparësi e të veprohët me të.

Quhet parim i istihsanit(favorizimit) nga shkaku se dy ligje për të njejtën qështje Quhet parim i istihsanit(favorizimit) nga shkaku se dy ligje për të njejtën qështje qëndrojnë përballë njëri-tjetrit e që njëri ligj detyrimisht tërhjek në anën e tij,e qëndrojnë përballë njëri-tjetrit e që njëri ligj detyrimisht tërhjek në anën e tij,e favorizon anën e tij dhe ndanë pjesësinë nga tërësia,ose i ipet përparësi kijasit të favorizon anën e tij dhe ndanë pjesësinë nga tërësia,ose i ipet përparësi kijasit të fsheht ndaj kijasit të hapur.Kijasi i fsheht është më prioritarë se kijasi i fsheht ndaj kijasit të hapur.Kijasi i fsheht është më prioritarë se kijasi i hapur.hapur.Shembull:Shembull:

Paradhënia për prodhimin e një malli(objekti i cili ende nuk është ndërtuar).Sipas kijasit Paradhënia për prodhimin e një malli(objekti i cili ende nuk është ndërtuar).Sipas kijasit shitb-lerja e mallit që nuk është prezent është e ndaluar sepse Muhamedi a.s ka shitb-lerja e mallit që nuk është prezent është e ndaluar sepse Muhamedi a.s ka thënë:thënë:

””Mos e shit atë që nuk eMos e shit atë që nuk e posedon në dorë”posedon në dorë”..Mirpo në hadithë tjetër Muhamedi a.s ka thënë “Mirpo në hadithë tjetër Muhamedi a.s ka thënë “Kush nga ju huazon,le të huazon në Kush nga ju huazon,le të huazon në

masë të cakzuarnë sasi të caktuar deri në afat të caktuar”.masë të cakzuarnë sasi të caktuar deri në afat të caktuar”.Sipas kijasit shit-blerja e mallit të paprodhuar është e ndaluar, por ligji i istihsanit e Sipas kijasit shit-blerja e mallit të paprodhuar është e ndaluar, por ligji i istihsanit e

anashkalon një ligj të tillë, sepse e ndan nga tërësia, sepse malli i prodhuar nuk anashkalon një ligj të tillë, sepse e ndan nga tërësia, sepse malli i prodhuar nuk shitet pa qenë prezent, ndërsa nëse nuk është i prodhuar dhe për shkak të nevojës shitet pa qenë prezent, ndërsa nëse nuk është i prodhuar dhe për shkak të nevojës së njerëzëve, ligjësohët që njerëzit të kontraktojnë dhe të japin paradhënie për së njerëzëve, ligjësohët që njerëzit të kontraktojnë dhe të japin paradhënie për prodhimin e ndonjë malli, nëse caktohët shuma dhe afati. prodhimin e ndonjë malli, nëse caktohët shuma dhe afati.

ShembullShembull tjetërtjetër:Të ngrënit apo të pirit e prishë agjërimin.Sipas kijasit të ngrënit dhe të :Të ngrënit apo të pirit e prishë agjërimin.Sipas kijasit të ngrënit dhe të pirit edhe me harresë e prishë agjërimin,mirpo Muhamedi a.s ka thënë:”pirit edhe me harresë e prishë agjërimin,mirpo Muhamedi a.s ka thënë:”Ai i cili Ai i cili është agjërueshëm dhe harron ha ose pi me harresë le ta plotësojë është agjërueshëm dhe harron ha ose pi me harresë le ta plotësojë agjërimin se Allahu e ka ushqyer dhe i ka mundësuar të pijëagjërimin se Allahu e ka ushqyer dhe i ka mundësuar të pijë”. Kështu sipas ”. Kështu sipas ligjit të istihsanit është anashkaluar kijasi dhe i është dhënë përparësi lehtësimit të ligjit të istihsanit është anashkaluar kijasi dhe i është dhënë përparësi lehtësimit të qështjes.qështjes.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

ARGUMENTIMI PËR ISTIHSANINARGUMENTIMI PËR ISTIHSANIN

ARGUMENTIMI PËR ISTIHSANINARGUMENTIMI PËR ISTIHSANINArgument nga KuraniArgument nga KuraniZoti i Lartëmadhëruar ka thënë:Zoti i Lartëmadhëruar ka thënë:““Dhe paso atë që është më e mira”.Dhe paso atë që është më e mira”.Poashtu edhe në një ajet tjetër Zoti i Lartëmadhëruar thotë:”Poashtu edhe në një ajet tjetër Zoti i Lartëmadhëruar thotë:”Ata të cilët dëgjojnë fjalët me vëmendje dhe pasojnë atë çka është më e mira”.Ata të cilët dëgjojnë fjalët me vëmendje dhe pasojnë atë çka është më e mira”.Argument nga suneti Argument nga suneti Argument nga suneti është thënia e Muhamedi a.s:Argument nga suneti është thënia e Muhamedi a.s:””Atë që besimtarët e dëshmojnë të mirë edhe te Allahu është e mirë”.Atë që besimtarët e dëshmojnë të mirë edhe te Allahu është e mirë”.Shumë dietarë kanë vepruar me parimin e istihsanit dhe e kanë llogaritur argument prej Shumë dietarë kanë vepruar me parimin e istihsanit dhe e kanë llogaritur argument prej

argumenteve të ligjësimit.argumenteve të ligjësimit.Omeri r.a, ligjin e përgjithëshëm e ka përjashtuar në raste të veqanta siq është rasti kur Omeri r.a, ligjin e përgjithëshëm e ka përjashtuar në raste të veqanta siq është rasti kur

nuk ka lejue të bëhet prerja e dorës për shkak të vjedhjes kur në shoqëri dominon nuk ka lejue të bëhet prerja e dorës për shkak të vjedhjes kur në shoqëri dominon varfëria,uria dhe është krizë e madhe,në bazë të Kijasit nevoitet të pritet dora e varfëria,uria dhe është krizë e madhe,në bazë të Kijasit nevoitet të pritet dora e vjedhësëve sepse Zoti i Lartëmadhëruar ka thënë:”vjedhësëve sepse Zoti i Lartëmadhëruar ka thënë:”vjedhësit dhe vjedhësës vjedhësit dhe vjedhësës pritjuni duart e tyre”pritjuni duart e tyre”.mirpo sipas ligjit të istihsanit bëhet përjashtim në këto raste .mirpo sipas ligjit të istihsanit bëhet përjashtim në këto raste dhe veprohet me ligj përjashtues përballë ligjit të përgjithëshëm i cili në aspekt të dhe veprohet me ligj përjashtues përballë ligjit të përgjithëshëm i cili në aspekt të përgjithëshëm vazhdon të jet në fuqi.përgjithëshëm vazhdon të jet në fuqi.

Disa dietarë nuk e lejojnë të vepruarit me ligjin e istihsanitDisa dietarë nuk e lejojnë të vepruarit me ligjin e istihsanitShafiijur.a ka thënë:”Kush ligjëson me parimin e Istihsanit ai ka sjell ligj në vete”.Shafiijur.a ka thënë:”Kush ligjëson me parimin e Istihsanit ai ka sjell ligj në vete”.Dietarët të cilët e kanë mohuar parimin e Istihsanit kanë menduar për Istihsanin sipas Dietarët të cilët e kanë mohuar parimin e Istihsanit kanë menduar për Istihsanin sipas

epshit dhe dëshirës.epshit dhe dëshirës. Të gjithë dietarët janë të pajtimit se Istihsani sipas epshit dhe sipas dëshirës dhe pa Të gjithë dietarët janë të pajtimit se Istihsani sipas epshit dhe sipas dëshirës dhe pa

argument nuk quhet argument.argument nuk quhet argument.Istihsani llogaritet si argument në bazë të argumentimit të istihsanit me tekst të Istihsani llogaritet si argument në bazë të argumentimit të istihsanit me tekst të Kuranit ,me tekst të sunetit,me tekst të ixhmait ose me argumentim të kijasit.Kuranit ,me tekst të sunetit,me tekst të ixhmait ose me argumentim të kijasit.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

2. ISTISLAHI 2. ISTISLAHI (LIGJI I INTERESIT)(LIGJI I INTERESIT)

Interes quhet largim i dëmit dhe sjellje e dobisëInteres quhet largim i dëmit dhe sjellje e dobisë-Ekzistojnë interese për të cilat Ligjvënësi i ka parapa si interes-Ekzistojnë interese për të cilat Ligjvënësi i ka parapa si interes-Ekzistojnë interese të cilat Ligjvënësi i ka mohue se janë interes-Ekzistojnë interese të cilat Ligjvënësi i ka mohue se janë interes-Ekzstojnë interese për të cilat Ligjvënësi as nuk i ka parapa dhe as nuk i ka mohue se janë -Ekzstojnë interese për të cilat Ligjvënësi as nuk i ka parapa dhe as nuk i ka mohue se janë

interes por ka qëndrue neutralinteres por ka qëndrue neutralNga kjo që tham definojmë se:Nga kjo që tham definojmë se:Istislah është ineresi për të cilin Ligjvënësi nuk ka parapa ligj,që do të thotë se nuk Istislah është ineresi për të cilin Ligjvënësi nuk ka parapa ligj,që do të thotë se nuk

ka ligj të sheriatit as për ta llogaritur si interes e as për ta mohuar si interes por ka ligj të sheriatit as për ta llogaritur si interes e as për ta mohuar si interes por Ligjvënësi ka qëndruar neutral.Ligjvënësi ka qëndruar neutral.

Shumica absolute e dietarëve Istislahin e llogaritin si argument të sheriatit mbi të cilin Shumica absolute e dietarëve Istislahin e llogaritin si argument të sheriatit mbi të cilin miratohën ligje, kështu që nëse për një ngjarje për të cilin nuk ekziston ligj tekstual ose miratohën ligje, kështu që nëse për një ngjarje për të cilin nuk ekziston ligj tekstual ose ixhmaë ose kijas ose istihsanë atëher ligjësohët në bazë të ligjit të interesit(Istslahit).ixhmaë ose kijas ose istihsanë atëher ligjësohët në bazë të ligjit të interesit(Istslahit).

Fakt për këtë qështje është se ineresi i njerëzëve është i vazhdueshëm dhe që ndryshonë me Fakt për këtë qështje është se ineresi i njerëzëve është i vazhdueshëm dhe që ndryshonë me ndryshimin e kohëve për këtë arsye Ligjvënësi i ka lënë të lira qe njerëzit të përfitojnë kur ndryshimin e kohëve për këtë arsye Ligjvënësi i ka lënë të lira qe njerëzit të përfitojnë kur të kenë nevojëtë kenë nevojë

Shembuj të ligjit të interesit:Shembuj të ligjit të interesit:-Pjesët e Kuranit të shpërndara,Ebu Bekri i ka tubue në një libër.-Pjesët e Kuranit të shpërndara,Ebu Bekri i ka tubue në një libër.-Penguesit e zekatit Ebu Bekri i ka luftue-Penguesit e zekatit Ebu Bekri i ka luftue-Omer ibnul Hatabika sjell ligjin e “haraxhit”.-Omer ibnul Hatabika sjell ligjin e “haraxhit”. -Omer ibnul Hatabi ka pëzullue prerjen e dorës për vjedhje në kohën e varfërise së skajshme -Omer ibnul Hatabi ka pëzullue prerjen e dorës për vjedhje në kohën e varfërise së skajshme

dhe të përgjithëshmedhe të përgjithëshme-Omer ibnul hatabi ka themelue burgjet-Omer ibnul hatabi ka themelue burgjet-Othmani r.a pasi që e ka shumëzue mus’hafin ka urdherue që të gjitha mushafat tjerë të -Othmani r.a pasi që e ka shumëzue mus’hafin ka urdherue që të gjitha mushafat tjerë të

digjen.digjen.-Në bazë të parimit të interesi është e lejuar shtypja e monedhave dhe letrave me vlerë(të -Në bazë të parimit të interesi është e lejuar shtypja e monedhave dhe letrave me vlerë(të

hollave).etj etj etj.hollave).etj etj etj.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KUSHTET E ARGUMENTIMIT ME KUSHTET E ARGUMENTIMIT ME PARIMIN E INTERESITPARIMIN E INTERESIT

Kushtet të cilat duhet të plotësohën për të Kushtet të cilat duhet të plotësohën për të argumentue me ligjin e interesit janë:argumentue me ligjin e interesit janë:

-që interesi të jet real, i kapshëm e jo interes i -që interesi të jet real, i kapshëm e jo interes i hamendjes dhe iluzionit.hamendjes dhe iluzionit.

-që interesi të jet interes i përgjithëshëm e jo -që interesi të jet interes i përgjithëshëm e jo interes individual apo parcial.interes individual apo parcial.

-që interesi të mos jet në kundërshtim me tekstet e -që interesi të mos jet në kundërshtim me tekstet e Kuranit Sunetit apo ixhmaitKuranit Sunetit apo ixhmait

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LLOJET E INTERESITLLOJET E INTERESIT

LLOJET E INTERESITLLOJET E INTERESITLlojet e interesit janë:Llojet e interesit janë:1.Interesi i patjetërsueshëm1.Interesi i patjetërsueshëm.Është e patjetërsueshme të ruhen .Është e patjetërsueshme të ruhen

interse e patjetërsueshme t cilat janë:interse e patjetërsueshme t cilat janë:Interesi i fesë,Interesi i fesë,Interesi i ekzistencësInteresi i ekzistencësInteresi material,Interesi material,Interesi i nderit,Interesi i nderit,Interesi i mendjës Interesi i mendjës 2.Interesi i nevojshëm2.Interesi i nevojshëm.është intersi për të cilin ka nevojë individi .është intersi për të cilin ka nevojë individi

dhe shoqëria.Mungesa e këtyre intereseve shqetëson dhe dhe shoqëria.Mungesa e këtyre intereseve shqetëson dhe vështërson jetënvështërson jetën

3.Interesi i mirë 3.Interesi i mirë është intersei i cili ndikon për një jetë më të mirë është intersei i cili ndikon për një jetë më të mirë dhe me kualitet të lartë të jetesës duke i ngritur vlerat më të larta dhe me kualitet të lartë të jetesës duke i ngritur vlerat më të larta të moralit sepse Islami përkujdeset për ngritjen e moralit në të moralit sepse Islami përkujdeset për ngritjen e moralit në shkallën më të lartëshkallën më të lartë

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

3. ISTIS’HABI 3. ISTIS’HABI (KONFIRMIMI I LIGJIT PARAPRAK)(KONFIRMIMI I LIGJIT PARAPRAK)

Istis’hab quhet ligjësimi për një send në atë gjendje siq ka qenë më parë,deri Istis’hab quhet ligjësimi për një send në atë gjendje siq ka qenë më parë,deri sa të gjendet ndonjë argument për ndryshimin e tij.sa të gjendet ndonjë argument për ndryshimin e tij.

Me fjalë tjera:Me fjalë tjera:Marrjen e mendimit siq ka qenë e kaluara të mbetet edhe tani , deri sa të mos shohim Marrjen e mendimit siq ka qenë e kaluara të mbetet edhe tani , deri sa të mos shohim

argumentin i cili e ndryshon.argumentin i cili e ndryshon.Shembull:Shembull:Muxhtehidi pyetet përnjë qështje ,e cila nuk gjindet në Kur’an,as në sunet,as nuk ka ligj Muxhtehidi pyetet përnjë qështje ,e cila nuk gjindet në Kur’an,as në sunet,as nuk ka ligj

për të, ai përgjigjet se është e lejuar . Parashtohet pyetja, Pse është e lejuar për të, ai përgjigjet se është e lejuar . Parashtohet pyetja, Pse është e lejuar Përgjigjja është:Përgjigjja është:Parësore e qështjeve është lejimi i tyre.Parësore e qështjeve është lejimi i tyre.Nëse muxhtehidi pyetet për një kafsh mirpo ai nuk gjenë argument për ligjësimin e asaj Nëse muxhtehidi pyetet për një kafsh mirpo ai nuk gjenë argument për ligjësimin e asaj

kafshe ai përgjigjet se është e lejuar kafshe ai përgjigjet se është e lejuar Nëse muxhtehidi pyetet për një bimë, mirpo ai nuk gjenë argument për ligjsimin e asaj Nëse muxhtehidi pyetet për një bimë, mirpo ai nuk gjenë argument për ligjsimin e asaj

bime, ai jep përgjigjje për lejimin e saj bime, ai jep përgjigjje për lejimin e saj , , Arsyetim i muxhtehidit është rregulli i Arsyetim i muxhtehidit është rregulli i Istis’habit:Istis’habit:

““Parsore për çdo qështje është lejimi deri sa të sillet argument për ndryshimin Parsore për çdo qështje është lejimi deri sa të sillet argument për ndryshimin e asaj qështje. e asaj qështje.

Nëse një person është i gjallë mirret vendim se ai është i gjallë deri sa të argmentohet Nëse një person është i gjallë mirret vendim se ai është i gjallë deri sa të argmentohet vdekja e tij.sepse gjallëria e tij është e sigurt ndërsa vetëm zhdukja e tij nuk vdekja e tij.sepse gjallëria e tij është e sigurt ndërsa vetëm zhdukja e tij nuk dëshmon se ai është i vdekur. dëshmon se ai është i vdekur.

Istis’habi është hapi i fundit të cilin duhet ta bëjë muxhtehidi në zgjidhjen e qështjes.Istis’habi është hapi i fundit të cilin duhet ta bëjë muxhtehidi në zgjidhjen e qështjes.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

RREGULLAT E FIKHUT TË RREGULLAT E FIKHUT TË REZULTUARA NGA ISTIS’HABIREZULTUARA NGA ISTIS’HABI

Prej ligjit të istishabit burojnë shumë rregulla të fikhut e ato janë:Prej ligjit të istishabit burojnë shumë rregulla të fikhut e ato janë:1.Esenciale është pafajësia 1.Esenciale është pafajësia Nëse një person kërkon të drejtën e tjetrit ai duhet të sjell dëshmi,nëse nuk sjell dëshmi nuk Nëse një person kërkon të drejtën e tjetrit ai duhet të sjell dëshmi,nëse nuk sjell dëshmi nuk

gjykohët në favor të tij sepse më mirë është të mos gjykohët një fajtorë se sa të gjykohët në favor të tij sepse më mirë është të mos gjykohët një fajtorë se sa të ndëshkohët një i pafajshëm ndëshkohët një i pafajshëm

2.E vërteta nuk asgjësohet nga e dyshimta2.E vërteta nuk asgjësohet nga e dyshimtaNëse një persën merr abdes dhe falë namaz pastaj dyshon se a ek aprish abdesin apo jo ai Nëse një persën merr abdes dhe falë namaz pastaj dyshon se a ek aprish abdesin apo jo ai

duhet të falet sepse abdesti për të është më i sigurt ndërsa prishja e abdestit për të duhet të falet sepse abdesti për të është më i sigurt ndërsa prishja e abdestit për të është qështje e dyshimt ,ndërsa e sigurta ka përparësi nga e dyshimta.Muhamedi a.s ka është qështje e dyshimt ,ndërsa e sigurta ka përparësi nga e dyshimta.Muhamedi a.s ka thënë:thënë:

““Nëse ndokushndien vështërsi në lukth dhe dyshon a i ka dalur diçka nga lukthi Nëse ndokushndien vështërsi në lukth dhe dyshon a i ka dalur diçka nga lukthi apo jo ,të mos dalë nga xhamia derisa të dëgjojzë apo të nuhatë ërën e apo jo ,të mos dalë nga xhamia derisa të dëgjojzë apo të nuhatë ërën e lukthit”.lukthit”.

3.Esenciale qështjet janë të lejuara3.Esenciale qështjet janë të lejuaraTë gjitha qështjet janë të lejuara deri sa të sjelletargument për ndryshimin e tyre.Zot. i Të gjitha qështjet janë të lejuara deri sa të sjelletargument për ndryshimin e tyre.Zot. i

Lartëmadhëruar ka thënë:Lartëmadhëruar ka thënë:““Dhe ua ka nënshtruarçka ka në qiej dhe në tokë”.Dhe ua ka nënshtruarçka ka në qiej dhe në tokë”.(El xhathije,13)(El xhathije,13)““Ai Allahu është i Cili ka krijuar për ju gjith çka ka në qiellëra dhe në tokë”.Ai Allahu është i Cili ka krijuar për ju gjith çka ka në qiellëra dhe në tokë”. (El Bekare 29)(El Bekare 29)4.4.Esnciale e çdo qështjeje është që të gjykohet fillimisht në gjendjen paraprake si Esnciale e çdo qështjeje është që të gjykohet fillimisht në gjendjen paraprake si

në aspektin pohues ashtu edhe në atë mohues.në aspektin pohues ashtu edhe në atë mohues...Shembull:Shembull:-Abdesti është i vlefshëm pëderisa personi ka marrë abdestvetëm dyshimi nuk mund ta -Abdesti është i vlefshëm pëderisa personi ka marrë abdestvetëm dyshimi nuk mund ta

prish abdestin, prish abdestin, -Nëse një person nuk ka marrë abdest dhe ai dyshon a ka marrë abdest apo jo, gjykohet me -Nëse një person nuk ka marrë abdest dhe ai dyshon a ka marrë abdest apo jo, gjykohet me

atë se ai është pa abdest.vetëm dyshimi nuk mund të sjell vlevshmërinë e abdestit.atë se ai është pa abdest.vetëm dyshimi nuk mund të sjell vlevshmërinë e abdestit.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

4. SEDU DHIRAË 4. SEDU DHIRAË (MJETET PARANDALUESE)(MJETET PARANDALUESE)

-Një vepër është e keqe në vetvete dhe sjell dëmtim dhe shkatërrim siq është rasti i -Një vepër është e keqe në vetvete dhe sjell dëmtim dhe shkatërrim siq është rasti i alkoolialkooli

-Një vepër është e mirë dhe sjellë mirësi-Një vepër është e mirë dhe sjellë mirësi-Një vepër është e mirë, mirpo nëpërmjet asaj vepre të mirë sjellët dëmtimi dhe -Një vepër është e mirë, mirpo nëpërmjet asaj vepre të mirë sjellët dëmtimi dhe

shkatërrimi.Parashtrohët pyetja:Si të gjykojmë për këtë vepër? Përgjigji është se shkatërrimi.Parashtrohët pyetja:Si të gjykojmë për këtë vepër? Përgjigji është se duhet parandaluar procesin i cili shpie te harami.duhet parandaluar procesin i cili shpie te harami.

Sedu dhiraë është të ndaluarit e veprës së lejuar e cila të shpie në shkatërrim, Sedu dhiraë është të ndaluarit e veprës së lejuar e cila të shpie në shkatërrim, me fjalë tjera qëllimkeqit ti ndërpritet rruga, i cili nëpërmjet veprës së mirë me fjalë tjera qëllimkeqit ti ndërpritet rruga, i cili nëpërmjet veprës së mirë dëshiron të realizoj qëllimin e keq dhe të veproj një vepër dëshiron të realizoj qëllimin e keq dhe të veproj një vepër jolegjitime(haram).jolegjitime(haram).

Mjetet parandaluese janë tri llojesh:Mjetet parandaluese janë tri llojesh:1.Parandalimi i veprave që rrallë herë sjellin shkatërrim1.Parandalimi i veprave që rrallë herë sjellin shkatërrimDietarët janë të pajtimit se këto qështje janë të lejuara, me fjalë tjera nuk parandalohën Dietarët janë të pajtimit se këto qështje janë të lejuara, me fjalë tjera nuk parandalohën

sepse shumë rrallë ndodhë që prej tyre të ket dëm,ndërsa në të shumtën e rasteve sepse shumë rrallë ndodhë që prej tyre të ket dëm,ndërsa në të shumtën e rasteve sjellin dobi. sjellin dobi. Shembull:Shembull:

Lejohet të shikuarit e femrës me qëllim te fejesës dhe të martesës edhe pse në esenc ë Lejohet të shikuarit e femrës me qëllim te fejesës dhe të martesës edhe pse në esenc ë është e ndaluar sepse rrallë mund të ndodhë që të keqpërdoren rastet e tilla.është e ndaluar sepse rrallë mund të ndodhë që të keqpërdoren rastet e tilla.

2.Parandalimi i veprave që në të shumtën e rasteve sjellin shkatërrim.2.Parandalimi i veprave që në të shumtën e rasteve sjellin shkatërrim.Shembull:Shembull: Dhënia e objektit me qira duke ditur se ka për tu përdorur për veprime të haramit si f.v Dhënia e objektit me qira duke ditur se ka për tu përdorur për veprime të haramit si f.v

për birrari bixhoz etj.për birrari bixhoz etj.Disa dietarë këtë e kanë ndaluar pasi që objekti pëdorët për vepra të ndaluaraDisa dietarë këtë e kanë ndaluar pasi që objekti pëdorët për vepra të ndaluaraDisa dietarë e kanë lejuar pasi që kontrata i ka plotësue kushtet e e kontratës.Disa dietarë e kanë lejuar pasi që kontrata i ka plotësue kushtet e e kontratës.3.Parandalimi i veprave që sigurisht sjellin shkatërrim.3.Parandalimi i veprave që sigurisht sjellin shkatërrim.Kurorëzimi me qëllim të shkurorëzimit për tiu lejuar burrit i cili e ka shkurorëzue atë grua Kurorëzimi me qëllim të shkurorëzimit për tiu lejuar burrit i cili e ka shkurorëzue atë grua

tri herë e ai nuk ka të drejtë të martohët për të katërtën her pas tri tri herë e ai nuk ka të drejtë të martohët për të katërtën her pas tri shkurorëzimeve,përpos nëse martohet edhe një her e shkurorëzohëtshkurorëzimeve,përpos nëse martohet edhe një her e shkurorëzohët

Kurorëzimi me qëllim të kurorëzimit të përkohëshëm është i ndaluar.Këto veprime janë Kurorëzimi me qëllim të kurorëzimit të përkohëshëm është i ndaluar.Këto veprime janë të pavlefshme dhe jolegjitime dhe duhet të parandalohën edhe pse në shikim të para të pavlefshme dhe jolegjitime dhe duhet të parandalohën edhe pse në shikim të para shihen si të lejuarashihen si të lejuara

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

5. SHER’UN MIN KABLINA 5. SHER’UN MIN KABLINA (LIGJET PARA SHERIATIT ISLAMIK)(LIGJET PARA SHERIATIT ISLAMIK)

Kurani është libri i fundit i cili i ka zbritur Muhamedit a.s.Kurani është libri i fundit i cili i ka zbritur Muhamedit a.s.Kurani trgon për popujt e mëhershëm dhe poashtu tregon për ligjet e popujve të Kurani trgon për popujt e mëhershëm dhe poashtu tregon për ligjet e popujve të

mëherëshëm, të cilat ligje i ka ligjësueZoti i Lartëmadhëruar për ata popuj para mëherëshëm, të cilat ligje i ka ligjësueZoti i Lartëmadhëruar për ata popuj para nesh.Kështu ligjet i klasifikonjmë në dy epokanesh.Kështu ligjet i klasifikonjmë në dy epoka

Epoka e parë:Ligjet para sheriatit islamikEpoka e parë:Ligjet para sheriatit islamikEpoka e dytë:Ligjet e sheriatit islamik.Epoka e dytë:Ligjet e sheriatit islamik.Lighet para sheriatit islamik janë katër llojesh:Lighet para sheriatit islamik janë katër llojesh:1.Ligjet e popujve para nesh por që janë 1.Ligjet e popujve para nesh por që janë rilegjisuarrilegjisuar edhe në sheriatin islamik edhe në sheriatin islamikDietarët janë dakorduar se është argument në sheriatin islamDietarët janë dakorduar se është argument në sheriatin islam2.Ligjet e popujve para nesh por që janë 2.Ligjet e popujve para nesh por që janë çfuqizuarçfuqizuar në sheriatin islamik në sheriatin islamikDietarët janë dakorduar se nuk është argument i sheriatit islamDietarët janë dakorduar se nuk është argument i sheriatit islam3.Ligjet e popujve para nesh të cilat 3.Ligjet e popujve para nesh të cilat nuk i tregon as Kurani dhe as sunetinuk i tregon as Kurani dhe as sunetiDietarët janë dakorduar se nuk janë ligje për neDietarët janë dakorduar se nuk janë ligje për ne4..Ligjet e popujve para nesh të cilat i tregon kurani të cilat as nuk janë riligjisuar e as 4..Ligjet e popujve para nesh të cilat i tregon kurani të cilat as nuk janë riligjisuar e as

nuk janë çfuqizuar.nuk janë çfuqizuar.Për këtë lloj të ligjeve dietarët kanë dhënë dy mendime:Për këtë lloj të ligjeve dietarët kanë dhënë dy mendime:Mendimi i parë: llogaritet si argumentMendimi i parë: llogaritet si argument..Në bazë të këtij mendimi medhhebi Hanefij e lejon ekzekutimin e vrasësit musliman për Në bazë të këtij mendimi medhhebi Hanefij e lejon ekzekutimin e vrasësit musliman për

vrasjen e jomuslimanit duke u bazuar në ajetin:vrasjen e jomuslimanit duke u bazuar në ajetin:Ne atyre u kemi bë obligim njeri Ne atyre u kemi bë obligim njeri për njeri syrin për sy,hundën për hund,veshin për vesh,dhëmbin për për njeri syrin për sy,hundën për hund,veshin për vesh,dhëmbin për dhëmbë,dhe për çdo plgë kompnzim në masë të njejtë”.(dhëmbë,dhe për çdo plgë kompnzim në masë të njejtë”.(El Maide,45El Maide,45))

Mendimi i dytë Nuk e llogaritin si argumentMendimi i dytë Nuk e llogaritin si argument duke arsyetuar se ato ligje kanë qenë duke arsyetuar se ato ligje kanë qenë ligje vetëm për ato popuj para nesh e nuk janë ligje për ne.Sido që të jet ky është ligje vetëm për ato popuj para nesh e nuk janë ligje për ne.Sido që të jet ky është vetëm një mospajtim formal sepse dietarët janë të pajtimit sa i përket kompemimit vetëm një mospajtim formal sepse dietarët janë të pajtimit sa i përket kompemimit të pjesëve të trupit dhe të plagëve ,por nuk jan të pajtimit vetëm sa i përket pjesës të pjesëve të trupit dhe të plagëve ,por nuk jan të pajtimit vetëm sa i përket pjesës së gjakmarrjes së gjakmarrjes njeri për njerinjeri për njeri. .

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

6. EL-URFU 6. EL-URFU (TRADITA)(TRADITA)

Traditë quhet ajo që njerëzit e bëjnë zakon,përhapët në masë,e Traditë quhet ajo që njerëzit e bëjnë zakon,përhapët në masë,e veprohët në mes tyrenë çdo rastë të tillë.veprohët në mes tyrenë çdo rastë të tillë.

Tradita i përngjanë sjalljes dhe edukatës njerëzore.Tradita është qështje e cila Tradita i përngjanë sjalljes dhe edukatës njerëzore.Tradita është qështje e cila zenë vend në shpirtëra nëpërmjet mendjeve ndërsa natyrshmëria e zenë vend në shpirtëra nëpërmjet mendjeve ndërsa natyrshmëria e shëndoshë e pranon si të tillë.shëndoshë e pranon si të tillë.

Shembull:Shembull: Ne shkojmë nëpër duqane dhe e marrim gazetën apo ndonjë send tjetër, Ne shkojmë nëpër duqane dhe e marrim gazetën apo ndonjë send tjetër,

shkojm te shitësi e paguajm dhe vazhdojm pa e përdorurur rregullin e shkojm te shitësi e paguajm dhe vazhdojm pa e përdorurur rregullin e ofertës dhe pranimit me gojë. ofertës dhe pranimit me gojë. Kjo është traditë praktike.Kjo është traditë praktike.

Shembull tjetër:Shembull tjetër:Kur dikush tregon për familjen e tij e ai thotë se kam dy fëmijë, sipas traditës Kur dikush tregon për familjen e tij e ai thotë se kam dy fëmijë, sipas traditës

kuptohet se ai ka dy djem e jo një djaë e një vajz edhe pse fjala fëmijë kuptohet se ai ka dy djem e jo një djaë e një vajz edhe pse fjala fëmijë nënkupton edhe djemt edhe vajzat .nënkupton edhe djemt edhe vajzat .Kjo është traditë teorike.Kjo është traditë teorike.

Dallimi në mes traditës dhe IxhmaitDallimi në mes traditës dhe IxhmaitIxhmaiIxhmai është dakordim i të gjithë muxhtehidëve për një qështje të sheriatit pa është dakordim i të gjithë muxhtehidëve për një qështje të sheriatit pa

përjashtim.përjashtim.TraditaTradita është dakordim i disa muxhtehidëve apo dakordim i qytetarëve të është dakordim i disa muxhtehidëve apo dakordim i qytetarëve të

rëndomt dhe i muxhtehidehidëve për jo i të gjithë mixhtehidëve por i një rëndomt dhe i muxhtehidehidëve për jo i të gjithë mixhtehidëve por i një pjesës së tyre.pjesës së tyre.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I TRADITËSKLASIFIKIMI I TRADITËS

Tradita klasifikohët në:Tradita klasifikohët në:1.Traditë të shëndoshë dhe1.Traditë të shëndoshë dhe2.Traditëjo të shëndoshë.2.Traditëjo të shëndoshë.1.Traditë e shëndoshë1.Traditë e shëndoshë është tradita sipas të cilës nuk bëhet e lejuara e ndaluar dhe as e ndaluara e është tradita sipas të cilës nuk bëhet e lejuara e ndaluar dhe as e ndaluara e

lejuar. lejuar. Shembull:Shembull:Në sheriatin Islam mehri është vaxhib,mirpo me kalimin e kohës ,muslimanët në bazë të rrethanave e Në sheriatin Islam mehri është vaxhib,mirpo me kalimin e kohës ,muslimanët në bazë të rrethanave e

kanë nda mehrin në dy lloje:kanë nda mehrin në dy lloje:Mehrin e menjëhershëm dheMehrin e menjëhershëm dheMehrin e mëvonëshëm.Mehrin e mëvonëshëm.Kjo ndarje nuk është haram sepse nuk është në kundërshtim me sheriatin Islam dhe një mehër i tillë Kjo ndarje nuk është haram sepse nuk është në kundërshtim me sheriatin Islam dhe një mehër i tillë

gjatë kurorëzimit pranohët dhe është i plotfuqishëm.gjatë kurorëzimit pranohët dhe është i plotfuqishëm.2.Traditë jo e shëndoshë2.Traditë jo e shëndoshë është tradita e cila e ndalon të lejuarën ose e lejon të ndaluarën. është tradita e cila e ndalon të lejuarën ose e lejon të ndaluarën.Shembull:Shembull: Përzierja e femrave me burra ne një ambient të mbyllur gjatë ndonjë manifestimi apo ceremonie,Tradita Përzierja e femrave me burra ne një ambient të mbyllur gjatë ndonjë manifestimi apo ceremonie,Tradita

e tillë është tradit jo e shëndoshë dhe duhet të menjanohët.Poashtu edhe tradida e kredi dhënies e tillë është tradit jo e shëndoshë dhe duhet të menjanohët.Poashtu edhe tradida e kredi dhënies me kamatë.me kamatë.

Po ashtu tradita klsifikohët edhe në:Po ashtu tradita klsifikohët edhe në:1.Traditë të përgjithëshme1.Traditë të përgjithëshme2.Traditë të veqantë.2.Traditë të veqantë.1.Traditë e përgjithëshme:1.Traditë e përgjithëshme: quhet tradita e të gjithë qytetarëve pa përjashtim në një kohë prej quhet tradita e të gjithë qytetarëve pa përjashtim në një kohë prej

kohëve. kohëve. Shembull:Shembull:Përdorimi i fjalës haram në kuptim të shkurorëzimit.Po ashtu tradita e qytatarëvë që kur të shkojnë në Përdorimi i fjalës haram në kuptim të shkurorëzimit.Po ashtu tradita e qytatarëvë që kur të shkojnë në

banjo publike nuk e caktojn kohën e qëndrimit në banjo e as sasinë e shpenzimt të ujit.banjo publike nuk e caktojn kohën e qëndrimit në banjo e as sasinë e shpenzimt të ujit.2.Traditë e veqantë:2.Traditë e veqantë:quhet tradita e banorëve të një qyteti e bëjnë traditë një veprim. quhet tradita e banorëve të një qyteti e bëjnë traditë një veprim. Shembull:Shembull: Rexhistrat e tregëtarëve, atë rexhistra apo ato fjalorë të borgjeve mirren si provë pasi që tregëtarët e Rexhistrat e tregëtarëve, atë rexhistra apo ato fjalorë të borgjeve mirren si provë pasi që tregëtarët e

kanë bë traditë të veprojnë në mënyrë të tillë.kanë bë traditë të veprojnë në mënyrë të tillë.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

7. MEDHHEB SAHABIJU 7. MEDHHEB SAHABIJU (MENDIMI I SAHABËS)(MENDIMI I SAHABËS)

Dihet se pas vdekjes së Muhamedit s.a.v.s, sehabët të cilët kanëDihet se pas vdekjes së Muhamedit s.a.v.s, sehabët të cilët kanëqenë të profesionalizuar në fikh, në gjykim mes njerëzëve.kan vazhduar të japin fetva, dhe qenë të profesionalizuar në fikh, në gjykim mes njerëzëve.kan vazhduar të japin fetva, dhe

të gjykojnë.të gjykojnë.Sehabë quhet:Sehabë quhet:-ai icili e ka pa Muhamedin s.a.v.s.-ai icili e ka pa Muhamedin s.a.v.s.-Ai i cili i ka besu Muhamedit s.a.v.s.-Ai i cili i ka besu Muhamedit s.a.v.s.-Ai i cili e ka qëndru një kohë të shkurtër me Muhamedin s.a.v.s. pas moshës së -Ai i cili e ka qëndru një kohë të shkurtër me Muhamedin s.a.v.s. pas moshës së

pubertitetit.pubertitetit.

-Nëse sehabiu ka dhënë një mendim të një qështjeje, jo me ixhtihadin e tij, por është e -Nëse sehabiu ka dhënë një mendim të një qështjeje, jo me ixhtihadin e tij, por është e mundur që e ka ndëgju pejgamberin s.a.v.s. duke dhënë atë mendim, mendimi i tij, mundur që e ka ndëgju pejgamberin s.a.v.s. duke dhënë atë mendim, mendimi i tij, llogaritet si sunet, dhe burim sheriatit. llogaritet si sunet, dhe burim sheriatit.

-Nëse Sehebiu ka dhënë një mendim, dhe të gjith Sahabët janë pajtuar me atë mendim, -Nëse Sehebiu ka dhënë një mendim, dhe të gjith Sahabët janë pajtuar me atë mendim, atëherë llogaritet si burim i sheriatit , sepse ka kaluar në argumentin e ixhmait të atëherë llogaritet si burim i sheriatit , sepse ka kaluar në argumentin e ixhmait të Sahabve. Sahabve.

-Sa i përket mendimit absolut të lirë, e që nuk është arritur ixhmai, për atë mendim -Sa i përket mendimit absolut të lirë, e që nuk është arritur ixhmai, për atë mendim dietarët kanë dhënë dy mendime:dietarët kanë dhënë dy mendime:

Mendimi i parëMendimi i parë: Disa dietarë mendojnë se mendimi i sehabijës për një qështje është : Disa dietarë mendojnë se mendimi i sehabijës për një qështje është argument i sheriatit,kështu që muxhtehidi nëse nuk gjenë përgjigje në një qështje as argument i sheriatit,kështu që muxhtehidi nëse nuk gjenë përgjigje në një qështje as në Kuran as në Sunet as në Ixhmaë e merrë për bazë dhe vepron memendimin e në Kuran as në Sunet as në Ixhmaë e merrë për bazë dhe vepron memendimin e sehabës.sehabës.

Nëse sehabet kanë dhëne mendime të ndryshme për një qështje muxhtehidi e zgjedh Nëse sehabet kanë dhëne mendime të ndryshme për një qështje muxhtehidi e zgjedh ndonjërin mendim prej tyrendonjërin mendim prej tyre

Mendimi i dytëMendimi i dytë:Disa dietarë mendojnë se mendimi i sehabës absolutisht nuk është :Disa dietarë mendojnë se mendimi i sehabës absolutisht nuk është argument i sheriatit.argument i sheriatit.

E vërteta është se mendimi i sehabës nuk është obligative por mundësia e tij për të dhënë E vërteta është se mendimi i sehabës nuk është obligative por mundësia e tij për të dhënë mendim të gabuar është minimale,për këtë arsye nëse nuk ka argument të mendim të gabuar është minimale,për këtë arsye nëse nuk ka argument të Kuranit,sunetit Kijasit apo ixhmait për një qështje mendimi i sehabës ka prioritet.Kuranit,sunetit Kijasit apo ixhmait për një qështje mendimi i sehabës ka prioritet.

Arg

um

en

tet (p

ër të

cila

t

nu

k ja

në p

ajtu

ar d

ijeta

rët)

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

1. LIGJI

LIGJI STATUSORLIGJI NGARKUES

2. LIGJVËNËSI

3. I LIGJËSUARI

4. E LIGJËSUARA

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LIGJILIGJI

Ligji është fjalimi i Allahut që ka të bëjë me veprat e të ngarkuarëve në formë Ligji është fjalimi i Allahut që ka të bëjë me veprat e të ngarkuarëve në formë detyruese,në formë me të drejt zgjedhjeje ose në formën rregullativo detyruese,në formë me të drejt zgjedhjeje ose në formën rregullativo statutore.statutore.

Nga definicioni kuptohet se Allahu ka kërkuar tri forma të veprimit:Nga definicioni kuptohet se Allahu ka kërkuar tri forma të veprimit:1a).Ka urdhëruar të veprohet diqka domësdoshmërisht,1a).Ka urdhëruar të veprohet diqka domësdoshmërisht,-ose ka ndalue të veprohët diqka domësdoshmërisht.-ose ka ndalue të veprohët diqka domësdoshmërisht.1b).Ka kërkuar që i ngarkuari një qështje të zgjedhë ta veproj, por edhe të zgjedh të mos 1b).Ka kërkuar që i ngarkuari një qështje të zgjedhë ta veproj, por edhe të zgjedh të mos

veprojë.veprojë.2.Ka vendosë rrëgull apo statut se kur duhet ose kur nuk duhet të veprohet një vepër.2.Ka vendosë rrëgull apo statut se kur duhet ose kur nuk duhet të veprohet një vepër.Poashtu nga definicioni kuptohet se Ligji klasifikohët në: Poashtu nga definicioni kuptohet se Ligji klasifikohët në: 1.Ligjë ngarkues dhe1.Ligjë ngarkues dhe2.Ligjë rregullues Statutorë.2.Ligjë rregullues Statutorë.1.Ligji ngarkues1.Ligji ngarkues është fjalimi i Allahut drejtuar të ngarkuarëve për të vepruar patjetër është fjalimi i Allahut drejtuar të ngarkuarëve për të vepruar patjetër

diqka, ose për të mos vepruar patjetër diqka ose për të zgjedhur diqka të veproj ose diqka, ose për të mos vepruar patjetër diqka ose për të zgjedhur diqka të veproj ose të mos veproj.shembull:të mos veproj.shembull:

““Fale namazin” Fale namazin” është fjalim që patjetër duhet të kryhet.është fjalim që patjetër duhet të kryhet.““Mos e mbytni veten”Mos e mbytni veten”-është fjalim që patjetër duhet ndaluar.-është fjalim që patjetër duhet ndaluar.Ligjet ngarkuese janë:Ligjet ngarkuese janë:1.Farzi1.Farzi2.Vaxhibi2.Vaxhibi3.Suneti.3.Suneti.4.Mustehabi4.Mustehabi5.Harami5.Harami6.Mekruhi6.Mekruhi7.Mubahi.7.Mubahi.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LIGJET NGARKUESELIGJET NGARKUESE

1.Farzi1.FarziFarz do të thotë urdhër i prerë dhe i drejtpërdrejtë.Farz do të thotë urdhër i prerë dhe i drejtpërdrejtë.Definicioni:Definicioni:Farz është çka kërkohet prej neve për ta kryer patjetër me një argument të Farz është çka kërkohet prej neve për ta kryer patjetër me një argument të

qartë,qartë,2.Vaxhibi2.VaxhibiVaxhib do të thotë të mirret vendim,të vendosët.Vaxhib do të thotë të mirret vendim,të vendosët.Definicioni:Definicioni:Vaxhib është çka kërkohet prej neve për ta kryer patjetër një vepër me Vaxhib është çka kërkohet prej neve për ta kryer patjetër një vepër me

argument jo të drejtëpërdrejtë dhe jo të qartë.argument jo të drejtëpërdrejtë dhe jo të qartë.3.Suneti 3.Suneti Sunet do të thotë rrugë,drejtim,traditë.Sunet do të thotë rrugë,drejtim,traditë.Ndërsa në sheriat me “sunet”kuptojm:Ndërsa në sheriat me “sunet”kuptojm:Çka kërkohet prej neve për ta kryer një vepër,por jo në mënyrë të Çka kërkohet prej neve për ta kryer një vepër,por jo në mënyrë të

domosdoshme,sikurse te farzi,dhe jo patjetër.domosdoshme,sikurse te farzi,dhe jo patjetër.4.Mustehabi 4.Mustehabi Mustehab do të thotë qështja e pëlqyer,e mirë dhe e dashur.Mustehab do të thotë qështja e pëlqyer,e mirë dhe e dashur.DefinicioniDefinicioniMustehab është çdo vepër e cila kërkohet prej neve për ta kryer në mënyrë të Mustehab është çdo vepër e cila kërkohet prej neve për ta kryer në mënyrë të

domosdoshme,as në mënyrë të drejtpërdrejtë,por vetëm është treguar së domosdoshme,as në mënyrë të drejtpërdrejtë,por vetëm është treguar së është mirë të kryhet.është mirë të kryhet.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

5.Harami 5.Harami Haram do të thotë ndalesë.Haram do të thotë ndalesë.Definicioni;Definicioni;““Haram është çka ndalohet rreptësisht me argument të qartë dhe të Haram është çka ndalohet rreptësisht me argument të qartë dhe të

drejtpërdrejtëdrejtpërdrejtë..6.Mekruhi 6.Mekruhi Mekruh,do të thotë qështja e urrejtur,e papëlqyer dhe jo e dashur.Mekruh,do të thotë qështja e urrejtur,e papëlqyer dhe jo e dashur.Definicioni”Definicioni”Mekruh është çdo ndalesë që është kërku prej neve jo në mënyrë të Mekruh është çdo ndalesë që është kërku prej neve jo në mënyrë të

drejtpërdrejtë,as në mënyrë të domosdoshme dhe jo në formë të drejtpërdrejtë,as në mënyrë të domosdoshme dhe jo në formë të prerë.prerë.

7.Mubahi7.MubahiMubah do të thotë e lejuar apo qështje jo e ndaluarMubah do të thotë e lejuar apo qështje jo e ndaluarDefinicioni Definicioni Çdo qështje për të cilën njeriu është i lirë për me zgjedhë,me kryer Çdo qështje për të cilën njeriu është i lirë për me zgjedhë,me kryer

ose mos me kryer atë veprim.ose mos me kryer atë veprim.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LIGJI STATUTORËLIGJI STATUTORË

2.Ligji statutorë2.Ligji statutorë është fjalimi i Allahut drejtuar robërve të tij që një vepër të kryhet apë të mos kryhet është fjalimi i Allahut drejtuar robërve të tij që një vepër të kryhet apë të mos kryhet kur të plëtësohen kushtet dhe rrethanat e parapara në statut apo rregullore.pra përcakton ligjin kur të plëtësohen kushtet dhe rrethanat e parapara në statut apo rregullore.pra përcakton ligjin statutorë,përcakton ligjë i cili parasheh:statutorë,përcakton ligjë i cili parasheh:

-një qështje shkak të një qështjeje tjetër,-një qështje shkak të një qështjeje tjetër,-një qështje kusht të një qështjeje tjetër ose -një qështje kusht të një qështjeje tjetër ose -një qështje pengesë për një qështje tjëtër-një qështje pengesë për një qështje tjëtërLlojet e këtij ligji janë:Llojet e këtij ligji janë:1.Ligji i arsyes1.Ligji i arsyes2.Ligji i shkakut2.Ligji i shkakut3.Ligji i kushtit3.Ligji i kushtit4.Ligji i shenjës dhe4.Ligji i shenjës dhe5.Ligji i pengesës.5.Ligji i pengesës.1.Ligji i arsyes 1.Ligji i arsyes ArsyejaArsyeja është atribut i jashtëm i cili e ndryshon gjendjen e sendit por që nuk është i vetmi atribut i cili e është atribut i jashtëm i cili e ndryshon gjendjen e sendit por që nuk është i vetmi atribut i cili e

ndryshon gjendjen.ndryshon gjendjen.Shembull:Shembull:Blerja e sendit është arsye e së drejtës së pronësimit, mirpo e drejta e pronësimit mund të përfitohët Blerja e sendit është arsye e së drejtës së pronësimit, mirpo e drejta e pronësimit mund të përfitohët

edhe prej dhuratës edhe prej trashëgimisë, e nuk është blerja e vetmja arsye e pronësimit të ndonjë edhe prej dhuratës edhe prej trashëgimisë, e nuk është blerja e vetmja arsye e pronësimit të ndonjë sendi. sendi.

2.Ligji i shkakut2.Ligji i shkakutShkak do të thotë litarë,me fjalë tjera ajo çka lidhë dy qështje apo më të cilën arrihet deri te diqka.Shkak do të thotë litarë,me fjalë tjera ajo çka lidhë dy qështje apo më të cilën arrihet deri te diqka.Shkak quhet çdo qështje të cilën Ligjëvënësi e ka bërë shenjë e cila dëshmon ligjin,ndërsa mosekzistimi i Shkak quhet çdo qështje të cilën Ligjëvënësi e ka bërë shenjë e cila dëshmon ligjin,ndërsa mosekzistimi i

asaj qështje dëshmon mosekzistimin e ligjit. asaj qështje dëshmon mosekzistimin e ligjit. -Vrasja është haram, ndërsa shkak i dënimit për vrasje është vrasja, sepse nëse nuk ka vrasje nuk ka -Vrasja është haram, ndërsa shkak i dënimit për vrasje është vrasja, sepse nëse nuk ka vrasje nuk ka

dënim me vrasjedënim me vrasje-Shit-blerja është e lejuar,ky është ligj ngarkues mirpo shkak i përfitimit të drejtës së pronësisë është -Shit-blerja është e lejuar,ky është ligj ngarkues mirpo shkak i përfitimit të drejtës së pronësisë është

shit-blerja,nëse nuk ka shit-blerje nuk ka përfitim të drejtës së pronësimit.shit-blerja,nëse nuk ka shit-blerje nuk ka përfitim të drejtës së pronësimit.-Afërsia është shkak i përfitimit të drejtës trashëgimore.-Afërsia është shkak i përfitimit të drejtës trashëgimore.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

3.Ligji i kushtit3.Ligji i kushtit Kushti është atribut jashta kornizës ligjore por që mvaret ekzistimi i ligjit prej tij.Kushti është atribut jashta kornizës ligjore por që mvaret ekzistimi i ligjit prej tij. Kushti është qështje e patjetërsueshme e sendit,që do të thotë nëse ekziston kushti Kushti është qështje e patjetërsueshme e sendit,që do të thotë nëse ekziston kushti

ekziston sendiapo vepra, nëse nuk ekziston kushti nuk ekziston sendi apo ekziston sendiapo vepra, nëse nuk ekziston kushti nuk ekziston sendi apo vepra.vepra.Shembull:Shembull:

Abdesti është kusht i namazit.Abdesti është kusht i namazit. Nëse bëhet falja pa abdest namazi konsiderohët sikurse mos t’ishte falur,kështu pra Nëse bëhet falja pa abdest namazi konsiderohët sikurse mos t’ishte falur,kështu pra

namazi pa abdest është mosfalje e namazit. namazi pa abdest është mosfalje e namazit. Nëse një person ka abdest namazi i tij pranohet, nëse nuk ka abdest nuk ka edhe Nëse një person ka abdest namazi i tij pranohet, nëse nuk ka abdest nuk ka edhe

namaz,edhe pse abdesti mund të jet edhe pa namzin.namaz,edhe pse abdesti mund të jet edhe pa namzin. 4.Ligji i shenjës 4.Ligji i shenjës Shenja është atribut i jashtëm i ligjit por që identifikohët dhe njihet ligji prej atij Shenja është atribut i jashtëm i ligjit por që identifikohët dhe njihet ligji prej atij

atributi.atributi.Shembull:Shembull: Kalimi i diellit nga zeniti është shenjë për fillimin e falje së kohës së drekës.Kalimi i diellit nga zeniti është shenjë për fillimin e falje së kohës së drekës. Shenja e fillimit të kohës është shenjë prej ku fillon obligimi i kryerjes së namazit, para Shenja e fillimit të kohës është shenjë prej ku fillon obligimi i kryerjes së namazit, para

asaj shenje namazi nuk është obligim.asaj shenje namazi nuk është obligim. Secila kohë e namzit e ka kohën apo shenjën prej ku fillon obligmi i kryerjes së atij Secila kohë e namzit e ka kohën apo shenjën prej ku fillon obligmi i kryerjes së atij

namazi.namazi. 5.Ligji i pengesës.5.Ligji i pengesës. PengesaPengesa është atribut i jashtëm i cili e pengon vlefshmërinë e ligjit me fjalë tjera e është atribut i jashtëm i cili e pengon vlefshmërinë e ligjit me fjalë tjera e

zhvleftëson ligjin në tërësi në atë formë sikur të mos kishte ekzistuar fare.zhvleftëson ligjin në tërësi në atë formë sikur të mos kishte ekzistuar fare. Shembull:Shembull: Një person e shet sendin e një personi tjetër pa lejen e tij,kjo shit-blerje zhvleftësohet Një person e shet sendin e një personi tjetër pa lejen e tij,kjo shit-blerje zhvleftësohet

nga shkaku se moslejimi i personit tjetër është pengesë për të pronësuar atë send.nga shkaku se moslejimi i personit tjetër është pengesë për të pronësuar atë send.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

LIGJËVËNËSILIGJËVËNËSI

Allahu Allahu është Ligjëvënës i vetëm absolut ë dhe askush tjetër.është Ligjëvënës i vetëm absolut ë dhe askush tjetër.Zoti i Lartëmadhëruar në Kuran ka thënë:Zoti i Lartëmadhëruar në Kuran ka thënë:““Vërtetë vendimi dhe ligji i takon vetëm Allahut”.Vërtetë vendimi dhe ligji i takon vetëm Allahut”. ( Jusuf, 40)( Jusuf, 40)Muhamedi a.sMuhamedi a.s është transmetues dhe sqarues i i ligjeve të Allahut. është transmetues dhe sqarues i i ligjeve të Allahut.Zoti i Lartëmadhëruar i ka thënë Muhamedit a.s:Zoti i Lartëmadhëruar i ka thënë Muhamedit a.s:““Që edhe ti të gjykosh ne mes tyre me atë ligj që të ka zbritur Që edhe ti të gjykosh ne mes tyre me atë ligj që të ka zbritur

allahu”.allahu”.MuxhtehidëtMuxhtehidët(ekspertët jurist Islam)bëjnë shpalosjen përpilimin (ekspertët jurist Islam)bëjnë shpalosjen përpilimin

spjegimin dhe qarimin e ligjeve të Allahut prej Kuranit dhe prej spjegimin dhe qarimin e ligjeve të Allahut prej Kuranit dhe prej sunetit të pejgamberit s.a.v.s.sunetit të pejgamberit s.a.v.s.

Muxhtehidët i zbërthejn i elaborojnë i përkthejn i vërtetojn dhe i Muxhtehidët i zbërthejn i elaborojnë i përkthejn i vërtetojn dhe i arsyetojnë ligjet e ligjësuar prej Kuranit dhe prej sunetit.arsyetojnë ligjet e ligjësuar prej Kuranit dhe prej sunetit.

Zoti i Lartëmadhëruar thotë:Zoti i Lartëmadhëruar thotë:““O ju që keni besuar dëgjone (përmbajuni) urdhërave të O ju që keni besuar dëgjone (përmbajuni) urdhërave të

Allahut dhe të gërguarit të tij dhe përgjegjësëve nga mesi i Allahut dhe të gërguarit të tij dhe përgjegjësëve nga mesi i juaj”.juaj”.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

I LIGJËSUARII LIGJËSUARI

I ligjësuar është personi me të cilin ka të bëjë fjalimi i Zotit të I ligjësuar është personi me të cilin ka të bëjë fjalimi i Zotit të Lartëmadhëruar që ai të veproj.Lartëmadhëruar që ai të veproj.

Ndryshe i ligjësuar quhet i obliguari, i ngarkuari ose i detyruari.Ndryshe i ligjësuar quhet i obliguari, i ngarkuari ose i detyruari.Te i ligjësuari parashihen dy kushte:Te i ligjësuari parashihen dy kushte:1.që i ngarkuari të ket mundësi të kuptoj argumentin e 1.që i ngarkuari të ket mundësi të kuptoj argumentin e

ngarkimit(detyrës).ngarkimit(detyrës).Ai i cili nuk ka mundësi ta kuptoj detyrën apo obligimin ai nuk mund të jet i Ai i cili nuk ka mundësi ta kuptoj detyrën apo obligimin ai nuk mund të jet i

ngarkuar.ngarkuar.2.që i ngarkuari të ket aftësi për të qenë i ngarkuar.2.që i ngarkuari të ket aftësi për të qenë i ngarkuar.Aftësia është dyllojëshAftësia është dyllojësh::1.Aftësia e obligueshmërisë dhe1.Aftësia e obligueshmërisë dhe2.Aftësia e kryerjes së obligueshmërisë.2.Aftësia e kryerjes së obligueshmërisë.1.Aftësia e obligueshmërisë1.Aftësia e obligueshmërisëNdryshe quhet edhe person juridik,pra personi me të drejta juridike, sepse Ndryshe quhet edhe person juridik,pra personi me të drejta juridike, sepse

embrioni para lindjes ka të drejtë juridike për të trashëguar,kjo e drejtë embrioni para lindjes ka të drejtë juridike për të trashëguar,kjo e drejtë juridike është e pandashme për njeriun deri në vdekje.juridike është e pandashme për njeriun deri në vdekje.

2.Aftësia e kryerjes së obligueshmërisë2.Aftësia e kryerjes së obligueshmërisëAftësia kryerjes së obligueshmërisë eshtë faza prej së cilës fillojnë të drejtat Aftësia kryerjes së obligueshmërisë eshtë faza prej së cilës fillojnë të drejtat

ndaj tij dhe qasti prej kur fillojnë obligimet e tij,pra është qasti kur njeriu ndaj tij dhe qasti prej kur fillojnë obligimet e tij,pra është qasti kur njeriu bëhet individ me të drejta të tjerëve ndaj tij dhe me të drejta të tij ndaj bëhet individ me të drejta të tjerëve ndaj tij dhe me të drejta të tij ndaj tjerëve.tjerëve.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

DUKURITË E PAAFTËSISËDUKURITË E PAAFTËSISË

Dukuritë e paaftësisë ndahen në dy llojeDukuritë e paaftësisë ndahen në dy lloje1.Dukuritë e paaftësisë natyrore dhe 1.Dukuritë e paaftësisë natyrore dhe 2.Dukuritë e paaftësisë jo natyrore por të përfituara2.Dukuritë e paaftësisë jo natyrore por të përfituara..1.Dukuritë natyrore të paftësisë janë:1.Dukuritë natyrore të paftësisë janë:1.Çmenduria1.Çmenduria2.Vegjëlia2.Vegjëlia3.Mëndjelehtësia3.Mëndjelehtësia4.Harresa4.Harresa5.Gjumi5.Gjumi6.Alivanosja6.Alivanosja7.Menstruacioni dhe Lehonia7.Menstruacioni dhe Lehonia8.Sëmindja dhe8.Sëmindja dhe9.Vdekja.9.Vdekja.2.Dukurit jonatyrore të paaftësisë janë:2.Dukurit jonatyrore të paaftësisë janë:1.Padituria1.Padituria2.Dehja2.Dehja3.Tallja3.Tallja4.Naiviteti4.Naiviteti5.Udhëtimi5.Udhëtimi6.Lëshimi pa qëllim dhe6.Lëshimi pa qëllim dhe7.Dhuna.7.Dhuna.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

E LIGJËSUARAE LIGJËSUARA

E ligjësuar është lloji i veprës të cilën e parasheh Zoti i E ligjësuar është lloji i veprës të cilën e parasheh Zoti i Lartëmadhëruar për të vepruar ose për të mos Lartëmadhëruar për të vepruar ose për të mos vepruar.vepruar.

Shembull:Shembull:““Faleni namazin”Faleni namazin” është obligim i cili është i lidhur me është obligim i cili është i lidhur me

veprën e cila vepër është të falurit e namazite cila është veprën e cila vepër është të falurit e namazite cila është farzfarz..

““Mos vritni njeri”Mos vritni njeri” Ndalesa është e rezultuar prej këtij ajeti e Ndalesa është e rezultuar prej këtij ajeti e cili ajet është i ndërlidhur me veprën e cila vepër është cili ajet është i ndërlidhur me veprën e cila vepër është vrasja e njeriut dhe e ka bë vepër të ndaluar pra është vrasja e njeriut dhe e ka bë vepër të ndaluar pra është ligjësuar vepra si ligjësuar vepra si e ndaluare ndaluar..

““Dhe kur të perfundon namazi shpërndanu nëpër Dhe kur të perfundon namazi shpërndanu nëpër tokë”tokë”..

Në të është lejimiNë të është lejimi..e ajo vepër është shpërndarja në tokë e cila e ajo vepër është shpërndarja në tokë e cila është e ndërlidhur me veprën e të ngarkuarit.pra vepra është e ndërlidhur me veprën e të ngarkuarit.pra vepra është e ligjësuar si është e ligjësuar si e lejuar.e lejuar.

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit

KLASIFIKIMI I VEPRAVEKLASIFIKIMI I VEPRAVE

Vepra e të ngarkuarit e cila është e ndërlidhur me ligjin e Allahut klsifikohët në katër Vepra e të ngarkuarit e cila është e ndërlidhur me ligjin e Allahut klsifikohët në katër lloje:lloje:

E drejta e AllahutE drejta e Allahut1.Vepra e cila është e drejtë e plotë dhe pastërt ndaj Allahut1.Vepra e cila është e drejtë e plotë dhe pastërt ndaj Allahut..Këtu bënë pjesë interesi i përgjithëshëm i shoqërisë,sepse i ipet përparësi intersit të Këtu bënë pjesë interesi i përgjithëshëm i shoqërisë,sepse i ipet përparësi intersit të

përgjithëshëm ndaj interesit individual.përgjithëshëm ndaj interesit individual.2.E drejta në të cilën janë të ndërlidhura të dy të drejtat, por dominon e drejta 2.E drejta në të cilën janë të ndërlidhura të dy të drejtat, por dominon e drejta

e Allahute Allahut..Këtu bënë pjesë dënimi për shpifje .Kjo nga shkaku se llogaritet prej dobisë së Këtu bënë pjesë dënimi për shpifje .Kjo nga shkaku se llogaritet prej dobisë së

përgjithëshm, sepse ka të bëjë me ruajtjen e nderit të njerëzëve dhe sigurimin e përgjithëshm, sepse ka të bëjë me ruajtjen e nderit të njerëzëve dhe sigurimin e shoqërisë nga e keqja dhe dezinformimidhe shkatërrimishoqërisë nga e keqja dhe dezinformimidhe shkatërrimi

E drejta e robitE drejta e robit3.Vepra e cila është e drejtë e plotë dhe e pastër të ndaj robit3.Vepra e cila është e drejtë e plotë dhe e pastër të ndaj robit..Këtu bënë pjesë interesi individual si f.v pasuria është e drejtë individuale dhe është e Këtu bënë pjesë interesi individual si f.v pasuria është e drejtë individuale dhe është e

ndaluar për tjerët.ndaluar për tjerët.4.E drejta në të cilën janë të ndërlidhura të dy të drejtat mirpo dominon e 4.E drejta në të cilën janë të ndërlidhura të dy të drejtat mirpo dominon e

drejta e robit.drejta e robit.Këtu bënë pjesë gjak marrja ndaj vrasësit me qëllim dhe armiqësishtKëtu bënë pjesë gjak marrja ndaj vrasësit me qëllim dhe armiqësishtNë këtë të drejt ruhet interesi i përgjithëshëm dhe minimizimi i kriminalitetit.Në këtë të drejt ruhet interesi i përgjithëshëm dhe minimizimi i kriminalitetit.Dënimi me vdekje më shumë e prekë të dëmtuarin se sa e prek shoqërinë Dënimi me vdekje më shumë e prekë të dëmtuarin se sa e prek shoqërinë Me dënim me vdekje bëhet balancimi dhe barazimi në zgjidhjen e problemit.Me dënim me vdekje bëhet balancimi dhe barazimi në zgjidhjen e problemit.

FUNDFUND

Arg

um

en

tet e

sh

eria

tit