Doğu Akdeniz Bölgesinde Farklı Yükseltilerde Kışlatılan Balarısı (Apis mellifera L.)...

8/7/2019 Dou Akdeniz Blgesinde Farkl Ykseltilerde Klatlan Balars (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Klama Kabiliyeti ve l

1/39

T.C.

KAHRAMANMARA ST MAM NVERSTESFEN BLMLER ENSTTSZOOTEKN ANABLM DALI

DOU AKDENZ BLGESNDE FARKLI YKSELTLERDE KILATILANBAL ARISI (Apis melliferaL.) KOLONLERNDE KILAMA KABLYET VE

LKBAHAR KOLON PERFORMANSLARININ BELRLENMES

AHMET YILDIZ

YKSEK LSANS TEZ

KAHRAMANMARA

ubat 2007


2/39

T.C.KAHRAMANMARA ST MAM NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTSZOOTEKN ANABLM DALI

DOU AKDENZ BLGESNDE FARKLI YKSELTLERDE KILATILAN

BAL ARISI (Apis melliferaL.) KOLONLERNDE KILAMA KABLYET VELKBAHAR KOLON PERFORMANSLARININ BELRLENMES

AHMET YILDIZ

YKSEK LSANS TEZ

KAHRAMANMARA

ubat-2007


3/39

T.C.KAHRAMANMARA ST MAM NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTSZOOTEKN ANABLM DALI

DOU AKDENZ BLGESNDE FARKLI YKSELTLERDE KILATILANBAL ARISI (Apis melliferaL.) KOLONLERNDE KILAMA KABLYET

VE LKBAHAR KOLON PERFORMANSLARININ BELRLENMES

AHMET YILDIZ

YKSEK LSANS TEZ

Kod No :

Bu Tez 14/02/2007 Tarihinde Aadaki Jri yeleri TarafndanOy Birlii ile Kabul Edilmitir.

Yrd.Do.Dr.Halil YENNAR Do.Dr.Hasan TUNAZ Yrd.Do.Dr.Ethem AKYOL

DANIMAN YE

Yukardaki imzalarn ad geen retim yelerine ait olduunu onaylarm.

Prof. Dr. zden GRCFen Bilimleri Enstits Mdr

Bu alma K.S.. Aratrma Fon Saymanl tarafndan desteklenmitir.Proje No:2005/4-19

Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge, ekilve fotoraflarn kaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunundaki hkmlere tabidir.


4/39

NDEKLER Ahmet YILDIZ

NDEKLER

Sayfa

NDEKLER............................................................................................... IZET............................................................................................................... IIIABSTRACT .................................................................................................... IVNSZ ........................................................................................................... VZELGELER DZN................................................................................. VIEKLLER DZN........................................................................................ VII1. GR........................................................................................................... 12. NCEK ALIMALAR.......................................................................... 62.1.Klatma..................................................................................................... 62.2.K Salkm ................................................................................................ 62.3.Klatma Srasnda Bal Ars Kolonilerinde Gzlenen K

Kayplar.................................................................................................... 82.4.Klatma ncesi ve Klatma Esnasnda Dikkat Edilmesi

Gereken Hususlar ................................................................................... 92.5.Klatmada Uygulanan Yntemler ......................................................... 92.5.1.erde Klatma...................................................................................... 102.5.2.Darda Klatma.................................................................................. 103.MATERYAL VE METOT ......................................................................... 113.1.Materyal .................................................................................................... 113.1.1.Ar Kolonisi ............................................................................................ 133.1.2.Damzlk Materyal ve ana ar retimi ................................................ 143.1.3.Kovan...................................................................................................... 143.1.4.Yemlik..................................................................................................... 143.1.5.Baskl ..................................................................................................... 153.2.Metot .............................................................................................................. 153.2.1.Kolonilerin lkbahar Kontrol ............................................................... 153.2.2.Kolonilerin Beslenmesi ............................................................................. 153.2.3.Kolonilerin Ana Ar retimi in Tanmas ......................................... 163.2.4.Ana Arlarn Aratrma Kolonilerine Verilmesi ................................ 163.2.5.Aratrma Gruplarnn Oluturulmas................................................ 163.2.6.Kolonilerin Ka Girmesi in Son Hazrlklarn Yaplmas ............. 163.2.7.Arl ereve Saylar ile Yavru Alannn llmesi ......................... 16

3.2.8.Kolonilerin K

latma Blgelerine Ta

nmas

...................................... 163.2.9.Kolonilerin Ktan kmas Ve Verilerin Alnmas............................ 173.2.10. Veri Elde Etme ve statistikii Analiz ............................................... 184.BULGULAR VE TARTIMA....................................................................... 194.1.Aratrma Gruplarnda Koloni Arlk Deiimleri ............................. 194.1.1.Klama ncesi Koloni arlklar........................................................ 194.1.2.Klama Sonras Koloni arlklar ...................................................... 194.2.Arl ereve Says (Ergin Ar Miktar) Deiimi................................ 204.2.1.Klama ncesi Arl ereve Saylar ................................................ 204.2.2.Klama Sonras Arl ereve Saylar ............................................... 204.3.Klama ncesi ve Sonras Yavrulu Alan Miktar ................................ 21

I


5/39

NDEKLER Ahmet YILDIZ

II

Sayfa

5. SONU VE NERLER............................................................................... 24KAYNAKLAR.................................................................................................... 25

ZGEM ........................................................................................................ 29


6/39

ZET Ahmet YILDIZ

T.C.

KAHRAMANMARA ST MAM NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS

ZOOTEKN ANABLM DALI

YKSEK LSANS TEZ

ZET

DOU AKDENZ BLGESNDE FARKLI YKSELTLERDE KILATILAN BALARISI (Apis melliferaL.) KOLONLERNDE KILAMA KABLYET VE

LKBAHAR KOLON PERFORMANSLARININ BELRLENMES AHMET YILDIZ

DANIMAN : Yrd. Do. Dr. Halil YENNAR

YIL: 2007 SAYFA:29

Jri : Yrd. Do.Dr. Halil YENNAR

:Do.Dr. Hasan TUNAZ

: Yrd. Do.Dr.Ethem AKYOLBu almann amac, ykseltinin Bal arlarnn (Apis mellifera L.) yaama

gcne, ergin ar saysna, yavrulu alan miktarna, koloni arlna olan etkisinibelirlemektir. Bu almada on drt koloni kullanlm olup, bu koloniler ikiyeblnmtr. Bu kolonilerin yars Kahramanmarata dier yars ise Hatayda2006 ylnda klatmaya alnmtr.Hatayda klatlan kolonilerin arlk kayb veergin ar saysndaki azalma Kahramanmaraa gre daha yksek bulunmutur.Dier taraftan Hatayda klatlan kolonilerin yavrulu alan miktarKahramanmaraa gre daha yksek bulunmutur. Buna ilave olarakKahramanmarata klatlan kolonilerin yaama gc Hataya gre daha yksekbulunmutur. Sonu olarak ykseltinin bal arlarnda (Apis mellifera L.) yaamagc, ergin ar miktar, yavrulu alan miktar ve koloni arl zerinde nemli etkiyesahip olduu bulunmutur.

Anahtar kelimeler: Bal ars, Ykselti, Yaama gc, Ergin ar miktar,

Yavrulu alan miktar, Koloni arl

III


7/39

ABSTRACT

UNIVERSITY OF KAHRAMANMARA STC MAMINSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

DEPARTMENT OF ANIMAL SCIENCEMSc THESIS

ABSTRACT

DETERMINATON OF ABILITY OF WINTERING AND PERFORMANCE OF THECOLONIES AT DIFERENT ALTITUDE IN EAST MEDITERRANEAN REGION

AHMET YIDIZ

SUPERVISOR : Assist. Prof. Dr. Halil YENNAR

Year: 2007 Pages:29

Jury : Assist. Prof. Dr. Halil YENNAR

: Assoc. Prof. Dr. Hasan TUNAZ: Assist. Prof. Dr.Ethem AKYOL

The aim of this experiment was to determine the effect of altitude on the

survival rate, number of adult worker bee, broad area, and weight of colony of honeybee ( Apis mellifera L.). In this study, fourteen colonies were used. These colonies weredived into two groups. Seven colonies were wintered in Hatay. Province colonies wereplaced in Kahramanmaras. These colonies were wintered in 2006. The colonieswintered in Hatay had a significantly higher weight loss and decrease in number ofmature honey bee than those wintered in Kahramanmaras. On the other hand, thecolonies wintered in Hatay had a significantly higher broad area than those winteredin Kahrmanmaras. In addition, the survival rate of colonies wintered inKahramanmaras was significant higher than those wintered in Hatay. As aconclusion, the altitude had a significant effect on the survival rate, number ofmature honey bee, and broad area weight of colony ofApis melifera.

Key Words: Honey Bee, Altitude, Survival rate, Number of mature honey bee,

Broad area, Weight of colony

IV


8/39

NSZ

NSZ

Genetik ve fizyolojik olarak benzer Bal ars (Apis mellifera L.) kolonilerinin, DouAkdeniz Blgesi sahil kesimi ile karasal iklim gei kua ierisinde yer alan farklekolojik zelliklere sahip ykseltilerde klatlmasnn; klatma kabiliyeti, populasyonazalmas, bal tketimi ve ilkbahar koloni performans zerine etkilerinin belirlenerek,sonularnn Dnya ve lkemiz arclna sunulmas amalanlan bu almada, farklykseltilerde klatlan Bal ars (Apis mellifera L.) kolonileri arasndaki farkllklar gznnde bulundurularak farkl ykseltilerde klatmann avantaj ve dezavantajlar ileuygulamada karlalan zorluk ve kolaylklarn belirlenmesi almalar yaplmtr.

Aratrma konusunun belirlenmesinde, yrtlmesi srasnda ve yazm aamasndayardmlarn esirgemeyen, almamn her safhasnda byk desteini grdm danmanhocam Sayn Yrd.Do.Dr.Halil YENNARa katklarndan dolay, blm imkanlarn

kullanmamz konusunda her trl destei salayan blm bakanmz Sayn Prof. Dr.Ercan EFEye almamn her aamasnda gstermi olduu byk zveri destek vekatklarndan dolay blmmz Doktora rencisi Alaattin YRKe Laboratuaralmalar ve tez yazm aamasndaki katklarndan dolay blmmz Ar.Gr. arzgr ZKANa ve Ar.Gr. Fatih KARDEe eviri ve tez yazm aamasndakikatklarndan dolay blmmz Doktora rencisi Cem Ali TOPRAKa her zaman veher konuda olduu gibi almalarm esnasnda gsterdikleri sabr ve destekten dolay eimEmine YILDIZ ve biricik kzm Tuna YILDIZa sonsuz teekkrlerimi sunarm.

ubat 2007, KAHARMANMARA AHMET YILDIZ

V


9/39

ZELGELER DZN Ahmet YILDIZ

ZELGELER DZN

Sayfaizelge 4.1. Klama ncesi aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) koloni

arlklar (kg/koloni)..................................................................... 19izelge 4.2. Klama sonras aratrma gruplarnda ortalama (S.H.)

koloni arlklar (kg/koloni)......................................................... 19izelge 4.3. Klama ncesi aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) arl

ereve saylar (adet/koloni)......................................................... 20izelge 4.4. Klama sonras aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) arl

ereve saylar (adet/koloni)......................................................... 20izelge 4.5. Klama ncesi aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) kapal

yavru alan (cm2/koloni)........................................................ 21izelge 4.6. Klama sonras aratrma gruplarnda ortalama (S.H.)

kapal yavru alan (cm2/koloni)..................................................... 21izelge 4.7. Karasal iklim ve lman iklim kuanda klatlan kolonilerde

% ortalama (S.H.) yaama g................................................. 22

VI


10/39

EKLLER DZN Ahmet YILDIZ

EKLLER DZN

Sayfaekil 1.1. Trkiye ger arclnn g yollar... 3ekil 1.2. Trkiye'de 1975-2004 yllar arasnda koloni says, bal retim

ve bal verimi... 4ekil 3.1. Ziraat Fakltesi Aratrma Uygulama iftlii uydu

grnts... 11ekil 3.2. Klavuzlu uydu grnts.... 11ekil 3.3. Deneme alanlarndan Klavuzlu... 12ekil 3.4. Deneme alanlarndan Hac Mustafa iftlii.. 12ekil 3.5. Deneme alanlarndan ahlankayas Hatay. 13

ekil 3.6. Deneme alanlarndan Ziraat Fakltesi Uygulama iftlii 13ekil 3.7. Deneme kovan.. 14ekil 3.8. Deneme yemliinin stten grn... 14ekil 3.9. Denemede kullanlan baskl.. 15ekil 3.10.Pren bitkisi... 17ekil 3.11.iri otu.. 17ekil 3.12.Yavrulu alan lm grnts.. 18

VII


11/39

GR Ahmet YILDIZ

1.GR

Gnmzde Dnya enformasyon ve biliimle beinci sanayi devrimini yaarken

tarmda 19. yzyln balarndan itibaren olduka nemli gelimeler gzlenmitir. Bilimselve teknolojik gelimelere bal olarak tarm alet ve ekipmanlar gerek g gerekse ilevselbakmdan gelimi, birim alandan elde edilen rn miktar artm ve nceleri tarm arazisiolarak kullanlamayan sulak ve kurak alanlar ile allklarslah edilerek tarmsal retimdekullanlmaya balanmtr. Tarm alanlarndaki art ve gelimi toprak ileme aletlerininkullanm; toprakta yuva yapan bceklerin yuvalarnn bozulmasna ve doal habitatlarnndeimesine neden olmutur (Yeninar, 1992).

Tarmda gzlenen tm olumlu gelimelerin yan sra uygulamada baz aksaklklar

gzlenmeye balanmtr. Bu aksaklklarn en nemlilerinden biriside tarmda retimdeseninin deimesiyle birlikte hastalk ve zararllarn say ve younluunda meydanagelen artlardr. Hastalk ve zararl artna paralel olarak zirai mcadele ilalarkullanmnn; doz ve uygulama alan olarak yldan yla art, bitkilerin dllenmesinisalayan; toprak ve eitli ortamlarda yuva yapan tozlayclar (polinatr) ve zararllarkontrol eden avc bceklerin ekosistemdeki younluklarnn azalmasna veya tamamen yokolmasna neden olmutur. Tarm alanlarnn sulamaya almas sonucu topraklarnyapsnda meydana gelen fiziko-kimyasal deiikliklerin yan sra sulamann etkisi iletoprakta yuva yapan bcekler zerinde uzun sreli etkiler gzlenmitir. Yabanc otlarlamekanik mcadele ve herbisit kullanm; tozlayc bceklerin farkl zamanlarda ieklenenbesin kaynaklarn kurutmu, tozlayc ve avc bceklerin alk yznden yok olmatehlikesiyle kar karya kalmalarna neden olmutur. Tm bu uygulamalar sonucu doal

faunada bulunan yararl

bceklerin iftleme, dinlenme ve beslenme alanlar

bozularaktarmsal retimde polinasyon eksiklikleri gzlenmeye balanmtr (Yeninar, 1992).

Bal Arlar (Apis melifera L.), her zaman bulunabilmeleri, yetitiriciliinin kolayolmas, kolay tanabilmesi, bitkiye, zamana ve blgeye bal olmalar, uu alan ve uuetkinliinin yksek oluu, farkl tr bitkileri ziyaret etmeleri (polytrophic), doyumsnrlarnn olmay, adaptasyon yeteneklerinin gelimi olmas, kovan iinde bulunmalarnedeni ile zirai mcadele ilalarnn zararl etkilerinden ksmen korunabilmeleri ve bununyan sra bal, polen, ar st, ar zehiri, propolis, bal mumu, ana ar ve oul, gibi ekonomikdeeri olan rnlerin elde edilmesi nedeni ile insanlar tarafndan antik alardan beri

youn olarak yetitiricilii yaplmakta ve birok sebze, meyve, yem bitkisi ile endstriyelbitkilerin tozlamasnda baar ile kullanlmaktadr (Kaftanolu, 1994).

Arclkta ama; en az girdi ile bal ars kolonilerinin, mevcut bitki ve salg

kaynaklarndan en yksek dzeyde nektar, salg, polen ve propolis gibi materyalleritoplayarak deiik ar rnlerine dntrlmesi ve bitkisel retimde yeterli tozlamannsalanmasdr. Bu amaca ulamak iin evre artlar ile senkronize edilmi gl kolonileresahip olmak gerekmektedir. Ar ailesinin oalp bymesi, ana arnn yumurtlama gcnebaldr. Ana arlarn yumurtlama hz; bakm ve beslenmesini temin eden, kolonideki iiar saysna baldr. Ar yetitiriciliinde, verimlilii etkileyen eitli faktrlerbulunmaktadr. Bunlar ierisinde iklim ve bitki rts, arlk konumu, genotip seimi,bakm, besleme, bal ars; hastalk, parazit ve zararllar gibi unsurlar n planda yer

1


12/39

GR Ahmet YILDIZ

almaktadr. klim ve bitki rts ile arlk yerinin seimi arcnn istei dorultusundabelirlendiinden, verimin artrlabilmesinde, en byk payn arcya ve arcnn uygulamayntemlerine bal olduu sylenebilir. Arclkta istenilen verim dzeyinin elde

edilebilmesi iin, arcnn; ary, arnn biyolojik ve evresel isteklerini ok iyi bilmesi vebu isteklerini yerinde ve zamannda karlayabilmesi gerekmektedir (Cengiz, 1999).

lkemizin farkl toporafik yaps; ksa mesafelerde deiik iklim kuaklarn ve

kendine has birtakm zelliklere sahip, ok sayda mikro-klima alanlarn bnyesindebulundurmasna neden olmaktadr. Trkiye; Dnyada drt mevsimin ayn anda bir aradayaanabildii nadir lkelerden birisidir. zellikle ok ksa mesafelerde ekolojik faktrlerinok byk llerde deimesi nedeni ile ierisinde bulundurduu canllar, evrimsel olarakzengin birekilde eitlenmeye uram tr ve alt trlerin olumasna neden olmutur.Trkiye; sahip olduu botanik zenginlik nedeni ile bir yandan Orta ve Gney Avrupa dier

yandan da ran- Turanien floristik blgesiyle ilikilidir. lkemiz; fitocorafik bak

mdanhaloarktik blge iine girmekte ise de bu blgenin farkl floristik elemannbarndrmaktadr, (ran-Turanien, Mediterranean ve Euro-Siberian). Bu nedenle Trkiyebitki eitlenmesi bakmndan blgesel bir lke olmaktan ok kta zellii gstermektedir(Yrk, 2002).

Avrupa ktasnda bulunan yaklak 11.500 iekli bitki trnn 9.000ne yaknlkemizde bulunmaktadr. Bunlardan yaklak 3.000 adedi endemik tr snfnda oluplkemize has bitki trlerindedir (Terziolu, 1994).

Dnya ball bitkiler florasnn ne sahip olan Trkiye, zengin floras uygun

ekolojisi, yeterli i gc 4.400.000 adet koloni varl ve ar populasyonundaki genetikvaryasyonu bakmndan byk bir arclk potansiyeline sahiptir. lkemizde hzl nfusart, krsal alanlardan kent merkezine g, isizlik ve dengeli beslenme gibisosyoekonomik sorunlarn yan sra arcln, kk sermaye ve az masraf ile topraaihtiya duyulmadan yaplabilmesi, fazla i gc gerektirmeyen, gerektiinde kadn veocuklarn da alabilecei bir i kolu olmas, ksa zamanda gelir getirmesi, orman ii vekenarnda yaayan topraksz ve az toprakl iftilerin gelir dzeylerinin artmasna nedenolmaktadr. Tm bu zellikleri nedeni ile arclk son yllarda lkemizde devlet destei ilebirlikte hzl gelien bir sektr olmutur (Yeninar, 1992).

lkemizde 153.000 aile, toplam 4.215.115 adet bal ars kolonisi ile sabit, blge iigezginci ve blgeler aras gezginci olmak zere arclk tarm ile uramaktadr. Gezginciarclk zellikle 100 ve daha fazla koloniye sahip profesyonel arclar arasnda oldukayaygndr. Arclk iletmeleri arasnda toplam 34.452 iletme (% 25); gezginci arclkfaaliyetinde bulunmaktadr. Ayrca gezginci arclk uygulamas yapan iletmeler; mevcutkoloni saysnn yarsndan fazlas ile (% 53.2, 2.138.038 adet koloni) gezginci arclkyapmaktadrlar (Anonim, 2006a ).

Bu iletmeler; sonbaharda kolonileri klarn lman, ilkbaharn erken geldii, k

aylarnda iekli bitki ve nektar kaynaklarnn bulunabildii Ege, Akdeniz ve Karadenizblgeleri sahil kua ile mikroklima zellikleri gsteren eitli blgelere tanmaktadr.

2


13/39

GR Ahmet YILDIZ

Erken ilkbaharda narenciye alanlarnda lokalize olan arlklar, mevsime ve evre

artlarna bal olarak geit blgelere, Anadolu platosuna ve daha sonra da yksekyaylalara tanmaktadrlar. Yayla sezonunun bitimi ile Eyll aynda yaklak 1.5 milyon

koloni am bal retimi iin Mula ve zmir illerindeki am bal alanlarna dnmektedir.Monofloral, polifloral ve salg ballar retmek iin eitli corafi alanlara tanan kolonilersonbaharda klama iin tekrardan lman sahil kesimlerine dnmektedirler (ekil 1.1).ABDde Florida eyaletinde arcln; % 62sinin gezginci arclkeklinde yapld veortalama 858 adet bal ars kolonisine sahip byk ticari iletmeler tarafndangerekletirildii ve eyalette gezginci arclarn 5.9 ay kaldklar belirlenmitir(Hodges ve ark., 2001).

ekil 1.1. Trkiye ger arclnn g yollar (nci, 2006)

Arcln Anadolu'daki tarihesi M.. 7000 yllarna, Hititler zamanna kadargitmektedir (Crane, 1983). Anadolu'da binlerce yldan beri yaplmakta olan arclk,1950li yllara kadar byk apta ilkel kovanlar ile sabit arlklarda geleneksel bir uraolarak devam etmitir. 1970'li yllardan itibaren ulam olanaklarnn artmas, modernkovan kullanmnn tevik edilmesi, arclk tekniindeki gelimeler; arclk sektrnn,

lkemizde yaygnlamasna ve arclktan elde edilen rnlerin kalite ve miktarnnartmasna neden olmutur. Trkiye Arclnn son 45 yl incelendiinde genel anlamda;ilkel kovan saysnda azalma, koloni saysnda ve modern kovan kullanm orannda bykartlarn olmasna ramen koloni bana bal verimliliinin artmad ve bu alanda kaydadeer bir ilerlemenin olmad grlmektedir (ekil 1. 2).

Dnya bal retiminin yaklak uluslararas bal ticaretine konu olmaktadr.

Dnya zerinde ekonomik gelimenin zirvesine ulam, yksek yaam standartlarna sahip15 kadar lke (Almanya, ABD, Japonya, ngiltere, talya vb) uluslar aras piyasada satasunulan ballarn tamamna yakn blmn ithal etmektedirler (Kalpakolu, 2000).

3


14/39

GR Ahmet YILDIZ

Yaklak 300.000 ton dolaylarnda olan Dnya bal ticaretinin 1997-1998 ylarnda 7.000ton gibi kk bir ksmn karlayan lkemiz; bu rakam artrmak yerine maalesef 2000ylnda ancak 3.350 ton bal ihracat gerekletirebilmitir. Bu rakamn yanl uygulananarclk teknikleri nedeni ile giderek azalaca beklenilmektedir (Kalpakolu, 2000).

10

20

30

40

50

60

70

80

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

YILLAR

Bal Verimi (kg/Koloni) Koloni Says (x100.000) Bal retimi (x 1.000 Ton)

ekil 1.2 Trkiye'de 1975-2004 yllar arasndaki koloni says, bal retimi ve balverimleri (Anonim, 2006b )

Arclarmzn ekonomik kayplarna ve lkemizde toplam ve koloni bana elde

edilen arclk rnleri miktarnn az olmasna sebebiyet veren ve maliyeti arttran ennemli hususlardan bazlar kolonilerin sonbahar bakm ile ka hazrlanmas ve ksonras gzlenen k kayplardr. Klatmada karlalan baarszlklarn balca nedenlerisonbahara girerken gerekli bakm ve beslemenin yaplmamas, zayf kolonilerinbirletirilmemesi, hastalk ve zararllarla etkin mcadele yaplmamas, standart vehavalandrmas iyi kovan kullanlmamas, kolonilere k iin yeterli miktarlarda bal vepolen braklmamas, kolonilerin k geirecein blgenin klimatolojik zelliklerine uygungenotip kullanlmay, klatma blgesi ve yerinin iyi seilemeyii, saylabilir.

lkemizde ve tm dnyada; karasal iklime sahip, klar sert ve souk geenblgelerde klayan bal ars kolonilerinde yllara gre deimekle birlikte belirli oranlardalmlere rastlanmaktadr. Klatma sonras karlalan ekonomik kayplar sadece klmlerinden kaynaklanmamaktadr. K sonu kolonilerde grlen populasyon azalmas vefizyolojik yallk; erken ilkbaharda kolonilerin gelime hzn azaltmakta, deikenmevsim artlar ile nemli ekonomik kayplara neden olmaktadr. Ayrca erken ilkbahardneminde yeterince hzl ergin tarlac ar retilememesi sonucu, tozlama eksiklii nedeniile ortaya kacak olan tarmsal rnlerde gzlenen kalite ve toplam rn dkl; diertarmsal sektrlerdede byk ekonomik kayplara neden olmaktadr.

4


15/39

GR Ahmet YILDIZ

5

Arl kovan mevcudu itibariyle Dnyada ikinci srada bulunan lkemizde, dorudanve dolayl olarak birim koloni bana retilen ekonomik deerlerin kalite ve miktar olarakartn salayabilmek iin, koloni ynetim sistemlerini gelitirmek gerekmektedir.

Bu almann amac; Arclkta balca sorunlardan biri olarak kabul edilen k

kayplarnn azaltlmas amacna ynelik olarak, baz yntem ve teknikleri gelitirmektir.Bu ama dorultusunda Bal ars (Apis mellifera L.) kolonilerinin; Dou Akdeniz blgesisahil kesimi ile karasal iklim gei kua ierisinde yer alan farkl ekolojik zellikleresahip ykseltilerde klatlmasnn; klama kabiliyeti, populasyon azalmas, bal tketimive ilkbahar koloni performans zerine etkilerinin belirlenmesidir.


16/39

NCEK ALIMALAR 2. NCEK ALIMALAR

2.1. Klatma

Klatma arclkta ok nemli bir olaydr. Bugn Amerika Birleik Devletlerindeklayan bal ars kolonilerinin %15 inin eitli nedenlerle snd gzlemlenmektedir(Snmez, 1984).

Klatma; Ar kolonilerinin k dneminde yaplan uygulamalara verilen genel

isimdir. Ar ailesi k evre artlarna bal olarak kre eklinde kmelenerek geirir, ksalkm olarak adlandrlan bu kmenin yaps ve davran biimi, evre scakl ileilikilidir (Fratl, 1993).

Bal arlar dier bcekler gibi k uykusuna yatmazlar, Arlar kn kovanda

yaamalar iin gerekli en dk evre scakln salamaya yetecek kadar bir metabolikaktivite iindedirler. Ge sonbahar aylarnda evre scaklnn dmesiyle birlikte salkmoluturarak kovan ierisinde sosyal bir yap meydana getirirler, Kovandaki scaklk 14 0Cye dt zaman salkm ekillenmeye balar (Ylmaz, 1994).

2.2. K Salkm

evre ss 18 0C ye dtnde kolonilerde salkm olumaya balar, bu oluum

gerek bir salkm olmayp, sadece yavrularn korunmasna yneliktir. D scaklk 18 0Cden 10 0C ye dtnde ise salkm 5 kat klmektedir (Philips ve Demuth, 1914).

Birok aratrmac gerek k salkmnn; scakln 14 0C nin altnda baladn ve

salkmn d scaklnn 6-8 0C arasnda olduunu belirtmektedir (Phillips ve Demuth,1914; Brown, 1985; Taber, 1988; Farrar, 1931; Moeller, 1980; Root, 1983; Johansson veJohanson, 1984a; Szabo, 1989).

Bal arlar; souk kanl bceklerdir. Vcut scaklklar minimum 27 0C dir. Vcut

scakl 15-17 0C ye dnce kendilerini tekrarstabilirler. Vcut scaklklar yazn yavruyetitirme dneminde 35.5 0C iken, salkm oluumunda 6 0C ye der. Salkmn dnsaran arlar bir kabuk grnmndedir. Bu kabuun kalnl 5-7 cm civarnda olup salkmd kabuunun scakl -2.7 0C ye dtnde arlar lrler (Root , 1983 ).

evre ss 9-14 0C lerde iken bal arlar kovan ierisinde kk gruplar olutururlar.Kovan scakl 10 0C ve daha aa dtnde; arlar petekler zerinde kresel bir salkmhalinde birbirlerine tutunurlar. Salkmn merkezinde genellikle ana ar ve gen ii arlarbulunur. Salkmn kenarndaki arlar balarn salkmn merkezine dnk tutarak 2-8 cmkalnlnda izalatr bir tabaka olutururlar. i arlar salkmn merkezindeki scaklgenellikle 14-16 0C veya biraz daha zerinde tutmaya alrlar (Dietz, 1984; Gen, 1993).

Salkm iindeki arlarn metabolizma yoluyla kardklar enerji ile s saladklarn,

snn dne paralel olarak sklklarn artrp s kaybn nlediklerini, kovanda solunumsonucu ortaya kan karbondioksit dzeyi %10 a yaklatnda, dtaki arlar kanat rparak

ierdeki havay temizlemektedirler (Johansson ve Johansson, 1984a).

6


17/39

NCEK ALIMALAR

Salkmn d yzeyindeki scaklk ise 7 0C civarnda sabit tutulmak zorundadr, aksihalde salkmn d yzeyindeki arlar, uyuarak salkmdan kopup lrler (Furgala, 1984;der, 1992).

Genelde salkmn ekli ovaldir. Salkmn ekli hava scaklna ve arlarn kovandadepolanan yiyecee olan eilimine gre deimektedir (Taber, 1988).

Koloninin salkm oluturmasnn amac yaamas iin gerekli ortam scakln ve

nemini salamaktr. evre scakl dtke salkm daha belirginleir arlarn salkmhalinde toplanmalar iin optimum evre scakl olan 14 0C nin altna inildike salkmsklaarak klmekte, merkezde retilen metaboliksnn kaybolmamas iinde salkmkabuu kalnlatrlmaktadr. Bu ortamn korunabilmesi ise salkmn stok besinlerle sk birba kurabilmesi ile mmkndr (nci, 1999).

D ortam scaklnn -40C olmas durumunda scaklk salkmn merkezinde 300C veevresinde 12 0C olarak llm, Salkmn dnda ise scakln 10C ye kadar dtbelirlenmitir. Kovan gvdesinin i ksmndaki scaklk ise d ortam scaklnda veya onaok yakndr evre scaklndaki her 8,3 0C lik deiim salkm merkezinde sadece 0,6 0Cbir deiime yol aar (der, 1992).

Salkmn ierisindeki nem dzeyi %50-80 arasnda olup salkm dndaki nem 1-2

mg/lt daha fazladr. Salkmn merkezindeki arlarn yelpazeleme ve dier hareketleri ileniform bir su buhar sirklasyonu meydana gelir. Bu olay oluan nemi salkmn dnayayar (der, 1992).

K salkm kovan ierisinde bal temini iin dier erevelere geerek konumunu

deitirir. Salkmn hareketi srasnda arlarda konumlarn deitirme frsat bulurlar.Bylece salkmn dnda bulunan arlar vcut scaklklarn artrarak yiyecek tketebilirler.Salkmn ulat yerdeki besin, salkmn merkezine tanr. Paylama ve datm ilerisalkmn merkezinde yaplr. Salkm, bir ereveden dierine geerek yukarya doru biryay gibi hareket ederek besin kaynaklarn kullanr. Bu hareketin engellenmemesi iinkoloniler, k iin hazrlanrken, braklacak ball erevelerin doluluk miktarna gre endolu erevenin de kovan ortasna gelecekekilde yerletirilmeleri en uygun dzenlemedir.Ball erevelerin kimileri tmyle dolu, kimileride ksmen dolu olmaldr. Tmyle doluball ereveler zerinde de kolonilerin klamas mmkn olmamaktadr. K Salkm

oluturan ar

lar aras

ndaki

s

al

veriinin yap

labilmesi iin peteklerde kovan ortas

nadoru artan miktarlarda bo alann bulunmas gerekir (Yorgancolu, 2001).K salkmnn klmesi son snrna ulatnda dk scakln srmesi yada daha

da dmesi durumunda s kayb retilenden daha fazla olacaktr ki, bu da salkmnhareketini kstlayarak besin kaynaklarndan kopmasna ve sonuta arlarn alktanlmelerine yol aar (Yorgancolu, 2001).

Havalarn iyi gitmesiyle salkmda geveme ve dalma meydana gelir. Bunu izleyen

ani hava soumalar sonucu arlar, yeterli yiyecek bulunmayan bir yer seerek yenidensalkm olutururlar. Kimi k kayplar, bu tesadfi durumun bir sonucudur. (Yorgancolu,

2001).

7


18/39

NCEK ALIMALAR

Yiyecek ile temas kesilen salkm, beslenip gerekli sy temin edemiyeceindenalktan lr. Bu durum yeterli yiyecek braklm kuvvetli kolonilerin lmesine sebepolabilir. Salkmn biraz uzanda yeterli bal depolar olduu halde, lkbahar aylarnda

alktan lm bu tip kolonilere sk rastlanr (Yorgancolu, 2001).2.3. Klatma Srasnda Bal Ars Kolonilerinde Gzlenen K Kayplar

Wisconsin eyaletinde bal ars kolonilerinde k kayplar %5-30 arasnda

deimektedir (Wilson ve Milum, 1927).

ABD de yaplan bir alma sonucunda kolonilerde gzlenen k kayplarnnortalama %12,5 olduu bildirilmitir (Phillips, 1928).

Yaplan klatma almalarnda kolonilerde %15 dolaylarnda ortalama k kayplar

gzlenmitir (Geiger ,1947).Kolonilerin klama sonras kayp oran %15 olmakta ve klatma sonras populasyon

azalmasndan kaynaklanan ekonomik kayplarn baz durumlarda len kolonilerdenkaynaklanan ekonomik kayplardan daha fazla olduu gzlenmektedir (Farar, 1952).

Kuzey Amerika da yaplan klatma almalarnda klatma kayplarna etki eden

faktrler olarak, ana arnn ya ve genetii, yiyecek stoku, koloni populasyonu ve klatmayeri olarak belirlenmitir (Johanson ve Johanson , 1977; Johanson ve Johanson , 1979).

Yaama gcnn hayvan yetitirmenin eitli dallarnda nemli bir adaptasyon

zellii olmas nedeniyle zerinde nemle durulmas gereken bir zelliktir ve arclkta bukonu ile ilgili ok az alma bulunmaktadr (Doarolu, 1981).

ukurova Blgesi koullarnda Kafkas, Mula, Anadolu, Marmara ve Suriye ar

gruplarnda yaplan bir almada snen koloni oranlarn srasyla %38.46, %0.00,%13.33, %43.75 ve %0.00 olarak belirlenmitir (Doarolu, 1981).

Anadolu arsnn klama kabiliyeti yksektir ve bu rk ierisinde klama kabiliyeti

asndan byk bir varyasyon bulunmaktadr. Karniyol arstalyan arsna oranla kdaha dk bir koloni populasyonu ile geirmekte, fakat ilkbaharda talyan arsndan daha

h

zl

gelimektedir (Adam, 1983).Kuzey blgelerinde 32 kg ve zeri bal stoku bulunan kolonilerde %18 k kayplar

ile karlalrken 29 kg ve daha az bal stoku braklan kolonilerde lm orannn %55dzeylerine ulat bildirilmektedir (Johanson ve Johanson , 1984b) .

Bir ar kolonisinin baarl birekilde klatlmas sadece souk k aylarna dayanma

anlamna gelmemektedir, ayrca Mart ve Mays ortalarna kadar sert ve dzensiz geendnemlerdede nemli dzeylerde koloni kayplar olmaktadr (Ruttner, 1988).

8


19/39

NCEK ALIMALAR

Finlandiyada optimum bakm besleme artlarna ramen 1989 ylnda hobi olarakarclk yapan arclarn %25, ticari olarak arclk yapan arclarn arlklarnda %10koloni kayplar gzlenmi olup, doal ortamda yaayan bal ars kolonilerinde k

kayplarnnda ortalama %20 olarak gzlendii bildirilmitir (Koivulehto, 1989).Trkiyede verimlilii etkileyen nemli faktrlerden biride k kayplarnn ok

yksek olmasdr, kolonilerin yal ana ar ve yetersiz bir besin stouyla ka girmeleri veuygun olmayan artlarda klatlmalar nedeniyle k kayplar ok yksek olmaktadr. budurum ise arlarn verimliliini nemli oranda etkilemektedir (Akyol ve ark., 2005).

yi bir koloni ynetimi uygulamas ile k kayplar azaltlabilecei gibi verimlilik

zerindeki olumsuz etkilerininde minimum dzeye indirilebilecei grlmtr (Akyol veark., 2005).

2.4. Klatma ncesi ve Klatma Esnasnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Kolonilerde sonbahar dneminde mutlaka ana ar kontrol yaplmal, gen, salklve verimli bir ana arya sahip olarak koloniler klatmaya alnmaldr. Anas olmayan ve arkadrosu bakmndan zayf olan kolonilerin mutlaka birletirilmesi zararllara karmcadelenin yaplmas ve gerekli klk yiyeceinin kovanda braklarak klatmayaalnmas gerekmektedir (Kaftanolu, 1987a).

Kovanda nemin dzenlenmesi, scaklk dzenlenmesine baldr. blmde

devaml grnmeyen s buhar mevcuttur. Her litre havada scaklk artna bal olaraknem miktar oranda artmaktadr. (Ylmaz 1998)

K kayplarn en aza indirmenin yolu arclarn uygulamak zorunda olduu drt

temel prensibe baldr, gen ve yksek genetik zellikli ana ar kullanm, yeterli miktardabal ve polen stoku, hastalklarla etkin mcadele ve hastalksz kolonilerle ka girme, iyihavalandrmal bir kovan kullanmda k kayplarn azaltacaktr (Furgala ve McCutheon,1993).

Ka girmeden nce sonbahar dneminde yaplacak olan kontrollerde zayf koloniler,

anasz koloniler, anas sakatlanm veya verimden dm koloniler birletirilmelidir(Gen, 1993).

Hastalklarla zamannda mcadele edilmi ve ka girmeden nce yeterli dzeydebesin braklm kolonilerde yksek bir klama oran elde edilmitir (Akyol ve ark., 2005).2.5. Klatmada Uygulanan Yntemler

Ge sonbaharda hava koullarnn arlarn artk hi uua kmalarna izin

vermeyecek kadar soumasyla koloniler klatmaya alnr.

9


20/39

NCEK ALIMALAR

10

2.5.1. erde Klatmazellikle k ok sert ve uzun geen blgelerde (Dou Anadolu Blgesi) arlarn,

mahzen, depo kiler, gibi kapal ortamlarda klatlmas ieride klatma olarakadlandrlmaktadr.eride klatmada, klatma odas nem almayan, havalandrmas iyi olan ve

penceresi kapatlarak gn ndan korunmu bir yerde olmaldr. Klatma odasnn nemdzeyi, %30-80 arasnda deimekle birlikte ortalama %50 civarnda olmaldr. Kovanlarnuu delikleri, ar giri kn engelleyen fakat havalandrmaya izin veren pencere teliveya sinek teli gibi malzemelerle kapal tutulmal ve yemleme delii ile kapak arkahavalandrmas ak braklmaldr (Mc Cutcheon, 1977; Ralph ve Zeigler, 1990).

Klatma sresince klatma odasnn scakl 4-6Cde sabit tutulmaldr. Arlarn

souk nedeniyle mesi endiesi ile yaplan stma k salkmnn gevemesine hattabozulmasna neden olmaktadr (Mc Cutcheon, 1977).

K uzun ve sert geen blgelerde arclarn tercih ettikleri klatma yntemlerinden

biriside ieride klatmadr. Fakat havaszlk ve nem younlamas nlenemedii takdirde,bu yntemde baar salanamayabilir. Bunun yerine iyi bir izalasyon yaplmas ve gerekliolan k yiyeceinin koloniye braklmasart ile akta klatmak daha iyi sonuvermektedir (Gen, 1993).

2.5.2. Darda Klatma

Kn ok sert gemedii az kar yaan blgelerde sehpa zerinde ve genellikle bir

sundurma altnda yaplan klatma biimidir.Bal Ars Kolonileri uygun birekilde klatlmad takdirde byk zararlarla

karlalmaktadr.Hangi klatma yntemi uygulanrsa uygulansn, kolonilerde gen ana ar kullanmak,

iyi bir havalandrma ve koruma salamak, koloniye yetecek miktarda polen ve balbrakmak iyi bir klatma iin gerekli olan hususlardandr (Furgala, 1975).

Ar

c

lar

n baz

lar

kovan s

k

ca sar

ld

nda salk

m s

cakl

n

n korunabilecei ve ar

ailelerinin daha az bal tketecekleri eklinde yanl bilgiye sahiptirler. Yaplanaratrmalarda, d ortam scaklnn +2 0Cden -9 0C ye dmesiyle koloninin baltketiminde nemsiz bir art meydana gelmektedir. Koloniler 20 0C de bile aktaklayabilirler. Arlar souktan deil alktan lmektedirler (Fratl ve Karacaolu, 1989).


21/39

MATERYAL VE METOT 3. MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal

Aratrma 1 Mart 2005 ve 30 Haziran 2006 tarihleri arasnda Kahramanmara ilindebulunan merkeze bal ; Kafarl ky dolaylarnda bulunan K.S.. Ziraat FakltesiAratrma Uygulama iftlii (TOSAN, 3735'20"N, 373'20.29"E), (ekil 3.1-3.5) HacMustafa iftlii (3703'20"N, 3654'14"E), (ekil 3.4) Klavuzlu (3736'07"N,3648'19"E), (ekil 3.2-3.5) Gksun ilesi Yantepe ky, K.S.. Gksun M.Y.O.Kampusu (3801'40"N, 3632'51"E) ve Hatay ili Samanda ilesi ahlankayas(3613'07"N, 3551'00"E), (ekil 3.5) dolaylarnda yrtlmtr.

ekil 3.1. Ziraat Fakltesi Aratrma Uygulama iftlii uydu grnts (itosan)

ekil 3.2. Klavuzlu uydu grnts

11


22/39

MATERYAL VE METOT

ekil 3.3. Deneme alanlarndan Klavuzlu

ekil 3.4. Deneme alanlarndan Hac Mustafa iftlii

12


23/39

MATERYAL VE METOT

ekil 3.5. Deneme alanlarndan ahlankayas Hatay

3.1.1. Ar Kolonisi

Aratrmada; K.S.. Aratrma ve uygulama iftliinde bulunan Bal ars kolonilerikullanlmtr.

ekil 3.6. Deneme alanlarndan Ziraat Fakltesi uygulama iftlii (itosan)

13


24/39

MATERYAL VE METOT 3.1.2. Damzlk Materyal ve ana ar retimi

Arlk ierisinde verim ve davransal zellikler bakmndan stn fenotipik deerler

gsteren 1 koloni, damzlk olarak selekte edilerek aratrmada kullanlacak kolonilerin anaars bu koloniden Doo-litle larva transfer yntemi ile yetitirilmitir.

3.1.3. KovanAratrmada Standart Langstroth kovan llerinde K.S.. Ziraat fakltesi tarafndan

gelitirilen polen tuzakl, kontraplaktan yaplm kovanlar kullanlmtr (ekil 3.7).

ekil 3.7. Deneme kovan

3.1.4. YemlikKolonilerin ihtiya duyulduunda ekerurubu ile beslenebilmeleri iin, rt

tahtas ve havalandrma olarak ta kullanlan ahaptan imal edilmi yemlikler kullanlmtr( ekil 3.8 ).

ekil 3.8. Deneme yemliinin stten grn

14


25/39

MATERYAL VE METOT 3.1.5. Baskl

Kovan Arlklarn Belirlemede 100gr hassasiyetli dijital baskl kullanlmtr

(ekil 3.9).

ekil 3.9. Denemede kullanlan baskl3.2. Metot3.2.1. Kolonilerin lkbahar Kontrol

K.S.. Aratrma ve uygulama iftliinde bulunan bal ars kolonileri 2 Nisan 2005

tarihinde kontrol edilerek standart bakm ilemleri yaplmtr.

3.2.2. Kolonilerin BeslenmesiAratrmann eitli aamalarnda evre ve koloni artlar nedeni ile besin maddesi

sknts eken kolonilere ihtiyalar dorultusunda tevik, k stoklarnn oluturulmas veacil ihtiyalar nedeni ile genel arclk uygulamalar dorultusunda farkl konsantrasyonlardaekerurubu ve erken ilkbaharda kek ile besleme yaplmtr. Aratrma sresince gruplarabenzer bakm besleme uygulamalar yaplmtr.

15


26/39

MATERYAL VE METOT 3.2.3. Kolonilerin Ana Ar retimi in Tanmas

Aratrma kolonileri 20 Nisan 2005 tarihinde mevsim ve flora artlar nedeni ile

Gksun ilesi Yantepe ky mevkiine tanmtr. Arlkta stn fenotipik deer gsterendamzlk koloniden Doolittle larva transfer yntemi ile 1 gnlk yata larvalar transferedilmitir. Alamadan 10 gn sonra hasat aamasna gelen ana ar memeleri alnarak, anasziki ereve ergin ar ihtiva eden 5 erevelik iftletirme kutularna verilmitir. Ruetkovanlarda memelerden kan gen ana arlar doal olarak iftlemilerdir.

3.2.4. Ana Arlarn Aratrma Kolonilerine Verilmesi

Doolittle yntemi ile elde edilen kz karde 0 yal gen ana arlar; iftleme ve

yumurtlama sonras 8-10 adet ii ar ile birlikte ierisinde kek bulunan ana ar tamakafeslerine konularak; ii ar miktar, yavrulu alan ve bal bakmndan eitlenmi anasz 14

adet koloniye yerletirilmitir. Uygulamadan 4 gn sonra ana ar kafeslerinin kek blmesialarak koloninin ana ary serbest brakmas salanmtr.

3.2.5. Aratrma Gruplarnn Oluturulmas

Kz karde, doal ortamda iftlemi analarla analandrlan toplam 14 koloni rastgele

seim yntemiyle toplam 7 koloniden oluan 2 grub oluturulmutur.

3.2.6. Kolonilerin Ka Girmesi in Son Hazrlklarn Yaplmas

Ana ar retimi iin Gksun ili yantepe ky mevkiine tanan koloniler blgedenektar ve polen aknn zayflamas zerine 09.07.2005 tarihinde Kahramanmara merkezklavuzlu baraj kenarnda bulunan pamuk retim alanlarna tanmtr. Aratrmakolonileri k stoklarnn oluturulmas ve gen yavru retimini tevik iin 28.10.2005tarihinden nce 5 gn ara ile drt defa 1/1 orannda ekerurubu ile beslenmitir.

3.2.7. Arl ereve Saylar ile Yavru Alannn llmesi

Koloniler tandklar blgede ka sokulmak zere ana ar ya (gen kz karde),

ergin ar miktar, yavrulu alan ve besin miktar bakmndan eitlenerek deneme iin hazrhale getirilmitir.

3.2.8. Kolonilerin Klatma Blgelerine TanmasKahramanmara merkez klavuzlu baraj kenarndaki Ana ar ya, ergin ar miktar,

yavrulu alan ve besin miktar bakmndan eitlenen gruplardan birisi 28.10.2005 tarihindeK.S..Aratrma uygulama iftliine, dier grup ise Hatay ili samanda ilesiahlankayas mevkiinde bulunan Pren (Erica manipluflora) (ekil 3.10.) alannaklatlmak zere tanmtr.

16


27/39

MATERYAL VE METOT

ekil 3.10. Pren Bitkisi (Erica manipluflora)

3.2.9. Kolonilerin Ktan kmas ve Verilerin Alnmaslkahar koloni geliimi iin klatma blgelerinde k geiren koloniler 20.05.2006

tarihinde vejetasyonda youn iri Otu (Asphodelus aestivus) (ekil 3.11.) bulunan

Kahramanmara ili Aksu blgesi Hac Mustafa ifliine tanmtr. Kolonilerin hzldeien hava artlarndan en az etkilenmesi iin kolonilerden fazla petekler alnaraksktrlm, talarn zeri s kaybn azaltmak amac ile pamuklu tekstil rt ilekapatlarak tketebilecekleri kadar kek verilmitir.

Koloniler blgeye tandnda yavru alan, arl ereve saylar ile kovan arlklar

tespit edilmitir.

ekil 3.11. iri Otu (Asphodelus aestivus)

17


28/39

MATERYAL VE METOT

18

3.2.10. Veri Elde Etme ve statistikii AnalizAratrmada kullanlan ergin ar miktar; kolonilerdeki arl erevelerin saylmas

sonucu elde edilmitir. Verilerin elde edilmesi esnasnda kovanlardan hibirekilde arl,yavrulu ve ball ereve alnmamtr. Kuluka alannn belirlenmesinde Puchta yntemikullanlm olup her erevede bulunan kapal yavru alanlar kegen olarakerit metre ilellmtr. (ekil 3.12) Yavru alan S= .A/2.a/2 (A:uzun eksen, a:ksa eksen) formlile belirlenmitir (Fresnaye ve Lensky, 1961).

ekil 3.12. Yavrulu alan lm grntsKolonilerin yaama g; Ki-Kare (X2), non parametrik testi, arl ereve says,

yavru alan ve bal tketimleri ile ilgili istatistiki analizler tesadf parselleri deneme plannauygun olarak SPSS for Windows, 15. Ver. paket program ile yaplmtr.


29/39

BULGULAR VE TARTIMA

4. BULGULAR VE TARTIMA

4.1. Aratrma Gruplarnda Koloni Arlk Deiimleri

4.1.1. Klama ncesi Koloni ArlklarKlama ncesi deneme gruplarna ait ortalama (S.H.) koloni arlklar (izelge

4.1.)de verilmitir. Aratrma ncesi, koloniler; arl ereve says, yavrulu alan miktarve besin stoklar asndan eitlenmeye allmtr. ki farkl ekolojik blgede klamayaalnan kolonilerde, klama ncesi ortalama arlk farkllklar istaistiki olarak nemsiz(P>0.05, sd:1, F: 0,49l) bulunmutur.

izelge 4.1.Klama ncesi aratrma gruplarnda ortalama (S.H) koloni arlklar

(kg/koloni)

N OrtalamaS.H. En Az En ok

Kahramanmara 7 21,210,42 19,50 22,50Hatay 7 20,640,69 18,50 23,00Genel 14 20,920,39 18,50 23,00

4.1.2. Klama Sonras Koloni arlklar

Klama sonras koloni arlklar (izelge 4.2)de zetlenmitir. Kahramanmara

artlarnda klayan kolonilerde klama sresince ortalama (S.H.) 5,220,16 kg arlk

kayb

gzlenirken, Dou Akdeniz sahil kua

nda k

layan kolonilerde ortalama (S.H.)7,000,36 kg arlk kayb tespit edilmitir. Sahilde klayan koloniler; % 25,4 daha fazlaarlk kaybetmilerdir. Grup ortalamalar arasndaki farkllklar istatistiki olarak nemlibulunmutur (P


30/39

BULGULAR VE TARTIMA

Aratrmada elde edilen deerlerin zellikle Kahramanmara blgesinde klatlan

kolonilerde gzlenen 5,220,16 kg arlk azalmasnn, karasal iklim zellikleri gsterenErzurumda klatlan kolonilerde gzlenen deerlerle uyumlu olduu gzlenmektedir.

Sahil kuanda klatlan kolonilerin bal tketimler souk blgede klayan kolonilerdendaha fazla olmutur.

4.2. Arl ereve Says (Ergin Ar Miktar) Deiimi

4.2.1. Klama ncesi Arl ereve SaylarKlama ncesi deneme gruplarna ait arl ereve saylar (izelge 4.3)de

verilmitir. Yaplan istatistiki analizde arl ereve saylar bakmndan eitlenmikoloniler arasnda bir varyans bulunmadndan farkl iklim kuaklarnda klamaya alnankolonilerde klama ncesi arl erceve saylar bakmndan istatistiki bir farkllk

olumamtr (P>0.05, sd:1, F: 0,00).izelge 4.3.Klama ncesi aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) arl ereve saylar

(adet/koloni)

N OrtalamaS.H. En Az En okKahramanmara 7 4,000.00 4,00 4,00Hatay 7 4,000.00 4,00 4,00Genel 14 4,000.00 4,00 4,00

4.2.2. Klama Sonras Arl ereve Saylar

Klama sonras aratrma kolonilerine ait ortalama arl ereve saylar (izelge

4.4)de zetlenmitir. Kahramanmara koullarnda klayan koloniler; ergin ar saysbakmndan sahil kuanda klayan kolonilere nazaran % 15 daha az ergin ar azalmasgstermilerdir. Yaplan istatistiki analizde; arl erceve saylar bakmndan farklekolojik koullarda klayan bal ars kolonileri arasnda istatistiki bir farkllk tespitedilememitir (P>0.05, sd:1, F: 1,05).

izelge 4.4.Klama sonras aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) arl ereve saylar

(adet/koloni) ve % populasyon azalmas


% Populasyonazalmas

Kahramanmara 4 2,750,25 2,00 3,00 31,25

Hatay 3 2,330,33 2,00 3,00 41,75

Genel 7 2,570,20 2,00 3,00 35,75

Dlger (1997) Erzurum Blgesinde yapt almada Kafkas, Anadolu ve Erzurum

genotiplerinin klama dnemindeki ortalama populasyon azalmasn srayla % 47.49,32.63 ve 32.12 olarak bulmutur. Aratrc k sezonu boyunca en fazla populasyonazalmasnn Kafkas genotipinde grldn, Anadolu ve Erzurum genotiplerinin yaklak

olarak ayn

oranda populasyon azalmas

gsterdiklerini, bu iki grup aras

ndaki farkl

l

n

20


31/39

BULGULAR VE TARTIMA

nemsiz (P>0.05), Kafkas grubu ile aralarndaki farklln nemli (P0.05, sd:1, F: 1,26).

izelge 4.5.Klama ncesi aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) kapal yavru alan

(cm2/koloni)

N OrtalamaS.H. En Az En okKahramanmara 7 450,8225,22 381,70 571,77Hatay 7 487,5920,80 429,42 551,35Genel 14 469,2016,51 381,70 571,77

Klama sonras ilkbahar geliimi iin Kahramanmara ovasnda Hac Mustafa

iftlii dolaylarna tanan kolonilerde yaplan yavru alan lmlerinde sahilde klayankolonilerin % 12 daha fazla kapal yavru rettii tespit edilmitir.

izelge 4.6.Klama sonras aratrma gruplarnda ortalama (S.H.) kapal yavru alan (cm2/koloni)


Kahramanmara 4 223,9619,17 188,39 267,03Hatay 3 254,2020,74 213,63 281,96Genel 7 236,9214,27 188,39 281,96

21


32/39

BULGULAR VE TARTIMA

Yaplan istatistiki analizde kapal yavru alan bakmndan aratrma gruplar arasnda

istatistiki neme haiz bir farkllk tespit edilememitir (P>0.05, sd:1, F:1,12). Sahil

kuanda iklim artlarnn uygun olmas nedeni ile koloniler k dneminde yavruretimini tam olarak durdurmamakta, koloni aktivitesi azalm olmakla birlikte devametmektedir.

izelge 4.7. Karasal iklim ve lman iklim kuanda klatlan kolonilerde % ortalama

(S.H.) yaama gc

Yaayan len % Yaama GKahramanmara 4 3 57,14Hatay 3 4 42,85Genel 7 7 50,00

Yaplan istatistiki analizde % ortalama yaama gc bakmndan aratrma gruplar

arasnda istatistiki neme haiz bir farkllk tesbit edilememitir (P>0.05, sd:1, X2: 0,286).Farar (1952), kolonilerin klama sonras kayp orannn % 15 olduunu, klatma

sonras populasyon azalmasndan kaynaklanan ekonomik kayplarn baz durumlarda lenkolonilerden kaynaklanan ekonomik kayplarndan daha fazla olduunu bildirmektedir.

Furgala ve McCutcheon (1993), Minesota da yaptklar almada k kayplarnn %

20-25 arasnda deitiini belirtmilerdir.Doarolu (1981), ukurova Blgesi koullarnda Kafkas, Mula, Anadolu,

Marmara ve Suriye arlarnda yapt almada yl boyunca snen koloni oranlarnsrasyla % 38.46, % 0.00, % 13.33, % 43.75 ve % 0.00 olarak tespit etmitir.

Johansson ve Johansson (1984b), kuzey blgelerinde 32 kg ve zeri bal stoku

bulunan kolonilerde % 18 k kayplar ile karlalrken 29 kg ve daha az bal stokubraklan kolonilerde lm orannn % 55 dzeylerine ulatn bildirmilerdir. Koivulehto(1989), Finlandiya da 1998 ylnda optimum bakm besleme artlarnda hobi olarak arclkyapan iletmelerde % 25, ticari arclk yaplan arlklarnda % 10 koloni kayplargzlendiini ve doal ortamda yaayan bal ars kolonilerinde de k kayplarnn ortalama

% 20 olduunu bildirilmitir.Doarolu (1992), Trkiye'deki nemli balarsrk ve ekotiplerinin Trakya Blgesi

koullarnda performanslarnn karlatrlmas amac ile yrttkleri almalarndaKafkas, Anadolu, Mula ve Trakya gruplarnda yl boyu koloni lm oranlarn sras ile% 35.71, % 38.46, % 28.57 ve % 36.36 olarak bildirmilerdir.

Kaftanolu ve ark.(1993), GAP Blgesinde talyan, Karniol, Kafkas, Ege, Trakya ve

Gneydou Anadolu gruplarnda yaptklar almada yaama gc bakmndan blgeye eniyi uyum salayan arnn Gneydou Anadolu Blgesinin yerli ars, Karniol, Ege vetalyan arlarnn olduunu, Kafkas arsnn ise blgeye iyi uyum salayamadn

bildirmilerdir.

22


33/39

BULGULAR VE TARTIMA

23

Gler (1995), Anadolu, Kafkas, Mula, Gkeada, Trakya ve Alata Genotiplerinde

yaama glerini srayla % 100, % 80, % 100, % 100, % 80 ve % 100 olarak bulmutur.

Aratrc gerek denemeyi tamamlayan ve gerekse snen koloni saylar dikkate alndndaAkdeniz Blgesi koullarna en iyi uyum salayan genotipin Mula olduunu, ayrca bublgede Anadolu, Gkeada ve Alata genotiplerininde yksek bir yaama gcgsterdiklerini, Kafkas ve Trakya genotiplerinin ise yaama gcnn daha az olduunubildirmitir.

Gler (1995), ukurova Blgesi koullarnda Anadolu, Kafkas, Mula, Gkeada,

Trakya ve Alata genotiplerinde ortalama klama yeteneklerini srayla % 75.59, % 69.33,% 64.25, % 72.90, % 41.47 ve %62.63 olduunu, klama yetenei en dk olan grubunTrakya olduunu, dier gruplar arasnda nemli bir farkllk olmadn bildirmitir.

Dlger (1997), Kafkas, Anadolu ve Erzurum balars genotiplerinin klatma veretim dnemlerine gre ortalama yaama glerini srayla % 78.12, % 84.21 ve % 96.67olarak belirlemitir. Aratrc gerek retim dneminde gerekse klama dneminde snenkoloni saylar asndan gruplar arasnda nemli bir farkn olmadn, ancak Erzurumgenotipinin aratrma blgesindeki evre koullarna uyum asndan en iyi sonucuverdiini, bu grubu Anadolu arsnn izlediini, Kafkas genotipinin ise hem klamadneminde hemde retim dneminde en dk yaama gcne sahip olduunuvurgulamtr.

Johansson ve Johansson (1979), Kuzey Amerika da klatma kayplarna etki eden

faktrleri, ana arnn ya ve genetii, yiyecek stoku, koloni populasyonu ve klatma yeriolarak belirtmilerdir.

Doarolu (1981), yaama gcnn hayvan yetitirmenin eitli dallarnda nemli

bir adaptasyon zellii olmas nedeniyle zerinde nemle durulmas gereken bir zellikolduunu ve arclkta bu konu ile ilgili ok az almann bulunduunu bildirmitir.

Adam (1983), Anadolu arsnn klama kabiliyetinin yksek olduunu ve bu rk

ierisinde de klama asndan byk bir varyasyonun bulunduunu bildirmitir. AratrcKarniol arsnn talyan ars'na oranla k daha dk koloni populasyonu ile geirdiini,fakat ilkbaharda talyan arsndan daha hzl gelitiklerini bildirmitir.

Ruttner (1988), bir ar kolonisinin klayabilmesi iin gerekli olan kriterleri bildirmive baarl klamann sadece souk k aylarna dayanma anlamna gelmediini, ayrcaMart'tan Mays'n ortalarna kadar sert ve dzensiz geen dnemlerde nemli dzeydekoloni kayplarnn olduunu belirtmitir.

Furgala ve McCutcheon (1993), k kayplarn en aza indirmenin yolunun arclarn

uygulamak zorunda olduu drt temel prensibe balayarak gen ve yksek genetikzellikli ana ar kullanm, yeterli miktarda bal ve polen stoku, hastalklarla etkin mcadeleve hastalksz kolonilerle ka girme, iyi havalandrmal bir kovan kullanmnn kkayplarn azaltacan bildirmilerdir.


34/39

SONU VE NERLER

5. SONU VE NERLER

Gezginci arclk uygulamalar sonucu lkemizde bulunan bal ars kolonilerinin

ounluu; klarlman gecen, ilkbaharn erken geldii, her dnem polen ve nektarl bitkivegetasyonunun bulunduu sahil kesimleri ile eitli mikroklima zellii gsterenblgelerde klatlmaktadrlar.

Ilman blgelerde k aylarnda srekli iekli bitkilerin bulunmas, ortam ssnn

zaman zaman ii arlarn tarlaclk yapabilmelerine olanak salamaktadr. K dnemindekolonilerde gzlenen tarlaclk faaliyetleri nedeni ile koloniden ayrlan ergin arlar, gnierisinde hzla deien evre artlar nedeni ile kovanlarna dnemeyerek dks vealk nedeniyle lebilmektedirler. Ayrca klayan kolonilerin ii arlarnda; kovan ii ved faaliyetlerden dolay farkl oranlarda fizyolojik yalanmalar, ar bal tketimigzlenmektedir. Kolonilerde yl boyu yavru retiminin devam etmesi bir ok hastalk ve

parazitin eredikasyonunda sorunlara yol amaktadr. evre artlarna bal olaraklmankuakta k boyu yavru retimi, hastalk ve parazitlerdeki dnemsel sreklilik, bireyselmetabolik aktivite art, fazla besin tketimi gibi nedenler youn populasyon azalmalar vekoloni kayplarna neden olmaktadr.

Klar uzun ve ar geen, karasal iklime sahip corafi alanlarda ise yanl klatma

uygulamalar, uygun olmayan evre koullardan (nem, ses, CO2, kovan) koloni kayplarve ilkbahar geliim bozukluklar gzlenebilmektedir.

Aratrmada klamaya alnan kolonilerde, k ncesi eitli nedenlerden dolay arzu

edilen populasyon seviyelerine ulalamamtr. Bu nedenle elde edilen deerler konuhakknda fikir vermekle birlikte yetersiz populasyonla ka giri nedeni ile gerekcisonular ortaya koyulamamtr. Bu tr aratrmalarn fazla sayda koloni ile daha younar populasyonlarna sahip kolonilerde yaplmas gerekmektedir.

24


35/39

KAYNAKLAR

KAYNAKLAR

ADAM, B. 1983. In Search of the Best Strains of Honey Bee. Northern Bee Books, West

Yorkshire, U.K.AKYOL, E., ZKK, D., ZTRK, C., BAYRAM, A. 2005. Baz Saf ve Melez Bal

ars (Apis mellifera L.) Kolonilerinin Oul Eilimi, Yaama Gc, Klama Yeteneive Petekleme Etkinliklerinin Belirlenmesi zerine Bir Aratrma, Uluda ArclkDergisi, 4: 162-166.

ANONM, 2006a. www.tarim.gov.tr

ANONM, 2006b. www.fao.org

BROWN, R. 1985. Beekeping A Seasonal Guide.B.T.Batsford Ltd. London, s. 145-152.CENGZ, M.M. 1999. Erzurum Yresinde Arcln Yapsal Analizi. Atatrk niversitesi.

Fen Bilimleri Enstits Zootekni Anabilim Dal. Yksek Lisans Tezi, Erzurum.

CRANE, E. 1983. The Archaeology of Beekeeping. Gerald Duck Worth & Co. Ltd.,London, UK.

DIETZ, A. 1984. Nutrution of the Adult Honey Bee The Hive And Honey Bee (7th ed).Dadant Sons Hamilton IL, U.S.A.

DOAROLU, M. 1981. Trkiyede Yetitirilen nemli Ar Irk ve Tiplerinin ukurovaBlgesi Koullarnda Performanslarnn Belirlenmesi ve Morfolojik zellikleri. .,Fen Bilimleri Enstits Zootekni Anabilim Dal. Doktora Tezi, Adana.

_____, 1992. Arclk Ders Notlar (3.Basm) Trakya niversitesi Tekirda Ziraat

Fakltesi. Tekirda. Ders Notu:36 Yayn No:42.DOAROLU, M., ZDEMR, M., POLAT, C., 1992.Trkiyedeki nemli Bal Ars Irk

ve Ekotiplerinin Trakya Koullarnda Performanslarnn Karlatrlmas. Doa.Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 16: 403-414.

DLGER, C., 1997. Kafkas, Anadolu ve Erzurum Balars (Apis mellifera L.)Genotiplerinin Erzurum Koullarndaki Performanslarnn Belirlenmesi veMorfolojik zellikleri. Atatrk niversitesi. Fen Bilimleri Enstits Zootekni AnaBilim Dal. Doktora Tezi, Erzurum.

FARRAR, C.L. 1931. A Measure of Some Factors Afacting The Development of The

Honey Bee Colony (C. DADANT editor). The Hive and The Honey Bee. Dadant andsons, Hamilton, illinois, USA, s. 472.

25


36/39

KAYNAKLAR

FARRAR, C.L. 1952. Ecological Studies On Overwintered Honey Bee Colonies j.Econ

Entomol, 45(3):445-449.

FIRATLI, ., KARACAOLU, M. 1989. Tokat-Sivas Yrelerinde Uygulanan KlatmaYntemleri, K Kayplarnn Nedenleri zerine Bir aratrma. Sivas YresindeTarm Gelitirme Sempozyumu. Sivas Hizmet Vakf Yaynlar, 1: 373-379.

FIRATLI, .,1993. Hayvan Yetitirme, 8.Blm. Ar yetitiricilii. Ankara.FRESNAYE, J., LENSKY, Y. 1961. Methods Dapprec Iation Des Surface Couvain Dans

Les Colonies Dabeilles . Ann. Abeille 4 (4) : 369-376.FURGALA, B. 1975. Fall Management and The Wintering of Productive Colonies. The

Hive and Honey Bee, Dadant and Sons I11inois, (7th ed.). s. 471-490.

_____, 1984. The Hive and The Honey Bee Fall Management and The Wintering of the

Product Hive Colonies Illinois.FURGALA, B., McCUTHEON, D.M. 1993. Wintering Productive Colonies. (JOE

M.GRAHAM editor ), The Hive and The Honey Bee, s. 829-868.GEIGER, C.E. 1947. Winter Temperatures and The Relative Humidity in Bee Hives. Am.

Bee. C.107 (10):272-273.GEN, F.1993. Arcln Temel Esaslar. Atatrk niversitesi Ziraat fakltesi Ofset

Tesisi, Erzurum. yayn no:149.GEN, F., KAFTANOLU, O. 1996. Determination of a Suitable Wintering Method for

Honeybee, (Apis mellifera L.) Colonies in Cold Climates. Apiacta, 31.(4): 116-122.GLER, A. 1995a . Trkiyedeki nemli Balars (Apis mellifera L.) Irk ve Ekotiplerinin

Morfolojik zellikleri ve Performanslarnn Belirlenmesi zerine Aratrmalar... Fen Bilimleri Enstits, Zootekni Anabilim Dal, Doktora Tezi, Adana,(Yaynlanmam).

HODGES, A., MULKEY, D., PHILIPPAKO, E., SANFORD, M., FAIRCHILD, G. 2001.Economic Impact of The Florida Apiculture Industry. Economics Report 01-1.Uni.OfFlorida.

NC, A. 1999. Ana Ar retimi. nder Matbaclk. Ankara._____, 2006. Trkiyede Ana Ar retimi ve Tema Vakf Ana Ar almalar Kafkas

Bal Ars altay. Macahel/Artvin.

26


37/39

KAYNAKLAR

JOHANSON, T.S.K., JOHANSON, M.P. 1977. I. Feeding sugar to Bees. II. When and

How to Feed. Bee World, 58(1):11-18.

_____, 1979. The Honeybee colony in winter.Bee Wld., 60(4) 415-425._____, 1984a. Wintering the Honey Bee Colony in winter. Bee World;65(1):155-169.

_____, 1984b. Wintering the Honey Bee Colony:Hives Part 1 G.L.Bee Culture 111 (1)

:43-47.

KAFTANOLU, O. 1987a. Arcln Temel Prensipleri.Teknik Arclk Dergisi. say :10.s.7-11, Ankara.

KAFTANOLU, O., KUMOVA, U., BEK, Y. 1993. GAP Blgesinde eitli Bal Ars

(Apis mellifera L.) Irklarnn Performanslarnn Belirlenmesi ve Blgedeki MevcutAr Irklarnn Islah Olanaklar. .. Ziraat Fakltesi Gap Yaynlar. Adana. No:74.KAFTANOLU, O. 1994. Trkiyede Ar Sal Sorunlar ve zm Yollar. II. Teknik

Arclk Kongresi (8-10 ubat), Ankara.KALPAKOLU, N. 2000. Bal retiminde Karlalan Sorunlar ve lke ihracatna

Etkisi. Trkiye 3. Arclk Kongresi Adana. s.7.KOIVULEHTO, K. 1989. Apimondia Congress, Rio de Jenerio, Brazil October 22-28 th.

MOCUTCHEON, D.M. 1977. BC Ministry of Agriculture and food. Indoor Wintering ofHive Canada.MOELLER, F.E. 1980. Managing Colonies For High-Honey Yield. 64-72. Beekeeping in

The Unted States, Agriculture Handbook No: 335,U.S.A.DER, E. 1992. Teknik Arclk Dergisi (T.K.V) Arlarda lkbahar Tevik Beslemesi.

say:38. Ankara.PHILLIPS, E.F., DEMUTH. 1914. The Temparature of The Honey Bee Cluster In Winter.

(C. DADANT and SONS editor). Hamilton, Illionis, USA.

PHILLIPS, E.F. 1928. Beekeeping. The Macmillan Co., N.Y., Newyork.RALPH, J., ZEIGLER, 1990. Modern Beekeping. Wintering American Honey Institute. s.

(376-378). Wisconsin , USA.ROOT, A.I. 1983. The ABC and XYZ of Bee Culure . A.I. Root Conpany . Medina, Ohio

USA.

27


38/39

KAYNAKLAR

28

RUTTNER, F. 1988. Biogeografphy and Taxonomy of Honeybees Springer,Verlag,

Berlin, s. 293.

SNMEZ, R . 1984. Arclk. Ege niversitesi.Ziraat Fakltesi. Zootekni Blm zmir.SZABO, T.I. 1989. Termology of Wintering HoneyBee Colonies in 4. Colony pack

American Bee Journal ;129(5):338-339.TABER, S. 1988. Management For Winter Survival. American Bee Journal ;129 (12):833-

835.TERZOLU, E. 1994. lkemizin Biyolojik eitlilii,evre ve nsan evre Bakanl

Yayn Organ, Ankara. Say:18.

WILSON, H.F., MILUM, V.G. 1927. Winter Protection For The Honey BeeColony. Wisc. Agric. Expt. St., Res.Bull.75.

YENNAR, H. 1992. eitli Kimyasal Maddelerin Kire Hastal zerine Etkileri ve

Kontrol Yntemleri. .. Fen Bilimleri Enstits Zootekni Ana Bilim Dal.YksekLisans Tezi, Adana.

YILMAZ, Z. 1994. T.K.V. Teknik Arclk Dergisi. Bal Arlarnn Klatlmas. Say:46.

s.26, Ankara.YILMAZ, B. 1998. T.K.V. Teknik Arclk Dergisi. Kolonide Is Kontrol ve Klama.

Say:62. s.8, AnkaraYORGANCIOLU, .Y. 2001. Bal Arlarnn Deiik Klatma ekilleri Srasnda Farkl

Kovan Tiplerinin ve Beslenme ekillerinin Koloni Performansna ve Bal VerimineEtkileri. Ankara niversitesi Salk Bilimleri Enstits. Doktora Tezi, Ankara.

YRK, A. 2002. Dou Akdeniz Blgesinde Paket Arcln Kullanlabilirlii zerine

Bir Aratrma. Kahramanmara St mam niversitesi. Fen Bilimleri EnstitsZootekni Anabilim Dal. Yksek Lisans Tezi, Kahramanmara.


39/39

ZGEM Ahmet YILDIZ

ZGEM18.12.1970 ylnda Kahramanmara ili Pazarck ilesinde dodum. lkokulu Pazarck

Fatih ilkokulunda orta renimini Pazarck ortaokulunda lise renimini Pazarck lisesi

Matematik Blmnde tamamladm. 1989 ylnda Elaz Frat niversitesi Mu MeslekYksekokulu Hayvan Yetitiricilii ve Sal Blmn kazandm, 1991 ylnda mezunoldum. 1996 ylnda Etimesgut/Ankara Zrhl Birlikler Eitim Tmen Komutanlndabaladm askerlik hizmetimi Akale/Erzurum 4. Zrh Tugay Komutanlnda 1997ylnda tamamladm. 1997 ylnda Kahramanmara St mam niversitesinde Korumave Gvenlik Grevlisi olarak greve baladm. 1999 ylnda St mam niversitesiZiraat Fakltesi Hayvansal retim(Zootekni) Blmn kazandm, 2003 ylnda mezunoldum. ayn yl Kahramanmara Stimam niversitesi Fen Bilimleri Enstits ZootekniAnabilim dalnda yksek lisans eitimine baladm. Halen Kahramanmara St mamniversitesinde Koruma ve Gvenlik Grevlisi olarak almaktaym.

.

Doğu Akdeniz Bölgesinde Farklı Yükseltilerde Kışlatılan Balarısı (Apis mellifera L.)...

Documents

Transcript of Doğu Akdeniz Bölgesinde Farklı Yükseltilerde Kışlatılan Balarısı (Apis mellifera L.)...