DOĞAL AFETLER

Jeolojik Kökenliler

Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir.

0Deprem

0Heyelan

0Yanardağ patlamaları

0Tsunami

Meteorolojik kökenliler

Atmosferdeki doğa olayları sonucunda meydana gelirler.

0 Sel

0 Çığ

0 Fırtına

0Kuraklık

0Orman yangını

0 İklim değişiklikleri

0Hortum

DEPREM0 Yer kabuğunda beklenmedik bir anda

ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalar ve bu dalgaların yeryüzünü sarsması olayıdır.

0 Sismometre ile ölçülürler.

0 Depremler genellikle fay hatlarının çatlamasıyla oluşur. Bunun yanı sıra volkanik faaliyetler, toprak kaymaları, mayın patlamaları veya nükleer testler sonucunda da gerçekleşebilir.

0Depremlerin sonucunda Heyelan ve Çığlar, Yangınlar, Tsunami, Seller görülebilir.

0 Artçı Sarsıntılar: Ana depremden sonra meydana gelen sarsıntılara artçı sarsıntı denmektedir. Artçı sarsıntılar ana depremin hissedildiği merkezde gerçekleşir ancak şiddet olarak ondan daha küçüktür.

0 Öncü Sarsıntılar: Ana depremden önce meydana gelen deprem ana deprem değil öncü sarsıntıdır ve ana depremden daha hafif bir sarsıntı görülür.

Türkiye'deki Önemli Depremler

YER TARİH BÜYÜKLÜK ÖLÜ YARALI

ERZİNCAN 26.12.1939 7.9 32962 -

KOCAELİ 17.08.1999 7.4 17127 43953

BOLU-DÜZCE 12.11.1999 7.2 845 4948

ERZİNCAN 13.03.1992 6.8 653 3850

DİNAR 01.10.1995 6.1 94 250

ADANA 27.06.1998 6.3 210 -

HEYELAN

• Heyelan ya da toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketidir.

• Genel olarak heyelan terimi ile açıklanan bu hızlı kütle hareketleri asıl heyelanlar, göçmeler ve toprak kaymaları olmak üzere üç tipe ayrılabilirler.

Yer Kaymalarını (Heyelanı) Etkileyen Faktörler:

a) Kuvvetli Eğimb) Yağışc) Kaya ve Toprakların Özellikleri

d) Tabakaların Durumu:

e) Yerçekimi

f) Doğal Afetler-Beşeri Faktörler

Heyelandan Korunma Yolları

0Arazi çalışmaları yapılarak heyelan ihtimali fazla olan yerlerin yerleşime açılmaması gerekir.

0 Yamaçların doğal dengesini bozmadan drenaj kanalları açarak geçirimli tabakaların bünyelerine fazla su alması önlenmeli.

0Heyelan ihtimali olan yamaçlarda yol ve kazı çalışmaları dikkatli yapılmalı, yamacın etek kısımlarına istinat duvarları yapılmalı.

0 Yamaç dengesinin bozulmaması ve toprak örtüsünün korunması gerekir.

YANARDAĞ PATLAMALARI0 Yanardağ yada Volkan, magmanın

(dünyanın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar), yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir.

0 Yanardağlar uyanırlarken ve püskürmeye hazırlanırlarken her zaman sismik hareket (küçük depremler ve sarsıntılar) gösterirler. Böylece önceden öngörülebilirler.

Yanardağ Türleri0Kalkan yanardağlar, şekli kalkana benzeyen dağlar

oluşturacak şekilde zamanla biriken yüksek miktarda lav çıkartan yanardağlardır.

0Volkanik koniler, yanardağın ağzında biriken ufak kaya parçacıkları fırlatan püskürmelerden dolayı oluşur.

0 Stratovolkanlar, hem lav akıntılarından hem de püskürtülerden oluşmuş yüksek, koni şeklinde dağlardır.

0 Süper yanardağlar, geniş çanakları olan, kıtasal yıkım ve küresel iklim değişiklikleri yaratma potansiyelleri bulunan yanardağ sınıfına verilen addır.

TSUNAMİ0 Tsunami okyanus yada denizlerin tabanında

oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasıdır.

SEL0 Sel, kuvvetli bir yağış veya bir

barajın, nehrin taşması sonucuyla bir bölgeyi belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir.

0Eğer insanlar denize, nehire yakın oturmasalardı sel bir doğal afet olmayacaktı.

ÇIĞ0Çığ, farklı nedenlerden dolayı

dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütleleridir

0Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmamasıyla birlikte rüzgarın, bir hayvan veya kayakçının oynak kar tabakasını çiğneyerek harekete geçirmesi sonucuyla çığ oluşur.

Çığ oluşumunu etkileyen faktörler

0 Arazi: Eğim ne kadar fazlaysa, tehlike o kadar büyüktür.

0 Taze kar: Taze kar tabakası ne kadar kalınsa, çığ tehlikesi o kadar büyüktür.

0 Fırtına: Kar fırtınası olduğunda, kar tanecikleri dönerek uçuşur ve rüzgarsız sırtlarda birikir.

0 Kar tabakası: Karın tabaka halinde kaydığı yerlerden uzak durmak gerekir. Dipten gelen boğuk sesler de tehlike işaretidir.

0 Isı: Kar yağışından sonra ısı birden düşerse, yeni kar tabakası alttakine iyi işleyemez. Hava ısındığında da kar gevşer ve tehlike artar. Bu nedenle baharda daha çok çığ olur.

0 Ses: Ses fazla olursa, her an çığ olabilecek kar tabakası titrediği için kayabilir ve bu nedenle çığ oluşur

FIRTINA0 Fırtına rüzgârın hızlı bir şekilde esmesine

denir. Rüzgâr hızı 110km/saat’in üzerine çıktığındaki rüzgâra artık fırtına denir.

Kum fırtınası : Şiddetli rüzgârların, özellikle çöllerde bulunan kum ve tozları birlikte sürüklemeleri, havaya kaldırmaları ile meydana gelir.

Kar fırtınası (tipi) : Kar yağdığında, hafif bir rüzgârın esmesi ile karların dağınık bir şekilde yağmasına yol açan fırtınadır.

HORTUM0Hortum, bulutları ile bağlantılı

olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür.

0Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu" oluşturur.

KURAKLIK0Bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğinden

kaynaklanan su kıtlığı olarak tanımlanabilir.

0Herhangi bir mevsim veya bir zaman diliminde yağış miktarındaki azalmadan ya da dengesizliğinden dolayı meydana gelir.

ORMAN YANGINLARI0Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan

ormanların kısmen veya tamamen yanmasıdır.

0Yıldırım, yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık, doğal etmenler,

0 Sigara, tarımsal ürünler gibi nedenden çıkanlar ise insani etmenlerdir.

Örtü yangını: Orman toprağının üzerinde yer alan ibre, dal, kesim artıkları, ot, funda, diri örtüyü yakar. Tepe yangını: Asli ağaç türleri başta olmak üzere kuru ağaçların tümüne zarar verir. Toprak yangını: Orman toprağı üstünde ve altında(kök kısmında) oluşan yangınlardır. Ziraat ve tarım alanı yangınları:Bağ, bahçe, anız, zeytinlikler, meyvelikler kısacası tarım alanlarında oluşan yangınlardır.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

0 Atmosferdeki CO2 (Karbon dioksit), CH4 (Metan), C4H10 (Bütan) gibi sera gazları ile atmosferdeki ısının çıkamamasıdır.

0 Günümüzde örnek olarak, kışın havaların fazla sıcak ve nemli olması ya da yazın yüksek sıcakların geç gelmesi olabilir. İklim değişiklikleri, tamamen veya kısmen küresel ısınma sonucu olabilir.

Küresel ısınma ve küresel soğuma olarak ikiye ayrılırlar.

Küresel Isınma: Canlıların solunum ve boşaltım yaptıktan ve çeşitli aktivitelerinden sonra çıkan sera gazları ile gerçekleşir. İnsanların yaptığı fabrika gibi çeşitli etkenler de kirlenmeye neden olur.

Küresel Soğuma: Dünya bir gezegen ve sönmüş bir yıldızdır. Milyarlarca yıl önce üç adet jeolojik zamandan geçerek soğudu. Buzul devri gibi devirlere küresel soğuma denir.