j]

J

J,ı

fl.Eğiiiııı Bilimleri Kongresi, 23-2ğ Ekin 2a02Yakın Doğu Üniversiiesi, Le|kaşa, f.ETe

Yükseköğretim Prcgramlaı:ında «DoğaI Afçtier I _ II,, Dersi Önerisi

Yard.EoşDr.Gü!şen Öznİnx - Hocaeli Üniversitesi / Eğitim Falrrltesi

LeventATALI _ BedenEğitimi ve,Sporöfuemıeni gulsen(?kou'edu'h

Bu çaiışnıa deprem felakeii ile olaşaniçinde ınesleki formasyanları,,yansıraa lıış iıırulm as ı a m ğ c ın ı kaps rı m aiüa.dır.

ozETorganizasyonlar içiııde yer alacak bire.u-lerin, yiiksekoğreıim programları

depreme vonelik becerilerin d" kazaİrl,rılınası ı.e sİni]ilüİu* -ruhunun

I999 Ylıuda Marmara b1lgesİnde meYdana gelen rieprem sonrüsı alıışan dıırum bi=e glst,rmişıir ki, insanlardePrenı ve dePrem §onrüst haYata nazır aegilair,. bzeüikle d*prun sonrasında çocuitlaru ve gençlere yönulikPrcıgramlarda Yer alacak grinütlii bireYİerin eksiHiği yoşon*şıo. Gönütlü alnak isrqenler dc, oluşıurulanproşramlara nasıI kaİkı sağlayacakları konıısıında tercddiit etmişlerdir,

'-'---- --"'-'- '-'i

ÇalıŞmalarıma bize gösıermiŞıir ki dePrem öncesi ve ıonrdısı için olıışrurulacak projelerde temel eğitin almışgöntllülere aŞırı ihtiYaÇ vardır, Yülrseköğreıimde -DOĞAL AFEnİER" dersi üniversiıe gençliğinin kendine yardımo":::::!::,:::::!: ,toYİumsal

saıımluluk bilincinin ve gıivenlik.ktıltürünün gelişimine de kttkıda bulunacalcrır. Buderstir'iÇerisinde doğal afetıere Yanclik teorik ve. ırl?ulamalı çalqmalarda ytr, nıon yı)iksekağreıim öğrencileri, rılasıdağal afetlerdc madde vs irışan kcrynoHarının eıkiti İİtlanımınİo şi ianiai olaçaklardır,Bu YaHaŞımIa Öneriİen dersİn kuramsal ve uygulamalı biçimde yapılandırılmasına ijnempe üja-ğn gösıerilmişiir,

F I anl anan ve lürtışrıı ğyğı sunul ai' DoğaI lfeüer I-II' ders i;A) Amacı va bireye ,kazandırmayı hedefledğ davranışlar,B)Ünile ve lonu örüntıisüC)Eğitim ve öfuctinı süreçleri,l"l)ÖlÇıne ve değerlendirme boyutları biidiri merninirı ıwa ve alt,haşlıklrsrını olıışturnıaktadu,.

t

Analıtar l{elİmeler: ĞüveııIİk KüIıirii , Günütlİllik, DağaI Afeİ

The ProPosal of NatııruJ,ğ*Şssiers i-ii Coıırse" in Higher Education Prograrnnws

Abstract

Tfe,_aim oıf this sıudY ts ıhe iwidaals involved in ihe organizations aboııx the earthquake disoster, gaiııing car,"hclunkeskjlls and the sPirit ofvolunte^erirıS lxidls ıhe prffisıiİnal training in higher edııcİıion prograınüıes,The sİruatian aficr ihe lggg ear,thquake in Maİ^*u Region sh}ıyed ıış rhaı the peİple*are ncüi prepılred fsr ıheearthquake ar ttıb lİfe {.tlr ıhe earihquake especiall1ı afier" rhe ,anlrqu,ake, ihe absenee of volunieer peopie occarerJ cıso Pıabİenı. Those ıvho did volunıeercd didn't lçrıoıv how ro .1§§ı.§i in ıhİse prıgrammeş either,Üur ŞııitİieŞ hğı'e shown us ihaı ıhere is ü] great neeıJfor th" erJucuı"İ.ı,olıırıteerş in rhe berbre uıtl aJier earıhqutıkeprojecıs.The coıırse aJ''Natural Disasiers| in higher educaıion witl hetp in tiıe developnıeııl rıf ılıe eorı.şciousness ıf sccialresPansibili4' aııel ŞecurilY culiııre {ııııoı,tg the uııiversirv sfudenış'beşiıles thc deı,İlrıpınenİ of sıtf 1ıetp skitls.Tha sıııients involved in İhe

_ıııeçretıcaj antt praetical sıudies aboııt ıışiuı,a/ ı/ısasıeı,s ııiii !ı$ve auihorifv, irı rlıualfcıt:iive usage rsf material and:hunıur, ,rrour*r, in possihle ııaruralcJışşsreı-s.Tlıis e-aı.ırse;ıroPı,ıeıl lvith ilıi.ı [İnı: oİ'th*ııghı lıa.r bç,:n t:rıraJu{lı,pierıneJ ühşr:rttiça!lı,tıntJ ı,rtıe!iı:tı!!v,.

'Llıi.ş 'Nıılııral Disasler I-1I caurse's,l.) Aim und largc! behaviuıır.ıRt Chapters tıııd cçııtenisü Edııcaiiaııtıl «nıi iııstrııüirıncıi processes{}) Evalut«ioıı and suh herılinps ofthis artiı:le.

Kr_ı, llları].t:.\'eçıIı,ıt\,(.'ııl!ıırt, l/ı.ıltııııtı,riı.t.q. }itıı:ıı,a! L|ixusüt:ı,

XI,Eğiıİm Bilimleri Kangresi, 23-26 Ekim 2002 YüJkiİ. Doğu Ünfoersİıxi, LeJkaşa, KKTC

cİRİŞ" yaşaclığımıf feiaketler ör,ellikle lg99 depremi bize göstermiştir ki; deprem öncesi ve soruııst için oluşturulacak

Projelerde] teme} i:ğİtiın almış gönültüIere aşın ihtiyaç varOır, Yfuettşettnae ..pAĞAL AFETLER ı dersi ttniverşitegğnÇliğinin kendİnd Yardım beçeri|eri yanında toplumsal sorumluluk bilinelnin ve güvenlik ı.rıtıi*nii.g;ıiş-.İr;;;katkıda bu lıuıacaktır,

, ProblemEn genel t'anımla 'irısarıIar iÇin fiziksel, ekonomik ve..sosyal kayıplar doğıuarı, normal yaşamı ve insan faatiyetle$nidurdurarak"veYa ksintiYe_ğatank toPlulukları etkileyen ıogaı, tetnoıojik veya insan ;,apısı kökenli olaylara afetdenilmekıedir,(Ergünay,1996) J-'' --"-l."gJl

1:t.-ı

n't'

Şeki|-l; Afct Öneesi ye Sonrası Durumg Ğeçiş 5ürr.ci

EİREYLER

çeçis Dğnemi

Çadırkent Yaşamı ( öıtürıq ?000)

Acil Durum Yönctimi (özmrh 200ı)

NORMAL. XaŞgvı

yol açtığı sanpyi, le teknolojinin meyclırıave güvenlik önlenılerin afbtlerde yetersizliği

,NoE'MAL.YAşA.rL }

DESTEKLERkriz Merkezi

Llaberleşme PanosuBarınma İmkanlan

Yardım KampanyalanIhtiyac Duyulanlar

, HastanelerHasar DurumuGönüIlüler

STK'lar

Afet koŞülİar-ırıda insanlar kariyer, unvaıı, nral varlığı, vb. statü kaynağı olan tilm kimliklüıri dışında bıı araya gelirier.Sanki acı vÇren tüm uYaranlan ile bambaşka coFafyada buluşurLr" İaresizlik, yalnulık. bçlİrsizlik ve tükc;miştiktablosundan imdada YeriŞen güÇ Yine onlarm neyılnje ve yiırefonae v*. çlaıı repertuardadır, iJayaüa kalma, yerriden

}"1T1 Çabaları Yine kendilerinde afet önçesinde bir biçirnde "onlara

$lklenen davranış paıernlerinden doğm'akt4dır.Kendini var E-hne Yanında sevdikleriııi Var etme_diğ§r insanlan ,* a;ğ*, canlılan bu aeı ,veren anlamlan İj* neşneldiinYasından Yenidcn tiretme ve inşa etme eneıjisini yaşam- hayatta kalffia isteği biçinılerıdirecektir- Bu duyşu veharekete gEÇirme bütüniüğünii onun öneeden ı<aza,,ıaıgİ zihinseİ ş.rnoı*, saglafaeaktır. işte bu şemalar ooğJriıı*ndersin iÇeiiği aracilığı ile kuramsal ve uygulamatı edinimlşrle ka-zanılınış ise, insanın ıiırnaımışlığı yine iıısanİ ayagakaidıracaklır. (Tanltııt,2üO2) '

yşamanııi'hemen iıer yönünde gerek <loğal a{btlerin gerek insaniarıngctirdiği te!ılikelerin giderek arttığı gözlenmektedir. lvlevçut ıl*ıretimyaşanmaktadır.

t-)nıeğin 27 maf 2002 tarihinden itibareıl zonınlu deprem sigortası yitptırina5ı gerekirken bölge.lerc giire clağılıın"l'ııblo-1'de görüldüğii gibi yeterlidi.ızeydc tı|ıniımıısı to;ıIun.ıİın-ıuztia dı eiivğniik kllttürünün geIişinİnitçligİ-iie ilglll lılrdurumdtır

_i

XI-Eğiıim Bilimleri Kongı,esi, ZJ"26 Eİm 2002 Yahn Doğu ünivenlıesi,tctreşe. AtIC

Tablo.l Zorunlıı l}eprtm Sigortası B6lgelere Göre lhığılımı

Eölgeler Konutlar Poliçe Yapılın YiizdçsiMarmara Bğlgesi 4. l 43.469 1.2l7.832 ?q ?a

Iç Anadolu Bölgesi 2,227.a56 468"ıı] 2I,02Ege Bölgesi 2,318.262 385.570 l6,63Akdeniz Bölgesi t.663.I26 I54-700 9,30Karadeniz Eölgesi 1.282.098 l l3.936 8,89Doğu Anadolu Bölgesi 6l 1.788 2E_? ı 8 4,6lGüneydoğu Aniıdolu Eölgçşi 742.866 ?3.760 3,20

TOPLAM, t2.988.665 .,2.392.1?9 l8-42(Kayuak lşıkara 2002.)

Japon gönilllü §uplan bşlangıçta yetersii ve rasjgğle çözi.imler tlıçrirken 70'li ve EO,ii İllarda ve giderek büyük-'Hanshih depremi sonraşı network ştkisi ile kalıeı vç profesyonel orgaıliıH§yonlar .hdline döniişmüşIerdir.(Yatsuzuk4Y amori, l 997)

i] '" i Göhüllillük konusundh sivil toplum,kuruluşlan (non-governüıental organization) b'oyutunda ükemizdşde örıerıli ve' l'" rnodel çalqmalar gözlenilmektsdir- Örnegin, Yöret V-akfi "PsikolojilJD*st*t foj"ş,'i okiillarda ortaya çıkabilecek

bİreysel-toplumsal lçiz dıırıımlgn İçİn rehber çalışnalar sürdfirmektedir.(Yoreq200l)

AraştırmanınAmatı ,,j'Bu çalışma; doğal afetler ile oluşan organizasyonlar içinde yer alacak bireylerin, yiil§eko5§tiın programlan içindemesleki formasyonlan yanlsüa deprerııe ilişkin sosyal beçerilerin de kaeandırılrnasi ve gönüllüliik ruhununoluŞturulrhası amaçına yöneliktir. Bu yakJaşımla öneı"ilen dersin kuramsai ve uygulamalı biçinıde yapılandırılınasuıatineın ve tizen gösterilmiştir

i FI"4NLANAN vE TARTIşMAyA suıvrJLAJı DoĞAL AFETLER.I-ıı DER§İ yApIsI

A) Doğal Afet Eğitim Programının Amaçları:l) Lisans öğetirn programında öngörülen eğitinı - ügretiın etkinlikleri aracılığı ile olağan

kalmayı sağlayacak sosyal becerileri geliştirmek,2) Türkiye'nin açil durum yönetiminin giineelienmesi ve stirduruImesinde ylikseköğtedm

ruhunu değerlendirmelq3) Afet sonrası iyileştirme sürecini hızlı bir şekilde ytiriirlüğe koyacak cğiİiirli 1,<ınetieilerin ve gönüllü

organizasyonların işb irl iğin i sistemati ze ef:mek,

4) Açil durum bilinçine dayılı afete direnç!i toBlum oluşturmada tjkir ve uygulama birliği sağlanıaktır.

Doğal Afet I-It'dersinin eğitim ve öğretim siireÇlerini yaşayan lisans öseneilennin şu dawanışları ka:nrımıılanhedeflenmektedir:

" Acil durum eğitirrıinin amaç[arıriı. kaprhrnını ve uygulama dıırurnunu tanımla'yabilir. 'ç, Sıvil halkı tchdit *deşı f-slaketleı,iialçltıı,ıılı l-arkındalik diieeyi artar.* İlkyardım,bilgi ve beçerilerini kazaıııı,.* kendisi, ıilesi, sınıfı. okului,e toplıını öiçeginde risk alma projeleri üretebilir ve ul,gıılama becerileri geiiştiıir,* ' TemeI atç-t bilinci Egretilerini topluma jayına konusunda kendisini bütünün bir parçısı clarak görtir.* Gtivenlik ktiltttrijnün anlam ve oluşırırıuna iiişkin değerler ve tııtuınlar geliştirir.

Ünitc ve Koııulnr (13 üturıını ıjlırak öngörülnıiişttı,r.)lJcrsi varedeıı rıedenlerin uörüşiiImcsi-nıüzalurt:ıi:'l-anışma / Aınaçlar / Beklentilçrkonuların ajRğm ve öncelikli sIralamasınııı grupçıı yeniden yapılanclırılnıası

Tenninolo.|i;Güvenlik Kiiltüı'ti / Cüvensiz bölgeler ve giivensiz durumlar / Afet (doğal , doğal olmayaıı} ' Kriz

dışı kı:şullarda hayatta

gençliğinin gönüllülük

B)l)

2)

ia

]

{-1.l

:!

5r Eğitiın"öŞerim Programındaki hedeflerin geçek|eştirilmesine ancılık edecek içeriğe dayalı bir soru liştesiöntest dokttmanı olarak öffencilere uygulanır, eynr rrır.**'og*ri* yı!ı bitiminde §Onte§t olarak da verilerek' katılımÇıların Pragramdan elde etütlerİyaru.ı"r, uut İ".tŞ Lki uygulama arasuıda eğitim durumlannın

'PeriYoctik tÇstlerie ara ölÇme ve değerlendirrneieri yapılırsa "Taı,ı ö5enme,, ye ilişkin bir n4tum izlenmiş- olacakıır_ ı,ı i i

J "r----- lglü YE+Eııııı! J, lıı;

e BiieYse[ thi'klılık]ara ug ı'Çoklu kka YaklaŞıinı" iıa önem veren bir fuüumla gerçekleşen eğitim,onamlarınınöğenme' ürtİnleri sadece sınav sonuÇları olmarnalıdır_rro.|e raporlan, seminer, ıldev ça|ışmalan, model"öneiileri, uYgularna örnekleri, .*o1a6s,çizgi=beden dirtya;;lr; sozİu etkinlikler değerlendirıneye qsas olacakölçme orramlan olarak ğörülebilir.' Bu dersi baŞarmarun koşullannı yerine getirenlere lAfet Animarörit §enifikası,,verilebilir. 'i]; .

,

soNUÇ ve ÖıunRİLBR'YüksekÖğetim LisanŞ Frogramlarında DoSl Afbtler I-II dersi onerişinin yapılandırıldıgı bu çalrşmanın genişIeti1erek've geliŞtirilerek tdPlu müdahaleyi gerektiren açil durumian, yr;;-;;;;eyse! müdahaleyi gertkthen aeil durumları dahedef,alması beklenir,

l|ıguql.rvJl ğLILN|

Afet soırası anne velveya babasrnı kaybeden §ocuklann sağIıtq huh4 eğitim ihtiyaçlarının giderilmesinde iİniversitegenÇliğinin gönüllülük rüıı uluslar arası dereyimlerin payirtılj,ğİ-o*1"ı*ıu daha da ytikse|tilebilir.rorilırı," ,bçİİ "-

* "DOğal Afetler I,II" derSinin.iki a.yn yanyılı hedefleİerek yüksek öğetim programlarında yer alabiknesiııisağlamak iÇin bu bildirinin YöK.hıatııdan gerekçeli dlrs oıak kabul edilrnesi. ]' Üniversiteleiimİzde bu bildirinin-ffiıqu.ve_yayımrile oluşaeak kamuoyu sonucu lisans hatta örrlisaus öğretinıprogramimına *Doğal Afetler I,IIT derşinin: konulnası,('' " I^-j**;j§, '*

ve ilgili Imıınlaıın e !i*lt ve uyguiamalı projeterde üıiverşitelerle ışuİrııği v*koordinasYon ile ÇalıŞarak ğönttltüiük;ruhıınuıı gıde,rek profesyİnelleşmesi çalışmaları, ı i' ü 'Doğaİ Afetler I,II" dersinde somiu]uk,alacat Ulreylerin öncelikle Koeaeii Bötgesi,nde; Hianet dnçeriEğitim hogramı'ndan.,geÇen "v_e

deprem btllgeterinde *;*y"İ hayahn yeniden oiuşturulınası y(inünde aktifgğrev alan ve sonrasuıda bıı iliŞkiluin lrurumsall4mu*,n, ,rgü"yrn akademisyen ve animatörluk egitimi alrnışöğencilerle başIatılması ve diğer bülgelere yayılması öneriıif:

KAYNAKLAR

ErgünaY, O, (1996) ğrziııÇaıı ve Dinar kpreıni lşığında Tiirkiye'niı Depreırı Sorunlarına çöziim Arayışları.rÜ'gİraX Deprem 5empory-urnu, Ankara.

:jt

.l

I{*T Y O;"|'P^'3L sİco.*

,rİP 'up.:g Riskil{6netimi Seminerı. istanbul: Birıiı,te Derg, ı 3

Öatırk, Ğ., (2 0 ü 0 ) Çadirkt n t yo n etimı Mo d e ı ö;;;; J;;,#;,iHJİ*ffi' T,llffi İJuo.(200l)- ünİVergİte GaneliŞi vp Anil fııı.,.* v;t*^$j*! vı__ı B_ - i_- , ı, ı

-,(200l),

İJniversite Gençliği ve Acil Durum Yönetirni .Yoret Foştası. istaııbul-.--="...-.:,(?0ü2) 3" Utustararası.Anne vdveya Eabasını Yitiren Ç.;rkİ; R.;_.%r\avr:#J g! v.ud.q. gı gJı flı,ut Yç, Yçya lıaDasını x lttreıTankulT, (2002). Ulusa l Dep rem Kondyi, Özel S un u m. Ankara:ı(uı!*J{, v4çı ş ullullı. /"ülljiara:. IlLtp J/ }na4|ı. geoÇltİğŞJiQ"rIVlYatsuzıılta,L. Yamori.K.(l997) Vtluntcer Aetivities ny nstanıısıı!,rbrganization Mcmbers afte

rlg.alrıru,ırr ıqı!!Vıırıal\r,7/., YüıulıığErAçtlvıtle§Dyts§ta,bİıshedUrganİzationMcmbersaftertheÇı.Çal

flT:}*"u, :tTı:,rk-, Tle Japanesc Joırnal of Expörimental so.iri ıi|.nology. Vol. j 7.No.a. , -YÖRET(200 1 ), öku lia rdı Aciı bu rıib psikoıoj ik'nestek pr,ıj c;İ. Edİ';;iJ". ıİ' l *iffi