±st^ ;«©®0O©0O6e©e©öe0ö®0©6©@0®er^ ~"1 ~

)OÖQ9€»9Q9QOQOQeQQQOOQ.QQ9^|

DISPVTATIOPHILOSOPHICA

Do

COMETIS, „duam_5,

^Divwa dfyirantegratid)InRegia Academia Ubsaliensi,

permiflu arnpMima? facul-tati$ PhiJofophicje

SUB PRjESIDIO

M.SUENQN13 LAISRENT11CIRRAl I Oßrogothi P: A:

publice ingenij exercendi gratiå,ventilandam exhibet

ANDREAS MARTINI GANGIUS,Addiem 30,Martij Anni 1622.

Horislocoq; confuetis.Claudianus;

Et terriå nunquamßeSlaculum impuncCometa,Manlim:

Munquamfurentibm excanduit ignibus ather:m &

U P S A L I JE,Excudebat EfchillusMatthia Anno 1612.

*1«

8*pK*8*

• »\

8*8*8*

SeQÖSXSaisleoesoeaöf iAl B.)3QaaO99S&lf00)l ifg

* Fi n'is,INTER INSIGNES HEROÄ S, MAGNIF I»

eis, nobiliflimis & ampliflimisr'.Bn. J Q H ANN I@ft)W in & pfifftS/Equi-ti aurato, acinclyti Regni Suecia^renatoriamplir-

simo, atq;fnpremi, quod Holmise eft, regi)judicij aiTeflori, facilé primarios

Dn. BENEDICTO de \VSföflWSzdrftfttfjölltt/ ferenifsD. Chnftinae, clari Regni Sue-cia^Regio^ Vidu£e,confiliario prudentiflitiKH ac in

SudermanniaLegifero confultiflimo,Dn. NI GOL A O CHE SN E C O P HER O de imgefcrOö&XuttMj/U. J. Dodori,ac principatusSuder-

manniie, Nericias, & Vermelandiee fenatoriatq; Cancellario Magnifico.'-

Nec Noau,

Inteffacrosvates, admodum reverendis attp clarißimk *£)n. LAU RENTIO PAULI NO Gotho.S.S,Theologiae & Phfl: D. ac Epifcopo Strengnenli vi-

gilantiffimo, atq;inChriftoPatrico.-lenciiflimo,

Dn. JOHANN! BOTHVIDI, S.S. TheohDo-Oion, & fereniffimse Regiee MaieftatisSuecia?,

Ecclefiafe fideliffimo,Bn. M. JO H ANN I ANTH ELI OqaTori EceL.

fias Gevalienfis, & huic adjacentiuminGe-ftricia, Praepoilto attentiflimo,

Dn, Mec&natibus, patribus, promatoribus meis,omni ve*-neratione,& obfiquio femper reverenter^

profe<pu$ndti acjuj^iciendis^

Salutera in Chrifto Scmpitcrnam, &c.

Agnifici,Nobilßimi,amplßimi: ac Reveren-dt-, clarißimi, doclißtmi viri ac Domini,pra'terquam quodCometarum (ut&reliquarumrerum Phyficarum) cognitio ac contemplatio,fuavisfit (fjucunda, etiam utilifitma if fa-luberrima efl. Etenim verißimum eft, quod

dicitur: Et nunquå ccelo fpe<ftati impuné cometa: :Gra-vfiimcrum namfc rerum,&utplurimum(hamnaturafunefia-rum,authöres tffuafores nobis funt: Secundu iilud Camerarij :Kon eft Cometa,qui non adferat malum: ac ve/uti tramDet fuper nos accenfam,oßendat: quod cum certo fciamus, &in animo nofiropté perpendamus, quafiborroris iBu perculfi,compellamur advita cmendationem, acmalorum illorumfutu~rorumpijsprecibus a cervtcibus noflris averfionems'. quod cumexequimur ,funsflißimum iraDet portentum, in dulcißimümgratis, fignum, convertimus„ Quo animofiJerufilymitani an*nuum fiuum Cometam infpexiffent, miferabilifuo occafu& 7ra«voAtöp/a baud dubie exijffent. Taceo veteres& novas bifloriasyqua fatisfuper$ convincunt bomines bafce Stellasfiusf defpfe-rentes, in omnis generis calamitatcs &panas fubito incidiffc,Taceo veteres biflorias, qua tefiantur, tempora nonnullorumcometarum, quibus ad recipifcentiam bominibus revocatis,frugum (f aliarum rerum affluentiam ingentem y fubfecutamef/e. Taceo quam falutarisfuit injpeftio ejusmodi StellarumSufanis Magis, (Stellam in nativitate Cbrifli,illis affulgentem,miraculofé a DeoproduBamfuijfe in aére ex materiafubluna-ri,potiorparsDofforumftatuit,)ex cujus enim Stella fagacißimointuitu, principem ferb inqutrendt Cbrifti, falutk eorum a-

A st terna

fern* affertoris, occaßonem traxerunt. Quod certe ipßs baud-,quaquam contigifet,fifupino (f Cyclopico tantum inßeBu, utmaximapars vulgi, Cometasadmirariconßueverunt-, Verumquia Aßrologi fuere attentißimi, teße Tertulliano üb: deIdolat: confentaneumfuit,dicit Theophyladtns adMatth:cap. 2. eos, ut ¥etrum pifeatorem ingentipifiium captura,Stella >figno quodamßbifamiliari, ad Cbrißum alleBos eßftL».Hac (f alia ejusmodi Upßilienfes pio animo ponderantes, utinter reitquapublica & quotidiana exercitia, etiam de bocTbe-mate, interferatur difiurfus, voluerunt: Oblata fibi occaßone,exproximo,quod effulßt, novo aßro: cujusmifirandi (heu do¬lor, ) efßeBus in curßu adfiliunt. Cujusmateria defendendapartes cum in me tranßulerim; ego vieißim, ut an'tmum rné-umgratum teßatumfacerem, hancdißutationems V. N:busR.& Cl: inßgnire volui& debui. Qnodmeum faBum, ßrenafronte, placidofe vultu fußeipere, mibifefavere dtgneminißu-plex oro atfe obßecro, V. N. R. (f Cl: Deo commendo omnipo-tenti, eundemcp precor, utvos Regno augußos, Ecclefta DeiReife literariafaußos, clientulopatronosßuperftites confirvaredignetur. Dab: Upfalia50, die January Anni 1622.

V, N. R. (f Cl:Obßervantißimus

AndreasMartini Gangius,Refpondens..

/

De cometisThefis I,

Ummaximamintcr corpora natu- Occ^fio,ralia, toti mundo admirationerru»adferant Cometi, acomniuminfe hominum oculos & voculas con-vocentrde quorü efientiå ac gcnera-tione, varia? & difcrepantes extantfententiae : quapropter quid de Ulis,

fentiendum fit,quid fint, qua? eorum caufa?, & efFedta,veram lententiam, probatifiimorum Phiiofophorum,& exeiientifilmorum virorum lufFragijs , veritatis &natura? legibus inftrudam,hac diflertatiunculåprofe-.remus*

. 11, i ,GraecisCo m et a denominatur a*aTysMfiys\(]uodradios quofdam incenfos inftar crinium,emittat,&no-bis é longinquq adlpicientibus, veluti comatus con-.fpiciatur. IIP

Latinorum alijs diciturHella crinita,crine fang4 i.atinü,vineo horrens, & in comarum modum in vertice hir- .

Puta i alijs comata; alijs concinnata^alijs caudata &c„IVe

Non Tunaus hic in eorum concefluri fententiam,qu i in elementar! regione omnes cometas ex elemen-tari materia: nec in eoru,qui omnes in astheria ex coe-lefti: nec deniq; in eoruqui ex elementari & coelefti

A i com-

compofitos, conftitifTc affirmant; fed rationedifpari-tatismateria, & diverfitatis fubiedorum, alij Cometacfunt, & dicuntur yEtherei flve fuperlunaresr*; alij Ele¬mentares Tive fublunares . f quod deinceps probatumreddemus,) proindeq; omnium communis defimtiodari non potefl:, nec debet-». Horum autem talis eritdefinitio: V.

C ometa efl: meteoron ignitum, ex halitu pingui,Defini- ficco, vifcido, copiofo, ardeq: compado, vi aftrorumtio Sub- & fyderum errantium coitu, é terra, in fupremam ac~lunariu. ris regionem,fbblato,ibiq; accenfo,prognatum: exfe>Ariß. i. vel omnem, vel alterutrå in partem,capillos Ipargens :Meteor plerumq; aftri praedominantis, velfuprem« aéris re-j. gionis circularcm motum , vel pabuli fui dudumpro-

fequens .* & rerummultarum everfionis caufa & pr«-nunciurn_j. VI.

Maioris autem lucis gratia, fingula hujus defini-tionismembra ordineperluftrabimus. Etcumprimisquidem, cum de Genere cometarummagna eft dif-conveniétia inter dodores, paucula argumenta,fen-tentiam noftram quas confirmare , contrariam ver6qu«infirmare videntur, annotare placer^.

. . VII.Pm'°; Quod Comet« non fint 4>«o\uccr<x feaV <?>a<rßf, fedr"ßcorpora potiusu^osa^Ka, citra controverfiam pofitumj£ ae e- plt. utrum ver(^ Stell«, an meteora fint, maximé con-nere_9. trovertituiL.. VIII. #

jrifi.i. Quod non fint Ste l lje errantes feu pla-Met. 6. N E ut Hippocrates Chius & ^tfchylus voluerunt sRefuta- ^ quidem quo ad caput vel corpus, de natura coelefti,tioopini Iccundum vero barbarn vel caudam, de elementari,J

ncc co*um <rvR$*o9s,(ut Democritus &Anaxagorasdo-cue^

cuerunt,)firmifTimis 5c ocularibus afgumentisconvin-citAriftotcles^.I. fhiia omr.es Planeta Zodiaco non egrediuntur;multi

gutem Cometa,velferé omnes extra Zodiacum df Tropicos con~JpeBifint, ob rationem in Thefi34.pofltams.II. Compertum efl etiam Cometa fulgente,omnes,aut feré

omnesPlanetas,locisfris jnfidiffe; non ergo Planeta ejfepotuit.III. fhiandocuncp etiamfiderum errantium, non tantum

tnterfe,fedtf cumflxis congrtjus, deprebenfis efi,nuUo tarnenvifo Cometa. IX*

Stellas neq; fixas efle, ha?c & alia comprobant argumenta.I. Omnis Stella eandem femper magnitudinemfervat, e*

undemdpJplendorem; contrarittm autem in Stellis ftatuere,a na-tura iüarum nihilefl alienius. Cometa vero primum apparentexigui, detnde paulatim accrefint, ultimo decrefcunt, donecplane abfimantur.IU Stella legittmos & reguläres fervant motus, certisfc

gpp rent temporibus. Neutrum autem borum competit Come-tis\ nefymotus certus aut analogtts,nißforteaccidentarius,nectempus natura definitunLj.III. Omnis Stella in calo curfim fuum exercet: Cometa

vero qutdam longe inträ cali orbemgenerantur& confiftunt:quod benefcioparallaxeos, €? relic/uis tnftrumentisAftronomi-eis, fatis fuperep liquet. fpuare quidam CometaStella ejfe nonpojunt; cum nullum Aftrum coeleftefuumpalatium deferat, &elementarem mundumpetat.IV. Docente experientia rerummagiflra, crines Cometa-

ru ventis incumbentibus concutiuntur t? impelluntur: quodutStelits accidat,nemo audeat contendertl».

Reliquum ergo eft, ut elementares cometas una Gentet.cum

cumti poori Philofophorum turma,Meteora flatu-amus. X I.

Differe- Differentia indefinitione fex confideranda ex-tik-a. hibet: i. Materiam_s. 2. Caufam Efficientem_». 3. For-

mam & Figuram. 4.Subie&um. 5, Accidens.é. Finem &EfFeduirLj. XII.

Materia CorporühorumMateriacHFumus feu ex-1halatio, sicca, calida, cr ass a, tenax&c.Ac ita å calorepraeparata, uc igni elementari facilé in-flammaripoflit. XIII»

Siccus erit hic halitus, ad difcrimen alterius Ipe-ciei ar^cö«/'^ dito, quas eft exhalatio humida.XIV»

Pinguis infuper erit, nefuccendium exftingua-tur, fed diuturnius perfeverare valeat.

XV»Vise us quoq; arctéqjie compact u s,ut

fit flamma continua,cohärrens & non in partes diiper-fa atq; divifa_>. XVI.IngentemSc copiofam molem hane efle ex-

halationem necefle eft; quippé qu#monti vel vaftiffi-mo adecqué refpondeat; alioquin momentaneo tem¬poris fpacio, incendio abfumeretUL.

XVII.Neq; uno fimul tempore colliguntur ifli vapo-

fes, fed inftar puris apoftematum, quod pauxillo pri-dio fuccrefcit,continuo augmento coacervantur.XIIX»

CaufaEf Causa Efficiens cometarum,triplex conftitui po-ficiens. tefi: Theologica,Phyflca & Aftroiogica.

XIX.Theolor, Theologica effc Deus, cui paflim fcriptura per-gica. "'"'V " pluri-

plurima meteofa acceptarefett: Quem proinde Phi- Jer. iolofophi re&iflirné appeilant primum motorem, pri-vii&ifmum omnium rerum principium , prim am causam, 1)\6.Johå qua unica, omnes alias fecundariae dependent«. iy.v$&XX. SP/iijvPhyfica,quas & propinqua dicitur, eft ignis ele- 7^848*mentaris 8c lumen fiderum coeleftium, fubleuans 48^8.<&incendens exhalationem. PhyftcaXXI.

Äflrologica Fen remota, eft vis' AsTrorum, & in Ajlrolo*primis errantium,quas edudlosin fublimefumos con- giciL*denfat, coarcflat, cogit, atq; radijsfuis veluti fubdita,face, incendit. XX11.

Corporum coeleflium virtute fomitem cometa-fum excitari, argumentum ed,quod cometae fiderumfibi prasdominantlum r^to^ömop ac /«T/w^cc, ut motum 8ccolorem,infequantuji,.

xxnr. *

Torma cometarum vel eft essentialis vel acci- Forma.dentalis. XXIV.

iLLACometis derogari nequit. Eft enim Natura Sjfenti-quasdam etiå fuomodo ynLwjy qua? eft caufa &princi- altspium affc&ionum & efFe&ionura : ex quibus tanquamå pofteriori,forma quaedam colligi poteft.XXV.

AcciDENTALisfeu externa,eflipfafgura, fiue fla- Accide-ma confiagrantis halitus, qui quoniam difparili modo talis.in aere difpargitur, varias luminibus noftris figuras 8cfpecies exhibet. XXVI.

Iuxta diverfam cometarum afFe&ionem bifari-am diflingui poflunt: fecundum eiguram nimirum inbreviores Vel longiores. SeCUndu colorem in dissi-HiLEs, 3 Ratio*

x XVrr.Ratione figurs A rik: I. 2. Met.C.7.& Seneca 1'./;

Nat:quakbduplicé cometaru fpecié conftkuunt.-no^HTH^feil: kue crinitum, zap wa/ir«Wiew.utArifti: nquit: fitq;quando materia ex omni parte fimilis ek,craflior&: ndadeo perfpic.ua'ac träsiucida;& ncoy^m five barbatumvel caudatum idp i&i &hh,&'. ut idem dicit Arikoteles-;5c praicipueita dicitur, quådo materia vel träslucida&peripicua ek, trasmittens fcil.radios iolares. SphsriciÜFiamqy perfpieuum foliobiedum in cufpidem abit exparte averfa; vel folida, remittens feil, radios, undeiubar ex illa parte cometje, qua? åfole ek, e-xfurgit: illucaudatum,bunc barbatum dicere confueT^ere. Ex hisoptici duas cometarum fpecies conflituentes, iliuriiRefradionis, hunc Refledioniscometam dicunt.

XXVIII.His autem Plinius 1.2. c.25. novem fpecies ännu-

mcrat. quae facilimé ad bas binas referripofluntXXIX,

Ad komkTkjd reducuntur fpecies breviores flam¬marum ramulis; ut funt hdftåu «t/

BcfyvfonofXHs, XXX.Ad:7fö7«w«/>pertihét exterx fpecies prolixiores^.

ut ctKQtltas, Ii$ias, Xav-naSlaSj layxtrah Scquaecunq; fuerint$liae fpecies & nomina, quarpaffim apud authores r.e-periuntur. XXXP.

Colore difcernuntur cometa?,provariö exhalati-onis babitu; ut raritate & puritate candidum 5c al¬bum; den fi ta te Se impuritate- rubicundum Sc fangvi-neum colore refe-rtint. XXXII.

A c etiarn naturam Sccoloremfiderum producen-tium.,

tlum imitari videntur. Undecometa Satufniu^-oitdicitur ) plumbcum &fufcum: Jovialis argenteum& lucidum : Martialis rutilü ; Solaris aureum: Mer-curialis multiplicem: venereus fiavum : Lunaris al¬bum & clarum colorem repraefcntat.

XXXIII.Subiectuk comctae efl Suprema aeris regio, Sttbie-

in quaomncs, qui elementares funt, progenerantur. ttum-»XXXIV.

Et pnecipué citra Zodiacum & Tropicos. Ra-rißltni namq; infrå in Eccliptica oriuncur, propter vi-cini folis fervorem, qui omnem exhalationem,qua: eflmateria cometar, non folum confumit, fedetiam qua?•concreta.& congelata eft, diffUndit atq; diilipat, quominus apta reddipotefl adignem concipiendum atq;fovenduna. XXXV.

Neq; fupra hane regionem in fidcrea pariuntur Optnielementares: ut putavit Elias Molerius, Magirus, &; erroneaex parte Hipp. Chius& ddchilus. Nam.I. Nullam exhalationem quantumvis tenußimam/y multb ^efdta-

minus viflcoflaméf crajflamfl tn coeleflemmachinamper orbese- 0pi~vocaripoflfiy cenflendum efl. Jpuod tefla tumfacit,ut tritißimu, ^onisita &probatißirnum iliudopticorum,exbalationcs ultra 32000. -dh&zei;pajflus,flve 13. miUiaria non afcendera. ae orep.

II. Fräterquam quod eo rnodo totins univerfl, ejusq par- vitulltfotiurnfloret confufio &chaos,ac irrumperet(utar verbisBartho- P 10 °"lini,) tn dttionemcaleflemperegrinamateria, fordida, impurä, Ptic*corruptibilis, ex cujus contattu åttio oriretur& reatttoJdtera-tio , generatio, etiam calumpati pojflet a materia Elementärt.Ac paßio ifla corruptiva, beneflcio qualttatum contrariarumperagitur, qua ttementarum flormas infequuntur. Hem calum elementatum-i!

® Ty-

III; Tycho B.. Stellam / J72. £f73. dicit terram mole fii*peräffe vicibus $62, adeocp Solem 2 \, additfc juxta PtolomaicasBypothefesfuijfe eamplusquam millies terra majorem: quomo-do autem a terrcflrimateria^ alia milliesyvel 3 64 major fuble-'vari potuit ? fjjuomodo bac terra macbinafuperfles efl: quomo-donon impedita rerum omniumgeneratio &produclio I

XXXV E.Quoniara autem hiftorise, & illufiriuni virorum

fcripta teflantur, quosdam cometas in mundo eethe-reo, fupralunam,(quo nullus fcandere poteft halitus)confpectos eftetum quodmotu proprio tardius fintmoti quam luna: tumquod quidem aliquam? eamq;luna minorem, quidam nullam. habuerint parallaxin ;Sed eådem ad Stellas fixas femper ae ubiq; fervavcrintdiftantiam (ut ab omnibus qui diverfik illuxerunt fe-culis,quinq; falté appellé,quos noftra fere vidit jetas:quorum prim9Anno72.&73.in afterifmo cafliopeje iny:graduCapric, apparuitPSecud9rupra lunånologe ab orbi»tisVener. are. Terti? anno 1600. in pe&ore oloris in i/ogradu Aquar.Quart9anno 1604. circa principium oå ;in 18. graduSagitr,Quintus anno 19> in libra accenfusfcu»jusmotu&mirabilis) fub cauda urCxmajoris-extindluseft.J alia å fublunaribus natura lllis decerncnda cfb: Scforte cum plurimisillis,ijsq; fapientiftimiss viris, quosDavid Herl: deStella illa nova anni 72.difputafle ait,&ob cam falfum voluifle illud Äriftotelieum iccelum ef¬fe expers generationis (fc;. Quiqj: tandem claufulse lo-co, ad omnipotentiamDei, qui facere poteft fuper o~mnia , quje intclligere &c. poflumus, receflcrunt, pieconfugiendum eflet: & dicendum cum Davide Fabric-Aftron; Cometas (Cupexlun^res)infcretls natura reponen«>-dos^ejfefy opera, non natura, fedDeio.

xxxvu.In^

XXXVII,Interim tarnen ut animis noftris feientfe cupidis^

gratificcmur, etiam dehifee (fi quid certiflatui debet)extraordinarijs tethereis corporibus, in quantum qni-dem ratio humana per pictatcm fe extendi patitur»fententiam noftram, remotis primum erroneis,inter~fercre libeat- XXXVIII,

Quod nonimmediaté å Deo creantur liquecvåHos namcf mundus fuifjet imperfe&us. : & Dem non cej]äffetak opore creationisfixto die mundi»Gen. 2, Eccl. 2*

XXXIXNon nulli annumerari volunt has Stellas ijs,quas?

Deus nafeente mundo ,femel condidit, quaeq; abeousq; tempore s imgiobo cadefti oceultata;, certo de-mura tempore in confpeduhorainum, vel per certasmundi Januas prodeunt ac remeant? ( utingeminavitÄrtemidorus, ),vel,(ut FrancifciValief) propter diver-fitatempartium coeli, Stella incidens inpartem aliquiproximi coeli rcliquis denfiorem, lumen etiam denfa-bit, majorisq; Steife exhibebitfpeeiem f deindeverddecedens» videbituu elfe minor,,6c quandoq; exigua,quandoq; aulfe. Quam fententiam non libenter im-probarem s cum tot, ijq; pradtanccs viri, etiam intermodernos, in hujus defenfionem confpirant» Verum-enimvero licet hoc åpietäte non fit alienum aflerere»,ä veritate tarnen videtur r ea propter å Tychone refu-fcatur prima parte progymnaf pag. 575«,

X IL®, £)uidNobis autemarridetea; fententik, quae corpora coeleftes

ißa extraordinaria non omninomiraculajedetiam o- comeu

^eranaturae aflerit, earumq; caufas non omninöfuper-naturales^ cognitu tarnen difficilimas.

B * XLLCAU-

XLT

tfficies Causam proinde Efficientem, praeterDeummfcrioribus cometis comraunem ? non dum opinor ali-am cognofci, vel dari pofle, quam qua? å Philofophisponitur, vis nimirum Errantium Siderum, in locis i-doneis concurrentium .* quorum concurfus, fi in deli-quia luminarium incidant, prajcipuum obtinere pu~tantur regimen. XLII.

Materi- Materiam coeleftis corporis coeleftcm efle,nc-^ cefTum eft« XLII I,Forw&-> foRMAM horum cometarum arguit ipfemo-

tus: quem quidam eundem cum fixis fervant, quidamab erratica aliqua flella individui, modopraccedunt,modo fubfequuntur,quidå plane irregulari & deflexo,uc ille, quem proximé vidimus,motu incedunt.

X LIV.Finistf Finis & effectus, idem fermé funt cum elemen*Effeålus tarium, qui *n thef: 57,58 60 & 61 affignantur, Tan¬

tum de hifce novis aftris affirmare andeamus j ceterafciat omnilcius Dcus •

XLV.Probatur hapc noflra afTertio ex eo, quod quando

Deusmiracula edere voluit, (uc ex facris conftat, )na~turam rerum a fe conditam,&media å fe ordinata iftobonore dignatus fit,ut cum abfq; ullis naturae legibus,per omnipQtentiam fuam, quidquid voluit, efficercpotuiflet, naturalium tarnen caufarum, veluti focia-tam & conjundam \n'$yaap in edendis miraeulis, lu~bens admiferit; in quibus tame/quemadmodu iemperaliquiddatur, quod non fatis ingenij noftri modiolomctiri/legibusqué natur# examinare&rimari pollum9,fed potius mirari debemus, ita& in hisportentis coele.ftibus. Redeamus ad meteora. XLYI Ac-»

XL VI.å ccidentia Cometarum fublunarium tria Accide*

motatu digna fnnt: Tempus, Motus,Raritas. tt/L*XLVIL

Tfmpus duplex efl; Gcnerationis & Durationis. T

XLVI II, lempuiGignuntur plerumq; annis ficcis & calidis,quan- Genera-

dp nimirum aermultis fumofitatibus ficcis&calidis, rc- tionüfertus eft: Secundum illud Aratii S&pl dat horrendoitempeß/ufieca Cometas*.

XL IX.

Ltpotiflimum quidem tempore autumnali,obme-diocris temperaturs calorem ; raro a. hyemali, rariussAivo,j&: rar i filme verno : illo quidem ob nimium fri-gus, ifto ob nimium calorem,, hoc ob nimium humo-ffeni-s. L*

Durationis tempus exlex efl: & incertum : prout DUratv~ß. affeda fuerit materia, ita etiam durat meteoron:Quin etiam, prout nutrimcntum acceflerit, quodplu-rimum facit ad incendii durationemj..

LLEtfi a. Plinius L. 2. cap. £f. breuiffimum alt dura¬

tionis fpacinm leptem dierum annotatum efle : longif-fimumvero odoginca; verum quidammenftruü, qui-dam annuurn cxceflum fecéro».

LI L

Q^od adMoTuM, quatüor confiderabimus: aut Motmn. fequitur tradum flderis parentis (ut itadicam )or-bicularem : aut motura aéris fuprems regionis, aut er-rabunaam pabuli venam : aut etiam in fummi aéris ia-feriori parte , plane confiflit immobilis.

1111. Ras-

LIII.ParitM RariTaTis du# funt cauf#. Tlieologica&Phyfto-

logica.» LIV;Theolo~ Theologica ed dementia 5c/x.«xjo9v^/aDe i, quågic tardior ad iram&vindi£tam commovetur. Quamob-

tem etiam tariora figna edit,iramfuamportendcn^tia_». LV.

Phyfio- Phyfiologieaeftvquodnon femper talis contingitloeic Planetarum conceflus,atq; temporis afFedtio,qu# tan-

tam fublevare poflunt halituum molem, quanta adtantum ignem alendum, eft neceflaria_>.

pinx F i n i s t» ko/amtS percommodé tripartiri poteft, inTheologicum, Politicum & Phyficum_s.

LVI I.theolo - Theologicus firiis eft vel , p#narum 5c ca-gictu lamitatum fignum, quo Deus tanquam ipfe cadeftem

fuggeftum confcendens, hominesde peccato pecca-torumq; poenis>pladdiflimépr#monet; vel ViLop mfynttik6p, pamarum 5c calamitatum eaufa, quå nimirummalitiam hominum ferventem feverifTiméfepunituniire, oftendio. LVI 11.

Politi- Politieus eft adverfus psenas & cala-€M mitates cautio & pr#munitio,quibus homincs, velbe-

nignam poen# averfionem, velpaternammoderatio-nem impetrent vel faltem contra imminentes cala-mitates neceffarijs pr#fidijs fefe inftruant,Nam tdaprx<vifa (ut ajunt^) minus no cere folent.

LIX.Phyfi- ■ Phyilcus eft, cum natura fui eonfervand# ftudio-Clis fa fit,exhalat é tcxrx cavernis yenenofos &nocuos ha-

litus>

Ii tus, utin fublime evedi, comburantur Sc interimän-tur, ne aere ab Ulis infedo, animalia terreftria iufici-antun.. LX.

Omnibus deniq; manifeftum eft, cometas maxi¬ma Sc funcftiflimfl effeda habere in mundo inferiori:utloquitur ingens iilc in Agyptho Aftronomus Her¬mes; Mundus nunqu&m impune vid'it cometas. Et Carac-rarius; »«Pös kofxyrqs osts h natop cptfet. Cujus rei recens ha-bernus exemplum ab iilo,qui nuper excanduit,2ethere:quem veluti é yefligio infequuntur belia in regioni-busmultis, & morbi peftiferi, etiam in medio feré no-drum. Ubertas quidem hjec permagna & diverficascffedorum, quam convenicntÜfime in duas einliesdiftribui poteft,videlicet in Theologicam& Phyficamyei Adrologicam; qux hic <i<Pup.&>T4m conjunguntur.

LXI.Nam nemini dubitare hic fas eft,quin Deus igni-

bus illis graviora mundo portenderit, quam ut ulliushomuncionis ex naturali feientia, mens praefentirepoffit: ut eft,populorum clades, regum Sc prineipummortes, peregrina imperiorum facies vel ?avoA^«, &reliquarum rerum humanarum fatales eventus See.Iccirco fub Theologie cenfuram libenter quasdam re-mittimus illorum confiderationesr*.

LXILQuae vero"probabiliter Sc fobrié de illis prodide-

rint naturales prognofhe non videntur contemnen-da^. Ratione enim materiae nacuraliter afferunt co¬metas veltempeftates, hincagrorum fterilitas, hincfames: & ob fumos in aerem difperfos, ventorumtumultus,hinc naufragia,aquarum diminutio,pifciuminteritus: Sc quoniåmaterias illius Ciccx Sc calida? dif-

C folutio

fplut io-,}, ftccam & calidam reddit hominibus intern-perieni , & choleram auget; corporis a. temperamenttuoviequuntur animi mores, hinc rixa, bella , fedirio-nes&c. Vel aéri vitium adportant, hinc peftis hörni-nibus& reliquisanimantibus;ratione v. tyfy&as feuvcPio»

xx<r/as fiderum, quorum ad nutivtn fe componuntmotu & colore, ijsdem cumillis, (utflatuunt Aflroia-gi) operationibus funt occupatio

LXIILSiquandoq; contigerit ( quod quidcm peraro)comecamnonfolum nihil protuliffcmali, verum poti-usbonum, fa&umhoc eil, non natura cometje, quiominofus & perniciofus eft; fed finguiariDeip<*ov<Was

ac bonitatis & longanimitatis thcfauro: quo multolibentius hominibus benefacere exardet, quam plagäaffligere: ac cos ad pamitentiam invitare,&adgratiamacbonitatemfuam agnofcendam, deducerc conten-dit: quem inmodum Apoflolus Rom.z.v.4 Per quameleganter hane fententiam exponier,

LXIV.Conclufum igitur ello fub cseleiles cometas, effe' jpeteora ;, fupercadelles verb corpora a'therea, fecre-tiora Dei& natura opera : utrosqad meliorem ,

vitarfrugem nos revocantes, admo- ~

nenteSjobxeflantesr,0,

COROLLARIA

IilAn cdum,utßatuit ßmpliciterßfabfolutefit ingenerabile& incorruptibile l Et an fit materia ,to-togenere diverfa, akelcmcntariummaterial ly fublatå opi-nionc de coeli astcrnitate, de intelligentas coeli formis,deq; materiasmaleficio, llvc appetitumutationum9facilimé utrumqi negaripoteft,.

1I+. ffuomodo cumfententia Ariflotelis, de duritie, motu^4c realt orbium difiin&ione , difplofa flellarum Ubera latione,.flare potefl motio inufitatarum flellarum inträ coelum Stella¬tum& orhem luna, confecla, & quidem diverfa a reliquorumAflrorummotibm l Cum Arifiotele necefiario fiatuen--dum efi5,eas, aut fixas fuifie orbi alicui fixarum vel er-raticarum; aut fingularé orbem>(qui interea dum fiel-Iis vacat, otiofus fit &fruftraneus) tanquam recepta-cuium omnium cometarum fupercoelefiium , fecerniaut.concreatum fuifiecuivis ftellas novas,novum or-bem* Illud impofiibile probat motuum Afirorumuordinariorum & extraordinariorum,diverfitas. Istudfalfumconvineit, x.motuum cometarum inter fe, dif¬ferential Omnes enim cometas eundemmotum nonä

fervant, fed åfeinvicemdifiantemu Si dicatur,orbemillum fuum variaremotum, dico meram efie conjeftu-ram. i Diverfa cometarum parallaxis : quam omnes.haberent eandem,ii uno eodemq; femper orbe,cir—cumferrentur; HocabfurdCL Infinitus enimnobisq;;incognitus generaretur orbiu numerus,propter nume-rum cometarum prasteritoru, & foité (manentc mun—dojfuturprurm Deniq; evanefcente corpore illo no¬vo , cito refarciri non poflet in materia dura & lolida,IsLCuna vel fpacium ab illo occupatum, £rgolibere

ma-

motarifleilas, per vim& naturam ä Deo fibi infitam,coelo immotOjfedpervio ac cefliii, probabilius dicen-du efle vidctuiL.; Quod exercitij gratiå anvrrfowKototiasdefendere nobis liceat ; Salva interim aliorurn fenten*tia ac judicio.III. Prognoftica Tunt vel Necessaria, ex veriscaufis vei effedibus certo cognitis, ut funt prardiciio-ncs ecclipfmnijnovilunioru, plenilunioru,anniverfio-num &e. Vel Pros a b i l i a & V e r i s i m il i a, ex

plurimorum feculorum obfervatione & experientiå,colleda : qua; quidé propter aliarum eaufarum propi-orum&particulariu iotervencu, fa;pe multoq; alitercontingere poflunt: ut lunt przefagia pluviarum, tem-peftatum, ficcitatum, fertilitatis, fterilitatis, morboruanimantium, aliarumq; rerum affluenti^ & effluen-tiae &c. Vel Falsa ScSuperstitiosa, ut Chal-dseorum, Arabum horumq; complicum: qui nimis de¬vote coelum fyderaq; adorates, ijsdem omniavel cer-tius, vel etiam fataliter fubiecerunt. Illa utilia:Ista toleranda : Ha:.c damnanda Deut 4,13 & 17,Levit. 19Sc20. Efa.44&47. Ierem.io. £c-

cleü:8. 2. Reg. 22.F i n i s.

fegjteéMehB© ffiSeÅft te tiMeifte-SgiS»eriKeS»^©oieoeeoeaoeeoeeo^eoeee^eoc&B'*AD HLLMANISS1MVM ET DO*Btßmwm D,ANDRE AM MAR TINI G A N G /-

um'Thcfium harum defenforem £ff^ra-yugnatorem egregium^ amicum

fitrnnßngularem♦

EPIGRAMMAEl >069 KtP ^ t> KOC7OC0@O,hJ 6'«^« tSö fenols tax<xfcs/J «J to ytvoiTo»

REsmagnas variasq; tibi eft dignofcercGANGiAffiduum ftudium: quod juvet ipfe DeusjHarum animusq; tuus dulci fatiatur amorc;

His laudcs veras, tu cumulare potesr3,Aftjubet Andino Polyhymnia Iplendidaplc&ro

(Quod faciunt omnes), te celebrare virum,Eelix perge tibi, Meteoris condere famarrL#

Chriftus fede foli, te beet acq; poli.

Åmicitiar Angularis conteftandacergo approperabao.

JohannesPetriWeftervichienfis.

ALIUD

UT fuperbus Manis a!umnus,agmcnHoftium vincar, cekberrimumcjIndytumnomen referat, voletcp

Fama per crbem*Offert ultro, acer, caput hoftibus, necFarcit exercere fuos lacertos,Fert laborern* quod comitantur illum

Praemia digna*Sicmincrvae,tu, facra,do&ifsimc GÅNG!Caffra féöaris 5 variosq?perfersStrenuus, virtutis amorepukhrae

rité labores*Gloria ut fa tibi furgat, atq?Nomen, 8c laudiscumulesfuperbseSemen über, dignac^con fequam

Praenua fadLGratufor cseptis, mihichareamice>Dogma fanum perge tucrier (TcPerpes interris tua farna erit# lam

vive valeto.Amor is 8c honoris ergo icribebat

Laurentius LaurentijTolftacnGs*

mm tn &■ t#^W" ' ~~ - »T e ^ ^