TRUNG TM CON NGI V THIN NHIN 2013

NH GI TC NG MI TRNG VIT NAM:

Nguyn Hong Phng, Trn Th Thanh Thy, Nguyn Vit Dng

CI CCH CHNH SCH GP PHN GIM XUNG T V TRANH CHP MI TRNG

nh gi tc ng mi trng (TM) c chnh thc p dng u tin ti Hoa K theo o lut Chnh sch Mi trng Quc gia (NEPA) t 1/1/1970. TM khi c xem nh mt gii php chnh tr nhm gii quyt nhng quan ngi v hu qu mi trng khi nn cng nghip Ha K pht trin bng n sau Chin tranh th gii th 2 v ng thi nhm khc phc nhng hn ch ca cc cng c chnh sch khc thi k . Cho n nay, TM v ang c p dng rng ri hn 100 quc gia (Henriques, Heather-clark, & Gotwals, 2008; Weaver, 2003). TM hin nay c coi l mt cng c d bo v nh gi cc tc ng mi trng tim n nhm phc v qu trnh ra quyt nh i vi cc xut pht trin (Cashmore, 2004).

Vit Nam c gn 20 nm p dng TM k t khi Lut Bo v Mi trng 1993 c ban hnh. Tuy nhin, vai tr ca TM trong vic m bo s cn bng gia pht trin kinh t v bo v mi trng vn cn kh m nht. Mc d cc c quan thm quyn c cp Trung ng v a phng u cao ngha v khng nh s tun th nghim tc chnh sch thc hin TM, cc nh mi trng v phn tch chnh sch li a ra cc bng chng v lp lun rng TM mi ch c xem nh mt th tc cho b h s d n c cp php thc hin.

C nhiu nguyn nhn dn n vic thc hin TM cn hn ch. Khi cc d n pht trin c a vo quy hoch hoc c cam kt thc hin bng cc quyt tm chnh tr,

vai tr ca TM thng b xem nh nh mt th tc hnh chnh m bo d n c ph duyt. Mt thc t khc l vic la chn da n v v tr d n thng c quyt nh trc khi thc hin TM. Khi , cng c TM t c vai tr h tr qu trnh ra quyt nh m ch dng li mc tiu d bo v xut cc gii php gim thiu cc tc ng mi trng ca d n.

Ngoi ra, cc nc pht trin cao nguyn tc tham gia trong qu trnh thc hin TM. Theo , TM c xem l c hi cc bn lin quan by t quan im ca mnh i vi xut d n pht trin v tham gia vo qu trnh ra quyt nh. Chnh sch ca Vit Nam cng yu cu thc hin tham vn kin trong qu trnh thc hin TM. Tuy nhin, vic trin khai ni dung ny trn thc t rt hn ch. Ngi dn a phng cha thc s c tham gia vo qu trnh ra quyt nh. y cng l mt trong nhng nguyn nhn dn n cc xung t mi trng ang ngy cng gia tng Vit Nam.

Bi vit ny phn tch cc bt cp trong vic thc hin TM Vit Nam t cc kha cnh h tr ra quyt nh, s tham gia ca cng ng, cng khai thng tin v xut cc khuyn ngh ci thin chnh sch. Trong giai on Lut BVMT 2005 ang c nghin cu sa i, hy vng bi vit ny s cung cp cho cc bn lin quan nhng phn tch hu ch v vic thc hin TM Vit Nam.

Gii th

iu

nh 1: L cy xm 4 x Phc Ninh (i T, Thi Nguyn) ph y bi t khai trng m a kim ca Cng ty Ni Pho

2

Xc nh xut

Sng lc xut

nh gi Mi trng ban u

Yu cu thc hin TM

Bin php gim nh v qun l tc ng

Xc nh phm vi *S tham gia ca cng ng

*S tham gia ca cng ng

Phn tch tc ng

Bo co TM

Thm nhNp li

Quyt nhThit k li

Khng ph duyt Ph duytThng tin t giai on ny ng gp cho

hiu qu ca TM trong tng lai

* S tham gia ca cng ng tiu biu nht

giai on ny, nhng c th thc hin bt k

giai on no trong qu trnh thc hin TM.

Thc hin v hu thm nh

Khng thc hin TM

Hnh 1: Quy trnh thc hin TM (UNEP, 2002)

3

Quy trnh thc hin TM Vit Nam v c bn tng t nh quy trnh ang c p dng ph bin ti nhiu quc gia khc (xem hnh 1). Tuy nhin, vic trin khai trn thc t cn b l nhiu bt cp. TM l cng c quan trng h tr qu trnh ra quyt nh i vi d n pht trin. Tuy nhin Vit Nam, nhiu d n c c a vo quy hoch v ph duyt ch trng trc khi lp bo co TM. Khi , cng c TM t c vai tr h tr qu trnh ra quyt nh m ch dng li mc tiu d bo v xut cc gii php gim thiu tc ng mi trng ca d n.

Thm nh bo co TM l bc rt quan trng trong qu trnh ra quyt nh i vi d n pht trin. Vic thm nh tt s gip nh u t v c quan ra quyt nh nhn thc y cc tc ng tim n v a ra nhng khuyn ngh xc ng i vi d n. Tuy

nhin, vic phn cp theo quy nh hin hnh ang bc l nhiu bt cp. Theo Lut Bo v Mi trng 2005 v Ngh nh 29/2011/N-CP, ngoi B Ti nguyn v Mi trng, cc B ngnh khc cng c thm quyn thm nh bo co TM i vi cc d n thuc ngnh qun l. C th, B Cng An v B Quc Phng c php t thm nh cc d n thuc danh mc b mt an ninh quc phng, B Giao thng Vn ti thm nh v ph duyt bo co TM ca d n u t xy dng kt cu h tng giao thng1, B Khoa hc v Cng ngh ph duyt bo co TM ca cc d n u t trong Khu cng ngh cao Lng Ha Lc2 hay B Nng nghip v Pht trin Nng thn ph duyt bo co TM ca d n trong lnh vc ch bin thy sn3. UBND cp tnh cng c quyn thm nh v ph duyt bo co TM cc d n thuc thm quyn cp php ca a phng. Vic phn cp nh hin ti dn n tnh thiu c lp trong qu trnh thm nh khi cc b ngnh kh c th phn bc cc d n do chnh mnh a vo quy hoch pht trin. vic thm nh m bo c tnh khch quan v hiu qu, cn hn ch vic phn cp thm quyn thm nh nh hin nay, ngoi tr i vi cc d n c bit v mc ch an ninh-quc phng. V vy, nhim v thm nh bo co TM nn c giao cho cc c quan c lp c kh nng cung cp dch v vi cc rng buc v trch nhim php l r rng.

Thi hn thm nh v ph duyt bo co TM theo quy nh hin hnh cng gy kh khn cho vic nh gi, xem xt v kim chng mc chnh xc ca thng tin trong bo co TM. Di p lc ca yu cu ci cch th tc hnh chnh, thi hn thm nh bo co TM theo quy nh hin hnh l ti

TM trong vai tr h tr qu trnh ra quyt nh

1. Thng t 13/2012/TT-BGTVT ngy 24/4/2012 sa i, b sung mt s iu ca Thng t 09/2010/TT-BGTVT ngy 6/4/2010 ca B trng B Giao thng Vn ti quy nh v Bo v mi trng trong pht trin kt cu h tng giao thng

2. Quyt nh s 98/2009/Q-TTg ngy 27/7/2009 ca Th tng Chnh ph quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Ban Qun l Khu Cng ngh cao Ha Lc trc thuc B KH-CN

3. Thng t 14/2009/TT-BNN ca B NN-PTNT hng dn qun l mi trng trong ch bin thy sn

nh 2: Nc thi ca Nh my sn xut Pht pho, KCN Tng Long, huyn Bo Thng, Lo Cai thi trc tip ra khu dn c

nh gi tc ng mi trng Vit Nam: Ci cch chnh sch gp phn gim xung t v tranh chp mi trng

4

a l 60 ngy lm vic i vi d n thuc thm quyn ca B Ti nguyn v Mi trng v 45 ngy i vi d n khng thuc thm quyn ca B Ti nguyn v Mi trng (iu 20 Ngh nh 29/2011). Vi khong thi gian hn hp, vic m bo cht lng thm nh l kh kh khn. Ngoi ra, quy nh hin hnh cho php Hi ng thm nh c th thu cc chuyn gia, cc t chc x hi, x hi-ngh nghip phn bin ni dung bo co TM trong trng hp cn thit (khon 4 iu 18 Ngh nh 29/2011). Tuy nhin, vi gii hn v thi gian, quy nh ny kh c th c trin khai trn thc t.

Quy nh hin hnh v mc ph thm nh bo co TM cng khng ph hp vi yu cu thc hin v chi ph thc t. Thng t 218/2010/TT-BTC ngy 29/12/2010 ca B Ti chnh quy nh mc ph thm nh mc cao nht l 96 triu ng cho d n cng nghip c vn u t trn 7.000 t ng. Mc ph ny bao gm cc chi ph nh i li, kho st, t chc hi ngh, hi tho, vit bi nhn xt phn bin, hp Hi ng, mua sm vt t v 10% np vo ngn sch nh nc. Ph thm nh bo co TM cp tnh do y ban nhn dn hoc Hi ng nhn dn tnh quy nh, thng thng mc 5 triu ng v 2,5 triu ng cho thm nh b sung. Do , i vi nhng d n c tc ng phc tp v cn nhiu chuyn gia t cc ngnh khc nhau th vic thnh lp Hi ng thm nh hay thu cc chuyn gia phn bin c lp c chuyn mn v kinh nghim ti a phng hay ni khc n l vic bt kh thi vi UBND cp tnh trong iu kin gii hn v ph thm nh nh hin nay. V vy, nh nc cn quy nh li mc ph thm nh ny theo hng linh ng hn, ph hp vi yu cu thc tin v t chc Hi ng thm nh i vi tng d n v chi ph thc t tng a phng v thi im thc hin.

Tm li, php lut hin hnh v TM v thc tin p dng cho thy quy trnh ny bc l nhiu bt cp, nht l cc quy nh lin quan n vic thm nh v ph duyt bo co TM bao gm phn cp trch nhim, thi gian v chi ph thc hin, mt cht chn c th gip cc c quan ra quyt nh loi b c tnh hnh thc v cht lng yu km ca cc bo co TM c phn nh nhiu nm qua.

nh 3: Bi thi ca Nh my sn xut Pht pho, KCN Tng Long, huyn Bo Thng, Lo Cai

nh 4: Nc thi ca nh my phn bn DAP, KCN Bnh V, Hi Phng trn sau ma

nh 5: Ngi dn x Cm Tm, Cm Vn, huyn Cm Thy, Thanh Ha lp ln canh gc hot ng ca Cng ty Nicotex Thanh Thi

Phng Nghin cu Chnh sch - Trung tm Con ngi v Thin nhin, 2013

5

Tham gia cng khai l mt trong nhng nguyn tc c bn ca qun tr tt. Vic tham gia y ca cc bn lin quan v minh bch thng tin s m bo hi ha li ch ca cc bn lin quan, gim thiu cc nguy c tham nhng v thiu cng bng trong qu trnh ra quyt nh. T gc php l, quyn tham gia ca cng ng c a ra trong cc rt nhiu cam kt quc t nh Tuyn b Rio 19924, Tuyn ngn quc t v nhn quyn nm 1948, Tuyn ngn v quyn pht trin nm 19865, Cng c quc t v cc quyn dn s-chnh tr v kinh t, x hi v vn ha nm 1966, Tuyn b Stockholm nm 1972 v mi trng v con ngi, Tuyn b Dublin v nc v pht trin bn vng nm 19926, K hoch hnh ng Mar del Plata nm 1977.

Vit Nam, quy nh v tham vn cng ng l mt trong nhng tin b ca Lut Bo v Mi trng 2005 (khon 8 iu 20).

Tuy nhin, thc tin p dng cho thy cc quy nh ny cha ph hp v cch thc thc hin cng nh la chn i tng tham vn. Do , vic thc hin quy nh cn mang tnh th tc v kt qu tham vn cha thc s c ngha trong qu trnh h tr ra quyt nh.

Th nht, Ngh nh 29/2011/N-CP quy nh trong qu trnh lp bo co TM, ch u t ch phi tham vn i din cng ng dn c ni chu tc ng trc tip ca d n. Tuy nhin, php lut cha quy nh c th v i din cng ng v cch thc la chn i din. Theo Ngh nh 21/2008/N-CP ( ht hiu lc), y ban Mt trn t quc x hoc B th chi b x c tham vn vi vai tr i din ca cng ng. Tuy nhin, cc i din ny kh c th m bo phn nh ng nguyn vng ca cng ng, c bit l nhng nhm yu th nh ph n, ngi dn mt t hoc dn tc thiu s. Mt s loi hnh d n nh thy in hoc xy dng c s h tng giao thng c th nh hng n hng ngn c nhn hoc h gia nh. Tuy nhin, chnh sch hin hnh li khng quy nh c th s ngi c tham vn. Nhn chung, ngi dn b nh hng cha thc s c c hi trc tip tham d trong qu trnh tham vn TM. H ly ca tnh trng ny l kh m bo t c s ng thun gia cng ng, nh u t v chnh quyn v d n. y l cng l mt trong nhng nguyn nhn ca vic gia tng cc tranh chp v xung t mi trng trong thi gian qua.

Th hai, Thng t 26/2011/TT-BTNMT quy nh ch u t phi gi UBND cp x v i din cng ng bn Tm tt cc hng mc u t chnh, cc vn mi trng v cc gii php bo v mi trng ca d n (xem Hnh 3). Tuy nhin, thng t ny li khng quy nh c ch hoc ch ti m bo rng cc thng tin do ch u t cung cp nh trn l xc thc, y v khch quan. Hnh 2: M hnh qun tr tt

Tham vn cng ng trong qu trnh thc hin TM

Quntr tt

ngthun

Cngbng v