Diversiteit in beleving van lijden en stervenden en vind het leuk om samen met de andere leden toe...

...zorgen dat je op de hoogte blijft!

werkt voor de zorg

ZORGANNODecember 2011 - 20e jaargang Nr.124

Verenigingsblad van NU’91

Diversiteit in beleving van lijden en sterven

Functioneringsjaargesprek, meer dan een verplicht nummerPilot Nightfever Event

Ieder zijn ding

2 ZORGANNO NU December 2011

Dag en nacht in touw op een gezonde manier

Veel medewerkers in de zorg hebben een onregelmatig

beroep. Daardoor hebben ze meer behoefte aan pre-

ventieve zorg dan anderen. IZZ organiseert daarom voor

bij haar verzekerde zorgmedewerkers gratis workshops,

bijvoorbeeld om te leren omgaan met hun dagen nacht-

ritme en de balans tussen werk en privé. Zo kunt u

gezond de dingen blijven doen die u belangrijk vindt.

Meer weten of direct aanmelden? Bel 0900 - 0274

(lokaal tarief) of kijk op www.izz.nl en ontdek alle

voordelen van IZZ.

IZZ Zorg voor de zorg

Gratis workshop Dag & nacht-

ritme IZZ Wie in de zorg werkt,

verzekert zich bij IZZ

IZZ-TVV_215x285_0612.indd 1 9-11-11 13:08

ZORGANNO NU December 2011 3

Teenslippers en pepernoten

NUfo is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin

vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de

ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo

ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via

Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

NU ...zorgen dat jij NUfo ontvangt!

Monique Kempff,

voorzitter NU’91

Het is te bizar voor woorden: de hele zomer zijn we wegge-

regend, maar met de pepernoten al in de winkels, zorgt het

weer in Nederland ervoor dat mensen hun korte broek en

teenslippers weer te voorschijn hebben gehaald. Het is half

september en mijn zomervakantie komt er aan, maar als jullie

dit lezen zijn de kerstdagen alweer nabij. Hoe relatief kan tijd

zijn?!

Dat tijd een bijzonder begrip is, wordt me duidelijk als ik de

goedbedoelde efficiencymaatregelen lees die ons nieuwe kabi-

net over de gezondheidszorg heeft afgeroepen. Vóór eind

2013 moeten er bijvoorbeeld 12.000 nieuwe gezondheids-

zorgers worden gevonden. Dat betekent dat er vanaf NU 103

nieuwe collega’s per week bij moeten komen, en dan mag er

niemand ontslag nemen of ontslagen worden. …. Niet echt

een realistische doelstelling, lijkt me.

Terugkijkend op het jaar 2011 tot nu toe, kan ik met tevreden-

heid vaststellen dat door de aansluiting van de Vereniging

voor Gipsverbandmeesters, de Nederlandse Vereniging voor

Hart en Vaatverpleegkundigen en de MS verpleegkundigen,

NU’91 voor een steeds grotere groep de collectieve belangen

mag behartigen.

Actuele beroepsinhoudelijke thema’s als werken in de nacht-

dienst, opsporen van verspillingen in het werkproces en agressie

in de zorg werden opgepakt, en kwamen uitgebreid aan bod

in workshops, via de media en in ons blad.

Voor 2012 heeft NU’91 weer duidelijke ambities en doelen.

Het strategisch beleidsplan NU aan de slag is daar de weerslag

van; daarmee kunnen we tot 2014 vooruit. Samen met onze

vele actieve vrijwilligers zullen wij ons de komende jaren sterk

blijven maken voor al onze leden en aangesloten beroepsver-

enigingen.

Dank voor jullie vertrouwen; ook het komende jaar zullen we

er alles aan doen dat niet te beschamen. Met de septemberzon

in m’n rug wens ik jullie genoeglijke kerstdagen, een gezellige

jaarwisseling en een goed en gezond 2012!

4 NU Nieuws 6 NU Nieuws Xtra 8 Meer dan een verplicht nummer

10 Pilot Nightfever Event

11 Woordzoeker

12 Diversiteit in beleving van lijden en sterven

16 Taboe rond prostaat doorbreken

18 Ieder zijn ding

21 Kick-off Europees project


NUNieuws NUNieuws NUNieuws

Sinds 15 november ben ik de nieuwe vrijwilligerscoördinator bij

NU’91. Eerder werkte ik als intercedente, junior HR adviseur en

bureaumanager. In de uitoefening van die dienstverlenende func-

ties stonden de medewerkers van het bedrijf centraal. De inzet

van mijn huidige functie is de actieve leden van NU’91 zoveel mo-

gelijk te ondersteunen in hun inspanningen voor de vereniging

en nog meer leden te werven voor uiteenlopende activiteiten.

Ik kijk ernaar uit om met jullie samen te werken.

Ik woon samen met Egbert en onze zoon Siem van 9 maanden in

IJsselstein. Ik vind het leuk om te koken voor vrienden en dan voor-

al gerechten uit Italië, ons favoriete vakantieland.

Verpleegkunde het mooiste vak dat bestaat!? Het contact met de

patiënten, het afwisselende werk, er voor iemand anders kunnen

zijn: het zijn belangrijke redenen om voor dit vak te kiezen.

De keerzijde van de medaille is dat verpleegkundigen vaak stress-

volle werkdruk ervaren, waardoor zij soms het gevoel hebben er

niet voldoende te kunnen zijn voor hun patiënten. Stress heeft

negatieve gevolgen voor de gezondheid. Een relatief groot aantal

verpleegkundigen krijgt te maken met stressgerelateerde ziekten.

Bovendien gaan elk jaar veel verpleegkundigen op zoek naar een

baan buiten de zorg.

De Open Universiteit Nederland doet in samenwerking met NU’91

en een aantal hogescholen onderzoek naar de manier waarop stress

zich ontwikkelt onder beginnende verpleegkundigen.

Ben je tussen de één en vier jaar werkzaam als verpleegkundige?

Of zit je nog op school maar werk je minimaal vier dagen per week

in de zorg (stage/deeltijd)? Dan willen wij heel graag weten hoe

jij hierin staat. We verzoeken je de digitale vragenlijst op www.

thesistools.com/ou in te vullen.

Mede door jouw bijdrage hopen we meer inzicht te krijgen in de

manier waarop stress zich ontwikkelt onder beginnende verpleeg-

kundigen, en op grond daarvan duidelijk te krijgen welke moge-

lijkheden er zijn hierop in te grijpen.

De vragenlijst kan tot uiterlijk 24 december ingevuld worden.

De gegevens zullen anoniem worden behandeld. Onder de deel-

nemers verloten we vijf boekenbonnen van €20. Voor vragen

of opmerkingen kun je contact opnemen met Sander de Vos,

afstuderend psycholoog aan de Open Universiteit via

[email protected].

Op 31 december 2011 gaat de NU Academie offline. Vanaf 1 janu-

ari kunnen NU’91 leden dus geen trainingen meer volgen via de

NU Academie. Heb je nog credits voor de NU Academie? Maak

deze dan nog deze maand op. Voor een update van de beroeps-

inhoudelijke kennis kunnen NU’91 leden nog wel trainingen,

congressen en workshops op locatie volgen. Een overzicht vind

je op www.nu91.nl / NU’91 training.

Reminder : Op 31 december stopt NU’91 met het Caremiles spaarsysteem.

Heb je nog Caremiles? Wissel ze dan vóór het einde van deze maand in.

Kijk in de Caremiles geschenkengids en geef jezelf - of iemand anders - iets

leuks. Meer informatie en de geschenkengids vind je op www.nu91.nl

Werken in de zorg: een lust of een last?

NU Academie

Nieuwe vrijwilligerscoördinator

Lever je Caremiles in!

Eveline Baarsma


NUNieuws NUNieuws NUNieuwsNUNieuws NUNieuws NUNieuws

Als 18-jarige begon ik aan de

in-service opleiding A; ik kon

mij geen mooier beroep voor-

stellen. Mensen helpen, iets be-

tekenen voor anderen.

Tegenwoordig werk ik als

transferverpleegkundige in het

UMC Utrecht. Hoewel ik dus

niet meer echt met de handen aan het bed sta, ligt mijn hart - ook

na ruim 30 jaar werken in de zorg - nog altijd bij de patiënt/cliënt

die goede zorg nodig heeft.

Daarin is eigenlijk niet veel veranderd. De zorg blijft voor mij een

vak om trots op te zijn! Maar je merkt soms wel hoe weinig waar-

dering anderen hebben voor dit mooie vak.

In de 17 jaar waarin ik voor een thuiszorgorganisatie werkte, moest

de productie omhoog, werd het condoleancebezoekje eigen tijd,

werden de taken van verpleegkundigen naar lager geschoolden

gedelegeerd omdat dat goedkoper was …. Zo kan ik nog wel even

doorgaan. En wat me ook verbaasde was dat een HBO-V afge-

studeerde een salaris ontving dat niet in verhouding stond met

wat bijvoorbeeld een HBO ICT-er kreeg.

Bij toeval kwam ik in die periode in de OR terecht. In een OR zit-

ten leden op eigen titel of als vertegenwoordiger van een vakbond.

Ik was al jaren lid van NU’91 - dat hoort gewoon bij je vak, vind

ik - maar was me nauwelijks bewust van wat NU’91 eigenlijk

allemaal deed. Ik stapte er nogal naïef in, maar al snel zat ik met

regiovertegenwoordigers van NU’91 bij onderhandelingen voor

een sociaalplan. Er ging een wereld voor mij open, een club die zo

vierkant achter de werkenden in de zorg staat: super! Vanaf dat

moment draag ik NU’91 een warm hart toe.

Toen ik drie jaar geleden las dat NU’91 nieuwe mensen voor de

ledenraad zocht, heb ik me aangemeld. Ik vind het leuk om naast

mijn werk mee te denken over de zorg in het algemeen. Het was

even wennen, maar ik heb mijn draai binnen de ledenraad gevon-

den en vind het leuk om samen met de andere leden toe te zien

op het beleid binnen NU’91.

Om optimaal met onze leden in contact te komen en te blijven,

vind je NU’91 ook op Twitter, Facebook en Linkedin. Twitter

voor de highlights, Facebook om optimaal verbonden te zijn en

Linkedin om gezondheidszorgers een platform te bieden elkaar

op een makkelijke manier te treffen en met elkaar in discussie te

gaan. Kijk op www.nu91.nl

NU’91 heeft samen met Wilkens & Partners Financiële Dienst-

verlening een online verzekeringspakket samengesteld waarbij

leden van NU’91 direct financieel voordeel krijgen.

Autoverzekering Deze verzekering is in een zogenaamde pool

verzekerd waarbij meerdere maatschappijen intekenen voor (een

deel) van het risico; Nationale Nederlanden is de hoofdverzeke-

raar. Alle vervoersmiddelen - van fiets tot scooter en van auto tot

camper - kunnen worden verzekerd.

ZZP’ers in de zorg Voor ZZP’ers bieden we de mogelijkheid de

Beroeps Aansprakelijkheid te verzekeren. Helaas kan de premie,

die zal liggen tussen € 55 en € 100 per jaar, nog niet online wor-

den opgevraagd. Neem voor meer informatie contact met ons op:

bel 0321-382323 of stuur een mail naar [email protected].

Voor studenten Ook studenten kunnen zich collectief verze-

keren in een basispakket voor Inboedel, rechtsbijstand en aan-

sprakelijkheid. Het is een misvatting te denken dat je als student

automatisch via je ouders bent verzekerd. Meer informatie:

www.nu91.nl > NU voordeel voor jou > NU Collectiviteit.

NU collectief voordeel

NU Social Media

Vanuit de Ledenraad

Nel Koppelaar


traX NUNieuws traXis NU’91 echter nog geen partij in de cao Ambulancezorg en kun-

nen we de collectieve belangen dus niet behartigen. Graag wil-

len wij met leden die binnen de ambulancezorg werken in gesprek

komen, om te onderzoeken op welke manier wij hun specifieke

belangen kunnen behartigen, waarbij toetreden als partij bij

de cao-onderhandelingen zeker niet is uitgesloten. Opstarten

van een klankbordgroep ambulancezorg kan een goede manier

zijn om deze collectieve belangenbehartiging vorm en inhoud te

geven.

We roepen onze leden die werkzaam zijn in de ambulancezorg op,

ons te laten weten of NU’91 partij zou moeten worden bij de

cao-ambulancezorg. En ben je bereid om deel te nemen aan de

voorgestelde klank-bordgroep, dan horen we dat ook graag.

Het profiel daarvoor kun je opvragen via [email protected].

Je kunt je reactie - graag vóór 1 januari - mailen aan Rolf de Wilde:

[email protected].

Directiesecretaris Esther de Vries heeft op 6 en 7 oktober j.l. NU’91

vertegenwoordigd tijdens de 95ste General Assembly van de

European Federation of Nurses (EFN) in Polen. Tijdens deze bij-

eenkomst werd uitgebreid gesproken over Directive 2005/36

/EC (Europese richtlijn betreffende de erkenning van beroeps-

kwalificaties) en de European Health Professional

Card. Beide regelingen moeten het voor ver-

pleegkundigen makkelijker maken om

binnen de gehele Europese Unie te kun-

nen werken. In Directive 36 wordt

onder andere geregeld aan welke eisen

een opleiding moet voldoen om de

leerlingen te kunnen laten slagen

als verpleegkundigen. Een aspirant

leerling moet bijvoorbeeld 12 jaar voor-

opleiding hebben gehad alvorens aan de

opleiding tot verpleegkundige te mogen

beginnen. Ook is het aantal uren die de gehele

opleiding minimaal moet omvatten, vastgelegd.

Dat de verschillen tussen de Europese landen discussiepunten

oplevert, blijkt uit iets ‘simpels’ als de vraag wat precies onder

een uur wordt verstaan? In het ene land duurt een lesuur

45 minuten, in het andere duurt het de volle 60 minuten.

Oproep ambulancepersoneelSteeds vaker krijgt NU’91 van leden vragen over de cao Ambu-

lancezorg. Natuurlijk beantwoorden wij deze vragen graag en be-

hartigen wij al de belangen op individueel niveau. Op dit moment

Op dit moment is het nog onduidelijk hoe de European Health

Professional Card vorm zal krijgen: wordt het een fysieke kaart

of een digitaal register? In ieder geval zal de card alle gegevens

gaan bevatten die van belang zijn voor een nieuwe werkgever.

Tijdens de General Assembly kwamen ook de verschillen in de

arbeidsomstandigheden en de werkgelegenheid van

verpleegkundigen in de diverse landen aan de

orde. In de meeste landen gaan verpleeg-

kundigen er weliswaar niet in salaris op

achteruit, maar de arbeidsomstandig-

heden kunnen verslechteren, omdat

veel vacatures niet meer (kunnen)

worden ingevuld. Dat gaat zeker ook op

voor Nederland, waar de zorgsector - bij

onveranderd beleid - in de komende

jaren geconfronteerd zal worden met

een nijpend tekort aan verzorgenden en

verpleegkundigen. Ierland, Portugal, Spanje,

Griekenland en Denemarken hebben daarentegen

juist te maken met een steeds groter wordend overschot aan ver-

pleegkundigen. Landen als Roemenië, Polen, Slovenië en Hongarije

hebben vooralsnog weinig problemen met het aantrekken, aan het

werk houden en betalen van verpleegkundigen.

General Assembly van de EFN


Als het gaat om zorginhoudelijke zaken dan zijn richtlijnen van groot belang.

Goede richtlijnen bieden houvast en onderbouwen het handelen, en door een juiste toepassing kun je betere zorg verlenen en hiaten

en fouten voorkomen. In oktober werden de twee onderstaande richtlijnen gepubliceerd.

traX NUNieuws traX

Pijn en pijnmedicatie bij kwetsbare ouderenKwetsbare ouderen kunnen anders reageren op pijn en pijnmedicatie dan jongere patiënten. Vanuit de

overtuiging dat pijn bij kwetsbare ouderen onvoldoende herkend en behandeld wordt, heeft Verenso -

de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde - de richtlijn Herkenning en behandeling van

chronische pijn bij kwetsbare ouderen opgesteld met een speciale handleiding voor verpleegkundigen

en verzorgenden. Hierin wordt uitgelegd wat pijn is en hoe het ontstaat, en wat je als verpleegkundige

kunt doen. Pijnmedicatie en mogelijke bijwerkingen worden besproken, maar ook vormen van pijn-

stilling zonder medicatie komen aan bod.

Meer informatie over deze richtlijn vind je op www.verenso.nl>richtlijnen. De speciale handleiding

voor verpleegkundigen en verzorgenden kun je downloaden via www.nu91.nl > nieuws > beroepsinhoud.

Nieuwe richtlijnen

De richtlijn Verpleegkundige en Verzorgende Verslaglegging ver-

vangt de Herziening Consensus Verpleegkundige Verslaglegging

die dateert uit 1999. Een belangrijk verschil met de consensus-

richtlijn is dat de nieuwe richtlijn ook bestemd is voor verzorgen-

den. Gegevens noteren en op een juiste wijze omgaan met het

dossier is een beroepsinhoudelijke en een juridische plicht.

De praktijk laat echter te wensen over. Dat blijkt uit onderzoek van

de Inspectie voor de Gezondheidszorg, uit verhalen van patiënten

en hun naasten en uit tuchtzaken.

Het belang van goede verslaglegging is de afgelopen jaren alleen

maar groter geworden. Niet alleen neemt de complexiteit van de

zorg toe, ook het aantal zorgverleners dat betrokken is bij de pa-

tiënt dijt uit. Dat vergroot de kans op hiaten in de zorgverlening,

op fouten en op onduidelijkheden over verantwoordelijkheden.

Tegelijkertijd komen patiënten en hun naasten vaker op voor hun

rechten en verwachten ze - terecht - dat zorgverleners hun doen

en laten verantwoorden.

Deze ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe eisen en voor-

waarden voor de verslaglegging en het dossier. Die zijn vastgelegd

in weten regelgeving, in beleidsdocumenten, richtlijnen, hand-

reikingen, checklisten van zorgkoepels, beroepsorganisaties en de

inspectie. Het is echter niet zonder meer duidelijk met welke be-

roepsinhoudelijke en juridische normen en regels verpleegkun-

digen en verzorgenden rekening moeten houden.

De nieuwe, breed gedragen richtlijn - NU91, V&VN en Sting

waren vertegenwoordigd in de Expertgroep - ondervangt dit pro-

bleem. Hij geeft antwoord op vragen als: waarom is verslaglegging

van belang? Welke gegevens moet je noteren? Uit welke onder-

delen moet de verslaglegging bestaan en welke aspecten moeten

daarin aan de orde komen? Welke rechten heeft de patiënt? Wat

zegt de wet?

In een bijlage staat een overzicht van gegevens die zorgverleners

op grond van landelijke regels en afspraken in het dossier moeten

noteren. Al met al biedt de nieuwe richtlijn verpleegkundigen en

verzorgenden houvast bij het in praktijk brengen van de dossier-

plicht. Met natuurlijk als uiteindelijk doel een goede en verant-

woorde zorgverlening aan de patiënt. Je vind de richtlijn en de

samenvattingskaart op www.nu91.nl / nieuws.

Verpleegkundige en Verzorgende Verslaglegging


Nynke Vellema en Karin Vrielink

Dat het functioneringsjaargesprek een aansprekend onderwerp

is, wordt bevestigd door het feit dat meer dan 1700 van de 5000

benaderde Isala medewerkers de tijd en moeite namen om een

vragenlijst over het onderwerp in te vullen.

Het functioneringsjaargesprek is een gesprek tussen een medewer-

ker en de direct leidinggevende over het (toekomstig) functione-

ren van de medewerker in relatie tot omstandigheden in het werk,

de afdeling, de organisatie en de balans werk/privé. Het is een

middel om zowel de medewerker als de organisatie verder te hel-

pen in hun ontwikkeling.

De term functioneringsgesprek levert soms verwarring op. Niet

alleen het functioneren van de medewerker staat centraal tijdens dit

tweezijdige gesprek, maar eigenlijk alles wat het functioneren, de

ontwikkeling en de motivatie van de medewerker kan beïnvloe-

den, positief dan wel negatief. De balans tussen werk en privé,

kennis en ervaring in het team, werkomstandigheden en werk-

methodiek, samenwerking met collega’s en leidinggevende en het

takenpakket zijn mogelijke gespreksonderwerpen.

Levert het functioneringsjaargesprek jou iets op of kun jij je tijd wel

beter besteden? Uit het onderzoek is gebleken dat het functioner

ringsjaargesprek het meest oplevert als beide partijen er op dát

moment belang bij hebben. Een functioneringsgesprek kan ook

weerstand oproepen bij de medewerker en de relatie tussen mede-

werker en leidinggevende verslechteren.

Het is uiteraard van belang dat de leidinggevende betrokken is bij

de werkvloer, niet alleen moreel maar ook fysiek. Medewerkers

van Isala klinieken gaven aan dat de effectiviteit van het functione-

ringsgesprek minder kan zijn, als de leidinggevende niet of nauwe-

lijks aanwezig is op de werkplek. Een fysieke afstand hoeft een

goed gesprek echter niet in de weg te staan, zolang er maar echte

betrokkenheid en onderling vertrouwen is. Een goede stijl van

leidinggeven en duidelijke communicatie het gehele jaar door heeft

effect op het succes van het functioneringsjaargesprek.

Een andere veelgemaakte opmerking van medewerkers: Het gaat

elk jaar weer over dezelfde onderwerpen, maar dan vaak met een

nieuwe leidinggevende. Een stabiele gesprekspartner blijkt voor

medewerkers dus ook van belang te zijn.

De Isala klinieken in Zwolle hebben

een onderzoek ingesteld naar de

functioneringsjaargesprekken om inzicht

te krijgen in de kwaliteit van het proces

en de inhoud ervan.

Nynke Vellema is met dit onderzoek

afgestudeerd aan de opleiding

Personeel & Arbeid aan

de Hanzehogeschool Groningen.

Meer dan een verplicht nummerFunctioneringsjaargesprek kan medewerker én organisatie iets opleveren


Vanuit de CAO voor ziekenhuizen heeft iedere medewerker recht

op een functioneringsjaargesprek. Maar one size fits all, dat gaat niet

op. Elke medewerker zit in een andere levens- en ontwikkelings-

fase. De medewerker die geen functioneringsjaargesprek heeft

gehad, maar gewoon - zonder problemen - lekker werkt, zal het

gesprek ook niet missen, terwijl een andere medewerker juist graag

vaker per jaar in gesprek zou willen met de leidinggevende. Drie-

kwart van de medewerkers van Isala klinieken vindt het belang-

rijk om het functioneringsjaargesprek op jaarlijkse basis te voeren,

de overige 25% wil dat liever vaker (5%) of minder vaak (20%).

Draagt het gesprek bij aan je arbeidsvreugde of vreet het alleen

maar energie?

Kees Kouwenhoven heeft een methode ontwikkeld om arbeids-

vreugde te meten: de zeven bronnen van arbeidsvreugde. Deze

methode is bij de Isala klinieken toegevoegd aan het formulier

functioneringsjaargesprek, omdat deze zeven bronnen van arbeids-

vreugde alle belangrijke elementen omvatten die in zo’n gesprek

thuishoren.

Belangrijk is dat beide partijen zich realiseren dat het gesprek meer

moet zijn dan het invullen van het formulier. De behandelde pun-

ten, afspraken en actiepunten worden idealiter samengevat en

vastgelegd. Zo nodig worden er evaluatiemomenten ingepland,

met als doel te garanderen dat afspraken door beide partijen wor-

den nagekomen. Medewerkers van de Isala klinieken vinden het

van cruciaal belang dat afspraken worden nagekomen en niet blij-

ven liggen tot het volgende jaargesprek. Anders voelt het gesprek

als een verplicht nummer. Overigens is 90% van de medewerkers

van Isala klinieken tevreden over de afspraken die tijdens het

functioneringsgesprek worden gemaakt.

Er kan nog een verbeterslag worden gemaakt wat betreft de wijze

van verslaglegging, gezien de volgende veelgemaakte opmerkin-

gen van de medewerkers: het formulier is te uitgebreid en te

complex.

Voorbereiding en evaluatie Literatuuronderzoek bevestigt dat beide partijen het gespreksdoel

duidelijk voor ogen dienen te hebben, zodat zij zich kunnen voor-

bereiden op hetzelfde gesprek. Het is een misvatting dat voorbe-

reiding enkel de taak is van de leidinggevende; het functionerings-

jaargesprek is echter een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Weet waarover je het wilt hebben en stem dit voor het gesprek

plaatsvind, met elkaar af.

Het functioneringsgesprek wordt regelmatig verward met het

(eenzijdige) beoordelingsgesprek. Dat is kwalijk, want dat ge-

sprek heeft een heel ander doel en dus een andere lading; een

beoordeling krijgen is spannend. Er is tijdens zo’n gesprek per

definitie een hiërarchische relatie tussen leidinggevende en mede-

werker. Deze zou echter niet manifest mogen zijn tijdens het func-

tioneringsgesprek, omdat dat een open en oprecht gesprek in de

weg kan staan.

Als er behoefte aan is, dan kan feedback gegeven worden aan elkaar

(leidinggevende aan medewerker én visa versa), maar dat is niet

het doel van het gesprek. Feedback geven kan beter gewoon door

het hele jaar heen op de werkvloer. Liever zelfs, aldus de Isala me-

dewerkers.

Na het gesprek is het voor de leidinggevende goed om te weten

hoe de medewerker het gesprek heeft beleefd. Was er een open

gespreksfeer? Was het gesprek een dialoog op basis van gelijk-

waardigheid? De leidinggevende kan zichzelf verbeteren als hij in

een evaluatie van het functioneringsgesprek feedback accepteert.

Op het moment dat een leidinggevende zich ontwikkelt in het

voeren van functioneringsgesprekken, kan het maximum uit de

gesprekken worden gehaald. Dat kan veel opleveren voor zowel de

organisatie als de medewerkers.

De ondernemingsraad heeft inbreng in de wijze waarop de func-

tioneringsgesprekken worden ‘vormgegeven’. Zich verdiepen in

dit soort gesprekken is aan te raden, want communicatie kan ver-

draaid lastig zijn.

Noot:Co-auteur Karin Vrielink is HR Specialist Informatie en Control

bij de Isala klinieken

De zeven bronnen van arbeidsvreugde: Fysiek welbevinden:

fysieke werkplek, gezond en veilig gevoel

Collegialiteit:

werkrelaties met collega’s, groepsgevoel, goede samenwerking

Waardering en vertrouwen:

ruimte om te handelen en waardering krijgen

Goede prestaties:

resultaten bereiken, competent zijn

Groei:

talenten ontwikkelen, anderen helpen

Werken met hart en ziel:

uitdrukking geven aan wie je bent

Hogere zingeving:

iets kunnen betekenen voor anderen.

Bron: Kouwenhoven K. De zeven bronnen van arbeidsvreugde -

Methode voor werken met plezier en goed presteren, 2005

•••••••


Auto te water jóuw zorg?Omdat je auto binnen 1 minuut zinkt? En de elektronicabinnen enkele seconden uitvalt? Kunnen ontsnappenuit de auto wanneer elke seconde telt?

Wees voorbereiden kijk tot 20 januari opautoveiligheidwinkel.nl

ResQMe™

zorgt voor20% korting

Kortingscode: NU91

OORDZOEKERADVENTCHOCOLADEMELKDINERENGELENGEZELLIGGLADGUIRLANDEGUURHANDSCHOENENHULSTJAARWISSELINGKAARSKERSTBALKINDEKEKNUSKOUDMIRRE

De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen - achter elkaar gelezen - de oplossing.

NATUURIJSPIEKSFEERVOLSJAALSLOTONTDOOIERSPARSTALSTERVETBOLVORSTVRIEZENWANTENWEERALARMIJSBAANIJSVRIJIJZEL

Mail de oplossing van de jubileumpuzzel vóór

9 januari 2012 naar [email protected]

Ook niet-leden kunnen hun oplossing insturen.

Vermeld ook je naam en adres. Onder de inzenders

met de juiste oplossing verloten we tien

ResQMe’s. Geef jezelf de kans

om uit de auto te ontsnappen

wanneer elke seconde telt!


Anja Cremers Joost de Bie

In samenwerking met het Waterland ziekenhuis te Purmerend werd

op 19 september j.l. de aftrap gegeven voor de Nightfever Events.

Verpleegkundigen die bij het ziekenhuis arriveerden om hun dienst

te beginnen, werden bij de ingang verwelkomd met windlichten die

hen naar de sfeervolle ruimte leidde waar het Event plaatsvond.

Zowel de verpleegkundigen die de nachtdienst ingingen als degenen

die uit de avonddienst kwamen, werden verrast met een drankje,

vers fruit en veel cadeautjes die iets met het werken in de nacht te

maken hebben. Het ziekenhuis had voor extra koolhydraatrijke

magnetronmaaltijden gezorgd. Het is bewezen dat vanaf de tweede

helft van de nachtdienst een koolhydraatrijke maaltijd langdurig

energie geeft.

Samenwerking Het Waterlandziekenhuis haalde het

Nightfever Event in huis in het kader van de Vitaliteitsweek.

In overleg met het ziekenhuis is een Event op maat samengesteld,

waarbij gekeken is wat het ziekenhuis en wat NU’91 kon bijdragen

om het Event te laten slagen. NU’91 zorgde voor de sfeervolle ambi-

ance en het uitgebreide voorlichtingsmateriaal over hoe men fit de

nacht door kan komen. Ook waren er voor iedereen tal van cadeau-

tjes zoals oordopjes, slaapmaskers om het licht buiten te sluiten

tijdens een powernap en roze zonnebrillen. Het ziekenhuis had voor

iedereen twee gezichtsmaskers toegevoegd, waarvan er één - voor-

zien van een wenskaart - aan een collega cadeau gedaan kon worden.

Verder werden er nog enkele setjes etherische oliën uitgedeeld;

krachtige ontspannende geuren om te relaxen en frisse geuren voor

de concentratie.

Reacties De verpleegkundigen die voorzien van cadeautjes,

eten en voorlichtingsmateriaal begonnen aan hun nachtdienst of na

hun avonddienst naar huis gingen, waren blij verrast en enthou-

siast over de aandacht voor dit onderwerp. Nog dagen na het Event

is erover nagepraat.

Personeelszaken van het Waterland Ziekenhuis heeft aangegeven zich

verder in te zullen zetten voor het fit houden van de medewerkers.

Er zijn al gesprekken gaande over een lichtsysteem dat duurzame

fitheid garandeert. Ook de plaatselijke radio heeft aandacht besteed

aan het Event. Het ziekenhuis is in het nieuws gekomen als een orga-

nisatie die aandacht heeft voor zijn personeel.

Wil jij een Nightfever Event in jouw organisatie? Bel of mail met

Anja Cremers: 030-2840431 / [email protected]

Negatieve effecten van nachtdienst erkennen en aanpakken

Persoonlijke ervaringen en wetenschappelijke

onderzoeksresultaten maken duidelijk dat

negatieve effecten van werken in nachtdienst

op verschillende manieren tegengegaan

kunnen worden.

Om de mogelijkheden voor het fitter

doorkomen van de nachtdienst onder de

aandacht te brengen, organiseert NU’91 in een

aantal zorginstellingen een Nightfever Event.

Pilot Nightfever Event


Gert van Dijk en Ineke Lokker

Diversiteit in beleving van lijden en sterven

Christelijke ouders die pijnbestrijding weigeren bij hun ernstig gehandicapte pasgeborene, een islamitische

familie die sondevoeding eist voor een terminale alzheimerpatiënt, een arts die bij een Hindoestaanse familie

op een muur van onbegrip stuit als hij voorstelt een ‘zinloze behandeling’ te staken. Regelmatig worden

zorgverleners geconfronteerd met visies op lijden en sterven die afwijken van hun eigen zienswijze.

Een goede zorgverlener heeft kennis van de culturele achtergrond van zijn patiënt


Lijden en de dood zijn universele, essentiële ervaringen in het

menselijk leven. Iedere cultuur en iedere levensbeschouwing geeft

op een eigen manier invulling aan die ervaringen. Zo wordt binnen

de islam lijden gezien als een middel om mensen te beproeven:

…en Wij stellen jullie op de proef met het slechte en het goede, als een

beproeving, en tot Ons worden jullie teruggekeerd (Koran 21: 35).

Of als een gevolg van menselijk handelen: Wat jou van het goede

overkomt, het is van Allah; en wat jou van het slechte overkomt,

het is van jezelf (Koran 4: 79). De dood is binnen de islam een mid-

del om het eeuwige te bereiken. Een moslim mag de dood echter

niet wensen. Pijn moet geduldig tegemoet worden getreden en

euthanasie is verboden.

Het is de wil van Allah, is een uitspraak die zorgverleners regel-

matig horen. Voor sommige moslims geeft deze uitspraak de reden

aan voor hun eigen passiviteit. Voor anderen is het juist een ver-

klaring voor opstandig gedrag, bijvoorbeeld wanneer de arts voor-

stelt een behandeling te staken. Voor de eerste groep mensen

betekent het dat Allah het tot zover heeft gewild en dat het geen

zin meer heeft om nog verder te gaan met de behandeling.

Anderen zien het als de wil van Allah om verder te gaan met de

behandeling omdat het niet is toegestaan om in zijn plaats te be-

palen wanneer het einde is gekomen.

Uit deze verschillende interpretaties blijkt dat het steeds weer

noodzakelijk is om te achterhalen wat mensen precies bedoelen.

Ook onder moslims zijn grote individuele verschillen in de bele–

ving van hun geloof. Sommige moslims zijn streng in de leer,

anderen zijn liberaal en meer geseculariseerd. Mensen vallen niet

samen met hun religie, maar geven vanuit hun levensbeschouwing

op individuele wijze vorm aan het leven én aan lijden en dood.

Bewust stervenCultuur is niet alleen iets van de anderen, ook het doen en laten

van de zorgverlener wordt mede door de eigen culturele achter-

grond bepaald. Alleen is de eigen cultuur vaak moeilijk te herken-

nen omdat die zo alomtegenwoordig is, breed wordt gedeeld en

zo vanzelfsprekend aanvoelt. Een goudvis vindt het ook moeilijk

om het water te zien waarin hij zwemt.

De meeste zorgverleners hebben een ‘moderne’ visie op lijden en

de dood. Het sterven is in deze visie het eind van het leven, hoort

vrij van pijn en lijden te zijn en bij voorkeur thuis plaats te vinden,

omringd door vrienden en familie. De patiënt heeft in deze visie

recht op informatie over diagnose en prognose. Het naderende

overlijden moet openlijk worden erkend en het sterven dient

bewust te gebeuren: emotionele en relationele zaken moeten af-

gerond worden en innerlijke conflicten opgelost.

Vaak wordt echter in andere culturen sterven niet gezien als een

eindpunt maar als een overgang naar een andere fase, een hierna-

maals of een wedergeboorte. Het lijden wordt in dergelijke visies

niet altijd gezien als iets dat koste wat kost afgewend moet worden.

Lijden kan louterend zijn, de mogelijkheid bieden tot persoonlijke

groei, of wordt gezien als een straf van god.

Het is ook niet vanzelfsprekend dat een patiënt altijd weet wil

hebben van het naderende sterven. In veel culturen is het gebruike-

lijk om de patiënt tot het laatste moment hoop te blijven geven op

genezing. Men ziet het als respectloos en ongevoelig om iemand

met zijn naderende dood te confronteren.

Voorkom vertrouwensbreukMaar met het inzicht dat er vele visies op lijden en sterven zijn en

dat een individuele aanpak nodig is, zijn niet alle conflicten te

voorkomen. Op bijvoorbeeld de IC is onenigheid over het al dan

niet stoppen van een als medisch zinloos beschouwde behande-

ling een terugkerend iets. In een Netwerkdocumentaire van 4 ja-

nuari 2007 werden beelden getoond van het staken van de beade-

ming van een Hindoestaanse patiënt met een ernstig CVA en een

infauste prognose. De familie protesteert hevig tegen het besluit

van de ic-arts om de beademing te staken, en dit leidde tot drama-

tische taferelen.

Op de ic-neonatologie van het Sophia Kinderziekenhuis speelde

onlangs een soortgelijke casus. Hier weigerden orthodox christe-

lijke ouders pijnbestrijding bij hun ernstig lijdende pasgeborene,

en ook weigerden zij akkoord te gaan met het staken van de beade-

ming, hoewel het kind een infauste prognose had. Zij waren bang

dat het kind door de pijnstilling sneller zou overlijden, en niet meer

zou kunnen vechten. Omdat er een vertrouwensbreuk dreigde te

ontstaan tussen de ouders en het team, hebben de ic-medewer-

kers contact opgenomen met een arts uit dezelfde geloofsgemeen-

schap als de ouders. Deze heeft uiteindelijk de ouders ervan kun-

nen overtuigen dat het beter was om de beademing te staken.

Dit proces van overreding vergde veel tijd: uiteindelijk heeft de

pasgeborene bijna een maand langer aan de beademing gelegen

dan de artsen verantwoord achtten.

Het is niet vanzelfsprekend dat iedere patiënt altijd

weet wil hebben van het naderende sterven

Lees verder op pagina 14


Het komt dus voor dat er doorbehandeld wordt ten behoeve van

de naasten van de patiënt, ook al heeft de patiënt hier geen baat

meer bij. In de genoemde casus op de ic-neonatologie werd de

hulp ingeroepen van een vertrouwenspersoon uit de eigen geloofs-

gemeenschap. In andere gevallen wordt soms contact opgenomen

met een ziekenhuis in het land van herkomst, zodat de familie in

de eigen taal een second opinion kan krijgen. Ook kan dit een

effectieve methode zijn om een eventuele vertrouwenscrisis te

herstellen.

Kies je woorden bewust Het is eveneens van belang om de juiste woorden te kiezen tijdens

gesprekken over ‘het staken van een medisch zinloze behande-

ling’. Voor veel zorgverleners is dit een normale uitdrukking, maar

voor patiënten kan het onbegrijpelijk zijn: in veel levensbeschouw-

ingen is het leven gegeven door god, en iedere behandeling die dit

leven rekt per definitie zinvol. Als de arts stelt dat hij een zinloze

behandeling wil staken, kan dit de suggestie wekken dat het leven

van de patiënt zinloos is. Dit zal uiteraard op veel weerstand en

verzet stuiten. Daarom is het vaak beter om niet te spreken van

zinloos, maar te zeggen dat alles is gedaan om het leven te redden,

maar dat dat helaas niet is gelukt. Voor veel mensen is het immers

een geruststellende gedachte dat alles is gedaan voor de patiënt,

omdat dat voor veel mensen een uiting van genegenheid is.

Een andere valkuil voor ‘moderne’ zorgverleners is dat zij het als

een goede gewoonte zien om alles aan de patiënt en diens naasten

uit te leggen, en ook eventuele twijfels voor te leggen en openlijk

te bespreken. Deze cultuur van openheid zien veel zorgverleners

als een verworvenheid, maar in andere culturen wordt dit soms

gezien als een teken van zwakte, en veroorzaakt het wantrouwen.

Want als de dokter het niet zeker weet, is het dan wel een goeie

dokter?

Het goede doenEen goede zorgverlener heeft kennis van de culturele achtergron-

den van zijn patiënten, is zich bewust van het eigen normen- en

waardenpatroon en is in staat het eigen taalgebruik aan te passen

aan de specifieke patiënt of diens naasten. Daarnaast is het van be-

lang dat binnen afdelingen - met name de ic’s - duidelijke afspraken

worden gemaakt over hoe om te gaan met conflicten met patiën-

ten en hun naasten, maar ook over hoe zij conflicten kunnen voor-

komen.

Het is belangrijk om in te zien dat zorgverleners en naasten uit-

eindelijk hetzelfde nastreven: het goede doen voor de patiënt.

De conflicten gaan over wat in een specifieke situatie ‘het goede’

is, niet over de vraag of het moet worden gedaan.

Lees verder op pagina 13

In sommige gevallen wordt

contact opgenomen met een

ziekenhuis in het land van

herkomst, zodat de familie

in de eigen taal een second

opinion kan krijgen.


De vaak grote rol van de familie, taalproblemen, andere zorgopvat-

tingen en gebruiken stellen zorgverleners voor de vraag hoe zij pallia-

tieve zorg bij mensen uit andere culturen moeten vormgeven.

Onderzoekers van het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van

de gezondheidszorg) deden in samenwerking met IKNL en Pharos

onderzoek naar de opvattingen en gebruiken van mensen met een

niet-westerse achtergrond over de behandeling van pijn, braken en

misselijkheid, obstipatie, depressie en delier in de palliatieve fase.

Zij richtten zich primair op mensen met een Marokkaanse, Turkse,

Surinaamse, Arubaanse of Antilliaanse achtergrond, omdat zij de groot-

ste niet-westerse groepen vormen binnen de Nederlandse samenle-

ving. Tegelijkertijd geven de onderzoekers aan dat aandacht voor

diversiteit in opvattingen, wensen en gebruiken zich niet alleen moet

uitstrekken tot allochtonen, maar tot iedereen. Een individuele bena-

dering van iedere patiënt en zijn omgeving is altijd van groot belang.

De onderzoekers legden hun bevindingen vast in een Handreiking

Palliatieve zorg (download www.nivel.nl). De handreiking is te gebrui-

ken als aanvulling op de bestaande richtlijnen voor pijn, depressie,

delier, misselijkheid/braken en obstipatie in de palliatieve fase, zoals

die zijn te vinden op www.pallialine.nl.

De handreiking is nadrukkelijk niet bedoeld als vervanging van deze

richtlijnen.

(toevoeging redactie ZaN)

Auteurs:

Gert van Dijk, ethicus en secretaris van de Commissie Medisch

Ethische Vraagstukken, Erasmus MC Rotterdam

Ineke Lokker, verpleegkundige en wetenschappelijk onderzoeker,

Erasmus MC Rotterdam

Dit artikel verscheen eerder in Medisch Contact, 25 februari 2011.

NIVEL onderzoekIn sommige gevallen wordt

contact opgenomen met een

ziekenhuis in het land van

herkomst, zodat de familie

in de eigen taal een second

opinion kan krijgen.

Het is belangrijk om in te zien dat zorgverleners en naasten uiteindelijk hetzelfde nastreven:

het goede doen voor de patiënt.


Met 9.500 nieuwe gevallen per jaar is prostaatkanker de meest

voorkomende vorm van kanker bij mannen. Prostaatkanker is na

longkanker de tweede doodsoorzaak voor mannen. Jaarlijks ster-

ven er evenveel mannen - ongeveer 3.000 - aan de gevolgen van

prostaatkanker als vrouwen aan borstkanker. Maar voor prostaat-

kanker is veel minder aandacht dan voor borstkanker. De in 2007

opgerichte stichting Blue Ribbon heeft als doelstelling bij het

grote publiek, de media en de politiek aandacht te vragen voor

prostaatkanker. Blue Ribbon ontvangt geen subsidie en werkt

hoofdzakelijk met vrijwilligers en ambassadeurs. De inkomsten

zijn afkomstig uit fondsen, sponsorwerving en particuliere giften.

Prostaatvergroting De prostaat is een klier, die bij een volwassen man niet groter hoort

te zijn dan een tamme kastanje. Problemen met de prostaat kun-

nen op elke leeftijd voorkomen, maar de kans op klachten op

oudere leeftijd is aanzienlijk groter. Vanaf vijftig jaar kan de pros-

taat - onder invloed van hormonale veranderingen - zo groot zijn

dat er geleidelijk klachten gaan ontstaan met plassen. Meestal is

er sprake van een goedaardige vergroting van de prostaat. Bijna

iedere man krijgt er ooit mee te maken, maar ‘slechts’ een derde

van hen zal er daadwerkelijk last van ondervinden.

Omdat de prostaat om de plasbuis heen ligt, zal hij bij een voort-

durende groei uiteindelijk de plasbuis dichtduwen. Het wordt

dan moeilijk om de urine door de plasbuis te persen. Door de extra

inspanning wordt de blaaswand zwakker en raakt soms uitgerekt.

Na verloop van tijd lukt het de blaas niet meer alle urine naar bui-

ten te krijgen en blijft er urine achter. Dit kan leiden tot blaasont-

steking en nierproblemen.

Symptomen van een vergrote prostaat zijn:

• minder krachtige urinestraal

• niet goed kunnen beginnen met plassen

• meer aandrang en steeds weer moeten plassen

• vaker moeten plassen met minder drang en weinig urine per keer

• nadruppelen en ongewenst urineverlies

• nachtelijk plassen

• een branderig gevoel bij het plassen

• gevoel hebben dat de blaas zich niet volledig leegt

Prostaatkanker Bovengenoemde plasproblemen wijzen meestal op een (goed-

aardige) vergroting van de prostaat. Prostaatkanker op zich veroor-

zaakt meestal geen klachten. De kanker ontstaat namelijk meestal

in het buitenste deel van de prostaat, terwijl prostaatvergroting

optreedt in de binnenste kern rond de plasbuis. In sommige ge-

vallen kunnen de klachten van iemand met prostaatkanker echter

erg lijken op die van een goedaardige vergroting van de prostaat.

Taboe rond prostaat doorbreken

Iedere man kan vroeg of laat prostaatklachten krijgen. Door onwetendheid of uit schaamte is het geen onderwerp

dat makkelijk besproken wordt. Blue Ribbon wil gezonde mannen bewust maken van de prostaat en van de risico’s

op prostaatkanker en het taboe rond het onderwerp doorbreken.

Blue Ribbon maakt mannen bewust

Cees van Schilt


Sanitaklompen.nl is onderdeel van S A N I T A K L O M P E N . N L

SANITA KLOMPENDÉ KWALITEITSKLOMPEN VOOR DE ZORG!

NU17,5%KORTING(code: nu91)

• Sanita is een Deens kwaliteitsproduct

• Keuze uit trendy (opvallend) design en modellen met strakke, professionele uitstraling

• Flexibele polyurethaan zool die geluidsarm is en schokken absorbeert, waardoor lopen, staan, tillen en/of bukken geen probleem vormt

• Naar de voet gevormd voetbed

• De leren klompen voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen

• NU 17,5% KORTING, internetkortingscode nu91 (actie is geldig van16 december 2011 t/m 16 januari 2012)

• De actie is gericht op model 560 (blauwe stippen) en model 38S (roze met zilvergrijs motief)

• Meer informatie of persoonlijk advies? Mail dan naar [email protected] of bel 030 65 60 644

Bij klachten is het dus aan te raden een afspraak te maken met de

huisarts. Die kan na een eerste onderzoek besluiten een PSA-test

af te nemen. De PSA-test meet de hoeveelheid Prostaat Specifiek

Antigeen in het bloed. PSA (een eiwit dat in de prostaat wordt

gemaakt) komt normaal gesproken in kleine hoeveelheden voor

in het bloed. Van de mannen ouder dan 50 jaar blijken twee van

de tien een verhoogde PSA-waarde te hebben. Die verhoogde

waarde kán op prostaatkanker wijzen, maar komt ook voor bij een

goedaardige prostaatvergroting, een urineweginfectie of een

prostaatontsteking. Bij een verhoogde PSA-waarde is dan ook

altijd aanvullend onderzoek nodig om te kunnen vaststellen of

het om prostaatkanker gaat.

Vrijwel iedere man krijgt prostaatkanker als hij maar oud genoeg

wordt. Het aantal mannen dat overlijdt mét prostaatkanker is

echter aanzienlijk groter dan het aantal dat overlijdt als gevolg van

prostaatkanker. Uit secties van mannen die ergens anders aan zijn

overleden, blijkt dat 10 tot 30% van de mannen tussen 50 en 60

jaar prostaatkanker heeft en bij mannen tussen 70 en 80 jaar geldt

dat voor 50 tot 70%. De tumor groeide echter zo langzaam dat

deze mannen dat nooit geweten hebben. Bij jonge patiënten is de

tumor echter beduidend agressiever.

Een duidelijke oorzaak van prostaatkanker is nog niet gevonden.

Wel is bekend dat de ziekte vaker voorkomt bij mannen in West-

Europa en de VS dan in de rest van de wereld.

Prostaatkanker is in ongeveer 10% van de gevallen erfelijk bepaald.

Van erfelijke aanleg is sprake als bij drie naaste familieleden of bij

twee eerste- of tweedegraads verwanten jonger dan 55 jaar, de

diagnose prostaatkanker is gesteld.

Over borstkanker wordt tegenwoordig openlijk gesproken.

Onder mannen is prostaatkanker nog steeds een heikel

onderwerp. De activiteiten van Blue Ribbon zijn erop gericht dit

taboe eindelijk te doorbreken.

Meer informatie: www.blueribbon.nl www.deprostaatkliniek.nl


Als je jarenlang als psycholoog hebt rondgelopen in een kliniek

voor patiënten met ernstige psychiatrische problemen, heb je

voldoende gelegenheid gehad de uiterst merkwaardige

mensensoort die daar ook rondloopt - de arts - te bestuderen.

Artsen kunnen heel aardig doen tegen ons, de gewone mensen;

dat vinden ze vooral ook zelf. In het begin van hun carrière kost

het hun nog enige moeite hun superioriteit te verbergen en dat

is vervelend, want dat komt zo onaardig over. Maar omdat artsen

zo slim zijn, leren zij snel om tegen iedereen, waar dan ook, op

elk moment te glimlachen. Zij lijken dan aardige, bijna gewone

mensen. In deze façade van gewoonheid komt een barst als er

‘artsendingen’ te bespreken zijn. In de kliniek maak ik dat bijvoor-

beeld mee tijdens de overdracht, het dagelijkse gesprek over

patiënten waaraan artsen, psychologen en verpleegkundigen deel-

nemen. Dan zie je dat artsen een voorkeur hebben voor zaken die

normale mensen verafschuwen. Tot de ‘artsendingen’ horen koorts,

bloedspiegels, pus, feces, pukkels en galoprispingen.

Artsen vinden het fijn om aan een verpleegkundige te vragen:

Maar wat voor kleur had de feces dan? of Had dat ettervocht nog

een speciale geur? Ook willen zij graag dat verpleegkundigen de

urine ‘sticken’ op eiwitten als meneer weer eens in de hoek van zijn

kamer heeft staan plassen, of dat zij elke vijf minuten even bloed-

prikken bij een patiënt die manisch staat te tieren in de rookkamer.

Als een arts zoiets vraagt tijdens de overdracht, zegt de verpleeg-

kundige met een ernstig gezicht dat het onmiddellijk zal gebeuren.

Dit onmiddellijk valt nog wel eens tegen, want verpleegkundigen

hebben erg veel andere zaken aan hun hoofd. Als blijkt dat een

verpleegkundige iets is vergeten, kijkt een arts bedenkelijk en

geeft geen standje. Géén standje, natuurlijk niet. Want dat zou

onaardig zijn en artsen hechten er aan om aardig te zijn voor ge-

wone mensen.

Tegen psychologen doen artsen aardig om nog een andere reden,

namelijk omdat zij ons een beetje eng vinden. Zij hebben geen

idee van wat een psycholoog eigenlijk doet. Ja, praten. Maar artsen

denken dat je met patiënten helemaal niet kunt praten, want tij-

dens hun opleiding vonden zij ‘communiceren met patiënten’

allemaal een verdomd lastig vak.

In het gunstigste geval denken artsen dat psychologen een soort

Artsen geven pillen,

psychologen praten,

verpleegkundigen doen

het werk.

Die duidelijke taakverde-

ling leidt niet altijd tot

betere samenwerking,

weet psycholoog

Jean-Pierre van de Ven.

Ieder zijn ding

Jean-Pierre van de Ven


helderzienden zijn, die de patiënt genezen door exact het juiste

te zeggen. In het slechtste geval denken zij dat psychologen ijdel-

tuiten zijn die denken dat zij superieur zijn aan iedereen. Als een

arts dit laatste denkt, weet ik dat ik heb gefaald. Ik doe er namelijk

alles aan om niet te laten merken dat ik boven andere mensen

verheven ben.

Dat vind ik zo onaardig. Als ik merk dat een arts mijn superioriteit

heeft ontdekt, neem ik me altijd voor om nog meer te glimlachen

en gewoon te doen. Ondanks zulke misverstanden, die inderdaad

meestal met een glimlach kunnen worden opgelost, verloopt de

samenwerking met artsen prima. De taakverdeling is duidelijk.

Artsen geven pillen, wij psychologen praten, verpleegkundigen

doen het werk. Goed, misschien let ik tijdens de overdracht wel

eens wat minder scherp op als het gaat over poep of schimmel-

tenen. En ik zie ook wel dat de aandacht van artsen verflauwt als

we komen te spreken over ‘psychologendingen’: zaken als paniek

en somberheid, scores op vragenlijsten, de inhoud van dromen

en de mening van patiënten over hun behandeling.

Wij psychologen vinden het fijn om aan verpleegkundigen te

vragen Maar wat denk jij dat de patiënt er zelf van denkt?, of Riep

die patiënt bij jou niet ook een enorme machteloosheid op?

Psychologen willen graag dat verpleegkundigen ontspannen com-

municeren met de psychotische patiënt en om de vijf minuten

aan alle bipolaire patiënten vragen hoe hun stemming is op een

schaal van nul tot honderd.

De verpleegkundigen voeren vervolgens niet uit wat wij vragen,

want zij hebben het te druk met hun werk. Dan geven wij hen

natuurlijk geen standje. Natuurlijk niet, want dan zou blijken dat

wij superieur zijn. En daar zijn we te superieur voor. In plaats

daarvan geven we de artsen een blik van verstandhouding, zo van:

hopeloos die verpleging van tegenwoordig. Dan knikken de artsen

instemmend, nauwelijks zichtbaar, als broeders van een geheim

genootschap. Nee, met die samenwerking zit het wel snor.

Jean-Pierre van de Ven is psycholoog. Tegenwoordig is hij onder andere werkzaam bij Mentrum, waar hij mensen met ernstige psychische stoornissen behandelt.Recente publicatie: Geluk in de liefde, over de samenbindende kracht van relaties (www.jeanpierrevanderven.nl).

Noot: Dit artikel verscheen eerder in De Volkskrant, 11 juni 2011.

Vrijwel iedereen zal ooit enige vorm van mantelzorg geven of

ontvangen. Op dit moment biedt een op de vier volwassenen

hulp aan mensen die zorg nodig hebben. Ruim één miljoen

mensen doet dat langdurig en intensief. Vooral voor deze groep

mantelzorgers is het belangrijk af en toe de zorg aan een andere

te kunnen overdragen en zo wat tijd voor zichzelf te krijgen.

Respijtzorg kan daarvoor worden ingezet. De zorg die de mantel-

zorger verleent wordt dan tijdelijk overgenomen door vrijwilligers

of professionals. Respijtzorg draagt ertoe bij dat de mantelzorger

in staat is de zorg vol te houden, waardoor de patiënt langer thuis

kan blijven wonen.

Mezzo - vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg - is

dit jaar gestart met www.respijtwijzer.nl. Deze site biedt een

landelijk overzicht van meer dan 4000 organisaties en instellin-

gen - zorgboerderijen, zorghotels, logeerhuizen, dagopvang, zorg

door vrijwilligers - die respijtzorgvoorzieningen leveren voor

zorgvragers en hun mantelzorgers.

Je vindt er ook informatie die zorgvragers en mantelzorgers

stimuleert drempels te overwinnen.

Uit eigen onderzoek van Mezzo blijkt bijvoorbeeld dat ruim de

helft van de ondervraagden niet weet dat men een financiële

vergoeding kan krijgen voor respijtzorg. Op de website worden

de verschillende financieringsmogelijkheden besproken.

Uit datzelfde onderzoek blijkt dat twee derde van de geënquê-

teerden weliswaar bekend is met respijtzorg, maar er geen ge-

bruik van maakt vanuit het gevoel de zorgvrager dan in de steek

te laten. Ook hebben veel mantelzorgers de neiging de belasting

te bagatelliseren of ze zijn bang dat anderen de benodigde zorg

minder goed aankunnen.

Respijtwijzer.nl is bedoeld voor zorgvragers, mantelzorgers, zorg-

aanbieders, gemeenten en verwijzers. Verpleegkundigen en ver-

zorgenden zijn, door hun contacten met zowel patiënten/cliënten

als met hun mantelzorgers, in de gelegenheid hen te wijzen op

de mogelijkheden van respijtzorg en hen te stimuleren daar ge-

bruik van te maken.

Ik doe er namelijk alles aan om niet te laten merken dat ik boven

andere mensen verheven ben.

Landelijke respijtwijzer


Clemens Ketels

Laerdal, al 50 jaar een betrouwbare partner op het gebied van medische opleidingsmaterialenLaerdal biedt producten en concepten voor de verpleegkunde opleidingen en de (gespecialiseerde) klinische omgeving Trainen met als doel: Helping save lives

Maak kennis met ons uitgebreide productportfoliotijdens “Zorgtotaal 2011” op de stand van NU’91

www.laerdal.com

SimMan 3G

SimMan Essential

ALS Simulator

SimMom

SimBaby

SimNewB

SimJunior


De kick-off meeting van het project was 21 oktober j.l. in Berlijn.

Alle deelnemers - onderzoekers, professoren, hoofden van

verpleegkundige onderwijsinstellingen en personen die zich

met het beleid rond verpleegkunde bezig houden - ontmoetten

elkaar daar voor het eerst. Anna van Luijn is een van de ver-

pleegkundigen die voor Nederland haar beroepsgroep vertegen-

woordigt. Zij legt uit wat dit project precies inhoudt.

Inventarisatie Dit driejarige project (2011-2013) is opgezet om vanuit ver-

schillende perspectieven de positie van de eerdergenoemde

beroepsgroepen in kaart te brengen. Per land zal onderzocht

worden hoe de situatie nu is en welke vaardigheden en compe-

tenties deze zorgverleners nodig hebben. Daarbij zal uiteraard

ook het onderwijs in de diverse landen in kaart worden ge-

bracht. Om alle input uit de deelnemende landen te verwerken

en te structureren is een projectbureau ingeschakeld.

Die structuur zal nodig zijn om tijdens de volgende meeting

in de herfst van 2012 doelgericht te kunnen discussiëren.

Het was goed te zien dat bijna iedereen die aan dit project mee-

doet een verpleegkundige achtergrond heeft en echt betrokken

is bij de beroepsgroep.

Als voorbereiding voor de meeting hadden alle deelnemers in

kaart gebracht wat de situatie in hun eigen land was. Voor Ne-

derland kijken we in het kader van dit project naar de niveaus

1, 2 en 3, respectievelijk zorghulp, verzorgende zorg en wel-

zijn en verzorgende-IG.

Tijdens de bijeenkomst werd het ons snel duidelijk dat in theo-

rie de Nederlandse niveaus redelijk duidelijk zijn. Landen om

ons heen hebben een veel lastiger systeem waarbij het een stuk

minder duidelijk is wie de taken van een verpleegkundig assi-

stent uitvoeren. In Nederland zijn de verschillende niveaus als

individuele beroepsgroepen veel meer complementair aan

elkaar dan in andere landen waar de verpleegkundige het echt

voor het zeggen heeft. Het definiëren van de beroepsvelden was

de grootste uitdaging van de dag met zoveel landen en zoveel

verhalen.

Volgende etappeNu zit het project in de fase dat alle informatie die tijdens de

meeting is gepresenteerd door het projectbureau worden ge-

analyseerd en aan de deelnemers zal worden teruggekoppeld.

Het komende jaar zullen - via enquêtes en andere methoden -

de projectleden nader worden bevraagd om zo alle data binnen

te krijgen die van belang zijn om het plaatje compleet te krijgen.

Om bijvoorbeeld best practices in het werkveld te verzamelen

zullen mijn collega-vertegenwoordiger Maud Pellen en ik

waarschijnlijk ook zelf het land in gaan. Iets waar ik zeer naar

uitkijk.

Alle landen zullen elkaar dan volgend jaar weer treffen in

Brussel en wederom zullen we dan - met hulp van tolken - onze

bevindingen presenteren.

Het is leuk om allerlei mensen te ontmoeten die in de diverse

landen in het verpleegkundige veld werken, maar het is voor-

al ook genieten van het enthousiasme van alle vertegenwoor-

digers om aan dit project mee te mogen werken.

Reacties: [email protected]

Anna van Luijn, MSc

Kick-off Europees projectIn het kader van het Europese project Creating a pilot network of nurse educators and regulators (SANCO/1/2009),

zijn vertegenwoordigers uit 16 landen met elkaar in gesprek over met name de inzet van nursing assistants en

health care assistants in de deelnemende Europese landen.

Nederlandse vertegenwoordigers

Anna van Luijn studeerde in 2004 af als verpleegkundige en deed

werkervaring op in het UMC Utrecht en in de thuiszorg. Aan de VU

Amsterdam rondde zij de Master Health Science af met als specia-

lisatie International Public Health, waarmee zij onderzoekservaring

opdeed in een internationale context. Op dit moment is zij ver-

bonden aan het Athena Instituut VU Amsterdam.

Maud Pellen is werkzaam in een managementfunctie in het UMC

Utrecht, afdeling Neurologie. Zij heeft een jarenlange ervaring als

verpleegkundige en teamleider.


Workshop 44-enw

De consultatiebureaus (jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen)

gaan per 1 januari 2012 van de thuiszorgorganisaties over naar

de GGD-en. Medewerkers van de consultatiebureaus krijgen

een andere werkgever en een andere rechtspositie, maar daar-

naast staat hen samen met de GGD-medewerkers nog een be-

langrijk traject te wachten. De GGD-en zullen wat betreft

jeugdgezondheidszorg dichterbij de cliënt georganiseerd

moeten worden: de GGD Dichtbij! Ook is integratie van het

jeugdgezondheidszorgbeleid een belangrijk doel. Bovenop

deze ontwikkelingen komen de bezuinigingsplannen vanuit

de gemeenten. Met andere woorden: een complexe opgaaf tot

veranderen met consequenties voor de organisatiestructuur,

functies en formatie, maar ook voor de cultuur en werkwijze

van de verschillende instanties. De noodzakelijke reorganisatie

om de GGD Dichtbij te kunnen realiseren, is overigens al inge-

zet voordat de medewerkers van de consultatiebureaus offi-

cieel overgaan naar de GGD. Onderdeel van de nieuwe werk-

wijze is onder anderen het werken in interdisciplinaire teams.

De gemeenten zullen in de nieuwe structuur nog sterker dan

nu een rol spelen in de vormgeving van het totale aanbod van

diensten en voorzieningen voor kinderen en gezinnen.

Gemeenten zullen vooral preventief willen werken; het streven

is om één doorlopende lijn in de ondersteuning van gezinnen

te ontwikkelen.

Angélique van de Velde, MZ Services

Integratie Jeugdgezondheidszorg

Wat betekent dit allemaal voor de medezeggenschap?

Formeel is in dit geval voor de OR van de GGD het politiek

primaat van toepassing voor wat betreft het principe van de

overdracht van personeel naar de GGD. Echter met betrekking

tot de vraag hoe de inpassing vorm krijgt en de nieuwe orga-

nisatie eruit gaat zien, en de personele consequenties daarvan

en hoe die worden opgevangen, is adviesrecht c-f artikel 25

lid 1 van de WOR van toepassing. Voor de reorganisatie en

de uitwerking van de bezuinigingsplannen op organisatie en

personeel, is het adviesrecht van toepassing. Voor de OR-en

van de thuiszorgorganisaties geldt ook het adviesrecht voor

de overdracht van personeel.

De OR-en van de GGD namen het initiatief een bijzondere

ondernemingsraad (BOR) in het leven te roepen zodat invloed

van alle partijen op de reorganisatieplannen (denk aan top-

structuur en hoofdlijnen) geborgd zou zijn. De medewerkers

van de consultatiebureaus zouden immers net als zij met de

reorganisatie te maken krijgen. Via deze BOR zou ook (formeel)

samengewerkt kunnen worden op het gebied van de overdracht

van het personeel en de voorwaarden waaronder dit zou plaats-

vinden.

Samenwerking in een BOR levert dus voor alle partijen voor-

deel op. Aan een dergelijke medezeggenschapssamenwerking

zit echter wel een heel formele kant. Zo moet de BOR opge-

richt worden middels een convenant waarin

afspraken staan over wie meedoet en

hoe besluitvorming tot stand komt.

Zonder de formele aspecten kan een

BOR niet opereren.

Maar wat mij betreft is doorslagge-

vend dat samenwerking in een BOR ervoor

zorgt dat de krachten gebundeld worden zodat

met één stem richting bestuur geopereerd

kan worden.


Workshop 44-enw

St

uu

r d

e b

on

, z

on

de

r p

os

tz

eg

el,

aa

n N

U’9

1 /

an

tw

oo

rdn

um

me

r 9

33

1 /

35

00

ZC

Ut

rec

ht

Ik ben NU lidWijzigingen in adres en / of werkgever?Geef ze bijtijds door! Vul hier je wijzigingen in en stuur de bon retour aan de ledenadministratie van NU’91, antwoordnummer 9331, 3500 ZC Utrecht

naam

lidnr. oude postcode

nieuw adres

postcode woonplaats

tel. bank / giro

Ik ben geen OR/MR lid meer per

Ik ben per OR/MR lid geworden. Mijn werkgever is

Bij verandering werkgever:

naam instelling

adres instelling

postcode / plaats ingangsdatum

Zorg anno NU is het verenigings-blad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging

Hoofdredactie en eindredactieYvonne Sturkenboom

RedactieCees van SchiltSinanda BenjaminsMarga VerbruggeRuth Heiligers

RedactieadresBernadottelaan 11Postbus 6001, 3503 PA UtrechtTel. 030 - 296 41 44Fax. 030 - 296 39 [email protected]

BladmanagerYvonne Sturkenboom

Vormgeving / conceptCrossings Communications - Utrecht

Vormgeving en productieMeneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdamwww.meneer-e.nl

PrintmanagementMPR Services - De [email protected]

Advertentie-exploitatieNU’91, UtrechtT [email protected].

UitgeverNU’91, UtrechtISSN 0927 - 4774

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten en menigen van NU’91.

Hoofdkantoor NU’91 en regio’sPostbus 6001 3503 PA Utrecht T 030-296 41 44 F 030-2963904

Groningen, Friesland, Drenthe Richard Wisman Overijssel, Gelderland Gorrit Smit Utrecht, Flevoland Ymke Hylkema Noord-Holland Esther Tibbe Limburg, Noord-Brabant Peer Meesters Zeeland, Zuid-Holland Mark Froklage

Telefonische spreekurenServiceloket NU’91Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uurdonderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of [email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken

NU’91 onlinewww.nu91.nl

Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kanhalfjaarlijks. Dit dient schriftelijk, graag met reden te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevesti-ging van uw opzegging.NU’91 ledenadministratie, Postbus 60013503 PA Utrecht

Lize SchellevisSimone SchadeSusan Konst

Palliatieve zorg voor verpleegkundigen

Palliatieve zorg door verpleegkundigen

Redactie

Adriaan Ph. Visser

Johan J.R. Bilsen

Anneke L. Francke

Verpleegkundigen lopen voorop in expliciete aandacht voor de zorg tijdens de laatste levensfase van hun patiënten. Mede door hun inzet kwam in de laatste decennia van de vorige eeuw een professionele en wetenschappelijke benadering van de palliatieve zorg voort.

In Palliatieve zorg door verpleegkundigen wordt een overzicht gepresenteerd van deze zorg in Nederland en Vlaanderen. Een keur van deskundigen staat op heldere wijze stil bij wat palliatieve zorg is, de geschiedenis, de huidige organisatie, de inhoud ervan, en bij de verschillende moeilijke beslissingen aan het levenseinde. Zij belichten uitgebreid de inhoud van zorg en hun samenwerking met andere professionals, zoals artsen, geestelijk verzorgers, psychiaters en psychologen. In een apart hoofdstuk wordt ingegaan op de palliatieve zorg voor specifieke groepen, zoals kinderen, mensen met dementie, psychiatrische patiënten en mensen uit andere culturen.

Dr. Adriaan Visser is psycholoog, onderzoeker in de psycho-sociale oncologie; assistant lector transities in Zorg, Hogeschool Rotterdam.Prof. dr. Johan Bilsen is diensthoofd van de vakgroep Maatschappelijke gezondheidszorg, Vrije Universiteit Brussel; senior onderzoeker bij de VUB-UGENT onderzoeksgroep Zorg rond het levenseinde en verpleegkundige.Prof. dr. Anneke Francke is bijzonder hoogleraar Verpleging en verzorging in de laatste levensfase, Vrije Universiteit in Amsterdam; coördinator van het onderzoeksprogramma Verpleging en Verzorging bij het NIVEL.

Visser, B

ilsen en Francke (red.) Palliatieve zorg

door verp

leegkund

igen

www.elseviergezondheidszorg.nl

Visser_DEF.indd 1 30-03-11 16:39

In Palliatieve zorg voor verpleegkundigen wordt ingegaan op de vele facetten van palliatieve

zorg: de geschiedenis, de huidige organisatie, de inhoud van de zorg en de verschillende

moeilijke beslissingen aan het levenseinde. Daarnaast wordt de samenwerking tussen ver-

pleegkundigen, verzorgenden, artsen, paramedici en vrijwilligers uitgebreid belicht.

Immers een belangrijk kenmerk van palliatieve zorg is het multidisciplinaire karakter.

De arts draagt de eindverantwoordelijkheid voor de ingrijpende beslissingen die in overleg

met de patiënt, zijn naasten en de betrokken zorgverleners genomen moeten worden.

In dat besluitvormingsproces spelen verpleegkundigen echter een belangrijke rol en zijn

vaak betrokken bij de uitvoering van de uiteindelijke beslissing.

In een apart hoofdstuk wordt aandacht besteed aan palliatieve zorg voor specifieke groepen

- kinderen, mensen met dementie of een verstandelijke beperking, psychiatrische patiënten,

mensen met een niet-westerse culturele achtergrond - en de specifieke kennis en vaardig-

heden die dat vraagt van de betrokken zorgverleners.

titel Palliatieve zorg door verpleegkundigen

auteur A. Visser, J. Bilsen, A. Francke

ISBN 978 90 352 3306 5

druk 1e druk 2011 (Reed Business)

prijs € 37.50

24 ZORGANNO NU December 2011werkt voor de zorg

BEROEPSORGANISATIE VOOR DE VERPLEGING EN VERZORGING

Gelukkig en gezond 2012

...zorgen dat je de nieuwe NU’91 agenda gaat gebruiken!!

Diversiteit in beleving van lijden en stervenden en vind het leuk om samen met de andere leden toe...

Documents

Transcript of Diversiteit in beleving van lijden en stervenden en vind het leuk om samen met de andere leden toe...