Devletin Başarısızlığının Anatomisi
-
Upload
coskun-can-aktan -
Category
Economy & Finance
-
view
49 -
download
0
Transcript of Devletin Başarısızlığının Anatomisi
DEVLETİN BAŞARISIZLIĞININ
ANATOMİSİ
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
I.GİRİŞ
I. Kamu ekonomisinde ortaya çıkan yetersizlikler
II. Kamu sektörünün işleyişinden kaynaklanan sorunlar
II.KAMU EKONOMİSİNDE OPTİMİZASYONUN
SAĞLANAMAMASINDAN KAYNAKLANAN
BAŞARISIZLIKLAR
• A. Siyasal Arz Cephesinden Kaynaklanan
Sorunlar
• B. Siyasal Talep Cephesinden Kaynaklanan
Sorunlar
• C. Siyasal Arz ile Siyasal Talep Arasındaki
İlişkilerden Kaynaklanan Sorunlar
• D. Oylama Sürecinden Kaynaklanan Sorunlar
Siyasal Arz Cephesinden Kaynaklanan Sorunlar
• Politikacıların “Özel Çıkar” Güdüsü
• Siyasal İktidarın Miyopluğu
• Hizmet Kayırmacılığı
• Politik Rekabetin Eksikliği
• Parti İçi Demokrasi Eksikliği
• Bürokratik Etkinsizlikler
• Siyasal Etik Sorunu
• Ortanca Seçmen Teorisi
• Piyasa Başarısızlıklarının Giderilmesindeki Yetersizlikler
• Kamusal Mal ve Hizmet Sunumundaki Etkinliğin Değerlendirilmesindeki Güçlükler
Politikacıların “Özel Çıkar” Güdüsü
• Politikacıların özel çıkar maksimize etmek istemesi
devletin başarısızlığı teorisinin temelini oluşturur.
• Bu modelde politikacılar daha çok özel çıkar elde etmek
peşindedirler.
Siyasal İktidarın Miyopluğu
• Kamu Tercihi İktisatçılarına göre politikacıların amacı
oylarını maksimize etmektir.
• Politikacılar uzun dönemli ekonomik politikaları yerine,
kısa dönemli sonuçlar alınabilecek politikaları tercih
eder buna “politik miyopluk” denir.
Hizmet Kayırmacılığı
• Politikacılar kendi seçmen bölgelerinde daha fazla çıkar
elde etmek için bu bölgelere daha fazla hizmet getirirler
buda kamu kaynaklarının etkinsiz dağıtımını sağlar.
Politik Rekabetin Eksikliği
• Politikanın içinde bulunduğu rekabet ortamı, politikacının
davranışlarını oy kaybı ve kazancı yönünde sürekler.
• Siyasal katılımın sağlanması için “politik rekabet” gereklidir.
Parti İçi Demokrasi Eksikliği
• Partilerdeki genel eğilim güçlü bir lider önderliğindeki parti
içi yönetim yapısıdır.
• Partiler, milletvekili adaylarını objektif kriterlere
dayanmaksızın yapmaktadırlar.
Bürokratik Etkinsizlikler
• Bürokrasi, siyasal süreci uygulamada
önemlidir. 2 temel görüş vardır:
1. Parkinson Kanunu
2. Peter İlkesi
• Gordon Tullock’a göre modern toplumlarda
bürokratlar üstlerinin emirlerinden ziyade
farklı güdülere sahiptir.
Siyasal Etik Sorunu
• Siyasette yada devlette uyulması gereken normlar,değer
yargıları “siyasal etiği” ifade eder.
• Siyasal etiğe aykırı davranışlar “siyasal yozlaşma adını”
alır.
Ortanca Seçmen Teorisi
• Bu teori, partilerin siyasal seçim sürecindeki başarısını “Ortanca Seçmen” grubunun tercihine bağlı olduğunu ifade eder.
• İktidar partisi, ortanca seçme grubunun talep ettiği politikaları üretirse seçimi tekrar kazanabilir.Bu teorinin işlemesi için 2 temel şart vardır:
• 1)Seçmen tercihin tek zirveli olması
• 2)Oylamada basit çoğunluk olması
Piyasa Başarısızlıklarının
Giderilmesindeki Yetersizlikler
• Piyasadaki başarısızlıklarının giderilmesi için
devlet, gerek mal gerekse hizmet üretimi
üstlenerek gerekse elindeki (vergi, teşvikler vs.)
araçlarla müdahale eder. Bu müdahaleler her
zaman pareto -optimal sonuçlar vermez.
Kamusal Mal ve Hizmet Sunumundaki Etkinliğin
Değerlendirilmesindeki Güçlükler
• Piyasadaki firmaların mal ve hizmet sunumundaki
etkinliğini ölçmek için bazı kriterler
bulunmaktadır.(Teknik etkinlik, maliyet etkinliği,
ölçek etkinliği..)
• Kamu sektöründeki faaliyetler daha çok ara
mallar üretmeye yöneliktir.
• Kamusal alanındaki sürekli rekabet eksikliği de
kamusal performansların ölçülmesini zorlaştırır.
B. Siyasal Talep Cephesinden Kaynaklanan
Sorunlar
Seçmenin Eksik Enformasyona Sahip Olması
Seçmenin İlgisizliği
Seçmenin Politik Miyopluğu
Seçmenin Siyasal Talebini
Açıklamaması:Oylama Maliyeti ve Bedavacı
Sorunu
Mali Aldanma
Özel Çıkar Grupları ve Rant Kollama
Seçmenin Eksik Enformasyona Sahip Olması
• Temsili demokrasilerde sahip - vekil
ilişkisinden dolayı seçmenler parti ve adaylar
ile ilgili sınırlı bilgiyle tercih yaparlar.
Seçmenin İlgisizliği
• Toplumda siyasete duyarlı seçmenler karar alma sürecinde
etkili oldukları için önem taşırlar.
Seçmenin Politik Miyopluğu • Seçmenler kısa vadede kendilerine fayda sağlayan ancak
uzun vadede bedelini ödeyecekleri politikaları dikkate
alırlar.
Seçmenin Siyasal Talebini Açıklamaması:Oylama
Maliyeti ve Bedavacı Sorunu
• Seçmenler bazen siyasal taleplerini açıklarken
çekingen davranırlar.Bunun sebepleri, oylama
maliyeti yüksekliği ve bedavacı sorunu dur.
Mali Aldanma
• Mali aldanma, vergi mükellefi olan seçmenlerin
devletin sunduğu mal ve hizmetlerin kendilerine
olan maliyetini tam olarak bilmemeleri nedeniyle
bu mal ve hizmetlere taleplerini sürekli
artırmasıdır.
Özel Çıkar Grupları ve Rant Kollama
• Rant kollama, özel çıkar gruplarının kamu kaynaklarını
kendilerin daha fazla dağıtılacak şekilde kamu kararlarının
alınması ve uygulanması yönelik politikalardır.
C. Siyasal Arz ile Siyasal Talep Arasındaki
İlişkilerden Kaynaklanan Sorunlar Seçmen ile Politikacı Arasındaki Asimetrik Enformasyon Sorunu
Politikacı ile Bürokrasi Arasındaki İlişkiler: Asimetrik Enformasyon ve
Yetki Devri Sorunu
Bürokrasi ile Özel Çıkar Grupları Arasındaki İlişki: Bürokratik Ele
Geçirme
D. Oylama Sürecinden Kaynaklanan Sorunlar
Çoğunluğun Temsili ve Azınlık Oyları Sorunu
• Günümüzde doğrudan demokrasinin imkansızlığı
karşısından temsili demokrasi hakimiyeti vardır.
• Parlamentodaki temsilci çoğunluk halkın iradesi
temsil etmemektedir.
Yasama Organındaki Mübadele:Oy Ticareti
Oy ticareti, partilerin karşılıklı olarak birbirlerinin
yasa tekliflerini desteklemek için anlaşmalarıdır.
III.KAMU SEKTÖRÜNÜN İŞLEYİŞİNDEN
KAYNAKLANAN BAŞARISIZLIKLAR Merkeziyetçi Yönetim Yapısı
İşlem Maliyetlerinin Yüksekliği
Kamu Sektöründeki Performansa Dayalı Ücret ve
Ödüllendirme Mekanizmasını Yetersizliği
Ortak Mülkiyet Trajedisi ve Ortak Mülkiyetten
Kaynaklanan Etkinsizlikler: İsraf ve Savurganlık
Kamu Sektöründeki Saydamlığın Yetersiz Olması
Yetersiz Denetim Yapısı
Kamu Sektöründen Reform Yapma Güçlüğü
Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Gerçekleşmemesinden
Kaynaklanan Başarısızlıklar
Merkeziyetçi Yönetim Yapısı
• Kamu sektöründe genel eğilim merkeziyetçi bir
yönetim yapısıdır.
İşlem Maliyetlerinin Yüksekliği
• Kamu sektörünün mal ve hizmetlerinden
yararlananlar,bir takım maliyetlere(genelde vergi..)
katlanmak durumundadırlar.
Kamu Sektöründeki Tekelci Yapı • Devlet uzun yıllar bazı sebepler ile mal ve hizmet
üretiminde tekel olmuştur bu sebeple üretim
maliyetleri, denetim azlığı, finansman sorunu gibi
sorunlar ortaya çıkmıştır.
Kamu Sektöründeki İçsel Ekonomiler:Politik
Negatif Ölçek Ekonomileri
• Kamu sektöründeki bazı birimlerdeki geniş
ölçekli üretim artan ortalama maliyet, etkinsiz
yönetim,artan kırtasiyecilik gibi sonuçlar
doğurur.
Kamu Sektöründeki Performansa Dayalı Ücret ve
Ödüllendirme Mekanizmasını Yetersizliği
• Kamuda sunulan mal ve hizmetlerin geri
dönüşü ve nitelikleri tanımlamak zor olduğu için
bu örgütlerin performansını ölçmek zordur.
Ortak Mülkiyet Trajedisi ve Ortak Mülkiyetten
Kaynaklanan Etkinsizlikler: İsraf ve Savurganlık
• Kamu mülkiyetinde gerçek sahip yoktur, bu
nedenle kamu kaynakları kullanılırken özel
mülkiyetteki özen gösterilmez.
Kamu Sektöründeki Saydamlığın Yetersiz Olması
• Kamusal yönetimde saydamlık, kamusal alanla ilgili bilgilerin vatandaş ve sivil toplum kuruluşlarına açık olmasıdır.
Yetersiz Denetim Yapısı
Kamu Sektöründen Reform Yapma Güçlüğü
• Kamuda ki en önemli sorunlardan biride etkin ve verimli mal ve hizmet üretmeye yönelik çalışmaların büyük bir dirençle karşılaşmasıdır.
Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Gerçekleşmemesinden Kaynaklanan Başarısızlıklar
IV. SONUÇ
• Devletin başarısızlığı teorisi, siyasal karar alma sürecindeki
ve kamu sektöründeki etkinsizlikleri içeren bir teoridir.
• Bu teori, piyasanın mutlak başarılı olduğu sonucuna
götürmez. Piyasa da devlet gibi “mükemmel” olmaktan
uzaktır.
Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
http://www.canaktan.org