DEĞER ANALİZİ

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

20

.12

.20

10

1

DEĞER ANALİZİ Maliyeti etkileyen unsurlardan gereksiz olanlarıyla

mücadele etmek için kullanılan yöntemlerden biri olan değer analizi, gereksiz masraflarla mücadele için geliştirilmiş bir metoddur.

Değer analizi, belirli bazı tekniklerin, bilgi temelinin ve öğrenilmiş bir grup becerinin kullanılması ile yürütülen bir felsefedir.

Değer analizi, çeşitli özel tekniklerin uygulandığı bir yaklaşımdır. Bu yönteme bilimden çok bir sanat gözüyle de bakılabilir.

Değer analizi tekniklerinin birçoğu yeni değildir ve bunların uygulanması için mühendis olmak koşulu da yoktur.

20

.12

.20

10

2

DEĞER ANALİZİ Değer analizi, ürün, işlem ve hizmeti gerekli

fonksiyonları yerine getirecek şekilde, optimum değerde ve en düşük maliyetle elde etmeye çalışan sistemli bir teknikler bütünüdür.

Değer analizi, klasik maliyet düşürme teknikleri için bir alternatif değildir. Daha kapsamlı sonuçlar almak için geliştirilmiş bir yöntemdir.

Değer analizi, ürün kalitesini değiştirmeden, aynı işlerliği ve güvenilirliği daha düşük bir maliyetle elde etmek için düzenlenmiş bir yaklaşımdır.

20

.12

.20

10

3

Değer analizi’ nde; . Ürünün fonksiyonu nedir? . Bu fonksiyon gerekli midir? . Maliyeti nedir? . Aynı fonksiyonu başka hangi ürün yerine

getirebilir? . Bunun maliyeti ne olacaktır?

gibi soruların cevapları bulunmaya çalışılır.

Değer analizi, bir ürünün veya işleminin fonksiyonu ile maliyeti arasındaki ilişkileri düzenleyerek ürünün değerini yükseltmeyi amaçlayan bir metoddur.

20

.12

.20

10

4

DEĞER KAVRAMI Değer, fonksiyonun beklenen kalite ve zamanda

gerçekleşmesini, mümkün olan minimum maliyetle elde ederken ortaya çıkar. Değerin maliyetle direkt bir ilişkisi yoktur. Bir ürünün değerinin ortaya konulabilmesi için aynı performansı sağlayabilen diğer bir ürünle mukayese edilmesi gerekmektedir.

Değer analizinin mucidi Miles’a göre ise, değer; bir ürünün alımında veya üretiminde uygun kullanım ve etkin faktörlerin yaratılması için harcanması gereken minimum miktardaki paradır.

Değer analizinin ilgilendiği temel ekonomik değerler, malın kullanım değeri, etkileyici değeri, değişim değeri ve maliyet değeridir.

20

.12

.20

10

5

Maliyet Değeri: Üretim için gerekli işçilik, malzeme ve diğer tüm masrafların toplamıdır.

Maliyet Değeri = Satın alma değeri +Üretim masrafları + Pazarlama masrafları

Değişim Değeri: Bir ürün ya da hizmeti diğerine tercih etmemize neden olan niteliklerin parasal ölçüsüdür.

Kullanım Değeri: Ürünün ortaya koyduğu fonksiyona verdiğimiz değerdir. Değer analizi, bir ürünün kullanım değerini, bu ürünün fonksiyonunu inceleyerek ve benzer ürünlerle karşılaştırma yaparak saptar.

Etkileyici Değer: Bir mal veya hizmete sahip olması istenen özellikler, görünüş ve çekiciliktir.

20

.12

.20

10

6

DEĞERİN NORMAL DERECESİ VE ÖNEMİ Normal kullanımda ürün, eğer rakiplerinden daha

iyi fikir, proses, malzeme ve fonksiyon içeriyorsa, değerin derecesi iyi sayılır.

Ancak, kaybedilmiş bir satılmış hacmi ortaya koyuyorsa, değerin derecesi kötü kabul edilir.

En iyi değer, gerekli fonksiyon maliyetle gerçekleştiğinde elde edilir. En iyi değer iki kavram ile belirlenmektedir: İşlerlik ve maliyet.

DEĞER(kullanım+etkileme+değişim)maks = Fonksiyon / (Maliyet)min

20

.12

.20

10

7

DEĞER ANALİZİNİN FONKSİYONU

Değer analizi bir ürünün dizaynını basitleştirip, üretim sürecini daha ekonomik hale getirerek maliyeti düşürmenin yanı sıra da, ürünü mümkün olan en fazla faydayı sağlayacak şekle getirmeyi de amaçlamaktadır.

Değer analizi bu fonksiyonların yerine getirmek için diğer yönetim tekniklerinden kısmen veya tamamen yararlanır. Ayrıca yeni yönetim tekniklerini araştırmak ve uygulamak da değer analizinin görevleri arasındadır.

Gereksiz maliyetlere neden olan faktörlerin etkisini azaltmak için öncelikle bir işletmede söz konusu olabilecek maliyetler hakkında yeterli bilgiye sahip olmak gerekmektedir. Ekip çalışması çok önemlidir.

20

.12

.20

10

8

DEĞER ANALİZİNİN PRENSIPLERİ

Değer analiziyle birlikte diğer maliyet düşürme tekniklerinde geçerli olan prensiplerden en önemlisi “objektiflik” tir.

Objektivite, belirlenmiş herhangi bir amaca giden yolda tarafsız olmak anlamındadır. İkinci prensip; analize tabi tutulan ürünün mümkün mertebe başlangıç safhalarında ele alınmasıdır.

Değer analizinde karşılaşılan en büyük güçlüklerden biri, kişilerin mevcut çalışma düzenlerinin değişimine ve yeniliğe karşı duydukları isteksizliktir. Değişimleri engelleyen bir diğer etmen, mali yüktür.

3.prensibi; organizasyon içindeki tüm uzmanlık bilgilerini biraraya getirmektir.

20

.12

.20

10

9

DEĞER ANALİZİNİN DİĞER MALİYET DÜŞÜRME TEKNİKLERİNDEN FARKLARI

Maliyetin düşürülmesini hedef alan diğer yönetim teknikleri incelendiğinde bunların genelde mevcut ürüne bağlı oldukları görülür. Özellikle, üretim maliyetleri açısından diğer teknikler, ürünün üretim yöntemlerini daha az masraf ve daha az malzeme kullanımını gerçekleştirecek şekilde düzenlemeye çalışır.

Değer analizi de bu konularla ilgilenir. Ama diğerlerinden daha geniş kapsamlı bir yöntemdir. Burada, amacın veya ürünün fonksiyonunun sınanması ile başlanır. Sonuçta gereksiz maliyetle saptanır ve yok edilir. DA’nın objektif prensibi, yüksek masraf bölgelerinin sınanması yoluyla kar ı arttırmaktır.

20

.12

.20

10

10

DEĞER ANALİZİNİN DİĞER MALİYET DÜŞÜRME TEKNİKLERİNDEN FARKLARI

DA, öncelikle ürünün imalat masrafı içerisinde önemli bir yer tutan “malzeme ya da materyal masrafları” ile ilgilenir.

Ancak ürünün maliyetini düşürmeyi ve değerini yükseltmeyi amaçlayan DA, mevcut ürün üzerinde her zaman kesin bir sonuç elde edemeyebilir.

Ayrıca diğer teknikler, sistematik kökenli olduklarından konuyla ilgili hiçbir alternatif çözüm getiremezler. DA ise fonksiyonel kökenlidir.

DA çalışmasında fonksiyonun önemi büyüktür. Öncelikle ürünün istenen fonksiyonlarının tümünün ortaya konması ve karşılaştırma yolu ile değerlendirilmesi gerekmektedir.

20

.12

.20

10

11

DEĞER ANALİZİNDE FONKSİYONEL YAKLAŞIM

Fonksiyonel yaklaşım, maliyetleri aşağıya çekmek amacıyla üzerinde çalışılan ürün veya prosese geniş bir perspektif ile bakabilmeyi içerir.

Bu perspektif tasarım ve malzeme dahil, fonksiyonu oluşturan tüm unsurların değiştirilebileceğini kabul eder.

Bir mamülün en düşük toplam maliyeti sağlayacak şekilde dizaynı ve üretimi amacıyla, değer analistlerinin fonksiyon bilincine sahip olmaları gerekmektedir. Fonksiyonel yaklaşımdan en fazla fayda için DA çalışması “ar-ge” aşamasında başlatılmalıdır.

20

.12

.20

10

12

FONKSİYONEL KAVRAMI VE ÖNEMİ Fonksiyon, ürün veya hizmete kazandırılmış

özellikler tarafından belirlenen performans düzeyidir. Üreticinin karşılaştığı en önemli sorunlardan biri de,

ürettiği mamüle bir fonksiyon kazandırmaktır. Fonksiyonel yaklaşımda tasarımcılara önemli

görevler düşer. Tasarımcı üzerinde çalıştığı ürünün, tüketicinin hangi gereksinmesini karşılayacağını bilmeli ve bu gereksinmeyi en kısa yoldan karşılamak için gerekli fonksiyonları kazandırmalıdır. Ayrıca bu ürünün kullanım alanını da dikkate almalıdır.

Ancak üretilen ürünlerde, uygun oranda etkileyici fonksiyonu da önemlidir. Satınalınabilirlik bir bütündür.

20

.12

.20

10

13

FONKSİYONLARIN SINIFLANDIRILMASI

Fonksiyonlar nesnelerin doğal ve karakteristik özellikleri ile ortaya çıkarlar. Genelde 3 gruptadırlar;

Temel Fonksiyonlar: Mamülün dizaynında ya da yaratılmasında ana amaçtır. Yani yeterli bir gereksinimi karşılamak için üretilmesi düşünülen mamülün temel fonksiyonu, söz konusu gereksinimi karşılamaktır.

İkincil Fonksiyonlar: Temel fonksiyonların yerine getirilmesini destekleyen fonksiyonlardır. Temel fonk.için uygun zemini hazırlarlar.

Gerekli Olmayan Fonksiyonlar: Bunlar ürünün, ne temel ne de ikincil fonksiyon olarak gereksinme duymadığı fonksiyonlardır.

20

.12

.20

10

14

FONKSİYONLARIN ANALİZİ (FA)

Fonksiyon analizi, bir ürünün ya da hizmetin kullanılabilirliğini ve performans analizini ortaya çıkarmak için kullanılan teknikleri içerir. Değer analizinin değer disiplinlerini diğer dizayn veya maliyet düşürme programlarından ayırt etmeye yarar.

Tüm ürünler, malzemeler, hizmetler fonksiyonları sayesinde açıklanabilirler. FA genel bir terminoloji ile disiplinler arası iletişimi sağlar.

FA’ da ürün ve bileşenleri fonksiyonlara dönüştürülmektedir. Ürünün varoluş nedeni gözönüne alınarak öncelikle üzerindeki parçalar listelenir ve herbir parça için fonksiyon belirlenir. Metod fonksiyonun iki kelime ile ifadesini içerir.

20

.12

.20

10

15

FONKSİYONLARIN ANALİZİ (FA)

Daha sonra fonksiyonlar temel ve ikincil olarak sınıflandırılır. Herhangi bir fonksiyonu yerine getirecek genelde birden fazla seçenek vardır.

Önemli olan bu fonksiyonun değerini doğru saptamak ve onu yerine getirecek en uygun seçeneği belirleyebilmektir.

20

.12

.20

10

16

DEĞER MÜHENDİSLİĞİ SÜRECİ

20

.12

.20

10

17

DEĞER ANALİZİ PROGRAMI ZAMANLAMASI

DA çalışmalarına başlamadan önce, bu çalışmaların ürünün veya işlemin hangi aşamasında uygulanması gerektiğini belirlemek için bir zaman planına gereksinme duyulur.

DA programı zamanlaması; * Dizayn (%50): Tek tek parçalara veya işlemlere

uygulanabilen DA çabalarının %50’si ürünün dizayn aşamasına yöneltilmelidir.

* Üretim mühendisliği (%40) * Üretim aşamalarında olmak (%10), üzere 3

safhada incelenir.

20

.12

.20

10

18

DEĞER ANALİZİ GÖREV PLANI

Değer analizi çalışmalarının sistematik bir plana uygun olması gereği iş veya görev planı (job plan) denilen bir planın geliştirilmesi sonucunu doğurmuştur.

Ancak maliyet düşürme çalışmalarında genellikle bu şekilde sistematik bir planın tamamen uygulandığı görülmemiştir. Hatta çoğu zaman planın bir bölümünü başarma olasılığı görülmeyince, o kısım olduğu gibi ihmal edilmiştir.

Değer analizi görev planı hazırlanırken şu noktalar dikkate alınmalıdır;

20

.12

.20

10

19

Çözümü gereken problem tam olarak kavranmalı ve sorunun nereden kaynaklandığı araştırılmalıdır.

Bu konuda gerekli bilgi toplanmalıdır. Yeni ve değişik fikirlere açık ve yaratıcı

olunmalıdır. Hareket planını oluşturmak için etkili programlar

hazırlanmalıdır. Hazırlanan programlar düzenli ve doğru bilgileri

içerir nitelikte olmalıdır.

20

.12

.20

10

20

GÖREV PLANININ BÖLÜMLERİ:

Miles’a göre; 1. Yönlendirme (oryantasyon) 2. Bilgi 3. Etüd 4. Analiz 5. Program Planlaması 6. Programın Uygulanması 7. Özet ve Sonuçlar

20

.12

.20

10

21

Heller ise, 6 aşamalı bir görev planını önermektedir:

Bilgi Yaratma Değerlendirme Araştırma Raporlama Uygulama

20

.12

.20

10

22

DEĞER ANALİZİNDE TEMEL AŞAMALAR Değer analizi çalışmasında izlenmesi gereken temel

aşamalar, görev planında olduğu gibi, çeşitli yazarlarca birbirine çok yakın olmakla beraber farklı biçimlerde belirtilmiştir. Bu aşamaların genel olarak kabul edilen şekli aşağıdaki gibidir:

1. Problemin tanımlanması 2. Fonksiyonların belirlenmesi ve hipotezin

olaşturulması 3. Karşılaştırma yoluyla fonksiyonların

değerlendirilmesi 4. Değer alternatiflerinin geliştirilmesi 5. Sonuçların değerlendirilip işletmeye sunulması. 2,3 ve 4. adımların, değer analizi tekniğine özgü

olmaları nedeniyle daha önemli oldukları söylenebilir.

20

.12

.20

10

23

DEĞER MÜHENDİSLİĞİ SÜRECİNİN SAFHALARI

20

.12

.20

10

24

1. BAŞLANGIÇ SAFHASI Organizasyon değer mühendisliği etüdünün başlatılması ve

başarısında yönetim desteği çok önemlidir. Şu soruların işin başlangıcında cevaplandırılması lazımdır:

Etüdün kapsamı nedir? Etüdün ne olmadığının açıklanması. Etüdü kim finanse etmektedir ve bu iş için ne kadar

para gereklidir? Etüdü kim onaylamaktadır ? Etüt sonuçlannın'öngörülen kullanıcıları kimlerdir? Beklenen format nedir? Sözlü / Yazılı ? Organizasyonun hangi düzeyleri devreye girmelidir ? Coğrafi alanlar hangileridir ? Öngörülen zaman, işgücü ve maliyet nedir ?

20

.12

.20

10

25

Proje Seçimi Değer analizinde en önemli konu, tüm ilgililer

tarafından da kabul edildiği gibi, mevcut problemin fark edilmesi ve tanımlanmasıdır. Değer analizi çalışmasının başlangıcında, incelenecek ürünlerin seçilmesi gereklidir.

Piyasaya sunulmuş bir mamul istenen nitelik ve güvenilirlikten yoksun olduğu için veya kalite düşüklüğünden dolayı firmanın piyasadaki itibarını sarsıyor olabilir. Bu durumda ürüne değer analizi uygulamak kesinlikle gereklidir. Değer analizi uygulamak için yalnızca kalite ve güvenilirlik konusunda sorunlar bulunması şart değildir. Bu konuda herhangi bir sorun yoksa bile değer analizi uygulanabilir.

20

.12

.20

10

26

Genel olarak ; Yüksek maliyet Fazla miktarda üretim Karışık tasarım Çok işlem / operasyon içermesi Genel olarak gerçekleştirilmesinin zorluğu Standardizasyon için olanak sunması Değişen pazar durumlarına karşı rekabet

edemeyecek düzeyde olması Hurda maliyetinin yüksek olması gibi konular

değer analizi uygulamalarına potansiyel teşkil eder.

20

.12

.20

10

27

Bir değer analizi çalışmasına başlanırken, konunun seçiminde göz önüne alınacak noktalar şu şekilde ortaya çıkmaktadır:

Ekonomi Piyasa baskısı Konstrüksiyon tarihi Teknik yönden düşünceler İnsan tepkileri Yukarıda belirtilen unsurların önem sırası firmanın

yapısına ve problemin niteliğine göre değişir.

20

.12

.20

10

28

DM ETÜDÜ AŞAĞIDAKİLERİ SAĞLAMALIDIR:

Bir problemi çözmek için, ihtiyaç gerçekçi olmalı ve yönetim tarafından desteklenmelidir.

Basan ve tamamlama için iyi bir olasılığı mevcut bulunmalıdır.

Önemli hedefleri olmalıdır. Etüt yapılmış olan alandaki insanlar için önemli

olmalıdır. Talep sahibi ve ekip üyelerinin katılım ve

taahhüdü olmalıdır. Kabul görülebilir olmalıdır. Talep sahibi veya karar

vericinin değişimi kabullenmesi gerekmektedir.

20

.12

.20

10

29

DEĞER MÜHENDİSLİĞİ EKİBİ Bir DM ekibi normal olarak 3-7 üyeden oluşmalıdır.

Yediden fazla üye olduğunda, etkileşim karmaşıklaşır, tanışmalar belirsizleşir ve grup çözülmeye başlar.

Bir ekibi oluştururken, aşağıdaki nitelikleri gözönüne almak çok önemlidir.

1. Kişilerin tecrübe, yetişmişlik, görüş açılan, meslek ve coğrafi temsil bakımından iyi bir dengede olması için grubun disiplinler arası bir nitelikte bulunması gereklidir.

2. Yön, baskı ve politikaları en aza indirmek amacıyla üyeler organizasyonca eşdeğer hiyerarşik düzeylerinden gelmelidir.

3. Tüm ekip üzerinde bir karar vericinin bulunması bazı hallerde faydalıdır.

20

.12

.20

10

30

4. Üyelerden bir veya birkaç üyenin DM sürecini iyi hazmetmiş olması gereklidir. Ayrıca üçüncü bir "kolaylaştırıcı" veya bir danışman DM metodolojisini sağlayabilir.

5. Bir üyenin, etüt edilmekte olan mamul veya madde üzerinde "uzman kişi" olması gereklidir.

20

.12

.20

10

31

PROJE VE ETÜDÜN MİSYONU

DM etüdü seçilip tariflendikten ve ekip oluşturulduktan sonra, ekip için bir misyon tarifinin yapılması ve formüle edilmesi çok yararlıdır. Bu ifade proje veya etüt ile neyin ve ne için başarılmasının geniş tarifinin kısa bir ifadesi olmalıdır.

20

.12

.20

10

32

MAMUL TARİFİ VE DÖKÜMANTASYON Organize olup hazırlandıktan sonra, ekip etüdü

yapılan madde üzerinde bilgileri toplamaya ve mamul ve komponentlerin olgularını gözden geçirerek tarifini yapmaya başlar. Muhtemelen bütün bilgi kaynaklarının incelenmesi gereklidir.

Mamul tarifinin maksadı, mamulün tasarım şeklini, imalatı veya bugün kullanışını tariflemektir.

"Patlama Diyagramları" yani mamulün bütün komponentlerinin aynı anda detaylarını gösteren diyagramlar bu safhada yararlıdır.

Tablo 2.4., masa pergeli için komponentler listesini vermektedir. Şekil 2.5., Tablo 2.4. için kullanılan ürünü göstermektedir:

20

.12

.20

10

33

ŞEKİL 2.5. ESKİ VE YENİ TASARIM 20

.12

.20

10

34

TABLO 2.4. BİR MAMUL İÇİN (PERGEL) VE BİR FONKSİYON (ARK ÇİZİCİ) İÇİN KOMPONENT

LİSTESİ VE FONKSİYON TARİFİ 20

.12

.20

10

35

2. BİLGİ TOPLAMA SAFHASI

Bu bölümde, problemin çözümü için gerekli olabilecek tüm bilgilerin toplan ması amaçlanır. Bu bilgiler maliyet, kalite tüketici istek ve gereksinmeleri, satıcılar, incelenecek ürün veya işlemle ilgili fonksiyonlar ve diğer özellikler ile ilgili olmaktadır.

Bunun yanı sıra uzmanlık gerektiren konularda o konunun uzmanına danışılmalıdır. Bu safhada fiyat, kalite ve diğer konularda yapılacak gerekli çalışma sürelerinin de belirlenmesi gerekmektedir.

Bu safhada yapılması gereken çalışmalar şunlardır :

20

.12

.20

10

36

Yararlı, olabilecek tüm fikirlerin ortaya atılması özendirilmelidir.

Bu amaçla tartışma toplantıları (beyin fırtınası) düzenlenmelidir.

Çözümü gereken ya da araştırılan konuya ilişkin ortaya atılan tüm görüşler kaydedilmelidir.

Değişik malzemeler, işleme ve üretim yöntemleri, parçaların dizaynının değiştirilmesi gibi konular sistematik olarak araştırılmalıdır.

Ürün veya işlemin tüm fonksiyonları belirlenmeli ve gereksiz olanlar saptanmalıdır.

20

.12

.20

10

37

DEĞERİN KALİTATİF ANALİZİ-FONKSİYON ANALİZİ

Mamul ve bütün komponentleri fonksiyon veya maksatlarını tayin etmek üzere incelenir. Bilgi safhasında listelenmiş olan komponentlerin hepsi için fonksiyonlar, not edilir. Fonksiyon analizi, fonksiyonun bir şematik açıklanması ile yapısal ve açıklamalı tekniklerden oluşur. Bu suretle değerin kantitatif bir analizine varabilmek için temel çalışma tamamlanmış olur. Bu metod fonksiyonların yalnızca iki kelime ile tariflenmesini gerektirir.

Fonksiyon kavramını açıklarken de değinildiği gibi ürünler, bazı temel ve ikincil fonksiyonlara sahiptir. Değer analizine tabi tutulacak ürünün bu temel ve ikincil fonksiyonları belirlenmek ve tanımlanmak zorundadır.

20

.12

.20

10

38

FONKSİYON ANALİZİ SİSTEMLERİ TEKNİĞİ (FAST)

Bugün DM uygulamacıları tarafından kullanılan yapılaştırılmış çok iyi bilinen güçlü bir fonksiyon analizi tekniği Fonksiyonel Analiz Sistemler Tekniğidir.

Teknik; neden-sonuç hiyerarşisi temeline dayanan iki kelimelik fonksiyon tarifine izin vermektedir.

FAST diyagramları görsel olarak, temel fonksiyonun sağlanmasında gerekli bütün fonksiyonların aralarındaki ilişkileri göstermektedir. Bu önemli faaliyet fonksiyonları belirlediği gibi, aynı zamanda da bunları parçaların sağladığı fonksiyonlarla da birleştirir.

Bir ürün tasarlanırken, ürünün fiziksel ve fonksiyonel görünümü birlikte göz önüne alınır.

20

.12

.20

10

39

20

.12

.20

10

40

Üründeki fiziksel görünümün, teknolojik eskimeye maruz kalmasına karşılık, ürünün fonksiyonel görünümü her zaman için geçerlidir. Fiziksel görünüm ürünü parçalara bölerek, daha çok kullanılmasına karşılık, fonksiyonel görünüm ürünü faaliyetlere böler ve kullanılışı daha azdır.

20

.12

.20

10

41

Bir ürünün fiziksel görünümü, malzeme tasarımlarını, malzeme listelerini, ürün ve parça çizimlerini, patlatılmış resimlerin katalogunu ve daha pek çok bilgiyi içerir. Bir ürünün fonksiyonel görünümü ise, ürünün birincil ve ikincil fonksiyonlarını içerir.

20

.12

.20

10

42

Değer Analizi / Değer Mühendisliğinin amacı yeni bir ürün geliştirmek, yeni bir ürün tasarlamak, kullanılan ürünün maliyetlerini düşürmekten tutun, pazar pozisyonunu geliştirmek için yeni bir ürün tasarlamaya kadar gidebilir.

FAST diyagramının ilk amacı mantıklı bir şekilde yaratıcılığı arttırmaktır. Bugün, müşteri istekleri ve maliyetlerle ilgili bir görüş sağlayarak tasarım ve imalatı kolaylaştırmaya yardımcı olur.

FAST bir ürünü anlamak için kullanılır; onu tekrar tasarlamak için değil.

20

.12

.20

10

43

Bythevvay‘ in geliştirdiği FAST diyagramlarında Temel Fonksiyon Belirleme Mantığını oluşturan dokuz soru şöyledir;

20

.12

.20

10

44

ŞEKİL 2.8. VE ŞEKİL 2.9. ELEKTRİK AMPULÜ FAST DİYAGRAMLARI

20

.12

.20

10

45

Şekil 2.8.'de Frank Wojciechowski (Xerox Firması) ve Richard Park (Chrysler Firması) tarafından geliştirilen elektrik ampulü FAST diyagramı yer almaktadır.

Park ve Wojciechowski, Nasıl-Neden mantığını ve kesikli çizgileri kullanmaya başlayarak, nasıl ve/veya niçin sorularına cevap verebilmek için birden fazla fonksiyon kullanılmasının gerektiği durumlarda dallanmaya özellikle önem vermişlerdir. Diyagramda sağ tarafa gidildikçe, fonksiyon kısımlarının yanında' kısım ve bileşenleri ihtiva eden fonksiyonlara ulaşılır.

20

.12

.20

10

46

Şekil 2.9.'da ise, Ted Fowler veTom Snodgrass tarafından, geliştirilen elektrik ampulü FAST diyagramı yer almaktadır. Fowler ve Snodgrass, kullanıcı ya da müşterinin bakış açısından bir ürünün tamamının incelenmesi üzerine yoğunlaşan bir FAST‘ ı tarif etmişlerdir.

İlk defa bu diyagramda müşteri ve pazarlama şartlan dikkate alınmıştır. Fowler ve Snodgrass, bir müşteri ihtiyacından, müşteri odaklı beş genel fonksiyon dallandırmıştır .

20

.12

.20

10

47

20

.12

.20

10

48

20

.12

.20

10

49

SINIRLAMA ANALİZLERİ

Halen kullanılmakta olan özel bir komponent, malzeme tasarım veya sürecin dikte ettiği sınır veya şartlara meydan okumakta yardımcı olmaktadır. Bu süre "Sınırlayıcı Analiz" olarak tariflenir. Bunun amacı herhangi bir sınırlayıcı durumun hala bugün dahi geçerli olup olmadığına meydan okumaktır.

Burada cevap verilmesi gereken sorular "Kullandığımız şeyi niçin kullanıyoruz?” ve "Bu neden hala geçerlidir ?" olmaktadır.

Böyle bir durum saptandığında sakat sınırlayıcının neden olduğu maliyetle ortaya konmalı ve fonksiyonun maliyeti ile kombine edilmelidir.

20

.12

.20

10

50

DEĞERİN KANTİTATİF ANALİZİ - BİRİNCİ DURUM DEĞER ÖLÇÜMÜ MALİYET HESABI

Mamulün fonksiyon analizi, tamamlandıktan-sonra yapılacak işler şunlardır:

Fonksiyonların maliyetlerini tayin etmek Bunların önem derecelerini tayin etmek Bu fonksiyonlar için, bir değer endeksi rakamını

çıkarmak (veya Figüre of merit = FOM) Eğer bir FAST diyagramı kullanılmakta ise

ilgili fonksiyonlara bu ölçüleri yazmak.

Fonksiyon maliyet analizi; değer mühendisliği temel sorusu olan "Bize olan maliyet nedir?“ in cevabıdır.

20

.12

.20

10

51

Fonksiyon maliyetleri bu iş için gerekli olan maddeleri, komponentlerin veya işçilik maliyetleri çıkarılarak tayin edilir. Maliyetler fiili veya malzeme ve işçilikler gibi "katı (gerçek)" maliyetler olabildiği gibi, sübjektif veya gerçek maliyetlerin bulunmadığı hallerdeki güçlük, hata riski veya hata tahmini malzeme ve işçilik maliyetlerinden oluşan "yumuşak" maliyetler de olabilir.

Eğer fiili masraflar mevcutsa, kullanılmalıdır. Bunlar alışılmış maliyet muhasebelendirme metodları ile çıkarılabilir. Bununla beraber mevcut olmadığı halde maliyet tahmin metodları kullanılabilir. Bu tür tahminler parçaları birbirleriyle kıyaslamak suretiyle tespit edilir. Bunu takiben normalize edilmiş hale getirilir.

20

.12

.20

10

52

Normalize maliyetler mamul veya sistemin toplam tüm maliyetlerin yüzdesi cinsinden ifade edildikleri için ekseriya kullanılmaktadırlar. Bu özellikle sistem, süreç veya hizmetin komponentlerini etüt ederken geçerlidir.

Ortalama %C = % C1+ %C2+…+%Cn / n Burada, % C = Bir madde veya komponentin ortalama

nispi maliyeti %C (1,2,..,n) = Katılanların bireysel maliyet

tahminleri n = Maliyet tahminlerini yapan kişilerin adedi

20

.12

.20

10

53

Maliyet / fonksiyon matrisinin analizi sonucu ortaya çıkan fonksiyonların maliyetleri, fonksiyon maliyeti histogramında büyükten küçüğe doğru sıralanırlar. Pareto diyagramı çizilerek; fonksiyonların en büyük maliyete sahip %20‘ sinin maliyetlerinin toplamı, toplam fonksiyon maliyetlerinin %80'ini oluşturacağından, kaliteyi düşünmeksizin maliyeti azaltacak parçalar ve fonksiyonlar belirlenmelidir.

Bu noktada, ekip "Hangi fonksiyon önemli ve hangi parçaların maliyetleri düşürülmelidir ?" sorusunu sormaya başlamalıdır.

20

.12

.20

10

54

20

.12

.20

10

55

20

.12

.20

10

56

Fonksiyonlara tahsis edilen toplam maliyetler, dolaysız maliyetler türündendir. Parçaların montajı için harcanan montaj maliyeti ise ayrı bir sıradadır.

20

.12

.20

10

57

20

.12

.20

10

58

DEĞER VEYA ÖNEM SAPTAMASI Değer, dış maliyet mukayese tekniği ile

sağlanmakta olup, gerekli fonksiyonu güvenli bir şekilde sağlayacak asgari, maliyet olarak tarif edilir

Bu değer yaratıcı bir şekilde maddenin fonksiyonunun maliyetini, tamamen başka benzeri maddelerin fonksiyonlarının maliyeti ile mukayese etmekle sağlanır.

Değer kavramının ölçümünün kesin bir ölçüm olmayıp, izafi bir yapıda olması, böyle bir mukayeseyi gerekli kılar. Fonksiyonun güvenilir bir şekilde ve en düşük maliyetle yerine getirilip getirilemeyeceği, yalnızca karşılaştırma yolu ile ortaya çıkabilir.

20

.12

.20

10

59

Analize tabi tutulacak nesneler ne kadar geniş kapsamlı ve karmaşık olursa, her fonksiyona en iyi değeri vermeyi amaçlayan analizler için gerekli olan karşılaştırma olanağı da o kadar fazla, olacaktır.

Bu da esas ünitenin, parçalara ayrılmasıyla ortaya çıkan bir seri temel fonksiyonun analiz edilmesi anlamına gelir. Böylece problem, kullanılan malzemenin bir diğeri ile, bir parçanın biçiminin eşdeğeri ile ve bir üretim prosesinin bir diğeri ile karşılaştırılması şeklini alacaktır.

20

.12

.20

10

60

Diğer taraftan önem, bütünü teşkil eden madde veya komponentlerin birbirine karşı nispi değerlerin iç mukayesesi yolu ile tespit edilebilir. Önemin değerlendirilmesi sübjektif kantitatif teknik yolu ile aynen "Yumuşak" maliyetlerde olduğu gibi elde edilebilir.

% I 1+ % I2+...........+ % In

Ortalama % I =...........................................................

n

Burada, % I : Bir madde veya komponentin ortalama

nispi önemi % I (1,2,...n) = Önemi tahmin eden kişilerin

bireysel değerlendirmeleri n = önemi değerlendiren kişilerin toplam

sayısı

DEĞER ENDEKSİ

Maliyet ve önem dereceleri hesaplanıp her fonksiyon için tespit edildikten sonra bunlar değer endekslerinin hesaplanmasında kullanılır. Endekslerin hesaplanmasında çeşitli yollar mevcuttur.

Değer veya önemin herhangi biri, oranın payında kullanılabilir.Bu duruma bağlıdır.Aynı şekilde payda ya fiili katı maliyetlerden, nisbi (normalize) katı maliyetlerden veya sübjektif tahmini yumuşak maliyetlerden oluşturulur. Örneğin;

Mutlak Değer Değer Endeksi= ———————- Mutlak Maliyet

Nisbi %1 Değer Endeksi = -----------------------------------

Nisbi % C Değer endeksinin payda veya payını teşkil etmek

için hangi parametre kullanılırsa kullanılsın bu parametrelerin hepsinin ya mutlak veya nisbi değerlerde olmaları şarttır. Bu tutarlılık endeksin boyutsuz olması için değer boyutlarının birbirini yok etmesi için gereklidir. Boyut kavramının anlaşılabilmesi için değeri şu şekilde de formülize edebiliriz: mbı + mb2 +.......+ mbn

Değer = - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - ---

mcı + mc2 +............ + mcn

m = verilen bir faktör veya kriterin boyutu b = belirli bir yarar c = belirli bir maliyet

Değer endeksi sistem fonksiyonlarının (veya maddelerin) değeri algılamada boyutsuz bir sayı olmasına imkan verir. Genellikle 1.0‘ den büyük bir değer endeksi iyi bir değeri gösterir. 1.0‘ den küçük bir endeks, bir fonksiyon veya komponenti dikkate almak veya geliştirmeye işaret eder. Endeksleri canlı bir şekilde göster menin bir yolu nisbi önemleri (veya değerleri) her fonksiyon veya madde için nisbi maliyetlere karşı şematik olarak göstermektedir. Bu gösterme yöntemine "Değer grafiği" denmektedir .

DEĞER ÖLÇÜM TEKNİKLERİ

Değer endekslerinin parametrelerini ölçmede birçok sübjektif kantitatif teknikler mevcuttur. Çifte mukayese ve direkt boyut tahmini (Direct Magnitude Estimation-DME) yöntemleri en kullanışlı ve açıklayıcı yöntemler olarak kabul edilmektedir.

Çifte Mukayese Yöntemi, Mudge tarafından kullanılmış ve açıklanmıştır. Bu süreçte bir kişi çift fonksiyon veya maddeleri bazı belirgin karakteristiklere göre (örneğin maliyet, önem vb. gibi) hangisinin diğerine nazaran daha yüksek değerde olduğuna mukayese ederek seçer.

Çifte mukayese, bir grup kişinin devreye sokulması ile yapılabilir ve bu hal de kişilerce hazırlanan matrisin ortalaması alınır.

Çifte mukayese, birbirinden ayırarak sıralaması güç olan maddelerin önceliklerini saptamada çok kullanışlıdır. Bu süreç eğer ondan "fazla büyük grupların maddelerin değerlendirilmesi gerektiğinde pratik olamaz ve hantallaşır. Bu durumda Direkt Büyüklük Tahmini (DME). yöntemi uygulanır ve tavsiye olunur.

Direkt Büyüklük Tahmini, bir grup insan tarafından, bir karakteristiğin büyüklüğü ile orantılı olarak maddelere büyüklükle ilgili sayıların verildiği bir yöntemdir. Bu konuda tahmini yapacak olan kişilere örneğin, aşağıdaki şekilde bir talimat verilebilir :

Değer ölçüm safhası fonksiyon ve komponentleri değer, önem veya maliyet lerine göre kantitatif veya sayılaştınimış şekilde sonuçlanır. Bu parametreler yeniden tasanmlama, geliştirme veya ortadan kaldırma amaçlan ile muhtemel adaylan seç mede kullanılır

Bu gibi adaylar ekseriya düşük değer, yüksek maliyet, düşük önem veya bunların bir kombinasyonu olabilirler. Bu gibiler yenilik getirme (innovation) safhasının odak noktasını teşkil ederler. FAST diyagramında "Yumuşak" maliyetler, önem dereceleri ve değerler ilişkili fonksiyonlar karşısına kaydedilmiştir.

Önem sıralarının belirlenmesinde nominal grup tekniği ve öncelik matrisleri de kullanılır. Öncelik matrisi, çifte mukayese matrisinde (Tablo 2.5) yer alan 0,1,2,3 rakamları yerine yalnızca 0,1 rakamlarını kullanarak, ikişer ikişer karşılaştırılan niteliklerin birinin diğerine göre öncelik ve üstünlüğünü belirler.

Nominal grup tekniği ise tasarlanan ürün için belirlenen niteliklerin ya da mevcut üründe var olan niteliklerin önem sıralarının belirlenmesinde kullanılır.

Nitelik / Fonksiyon Matrisi

Nitelikler, ürünün şartnamesinde belirtilmiş olan özelliklerdir. Bunlar, genelde üründeki niteliklerin en iyi durumlarını göstermektedirler. Daha öncede değinildiği gibi sayısal olarak ifade edilirler.

Parçalar yönünden işe, parçaların fonksiyonlarını yerine getirirken ortaya koymaları gereken. özellikler belirlenmelidir. Fonksiyonlar olarak da, parçaların neden var olduklarının ve neye yaradıklarının gerekçeleri gösterilir.

Ürün ve/veya parçalar için bu özellikleri karşılıklı olarak gösteren tablo nitelik / fonksiyon matrisi olarak isimlendirilir.

Nitelik / fonksiyon matrisinde, değer endeksinin payını oluşturan kısım fayda olarak alınmıştır. Bu da önem ve tatmin düzeyinin çarpımı olarak ortaya çıkmaktadır.

Fayda = Önem x Tatmin düzeyi

Önem x Tatmin düzeyi Değer = -------------------------------- Maliyet

Mevcut ürünleri değer analizine tabi tuttuğumuzda gerek önem, gerekse tatmin düzeyi belirgin olmasına karşılık, yeni ürün tasarımı için kullanılacak olan değer mühendisliği için tatmin düzeyi belirgin değildir. Bu gibi pazar verilerinin bilinmediği durumlarda fayda eğrisi adı verilen bir simülasyon aracı kullanılır.

Fayda eğrisi grafiğinin iki ekseni vardır: Düşey eksen tatmin düzeyi, yatay eksen ise ürün niteliğinin karşılığı olarak performans düzeyidir. Üründe tasarlanmış olan performans düzeyine karşılık, bu eğri kullanılarak hedef tatmin düzeyi bulunur.

3. Yenilik Getirme Safhası

Yenilik safhası DM sürecinin yaratıcı bölümüdür ve yeniden tasarım prose sinin hayati bir adımıdır. Bu safhada faaliyetler fonksiyonları gerçekleştirmede alternatif yolların yaratılması yönünde olmaktadır.

Bir çok fikir yaratma ve toplama yöntemleri mevcuttur. Bütün durumlara uygun düşecek teknikler mevcut değildir. Bu teknikler fikirlerin kullanışlarında meydana getirdikleri miktar ve benzersizliklerinin içeriklerine dayanarak sınıflandırılabilirler. Evvela ne tür bilgilerin toplanacağına karar vermek lazımdır.

Dokümanların toplanması bu aşamada hayati önem tanımaktadır. Çünkü değer analistinin bir takım özel bilgilere gereksinimi olacaktır.

Bir grup oluşturularak fikirlerin toplanması da en az doküman toplamak kadar önemlidir. Değer alternatifleri geliştirilmeye çalışılırken, ekip çalışması yapmanın büyük yararlan vardır. Bilindiği, gibi ekip çalışması yöntemi kullanılmıyorsa yapılan çalışmanın değer analizi olarak kabul edilmesi zordur.

Bir ekip çalışmasında basitçe fikir toplamakla tahmin edici fikirler sağlanamazsa, daha benzersiz yaratıcı teknikler değerlendirilebilir.