Хичээл 2: Үр дүнтэй хамрагдалтад нөлөөлж буй саад бэрхшээлүүд

“Хэнийг ч орхигдуулахгүй байх” зарчим дээр суурилан орон нутгийн эрүүл мэндийн тогтолцоог бэхжүүлэх

цуврал сургалтМонгол улс, 2016 он

Сургалтын агуулга

• Танахашигийн хүрээ ба холбогдох үзэл баримтлалууд

• Харилцан хамаарал бүхий бүрэлдэхүүн хэсгүүд

• Дасгал ажил

Сургалтын үйл явц

Хэсэг I.

Орхигдсон хүн амын бүлэг

Хэсэг II.

Үр дүнтэй хамраг-далтад нөлөөлж буй саад бэрхшээ-лүүд

Хэсэг III. Орон нутгийн эрүүл мэндийн тогтолцоог бэхжүүлэх ньТусламж үйлчилгээЗайлшгүй шаардлагатай эм, технологиХүний нөөцСанхүүжилтЗасаглал Эрүүл мэндийн мэдээллийн тогтолцоо

Хэсэг IV.

Салбар дундын хамтын ажиллагаа ба нийгмийн оролцоо

Хэсэг V.

Хяналт шин-жилгээ үнэлгээ

4-жилийн төлөвлөлтийн орц Нөхцөл байдлын дүн шинжилгээ

Хэрэгжилт Хяналт шинжилгээ үнэлгээ

Хэсэг VI.

“Хэнийг ч орхигдуу-лахгүй байх” зарчмыг 4 жилийн стратеги төлөвлө-гөөнд тусгах нь

Орц Орц Орц Орц Орц

Саад бэрхшээлүүд

ТАНАХАШИГИЙН ХҮРЭЭ

• Саад бэрхшээлүүд: Зохих эрүүл мэндийн үйлчилгээг авахад саад учруулдаг хүчин зүйлс.– Тэгш бус байдлын үр нөлөө;– Хүлээж байснаас доогуур үр дүн үзүүлсэн хөтөлбөрийн үр

нөлөө.

• Гэтэлгэгч хүчин зүйлс: Эрүүл мэндийн үйлчилгээг бүрэн болон зохих түвшинд авахад нэмэр болдог хүчин зүйлс.– Хэрэв илүү олон эмзэг бүлгийн иргэдэд эдгээр хүчин зүйлс

нөлөөлж байвал тэгш байдлыг нэмэгдүүлэх;– Хөтөлбөрийн үр нөлөөг нэмэгдүүлэх.

Саад бэрхшээлүүд ба гэтэлгэгч хүчин зүйлс

• Хүрэлцэхүйц• Хүртээмжтэй• Хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц• Үйлчилгээний контакт (үйлчилгээ авч чадсан эсэх),• Үр дүнтэй байдал

Үр дүнтэй хамралт: “Эмнэлгийн үйлчилгээ авах хэрэгцээтэй хүмүүс цаг хугацаанд нь, шаардлагатай чанарын түвшинд, хүсч буй үр дүнтэй үйлчилгээ авч, эрүүл мэндийн бодит ашиг тус хүртэхийг үр дүнтэй хамралт” гэнэ

1978 оноос; ХХХЧ-ийг эрүүл мэндийн эрхээ эдэлж буйг хэмжихэд ашиглах болсон

Танахашигийн хамрах хүрээ

Source: Adapted from Tanahashi T, 1978

Танахашигийн хүрээ

Үйлчилгээг хүргэх зорилго

Үр дүнтэй хүртээмж

Үйлчилгээний контакт

Хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц байдал

Хүрэлцэхүйц байдал

Хүртээмжтэй байдал

Зорилтот хүн ам

Үйлчилгээ авдаггүй зорилтот хүн ам

Үйлч

илгэ

э ха

нгам

жы

н үй

л яв

ц

Хүртээмжийн муруй

Хүрээ Хүчин зүйлс (жишээ)

Хүрэлцэ-хүйц байдал

Интервенц хийх хүрэлцэхүйц нөөцтэй байж, хангалттай хэрэгжүүлсэн байх:

• Эрүүл мэндийн байгууламжийн тоо, нягтрал (эсвэл хүрч үйлчлэх үйлчилгээ)

• Зохих ур чадвартай хүний нөөц

• Шаардлагатай нөөцийн хангалттай байдал (тухайлбал: эм, тоног төхөөрөмж, тээврийн хэрэгсэл, ус, ариутгалын бодис гэх мэт)

•Эх сурвалж: Танахаши, 1978; НҮБ-ын ЭЗНСЭрхий тухай олон улсын пакт ; ДЭМБ, 2010.

Хүрээ: Хүрэлцэхүйц байдал

Хүрээ Хүчин зүйлс (жишээ)

Хүртээмж-тэй байдал

Газар зүйн хувьд:• Зай, тээврийн хүрэлцээ, тээвэрлэлтэд зарцуулах цаг

Санхүүгийн хувьд:• Шууд: хувь хүнээс гарах зардал (ж: нэмэлт төлбөр хийх, эм, тариа)• Шууд бус: алдагдсан боломжийн өртөг (ж: ажилгүй болох, хүүхдийн

асаргаа г.м.), тээврийн зардал

Байгууллагын болон мэдээллийн хувьд:• Цагийн хуваарьт анхаарах/нээх цаг• Үзлэгийн хуваарийн тогтолцоо• Захиргааны талаас тусламж, үйлчилгээнд тавих шаардлага• Эмчилгээ, үйлчилгээний талаарх мэдээллийн зохистой эх

сурвалжаар хангасан байдал

Source: Tanahashi T. Health service coverage and its evaluation. Bull World Health Organ 1978; 56(2): 295-303 and General Comment 14 on the Right to Health

Хүрээ: Хүртээмжтэй байдал

Хүрээ Хүчин зүйлс (жишээ)

Хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц байдал

• Соёлын итгэл үнэмшил

• Үйлчилгээ нь жендерийн хэм хэмжээ, үүрэг оролцоо болон харилцаанд анхаарсан

• Үйлчилгээ үйлчлүүлэгчийн насанд тохирсон байх (ж: өсвөр үеийнхэнд ээлтэй)

• Нууцлалыг хэрхэн хадгалж байна? Гутаан доромжлолоос ангид байх

• Үйлчилгээний чанарын талаарх төсөөлөл

• Үйлчилгээ үзүүлэгчийн ялгаварлан гадуурхах хандлага (ж: хүйс, үндэстэн, гэр бүлийн байдал, шашин, бэлгийн баримжаа)

Source: Tanahashi T. Health service coverage and its evaluation. Bull World Health Organ 1978; 56(2): 295-303 and Tugwell.

Хүрээ: Хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц байдал

Хүрээ Хүчин зүйлс (жишээ)

Үйлчилгээ-ний контакт

• Үйлчилгээ үзүүлэгч хэрэглэгч хоёр бодит холбоо тогтоох (“ашиглалт”-тай төстэй ойлголт)

Үр дүнтэй хамтралт

• Эмчилгээний зааврыг баримтлахад тулгарах саад тотгор (тодорхойгүй зааварчилгаа, үйлчилгээ үзүүлэгч – өвчтөний хоорондын харилцаа муу байх, бичиж өгсөн эмчилгээ нь өвчтөнд нийцэхгүй байх, нийгмийн сөрөг нөхцөл байдал, харилцаанаас үүдэн өвчтөн эмчилгээний зааврыг мөрдөж чадахгүй байх г.м.)

• Үйлчилгээ үзүүлэгч шаардлага хангахгүй байх бэрхшээлүүд (муу бэлтгэгдсэн, шаардлагатай дэмжих тогтолцоо байхгүй, ажлын байран дээр байхгүй байх болон бусад хариуцлага тооцох тогтолцоо сул байх)

• Оношлогооны үнэн зөв байдалтай холбоотой бэрхшээлүүд (эрүүл мэндийн төвүүд, лабораторийн сүлжээнд нийлүүлж буй нөөц буюу орц хангалтгүй байхаас үүдсэн)

Source: Tanahashi T. Health service coverage and its evaluation. Bull World Health Organ 1978; 56(2): 295-303 and Tugwell.

Хүрээ: Үйлчилгээний контакт, үр дүнтэй хамралт

ХАРИЛЦАН ИДЭВХТЭЙ СУРАЛЦАХ – ИНТЕРАКТИВ СУРГАЛТЫН ХЭСЭГ

Заавар• Алхам 1: Оролцогсод 1-5 хүртэл тоолоод өрөөгөө тойрон зогсоно.

• Алхам 2: Бүх хүмүүс босч зогссон байна. Даалгаврыг танилцуулна: – Та 50 настай элэгний хавдартай өвчтөн. Тоон үзүүлэлтүүдээс

харахад хавдрын нас баралтад хүйс, хот/хөдөөгийн байршил, орлогын түвшин, боловсролын түвшинтэй холбоотой тэгш бус байдал нөлөөлсөн нь харагдаж байна.

Заавар• Алхам 3: Үйлчилгээний хүрэлцэхүйц байдалтай

холбоотой зарим бэрхшээлүүдээс танилцуулах:

– 1-ийн тоотой хүмүүс: Та бүхэн алслагдсан хөдөө орон нутагт, ЭМАШТҮ хангалтгүй, сум багийн ЭМТ нь хол оршдог, эмч мэргэжилтнүүдийн чадавхи сул, гэрээр ирж тогтмол үзлэг хийх нь ховор, нөөцийн хангалт муугаас оношлогооны чадавхи сул ЭМ-ийн үйлчилгээтэй газрын оршин суугчид.

• Бүх 1-ийн тоотой хүмүүс сууна. Та бүхэн энэхүү бэрхшээлээс үүдэн хавдраа цаг тухайд нь оношлуулж чадаагүй.

Заавар

• Алхам 4: Үйлчилгээний хүртээмжтэй холбоотой бэрхшээлээс танилцуулах:

– 2-ын тоотой хүмүүс: Та бүхэн мал аж ахуйн хувиараа эрхлэн суудаг малчин эсвэл оюутан тул даатгалын шимтгэлээ төлж чадаагүй ЭМД-гүй байгаа. Тиймээс та ӨЭМТ дээр очлоо ч бичиж өгөх эмийг худалдан авч чадахгүй тул та тийшээ зүглээгүй.

• Бүх 2-ын тоотой хүмүүс сууна. Та бүхэн энэхүү бэрхшээлээс үүдэн хавдраа цаг тухайд нь оношлуулж чадаагүй.

Заавар• Алхам 5: Үйлчилгээний хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц байдалтай

холбоотой бэрхшээлүүдийг танилцуулах:

– 3-ын тоотой хүмүүс: Та гэр хороололд оршин суудаг. Хэдийгээр танай ойролцоо ЭМ-ийн үйлчилгээ байрладаг боловч та болон таны эхнэр дөнгөн данган амин зуулгын зардлаа (хоол хүнс, халаалт гэх мэт) дийлэх хэмжээний орлоготой. Та өрх гэрийн тэргүүний хувьд хүчтэй байж, эдгээр зардлуудыг төлөх чадвартай байх ёстой гэж үздэг. Хэрэв та ӨЭМТ дээр очвол та эхнэр болон гэр бүлийнхээ өмнө эвгүй байдалд орохоос гадна та өөрийн багахан мөнгөнөөс ЭМ-ийн үйлчилгээнд зарцуулах хүсэлгүй байна. Иймд та очоогүй.

• Бүх 3-ын тоотой хүмүүс сууна. Та бүхэн энэхүү бэрхшээлээс үүдэн хавдраа цаг тухайд нь оношлуулж чадаагүй.

Заавар• Алхам 6: Үйчилгээний үр дүнтэй хамралтын байдалтай

холбоотой бэрхшээлүүдийг танилцуулах:

– 4-ийн тоотой хүмүүс: Та Хавдар Судлалын Үндэсний Төвөөс (орон нутгийн ЭМБ-ын хамт) зохион байгуулсан үндэсний кампанит ажлын үеэр хавдрын оношлогооны зохих удирдамжийн дагуу оношлогдох боловчтой. Гэвч та хавдрын хожуу шатанд оношлогдсон. Таныг ХСҮТөв рүү шилжүүлэх боловч тэнд ачаалал хэтэрсэн байх тул очер дараалал ихтэй байна. Мөн та ажлаа алдахгүйн тулд ажлаасаа чөлөө авч хангалттай цаг гаргаж чадахгүй (танай гэр бүл ядуу тул танд бүхнээс илүү ажил чухал байгаа).

• Бүх 4-ийн тоотой хүмүүс сууна. Та бүхэн шаардлагатай хавдрын эмчилгээнд хамрагдаж чадахгүй

Заавар• Алхам 7: Хэн зогсоогоороо үлдсэн мөн

хэрэгцээгээ хангаж чадаагүй талаар ярилцах

Өрөөнд байгаа бүх оролцогчид

5-ын тоотой хүмүүс

1, 2, 3, 4-ийн тоотой хүмүүс хамралтын муруйны дагуу суусан