CUOÄC ÑÔØI TOÂN GIAÛ XAÙ LÔÏI PHAÁT (SÄRÖPUTTA)

GIAÙO HOÄI PHAÄT GIAÙO VIEÄT NAM

Taùc giaû : NYANAPONIKA THERA Dòch giaû : NGUYEÃN ÑIEÀU

Cuoäc ñôøi Toân giaû

(SÄRÖPUTTA)

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO HAØ NOÄI – PL.2549 – DL.2006

THAØNH HOÄI PHAÄT GIAÙO TP. HOÀ CHÍ MINHTOÅ IN AÁN VAØ PHAÙT HAØNH KINH SAÙCH

Thöïc hieän Ñòa chæ : 294 Nam Kyø Khôûi Nghóa P.8 - Q.3 - TP.HCM

ÑT : 8469721

5

LÔØI NOÙI ÑAÀU Trong tuû saùch Phaät giaùo, chuùng ta haèng tìm

thaáy khoâng bieát bao nhieâu nhöõng cuoán saùch noùi veà Ñöùc Phaät hoaëc chung quanh caùc lôøi daïy, nhöõng giaùo thuyeát cuûa Ngaøi.

Tuy nhieân, quaû vò cuûa moät ñaáng Phaät Toå laïi laø quaû vò cao nhaát, hoaøn toaøn nhaát trong caùc ñaïo quaû giaûi thoaùt maø haønh giaû (Phaät töû) ñang ñi treân con ñöôøng Baùt Chaùnh phaûi traûi qua moät thôøi gian voâ löôïng, vôùi moät loøng kieân nhaãn saét ñaù môùi coù theå ñaït ñöôïc.

Göông giaûi thoaùt trong Phaät giaùo khoâng phaûi chæ rieâng laø Ñöùc Phaät, maëc duø Phaät laø moät taám göông saùng nhaát trong nhöõng taám göông soi thaáu con ñöôøng taän dieät voâ minh phieàn naõo, maø coøn coù nhöõng taám göông khaùc cuõng voâ cuøng röïc rôõ vaø ñaùng noi göông khoâng keùm. Nhöõng taám göông aáy laø nhöõng vò Ñoäc-giaùc hay Thanh-vaên giaùc, töùc nhöõng ñeä töû Phaät ñaõ ñöôïc chöùng quaû giaûi thoaùt.

Trong thôøi gian Ñöùc Phaät coøn taïi theá nhieàu vò ñaïi ñeä töû cuûa Ngaøi ñaõ ñoùng nhöõng vai troø raát

6 CUOÄC ÑÔØI TOÂN GIAÛ XAÙ LÔÏI PHAÁT

quan troïng trong coâng vieäc truyeàn baù Phaät giaùo vaø leøo laùi con thuyeàn Giaùo hoäi.

Ñeà caäp ñeán nhöõng vò Thaùnh Taêng aáy chuùng ta khoâng theå naøo khoâng nhaéc ñeán lòch söû cuûa ngaøi Saørìputta (Xaù-lôïi-phaát). Ngaøi chaúng nhöõng laø moät ñaïi ñeä töû öu tuù cuûa Ñöùc Phaät, maø coøn laø moät nhaø thoâng thaùi coù theå xem laø baäc nhaát trong haøng Thanh-vaên giaùc.

Ngaøy nay, neáu chuùng ta coù dòp ñi haønh höông ôû caùc nöôùc Phaät giaùo theo truyeàn heä Nam toâng nhö caùc nöôùc Tích Lan, Mieán Ñieän, Thaùi Lan v.v... caùc Phaät töû chaéc chaén seõ troâng thaáy treân beä thôø ñaáng Giaûi thoaùt, hai beân maët vaø traùi cuûa Ñöùc Phaät, coù töôïng hai vò ñaïi ñeä töû ñöùng chaép tay haàu Ngaøi. Moät trong hai vò ñoù chính laø Ñöùc Thanh-vaên giaùc Saørìputta (Xaù-lôïi-phaát) vaäy.

Lòch söû cuûa vò ñaïi ñeä töû naøy cuõng chaúng keùm phaàn ñaïo vò vaø raát xöùng ñaùng cho moïi ngöôøi noi göông, vì con ñöôøng giaûi thoaùt cuûa Ngaøi ñaõ ñi cuõng laïi laø con ñöôøng Baùt Chaùnh cuûa chö Phaät.

Do ñoù, keû phieân dòch cuoán saùch nhoû beù naøy khoâng coù öôùc voïng gì hôn laø coáng hieán cho quyù vò Phaät töû boán phöông theâm moät taøi lieäu laøm

NGUYEÃN ÑIEÀU 7

göông maãu quyù giaù, haàu may ra coù theå ñaùp öùng ñöôïc phaàn naøo nguyeän voïng cuûa nhöõng ai haèng öôùc nguyeän choùng giaûi thoaùt hay trôû thaønh baäc Thanh-vaên giaùc.

Ngöôõng mong quyù vò hoïc giaû cao Taêng chæ daïy theâm neáu baûn dòch naøy coù ñieàu chi sô soùt. Ngöôøi dòch voâ cuøng caûm taï.

Nguyeän caàu Tam Baûo hoä trì cho ngaøi Ñaïi ñöùc Nyanaponika, vò ñaõ coù coâng nghieân cöùu vaø soaïn ra quyeån saùch naøy.

Xin cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc an vui vaø khoâng bao giôø oan traùi.

Dòch giaû NGUYEÃN ÑIEÀU

HOÀI HÖÔÙNG THAØNH TAÂM CHIA ÑEÀU PHAÀN PHÖÔÙC PHIEÂN DÒCH NAØY ÑEÁN TAÁT CAÛ CHUÙNG SANH, NHAÁT LAØ SONG ÑAÁNG SANH THAØNH VAØ CAÙC BAÄC THAÀY TOÅ CUÛA DÒCH GIAÛ.

NGUYEÃN ÑIEÀU Saigon thaùng 12-1996


PHAÄT NGOÂN

SABBADÄNAM DHAMMADÄNAMfl JINÄTI ! SABBAMfl RASAM DHAMMARASO JINÄTI ! SABBAMfl RATIMfl D DHAMMARATÖ JINÄTI ! TAŒHAKKHAYO SABBADUKKHAMfl JINÄTI !

Khoâng söï boá thí naøo quyù hôn laø boá thí Phaùp baûo Khoâng höông vò naøo quyù hôn höông vò cuûa Phaùp baûo Khoâng söï thoûa thích naøo quyù hôn söï thoûa thích trong

Phaùp baûo Khoâng söï vöôït thaéng caùi khoå naøo quyù hôn laø vöôït

thaéng caùi khoå duïc voïng. (Trích Phaùp Cuù Kinh, Dhammapada 354)

9

PHAÀN THÖÙ NHAÁT

TÖØ KHI SANH RA ÑEÁN LUÙC ÑAÏT THAÙNH QUAÛ

Caâu chuyeän baét ñaàu töø trong hai laøng Baø-la-

moân ôû AÁn Ñoä goïi laø Upatissa vaø Kolita. Hai laøng naøy caùch xa thaønh Ra ¥jagaha (Vöông Xaù) chaúng bao nhieâu.

Tröôùc khi Ñöùc Phaät ra ñôøi, coù moät thieáu phuï thuoäc gioøng Baø-la-moân teân Sa¥r≠, soáng trong laøng Upatissa( )1 ñaõ thoï thai, vaø ñoàng thôøi taïi moät laøng khaùc goïi laø Kolita, cuõng coù moät thieáu phuï Baø-la-moân khaùc mang thai. Nhöng coù ñieàu laï laø caû hai thieáu phuï naøy thoï thai trong moät ngaøy. Ngöôøi thieáu phuï thöù hai teân laø Moggall≠. Hai gia

( )1 Trong Kinh Cunda, Satipatthaøna Samflyutta vaø Chuù

Giaûi thì nôi sanh cuûa Ngaøi laø Naølaøkaø - hay Naølaøgaøma. Khoâng chöøng ñoù laø teân phuï. Coù ñieàu chaéc chaén laø nôi aáy gaàn vuøng Nalanda... ÔÛ Nalanda coù moät Ñaïi Hoïc Ñöôøng ñaàu tieân treân theá giôùi. Chính Ñöôøng Huyeàn Trang ñaõ toøng hoïc taïi ñaây. Coøn oâng Baø-la-moân, töùc thaân sinh cuûa Ñaïi ñöùc Saørìputta teân laø Vaganta.


ñình cuûa hai thieáu phuï naøy giao haûo vôùi nhau raát thaân maät vaø ñaõ keát thaân cuøng nhau baûy ñôøi.

Keå töø ngaøy môùi thoï thai, hai gia ñình Baø-la-moân kia chaêm soùc hai thieáu phuï aáy raát chu ñaùo vaø sau moät thôøi gian ñeán ngaøy nôû nhuïy khai hoa, caû hai thieáu phuï ñoàng sanh ra hai ñöùa con trai cuõng cuøng trong moät ngaøy.

Trong luùc ñaët teân cho ñöùa beù, thieáu phuï coù teân Sa¥r≠ ñaõ nhaän teân Upatissa maø ñaët cho con trai mình, bôûi vì gia ñình cuûa naøng laø moät gia ñình ñöùng ñaàu trong laøng. Töông töï nhö theá, caäu beù con trai cuûa naøng Baø-la-moân Moggall≠ beân laøng kia laïi ñöôïc ñaët teân laø Kolita.

Khi hai caäu beù baét ñaàu khoân lôùn, chuùng ñöôïc cha meï giaùo duïc thaät chu ñaùo, vaø ñöôïc hoïc hoûi nhieàu moân hoïc töø nhöõng danh sö noåi tieáng nhaát trong xöù. Hai caäu ñaõ trôû neân laõo thoâng taát caû nhöõng moân hoïc thôøi baáy giôø.

Moãi chaøng trai xuaát chuùng aáy ñeàu coù haèng naêm saùu traêm ngöôøi thanh nieân Baø-la-moân khaùc theo laøm moân ñeä. Hoï thöôøng daét nhau ñi thöôûng caûnh bôi loäi hoaëc vaøo trong nhöõng coâng vieân vöøa giaûi trí vöøa luaän baøn thôøi söï. Upatissa hay duøng naêm traêm chieác voõng, vaø Kolita vôùi naêm traêm coã maõ xa.

NGUYEÃN ÑIEÀU 11

Hoài aáy taïi thaønh Ra ¥jagaha (Vöông Xaù) moãi naêm coù moät kyø leã töng böøng gioáng nhö hoäi Vu Sôn. Ñoâi thanh nieân trí thöùc naøy ñöôïc môøi ngoài vaøo nhöõng chieác gheá danh döï ñeå chöùng kieán cuoäc leã. Thoaït ñaàu hoï coù veû vui thuù khi nhöõng hoài trình dieãn trôû neân haøo höùng, vaø hoï ñaõ taëng nhieàu moùn tieàn thöôûng ñeå caùc dieãn vieân, trình dieãn theâm nhöõng maøn ñaëc bieät maø hoï thích nhaát. Hoï giaûi trí vui veû nhö vaäy ñeán hai ngaøy, nhöng qua ñeâm thöù ba thì caû hai boãng trôû neân buoàn baõ, vì hoï vöøa yù thöùc ñöôïc moät ñieàu gì. Hoï khoâng coøn vui veû hay töôi cöôøi nöõa. Hoï cuõng chaúng maøng treo theâm nhöõng moùn tieàn thöôûng haäu nhö hai ngaøy tröôùc.

Moãi ngöôøi ñoàng coù moät yù nghó : “ÔÛ ñaây coù gì laï maø ta phaûi ngoài nhìn ? Taát caû nhöõng ngöôøi naøy khi ñaõ ñeán traêm tuoåi roài thì hoï seõ phaûi ñi theo thaàn cheát. Vaäy vieäc maø ta neân laøm laø mau mau ñi tìm moät con ñöôøng ñeå thoaùt cheát”.

Nhöõng yù nghó nhö vaäy cöù laån quaån trong ñaàu oùc hoï, ngay khi hoï coøn ngoài trong cuoäc leã. Sau ñoù Kolita beøn noùi vôùi Upatissa :

– Naøy baïn Upatissa ! Theá naøy laø nghóa laøm sao ? Do ñaâu baïn laïi khoâng vui veû vaø thích thuù nhö hai ngaøy tröôùc ? Toâi nhìn baïn nhö ñang lo


aâu moät ñieàu gì, vaäy baïn coù theå cho toâi bieát ñöôïc chaêng ?

– Naøy baïn Kolita ! Toâi thaáy ngoài nhìn nhöõng caûnh töôïng naøy chaúng lôïi ích chi caû. Noù hoaøn toaøn voâ vò. Toâi nghó phaûi ñi tìm moät con ñöôøng giaûi thoaùt cho chính toâi, Kolita aï. Ñoù laø vaán ñeà maø toâi ñang baên khoaên trong taâm. Nhöng maø coøn anh nöõa, anh Kolita aï, toâi thaáy anh cuõng khoâng coù veû an taâm chuùt naøo !

Kolita ñaùp : – Toâi quaû coù söï suy tö ñuùng nhö anh vöøa

thoát. Khi bieát raèng ngöôøi baïn cuøng mang moät noãi

aâu lo nhö mình, Upatissa beøn noùi : – Ñoù laø moät moái quan taâm ñaùng khen cuûa

chuùng ta. Nhöng muoán ñi tìm moät ngöôøi thaày ñeå daïy cho chuùng ta con ñöôøng giaûi thoaùt, chæ coù caùch laø chuùng ta phaûi rôøi boû nhaø cöûa ñeå du phöông vaø tìm soáng vôùi caùc baäc ñaïo só höõu haïnh, song bieát aån só ñaéc ñaïo naøo maø chuùng ta theo baây giôø ?

Thuôû aáy, coù moät Giaùo chuû soáng trong thaønh Ra¥jagaha (Vöông Xaù). Vò naøy thuoäc phaùi Du só Paribba¥jaka, teân goïi laø Sanõjaya. OÂng coù moät soá moân ñoà raát ñoâng.

NGUYEÃN ÑIEÀU 13

Vôùi yù ñònh seõ gia nhaäp laøm moân ñeä cuûa vò aáy, Upatissa vaø Kolita beøn tìm ñeán ñoù. Moãi ngöôøi cuøng daét theo naêm traêm thanh nieân ñoà ñeä cuûa mình roài taát caû ñeàu ñöôïc nhaän vaøo moân phaùi cuûa Sanõjaya. Keå töø ñoù, tieáng taêm vaø haäu thuaãn cuûa ñaïo só Sanõjaya lieàn trôû neân vang daäy.

Sau moät thôøi gian ngaén, ñoâi baïn Upatissa vaø Kolita ñaõ hoïc heát hoïc thuyeát cuûa Giaùo chuû Sanõjaya. Hoï hoûi thaày ñaïo só raèng :

– Thöa thaày, giaùo phaùp cuûa thaày chæ coù chöøng aáy hay coøn gì hay hôn nöõa ?

Sanõjaya ñaïo só ñaùp : – Chæ coù theá, vaø caùc ngöôi ñaõ bieát caû roài. Nghe vaäy, ñoâi baïn Upatissa vaø Kolita lieàn

nghó : “Neáu chæ coù theá maø mình laïi tieáp tuïc cuoäc ñôøi ñaïo só naøy vôùi oâng ta thì voâ ích quaù ! Mình ñaõ lìa boû gia ñình, soáng ñôøi ñeå tìm giaûi thoaùt theá söï, maø theo oâng thaày naøy mình chaúng ñöôïc chi caû !”.

Roài hoï laïi nghó tieáp : “Nhöng nöôùc AÁn Ñoä roäng bao la, neáu mình kieân nhaãn taàm Sö khoâng thoái chuyeån, cöù ñi töø laøng naøy qua laøng khaùc, tænh noï ñeán tænh kia chaéc haún seõ tìm ñöôïc moät vò thaày daïy cho ta phöông phaùp thoaùt töû !”.


Keå töø ñoù moãi khi hoï nghe coù moät ñaïo só uyeân baùc naøo, duø ôû xa ñi nöõa, ñoâi baïn Kolita vaø Upatissa cuõng tìm ñeán caàu ñaïo. Nhöng chaúng coù moät vò naøo giaûi ñaùp noåi moät caâu hoûi cuûa hoï, trong khi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc caùc vò ñaïo só aáy ñeàu toû ra thoâng suoát.

Sau khi ñi khaép caû xöù AÁn Ñoä, caû hai phaûi cuøng quay veà, vaø luùc veà ñeán choã cuõ, hoï ñoàng cam keát vôùi nhau raèng :

“Trong hai ngöôøi neáu ai tìm ñöôïc con ñöôøng baát töû tröôùc phaûi chæ laïi cho ngöôøi kia”.

Töø ñoù hoï chính thöùc keát laøm huynh ñeä vaø tình giao höõu giöõa ñoâi thanh nieân laïi caøng saâu ñaäm hôn.

Chaúng bao laâu, sau khi Upatissa vaø baïn laø Kolita heïn öôùc nhö theá, thì Ñöùc Theá Toân - ñaáng hoaøn toaøn giaùc ngoä laïi ñeán thaønh ñoâ Ra¥jagaha (Vöông Xaù). Vì khi Ngaøi ñaõ thuyeát xong moät baøi phaùp noùi “Löûa” taïi thò traán Ga¥ya¥, Ngaøi beøn nhôù ñeán lôøi höùa maø Ngaøi ñaõ höùa vôùi vua Bimbisa¥ra (Taàn-baø-sa-la) tröôùc khi ñaéc thaønh Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc laø Ngaøi seõ trôû laïi thaønh Ra¥jagaha (Vöông Xaù) ngay sau khi Ngaøi ñaõ ñaéc ñöôïc ñaïo giaùc ngoä. Ñöùc Theá Toân du haønh suoát quaõng ñöôøng daøi töø Ga¥ya¥ ñeán thaønh Ra ¥jagaha vaø ñöôïc

NGUYEÃN ÑIEÀU 15

vua Bimbisa¥ra thaân haønh ñoùn tieáp taïi Truùc Laâm tinh xaù (Veluvana Viha ¥ra).

Trong soá saùu möôi moát vò Thaùnh A-la-haùn maø Ñöùc Boån Sö ñaõ phaùi ñi ñeå truyeàn baù cho theá gian veà aân ñöùc cuûa Tam Baûo (Phaät Baûo, Phaùp Baûo vaø Taêng Baûo), coù Tröôûng laõo Assa¥ji, ngöôøi thuoäc nhoùm naêm ñaïo só tröôùc ñaây laø nhöõng vò ñoàng tu khoå haïnh vôùi Ñöùc Thích Ca khi Ngaøi chöa ñaït ñöôïc giaùc ngoä, vaø cuõng chính nhöõng vò ñoù sau naøy ñaõ trôû thaønh nhöõng ñeä töû ñaàu tieân cuûa Ngaøi. (Töùc naêm thaày Kieàu-traàn-nhö).

Tröôûng laõo Assa¥ji, sau khi ñaõ du haønh truyeàn ñaïo beøn trôû laïi thaønh Ra¥jagaha.

Vaøo moät buoåi saùng noï, trong khi Tröôûng laõo ñang trì bình khaát thöïc trong thaønh, Ngaøi ñöôïc Upatissa, ngöôøi ñang ñi treân con ñöôøng daãn ñeán tu vieän thuoäc phaùi ñaïo só du phöông Sanõjaya, troâng thaáy. Bò kinh caûm bôûi veû maët trang nghieâm vaø thoaùt tuïc cuûa Ñaïi ñöùc Assa¥ji, Upa-tissa nghó : “Tröôùc ñaây ta chaúng bao giôø troâng thaáy moät nhaø sö nhö vaäy. OÂng ta phaûi laø moät trong nhöõng Thaùnh Taêng A-la-haùn (Arahatta). Neáu khoâng chaéc haún ngaøi cuõng laø ngöôøi ñang böôùc treân con ñöôøng ñeán Thaùnh quaû A-la-haùn ? Taïi sao ta khoâng thöû ñeán gaàn ngaøi ñeå tìm hieåu


xem ngaøi ñöôïc thoï giaùo vôùi ai ? Ñaâu laø Ñaïo moân cuûa ngaøi vaø ngaøi ñaõ hoïc ñöôïc giaùo lyù nhö theá naøo ?”.

Nhöng Upatissa laïi nghó : “Giôø phuùt naøy khoâng tieän ñeå cho ta ñaët nhöõng caâu hoûi nhö vaäy vì ngaøi coøn ñang khaát thöïc treân ñöôøng phoá. Toát hôn ta neân theo sau ngaøi nhö moät ngöôøi ngöôõng moä”. Vaø roài Upatissa ñaõ thöïc hieän yù nghó cuûa mình.

Sau khi ñöùc Tröôûng laõo khaát thöïc xong, Upatissa laïi thaáy ngaøi dôøi chaân ñeán moät nôi khaùc, döôøng nhö vôùi yù ñònh choïn nôi thanh vaéng ñeå duøng böõa. OÂng ta beøn tieán nhanh ñeán phía tröôùc söûa soaïn cho ngaøi moät choã ngoài baèng chieác toïa cuï cuûa chính oâng ñaõ mang theo, roài oâng cung kính daâng ñeán ñöùc Tröôûng laõo Assa¥ji. Khi ngaøi duøng böõa xong thì Upatissa lieàn daâng ñeán ngaøi nöôùc röûa tay laáy töø trong bình ñöïng nöôùc cuûa oâng, vaø cuøng moät caùch nhö theá, oâng ñaõ lo laéng cho ngaøi baèng taát caû cöû chæ cuûa moät ngöôøi ñeä töû ñoái vôùi baäc thaày.

Sau khi trao ñoåi vôùi nhau qua nhöõng lôøi chaøo hoûi thoâng thöôøng, lòch söï vaø leã pheùp, Upatissa noùi :

NGUYEÃN ÑIEÀU 17

– Kính ñaïo só, neùt maët cuûa ngaøi thanh tònh quaù. Phong thaùi cuûa ngaøi sao maø trong saïch saùng suûa theá. Kính ñaïo só, vaäy ngaøi ñaõ theo vò naøo ñeå trôû thaønh thoaùt tuïc ? Vaø ai laø thaày cuûa ngaøi, cuõng nhö ngaøi ñaõ thoï giaùo ra sao ?

Ñöùc Assa¥ji ñaùp lôøi : – Naøy ñaïo höõu ! Ñuùng vaäy chính vò Giaùc ngoä, ngöôøi con cao quyù cuûa gioøng Sakya chính laø Boån Sö cuûa baàn ñaïo. Ñi treân con ñöôøng cuûa Ngaøi, baàn ñaïo ñaõ tieán hoùa. Ñöùc Theá Toân aáy laø baäc ñaõ giaûi thoaùt, vaø cuõng nhôø Phaùp baûo cuûa Ngaøi maø baàn ñaïo ñaõ ñöôïc thanh tònh.

– Thöa ñaïo só. Vò Ñaïi phuùc aáy chaéc phaûi thoâng roõ vaïn phaùp vaø ngaøi phaûi hoïc hoûi coù bao nhieâu môùi ñaït ñöôïc möùc thanh tònh nhö theá ?

Bò chaát vaán nhö vaäy, ñöùc Tröôûng laõo Assa¥ji beøn töï nghó raèng : “Nhöõng hoïc giaû du phöông naøy thöôøng khoâng hieåu phaùp Ba-la-maät cuûa Ñöùc Phaät. Ta seõ chæ cho oâng ta roõ Ba-la-maät phaùp cao daøy nhö theá naøo ?”. Vì vaäy ngaøi noùi :

– Duø sao baàn ñaïo haõy coøn treân böôùc ñöôøng tu taäp. Con ñöôøng giaûi thoaùt maø baàn ñaïo ñaõ ñi keå töø khi xuaát gia ñeán giôø chöa xa maáy. Baàn ñaïo chæ môùi böôùc ñöôïc vaøi böôùc thuoäc vaøo nhöõng böôùc môû ñaàu trong giaùo lyù vaø phaåm haïnh naøy.


Baàn ñaïo khoâng theå giaûi nghóa Phaùp baûo cuûa Ñöùc Theá Toân caën keõ ñeán ñaïo höõu ñöôïc.

Ngöôøi taàm ñaïo aáy lieàn thöa : – Kính Ñaïi ñöùc. Toâi teân laø Upatissa, ñang

quyeát loøng tìm ñaïo. Xin ngaøi laøm ôn chæ daãn cho toâi tuøy theo khaû naêng cuûa ngaøi. Duø nhieàu hay ít toâi cuõng vaãn kính caån laéng nghe. Neáu laø Chaùnh phaùp thì chæ moät caâu ñaõ giuùp ngöôøi thaønh taâm tìm ra neûo giaûi thoaùt.

Vaø oâng ta naên næ tieáp : – Xin ngaøi chæ daïy cho toâi theo söùc hieåu bieát cuûa ngaøi. Vôùi aùnh saùng giaùc ngoä duø chæ le loùi ñi nöõa, noù vaãn coù giaù trò vaø ñaày ñuû khaû naêng giuùp ngöôøi thieän taâm tìm ra con ñöôøng chôn lyù.

Ñeå ñaùp laïi, Tröôûng laõo Assa¥ji ngaâm keä raèng : Sabbe dhamma ¥ hetuppabha¥va¥ Tesam fl hetum fl Tatha¥gato a¥ha Tesannena yo nirodho, eva Ma¥dì maha¥samanoti

“Vaïn phaùp ñeàu sanh ra bôûi moät Nhaân, Ñöùc Theá Toân ñaõ chæ roõ Nhaân cuûa noù, Ngaøi cuõng daïy cho caùch dieät taét, Nhaân aáy ! Ñoù chính laø Giaùo phaùp cuûa baäc ñaïi Sa-moân”.

NGUYEÃN ÑIEÀU 19

(Keä ngoân treân ñaây ngaøy nay ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng trieát lyù caên baûn vaø noåi tieáng nhaát cuûa Phaät giaùo. Baát cöù luùc naøo noù cuõng coù theå ñoùng vai nhö moät söï nhaéc nhôû veà laàn tieáp xuùc ñaàu tieân cuûa Ñaïi ñöùc Upatissa (Saørìputta) vôùi Phaùp baûo, vaø noù cuõng laø moät söï ghi nhôù coù giaù trò veà Tröôûng laõo Assaøji, vò thaày ñaéc ñaïo A-la-haùn cuûa oâng).

Nhaéc laïi thanh nieân Upatissa, khi nghe heát hai caâu ñaàu, Upatissa ñaéc ñöôïc Phaùp nhaõn, chöùng ñaïo Nhaäp löu (Tu-ñaø-hoaøn) vaø luùc döùt hai caâu cuoái cuøng oâng ñaõ hoaøn toaøn laéng nghe vôùi veû maët cuûa moät ngöôøi ñang ñöôïc giaûi thoaùt.

Khi oâng ñaõ trôû thaønh moät baäc nhaäp Thaùnh löu roài, vaø tröôùc khi ñaït ñöôïc nhöõng quaû vò cao hôn, oâng ñaõ caûm nhaän raèng : “AÙnh saùng cuøng yù nghóa cuûa söï giaùc ngoä ñaõ tìm thaáy nôi ñaây roài”. Vaø oâng cung kính noùi vôùi ñöùc Tröôûng laõo :

– Xin ngaøi khoûi giaûi roäng theâm veà Phaùp baûo naøy nöõa. Nhö theá ñoù laø ñuû taát caû. Upatissa xin quy y ñaáng Theá Toân vaø Ñaïi ñöùc.

– Nhöng thöa ngaøi ! Hieän vò thaày cuûa chuùng ta ñang ôû ñaâu ?


– Naøy keû taàm ñaïo ! Ngaøi ñang ôû trong Truùc Laâm tinh xaù.

– Baïch Ñaïi ñöùc ! Thænh Ñaïi ñöùc ñi tröôùc. Toâi coù moät ngöôøi baïn vaø chuùng toâi ñaõ heïn öôùc vôùi nhau raèng : “Neáu ai tìm ñöôïc ñaïo baát töû tröôùc tieân seõ chæ daïy cho ngöôøi kia. Vaäy toâi phaûi ñi thoâng baùo cho ngöôøi baïn toâi bieát, roài chuùng toâi seõ cuøng theo con ñöôøng Ngaøi ñaõ ñi ñeå ñeán ra maét ñaáng Thieân Nhôn Sö”.

Ñoaïn Upatissa cung kính moïp xuoáng taän baøn chaân cuûa ñöùc Tröôûng laõo, leã baùi vaø töø giaõ ngaøi ñeå trôû laïi nôi cö nguï cuûa nhöõng ñaïo só du phöông.

Kolita troâng thaáy baïn mình tieán laïi gaàn vaø thaàm nghó : “Hoâm nay neùt maët cuûa baïn ta hoaøn toaøn thay ñoåi. Chaéc haún anh aáy ñaõ tìm ra con ñöôøng thoaùt töû ?”.

Vaø khi oâng hoûi baïn veà chuyeän aáy, Upatissa ñaùp :

– Vaâng, thöa baïn ! Toâi ñaõ tìm ra ñaïo baát töû.

Roài oâng ñoïc thuoäc loøng cho baïn mình nghe keä ngoân maø oâng ñaõ nghe. Khi keä ngoân chaám

NGUYEÃN ÑIEÀU 21

döùt, Kolita lieàn ñaéc quaû Nhaäp löu (Tu-ñaø-hoaøn) vaø lieàn hoûi :

– Baïn thaân meán ! Hieän ñaáng Thöôïng Sö nguï ôû ñaâu ?

– Thaày cuûa toâi, ñöùc Tröôûng laõo Assa¥ji ñaõ cho toâi bieát raèng ñaáng Thöôïng Sö ñang ôû taïi Truùc Laâm tinh xaù.

Kolita lieàn baûo : – Naøy Upatissa vaäy chuùng ta haõy ñeán ra

maét Ngaøi ñi. Nhöng Upatissa laø ngöôøi luoân luoân kính troïng

thaày, neân oâng ta beøn ñeà nghò vôùi baïn raèng : – Naøy baïn ! Tröôùc tieân chuùng ta haõy ñeán

thaày cuõ cuûa chuùng ta ñaõ, ngaøi du só Sanõjaya, vaø baûo cho oâng aáy bieát raèng chuùng mình vöøa tìm ñöôïc ñaïo baát töû. Neáu oâng ta ñoùn nhaän, oâng ta seõ ñaït ñöôïc con ñöôøng thaät. Duø cho oâng ta khoâng tin ñi nöõa coù leõ oâng cuõng ñöôïc aûnh höôûng do loøng tin töôûng maõnh lieät cuûa chuùng ta, roài seõ cuøng ñi yeát kieán ñaáng Thöôïng Sö ñeå nghe giaùo lyù cuûa Ngaøi. Bieát ñaâu oâng ta cuõng gaët haùi ñöôïc ñaïo quaû giaûi thoaùt ?

Do ñoù caû hai cuøng ñeán gaëp ñaïo só Sanõjaya vaø baùo tin raèng :


– Thöa thaày ! Thaày ñang laøm gì ñoù ? Moät ñaáng Giaùc ngoä ñaõ xuaát hieän treân theá gian naøy. Giaùo lyù cuûa Ngaøi ñaõ khai saùng nhaân sanh vaø ñöôïc thöïc haønh chôn chaùnh trong coäng ñoàng do nhöõng Taêng só ñeä töû cuûa Ngaøi. Vaäy Ngaøi haõy cuøng ñi vôùi chuùng toâi ñeán ra maét ñaáng Thöôïng Sö ñaõ troøn ñuû Thaäp ñoä.

Ñaïo só Sanõjaya ngaïc nhieân la leân raèng : “Ta chaúng hieåu caùc oâng muoán noùi caùi gì ?”.

Roài oâng töø choái khoâng ñi theo hoï, maø coøn khoe khoang vôùi hoï veà danh döï vaø tieáng taêm cuûa oâng ta ñeå hy voïng thuyeát phuïc hai hoïc troø mình ôû laïi höôûng thuï vaø chæ tin töôûng nôi danh vò cuûa oâng thaày cuõ.

Nhöng hoï ñaõ quyeát : – Thaày aï ! Chuùng toâi ñaõ döùt khoaùt, khoâng coøn baát cöù yù muoán naøo ôû laïi ñaây. Thaày ôi ! Thaày chæ caàn quyeát ñònh raèng ñi theo chuùng toâi laø neân hay khoâng maø thoâi ?

Thaát baïi trong nhöõng lôøi thuyeát phuïc, Sanõjaya nghó : “Neáu hoï hieåu nhieàu nhö vaäy, hoï seõ chaúng nghe theo nhöõng gì ta baûo. Toát hôn haõy ñeå hoï ra ñi caøng sôùm caøng toát, keûo khoâng nhöõng ñeä töû khaùc hay bieát seõ coù haïi”.

NGUYEÃN ÑIEÀU 23

Tö töôûng xong oâng ta lieàn ñaùp : “Thoâi caùc oâng haõy ñi ñi, coøn ta khoâng theå ñi ñöôïc”.

– Thöa thaày, taïi sao khoâng ? – Vì ta laø moät vò thaày coù nhieàu moân ñeä. Neáu

ta ñaûo loän heä thoáng moân ñoà nhö theá thì chaúng khaùc naøo moät beä nöôùc vó ñaïi ñem ñoåi laáy moät bình chöùa nhoû nhoi. Baây giôø ta khoâng theå naøo trôû laïi cuoäc soáng nhö laø moät ñeä töû ñöôïc.

Hoï laïi khaån caàu : – Xin thaày ñöøng nghó nhö theá thaày aï !

– Nhöng ta ñaõ quyeát ñònh roài, caùc oâng haõy ñi ñi, ta khoâng theå ñi ñöôïc.

– Thaày ôi ! Khi Ñöùc Phaät xuaát hieän treân ñôøi, bao nhieâu ngöôøi töø haï daân ñeán quyeàn quyù cao sang ñeàu toân thôø Ngaøi, mang caû nhöõng baûo vaät ñeán daâng cuùng kia maø. Danh vò cuûa thaày laøm sao so saùnh vôùi ñaáng Toaøn giaùc. Cho neân, khi chuùng toâi ñaõ theo Phaät roài, nhöõng gì seõ xaûy ñeán cho thaày, chaéc thaày ñoaùn bieát chöù ?

Ñeå ñaùp laïi caâu ñoù, ñaïo só Sanõjaya traû lôøi : – Naøy caùc ñeä töû, caùc oâng suy nghó gì kyø laï

vaäy ? Treân ñôøi naøy ngöôøi ngu muoäi nhieàu hay ngöôøi trí thöùc nhieàu ?


– Ngöôøi ngu muoäi nhieàu, thöa thaày. Song ngöôøi trí thöùc thì ít laém.

– Neáu vaäy thì naøy caùc oâng. Chaéc caùc oâng cuõng bieát raèng nhöõng ngöôøi trí thöùc seõ ñeán vôùi Ñöùc Phaät Coà Ñaøm (Gotama), coøn nhöõng keû ngu muoäi seõ veà vôùi ta, chæ nhöõng ngöôøi ngu muoäi thoâi. Baây giôø caùc oâng coù theå ñi ñi. Nhöng ta chaúng bao giôø ñi theo caùc oâng caû.

Vì vaäy, ñoâi baïn Upatissa vaø Kolita, khi rôøi thaày ñaõ noùi :

– Thöa thaày. Roài ñaây thaày seõ hoái haän vì nhöõng tö töôûng sai laàm cuûa thaày.

Sau khi hoï ñi roài, coù moät söï raïn nöùt trong nhöõng moân ñoà Sanõjaya vaø tu vieän cuûa oâng ta ñaõ trôû neân gaàn nhö troáng traûi.

Thaáy tö thaát cuûa mình vaéng laëng caùc moân ñoà, ñaïo só Sanõjaya ñaõ uaát öùc ñeán hoäc maùu töôi. Naêm traêm ñeä töû cuûa oâng ñaõ rôøi boû theo Upatissa vaø Kolita. Trong soá ñoù chæ coù hai traêm naêm möôi ngöôøi trôû laïi vôùi ñaïo só du phöông Sanõjaya.

Vôùi soá coøn laïi laø hai traêm naêm möôi ngöôøi, coäng theâm nhöõng ngöôøi tuøy tuøng xöa kia, ñoâi

NGUYEÃN ÑIEÀU 25

baïn Upatissa vaø Kolita beøn nhaém Truùc Laâm tinh xaù tröïc chæ.

Luùc ñoù, ñöùc Thöôïng Sö ñaõ an toïa trong haøng, Töù chuùng ( )1 vaø ñang thuyeát phaùp. Khi Ñöùc Theá Toân thaáy hai ngöôøi tieán ñeán, Ngaøi beøn coâng boá vôùi chö Taêng vaø Phaät töû raèng :

– Ñoâi baïn Upatissa vaø Kolita ñang ñeán ñaây seõ laø nhöõng ñeä töû öu tuù cuûa Nhö Lai. Thaät laø moät ñoâi baïn phöôùc duyeân song toaøn.

Khi ñeán gaàn, hai ngöôøi aáy lieàn trònh troïng ñaûnh leã Ñöùc Theá Toân vaø ngoài laïi moät beân. An toïa xong, hoï baïch vôùi Ñöùc Phaät raèng :

– Baïch Ngaøi ! Xin Ngaøi cho chuùng con ñöôïc thoï giaùo ñeå ñöôïc ñi treân con ñöôøng taán hoùa vaø xin Ngaøi daét daãn chuùng con treân con ñöôøng giaûi thoaùt toái thöôïng.

Ñöùc Theá Toân thuyeát : “Naøy caùc Tyø-kheo ! Caùc vò haõy ñeán ñaây ! Khi Phaùp baûo ñaõ ñöôïc thuyeát giaûng, haáp thuï vaøo taâm roài thì ñôøi soáng cuûa kieáp ngöôøi laø nhöõng ngaøy thaùng trong saïch ñeå chaám döùt caû phieàn naõo”.

( )1 Ñoù laø Tyø-kheo, Tyø-kheo-ni, Thieän nam, Tín nöõ


Phaät thuyeát chæ coù theá vaø Ngaøi xem nhö raát ñaày ñuû cho nhöõng haøng xuaát gia cao thöôïng.

Sau ñoù, Ñöùc Boån Sö tieáp tuïc baøi phaùp tuøy theo caên cô cuûa moãi caù nhaân ñeå ñöa hoï vaøo moät söï suy gaãm. Tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa hai thuû laõnh moân ñoà vöøa ñeán, phaùp cuûa Ngaøi ñaõ laøm cho hoï ñaït tôùi A-la-haùn quaû. Nhöng hai vò aáy chöa hoaøn toaøn ngoä ñöôïc ba ñaïo Thaùnh taâm cao thöôïng hôn. Lyù do laø vì tính chaát, vó ñaïi cuûa trí tueä hoøa hôïp vôùi söï hoaøn toaøn cuûa moät ñaïi ñeä töû maø hoï coøn phaûi ñaït tôùi. (Sa ¥vakapa ¥ram≠ nõa¥na).

Töø khi trôû thaønh ñeä töû cuûa Ñöùc Phaät, Upa-tissa coù teân laø Sa¥r≠putta (Xaù-lôïi-phaát) vaø Kolita ñöôïc goïi laø Maha¥ Moggalla¥na (Muïc-kieàn-lieân).

Sau ñoù, Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na (Muïc-kieàn-lieân) ñeán nguï taïi moät laøng trong xöù Magadha (Ma-kieät-ñaø), goïi laø laøng Kallava ¥la. ÔÛ ñoù ngaøi phaûi nhôø vaøo vaät boá thí cuûa thaäp phöông baù taùnh. Vaøo ngaøy thöù baûy sau khi xuaát gia, khi ngaøi ñang thöïc haønh phaän söï cuûa baäc Sa-moân (Thieàn ñònh), thì söï löôøi bieáng vaø hoân traàm keùo ñeán ngaøi. Nhöng nhôø phaùp caâu thuùc cuûa Ñöùc Phaät, ngaøi ñaõ ñaåy lui ñöôïc söï löôøi bieáng

NGUYEÃN ÑIEÀU 27

(ñieàu naøy caên cöù vaøo moät baøi phaùp trong Kinh Anguttara Nika¥ya VII N. 58), vaø sau ñoù khi nghe ñöùc Thöôïng Sö daãn giaûi cho ngaøi veà ñeà muïc Thieàn ñònh Sô caáp (Dha ¥tu Kammattha¥na), Ngaøi ñaõ hoaøn thaønh coâng vieäc, ñaït tôùi ba ñaïo taâm cao hôn vaø chöùng ñöôïc söï hoaøn toaøn toái thöôïng cuûa moät ñaïi ñeä töû (Sa¥vaka Pa ¥ram≠).

Trong luùc ñoù thì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta (Xaù-lôïi-phaát) tieáp tuïc soáng beân caïnh ñaáng Boån Sö trong moät caùi hang goïi laø Sakarakhatalena (Ñoäng Heo), vaø thöôøng ñi vaøo thaønh Ra¥jagaha (Vöông Xaù) khaát thöïc. Nöûa thaùng sau leã xuaát gia cuûa ngaøi, Ñöùc Theá Toân ñaõ thuyeát moät baøi phaùp veà söï nhaän thöùc cuûa taâm ( )1 cho ngöôøi chaùu cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta teân laø D≠ghanakha (moät ñaïo só du phöông) nghe. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñöùng phía sau Ñöùc Boån Sö ñeå haàu. Trong khi theo doõi nhöõng yù töôûng lieân tuïc cuûa baøi phaùp, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta (Xaù-lôïi-phaát) ñaõ nhaän thaáy raèng ñoù chính laø söï chia sôùt nhöõng moùn aên tinh thaàn quyù baùu maø ñöùc Thöôïng Sö thaân haønh trao laïi cho ngöôøi ñôøi.

( )1 Kinh Dighanakha Sutta, Majjhima Nikaøya N.74.


Nhôø hieåu bieát nhö vaäy maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ chöùng ñöôïc trí thöùc toái thöôïng troøn ñuû cuûa moät ñaïi ñeä töû, vaø cuõng ñaéc ñöôïc ñaïo quaû A-la-haùn vôùi boán Tueä phaân bieät (Töù phaân bieät tueä) ( )1 . Coøn ngöôøi chaùu cuûa ngaøi khi döùt baøi phaùp ñaõ ñaéc quaû nhaäp löu (Tu-ñaø-hoaøn).( )2

Neáu coù ngöôøi hoûi : “Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khoâng coù moät trí tueä vó ñaïi sao ? Vaø neáu coù taïi sao ngaøi laïi ñaït ñöôïc söï hoaøn toaøn cuûa moät ñaïi ñeä töû sau Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na (Muïc-kieàn-lieân) ? Caâu traû lôøi laø chính vì söï vó ñaïi ñoù maø thôøi gian phaûi caàn thieát ñeå cho noù ñöôïc chuaån bò chín muoài. Chaúng haïn nhö moät thöôøng daân muoán ñi ñaâu, hoï lieàn ñaët chaân ra ñöôøng. Nhöng tröôøng hôïp nhöõng haïng vua chuùa thì laém söï chuaån bò chu ñaùo laïi caàn thieát. Chaúng haïn nhö thaéng xe töù maõ, boá trí quan quaân v.v...

Tröôøng hôïp noùi treân cuõng töông töï nhö vaäy. Cuøng ngaøy hoâm aáy, khi boùng chieàu ñaõ ñoå

daøi treân ngaøn caây noäi coû, ñöùc Thöôïng Sö goïi taát caû moân ñoà cuûa Ngaøi töïu hôïp vaø toû lôøi naâng nhò vò A-la-haùn Sa¥r≠putta (Xaù-lôïi-phaát) vaø Maha ¥

( )1 Theo chuù giaûi trong Anguttara Nikaøya phaàn thöù 4, soá 172. ( )2 Caên cöù theo Thera Gaøthaø do Ñaïi ñöùc Saørìputta thuyeát,

caùc keä ngoân soá 995-996.

NGUYEÃN ÑIEÀU 29

Mog-galla¥na (Muïc-kieàn-lieân) leân haøng Huynh tröôûng höôùng daãn Taêng chuùng.

Trong dòp naøy, coù moät soá Taêng só khoâng haøi loøng vaø baøn tính vôùi nhau : “Ñöùc Boån Sö neân cho phaåm vò Tröôûng laõo ñeán nhöõng vò xuaát gia ñaàu tieân môùi phaûi, nghóa laø nhoùm naêm ñeä töû ñaàu (naêm thaày Kieàu-traàn-nhö). Neáu khoâng thì hoaëc cho nhoùm hai traêm naêm möôi Tyø-kheo daãn ñaàu do ngaøi Yasa hay cho ba möôi vò trong nhoùm Bhadda Vaggiya (Thaéng Duïc Só), coøn khoâng thì Ngaøi phaûi cho ñeán ba huynh ñeä Kassapa chöù ?

Nhöng taïi sao Ngaøi khoâng keå ñeán caùc vò ñaïi Tröôûng laõo naøy, maø ñem phaåm vò ñoù ban ñeán nhöõng ngöôøi môùi xuaát gia sau cuøng ?”. Ñöùc Boån Sö doï hoûi veà ñeà taøi baøn taùn cuûa hoï, vaø khi ñöôïc bieát Ngaøi beøn daïy :

– Nhö Lai khoâng thieân vò maø chæ cho phaåm vò aáy theo haïnh nguyeän cuûa hoï. Tyû nhö Kondanõnõa (chæ nhoùm Kieàu-traàn-nhö), trong kieáp tröôùc hoï ñaõ boá thí vaät thöïc chín laàn giöõa muøa gaët ñeán tieàn thaân cuûa Nhö Lai. Hoï khoâng coù nguyeän voïng trôû thaønh ñaïi ñeä töû, hoï chæ coù nguyeän voïng ñöôïc böôùc vaøo giaùo lyù cuûa Nhö Lai ñaàu tieân, cuøng chung ñöôïc phaåm ñaïo cao nhaát laø


A-la-haùn. Ñieàu ñoù giôø ñaây ñaõ ñuùng söï thöïc. Nhöng Sa¥r≠putta vaø Ma¥ha Moggalla¥na, trong voâ löôïng quaù khöù vaøo thuôû Ñöùc Phaät Anomadassi, hoï sanh laøm moät thanh nieân Baø-la-moân teân Sa¥rada vaø moät ngöôøi ñieàn chuû teân Sirivaddhaka. Hoï ñaõ coù nguyeän voïng trôû thaønh nhöõng ñaïi ñeä töû khi gaëp Ñöùc Phaät trong kieáp sau cuøng. Naøy chö Tyø-kheo ! Haõy nghe ñaây ! Phaåm vò maø Nhö Lai cho hoï chính laø nguyeän voïng cuûa hoï ñaáy. Chö Nhö Lai khoâng bao giôø thieân vò.

Phaàn söu taäp veà ñòa vò cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta naøy ñöôïc laáy ôû ñoaïn chuù giaûi trong Kinh Anguttara Nika¥ya, boä Etavagga vaø moät soá trích töø nhöõng baøi keä song ñoái trong chuù giaûi Phaùp Cuù Kinh (Dhammapa¥da Sutta). Trong ñoù, moät soá nhöõng ñaëc ñieåm chính yeáu veà vai troø cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñöôïc hoaøn toaøn ghi nhaän. Ngoaøi ra, ñöùc naêng trong tình baïn saâu xa giöõa ngaøi vôùi Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na cuõng ñöôïc moâ taû, khoâng nhöõng khi ngaøi coøn ngoaøi ñôøi, moät thanh nieân ñöôïc giaùo döôõng trong nhung luïa, maø caû ñeán luùc xuaát gia soáng ñôøi soáng voâ gia ñình. Roài ñaït ñöôïc Thaùnh quaû. Ñöùc naêng aáy vaãn luoân luoân beàn bæ trong saïch nhö aùnh saùng maët trôøi.

NGUYEÃN ÑIEÀU 31

Trong khi vöøa thaám nhuaàn ñöôïc giaùo lyù giaûi thoaùt vaø tröôùc khi tieán xa hôn treân con ñöôøng thanh tònh, yù töôûng ñaàu tieân cuûa ngaøi laø nghó ñeán baïn, oâng Kolita cuøng lôøi theà maø ngaøi ñaõ nguyeän. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta coù moät trí tueä voâ song vaø tieàm taøng do tu taäp trong nhieàu kieáp qua. Trí tueä aáy trong kieáp naøy laø luùc ñaõ chín muoài, chæ chôø dòp ñeå phaùt hieän. Do ñoù noù ñaõ bieåu loä töùc khaéc giuùp Ngaøi naém ñöôïc ngay yeáu chaát Phaät giaùo luùc chæ ñöôïc nghe vaøi caâu phaùp cuûa Tröôûng laõo Assa ¥ji. Vaø hy höõu hôn nöõa laø ngaøi ñaõ keát hôïp ñöôïc söùc thoâng minh aáy vôùi caù tính khieâm toán, dòu daøng, töï nhieân vaø bieåu loä baèng söï hieåu bieát khieán cho baát cöù ai cuõng kính phuïc. Ñoái vôùi ñaïo chuû Sanõjaya, duø bieát raèng oâng aáy voâ cuøng laàm laïc, nhöng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaãn giöõ moät thaùi ñoä toân kính nhö xöa. Bôûi vaäy, ta khoâng theå thaéc maéc gì khi bieát raèng suoát ñôøi soáng cuûa ngaøi, ngaøi luoân luoân toû roõ söï kính troïng ñoái vôùi Tröôûng laõo Assa ¥ji vì chính nhôø vò naøy maø ngaøi ñaõ ñöôïc böôùc vaøo giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät.

Nhö ta ñaõ bieát, theo chuù giaûi Kinh V≠va Sutta (Sutta Nipa¥ta), vaø cuõng trong Chuù Giaûi cuoán soá 392 trong Kinh Phaùp Cuù raèng : Baát cöù luùc naøo, khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuøng soáng trong


moät tinh xaù vôùi Tröôûng laõo Assa¥ji, ngaøi luoân luoân ñeán nghieâng mình ñaûnh leã tröôùc Tröôûng laõo ngay sau khi ñaõ leã baùi Ñöùc Theá Toân. Ngaøi laøm nhö theá, ngoaøi caùi nghóa kính troïng coøn nghó raèng : “Vò Ñaïi ñöùc naøy laø thaày ñaàu tieân cuûa ta. Nhôø ngaøi maø ta tìm thaáy vaø hieåu ñöôïc tuyeät phaùp Ba-la-maät cuûa Phaät”. Vaø khi ñöùc Tröôûng laõo Assa¥ji nguï trong moät nôi naøo khaùc, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta thöôøng höôùng veà nôi Tröôûng laõo ñang ôû ñeå toû loøng toân thôø baèng caùch chaép tay nghieâng mình leã baùi khaép caùc phöông.

Nhöõng ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán moät söï hieåu laàm. Moãi khi troâng thaáy nhö theá, chö vò Tyø-kheo thöôøng baûo vôùi nhau raèng : “Ñaõ laø ñeä töû Phaät maø ngaøi Sa ¥r≠putta coøn leã baùi nhöõng phöông trôøi. Ngay caû baây giôø maø oâng coøn chöa boû ñöôïc nhöõng tö kieán toân suøng nhöõng trôøi Phaïm Thieân ö ?”.

Nghe ñöôïc nhöõng lôøi chæ trích naøy, Ñöùc Theá Toân beøn daïy raèng :

– Naøy chö Tyø-kheo ! Khoâng phaûi nhö theá ñaâu. Sa¥r≠putta khoâng phaûi leã baùi caùc phöông trôøi ñaâu. OÂng ta chæ leã baùi ñeán ai maø nhôø ñoù oâng ta tìm thaáy Phaùp baûo cuûa Nhö Lai, vì oâng

NGUYEÃN ÑIEÀU 33

ta xem keû aáy laø thaày cuûa mình vaø Sa¥r≠putta laø ngöôøi raát bieát ôn Thaày Toå.

Sau ñoù, Ñöùc Theá Toân lieàn thuyeát cho chö Taêng ñang hoïp nhau baøn taùn nghe veà Kinh Na¥va (Na¥vasutta), Phaät daïy :

– Ñöôïc veà trôøi phaûi kính troïng ngöôøi chæ raønh Thieân ñaïo. Vaäy ngöôøi ñôøi sao khoâng leã baùi oâng thaày ñem Phaùp baûo ñeán cho mình ?

Moät thí duï khaùc noùi veà söï bieát ôn cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñuôïc ghi trong caâu chuyeän Ra¥dha Thera (Ñaïi ñöùc Ra¥dha). Chuù giaûi veà caâu keä thöù 76 trong Phaùp Cuù (Dhammapa ¥da) thuaät raèng :

Taïi moät tinh xaù trong thaønh Sa¥vatth≠ (Xaù-veä), coù moät ngöôøi Baø-la-moân ngheøo. OÂng ta chaêm lo nhöõng coâng vieäc laët vaët nhö laøm coû, queùt doïn v.v... Vaø chö Taêng ñaõ boá thí vaät thöïc cho oâng ñeå soáng. Tuy nhieân hoï khoâng muoán cho oâng xuaát gia.

Ngaøy kia, Ñöùc Theá Toân khi quan saùt caên trí cuûa ngöôøi naøy, ñaõ thaáy raèng oâng Baø-la-moân aáy coù duyeân ñaéc A-la-haùn. Ngaøi beøn doï hoûi caùc vò Tyø-kheo ñang tuï hoïp baøn veà oâng ta vaø hoûi hoï xem coù ai coøn nhôù laø ñaõ nhaän söï giuùp ñôõ naøo cuûa oâng Baø-la-moân ngheøo kia khoâng. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhaän raèng ngaøi coù nhôù moät laàn khi


ngaøi ñang khaát thöïc trong thaønh Ra¥jagaha (Vöông Xaù) oâng Baø-la-moân ngheøo cöïc naøy ñaõ cho ngaøi moät vaù côm ñaày maø oâng vöøa kieám ñöôïc ñeå soáng. Ñöùc Boån Sö beøn baûo Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta laøm leã xuaát gia cho oâng, vaø töø ñoù oâng ñöôïc goïi teân laø Ra¥dha.

Sau ñoù, Ñaïi ñöùc baét ñaàu höôùng daãn vaø oâng Ra¥dha luoân luoân vui veû ghi nhaän moïi ñieàu daïy doã duø khoù nhoïc ñeán ñaâu cuõng khoâng chuùt buoàn giaän.

Cöù theá, sau moät thôøi gian thöïc haønh theo lôøi giaùo huaán cuûa thaày, oâng Ra ¥dha ñaõ trôû neân thanh tònh, roài chaúng bao laâu nöõa oâng ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn.

Laàn naøy chö Tyø-kheo trôû laïi baøn taùn veà haïnh kieåm vaø naêng löïc chæ ñaïo cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Hoï baûo raèng :

– Khi muoán nhaän hoïc troø hay khuyeân hoïc troø laøm nhö theá naøo thì mình cuõng phaûi laøm ñöôïc nhö theá aáy.

Ñeå ñaùnh tan dö luaän veà vaán ñeà naøy, Ñöùc Phaät noùi :

– Khoâng phaûi nhö theá ñaâu, naøy chö Tyø-kheo. Sôû dó oâng Sa¥r≠putta ñem nhöõng phaùp khoù

NGUYEÃN ÑIEÀU 35

haønh daïy hoïc troø nhö vaäy laø vì tröôùc ñaây Sa¥r≠putta ñaõ thoï ôn do moät haønh ñoäng cao thöôïng cuûa ngöôøi kia ñaõ laøm ñeán oâng ta.

Vaø ñeå boå tuùc vaøo caâu chuyeän aáy, Ñöùc Boån Sö ñaõ keå laïi moät söï tích trong Al≠nacitta Ja¥taka (Tuùc Sanh Truyeän Al≠nacitta). Ñoù laø caâu chuyeän cuûa moät con voi bieát ôn.

(Xin xem Jaøtaka, truyeän soá 156).

36

PHAÀN THÖÙ HAI

TRÍ DUYEÂN VIEÂN MAÕN TÌNH BAÈNG HÖÕU

Neáu Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta noåi tieáng veà ñöùc taùnh bieát ôn saâu daøy, thì tình baèng höõu cuûa ngaøi ñaäm ñaø cuõng khoâng keùm. Vôùi Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na, moät ngöôøi baïn cuõng laø moät ñoàng chí trong thuôû thieáu thôøi cuûa ngaøi. Ngaøi luoân luoân giöõ chaët tình baèng höõu. Vaø nhöõng baèng chöùng khaùc nöõa laø sau khi xuaát gia, hoï ñaõ tìm ñeán nhau ñeå ñaøm luaän veà Phaùp baûo raát nhieàu. Nhôø theá maø coù laàn khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta coøn ñang tieán trieån treân con ñöôøng ñaït ñeán ñaïo quaû, söï luaän phaùp ñaõ giuùp cho ngaøi nhieàu tia saùng höõu duïng ñaëc bieät. Ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc ghi laïi trong Kinh Anguttara Nika¥ya Catukka Nipa¥ta soá 167.

Ñoaïn aáy thuaät raèng : Moät laàn noï, Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla ¥na ñeán gaëp ñaïo huynh cuûa ngaøi laø Sa¥r≠putta vaø noùi : “Naøy sö huynh Sa¥r≠putta. Coù boán con ñöôøng tieán hoùa laø :

1- Tieán hoùa khoù khaên maø chaäm chaïp thì tröïc tieáp hieåu bieát.

NGUYEÃN ÑIEÀU 37

2- Tieán hoùa khoù khaên maø nhanh choùng cuõng ñöôïc tröïc tieáp hieåu bieát.

3- Tieán hoùa deã daøng maø chaäm chaïp thì ñöôïc hieåu bieát tröïc tieáp.

4- Tieán hoùa deã daøng maø nhanh choùng thì cuõng ñöôïc hieåu bieát tröïc tieáp.

Theá thì caùi naøo trong boán caùch tieán hoùa naøy ñaõ cho taâm trí cuûa ñaïo huynh thoaùt khoûi nhöõng ñieàu xaáu xa khoâng coøn dö soùt ?”.

– Naøy ñeä Maha¥ Moggalla¥na. Chæ coù caùch thöù tö laø “Tieán hoùa deã daøng nhanh choùng vaø hieåu bieát tröïc tieáp”.

Caét nghóa nhö ñoaïn treân chính laø daäp taét caùc nhô baån trong taâm roài, chuaån bò cho söï chaáp nhaän hay saùng suoát, ñoù laø moät vieäc laøm khoâng khoù khaên laém( )1 neân ñöôïc goïi laø Deã (Sukha Patipadaø), ngöôïc laïi töùc laø Khoù hay Khoå sôû (Dukkha Patipada ¥). Neáu sau khi daäp taét heát caùc nhô baån nôi noäi taâm roài, con ñöôøng haønh ñaïo ñeå tieán tôùi giaùc ngoä duø khoù khaên ñeán ñaâu vôùi

( )1 Ñaây laø theo caên duyeân cuûa nhöõng ai coù trí tueä phi

thöôøng nhö Ñaïi ñöùc Saørìputta. Theo Kinh ñieån Phaät giaùo thì Ñaïi ñöùc Saørìputta coù trí tueä baäc nhaát trong caùc ñeä töû Phaät.


Sa-moân loaïi naøy cuõng trôû thaønh deã daøng vaø nhanh choùng. Do ñoù hoï vaãn coù theå chöùng ñaït moät caùch thieát thöïc vaø vöõng chaéc.

ÔÛ ñaây, söï hieåu bieát tröïc tieáp (hay coøn goïi laø traïng thaùi noái lieàn vôùi ñaïo quaû) ñöôïc goïi laø nhanh choùng (Khippabhinõnõa ¥) coøn ngöôïc laïi laø chaäm chaïp (Danda¥bhinõnõaø).

Trong kyø luaän ñaïo naøy, nhöõng caâu noùi cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta aùm chæ ñeán söï ñaït ñöôïc quaû vò A-la-haùn cuûa ngaøi. Tuy nhieân, khi noùi ñeán ba ñaïo Thaùnh ñaàu tieân, vaán ñeà caét nghóa coøn tuøy theo caùc chuù giaûi trong Kinh ñieån. Nhaát laø ñeå luaän veà caâu “Tieán hoùa deã daøng, chaäm chaïp thì ñöôïc hieåu bieát tröïc tieáp”.

Nhôø nhöõng caùch ñaøm luaän nhö theá, ñoâi baïn Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na ñaõ hieåu bieát nhau vaø trao ñoåi cho nhau nhöõng kinh ngheäm, nhöõng nhaän ñònh veà Phaùp baûo. Hoï cuõng thöôøng lui tôùi hoäi hoïp ñeå tham döï nhöõng vaán ñeà baøn caõi giöõa Taêng chuùng.

Coù moät dòp khaùc, nhaèm khi hoï hôïp taùc vôùi nhau trong vieäc thöùc tænh nhöõng vò Tyø-kheo ñaõ laàm laïc nghe theo lôøi xuùi daïi cuûa oâng Devadatta (Ñeà-baø-ñaït-ña). Thaùi ñoä raát yù nghóa cuûa Ñaïi ñöùc

NGUYEÃN ÑIEÀU 39

Sa¥r≠putta laø ngaãu nhieân khen ngôïi moät caùch nhaân töø nhöõng thaät quaû cuûa oâng Devadatta ñaõ ñaït ñöôïc, khieán oâng quaù töï ñaéc vôùi nhöõng thaønh coâng aáy maø laâm vaøo tình traïng chia reõ Taêng chuùng, gaây moät bieán coá laøm suy ñoài Phaät giaùo ngay khi Ñöùc Theá Toân coøn taïi tieàn. Keát quaû nhöõng Tyø-kheo laàm laïc ñaõ ñöôïc tænh ngoä.

Caên cöù theo C≠lavagga, Sangha Bhedaka Khandhaka, Sanghabheda Katha¥ thì coù moät ñoaïn thuaät laïi raèng :

“Khi aáy, Ñöùc Phaät baûo Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaøo coâng boá trong thaønh Raøjagaha laø taát caû nhöõng haønh vi vaø ngoân ngöõ cuûa oâng Devadatta seõ khoâng coøn lieân heä vì khoâng ñöôïc Ñöùc Phaät, ñöùc Phaùp vaø ñöùc Taêng nhìn nhaän nöõa...”

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta noùi : – Tröôùc ñaây ñeä töû ñaõ töøng taùn döông vaøi

khaû naêng tu taäp cuûa oâng Devadatta baây giôø ñeä töû tuyeân boá ngöôïc laïi sôï raèng seõ gaây hoang mang trong daân chuùng chaêng ?

Ñöùc Phaät beøn daïy : – “Naøy Sa ¥r≠putta. Khi oâng ca ngôïi khaû naêng

cuûa oâng Devadatta, oâng coù noùi moät caùch thaät thaø khoâng ?”.


– Vaâng. Baïch Ñöùc Theá Toân. – Theá thì baây giôø, naøy Sa¥r≠putta. OÂng cuõng

chæ noùi moät söï thaät veà Devadatta (Ñeà-baø-ñaït-ña) maø thoâi.

Do ñoù, sau khi ñöôïc Taêng chuùng coâng cöû, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuøng vôùi moät soá Tyø-kheo ñaõ vaøo thaønh Ra¥jagaha (Vöông Xaù) truyeàn rao nhö lôøi Phaät daïy.

OÂng Devadatta khi ñoù ñaõ coâng khai chia reõ Taêng chuùng baèng caùch tuyeân boá laø oâng coù theå höôùng daãn moïi hoaït ñoäng cuûa chö Taêng moät caùch rieâng reõ. OÂng beøn daét naêm traêm vò Tyø-kheo treû tuoåi leân nuùi Linh Thöùu (Ñænh nuùi coù nhieàu gioáng keânh keânh chuyeân aên xaùc ngöôøi cheát ôû) laäp ñoaøn theå rieâng.

Ñeå goïi hoï trôû veà, Ñöùc Phaät ñaõ sai hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na ñeán ñoù. Trong khi oâng Devadatta ñang an nghæ thì hai vò ñaïi ñeä töû Phaät naøy lieàn giaûng giaûi cho caùc vò Tyø-kheo laàm laïc aáy nghe veà Phaùp baûo khieán hoï ñaéc quaû Nhaäp löu (Tu-ñaø-hoaøn) vaø ñoàng keùo nhau veà vôùi Ñöùc Boån Sö.

Coù moät laàn khaùc, khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla ¥na ñang cuøng hôïp taùc höôùng daãn Taêng löõ thì khi ñoù coù moät soá Tyø-

NGUYEÃN ÑIEÀU 41

kheo do Ñaïi ñöùc Assa ¥ji laøm thaày (Khoâng phaûi Tröôûng laõo Assa¥ji ñaõ noùi treân) vaø Ñaïi ñöùc Punabbasu ñang nguï taïi K≠tagiri boãng laøm nhöõng ñieàu ñaùng cheâ traùch, maëc duø ñaõ ñöôïc caùc haøng huynh ñeä khaû kính khuyeân nhuû nhieàu laàn, nhöõng vò Tyø-kheo naøy vaãn khoâng söûa ñoåi tö caùch. Do ñoù, hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla ¥na laïi ñöôïc phaùi ñi ñeå phaân xöû. Hai vò toân tuùc naøy ñaõ phaûi duøng ñöùc kieân nhaãn voâ bieân môùi giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà. Keát quaû nhöõng vò Tyø-kheo phaïm loãi vaøo chòu nghieâm phaït ñuùng theo giôùi luaät. Nhaát laø hoï phaûi saùm hoái vôùi nhau veà toäi coâng kích caù nhaân laãn coâng kích Taêng-giaø. (Theo Cu¥lavagga Kammakkhadhaka Pabba¥janiya Kamma Paøra ¥jika Pa¥li Sangha¥disesa Kanda Kuladu¥saka Sikkha¥pada).

Theá nhöng chaúng coù gì laøm chia reõ tình baèng höõu cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñöôïc. Vaø caên cöù theo chuù giaûi cuûa boä Kinh Maha ¥gosinga Sutta thì cuõng coù moät sôïi daây caûm meán saâu ñaäm giöõa ngaøi vaø Ñaïi ñöùc Ananda, ngöôøi luoân luoân haàu caän Ñöùc Phaät. Sôû dó nhö theá laø vì Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta nghó raèng “Phaän söï chaêm nom Boån Sö laø vieäc leõ ra chính mình phaûi lo moãi ngaøy”. Coøn söï caûm meán cuûa Ñaïi ñöùc Ananda ñoái vôùi Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta laø bôûi Ñaïi


ñöùc ñöôïc Ñöùc Phaät tuyeân boá ngaøi laø moät ñeä töû öu tuù. Khi Ñaïi ñöùc Ananda (A Nan) laøm leã xuaát gia baäc thaáp (Sa-di) cho moät ngöôøi hoïc troø treû. Ngaøi ñaõ daãn oâng aáy ñeán Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñeå thoï giôùi baäc cao (Tyø-kheo). Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñaõ hoan hyû ñaùp öùng lôøi yeâu caàu cuûa Ñaïi ñöùc Ananda... Cöù nhö theá caû hai ñaõ coù tôùi naêm traêm hoïc troø chung.

Baát cöù khi naøo Ñaïi ñöùc Ananda ñöôïc y phuïc toát hay nhöõng vaät duïng toát khaùc, ngaøi thöôøng ñem bieáu cho Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, vaø ngöôïc laïi khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta coù baát cöù nhöõng ñoà daâng hieán ñaëc bieät naøo phaùt sanh ñeán ngaøi, ngaøi cuõng ñem bieáu laïi Ñaïi ñöùc Ananda. Moät laàn noï, Ñaïi ñöùc Ananda ñöôïc moät boä y raát quyù do moät ngöôøi Baø-la-moân daâng cuùng. Sau khi ñöôïc Ñöùc Phaät cho pheùp ngaøi ñaõ giöõ boä y ñoù ñeán möôøi ngaøy, cho Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta trôû veà vì ngaøi ñang ñi vaéng. Trong Tieåu chuù giaûi coøn noùi raèng :

“Caùc hoïc giaû Phaät giaùo sau naøy bieát ñaâu seõ chaúng bình phaåm : – Ñaïi ñöùc Ananda vì chöa ñaéc ñaïo quaû A-la-haùn neân caûm tình caù nhaân vaãn coøn nhöng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät vò A-la-haùn taïi sao cuõng coù nhöõng haønh ñoäng töông töï ?”.

Vaø Tieåu chuù giaûi ñaõ phaân tích roõ :

NGUYEÃN ÑIEÀU 43

“Söï kính meán cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta naøo phaûi gioáng nhö moät tình caûm raøng buoäc cuûa ngöôøi ñôøi maø laø moät loøng thöông do ñöùc haïnh cuûa Ñaïi ñöùc Ananda. Trong Phaät giaùo goïi laø Ñöùc caûm (Guna bhatti)”.

Coù moät laàn, Ñöùc Phaät daïy Ñaïi ñöùc Ananda : “Naøy Ananda ! Trong haøng töù chuùng coù raát nhieàu ngöôøi caûm meán Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Coøn oâng, oâng coù baèng loøng vò Sa-moân aáy khoâng ?”.

Ñaïi ñöùc Ananda cung kính traû lôøi : – “Baïch Ñöùc Theá Toân ! Döôøng nhö taát caû

moïi ngöôøi ñeàu baèng loøng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, chæ tröø nhöõng keû coøn aáu tró, hö hoûng, ngu muoäi hoaëc ôû trong moät tinh thaàn baïi hoaïi. Baïch Ñöùc Theá Toân ! Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta laø moät vò toaøn hoïc, coù moät trí tueä voâ bieân, baïch Ñöùc Theá Toân ! Trí tueä aáy coøn quaûng baùc, trong saùng, nhanh nheïn, saéc beùn vaø tieàm aån chaúng khaùc naøo aùnh saùng phaûn chieáu ra töø moät taûng pha leâ. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät ngöôøi ít ñoøi hoûi, tri tuùc, vaéng laëng, khoâng thích ñoâng ñaûo vaø giaøu nghò löïc. Ngaøi coøn coù taøi bieän luaän, coù ngheä thuaät nghe ñeå thanh loïc vaø thu thaäp. Thaät laø moät baäc luoân luoân chæ lo töï kieåm soaùt ñeå loaïi tröø nhöõng gì laø


toäi loãi (caên cöù theo Kinh Devaputta. S. Susimasutta).

Trong Kinh Thera Ga¥tha¥ (N. V-1034) chuùng ta thaáy Ñaïi ñöùc Ananda dieãn taû söï caûm meán cuûa ngaøi khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta leân ñöôøng veà queâ ñeå tòch dieät. Ngaøi keâu leân :

– Khi ngöôøi baïn cao thöôïng Sa¥r≠putta ñaõ ra ñi, cuoäc ñôøi naøy ñoái vôùi toâi nhö chìm vaøo ñeâm toái.

Ngaøi cöù nhaéc ñi nhaéc laïi nhö theá phía sau ñoaøn ngöôøi tieãn bieät maø chaân khoâng buoàn böôùc, ñeán noãi hoï vaø ngay caû Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñaõ boû ngaøi moät khoaûng raát xa. Söï meán tieác ñaõ laøm cho nhöõng ngöôøi xung quanh haàu nhö chæ bieát coù ngaøi. Neùt öu buoàn cuûa Ñaïi ñöùc Ananda khi Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta leân ñöôøng nhaäp dieät cuõng ñöôïc dieãn taû raát caûm ñoäng trong Kinh Cunda Sutta.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät ngöôøi baïn thaät, coù ngoân ngöõ raát trong saùng vaø ñaày ñuû. Ngaøi thoâng hieåu nhieàu phöông phaùp ñeå khai trieån nhöõng caùi ñeïp, nhöõng caùi cao thöôïng ôû nhöõng ngöôøi xung quanh. Vaø trong khi laøm nhö theá ngaøi ñaõ khoâng chaàn chôø, ñoâi khi coøn tích cöïc moät caùch thaúng thaén xaây döïng baát cöù ai coù dòp thaân caän vôùi mình. Chính Ñöùc Boån Sö cuõng noùi : “Chæ coù

NGUYEÃN ÑIEÀU 45

nhöõng ngöôøi nhö vaäy môùi daùm vaïch roõ nhöõng loãi laàm cuûa baïn”.

Nhôø vaäy maø ngaøi Sa¥r≠putta ñaõ töøng giuùp Ñaïi ñöùc Anuruddha (A-naäu-laâu-ñaø) beû gaõy heát nhöõng chöôùng ngaïi sau cuøng ñeå tieán tôùi phaåm vò A-la-haùn. Caâu chuyeän naøy ñöôïc ghi laïi trong Kinh Tikanipaøta soá 128 thuoäc boä Anguttara Nika¥ya.

Kinh aáy thuaät nhö sau : “Coù moät laàn noï, Ñaïi ñöùc Anuruddha ñeán gaëp

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Sau khi chaøo hoûi vaø an toïa hôïp leã roài, ngaøi beøn hoûi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta :

– Naøy ñaïo huynh Sa¥r≠putta ! Vôùi ñoâi maét tinh töôøng nhôø thanh tònh, vôùi moät söï nhaän xeùt khoâng coøn phaøm tình, toâi coù theå nhìn thaáy doøng ñôøi muoân maët. Söï vöõng chaéc vaø nghò löïc cuûa toâi thaät laø baát tuyeät. Toâi luùc naøo cuõng ghi nhôù vaø khoâng bò nhaàm laãn. Theå xaùc yeân tònh vaø khoâng bò xaùo troän. Taâm trí cuûa toâi ñöôïc taäp trung vaøo moät ñieåm (ñeà muïc). Theá maø thaàn thöùc toâi döôøng nhö khoâng ñöôïc thoaùt khoûi nhöõng nguyeân nhaân baïi hoaïi, nhaát laø khoâng ñöôïc töï do laïc truï, ngöôïc laïi coøn bò vöôùng maéc.

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta traû lôøi :


– “Naøy ngaøi Anuruddha. Chính vì ngaøi ñaõ nghó nhö vaäy veà ñoâi maét tinh töôøng, veà söï nhaän xeùt thoaùt tuïc, veà trình ñoä vöõng chaéc, veà traïng thaùi khoâng nhaàm laãn cuûa mình v.v... maø ngaøi töï ñoäng dính maéc. Ñoù laø phaùp ngaõ maïn coøn aån phaù trong ngaøi. Roài ngaøi caøng bieát raèng mình ñang coù nhöõng khaû naêng aáy maø vaãn khoâng ñöôïc töï taïi laø ngaøi caøng thaéc maéc, vaø coøn thaéc maéc laø khoâng coù tieán hoùa. Söï töï phuï, moät hình töôùng cuûa ngaõ maïn (Ma ¥na) vaø hoaït yù thaéc maéc (Uddhacca) laø hai trong ba chieác xieàng (Samyo-jana) haèng ñeo dính theo haønh giaû cho ñeán phaåm A-la-haùn môùi bò beû gaõy.

– Naøy ngaøi Anuruddha ! Thöïc ra, ñoù laø moät ñieàu toát ñeïp neáu ngaøi töø boû nhöõng tö töôûng töï phuï naøy, aáy chính laø ngaøi ñang vöõng tieán treân con ñöôøng giaûi thoaùt.

Sau ñoù, Ñaïi ñöùc Anuruddha ñaõ xa lìa ba traïng thaùi chöôùng ngaïi aáy, chaúng maøng nghó ñeán chuùng nöõa vaø ngaøi ñaõ thaáy ñöôïc yeáu toá baát töû. Töø aáy, Ñaïi ñöùc Anuruddha tìm soáng rieâng reõ taùch rôøi khoûi moïi sinh hoaït baän roän, chaêm chuù haêng haùi vôùi moät tö töôûng quyeát ñònh : “Tröôùc khi ñaït ñöôïc ñôøi soáng thöïc söï naøy, ngaøi phaûi hieåu vaø kinh nghieäm ñöôïc noù. Ñoái vôùi ngaøi muïc

NGUYEÃN ÑIEÀU 47

tieâu cao nhaát laø kieáp soáng cao thöôïng ñoù”. Laø theå hieän ñaày ñuû yù nghóa : “Nhöõng ñöùa con troïn ñôøi ñi khoûi gia ñình ñeå goùp maët vaøo moät ñaïi gia ñình”. Ngaøi laïi coøn bieát raèng : “Coøn löôøi bieáng laø coøn taùi sanh. Baát töû laø phaûi vónh cöûu. Giaûi thoaùt laø khoâng coøn dính maéc vaøo baát cöù caùi gì naèm trong voøng sanh dieät naøy”. Vì theá Ñaïi ñöùc Anuruddha ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng vò Thaùnh A-la-haùn.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ gaây quaûng kieán cho ñoàng ñaïo vaø ñaõ ñöôïc khaùm phaù ra nhieàu thieän phaùp môùi laï : Moãi ngöôøi coù moät baåm taùnh trong khaû naêng tieán hoùa. Nhöõng baåm taùnh aáy coù khi gioáng nhau, coù khi khaùc nhau, coù khi bieán thaønh thieän phaùp, coù khi bieán thaønh aùc phaùp. Theo Kinh Maha¥ Gosinga Sutta thuoäc Majjhima Nika ¥ya soá 32 thì moät buoåi chieàu kia, khi caùc Tröôûng laõo Maha¥ Moggalla ¥na, Maha ¥ Kassapa, ngaøi Anuruddha, ngaøi Revata vaø ngaøi Ananda ñoàng ñeán Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñeå nghe phaùp. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ tieáp hoï vaø noùi :

– Thaät haân haïnh cho röøng caây Sa¥lagosinga naøy. Ñeâm nay coù traêng. Taát caû nhöõng caây Sa¥la troå ñaày hoa vaø toûa höông thôm nhö muøi höông töø cung trôøi bay xuoáng, thoang thoaûng ñaâu ñaây.


Naøy ñaïo huynh Ananda ! Theo ngaøi thì vò naøo seõ laøm cho röøng Sa¥la Gosinga naøy röïc rôõ hôn leân ?

Cuøng caâu hoûi ñoù, ngaøi cuõng ñem hoûi nhöõng vò kia, vaø moãi vò ñaõ traû lôøi khaùc nhau tuøy theo caù tính cuûa hoï. Sau cuøng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta noùi leân caâu traû lôøi cuûa rieâng ngaøi nhö sau :

– Chæ coù vò Tyø-kheo naøo ñaõ kieåm soaùt ñöôïc tö töôûng mình, khoâng coøn leä thuoäc döôùi söï sai khieán cuûa phoùng taâm nöõa. Baát cöù yù nghó naøo coù tính caùch laâu beàn vaø ñaït ñöôïc ñaïo quaû maø ngaøi haèng ao öôùc ñeå nghieàn ngaãm veà buoåi saùng, ngaøi coù theå suy gaãm ñuùng trong khoaûng thôøi gian aáy. Baát cöù kieán thöùc naøo coù tính chaát laâu beàn hay ñaït ñöôïc quaû vò maø ngaøi haèng mong muoán ñeå nuoâi döôõng chôn taâm vaøo buoåi tröa ngaøi cuõng coù theå gìn giöõ ñöôïc vaøo luùc ñoù. Vaø baát cöù nhaän thöùc naøo beàn vöõng höõu ñaït maø ngaøi öa thích ñeå nhieáp giöõ ñeà muïc vaøo buoåi toái, ngaøi cuõng coù theå laøm ñöôïc trong thôøi gian ñoù.

Vì theá nhö moät chieác tuû ñöïng quaàn aùo, ñöïng ñoà trang söùc cuûa moät oâng vua hay moät quan ñaïi thaàn, duø coù chöùa ñaày nhöõng loaïi phuïc söùc nhieàu maøu saéc ñi nöõa, khi ñöôïc söû duïng nhaø vua hay moät quan coâng thaàn soáng coù thöù töï cuõng aên maëc hôïp thôøi, hôïp caùch theo töøng moãi tình caûnh,

NGUYEÃN ÑIEÀU 49

moãi thôøi gian cuûa noù. Nhöõng haïng vua chuùa hay vöông thaàn haèng giöõ ñuùng phong ngoaïi cuûa mình nhö theá thöôøng ñöôïc moïi ngöôøi chieâm ngöôõng vaø coù maõi veû uy nghi.

Vôùi moät Sa-moân, khi ñaõ kieåm soaùt ñöôïc taâm taùnh roài, khoâng coøn bò leä thuoäc döôùi söï thoáng trò cuûa aùi duïc nöõa, thì moïi haønh vi, cöû chæ cuõng ñieàu ñoä nhö theá. Nghóa laø taâm naøo phaûi beàn vöõng, taâm naøo töï phaùt sanh moïi bieán chuyeån ñöôïc nhieáp nhaän moät caùch thuaàn thuïc, thoaûi maùi, khoâng dö soùt, ñuùng thôøi ñieåm chaéc chaén.

– Naøy ñaïo huynh Moggalla¥na. Moät Sa-moân nhö theá thì chæ coù ngaøi, vò coù theå ban cho khu röøng Sa¥la Gosinga naøy söï trong saùng ñoù.

Sau ñoù, caùc ngaøi cuøng ñeán Ñöùc Phaät baïch laïi moïi vieäc. Vaø Ñöùc Theá Toân ñaõ taùn döông ñoàng yù heát thaûy nhöõng lôøi ñaøm luaän cuûa hoï.

Ngaøi coøn tieáp : – Caùc oâng coù theå nhaän thaáy trong lôøi noùi

cuûa oâng Sa¥r≠putta : Vôùi taát caû söùc thoâng minh vaø ñòa vò cuûa oâng trong haøng Taêng löõ. OÂng ñaõ deïp boû ñöôïc nhöõng khuoân maãu ñoäc toân cuûa keû thöôøng coá gaéng ñaët kieán thöùc cuûa mình leân treân nhöõng keû khaùc. Laøm theá naøo maø oâng ñaõ hieåu moät caùch deã daøng phöông phaùp tieâm nhieãm


nhöõng yù thöùc rieâng cuûa oâng vaøo nhöõng baäc ñoàng ñaïo trong moät ngheä thuaät töï nhieân vaø huyeàn dòu ñem ñeán cho hoï moät söï thaám nhuaàn loàng trong moät khung caûnh vui töôi nhö vaäy.

– Ñaây quaû thöïc laø baûn thöùc cuûa oâng ñaõ phaûn aûnh ra, vaø ñaõ loâi cuoán nhöõng ngöôøi ñoàng ñaïo vôùi oâng höôûng öùng ñeå ñoái ñaùp moät caùch töông töï.

Ngoaøi caùc vò Ñaïi ñöùc vöøa keå treân ra, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta coøn luaän ñaïo vôùi nhöõng vò Toân giaû khaùc nöõa. Chaúng haïn nhö caùc ngaøi Kotthita, Upava ¥na, Samiddhi, Savittha, Bhu¥mija vaø moät soá vò nöõa.

Rieâng Ñöùc Phaät, theo Kinh ñieån chuùng ta thaáy Ngaøi raát thöôøng ñích thaân noùi chuyeän vôùi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Vaø ngöôïc laïi coù khaù nhieàu baøi phaùp maø Ñöùc Boån Sö thuyeát cho nhöõng ñeä töû thoâng luaät cuûa Ngaøi nghe, ñaõ ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta duøng laøm ñeà taøi ñeå hoïc hoûi...

Coù moät laàn, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ laäp laïi nhöõng lôøi daïy maø Ñöùc Phaät thuyeát cho ngaøi Ananda nghe vaøo moät dòp noï : “Nhöõng ñoái xöû laøm cho ñôøi soáng trong saïch (Brahmacariya¥) goïi laø tình baèng höõu, tình ñoàng ñaïo vaø tình ñoaøn theå cao ñeïp”. (theo Kinh Magga Samflyutta Khandha - No. 2)

NGUYEÃN ÑIEÀU 51

Khoâng coù gì hoaøn haûo hôn laø nhöõng thí duï caét nghóa veà giaùo lyù maø chính moät ñaïi ñeä töû cuûa moät baäc Toân sö ñaõ theå hieän ñöôïc.

52

MOÄT VÒ ÑÔÕ ÑAÀU TAÊNG LÖÕ

Söï noåi baät cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta trong haøng moân ñoà cuûa Ñöùc Phaät laø ñöùc taùnh chaêm lo giuùp ñôõ nhöõng vò khaùc. Chuùng ta tìm thaáy thuaät söï naøy trong Kinh Devadaha Sutta :

“Nhöõng vò khaùch Taêng khi saép trôû veà choán cuõ cuûa hoï, ñeán töø giaõ Ñöùc Phaät, Ngaøi thöôøng khuyeân caùc Tyø-kheo aáy ñeán chia tay vôùi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Phaät baûo :

– Naøy caùc ñeä töû ! Sa-moân Sa¥r≠putta thaät khoâng nhöõng laø moät ngöôøi thoâng thaùi haèng giuùp ñôõ huynh ñeä treân phöông dieän tinh thaàn, maø oâng coøn coù khaû naêng cung öùng nhöõng nhu caàu vaät chaát cho ñoàng ñaïo nöõa”. (Kinh goïi hai söï giuùp ñôõ ñoù laø Ämisa¥nuggaha : Vaät duïng vaø Dhamma¥ nuggaha : Phaùp duïng).

Chuù giaûi coøn noùi : Vò Tröôûng laõo naøy khoâng ñi khaát thöïc trong luùc saùng sôùm nhö nhöõng vò Tyø-kheo khaùc. Thay vì theá, khi caùc vò ñaõ ñi roài, ngaøi beøn thaû böôùc xung quanh tinh xaù. Vaø baát cöù ôû ñaâu neáu ngaøi tìm thaáy ñoà ñaïc khoâng thu xeáp, choã nguï khoâng saïch seõ, ngaøi lieàn doïn deïp queùt hoát moïi raùc röôùi, vaø söûa soaïn ngay caû giöôøng chieáu, baøn gheá, cheùn baùt, bình nöôùc, thöù töï vaø saün saøng ñeå cho nhöõng vò kia ñi veà seõ

NGUYEÃN ÑIEÀU 53

duøng. Ngaøi laøm nhö theá, ngoaøi ñöùc tính chaêm soùc chö Taêng, coøn nghó raèng : “Nhöõng ñaïo só khaùc, khoâng phaûi ngöôøi trong Phaät giaùo khi vieáng thaêm tinh xaù, coù theå thaáy ñöôïc söï voâ traät töï roài chæ trích chö Tyø-kheo hoaëc coi reû Taêng chuùng”.

Sau ñoù, ngaøi thöôøng ñi ñeán beänh xaù vaø an uûi nhöõng beänh nhaân baèng caùch tìm hieåu xem hoï caàn nhöõng gì. Ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoï, ngaøi ñaõ daét caùc vò Sa-di cuøng ñi vôùi ngaøi ñeå tìm thuoác men döôùi hình thöùc ñi khaát thöïc nhö thöôøng leä. Hay ngaøi daãn hoï ñeán nhöõng nôi thích hôïp (töùc thí chuû ñaõ yeâu caàu ngaøi tröôùc) ñeå keâu goïi thuoác men. Khi ñaõ ñöôïc thuoác, ngaøi beøn giao laïi cho caùc vò Sa-di vaø baûo :

– Naøy caùc oâng ! Chaêm soùc cho nhöõng ngöôøi beänh laø moät ñieàu maø Ñöùc Boån Sö haèng khen ngôïi. Baây giôø caùc oâng haõy trôû veà vaø phaûi luoân luoân laøm vieäc heát loøng.

Roài ngaøi tieáp tuïc khaát thöïc hoaëc ñeán duøng böõa taïi moät nhaø thí chuû. Ñaây laø moät thoùi quen cuûa ngaøi trong khi ôû chung vôùi coäng ñoàng Taêng chuùng.

Nhöng khi ngaøi coù moät cuoäc haønh trình cuøng vôùi Ñöùc Theá Toân, ngaøi thöôøng khoâng ñi chung vôùi nhöõng vò daãn ñaàu, hay khoâng toû ra


kieåu caùch cho ngöôøi ta bieát ngaøi laø moät ñaïi ñeä töû. Traùi laïi, ngaøi chæ giao y baùt cho caùc vò Sa-di mang hoä, roài ñích thaân tröôùc tieân chaêm soùc nhöõng Taêng só giaø yeáu, thöù ñeán laø nhöõng vò khoâng ñöôïc khoûe maïnh vaø nhöõng vò môùi xuaát gia hay nhöõng ñeä töû môùi böôùc chaân vaøo ñöôøng ñaïo. Trong nhieàu tröôøng hôïp ngaøi phaûi ôû caïnh hoï trong nhieàu giôø, töï tay thoa boùp vaøo nhöõng choã ñau ñôùn treân thaân theå beänh nhaân vaø phaân löôïng thuoác uoáng cho töøng ngöôøi moät. Chæ khi naøo ngaøi thaáy hoï thuyeân giaûm ngaøi môùi töø giaõ ñi saên soùc choã khaùc.

Coù moät laàn, khi cuõng vì nhöõng lyù do nhö vaäy maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ ñeán nôi raát treã, luùc ñoù nhöõng vò kia ñaõ ngôi nghæ. Ngaøi khoâng tìm ñöôïc moät choã vöøa phaûi ñeå nghæ löng qua moät ñeâm. Ngaøi phaûi ngoài döôùi moät maùi leàu laøm baèng nhöõng laù y. Ñöùc Boån Sö roõ nhö vaäy, neân ngaøy hoâm sau Ngaøi trieäu taäp Taêng chuùng vaø thuaät cho hoï nghe caâu chuyeän ñoái xöû cuûa moät con voi, moät con löøa vaø moät con chim ña ña. Phaät keå : “Ba con thuù naøy caûm thaáy muoán ñöôïc an ninh phaûi soáng nöông döïa laãn nhau. Chuùng quyeát ñònh toân moät con leân laøm anh caû ñeå taïo traät töï roài töø ñoù soáng chung hoøa thuaän : nhoû kính lôùn,

NGUYEÃN ÑIEÀU 55

lôùn thöông nhoû”. (Truyeän soá 67, ghi trong Tittira Jaøtaka)

Sau ñoù, Ñöùc Phaät cheá ra ñieàu luaät raèng : “Choã nghæ ngôi phaûi ñöôïc saép ñaët theo thöù baäc”. (Theo Vinaya Cuølavagga, Senaøsanaø Khandhaka).

Coøn veà vieäc tieáp ñoä caùc haøng Taêng löõ treân phöông dieän tinh thaàn, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuõng tích cöïc khoâng keùm. Caên cöù Kinh Thera Gatha ¥ vaø chuù giaûi thì khi ngaøi ñeán thaêm oâng Samitti-gutta, ngöôøi ñang bò beänh cuøi hoaønh haønh trong moät beänh xaù, ngaøi ñaõ thaân maät giaûng cho oâng Samittigutta nghe raèng :

– Naøy baïn ! Ñaõ laâu laém roài, phaùp taäp hôïp (Khandha) haèng tieáp dieãn. Vaø caûm nghó chæ laø söï ñau khoå. Chæ khi naøo Nguõ uaån khoâng coøn hoaït ñoäng lieân tuïc nöõa thì seõ döùt khoå.

Khi nghe xong nhöõng lôøi naøy, söï quaùn töôûng veà nhöõng caûm nghó ñaõ trôû thaønh moät ñeà muïc cho beänh nhaân. Luùc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñi roài, oâng Samittigutta theo nhöõng lôøi chæ daïy cuûa ngaøi ñaõ phaùt trieån ñöôïc noäi thöùc vaø ñaït tôùi Luïc thoâng (Chalabhinna¥) cuûa moät baäc A-la-haùn( )1 .

( )1 Theo Thera Gathaø


Laàn khaùc, khi oâng Ana¥thappnïdïika (Caáp-coâ-ñoäc) ñang haáp hoái naèm treân giöôøng beänh thì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ cuøng vôùi Ñaïi ñöùc Ananda tôùi thaêm, ngaøi ñaõ thuyeát vaøo tai cho ngöôøi saép cheát moät phaàn phaùp noùi veà söï ra ñi khoâng dính maéc, vaø oâng baù hoä Ana¥thappnïdïika ñaõ thöùc tænh do baøi phaùp thaâm thuùy naøy( )1 .

Coù moät baøi phaùp khaùc cuõng do ngaøi Sa¥r≠putta thuyeát cho oâng Ana¥thapipnïdïika (Caáp-coâ-ñoäc) nghe khi oâng naøy ôû trong giöôøng beänh ñaõ ñöôïc ghi laïi trong Kinh Sota¥patti Samïyutta, ñoaïn III caâu soá 6 nhö sau :

“Nhöõng ñoäng löïc ñöa ñeán söï taùi sanh trong traïng thaùi thoáng khoå laø ba goác chöôùng ngaïi, naêm sôïi daây thaèng thuùc, vaø möôøi ñieàu baát thieän”.

Phaùp naøy ñöôïc thaám nhuaàn khi oâng Ana¥-thapnïdïika ñang böôùc vaøo trong laõnh vöïc Thaùnh löu neân söï ñau ñôùn theå xaùc khoâng coøn lung laïc oâng ta ñöôïc nöõa. Keát quaû oâng ñaõ thaáy roõ boán uaån nhö khoâng vaø boán Quaû, boán Ñaïo khoâng coøn dö soùt.

Laïi moät laàn, ñöùc Tröôûng laõo Channa ñang ngaõ beänh, bò moät noãi ñau ñôùn voâ bieân. Ñaïi ñöùc

( )1 Trong Majjhi, soá 143

NGUYEÃN ÑIEÀU 57

Sa¥r≠putta ñeán thaêm ngaøi, cuøng ñi vôùi Tröôûng laõo Maha¥ Cunda. Khi troâng thaáy vò Sa-moân bò beänh hoaïn daøy voø, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laäp töùc tình nguyeän ñi tìm thuoác men vaø vaät thöïc thích hôïp cho ngaøi. Nhöng Tröôûng laõo Channa voäi cho bieát ngaøi quyeát ñònh chaám döùt cuoäc ñôøi. Neân sau khi hoï ñaõ ñi roài ngaøi lieàn nhaäp dieät.

Keá ñoù, Ñöùc Phaät ñaõ giaûng giaûi veà haønh ñoäng cuûa Tröôûng laõo Channa. Ngaøi xaùc nhaän ñoù khoâng phaûi laø moät ñieàu quyeát ñònh sai laàm vì Tröôûng laõo Channa ñaõ ñaéc A-la-haùn tröôùc khi döùt khoaùt an nghæ.

Ngheä thuaät tieáp ñoä cuûa Ñaïi ñöùc coù theå tìm thaáy trong Kinh Channova¥da Sutta thuoäc boä Majjhima Nika¥ya soá 144. Ñoaïn aáy noùi roõ :

“Baát cöù khi naøo Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laøm boån phaän ñaïo sö ñeán nhöõng ngöôøi saép truùt hôi thôû cuoái cuøng, ngaøi cuõng luoân luoân toû ra laø moät ngöôøi kieân nhaãn phi thöôøng. Ngaøi cöù khuyeân nhuû vaø khai ngoä doàn daäp caû ñeán traêm ngaøn laàn, cho ñeán khi naøo beänh nhaân phaùt khôûi thieän taâm, ngaøi môùi an loøng chaám döùt.

Ngheä thuaät aáy cuõng ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta aùp duïng ñeå daïy doã hoïc troø. Baát cöù ngöôøi naøo


môùi böôùc chaân vaøo ñaïo maø ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta höôùng daãn, ngaøi cuõng ñeàu laøm cho ngöôøi aáy ñaéc quaû Nhaäp löu (Tu-ñaø-hoaøn), sau ñoù ngaøi môùi chòu thaû loûng ñeå ñi daïy doã caùc vò khaùc.

Soá Taêng löõ döôùi söï daïy doã cuûa ngaøi nhôø thu thaäp ñöôïc giai ñoaïn caên baûn vöõng chaéc aáy ñaõ tieáp tuïc thöïc haønh ñeán luùc ñaït ñöôïc quaû vò A-la-haùn nhieàu voâ soá keå”.

Trong Kinh Sacca Vibhanga Sutta thuoäc boä Majjhima Nika¥ya soá 141, Ñöùc Phaät ñaõ noùi :

“Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhö moät ngöôøi meï nuoâi naáng caùc con, trong khi Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggal-la¥na nhö laø moät ngöôøi vuù haèng naâng niu caùc con. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta höôùng daãn cho ñeán quaû Nhaäp löu coøn Ñaïi ñöùc Maha ¥ Moggalla¥na thì naâng ñôõ haønh giaû ñeán muïc tieâu cao nhaát”.

Ñeå boå tuùc veà ngheä thuaät daãn ñaïo cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, Chuù giaûi coøn noùi theâm :

“Ñieåm ñaëc bieät cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø khoâng phaân bieät hoïc troø mình hay hoïc troø ngöôøi. Heã ai chòu söï daïy doã cuûa ngaøi, ngaøi luoân luoân höôùng daãn baèng taát caû söï soát saéng, luoân luoân giuùp ñôõ treân moïi phöông dieän vaät chaát laãn tinh thaàn nhaát laø choïn cho hoï ñeà muïc Thieàn

NGUYEÃN ÑIEÀU 59

ñònh cuøng thöôøng xuyeân khai trieån trí thoâng minh cuûa hoï, cho ñeán khi naøo hoï thaáu trieät ñöôïc Thaùnh löu vaø tieán leân khoûi söï nguy hieåm cuûa duïc traàn thaáp thoûi. Khi naøo Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta taùch rôøi hoïc troø khi aáy ngaøi bieát chaéc raèng : “Giôø ñaây, vôùi söùc tröôûng thaønh cuûa hoï, hoï coù theå töï tieán hoùa ñeå nhöôøng tay cho nhöõng vò caàn höôùng daãn khaùc”.

Nhöng Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na thì khaùc. Ngaøi cuõng huaán luyeän hoïc troø cuøng phöông phaùp nhö vaäy, nhöng ngaøi khoâng thaû loûng hoï, duø cho hoï coù vöõng chaéc trong giai ñoaïn ñaàu. Ñaïi ñöùc Maha ¥ Moggalla¥na coù vöõng chaéc trong giai ñoaïn ñaàu. Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla ¥na coù moät ñöùc thaän troïng voâ song, ngaøi quan nieäm nhö moät laàn Phaät ñaõ thuyeát :

“Chæ moät maàm moùng vi teá cuûa toäi loãi coøn ngaám ngaàm trong taâm, Nhö Lai cuõng khoâng khen ngôïi. Duø cho haønh giaû coù ñöôïc phaùp Höõu tònh trong moät thôøi gian naøo ñoù ñi nöõa maø goác reã cuûa toäi loãi vaãn coøn thì phaùp Höõu tònh aáy coù theå tan bieán deã daøng nhö moät caùi buùng ngoùn tay”.

Nhaéc ñeán ngheä thuaät huaán ñaïo cuûa Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na khaùc vôùi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta


nhö vaäy khoâng coù nghóa laø noùi raèng phöông phaùp cuûa ngaøi Maha¥ Moggalla¥na toû ra chaéc chaén hôn phöông phaùp cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, maø chæ coù theå chöùng minh taïi sao hai vò ñaõ theo Ñöùc Phaät cuøng moät laàn, maø veà sau hoïc troø cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laïi nhieàu hôn hoïc troø cuûa Ñaïi ñöùc Maha Moggalla¥na.

Maët khaùc, Chuù giaûi ghi laïi nhöõng laàn Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ daét daãn nhieàu huynh ñeä ñaït ñeán ñaïo quaû A-la-haùn khoâng phaûi laø ít.

Chaúng haïn nhö coù moät ñoaïn noùi : “Vaøo luùc aáy coù chö Tyø-kheo trong giai ñoaïn huaán luyeän taâm thöùc baäc cao (Sekha¥) thöôøng ñeán gaàn Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñeå nhôø choïn ñeà muïc Thieàn ñònh. Trong soá ñoù coù Sa-moân Tröôûng laõo teân Lakuntika Bhaddiya ñaõ ñaéc ñöôïc quaû A-la-haùn nhôø söï hoã trôï cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta”. (Theo Kinh Udana VII-1).

Vôùi nhöõng ñoùng goùp nhö vaäy, Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠-putta ñaõ coù coâng trong vieäc phaùt trieån Phaùp Baûo raát nhieàu. Ngaøi laø moät baäc laõnh ñaïo vó ñaïi cuûa Taêng-giaø, vaø laø moät taám göông saùng trong haøng Töù chuùng. Nhöõng baøi hoïc maø ngaøi ñaõ löu laïi cho ta sau naøy khoâng nhöõng chæ beùn nhoïn vaø saùng toû, thöùc tænh ñöôïc taâm taùnh cuûa con ngöôøi maø

NGUYEÃN ÑIEÀU 61

coøn laø moät söï lôïi ích thieát thöïc, trong ñoù caùi teân Sa¥r≠putta gioáng nhö moät baøn tay naâng niu, moät boùng maùt vó ñaïi cho nhöõng ai ngöôõng moä muoán böôùc theo daáu chaân cuûa ngaøi.

Laïi nöõa, trong Kinh coøn ghi nhaän nhöõng tieåu tieát veà caùch thöôûng thöùc Phaùp baûo cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta tröôùc nhöõng Sa-moân maø ngaøi chöa coù dòp thaân caän. Chaúng haïn nhö chuyeän ngaøi Punna Manta¥niputta, moät cao Taêng maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta chæ nghe danh chöù chöa ñöôïc laøm quen. Khi hay tin Tröôûng laõo naøy muoán ñeán thaêm, ngaøi ñaõ vui veû tieáp ñoùn vaø chaêm chuù thöôûng thöùc moät baøi phaùp cuûa vò khaùch Taêng moät caùch kính phuïc, khi baøi phaùp chaám döùt, ngaøi ñaõ voâ cuøng khen ngôïi ( )1 .

Söï laøm chuû ñöôïc theå xaùc cuõng nhö ñoái vôùi nhöõng nhu caàu tinh thaàn cuûa chö Tyø-kheo döôùi söï ñaûm traùch cuûa ngaøi. Ngaøi ñaõ khoâng keàm cheá hoï baèng nhöõng lôøi quôû daïy hieàn töø, vaø laøm cho hoï trôû neân quaû caûm bôûi söï khen ngôïi veà nhöõng coá gaéng xöùng ñaùng, höôùng daãn hoï treân con ñöôøng tieán hoùa, cuøng chæ cho hoï taát caû nhöõng gì maø hoï caàn laøm ñeå xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa Phaät. Nhöõng gì ngaøi noùi ra töï ngaøi ñaõ thöïc haønh ( )1 Theo Trung A Haøm ( Majjhima Nikaøya) soá 24.


ñöôïc. Ñoù laø maõnh löïc loâi keùo vaø laøm bieåu loä nhöõng ñöùc taùnh toát nhaát cho caùc haøng hoïc troø.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ hoøa hôïp nhöõng phaåm taùnh cuûa moät oâng thaày hoaøn toaøn vôùi ñöùc haïnh cuûa moät ngöôøi baïn troïn veïn. Ngaøi nhö moät aùnh ñeøn, vöøa laø moät vaät duïng haèng ngaøy, caàn thieát cuûa Giaùo hoäi Taêng-giaø vaøo thôøi Ñöùc Phaät.

Vì ñaõ ñöôïc troïn ñuû nhöõng ñöùc taùnh cuûa moät kieáp soáng ñaày phaåm Thaùnh cuûa chính mình neân ngaøi raát tinh töôøng trong khi nhaän thaáy giôùi ñöùc nôi nhöõng vò khaùc. Ngaøi laø chuyeân vieân ñeå phaùt trieån noù trong nhöõng ai ñang ngaám ngaàm chöùa ñöïng noù. Vaø trong soá nhöõng ngöôøi ca ngôïi khi giôùi ñöùc cuûa moät vò naøo boäc loä ra ngoaøi nhö moät caùnh hoa ñeán kyø khai nôû thì ngaøi laø ngöôøi ñaàu tieân laøm vieäc ñoù. Söï ca ngôïi cuûa ngaøi laø moät söùc maïnh che chôû cho ñoùa hoa tieáp tuïc nôû roä, chöù khoâng phaûi gaây kinh ñoäng cho noù döøng laïi ôû ñoù. Ñöùc taùnh hoaøn toaøn rieâng bieät naøy cuûa ngaøi khoâng phaûi voâ tình hay giaû taïo, maø laø moät söï hoøa hôïp suùc tích beân trong, veà söï taùn döông tinh thaàn vôùi nhöõng phaåm taùnh toát nhaát vaø huyeàn dòu nhaát cuûa moät Thaùnh nhôn.

63

SÖÏ ÑAÏT TÔÙI MUÏC ÑÍCH

Trong Theraga¥tha¥ coù hai baøi keä soá 995 vaø 996 laø nhöõng caâu maø nhôø ñoù Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khi nghe ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn.

Ngaøi ñaõ thuaät laïi raèng : “Coù moät laàn noï, Ñöùc Phaät thuyeát phaùp cho moät vò Tyø-kheo khaùc nghe, baàn ñaïo ñaõ chuù taâm theo doõi baøi phaùp aáy ñeå tìm söï lôïi ích thieát thöïc cho mình. Keát quaû thaät voâ cuøng xöùng ñaùng, vì nhôø noù baàn ñaïo ñaõ thoaùt khoûi nhöõng duïc taâm, baàn ñaïo ñaõ taåy tröø ñöôïc phieàn naõo”.

Trong hai baøi keä noái tieáp soá 996 vaø 997, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ noùi leân raèng : “Ngaøi khoâng gaëp moät chuùt trôû ngaïi naøo trong vieäc phaùt trieån naêm söùc maïnh phi thöôøng (Abhinõnõa ¥)”. Coøn caên cöù theo keä ngoân Iddhividha, trong Kinh Patisamhbida ¥ Magga thì khi aáy ngaøi ñaõ ñaïi tín thaéng thöùc vaø naém vöõng söï ñònh taâm trong caùc baäc thieàn. Söùc thuaàn thuïc aáy goïi laø Löïc an truï (Sama ¥dhi Vippha ¥riddhi), noù coù khaû naêng hoä trì taâm lyù khoûi nhöõng bieán hieän töï nhieân vaø baát thaàn cuûa Noäi ma laãn Ngoaïi ma. Ñieàu naøy ñöôïc dieãn taû do moät maãu chuyeän cheùp trong Kinh nhö sau :


“Moät laàn noï, khi Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñang haønh ñaïo vôùi Tröôûng laõo Maha ¥ Moggalla ¥na taïi mieàn Kapotakandara¥. Luùc aáy, ngaøi ñang tham thieàn ngoaøi choã troáng vôùi caùi ñaàu vöøa caïo. Khi ñoù, coù moät hung thaàn xuaát hieän vaø ñaùnh leân ñaàu ngaøi moät caùi nhö trôøi giaùng. Cuù ñaùnh thöïc laø aùc nghieät. Nhöng ngay luùc bò ñaùnh, ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ hoaøn toaøn nhaäp ñònh. Keát quaû ngaøi cuõng chaúng hay bieát chi caû”.

Caâu chuyeän naøy ruùt töø Kinh Uda¥na, cuoán soá 15, ñoaïn 4. Kinh aáy coøn tieáp tuïc caâu chuyeän nhö sau :

Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na ñaõ troâng thaáy vieäc baát ngôø ñoù vaø laïi gaàn Tröôûng laõo Sa¥r≠putta hoûi xem ngaøi coù laøm sao khoâng. Ñaïi ñöùc hoûi :

– Naøy ñaïo huynh ! Ngaøi coù an tònh khoâng ? Vaø chaúng coù vieäc gì laøm raày ngaøi chöù ?

– Toâi raát thoaûi maùi, phæ laïc, naøy phaùp ñeä Maha¥ Moggalla¥na. Toâi tham thieàn nhieàu tieán trieån laém. Chæ khi xaû thieàn thì caùi ñaàu cuûa toâi laøm trôû ngaïi chuùt ít thoâi.

Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla ¥na lieàn taùn thaùn leân ngay nôi aáy :

– Naøy ñaïo huynh Sa ¥r≠putta ! Thaät laø kyø dieäu. Thaät laø moät traïng thaùi kyø laï. Naøy ñaïo

NGUYEÃN ÑIEÀU 65

huynh Sa ¥r≠putta ! Söùc maïnh theå xaùc vaø naêng löïc cuûa ngaøi thaät laø voâ ñòch. Vì vöøa ñaây ñaïo huynh Sa ¥r≠putta ! Coù moät hung thaàn ñaõ giaùng cho ngaøi moät caùi ñaùnh treân ñaàu, vaø laø moät cuù ñaùnh ñaày söùc maïnh. Vôùi moät caùi ñaùnh nhö theá, ngöôøi ta coù theå haï noåi moät con voi cao baûy taùm do tuaàn. Hoaëc giaû moät ngöôøi coù theå duøng söùc maïnh ñoù thì xeû ñoâi ñöôïc moät quaû nuùi. Theá maø Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta chæ noùi : “Toâi caûm thaáy phæ laïc laém naøy ñeä Maha ¥ Moggalla ¥na. Toâi tham thieàn khaù tieán hoùa, chæ coù caùi ñaàu toâi laøm trôû ngaïi chuùt ít thoâi”.

Sau ñoù Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta traû lôøi : – OÂi ! Thaät laø tuyeät dieäu, naøy ñeä Maha¥

Moggalla¥na ! Thaät laø moät kyø löïc, naøy ñeä Maha¥ Moggalla¥na ! Söï beùn nhaïy theå chaát vaø naêng löïc tinh thaàn cuûa ngaøi vó ñaïi laøm sao ñeán noãi ngaøi coù theå troâng thaáy moät hung thaàn töùc khaéc. Veà phaàn toâi, toâi ñaõ khoâng troâng thaáy kòp nhö ñoâi maét sieâu toác cuûa ngaøi.

Kinh Anupada (Trong Majjhima Nika ¥ya No III) coøn chöùa phaàn moâ taû söï ñaït ñöôïc ñaïo quaû cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta, do chính Ñöùc Theá Toân thuyeát. Trong ñoù Ñöùc Phaät noùi raèng : “Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ta ñaõ thaønh coâng vaø thoâng hieåu chín


baäc thieàn, nghóa laø boán theå chaát thieàn vaø boán sieâu theå chaát thieàn (Jha¥na) ñoàng thôøi vôùi söï Khoâng thöùc vaø Khoâng nghó”.

Trong Kinh Sa ¥r≠putta Sam flyutta, phaàn Khandha Vagga, chính ñöùc Tröôûng laõo ñaõ xaùc nhaän söï thaät nhö theá khi noùi chuyeän vôùi Ñaïi ñöùc Ananda. Ngaøi phaân tích :

“Xuyeân qua caùc baäc Thaùnh maø ngaøi ñaõ vöõng chaéc tieán leân laø nhôø nhöõng TUEÄ DIEÄT TÖ THÖÙC nhö : Toâi chaúng bao giôø quan nieäm laø toâi ñang tieán vaøo baäc thieàn naøy hay vöôït khoûi baäc thieàn kia, cho duø thöïc teá toâi ñang tieán haønh trong ñoù”.

Vaø trong moät dòp khaùc, ngaøi ñaõ dieãn taû cho Ñaïi ñöùc Ananda nghe veà söï ñaït ñöôïc an truï ñeå phaùt trieån noäi trí nhö theá naøo. Nhaát laø laøm sao ñeå thoaùt khoûi söï loâi cuoán cuûa Töù ñaïi goàm ñaát, nöôùc, löûa vaø gioù. Thí duï nhö ngaøi noùi “Haõy nieäm ñaát nhö ñaát maø khoâng caàn bieát ñaát ñoù naèm trong Töù ñaïi. Vaø töông töï nhö theá, ñoái vôùi ba ñaïi kia cuõng vaäy”.

Theo ñoù, ñoái vôùi boán baäc thieàn, Laïc Truï Sieâu Theá (hay coøn goïi laø Laïc Truï Voâ Saéc), ngaøi cuõng khoâng ñeå cho Löïc tri giaùc xuaát hieän.

Ñieàu naøy môùi nghe qua ta coù caûm töôûng nhö luùc aáy ngaøi ñaõ hoaøn toaøn bieán thaønh moät ngöôøi

NGUYEÃN ÑIEÀU 67

Voâ thöùc. Nhöng kyø thaät ngaøi vaãn coøn moät thöùc. Ñoù laø Thöùc höôùng veà Nieát-baøn, thöùc taùch rôøi moïi söï raøng buoäc töø baát cöù phaùp theå naøo (Bhava Nirodha).

Thaùi ñoä taùch rôøi naøy ñoái vôùi caùc baäc Thieàn laø nhöõng coâng löïc saün saøng ñeå duy trì an tònh trong traïng thaùi troáng roãng (Sunõnõata Viha¥ra), maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta haèng nuoâi döôõng.

Chuùng ta ñoïc trong Kinh Pindapa¥ta Pa¥ri-suddhi, soá 151 (thuoäc boä Majjhima Nika¥ya Trung A Haøm) thaáy raèng : Coù moät laàn Ñöùc Phaät ñaõ khen ngôïi veà nhöõng neùt töôi tænh cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, vaø Ngaøi daïy Ñaïi ñöùc haõy noùi ra cho chö Taêng bieát nhôø traïng thaùi tö töôûng naøo maø coù ñöôïc nhöõng neùt töôi tænh naøy. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠-putta vaâng lôøi ñaùp :

– Ñeä töû thöôøng taäp taùnh phaùp beàn chòu trong söï troáng roãng.

Do ñoù Ñöùc Phaät ñaõ taùn thaùn : “Ñaây chính laø nôi cö truù cuûa nhöõng haøng vó nhaân”.

Tieáp theo laø Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñaõ moâ taû phaùp traïng aáy baèng chi tieát. Kinh Uda¥na coøn ghi roõ “Chính Ñöùc Theá Toân ñaõ ba laàn troâng thaáy Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khi ngoài thieàn phía


ngoaøi tinh xaù ñaõ ngaâm nhöõng caâu keä (Uda ¥na) ñeå laøm vöõng chaéc cho taâm con yeân tónh”.

Chuùng ta haõy ñoïc laïi vaø thöû töôûng töôïng theo Kinh Devadaha, trong Samflyutta Khandhaka No 2, moät khung caûnh ngoài thieàn cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta thaät ngoaïn muïc nhö sau :

“Moät laàn noï, Ñöùc Theá Toân nguï trong nöôùc Sakya, taïi thaønh Devadaha, Ngaøi ñaõ tìm thaáy Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhaäp saâu trong Thieàn caûnh döôùi moät voøm caây Elagala¥. Gioáng caây naøy chæ moïc ôû choã naøo luoân luoân coù moät doøng nöôùc chaûy qua. Ngöôøi ta ñaõ laøm caùi voøm caây aáy baèng boán caây truï treân ñoù ñeå buïi caây ñan nhau taïo thaønh moät maùi nhaø. Beân döôùi, maët ñaát ñöôïc traûi caùt baèng phaúng vaø ôû chính giöõa coù loùt nhöõng vieân gaïch ñeå ngoài. Thaät laø moät choã maùt meû, yeân laëng vôùi nhöõng luoàng gioù nheï, trong saïch töø döôùi nöôùc thoåi leân.

Vaø Ñöùc Theá Toân ñaõ taùn thaùn caùi khung caûnh aáy.

Coøn noùi veà söï ñaït ñöôïc Tueä phaân bieät (Patisam-bhida¥nõa¥na) cuûa ngaøi, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ dieãn taû trong Kinh Anguttara Nika¥ya soá 172 nhö sau :

“Naøy caùc ñaïo huynh. Sau khi baàn Taêng xuaát gia ñöôïc nöûa thaùng, baàn Taêng ñaõ tröïc nhaän

NGUYEÃN ÑIEÀU 69

ñöôïc yù nghóa cuûa Phaùp thaân, trong saùng cuûa ngoân ngöõ, an tònh cuûa yù thöùc do Tueä phaân bieät töø theå phaàn chi tieát. Nhöõng ñieàu naøy baàn Taêng ñaõ nhieàu laàn ñem trình baøy cho chö huynh ñeä vaø giaûng giaûi cho quyù vò hieåu moät caùch töôøng taän veà baûn chaát cuûa noù. Neáu vò naøo bò phaân vaân hoaëc khoâng naém vöõng trong khi baàn Taêng ñaõ taän löïc thì chæ coù Ñöùc Boån Sö laø ngöôøi coù khaû naêng laøm saùng toû taát caû”.

Caên cöù theo ñoù thì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø ngöôøi raát am töôøng veà moïi traïng thaùi chöùng ñaït ñaïo quaû. Ngay caû trí tueä laø vaán ñeà phöùc taïp nhaát maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuõng thoâng ñaït, neân Ñöùc Phaät ñaõ noùi :

– Neáu coù moät keû haèng noùi veà mình raèng hoï ñaõ vöõng chaéc vaø hoaøn toaøn trong ñöùc haïnh, an truï trong thanh tònh, giaûi thoaùt trong cao thöôïng thì ngöôøi aáy chính laø Sa¥r≠putta, moät Sa-moân coù theå noùi ñöôïc moät caùch trung thöïc.

Roài Phaät coøn xaùc nhaän : – Neáu coù moät keû haèng noùi veà mình raèng hoï

laø ñöùa con thaät söï cuûa Ñöùc Theá Toân thaáu hieåu ñöôïc giaùo lyù cuûa Ngaøi, thoâng suoát vaø thöïc haønh ñöôïc Phaùp baûo, xöùng ñaùng laøm ngöôøi thöøa töï Phaùp baûo vaø khoâng thöøa höôûng nhöõng nguoàn lôïi


ôû ñôøi thì ngöôøi ñoù chính laø Sa-moân Sa¥r≠putta môùi coù theå noùi ñuùng.

– Naøy chö Tyø-kheo ! Ngoaøi Nhö Lai ra, Sa¥r≠putta seõ laø ngöôøi coù theå laên ñöôïc baùnh xe toái thöôïng Phaùp baûo moät caùch ñuùng ñaén gaàn gioáng nhö Nhö Lai ñaõ laên. (theo Majjhima Nikaøya III, Anupada Sutta)

71

ÑAÏI ÑÖÙC SA μRI ΩPUTTA, NGÖÔØI XÖÙNG ÑAÙNG LAÊN BAÙNH XE PHAÙP BAÛO

Nhöõng baøi phaùp cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø nhöõng moâ taû cuûa Ñöùc Phaät hay cuûa caùc vò Toân tuùc khaùc veà ngaøi ñaõ chöùng toû Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñoùng moät vai troø haøng ñaàu trong vieäc chuyeån laên baùnh xe phaùp.

Chuùng ta thaáy ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng hai thôøi phaùp coå ñieån trong Kinh Samma¥-ditthi No 9, thuoäc boä Majjhima Nika¥ya (Trung A Haøm) vaø moät phaàn trong Kinh noùi veà “Söï so saùnh nhöõng böôùc chaân voi”.

Ñoaïn noùi veà “Söï so saùnh nhöõng böôùc chaân voi” naøy quaû laø moät kieät taùc trò taâm beänh moät caùch raát khoa hoïc. Noù baét ñaàu baèng söï nhaéc laïi boán phaùp Dieäu ñeá. Tieáp theo noù phaân tích töøng söï thaät veà moãi hoaït ñoäng cuûa Nguõ uaån, cuûa baûn chaát con ngöôøi, töø söï keát hôïp thaân theå tính ñeán söï keát hôïp yù thöùc tính. Noù coøn noùi roõ söï caáu taïo cuûa Töù ñaïi maø moãi ñaïi trong ñoù caùi naøo ñöôïc goïi laø Noäi theå hay caùi naøo ñöôïc goïi laø Ngoaïi theå. Nhöõng boä phaän vaø nhöõng ñoäng taùc thaân theå naøo ñöôïc yù thöùc chæ huy vaø nhöõng caùi naøo bò ngoaïi caûnh chi phoái. Noù coøn noùi roõ caùi maø ngöôøi ta goïi laø baûn ngaõ voán chæ laø noäi taâm baùm chaët


vaøo ngoaïi caûnh. Khi ñaõ nhaän thöùc nhö vaäy thì seõ thaáy roõ xaùc thaân töù ñaïi haún laø moät ngoaïi caûnh. Tuy caû hai noäi taâm vaø ngoaïi caûnh ñeàu coù baûn chaát voâ thöôøng, nhöng caùi voâ thöôøng cuûa noäi taâm ta coù theå duøng thieàn ñònh chæ huy, coøn caùi voâ thöôøng cuûa ngoaïi caûnh ta chæ bieát coù khoå.

Roài baøi phaùp laïi tieáp : “Voâ thöôøng laø moät ñònh luaät, khoâng phaûi laø

nguyeân nhaân cuûa khoå, chæ vì söï baùm chaët vaøo nhöõng saéc thaùi voâ thöôøng môùi laø maàm moùng cuûa muoân ñieàu khoå naõo. Söï baán loaïn khi yù thöùc khoâng baét kòp hay khoâng bieát roõ moïi bieán ñoåi cuûa saéc thaân chính laø khôûi ñieåm cuûa moät chuoãi huaân taäp vaø laøm naûy sanh ra caùi maø ta goïi laø baûn ngaõ (töùc Nguõ uaån) ñau khoå”.

Khi moät Sa-moân coù ñöôïc söï nhaän thöùc nhö theá roài, ñoàng thôøi vôùi söï thanh tònh saùng suoát ñaõ ñöôïc phaùt trieån trong taâm, Sa-moân aáy khi ñöông ñaàu vôùi nhöõng chöôùng ngaïi nhö maát maùt, cheâ traùch hoaëc thuø haän, hoï seõ khoâng khoù chòu hay baán loaïn tö töôûng. Traùi laïi, hoï seõ raát saùng suoát thaáy roõ phieàn naõo noåi leân ôû nôi naøo lieàn dieät ngay taïi nôi aáy. Chaúng haïn nhö phieàn naõo noåi leân ôû nhaõn caên thì dieät ngay nhaõn thöùc; phieàn naõo noåi leân ôû nhó caên thì dieät ngay nhó

NGUYEÃN ÑIEÀU 73

thöùc; phieàn naõo noåi leân ôû thieät caên thì dieät ngay thieät thöùc; phieàn naõo noåi leân ôû thaân caên thì dieät ngay thaân thöùc; phieàn naõo noåi leân ôû yù caên thì dieät ngay ôû yù thöùc; phieàn naõo noåi leân ôû taâm sô ñònh thì dieät ngay ôû sô ñònh thöùc; phieàn naõo noåi leân ôû taâm caän ñònh thì dieät ngay ôû caän ñònh thöùc v.v...

Cöù nhö theá, Sa-moân trong Phaät giaùo khi ñaõ an tònh vaø nhaäp löu (keå töø ñaïo quaû Tu-ñaø-hoaøn) thì hoï chæ tieán chöù khoâng coù thoái. Duø trong khi tieán hoùa, saéc thaân töù ñaïi cuûa hoï coù bò ñaùnh ngaõ, taâm trí hoï cuõng vaãn khoâng bò toån thöông. Ñoái vôùi hoï, sau khi ñaõ deïp boû moïi phieàn naõo, moïi vöôùng maéc, moïi caâu chaáp roài taâm trí chæ coøn moät vieäc duy nhaát laø ñeà muïc Thieàn ñònh.

Nhöõng haïng Sa-moân naøy khi nghe ñöôïc Phaùp baûo cuûa chö Phaät thì traïng thaùi an tònh nôi hoï lieàn trôû neân tinh khieát, trong suoát, yù nieäm voâ löôïng lieàn laäp töùc phaùt sanh. Hoï töôûng nhôù ñeán Ñöùc Phaät, ñöùc Phaùp vaø ñöùc Taêng cuøng moät luùc toûa ra taâm ñaïi xaû tröôùc vaïn phaùp vui cuõng nhö khoå”.

Coøn ñoái vôùi nhöõng ai chöa ñaït ñöôïc quaû Thaùnh, thôøi phaùp tieáp :


“Khi haønh giaû höôùng tôùi ñöùc Phaät, ñöùc Phaùp vaø ñöùc Taêng, söï bình thaûn cuûa hoï neáu khoâng ñöôïc beàn vöõng, hoï cuõng vaãn tieáp thoï kinh caûm ñeå tinh taán gaày döïng thanh tònh. Vaø söï tieáp thoï kinh caûm aáy chính laø tia saùng höôùng daãn haønh giaû trôû veà vôùi ñeà muïc cao thöôïng. Maët khaùc, neáu söï an tònh luoân luoân beàn vöõng haønh giaû chaéc chaén seõ taêng tröôûng phæ laïc. Vaø hoï chæ caàn keùo daøi tình traïng phæ laïc naøy ñeå böôùc ñeán ngöôõng cöûa Thaùnh nhôn khoâng coøn xa maáy”.

Treân ñaây laø taát caû nhöõng yeáu phaùp ñöôïc coi nhö do Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ khaùm phaù vaø thuyeát ra. Phaàn haäu luaän daønh cho phaøm nhaân ñöôïc trình baøy baèng caùch so saùnh toaøn boä moät con ngöôøi vôùi moät ngoâi nhaø coù naêm cöûa vaùn xung quanh vaø moät cöûa kính chính giöõa. Cöûa vaùn thì khi ñoùng, che maét ñöôïc ñaïo taëc, song cöûa kính thì duø ñoùng hay môû, ñaïo taëc cuõng nhìn thaáy roõ beân trong. Cöûa vaùn coù theå bò nhöõng ngoaïi vaät oâ ueá laøm hö muïc, nhöng cöûa kính chæ bò caùc vaät aáy laøm môø ñuïc maø thoâi. Ngöôøi chuû nhaø khoân ngoan laø ngöôøi chæ môû cöûa vaùn beân ngoaøi cho baïn laønh böôùc vaøo vaø luoân luoân lau chuøi cöûa kính beân trong cho thaät trong saùng ñeå thaáy roõ moïi phía xung quanh haàu tìm baét ngoaïi

NGUYEÃN ÑIEÀU 75

taëc leûn voâ aån nuùp ñaâu ñaáy maø ñuoåi ra, khoâng cho xaâm nhaäp taän trung taâm.

Töông töï nhö theá, moät con ngöôøi coù naêm giaùc quan (Nguõ caên) ví nhö naêm cöûa vaùn beân ngoaøi, vaø yù caên ví nhö cöûa kính beân trong. Baïn xaáu ví nhö ñaïo taëc, ngoaïi vaät oâ ueá ví nhö aùc phaùp. Baïn laønh ví nhö giôùi ñöùc. Vieäc lau chuøi cöûa kính ví nhö thieàn ñònh. Söï trong saùng ví nhö thieän phaùp. Vaø sau cuøng, ngöôøi chuû nhaø ví nhö con taâm.

Ngöôøi thieän trí thöùc laø ngöôøi khoâng phaûi chæ bieát lo gìn giöõ ngoâi nhaø cho ñöôïc toát ñeïp trong khi noù coøn vöõng chaéc, maø moät caùch thaáy xa hôn, ngöôøi aáy coøn phaûi lo keát naïp baïn laønh chuaån bò vaät lieäu ñeå khi ngoâi nhaø cuõ xieâu, suïp ñoå, hoï coù theå döïng laïi moät ngoâi nhaø môùi khang trang hôn.

Töông töï nhö theá, baäc höõu hoïc laø ngöôøi luoân luoân caûnh giaùc Nguõ caên, ngaên ngöøa Nguõ traàn, gìn giöõ giôùi ñöùc vaø thanh loïc noäi taâm cho ñöôïc trong saïch. Cao thöôïng hôn nöõa laø nhöõng haøng höõu hoïc aáy tình nguyeän xuaát gia kheùp mình vaøo ñôøi soáng Sa-moân ñeå thöôøng xuyeân thöïc haønh thieàn ñònh. Neáu giôùi luaät laø khuoân thöôùc ñeå


huaán luyeän Nguõ caên, thì thieàn ñònh laø phöông phaùp ñeå thuaàn thuïc yù thöùc.

Caùc Sa-moân khi ñaõ vöõng chaéc trong thieàn ñònh roài thì söï ham muoán, söï buoàn raàu, söï raøng buoäc chæ laø nhöõng nhieãu nhöông coá höõu cuûa Nguõ uaån. Loaïi tröø nhöõng phieàn naõo aáy baèng taâm voâ löôïng khoâng caûm thaáy vui söôùng raèng mình ñaõ tieâu dieät ñöôïc noù laø ñaït ñeán Thaùnh quaû giaûi thoaùt.

Do ñoù, noäi dung cuûa baøi phaùp noùi treân ñaõ dieãn taû troïn veïn boán chôn lyù haèng coù (Töù dieäu ñeá). Trong khi thuyeát giaûng baøi phaùp aáy, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ kheùo leùo nhö moät nhaïc tröôûng kyø taøi, bieát söû duïng ngheä thuaät phoái hôïp aâm thanh ôû möùc ñoä toaøn haûo nhaát, khieán cho ban nhaïc vang leân moät caùch uy nghieâm vaø huøng traùng. Coøn trong baøi phaùp kia, Kinh Samma ¥ Dit‹t‹hi (noùi veà Chaùnh kieán), Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta quaû thaät laø moät ngöôøi caàm ñuoác soi ñöôøng. Vì giöõa röøng sanh töû voâ minh, ai muoán ñöôïc giaûi thoaùt phaûi böôùc chaân vaøo haún Baùt Chaùnh ñaïo cuûa chö Phaät, vaø cöûa ngoõ ñaàu tieân maø haønh giaû phaûi ñi xuyeân qua laø Chaùnh kieán, töùc thaáy hieåu chôn chaùnh.

Ñeà phaùp naøy khi ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta phaân tích ñaõ trôû thaønh moät kieät taùc giaùo lyù. Ngaøi coøn chöùng minh cho thính giaû thaáy raèng

NGUYEÃN ÑIEÀU 77

Chaùnh kieán laø caùi chìa khoùa ñeå môû coång ñi vaøo Thaùnh ñaïo. Ai khoâng coù Chaùnh kieán laø ngöôøi aáy khoâng coù taát caû.

Theo ngaøi, Chaùnh kieán khoâng phaûi chæ ñôn giaûn laø khaû naêng nhaän thöùc ñuùng ñaén, khaùch quan nhö quan nieäm cuûa theá gian, maø moät caùch khaùc haún “Chaùnh kieán laø thanh tònh hieåu bieát”, hay “khoâng coù moät caâu chaáp naøo heát trong khi nhaän thöùc vaán ñeà”. Vì caâu chaáp (töùc thaønh kieán) thöôøng rôi vaøo moät trong hai traïng thaùi laø khaùch quan hay chuû quan, seõ laøm cho taâm trí cuûa con ngöôøi vaån ñuïc. Hoaëc noùi moät caùch khaùc, Chaùnh kieán trong Phaät giaùo khoâng phaûi laø nguyeân nhaân cuûa Chaùnh tín nhö nhieàu ngöôøi laàm töôûng, maø noù chính laø thaønh quaû cuûa thieàn ñònh.

Maët khaùc, neáu chuùng ta chòu khoù ñoïc laïi naêm boä A Haøm (Nika¥ya)( )1 cuûa Taïng Kinh (Sutta Pitaka), chuùng ta seõ thaáy Chaùnh kieán nhö moät ñeà taøi chính, luoân luoân ñöôïc nhaéc ñeán.

Chuù giaûi coøn ghi roõ : Noùi ñeán Chaùnh kieán laø noùi ñeán Baùt Chaùnh Ñaïo. Hay noùi ñeán Chaùnh

( )1 Naêm boä A Haøm aáy laø : 1- Tröôøng A Haøm (Dìgha

Nikaøya). 2- Trung A Haøm (Majjhima Nikaøya). 3- Taïp A Haøm (Sam flyutta Nikaøya). 4- Taêng Nhaát A Haøm (Anguttara Nikaøya). 5- Tieåu A Haøm (Khuddaka Nikaøya)


kieán laø noùi ñeán Töù Dieäu Ñeá. Nôi naøo coù Chaùnh kieán laø nôi ñoù coù haït gioáng thaùnh thieän ñaõ ñöôïc gieo. Trong Taïng Kinh, Chaùnh kieán vaø Töù Dieäu Ñeá ñöôïc nhaéc ñeán ba möôi hai laàn, vaø taát caû ba möôi hai laàn aáy ñeàu lieân heä ñeán Thaùnh quaû.

Moät baøi phaùp khaùc cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta trong boä Taêng Nhaát A Haøm (Anguttara Nika¥ya Quyeån I 63) laø Kinh Samma Citta (Chaùnh Taâm) ñaõ ñöôïc thuyeát cho chö Thieân vaø Thaùnh nhôn töø Tö-ñaø-haøm trôû leân nghe. Trong baøi phaùp naøy, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ noùi ñeán nhöõng kieáp sau cuøng cuûa “vaøi haøng chuùng sanh saép böôùc chaân ra khoûi röøng sanh töû luaân hoài”.

Ñaây laø moät baøi phaùp phaân tích thaät roõ raøng veà caùc Thieân caûnh, Sieâu thöùc caûnh, Voâ löôïng thoï caûnh v.v... maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ laøm cho chö Thieân tuï hoäi nhieàu voâ soá keå.

Coù moät ñoaïn thuaät laïi raèng : “Khi aáy raát ñoâng chö Thieân töø quaû Thaùnh thaáp ñaõ ñaéc leân quaû Thaùnh cao, vaø moät soá chö Thieân khaùc nhôø nghe phaùp maø böôùc ñöôïc vaøo ñaïo Thaùnh löu (töùc Tu-ñaø-hoaøn). Caên cöù theo Kinh ñieån thì aáy laø baøi phaùp ñöa ñeán keát quaû ñaït Thaùnh cao nhaát trong ñôøi Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta”.

NGUYEÃN ÑIEÀU 79

Maëc duø ñoù chæ laø moät baøi phaùp toùm taét, coù veû nhö huyeàn hoaëc, vì khoâng coù moät chöùng minh thöïc teá naøo, khoâng coù moät chuù giaûi thí duï naøo cho phaøm nhaân hieåu ñöôïc, nhöng noù laø nhöõng Thaùnh ngoân maø caùc ñaïi Thieàn sö töø xöa ñeán nay haèng toân tuïng vaø trì chuù.

Lòch söû Phaät giaùo Tích Lan cuõng cheùp : “Thaùnh Taêng Mahinda, con trai Hoaøng ñeá

Asoka (A Duïc), khi truyeàn Phaät giaùo voâ nöôùc Tích Lan, moät buoåi chieàu noï ñaõ thuyeát laïi hai baøi phaùp Samma Citta vaø Maha ¥ Vamsa (XIV-34ff.)”.

Quoác Söû aáy coøn nhaán maïnh : “Khi nghe phaùp coù voâ soá chö Thieân vaø caùc haøng Ñaïi trí thöùc ñaõ thaám nhuaàn Phaùp baûo”.

Keát quaû cuûa hai baøi phaùp naøy sôû dó vó ñaïi nhö vaäy laø vì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ cung caáp moät caùch raønh maïch nhöõng söï gôïi thöùc cho caùc haøng chö Thieân vaø Ñaïi trí thöùc veà nhöõng caûnh keá tieáp sau kieáp hieän höõu cuûa hoï. Chaúng haïn nhö coù moät soá chö Thieân khi ñang phaùt trieån ñeå ñaéc leân nhöõng böïc Thaùnh cao hôn, thôøi gian caàn thieát phaûi coøn daøi, maø tuoåi thoï ñang coù laïi ngaén nguûi, neân hoï ñaâm ra lo laéng cho tuoåi trôøi cuûa mình, vaø nhaát laø khoâng muoán bò taùi sanh vaøo coõi Nguõ uaån (ngöôøi) nhö tröôøng hôïp laém luùc ñaõ


xaûy ra. Baøi phaùp cuûa ñöùc Tröôûng laõo ñaõ caét nghóa ñeán hoï moät caùch ñaày ñuû ñeå cho hoï coù theå xeùt ñoaùn noåi vò trí cuûa mình, vì thoùi thöôøng khi coøn ôû ngoaøi Thaùnh ñaïo, muoán ñöôïc tieán hoùa, caàn phaûi coù moät söï ñònh höôùng giaù trò môùi coù theå daét daãn haønh giaû tieán cao hôn ñöôïc.

Kinh Sangiti vaø Dasuttara laø hai baøi phaùp khaùc nöõa trong nhöõng baøi phaùp cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Ñoù laø hai phaàn sau cuøng cuûa boä Digha Nika ¥ya, moät boä Kinh bao goàm nhöõng baøi phaùp daøi. Caû hai phaàn naøy coù theå xem nhö laø baûng muïc luïc cuûa boä Digha Nika ¥ya hay Tröôøng A Haøm, vì noù lieät keâ toaøn nhöõng ñeà phaùp ñöôïc ñaùnh soá töø moät tôùi möôøi. Lyù do cuûa söï ñaùnh soá laø ñeå giuùp trí nhôù cho nhöõng ngöôøi muoán naém vöõng noäi dung boä Kinh naøy. Veà sau caùc Phaät Hoïc Vieän ñaõ goïi baûng muïc luïc aáy laø baûng keâ khai Phaùp soá, vaø toaøn theå hoïc Taêng seõ tuøy theo trình ñoä maø phaûi hoïc thuoäc loøng nhöõng Phaùp soá aáy tröôùc khi trôû thaønh Giaûng sö ñeå ñaêng ñaøn thuyeát phaùp.

Kinh Sangiti ñaõ ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta noùi ra döôùi söï chöùng minh cuûa Ñöùc Phaät. Do ñoù chuùng ta coù theå keát luaän raèng Ñöùc Boån Sö ñaõ hoaøn toaøn chuaån y baûng danh muïc Phaùp baûo do Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta thieát laäp. Trong khi Kinh

NGUYEÃN ÑIEÀU 81

Sangiti ghi laïi nhöõng Ñeà phaùp coù traät töï töø thaáp tôùi cao, thì Kinh Dasuttara neâu roõ caùc chi cuûa töøng Ñeà phaùp moät. Nhö vaäy heã noùi ñeán phaùp soá moät laø Ñeà phaùp aáy chæ coù moät chi, vaø khi noùi ñeán phaùp soá hai laø Ñeà phaùp aáy coù hai chi, phaùp soá ba coù ba chi, phaùp soá boán coù boán chi v.v...

Kyõ thuaät chöông muïc hoùa Phaùp baûo naøy trong Taïng Kinh cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta roõ raøng laø söï ñoùng goùp sau cuøng cuûa cuoäc ñôøi ngaøi cho Phaät giaùo. Vì tröôùc khi nhaäp dieät Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ nghó : “Phaùp baûo ví nhö moät kho taøng chaâu baùu. Muoán söû duïng moät caùch ñuû giaù trò vaø coù hieäu löïc, toaøn boä chaâu baùu aáy phaûi ñöôïc saép xeáp coù heä thoáng”.

Hôn nöõa, khi aáy laïi nhaém vaøo luùc Giaùo chuû Nigantha Na ¥taputta, moät ngöôøi caàm ñaàu toân giaùo cuøng thôøi vôùi Ñöùc Phaät, qua ñôøi. Caùc ñeä töû cuûa oâng ta ñaõ chia reõ vaø y cöù theo nhöõng lôøi daïy hoaøn toaøn voâ traät töï. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta e sôï nguy cô aáy coù theå xaûy ñeán cho Phaät giaùo, neân ñích thaân töï laøm coâng taùc naøy.

Maët khaùc, ngay sau khi Ñöùc Boån Sö tòch dieät, hieån nhieân hôn caâu chuyeän cuûa oâng Nig-antha Na¥taputta, coøn coù caâu chuyeän cuûa Giaùo


chuû Maha¥ V≠ra (Ñaïo loõa theå). Ñieàu naøy ñaõ chöùng minh raèng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ coù moät caùi nhìn thaät xa. Baèng coù laø trong caùc thôøi phaùp sau cuøng cuûa ngaøi, ngaøi luoân luoân laäp laïi :

“Hôõi chö huynh ñeä ! Ñaïo phaùp naøy phaûi ñöôïc taát caû hoïc thuoäc loøng, hoøa hôïp vôùi nhau maø khoâng coù söï xích mích. Chæ nhö theá, ñôøi soáng Taêng löõ môùi duy trì vöõng beàn ñeå phuïc vuï cho söï an vui vaø haïnh phuùc cuûa chö Thieân vaø nhaân loaïi”.

Chuù giaûi coøn cho bieát raèng : Muïc ñích cuûa Kinh Sangiti laø ñem ñeán söï öa thích ôû phaùp hoøa thuaän (Samaggisasa) trong giaùo lyù giaûi thoaùt baèng söï tieân ñoaùn ñeå di huaán ñaày ñuû (Desana ¥ Kusalata¥).

Rieâng Kinh Desuttara, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ môû ñaàu baèng caâu :

“Dasuttaram fl pavakkha ¥mi Dhammam fl nib-ba ¥nappattiya ¥. Dukkhassanta ¥ kiriya ¥ya sabba ganthapamoca ramfl...”.

Nghóa laø : Baøi phaùp mang teân Dasuttara maø baàn Taêng saép noùi ra ñaây laø moät giaùo lyù ñeå ñaït ñeán Nieát-baøn vaø chaám döùt phieàn naõo, caét ñöùt sôïi daây raøng buoäc noâ leä”.

NGUYEÃN ÑIEÀU 83

Roài trong ñoaïn sau, ngaøi ñaõ nhaán maïnh : “Phaùp baûo khi ñaõ keát taäp vaø ghi nhôù coù heä thoáng, seõ ñöôïc truyeàn baù nguyeân veïn ñuû chi tieát cuûa noù. Ñaây chính laø lyù do khieán baàn Taêng thuyeát ra hai baøi Yeáu luïc aáy”.

Trong cuoán saùch naøy, chuùng ta chæ coù theå nhaéc ñeán moät vaøi “ñoùng goùp ñoäc ñaùo” vaøo kho taøng Phaùp baûo cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta maø thoâi, vì haõy coøn raát nhieàu nhöõng baøi phaùp cuûa ngaøi naèm raûi raùc trong Tam taïng Kinh ñieån maø chuùng ta khoâng coù dòp baøn kyõ.

Moät baûng toùm taét veà nhöõng baøi phaùp khaùc cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ thuyeát, ñöôïc trình baøy ôû phaàn cuoái cuoán saùch naøy ñeå giuùp cho nhöõng ai muoán tra cöùu coù theâm moät soá taøi lieäu.

Baây giôø chuùng ta thöû tìm hieåu khaû naêng Chuù Giaûi (At ‹t‹hakatha¥) cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta trong Tam taïng Pa ¥li. Tröôùc heát haõy noùi veà quyeån Niddesa, thuoäc boä Khuddaka Nika ¥ya (Tieåu A Haøm). Ñaây laø quyeån Chuù Giaûi duy nhaát ñöôïc löu truyeàn keå töø thôøi Ñöùc Phaät. Kinh naøy chia laøm hai phaàn laø Mahaø Niddesa (Ñaïi Chuù Giaûi) vaø Cu¥la Niddesa (Tieåu Chuù Giaûi). Maha¥ Niddesa baøn veà Atthaka Vagga ôû trong Kinh Nipa ¥ta. Coøn Cu¥la Niddesa thì daãn


giaûi ñoaïn Para¥yana Vagga trong Khagga Visa ¥na naèm ôû phaàn cuoái Kinh naøy.

Nhieàu hoïc giaû khi nghieân cöùu Phaät giaùo ñaõ xaùc nhaän cuoán Niddesa laø quyeån saùch xöa nhaát. Coù theå noù ñaõ xuaát hieän vaøo thôøi kyø ñaàu tieân coù Taêng baûo trong giaùo phaùp cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca. Baèng chöùng laø trong Kinh Uda ¥na coù ghi roõ söï thuoäc naèm loøng ñoaïn Atthaka Vagga cuûa Ñaïi ñöùc Sona. Kinh Anguttara Nikaøya cuõng ghi laïi söï thuoäc naèm loøng ñoaïn Para¥yana Vagga cuûa moät tín nöõ laø baø Nanda Ma¥ta¥.

Vaãn bieát Kinh Phaät laø do chính Ñöùc Phaät thuyeát ra, nhöng söï chuù giaûi laïi do caùc ñaïi Sa-moân ñaûm nhaän. Vaø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät ñaïi ñeä töû ñaõ laøm coâng taùc ñoù tröôùc nhaát. Nghóa laø ngaøi ñaõ laøm ngay trong thôøi kyø Phaät giaùo môùi baét ñaàu coù Taêng baûo.

Coù ít nhaát laø naêm tröôøng hôïp trong Kinh Nipa ¥ta, chính Ñöùc Phaät ñaõ tuyeân döông coâng taùc naøy cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta.

Cuõng coù vaøi thuyeát cho raèng cuoán Niddesa laø do coâng lao cuûa nhieàu vò ñaïi ñeä töû cuûa Ñöùc Phaät hôïp laïi maø thaønh. Tuy nhieân, caên cöù theo chuù giaûi trong Kinh Thera Gatha¥ do Ñaïi ñöùc Bha-danta¥ Cariva Dhammapaøla bieân soaïn

NGUYEÃN ÑIEÀU 85

thì taùc giaû cuûa Kinh Niddesa laø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta (Dhamma Enapati). Coøn theo Giaùo sö E. J. Thomas trong “Nguyeân söû Phaät giaùo” thì haàu heát noäi dung cuûa Niddesa laø ñoùng goùp cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta.

Ngoaøi ra, Giaùo sö E. J. Thomas coøn vieát : “Neùt ñaëc bieät nhaát cuûa Kinh Niddesa laø

goàm coù moät baûng keâ khai ñoàng ngöõ ñaõ ñöôïc bình giaûi roõ raøng. Nhöõng giaûng luaän nhö theá khoâng phaûi duøng ñeå caét nghóa töøng tieáng hay töø ñoaïn rieâng bieät, maø traùi laïi coù theå aùp duïng chung cho baát cöù choã naøo coù moät caâu phaùp töông töï. Do ñoù ngöôøi ta coù theå goïi noù laø moät “Bình luaän töï ñieån”. Nhöõng bình luaän nhö theá raát höõu ích trong vieäc nghieân cöùu Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma), nhaát laø ñeå y cöù theo Thaùnh nghóa hôn laø cöù suy giaûi theo söùc hieåu bieát cuûa mình”.

Ñieàu naøy chæ cho chuùng ta thaáy raèng : Moät heä thoáng hoïc hoûi töø ngöõ vaø ngoân lyù trong Phaät giaùo ñaõ ñöôïc thaønh hình toái coå. Heä thoáng naøy chæ coù moät ñieåm baát tieän laø khoâng coù nhöõng quy taéc töï vöïng nhö vaên phaïm ngaøy nay... Thay vaøo ñoù, Niddesa laïi coù moät loái phaân tích (Patisambhidaø) khaù ñaày ñuû, chaúng haïn nhö


phaân tích Nghóa lyù (Attha), phaân tích Ñieàu kieän (Dhammaø), phaân tích Töï caên (Nirutti), phaân tích ÖÙng ñoái (Patibha ¥na) v.v... Rieâng caùch phaân tích Töï caên laïi ñöôïc chia ra laøm boán phaàn nhoû ñaõ raát thònh haønh trong thôøi gian tieáng Pa¥li coøn laø moät sinh ngöõ.

Ngaøy nay, maëc duø tieáng Pa ¥li khoâng ñöôïc ñaøm thoaïi trong ñôøi soáng haèng ngaøy, nhöng caùc heä thoáng phaân tích aáy vaãn giuùp ích cho nhieàu hoïc giaû muoán nghieân cöùu Phaät giaùo khoâng ít.

Theo Kinh ñieån chuùng ta ñöôïc bieát thì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ ñaït ñöôïc boán Tueä phaân bieät (Catu Patisambhida ¥ nõa¥na) hai tuaàn leã sau khi xuaát gia, nghóa laø luùc ñaït ñöôïc ñaïo quaû A-la-haùn. Vaø caên cöù theo ngheä thuaät phaân tích vaên phaùp (Nirutti Patisambhida¥) trong Patisambhida¥ Magga thì chuùng ta coù theå tin raèng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khoâng nhöõng laø taùc giaû cuûa boä Niddesa maø Ngaøi coøn laø taùc giaû cuûa Patisambhida ¥ Magga nöõa. Trong Maha¥ Niddesa, coù moät ñoaïn Kinh mang teân Sa¥r≠putta (coøn goïi laø Kinh Thera Panõha ¥) ñöôïc chuù giaûi. Ñaây laø phaàn sau cuøng cuûa Attaka Vagga. Môû ñaàu chuù giaûi naøy laø nhöõng keä ngoân ca ngôïi aân ñöùc cuûa Ñöùc Boån Sö vaø nhöõng caâu hoûi ñaët ra cho Ngaøi, nhöng Ngaøi

NGUYEÃN ÑIEÀU 87

ñaõ uûy thaùc cho Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta giaûi ñaùp. Rieâng baøi keä môû ñaàu trong Kinh Mahaø Niddesa laø baøi keä taùn döông oai löïc cuûa Ñöùc Phaät sau khi Ngaøi ñaõ leân coõi trôøi Tavatim flsa noùi veà Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma ¥) roài trôû veà.

Ngoaøi ra, trong Kinh Thera Panõha ¥, maëc duø mang teân Sa¥r≠putta, nhöng cuõng coù nhieàu choã ghi caùc caâu hoûi cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaët ra vaø ñöôïc Ñöùc Phaät traû lôøi.

Nhieàu hoïc giaû coøn cho raèng Kinh Patisam-bhida¥ Magga laø thieân khaûo luaän cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, vì hoï nhaän thaáy noäi dung cuûa noù hoaøn toaøn laø khaû naêng phaân tích vaø taàm tö töôûng thaâm saâu cuûa vò Thaùnh Taêng uyeân baùc naøy.

ÔÛ ñoaïn môû ñaàu, Patisambhida ¥ Magga trình baøy nhöõng baøi khaùi luaän veà baûy möôi hai thöù hieåu bieát (Na¥na) vaø veà nhöõng loaïi kieán thöùc sai laàm, maø xuyeân qua ñoù chuùng ta coù theå chieâm ngöôõng ñöôïc caùi trí tueä voâ song cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Trong baøi Kinh khai thuyeát veà söï hieåu bieát cuõng nhö trong nhöõng chöông khaùc cuûa taùc phaåm, ngöôøi ta ñaõ tìm thaáy moät soá lôùn nhöõng danh töø giaùo lyù xuaát hieän laàn ñaàu tieân, vaø chæ trong Patisambhida¥ Magga maø thoâi. Taùc


phaåm cuõng chöùa ñöïng nhöõng lôøi caét nghóa tæ mæ veà caùc thuaät ngöõ vaø caùc giaùo thuyeát ñaõ ñöôïc giôùi thieäu toùm taét trong nhieàu phaàn phaùp vaø trong nhöõng boä xöa hôn nöõa cuûa Tam taïng Kinh (Tipitaka Sutta).

Moät hoïc giaû Cao Taêng Tích Lan, Ñaïi ñöùc Maha¥ Na¥ma ngöôøi ñaõ vieát baøi Saddhamma-ppaka¥sini, chuù giaûi cho taùc phaåm, ñaõ khoâng ngaàn ngaïi phaùt bieåu :

– Noùi ñeán Patisambhida¥ Magga laø noùi ñeán Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta, vì trong ñoù nhaân vaät cuûa ngaøi ñöôïc nhaéc ñeán hai laàn : Laàn thöù nhaát (trong Iddhi Viddha Katha¥) nhö laø moät baäc ñaõ laøm chuû ñöôïc pheùp toûa roäng thanh tònh (Sama ¥dhivippha¥ra Iddhi). Laàn thöù hai (trong Maha¥ Panõnõa¥ Katha¥) Ngaøi nhö laø baäc duy nhaát hieåu thaáu chieàu saâu trí tueä cuûa Ñöùc Phaät (Solasa Panõnõa¥ Niddesa)”.

Cho neân, chuùng ta cuõng khoâng laáy gì laøm ngaïc nhieân khi ñoïc trong Kinh Atthasa¥lini thaáy ghi raèng : “Thuôû aáy Ñöùc Phaät thuyeát Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma) trong voøng ba thaùng ôû coõi trôøi Ta¥vatimflsa cho meï Ngaøi, Hoaøng haäu Ma¥ya¥, ngöôøi ñaõ ñöôïc sanh laøm chö Thieân nôi coõi trôøi

NGUYEÃN ÑIEÀU 89

aáy nghe. Cöù moãi ngaøy, khi trôû veà theá gian ñoä ngoï, Ngaøi haèng thuyeát laïi cho Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta veà caùc phaùp thaâm dieäu vi teá.

Kinh Atthasa ¥lini coøn ghi roõ : “Trí tueä cuûa Ñöùc Theá Toân doài daøo nhö nöôùc

trong loøng bieån caû thì söùc hieåu bieát cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhieàu nhö nhöõng löôïn soùng. Heã nöôùc chaûy ñeán ñaâu thì soùng gôïn ñeán ñoù. Nöôùc boác thaønh hôi thì soùng cuõng bieán thaønh hôi. Vaø döôùi söùc noùng cuûa aùnh saùng maët trôøi, ngöôøi löõ haønh meät moûi treân sa maïc ñaõ nhìn thaáy hôi nöôùc baèng nhöõng löôïn soùng”.

Coù ñieàu laø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, sau khi ñaõ thaám nhuaàn Vi Dieäu Phaùp baûo cuûa Ñöùc Phaät roài, chæ ñem truyeàn laïi cho chö huynh ñeä vaø ñeä töû nhöõng phaùp maø ngaøi nhaän thaáy caàn thieát, thöïc teá vaø hôïp vôùi trình ñoä hieåu bieát cuûa hoï. Ngaøi cuõng khoâng queân heä thoáng hoùa Vi Dieäu Phaùp aáy cho deã hoïc, deã nhôù.

Nhieàu hoïc giaû coøn cho raèng : Taát caû Vi Dieäu Phaùp ñeàu baét nguoàn töø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø ngay caû boä saùch vó ñaïi Pattha¥na cuõng laø coâng trình cuûa vò ñaïi Thaùnh Taêng naøy.


Veà ngheä thuaät saép xeáp vaø thöøa truyeàn laïi Vi Dieäu Phaùp cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, theo Attha Sa¥lin≠, chuù giaûi cuûa ñoaïn Dhamma Sangani, thì ngaøi ñaõ taùc vaên nhöõng phaàn nhö sau :

1- Ñoaïn boán möôi hai Song Lieân Keä (Duka) trong Suttanta Ma¥tika¥ sau Abhidhamma Ma¥tika¥. Caû hai phaàn naøy daãn ñaàu baûy cuoán Vi Dieäu Phaùp, vaø ñöôïc giaûng giaûi trong Kinh Dhammasangan≠.

2- Kinh thöù tö vaø cuõng laø phaàn sau cuøng trong Dhammasangan≠ laø Atthuddha¥rakanda ñaõ duøng ñeà caäp veà söï cöông yeáu (hay toùm taét).

3- Ñaët ra caùch giuùp trí nhôù ñeå deã hoïc naèm loøng (Va¥cana Magga).

4- Ñaùnh soá cho ñoaïn Pattha ¥na trong Kinh Anupada (thuoäc Majjhima Nika¥ya No III) vì ñaây laø moät phaàn Kinh maø Ñöùc Phaät ñaõ noùi veà caùc chieàu bieán thieän cuûa taâm thöùc thieàn vaø nhöõng traïng thaùi ñoàng sanh taâm maø chính Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuõng ñaõ töøng traûi qua sau khi tieán leân khoûi moãi giai ñoaïn cuûa söï ñaït thieàn. Phöông phaùp ñaùnh soá naøy laø caû moät ngheä thuaät, vì nhôø ñoù maø ngöôøi ta coù theå ruùt ngaén ñöôïc nhöõng pheùp phaân tích qua chi tieát coù theå gaây laàm laãn trong yù thöùc thieàn ñònh.

NGUYEÃN ÑIEÀU 91

Kinh Dhamma Sangan≠ coøn nhaéc laïi lôøi khen ngôïi cuûa Ñöùc Phaät :

– Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta quaû thaät laø moät baäc am hieåu Phaùp baûo roát raùo. Ngaøi khoâng nhöõng ñuû söùc traû lôøi moät soá caâu hoûi cuûa Nhö Lai trong voøng moät ngaøy hay moät ngaøy moät ñeâm moät caùch trong saùng, maø ngaøi coøn thöøa söùc ñeå luaän ñaïo vôùi Nhö Lai caû ñeán baûy ngaøy baûy ñeâm ñem veà taát caû moïi vaán ñeà.

– Naøy chö Tyø-kheo ! Coù naêm tuyeät phaåm maø moät tröôûng töû cuûa vò vua cai trò toaøn theá giôùi coù theå laõnh ñaïo thieân haï vöõng chaéc nhö vua cha, khoâng bò baát cöù moät keû thuø nghòch naøo laøm ñaûo loän.

– Vaäy naêm tuyeät phaåm aáy laø gì ? Ñoù laø ngöôøi keá vò baäc Theá giôùi vöông bieát roõ theá naøo laø nhaân, theá naøo laø quaû, theá naøo laø ñieàu kieän thieân nhieân, theá naøo laø ñieàu kieän xaõ hoäi vaø theá naøo laø trình ñoä con ngöôøi.

– Naøy chö Tyø-kheo ! Töông töï nhö theá. Khi Sa-moân Sa ¥r≠putta troøn ñuû naêm tuyeät phaåm naøy roài thì oâng seõ coù theå quay baùnh xe toái thöôïng Phaùp baûo moät caùch ñuùng ñaén nhö Nhö Lai ñaõ töøng laên. Baùnh xe naøy khoâng theå bò laøm ñaûo loän bôûi nhöõng keû ngoaïi ñaïo, bôûi chö Thieân


hay Baø-la-moân giaùo, cuõng khoâng bôûi baát cöù keû naøo treân coõi ñôøi naøy.

– Naøy chö Tyø-kheo ! Naêm tuyeät phaåm aáy laø gì ?

Laø Sa¥r≠putta trong voâ löôïng kieáp tröôùc ñaõ gieo troàng haïnh trí tueä, yù thöùc theá naøo laø lôïi ích cao thöôïng (Nhaân), bieát phöông phaùp giaùo huaán (Quaû), duøng nhöõng bieän phaùp ñuùng ñaén (Ñieàu kieän thieân nhieân), hieåu roõ luùc naøo hôïp thôøi (Ñieàu kieän xaõ hoäi), vaø tuøy theo ñeà taøi hoäi hoïp (Trình ñoä) maø oâng seõ noùi phaùp. (Anguttara Nikaøya V. 132).

Ngoaøi Ñöùc Phaät ra, nhöõng vò Toân tuùc khaùc cuõng ñaõ taùn döông khaû naêng cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠-putta. Chaúng haïn nhö Ñaïi ñöùc Sang≠sa (veà caùc keä ngoân soá I. 231 - I. 233), Tröôûng laõo Maha¥ Kassapa (theo caùc caâu keä soá 1082-1086) vaø nhaát laø Toân giaû Maha¥ Moggalla ¥na (Muïc-kieàn-lieân) khi nghe Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta thuyeát xong baøi phaùp “Noùi veà söï voâ toäi”, Ngaøi ñaõ ngaâm maáy caâu sau ñaây ñeå ca ngôïi coâng ñöùc cuûa baäc Thaùnh Taêng aáy :

“Naøy chö Tyø-kheo huynh ñeä ! Thaät laø kyø dieäu. Thính giaùc cuûa toâi, khi nghe ñöôïc Phaùp baûo cuûa ñaïo huynh Sa¥r≠putta thì noù töï nhieân thanh

NGUYEÃN ÑIEÀU 93

tònh, yù töôûng töï nhieân no ñuû”. (Theo Majjhima Nikaøya No 5)

Noùi toùm laïi, ñöùc haïnh vaø khaû naêng cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta voâ cuøng vó ñaïi. Vó ñaïi khoâng nhöõng ngay trong luùc Ñöùc Phaät coøn taïi tieàn, maø söï vó ñaïi aáy cho maõi ñeán ba traêm naêm sau vaãn coøn ñöôïc caùc baäc Thaùnh nhôn ca tuïng. Chuùng ta thöû ñoïc laïi Kinh Milinda Panõha¥ (Mi Lan Ñaø Vaán Ñaïo ñeå xaùc nhaän ñieàu aáy laø moät söï thöïc).

Kinh Milinda Panõha ¥ cheùp : “Vua Mi-lan-ñaø ñaõ so saùnh Ñaïi ñöùc Na¥ga¥sena

(Na-tieân) vôùi Thaùnh Taêng Sa¥r≠putta vaø noùi : “Trong röøng Phaùp baûo cuûa chö Phaät, khoâng coù moät nhaân vaät naøo khaùc nhö Ngaøi ñeå coù theå traû lôøi nhöõng caâu hoûi cuûa traãm, ngoaïi tröø ñöùc Tröôûng laõo Sa¥r≠putta, moät vò ñöùng ñaàu veà vaïn phaùp”. Vaø uy tín vó ñaïi ñoù vaãn coøn soáng maõi cho ñeán ngaøy nay, taïo ra moät söï khích leä ngöôøi ñôøi bôûi nhöõng giaùo lyù ñaùng oâm aáp cuûa moät vò ñaïi ñeä töû Phaät. Tieáng vang aáy ñöôïc baûo toàn phaùt trieån laãn taøng tröõ trong moät soá nhöõng cuoán saùch quyù nhaát cuûa Phaät giaùo.

95

THAÂN QUYEÁN CUÛA ÑAÏI ÑÖÙC SA μRI ΩPUTTA

Nhö chuùng ta ñaõ bieát, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh tröôûng trong moät gia ñình Baø-la-moân giaùo (Brahman) thuoäc laøng Upatissa (coøn goïi laø Na¥laka) gaàn thaønh Ra ¥jagaha (Vöông Xaù). Thaân sinh ngaøi laø oâng Vaganta vaø thaân maãu ngaøi laø baø Sa¥r≠. Ngaøi coøn ba ngöôøi em trai teân laø Cunda, Upasena, Revata vaø ba chò em gaùi laø caùc naøng Ca¥la¥, Upaca¥la¥ vaø S≠supaca¥la¥.

Caû saùu ngöôøi naøy ñeàu laàn löôït xuaát gia vaø ñaéc quaû A-la-haùn.

OÂng Cunda sau naøy coù teân laø Samanuddesa coù nghóa laø “Moân ñoà non nôùt” trong haøng chö Taêng, maëc duø ñaõ thoï Tyø-kheo giôùi. Luùc aáy Taêng chuùng goïi nhö theá laø ñeå phaân bieät ngaøi vôùi ñöùc Tröôûng laõo Maha ¥ Cunda.

Khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta tòch dieät, Cunda laø vò laøm chuû taùng, vaø cuõng laø ngöôøi ñi thoâng baùo cho Ñöùc Phaät bieát, ñoàng thôøi daâng coát theå ñeán Phaät vì ñoù laø Thaùnh tích cuûa moät vò ñaïi ñeä töû.

Caâu chuyeän ñöôïc ghi laïi trong Kinh Cunda. Phaàn toùm löôïc cuûa noù seõ ñöôïc trình baøy theâm trong cuoán saùch naøy.

OÂng Upasena sau ñöôïc goïi laø Vagantaputta, hay “Con trai nhaø Vaganta” (cuõng nhö Ñaïi ñöùc


Sa¥r≠putta coù nghóa laø con trai cuûa baø Sa¥r≠) ñaõ ñöôïc Ñöùc Phaät khen ngôïi nhö laø moät trong nhöõng Tyø-kheo göông maãu, luoân luoân giöõ moät thoùi soáng thanh tònh baèng phaùp Tri tuùc (Samantap Pa¥sa¥dika). Theo boä Sala¥yatana Samfl-yutta, chöông 7, Kinh soá 7 thuaät laïi thì ngaøi ñaõ tòch vì bò raén caén.

Revata laø ngöôøi em trai nhoû tuoåi nhaát, vaø chính meï oâng ñaõ muoán ngaên caûn vieäc xuaát gia baèng caùch cöôùi vôï cho oâng khi oâng coøn laø moät thieáu nieân. Nhöng ngay vaøo ngaøy ñaùm cöôùi, oâng ñaõ troâng thaáy baø noäi cuûa ngöôøi vôï töông lai, moät cuï giaø moät traêm hai möôi tuoåi, taøn taï vôùi neùt giaø yeáu. OÂng laäp töùc trôû neân gheâ sôï cuoäc soáng ôû ñôøi, beøn lìa khoûi hoân leã vaø troán vaøo moät ngoâi chuøa ñeå xin xuaát gia.

Vaøo nhöõng naêm sau, treân ñöôøng ñeán thaêm Ñöùc Phaät, ngaøi ñaõ döøng chaân taïm nguï taïi moät khu röøng ñaày caây xieâm gai (Khadìvaø vana) vaø trong thôøi gian nhaäp haï ôû ñoù, ngaøi ñaéc quaû A-la-haùn. Sau ñoù, ngöôøi ta goïi ngaøi laø Ñaïi ñöùc Revata Kha ¥d≠ravaniya (ngaøi Revata trong röøng Xieâm gai). Ñöùc Phaät ñaõ xem ngaøi nhö laø ngöôøi ñöùng ñaàu nhöõng vò cö nguï trong röøng aáy.

Coøn ba ngöôøi chò em gaùi cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠-putta laø Ca¥la¥, Upaca¥la¥ vaø S≠supaca¥la¥, vì muoán

NGUYEÃN ÑIEÀU 97

noi göông nhöõng ngöôøi anh, cuõng ñaõ trôû thaønh nhöõng Tyø-kheo-ni sau khi hoï ñaõ laäp gia ñình. Trong thôøi gian soáng vôùi choàng moãi ngöôøi ñeàu coù moät ñöùa con trai, vaø chuùng ñöôïc ñaët teân coù nghóa laø “theo chaân ngöôøi meï”. Caùc caäu aáy cuõng laàn löôït “theo chaân” nhö theá. Ba ngöôøi naøy laïi ñöôïc Ñaïi ñöùc Revata Kha¥d≠ravaniya cho xuaát gia laøm Sa-di. Haïnh kieåm toát cuûa hoï ñaõ ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khen ngôïi khi ngaøi ñeán thaêm thaày hoï bò beänh. Ñieàu naøy coù ghi trong ñoaïn chuù giaûi cuûa Kinh Theraga¥tha¥ (Phaàn V, keä 42).

Rieâng ba naøng Ca¥la¥, Upaca¥la¥ vaø S≠supaca¥la¥ laø nhöõng Tyø-kheo-ni ñöôïc ngöôøi ñôøi taùn tuïng raèng hoï ñaõ töøng bò Ma vöông (Ma¥ra) ñeán gaàn caùm doã roài khoâng thaønh thì chaát vaán sæ vaû. Nhöng caû ba Tyø-kheo-ni ñaõ ñoái phoù moät caùch raát tuyeät dieäu. Nhöõng chuyeän naøy ñöôïc ghi laïi trong keä ngoân Ther≠ga ¥tha ¥ vaø Kinh Bhikhu ¥n≠ Samflyutta.

Traùi ngöôïc vôùi nhöõng naøng naøy, baø meï cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta laïi laø moät ngöôøi raát ñoá kî Phaät giaùo, chæ trung thaønh vôùi ñaïo Baø-la-moân. Do ñoù, baø ñaõ thöôøng xuyeân phæ baùng Taêng chuùng. Trong chuù giaûi Kinh Dhammapa ¥da, coù moät ñoaïn thuaät laïi raèng :


“Moät laàn noï, khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta coøn ôû trong laøng cuõ Na¥laka cuûa ngaøi vôùi moät soá lôùn chö Tyø-kheo theo tu hoïc. Ngaøi beøn veà nhaø meï trong moät dòp ñi khaát thöïc. Vôùi ngaøi, baø ñaõ khoâng theå töø choái, neân môøi vaøo ñeå lo daâng vaät thöïc, nhöng trong luùc laøm nhö vaäy, baø khoâng ngôùt tuoân ra nhöõng lôøi quaù khích. Baø noùi :

– Ai laïi ñi aên nhöõng ñoà ngöôøi ta boá thí. Nhôõ khi oâng khoâng ñöôïc nhöõng thöù chaùo chua maø ngöôøi ta cho, chaéc oâng phaûi ñi töø nhaø naøy qua nhaø khaùc maø kieám nhöõng ñoà coøn laïi treân vaù treân cheùn chöù !

– Ñi xin ñöôïc chæ coù vaäy maø oâng daùm boû caû gia taøi haøng taùm chín traêm trieäu ñeå laøm moät oâng thaày tu. OÂng ñaõ laøm cho toâi maéc côû vôùi haøng xoùm. Thoâi, baây giôø oâng haõy aên ñi.

Vaø khi baø cho nhöõng vaät thöïc ñeán caùc vò Tyø-kheo khaùc cuøng ñeán vôùi con baø, baø cuõng laøm nhö theá, baø lieàn baûo :

– Laïi maáy oâng nöõa. Maáy oâng laø nhöõng keû ñaõ theo caùi nhoùm baét thaèng con trai cuûa toâi ñi laøm moïi. Thoâi, aên ñi caùc oâng ôi.

Cöù nhö vaäy, baø tieáp tuïc laêng nhuïc chö Taêng. Nhöng Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta chaúng noùi moät lôøi,

NGUYEÃN ÑIEÀU 99

ngaøi nhaän vaät thöïc roài duøng vaø im laëng trôû laïi tinh xaù.

Ñöùc Phaät bieát ñöôïc chuyeän naøy do Ñaïi ñöùc Ra¥hula, ngöôøi tröôùc ñoù laø moät trong nhöõng vò Tyø-kheo bò baø laêng nhuïc, thuaät laïi. Coøn taát caû Taêng chuùng khi ñöôïc nghe chuyeän ñoù ñeàu ngaïc nhieân veà söï nhaãn naïi khoâng töôûng töôïng noåi cuûa ñöùc Tröôûng laõo. Sau ñoù, Ñöùc Phaät ñaõ khen ngôïi ngaøi Sa¥r≠putta giöõa Taêng chuùng baèng caùch ngaâm baøi keä :

“Keû ñaõ tröø boû ñöôïc söï noùng giaän laø ngöôøi coù theå laøm troøn phaän söï cuûa mình moät caùch chính ñaùng. Keû bieát giöõ gìn nhöõng lôøi giaùo huaán laø ngöôøi thoaùt khoûi duïc voïng. Keû bieát töï chæ huy laáy mình laø bieát taïo cho mình moät kieáp sanh sau cuøng. Trong Phaùp baûo giaûi thoaùt, Nhö Lai goïi keû aáy laø moät vò Phaïm thieân (Brahma) vaäy”.

Nhöng ñeán khi cuoäc ñôøi cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠-putta gaàn chaám döùt, chuyeän laêng nhuïc aáy khoâng coøn nöõa. Ngaøi ñaõ caûm hoùa ñöôïc ngöôøi meï. Caâu chuyeän seõ ñöôïc keå sau naøy. Vaø muïc ñích thuaät laïi chuyeän aáy laø coát ñöa chuùng ta ñeán moät söï suy gaãm veà nhöõng ñaëc tính töï thaéng cuûa moät Tröôûng laõo vó ñaïi. AÁy laø ba ñöùc taùnh khieâm toán, nhaãn naïi vaø hyû xaû cuûa ngaøi.

101

LÖÛA SAÂN HAÄN ÑAÕ HOAØN TOAØN DAÄP TAÉT

Nhaéc laïi vuøng xung quanh Kyø Vieân tinh xaù nôi Ñöùc Phaät ñang cö nguï, coù moät nhoùm raát nhieàu ngöôøi baøn taùn vôùi nhau veà nhöõng phaåm tính cao thöôïng cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Hoï noùi raèng :

– Vôùi moät ñöùc nhaãn naïi nhö theá, Sa-moân Sa¥r≠putta ñaõ trôû neân baäc Voâ ngaïi. Duø khi coù ai löøa doái hay ñaùnh ñaäp ngaøi, ngaøi cuõng khoâng caûm thaáy moät yù nghó oaùn haän.

Coù moät oâng Baø-la-moân laø ngöôøi coá chaáp caùi thieân kieán sai laïc cuûa mình, ñaõ hoûi :

– Ai laø ngöôøi khoâng noùng giaän ñaâu ? – Ñoù laø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta.

OÂng beøn xuyeân taïc : “OÂng aáy khoâng noùng giaän bôûi vì chaúng coù ai khieâu khích oâng ta. Vaø chính toâi raát raønh caùch laøm cho keû khaùc giaän mình”.

Moät hoâm, khi ñi khaát thöïc, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ vaøo trong thaønh phoá, nôi oâng Baø-la-moân coù maët. Laõo Baø-la-moân aùc yù naøy lieàn tieán gaàn phía sau ngaøi vaø baát thaàn ñaùnh leân löng ngaøi moät caùi nhö trôøi giaùng. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaãn tieáp


tuïc chaàm chaäm böôùc ñi, maët cuõng khoâng quay laïi. Ngaøi chæ thaûn nhieân noùi : “Caùi gì vaäy kìa ?”.

OÂng Baø-la-moân vöøa hoå theïn vöøa hoái haän, oâng beøn quyø moïp ngöôøi xuoáng döôùi chaân ñöùc Tröôûng laõo ñeå taï toäi. Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta toû veû ngaïc nhieân, hieàn töø hoûi : “OÂng laøm nhö theá ñeå chi vaäy ?”.

Ngöôøi Baø-la-moân ngöôïng ngaäp traû lôøi : “Thöa ngaøi ! Vì muoán thöû loøng nhaãn nhuïc

cuûa ngaøi neân toâi ñaõ ñaùnh leùn ngaøi moät caùi raát taøn nhaãn. Baây giôø toâi hieåu ra söï thaät, xin ngaøi tha loãi cho toâi.

Roài oâng Baø-la-moân tieáp : “Baïch ngaøi ! Neáu ngaøi saün saøng tha thöù loãi laàm cuûa toâi, toâi xin thænh ngaøi töø nay veà sau chæ ñeán khaát thöïc tröôùc nhaø toâi ñeå toâi ñöôïc chuoäc toäi baèng caùch daâng cuùng”.

Trong khi yeâu caàu nhö vaäy, oâng ñaõ cung kính naâng laáy bình baùt cuûa ñöùc Tröôûng laõo. Ngaøi ñaõ dòu daøng trao baùt laïi cho oâng vaø ra daáu baûo oâng ta haõy ñöa mình veà nhaø ñeå daâng hieán vaät thöïc.

Nhöng nhöõng ngöôøi khaùc khi thaáy oâng ta xuùc phaïm moät vò ñaïi Sa-moân nhö vaäy, hoï trôû neân töùc giaän, tay caàm gaäy goäc taäp trung tröôùc

NGUYEÃN ÑIEÀU 103

nhaø oâng Baø-la-moân vôùi muïc ñích tröøng phaït laõo giaø hung aùc naøy.

Khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhaän vaät thöïc xong böôùc ra vaø oâng Baø-la-moân theo sau, hai tay böng bình baùt cuûa ngaøi. Thaáy vaäy hoï ñoàng la leân :

– Baïch ngaøi ! Xin ngaøi haõy baûo oâng Baø-la-moân naøy quay laïi.

Ñöùc Tröôûng laõo hoûi : “Naøy caùc ñaïo höõu taïi gia ! Taïi sao caùc ngöôøi laøm nhö vaäy ?”.

Hoï ñoàng traû lôøi : “Ngöôøi naøy ñaõ voâ lyù ñaùnh leùn ngaøi. Vaø chuùng toâi ñeán ñaây coát ñeå traû laïi cho oâng caùi haønh ñoäng baát nhaân ñoù”.

Ñöùc Tröôûng laõo mæm cöôøi noùi : “Caùm ôn caùc ñaïo höõu ñaõ coù loøng che chôû cho baàn ñaïo, vaø nhöõng keû baát bình tröôùc moïi haønh ñoäng baát thieän laø nhöõng ngöôøi toát. Nhöng naøy quyù vò thieän taâm ! OÂng aáy ñaõ ñaùnh quyù vò hay ñaùnh baàn ñaïo ?”.

Taát caû ñeàu traû lôøi : “Baïch ngaøi ! Chính ngaøi bò ñaùnh”.

Nghe theá ñöùc Tröôûng laõo beøn tuyeân boá : “Ñöôïc roài ! Neáu chuyeän ñoù xaûy ra ñeán baàn ñaïo thì oâng ta ñaõ saùm hoái vôùi baàn ñaïo roài. Baây giôø quyù ñaïo höõu haõy vui veû giaûi taùn”.


Sau khi ñöùc Tröôûng laõo ñaõ khuyeân nhuû ñaùm ngöôøi trôû veà xong, ngaøi beøn cho pheùp oâng Baø-la-moân quay vaøo, roài im laëng tìm ñöôøng trôû veà tinh xaù. Chuyeän naøy xaûy ra ñuùng vaøo luùc Ñöùc Phaät ñang thuyeát nhöõng caâu Phaùp Cuù Kinh soá 389 vaø 390 (Theo chuù giaûi Dhammapada). Nhöõng caâu aáy ñaõ noùi leân söï giaûng nghóa cuûa Ñöùc Phaät veà baûn chaát cuûa oâng Baø-la-moân, töùc laø chæ roõ tính thaät thaø hôn laø nghieäp thöùc do taùi sanh. Ngoaøi ra, Phaät cuõng giaùn tieáp daïy raèng : “Chính tö töôûng phaân chia giai caáp ñaõ khieán cho moät soá ngöôøi coù haønh ñoäng ngoâng cuoàng nhö vaäy”.

Ñöùc Phaät coøn daïy tieáp : – Ñöøng ñeå ai ñaùnh ñaäp keû laàm loãi aáy. Ngöôøi

coù söï hoå theïn laø ngöôøi seõ nhaän söï tröøng phaït xöùng ñaùng nhaát. Chính söï hoå theïn seõ laøm cho oâng bò caén röùt coøn hôn laø nhaän laïi traêm ngaøn caùi ñaùnh.

– Thu phuïc ñöôïc oâng Baø-la-moân nhö theá khoâng phaûi laø chuyeän deã. Ngöôøi naøo ñaõ keàm giöõ ñöôïc tö töôûng cuûa mình khoûi nhöõng gì thöông yeâu trìu meán caøng nhanh thì söï ñau ñôùn seõ


khoâng daøy voø thaân xaùc ñöôïc. Vaø nhö vaäy söï böïc töùc trong noäi taâm cuõng daàn daàn bieán maát ñi.

Tính höôùng thieän cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuõng vó ñaïi nhö ñöùc nhaãn nhuïc cuûa ngaøi. Ngaøi saün saøng ghi nhaän moïi söï khuyeân baûo cuûa baát cöù ai khoâng nhöõng baèng söï thaønh thaät maø coøn vôùi loøng bieát ôn nöõa.

Trong chuù giaûi Kinh Devaputta Samflyutta Susimo coù moät ñoaïn thuaät raèng :

“Moät laàn noï, vì voâ yù maø cheùo y noäi cuûa ngaøi leäch ñuïng xuoáng ñaát. Moät oâng Sa-di baûy tuoåi ñaõ troâng thaáy vaø chæ cho ngaøi. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta lieàn böôùc sang moät beân vaø söûa laïi y phuïc vôùi moät thaùi ñoä vaâng lôøi vaø vui veû. Sau ñoù, ngaøi tieán ñeán tröôùc maét vò Sa-di vaø ñöa tay noùi raèng :

– Giôø thì y phuïc cuûa toâi ñaõ chænh teà roài Sö aï.

Ñeå aùm chæ ñöùc tính naøy, trong Kinh Mi Lan Ñaø Vaán Ñaïo (Milinda Panõha¥ Sutta) coøn coù maáy doøng keä noùi veà Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhö sau :

“Ngöôøi naøo duø chæ laø baûy tuoåi, neáu nhìn thaáy hình thöùc deã duoâi tröôùc toâi, vaø chæ roõ cho toâi, toâi seõ saün saøng hoan hyû nhaän. Toâi luoân luoân mong moûi ñöôïc nhaéc nhôû moät caùch ham thích vaø


nhieät thaønh. Toâi coøn bieát ôn nhöõng ngöôøi aáy maõi maõi vaø kính troïng hoï nhö nhöõng oâng thaày”.

Coù moät laàn, Ñöùc Phaät hieàn töø khieån traùch Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vì ñaõ khoâng tieáp ñoä moät keû höõu duyeân ñeán nôi ñeán choán. Ñoù laø caâu chuyeän lieân quan ñeán ngöôøi Baø-la-moân teân Dha ¥nanõja ¥ni. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ngaãu nhieân ñeán vieáng nhaèm luùc oâng naøy ñang ñau naëng vaø thoi thoùp treân giöôøng beänh. Ñöùc Tröôûng laõo vì bieát nhöõng ngöôøi Baø-la-moân haèng ngöôõng moä coõi trôøi Phaïm Thieân, neân ngaøi ñaõ chæ daãn cho oâng Baø-la-moân saép cheát aáy con ñöôøng ñaït tôùi coõi trôøi ñoù baèng nhöõng giôùi haïnh cuûa chö Phaïm Thieân.

Keát quaû oâng Baø-la-moân ñaõ ñöôïc sanh leân coõi trôøi Phaïm Thieân thöïc söï.

Nhöng khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta thaêm vieáng xong trôû veà, Ñöùc Boån Sö ñaõ beøn daïy :

– Naøy Sa¥r≠putta ! Trong khi coù nhieàu phaùp ñeå ñaït ñöôïc nhöõng quaû vò cao hôn, sao oâng khoâng coáng hieán maø chæ gieo vaøo tö töôûng cuûa beänh nhaân chæ coù phaùp laønh tôùi coõi trôøi Phaïm Thieân roài oâng ra veà ?

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta traû lôøi : – Baïch Ñöùc Theá Toân ! Ñeä töû nghó : “Vì

nhöõng ngöôøi Baø-la-moân naøy luoân luoân ngöôõng


moä coõi trôøi Phaïm Thieân, neân ñeä töû ñaõ khoâng höôùng daãn cho oâng Baø-la-moân Dha¥nanõja ¥ni aáy con ñöôøng ñaït tôùi caûnh Phaïm Thieân laø gì ?”.

Ñöùc Phaät baûo : – Neáu nghe ñöôïc Phaùp baûo cao hôn thì oâng

aáy coù theå ñaéc vaøo Thaùnh ñaïo. Nhöng baây giôø laø quaù muoän vì Dha ¥nanõja ¥ni ñaõ cheát vaø ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng Phaïm thieân roài.

Chuùng ta tìm thaáy caâu chuyeän naøy trong Kinh Dha ¥nanõja ¥ni, thuoäc boä Majjhima Nika¥ya nhö moät söï moâ taû raát thaâm dieäu veà thaät tính khoâng öa thích taùi sanh cuûa Ñöùc Phaät, cho duø ñoù laø söï taùi sanh trong coõi trôøi cao nhaát.

Rieâng oâng Dha¥nanõja ¥ni, Ñöùc Phaät xeùt thaáy neáu ñöôïc tieáp ñoä ñuùng möùc oâng coù theå ñaït ñeán quaû A-na-haøm tröôùc khi cheát, nghóa laø chæ taùi sanh laïi moät laàn nöõa maø thoâi.

Baøn veà tröôøng hôïp oâng Dha¥nanõja ¥ni, ñaây khoâng phaûi laø ñieàu sô hôû cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, maø vì luùc ñoù ñöùc Tröôûng laõo chöa ñaéc ñöôïc phaùp Quaùn theá taâm (Lokiya Abhinnaø) nhö Ñöùc Phaät, neân ngaøi ñaõ khoâng phaân bieät ñöôïc söï thaät ñoù. Keát quaû, oâng Baø-la-moân Dha¥nanõja ¥ni aáy phaûi toán moät thôøi gian voâ löôïng nöõa trong coõi trôøi


Phaïm Thieân, vaø seõ phaûi sanh laøm ngöôøi tröôùc khi oâng ñaït ñöôïc ñaïo quaû cöùu caùnh.

(Coøn trong Kinh Tevijja¥ coù thuaät moät vaøi laàn Ñöùc Phaät ñaõ tieáp ñoä moät soá ngöôøi tôùi coõi Phaïm Thieân laø bôûi duyeân naêng cuûa hoï khoâng theå tieán cao hôn ñöôïc nöõa, chöù khoâng phaûi Ñöùc Theá Toân ñaõ laøm moät vieäc gioáng nhö Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta).

Vaø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuõng ñaõ nhaän moät söï khieån traùch hieàn töø khaùc nöõa cuûa Ñöùc Phaät luùc ngaøi baïch hoûi Ñöùc Boån Sö taïi sao coù moät soá chö Phaät trong quaù khöù ñaõ khoâng ñeå cho giaùo lyù cuûa caùc Ngaøi toàn taïi laâu daøi. Vaø Ñöùc Phaät ñaõ traû lôøi raèng :

– Ñieàu aáy laø bôûi nhöõng vò Toaøn giaùc ñoù khoâng thuyeát nhieàu Phaùp baûo, khoâng ñaët ra nhieàu Giôùi luaät cho caùc haøng ñeä töû, cuõng khoâng taïo neân söï tuyeân ñoïc Bieät bieät Giaûi thoaùt phaùp (Pa¥timokkha).

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta laïi baïch tieáp : – Giôø ñaây chaéc Ñöùc Theá Toân coù nhieàu thôøi

gian hôn ñeå ban boá nhöõng ñieàu luaät vaø tuyeân haïnh chuù ñoïc Bieät bieät Giaûi thoaùt phaùp Pa¥timokkha ñeå cho ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi seõ toàn taïi laâu daøi ?


Ñöùc Phaät beøn daïy : – Naøy Sa¥r≠putta ! Vieäc ñoù haõy ñeå cho chính

Ñöùc Tatha¥gata, baäc coù traùch nhieäm bieát roõ veà thôøi gian tính aáy. Ñöùc Theá Toân seõ khoâng cheá ñònh giaùo ñieàu cho caùc haøng ñeä töû, cuõng khoâng khuyeân ñoïc Bieät bieät Giaûi thoaùt phaùp nöõa khi naøo khoâng thaáy coù nhöõng daáu hieäu hö hoaïi trong haøng Taêng löõ (Theo Paøraøjika Paøli chöông môû ñaàu).

Ñieàu quan taâm cuûa vò ñaïi ñeä töû aáy chính laø ngaøi mong moûi cho giaùo phaùp giaûi thoaùt ñöôïc beàn vöõng caøng laâu caøng toát. Vaø ñoù cuõng laø ñieàm “Huyeàn cô khaû maät” cuûa moät vò Phaät.

Baát cöù moät ñaáng Toaøn giaùc naøo cuõng vaäy : Giaùo phaùp cuûa Ngaøi luoân luoân coù moät tuoåi thoï vaø tuoåi thoï aáy chæ coù ñaáng Toaøn giaùc thuyeát ra noù roõ maø thoâi. Ñöùc Phaät aáy phaûi bieát tröôùc thôøi maït phaùp, vaø Ngaøi seõ khoâng ñeå laïi baát cöù moät lôøi daïy naøo khi treân theá gian khoâng coøn laáy moät ngöôøi coù thieän taâm.

Roài Ñöùc Theá Toân giaûng giaûi tieáp cho Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nghe :

– Vaøo thôøi maït phaùp ñoù, ngöôøi haønh ñaïo caàu tieán seõ voâ cuøng ít oûi. Vaø vò Tyø-kheo sau choùt trong Taêng-giaø cuûa Nhö Lai seõ laø oâng


Sota¥pa¥na. Do ñoù, thaät laø toäi nghieäp neáu sau oâng Sotaøpaøna maø coøn Phaät ngoân ñeå cho ngöôøi ñôøi ñem ra cheá gieãu”.

111

ÑAÏI ÑÖÙC SA μRI ΩPUTTA BÒ KHIEÅN TRAÙCH VÌ NHOÙM HOÏC TROØ

Theo Ca¥tuma Sutta, töùc Kinh soá 67 trong Majjhima Nika ¥ya, thì coù moät laàn Ñöùc Phaät ñaõ kheùo leùo khieån traùch Tröôûng laõo Sa¥r≠putta nhö sau :

“Luùc aáy coù moät soá ñoâng Tyø-kheo môùi nhaäp moân, laø nhöõng ñeä töû cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na. Laàn ñaàu tieân hoï keùo ñeán ñeå xin ra maét Ñöùc Phaät, nhöng khi ñeán nôi laïi chia ra laøm nhieàu nhoùm noùi lôøi nhaûm nhí vôùi nhöõng Tyø-kheo ñang nguï trong tinh xaù Ca¥tuma.

Nghe coù söï oàn aøo, Ñöùc Phaät lieàn taäp trung Taêng chuùng ñeå hoûi nguyeân do. Ngaøi ñöôïc bieát ñoù laø söï hoãn loaïn bôûi nhöõng vò Tyø-kheo môùi ñeán gaây ra. Trong Kinh khoâng noùi roõ laø caùc vò Tyø-kheo thaêm vieáng coù maët luùc Phaät hoûi hay khoâng. Nhöng chaéc chaén laø hoï phaûi coù maët, vì Ñöùc Phaät ñaõ nghieâm khaéc thoát ra nhöõng lôøi daïy nhö sau :

– Naøy caùc Tyø-kheo ! Caùc oâng haõy ñi ngay. Nhö Lai muoán caùc oâng ra khoûi choã naøy laäp töùc. Caùc oâng khoâng theå ñeán gaàn moät vò Phaät baèng ñöùc haïnh nhö vaäy.


Bò quôû phaït, coù moät soá Tyø-kheo kinh sôï boû ñi, coøn moät soá chæ coù maët trong ñaùm chöù khoâng gaây ra söï oàn aøo ñöôïc pheùp ôû laïi.

Sau ñoù, Ñöùc Phaät noùi vôùi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta :

– Naøy Sa¥r≠putta ! OÂng nghó nhö theá naøo khi Nhö Lai ñuoåi nhoùm Tyø-kheo aáy ?

– Baïch Ñöùc Theá Toân ! Ñeä töû nghó : “Ñöùc Theá Toân muoán giöõ maõi söï trang nghieâm thanh tònh trong luùc naøy”. Do ñoù, chuùng ñeä töû phaûi toân troïng vaø vaâng lôøi, ruùt lui moät caùch coù traät töï.

Ñöùc Phaät daïy : – Naøy Sa ¥r≠putta ! Döøng laïi ! Ñöøng ñeå cho

nhöõng yù nghó nhö theá phaùt sanh trong oâng nöõa. Vaø Ñöùc Phaät quay sang Ñaïi ñöùc Maha¥ Mog-

galla¥na cuõng hoûi moät caâu töông töï.

Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla ¥na traû lôøi : – Baïch Ñöùc Theá Toân ! Khi Ñöùc Theá Toân

ñuoåi nhöõng vò Tyø-kheo aáy ñi, ñeä töû nghó raèng : “Ñöùc Theá Toân vì muoán giöõ laïi söï trang nghieâm thanh tònh ñeå laøm göông giaûi thoaùt cho taát caû nhaân loaïi”. Do ñoù, ñeä töû vaø ñaïo huynh Sa¥r≠putta giôø ñaây phaûi trôû veà chaêm lo Taêng chuùng.

Ñöùc Theá Toân noùi :


– Naøy Maha ¥ Moggalla¥na ! Ñuùng theá ! OÂng traû lôøi ñuùng ñaáy ! Vieäc caàn thieát hoaëc laø chính Nhö Lai, hoaëc laø Sa ¥r≠putta, hoaëc laø Maha¥ Mog-galla¥na phaûi ñích thaân khuyeân giaùo chuùng Taêng.

Phaàn keát thuùc, tuy baøi Kinh khoâng neâu roõ nhöng chaéc chaén laø hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla ¥na ñaõ trôû veà giaùo huaán nhöõng hoïc troø cuûa mình moät caùch nghieâm khaéc vaø kyõ löôõng.

114

ÑAÏI ÑÖÙC SA μRI ΩPUTTA BÒ VU CAÙO

Coù moät laàn, Ñöùc Phaät nguï taïi Kyø Vieân tinh xaù cuøng vôùi ñoâng ñaûo chuùng Taêng, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø naïn nhaân cuûa moät söï keát toäi sai laàm. Chuyeän xaûy ra nhö sau :

Luùc aáy laø thôøi gian ra haï, muøa möa cuõng vöøa chaám döùt. Chö Taêng phöông xa ñeán nhaäp haï taïi Kyø Vieân tinh xaù ñang laàn löôït kieáu töø Ñöùc Phaät vaø nhöõng vò Toân tuùc ñeå trôû veà.

Vì Taêng chuùng quaù ñoâng neân khi taïm bieät nhau, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ thaønh thaät tuyeân boá moät caâu : “Baàn ñaïo chæ quen nhôù nhöõng vò naøo theo teân aùm chæ giôùi haïnh hôn laø teân cuûa gia ñình ñaët cho hoï”.

Trong soá ñoù coù moät vò Tyø-kheo, khoâng ai bieát teân goïi caên cöù theo giôùi haïnh cuûa oâng laø gì hoaëc teân cuûa gia ñình ñaët cho oâng ra sao. Nhöng vì oâng haèng mong muoán Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta goïi oâng baèng moät caùi teân aùm chæ oâng laø ngöôøi ñöùc haïnh, ít nhaát cuõng trong khi caùo töø nhau.

Tuy nhieân, giöõa ñaùm ñoâng Taêng chuùng, Ñaïi ñöùc Tröôûng laõo ñaõ khoâng cho oâng ta söï phaân bieät naøy. Vaø vò Tyø-kheo aáy ñaõ trôû neân baát maõn, oâng beøn suy nghó : “Ngaøi khoâng tieáp ñoä mình nhö tieáp ñoä nhöõng vò khaùc !”.


Roài oâng ta coù maëc caûm Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñoái xöû baát coâng. Luùc aáy, nhaân vieäc ñöùc Tröôûng laõo ñi ngang, cheùo y cuûa ngaøi bò gioù phaát queùt nheï leân mình oâng, khieán oâng caøng böïc töùc hôn nöõa. OÂng lieàn ñeán gaàn Ñöùc Phaät phaøn naøn :

– Baïch Ñöùc Theá Toân ! Chaéc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠-putta ñang haõnh dieän mình laø moät ñaïi ñeä töû neân ñaõ ñaùnh con moät taùt tay ñeán noãi tai con gaàn nhö bò hoûng. Sau khi laøm nhö vaäy, ngaøi ñaõ khoâng toû ra veû ngöôøi hoái loãi vôùi con maø coøn boû ñi khoâng ñeám xæa gì ñeán con caû.

Ñöùc Phaät beøn goïi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaøo vaø truyeàn leänh ñaïi hoäi Taêng chuùng.

Trong khi chôø ñôïi, Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na vaø Ñaïi ñöùc Ananda doï bieát roõ coù moät söï caùo oan xaûy ra, voäi gaëp gôõ taát caû caùc nhoùm Tyø-kheo vaø noùi leân raèng :

– Baïch chö huynh ñeä ! Xin caùc ngaøi haõy tôùi döï Taêng hoäi. Khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñoái dieän tröôùc Ñöùc Boån Sö roài, ngaøi chæ thoát ra nhöõng söï thaät. Söï thaät aáy seõ vang reàn nhö tieáng gaàm cuûa moät con sö töû.

(Caâu naøy dòch saùt theo chöõ Pa¥li laø “S≠hanada” coù nghóa laø moät gioïng noùi töï nhieân laãn traàm huøng, ñaûm baûo chaéc chaén aáy laø söï thaät).


Vaø ñuùng nhö ñieàu vöøa noùi ! Khi Ñöùc Boån Sö chaát vaán Tröôûng laõo Sa¥r≠putta, thay vì ngaøi vaïch roõ söï vu caùo, ngaøi laïi noùi :

– Baïch Ñöùc Theá Toân ! Khi moät ngöôøi ñaõ ñöôïc vöõng chaéc trong ñaïo quaû, laøm chuû ñöôïc baûn taâm roài, ngöôøi aáy coù theå naøo laøm ñau ñôùn moät ñoàng ñaïo cuûa mình maø boû ñi khoâng moät lôøi saùm hoái ?

– Baïch Ñöùc Theá Toân ! Ñeä töû cuûa ñaáng Sieâu xuaát tam giôùi khi ñaõ thuaàn thuïc trong Thaùnh ñaïo thì khoâng coøn traïng thaùi saân haän hoaëc thuø nghòch nöõa, traùi laïi chæ coù moät phaåm taùnh hyû xaû voâ bieân nhö quaû ñaát. Ñaïi caàu naøy coù bao giôø phaûn ñoái baát cöù vaät gì duø dô hay saïch, duø ñeïp hay xaáu, duø thuaän hay nghòch maø theá gian vaát leân mình noù ñaâu ?

Maët khaùc, ñeä töû cuûa ñaáng Toaøn giaùc khi ñaõ chöùng quaû Baát lai (A-la-haùn) thì tham duïc khoâng coøn nöõa, duø chæ vi teá trong moät saùt-na thôøi gian hay trong moät teá baøo vaät chaát.

Theo chuù giaûi Kinh S≠hanada thì luùc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta thoát ra nhöõng lôøi nhö vaäy, quaû ñòa caàu ñaõ rung chuyeån ñeán chín laàn ñeå xaùc minh söï thaät. Vaø toaøn theå ñaïi hoäi ñaõ giaûi taùn vôùi taám loøng kinh caûm. Rieâng vò Tyø-kheo vu khoáng thaät voâ cuøng hoái haän. OÂng xaáu hoå quyø moïp döôùi chaân Ñöùc Theá Toân ñeå xin nhaän toäi noùi xaáu cuûa mình.


Keá ñoù Ñöùc Phaät lieàn khuyeân : – Naøy Sa¥r≠putta ! Haõy tha loãi cho vò Tyø-kheo

ngu daïi naøy ñi, keûo khoâng caùi ñaàu cuûa oâng aáy seõ vôõ laøm baûy mieáng.

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta cung kính ñaùp lôøi : – Baïch Ñöùc Boån Sö ! Töï nhieân laø ñeä töû ñaõ

tha thöù cho vò Tyø-kheo naøy roài. Vaø vôùi hai baøn tay chaép laïi, ñöùc Tröôûng laõo

tieáp : “Ngoaøi ra, ñeä töû cuõng xin Sö aáy tha loãi cho ñeä töû neáu vì voâ tình maø ñeä töû laøm baát cöù ñieàu gì mích loøng”.

Ñoaïn caû hai ñöôïc Ñöùc Phaät xöû hoøa. Chö Taêng voâ cuøng thaùn phuïc. Hoï ñeàu noùi :

“Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta quaû thaät laø moät taám göông toát. Ngaøi ñaõ toû ra thaân meán ñoái vôùi vò Tyø-kheo vu khoáng kia. Haønh ñoäng cuûa ngaøi chính laø moät haønh ñoäng ñaïi xaù. Leõ ra oâng ta phaûi toû veû haï mình bieát loãi tröôùc ngaøi môùi phaûi, ñaèng naøy ngaøi laïi ñöa hai tay vôùi veû cung kính xin loãi oâng ta nöõa”.

Nghe Taêng chuùng bình phaåm, Ñöùc Phaät coøn giaûi thích theâm :

– Naøy chö Tyø-kheo ! Ñoái vôùi oâng Sa ¥r≠putta thì vieäc nuoâi döôõng loøng saân haän vaø oaùn thuø khoâng theå naøo coù ñöôïc. Taâm hoàn cuûa Sa-moân


Sa¥r≠putta gioáng nhö quaû ñaát vó ñaïi hay vöõng chaéc nhö truï thaønh moân vaø yeân laëng nhö moät hoà nöôùc trong.

Roài Ngaøi ngaâm keä : “Chæ coù quaû ñaát vaø nhöõng coät truï choáng ñôõ

cöûa thaønh trì môùi laø nhöõng vaät khoâng bao giôø bieát saân haän. Vôùi moät taâm hoàn trong saùng nhö moät beå nöôùc yeân laëng thì moät Sa-moân coù giôùi ñöùc nhö theá, voøng sanh töû luaân hoài seõ khoâng coøn xoay troøn hoï nöõa”.

Coù moät caâu chuyeän khaùc cuõng noùi veà ñöùc taùnh naøy cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Ngay trong thôøi gian Taêng-giaø môùi thaønh laäp, moät Tyø-kheo teân Kola¥lika, nhaän thaáy söï soát saéng chaêm lo toå chöùc Giaùo hoäi cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla ¥na, sanh loøng ganh tò vaø hieåu laàm hai vò ñaïi ñeä töû naøy coù duïng yù gì ñaây, roài ñeán baïch vôùi Ñöùc Theá Toân veà “nhöõng ham muoán toäi loãi cuûa hai vò aáy”.

Ñöùc Boån Sö lieàn khuyeân daïy : – Naøy Kola¥lika ! Ñöøng neân noùi nhö vaäy.

OÂng neân coù nhöõng yù nghó thaân thieän vaø tin töôûng nôi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na thì hôn, vì hoï laø nhöõng ngöôøi coù haïnh kieåm raát toát vaø ñaày loøng töø bi”.


Nhöng oâng Tyø-kheo laàm laïc khoâng vaâng lôøi Ñöùc Phaät. OÂng cöù khaêng khaêng vôùi söï keát toäi sai laàm cuûa mình. Chaúng bao laâu sau, khaép thaân theå oâng moïc ñaày muïn nhoït, vaø cöù tieáp tuïc nhö theá cho ñeán khi oâng cheát vì caùi beänh naøy.

Chuyeän ñoù ñöôïc khaù nhieàu choã trong Kinh nhaéc ñeán. Chaúng haïn nhö trong caùc Kinh Brahma Samflyutta No 10, Kinh Nipa ¥ta Maha ¥ Vanga No 10, Kinh Anguttara Nika¥ya V-170 vaø Kinh Takka ¥riya Jaøtaka No 481.

Chính söï so saùnh veà hai caâu chuyeän vu caùo noùi treân ñaõ cho ta bieát taàm quan troïng cuûa tính aên naên toäi loãi. Khoâng phaûi vaán ñeà hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na chòu nhaän hay khoâng chòu nhaän söï saùm hoái cuûa Tyø-kheo Kolaø-lika, maø chính laø ñöông söï coù thaáy roõ aùc taâm cuûa mình hay khoâng. Nhöõng lôøi saùm hoái cuûa oâng ta neáu coù ñeán caùc ngaøi cuõng seõ chaúng laøm thay ñoåi gì thaùi ñoä cuûa nhò vò ñaïi ñeä töû aáy, vì hai Tröôûng laõo naøy luùc naøo cuõng hyû xaû cho vò Tyø-kheo toäi loãi noùi treân vì hai ngaøi khoâng muoán cho oâng ta phaûi nhaän haäu quaû cuûa nghieäp aùc.

120

PHAÀN THÖÙ BA

ÑOAÏN CHOÙT CUÛA CUOÄC ÑÔØI NGAØI TRAÛ MOÙN NÔÏ TRAÀN CUOÁI CUØNG

Baây giôø caâu chuyeän cuûa chuùng ta laïi truøng

vaøo luùc Ñöùc Boån Sö saép an nghæ Nieát-baøn (Pari-nibba¥na).

Theo Kinh Maha ¥ Parinibba¥na, chöông 2, thì khi aáy Ñöùc Theá Toân ñang kieát haï taïi laøng Beluva gaàn thaønh Vesa ¥li. Khi muøa Haï chaám döùt, Phaät ñaõ rôøi nôi ñoù, cuõng ñi treân con ñöôøng cuõ, trôû veà Jetavana Viha¥ra (Kyø Vieân tinh xaù).

Phaät veà tôùi nôi, ñöùc Tröôûng laõo Sa¥r≠putta lieàn ñeán ñaûnh leã Ñöùc Theá Toân roài lui laïi vò trí nhaät haønh cuûa mình. Nhöng hoâm nay, khoâng phaûi nhö thöôøng leä, ngaøi chôït coù taùc yù chaúng muoán laøm vieäc gì khaùc hôn laø haønh thieàn troïn ngaøy. Ñoaïn ngaøi laáy chieác toïa cuï baèng da cuûa ngaøi ra, vaø phuûi chaân saïch seõ ngoài leân baèng tö theá kieát giaø ñeå nhaäp saâu vaøo trong A-la-haùn Thaùnh ñònh.

AÁy laø daáu hieäu xaùc thaân töù ñaïi cuûa ngaøi ñang tieán ñeán thôøi kyø tan raõ. Trong khi ngaøi saép quyeát ñònh giôø an nghæ vónh cöûu cuûa mình,


ngaøi boãng nhôù ñeán Ñöùc Phaät vaø muoán bieát xem Ñöùc Theá Toân seõ nhaäp dieät sau hay tröôùc nhöõng ñaïi ñeä töû ? Vaø ngaøi quaùn thaáy raèng chính nhöõng ñaïi ñeä töû seõ nhaäp dieät ñaàu tieân.

Sau ñoù, ngaøi baét ñaàu quaùn xeùt thaân theå cuûa ngaøi vaø thaáy roõ xaùc thaân oâ tröôïc aáy chæ chòu theâm ñöôïc moät tuaàn leã nöõa.

Roài ngaøi tìm hieåu tieáp “Ta seõ nhaäp dieät nôi naøo ñaây ? Keá ngaøi quaùn thaáy : Ñöùc Ra¥hula seõ nhaäp dieät cuøng luùc vôùi nhöõng vò Thieân Thaùnh trong töøng trôøi thöù 33, vaø ñöùc Tröôûng laõo Kondanõnõa seõ nhaäp dieät taïi hoà Chaddanta (vuøng Hinsa¥laya). Sau ñoù laø ñeán phieân nhaäp dieät cuûa mình”.

Khi nhöõng ñieàu quaùn thaáy nhö vaäy vaø chaám döùt thì Ngaøi boãng nhôù ñeán meï giaø, vaø moät taùc yù hieáu haïnh laïi ñeán. Ngaøi nghó : “Maëc duø baø laø meï cuûa baûy vò A-la-haùn( )1 nhöng baø khoâng tin töôûng gì ñöùc Phaät, ñöùc Phaùp vaø ñöùc Taêng. Khoâng bieát hieän taïi baø coù chuùt thieän duyeân naøo hoä trôï ñeå baø coù theå ñaït ñeán sö tin kính nôi Tam Baûo aáy hay khoâng ?

( )1 Baûy anh chò em cuûa Ñaïi ñöùc Saørìputta sau khi xuaát

gia ñeàu ñaéc quaû A-la-haùn


Roài ngaøi duøng Tueä nhaõn xem xeùt thaáy nhaát thôøi baø ñang ñuû ñieàu kieän ñeå khai thò ñöôïc Tröïc giaùc ñaïo (Abhisamaya), töùc môû ñaàu cho nhöõng böôùc tieán höôùng vaøo Thaùnh löu. Ngaøi möøng rôõ voäi xem xeùt tieáp thì thaáy ngöôøi coù duyeân ñeå cöùu ñoä baø laïi chính laø ngaøi chöù chaúng phaûi ai khaùc.

Vaû laïi, ngaøi töï nghó : “Mình ñaõ bao phen daét daãn caû nhaân loaïi laãn chö Thieân nöông ôû Tam Baûo maø chöùng ñöôïc Thaùnh quaû, chaúng leõ mình khoâng theå taåy tröø noåi tö kieán sai laàm cuûa chính meï mình hay sao ?”.

Ñoaïn ngaøi quyeát ñònh phaûi tieáp ñoä baø ñeå ñeàn ñaùp ôn sanh döôõng ra ngaøi trong kieáp choùt. Nhöng hieän taïi söùc khoûe cuûa ngaøi quaû raát keùm, bôûi ngaøi ñang chuaån bò ñeå nhaäp Nieát-baøn. Thôøi gian coøn laïi khoâng cho pheùp ngaøi trì höôõn theâm nöõa.

Nhaát taâm nhö vaäy, ngaøi laäp töùc ñeán xin pheùp Ñöùc Boån Sö ñeå trôû veà laøng cuõ Na¥laka¥.

Ñoàng thôøi ngaøi cuõng ñeán gaëp Ñaïi ñöùc Cunda, yeâu caàu ngöôøi baøo ñeä naøy môøi 500 vò Tyø-kheo trong nhoùm cuûa ngaøi, chuaån bò y baùt ñeå cuøng ñi Na¥laka¥. Vaø Ñaïi ñöùc Cunda ñaõ laøm theo yù muoán aáy.


Do ñoù, chaúng maáy choác tinh xaù döôùi söï höôùng daãn cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta boãng trôû neân hoaït ñoäng. Chö Taêng thì maïnh ai naáy lo thu goïn choã ôû, chuaån bò haønh lyù. Phaàn ngaøi thì ngaøi doïn deïp caên phoøng cuûa mình thaät saïch seõ, roài ngaøi böôùc ra taän ngoaøi ngoõ ñöùng nhìn vaøo nôi nguï maø nghó raèng : “Ñaây laø caùi nhìn cuoái cuøng cuûa ta, vì ta chaúng bao giôø trôû laïi choã naøy nöõa”. Ñoaïn cuøng vôùi naêm traêm vò Tyø-kheo, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñeán ñaûnh leã Ñöùc Theá Toân theâm laàn nöõa, vaø ngaøi noùi :

– Baïch Ñöùc Theá Toân. Xin Ngaøi cho pheùp ñeä töû coù ñoâi lôøi taùn döông aân ñöùc moät vò Phaät, vì thôøi gian nhaäp dieät cuûa ñeä töû ñaõ ñeán. Ñeä töû saép töø boû kieáp soáng traàn tuïc naøy.

Roài ngaøi tieáp : – OÂi moät ñaáng Cöùu theá ! Moät Thaùnh nhôn vó

ñaïi voâ bieân. Töø kieáp soáng traàm luaân, nhôø Ngaøi maø ñeä töû ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt. Ñeä töû seõ khoâng coøn ñi vaø veà trong coõi toäi loãi nöõa. Vaø ñaây laø lôøi phuïng baùi sau cuøng ñeán Ngaøi.

– Kieáp soáng nhuïc theå cuûa ñeä töû ñaõ ngaên laïi roài. Chæ coøn baûy hoâm nöõa, sau ñoù Nguõ uaån naøy khoâng keùo daøi theâm ñöôïc. Khi thaân theå ñaõ naèm


xuoáng, gaùnh naëng luaân hoài cuûa ñeä töû cuõng khoâng coøn nöõa.

– OÂi Ñöùc Boån Sö ! Thaät laø moät hoàng aân xin Ngaøi cho pheùp ñeä töû ca ngôïi aân ñöùc cuûa Ngaøi. Vôùi laàn sau cuøng saép nhaäp Nieát-baøn naøy, ñeä töû ñaõ töø boû caùc raøng buoäc hieän coù ñeå töông lai seõ baát sanh baát töû.

Baây giôø, chuùng ta haõy nhaéc laïi nhöõng lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät. Neáu Ñöùc Theá Toân traû lôøi laø “Nhö Lai cho pheùp oâng nhaäp dieät” nhöõng keû heïp hoøi thuø nghòch seõ noùi raèng : “Ngaøi taùn ñoàng söï cheát”. Vaø neáu Phaät traû lôøi : “Ñöøng nhaäp dieät voäi” thì hoï seõ baûo Ngaøi mong muoán söï tieáp tuïc kieáp voâ thöôøng.

Do ñoù, Ñöùc Theá Toân ñaõ khoâng noùi gì theo hai caùch treân. Nhöng Ngaøi laïi hoûi :

– Naøy Sa¥r≠putta ! Nôi naøo seõ laø choã nhaäp dieät cuûa oâng ?

– Baïch Ñöùc Theá Toân ! Trong xöù Magadha, taïi laøng cuõ goïi laø Na ¥laka¥, vaø chính caên phoøng maø ngaøy xöa ñeä töû ñöôïc sanh ra seõ laø nôi nhaäp dieät cuûa ñeä töû.

Roài Ñöùc Theá Toân ñeà nghò : – Naøy Sa ¥r≠putta ! Hieän oâng coù ñuû thôøi giôø

chaêng ? Sau laàn tieáp xuùc naøy, nhöõng huynh ñeä


cuûa oâng trong haøng Taêng löõ seõ khoâng coù dòp ñeå thaáy laïi moät Tyø-kheo nhö oâng nöõa. Vaäy oâng neân ban boá cho hoï moät thôøi phaùp cuoái cuøng ñi.

Ñöùc Tröôûng laõo beøn thuyeát moät baøi phaùp, töø söï trình baøy nhöõng uy löïc maàu nhieäm cuûa ngaøi cho tôùi moïi chieàu saâu chôn lyù toái thöôïng, roài trôû laïi nhöõng taàm thöôøng dieãn taû caùc söï thaät veà cuoäc ñôøi. Cöù nhö vaäy maø ngaøi ñöa thính giaû leân nhöõng phaùp taän cuøng saâu xa roài laïi caét nghóa thaáp xuoáng ñeán nhöõng phaùp taàm thöôøng thaáp thoûi. Ngaøi ñaõ giaûng giaûi Baûo phaùp heát söùc tröïc tieáp theo moät phöông phaùp öôùc leä thöïc teá. Vaø khi ngaøi keát thuùc thôøi phaùp, ngaøi ñaõ quyø moïp döôùi chaân Ñöùc Boån Sö ñeå toû loøng toân kính. Khi oâm ñoâi chaân chí toân cuûa Ñöùc Phaät, Ngaøi ñaõ noùi :

– Sôû dó ñeä töû leã baùi nhöõng baøn chaân naøy laø vì ñeä töû ñaõ ñöôïc ñaày ñuû söï hoaøn toaøn cuûa moät baäc giaùc ngoä ñeå ñöôïc soáng trong caùi thôøi gian vónh cöûu vaø trong moät khoâng gian baát hoaïi (Kalpas). Nguyeän voïng duy nhaát cuûa ñeä töû ñaõ ñöôïc theå hieän ñaày ñuû. Keå töø ñaây veà sau, ñeä töû seõ khoâng coøn dòp ñeå tieáp xuùc hay gaëp gôõ Ñöùc Theá Toân nöõa. Giôø laø phuùt nghieâm troïng, vì noù laø söï thoâng tri sau cuøng giöõa caùc baäc Toaøn giaùc. Coõi Nieát-baøn, moät caûnh giôùi khoâng tuoåi thoï, khoâng sanh töû, bình thaûn, toái thöôïng laïc, chaúng taïo


sanh ñau khoå vaø voâ cuøng oån ñònh. Nôi ñoù haøng traêm ngaøn chö Phaät ñaõ böôùc chaân vaøo, vaø roài ñaây ñeä töû cung seõ nhaäp vaøo caûnh ñoù.

Sau cuøng, ñöùc Tröôûng laõo khaûi saùm : – Baïch Ñöùc Theá Toân ! Töø tröôùc ñeán giôø neáu

ñeä töû coù haønh vi hay lôøi noùi naøo laøm Ngaøi khoâng vöøa yù, xin Ñöùc Boån Sö haõy tha loãi cho ñeä töû vì giôø ñaây laø ñieåm thôøi gian maø ñeä töû saép ra ñi, khoâng bao giôø trôû laïi.

Ñöùc Phaät hieàn töø traû lôøi : – Naøy Sa ¥r≠putta ! Khoâng moät haønh vi hay

lôøi noùi naøo cuûa oâng coù theå laøm cho Nhö Lai chaúng vöøa yù hay quôû traùch oâng ñöôïc, bôûi oâng laø moät Tyø-kheo uyeân baùc, coù moät söùc thoâng minh vó ñaïi, coù moät trí tueä tieàm taøng saéc beùn, nhanh nheïn, saùng suûa vaø quaûng ñaïi ( )1

Roài Phaät laïi tieáp : – Naøy Sa ¥r≠putta ! Thaät laø cao thöôïng khi

moät ñeä töû chaân thaønh khaûi saùm tröôùc Toân sö. Nhöng thaät söï loãi laàm duø chæ moät tieáng noùi hay moät haønh vi voâ yù cuûa oâng cuõng khoâng coù nöõa. Vôùi loøng töø bi, Nhö Lai luoân luoân chuùc laønh ñeán

( )1 Vieát döïa theo Kinh Vangisa Sam flyutta No. 7


oâng. Baây giôø thì oâng coù theå leân ñöôøng, vaø haõy töôûng nhôù ñeán nhöõng gì hôïp thôøi.

Ñeán ñaây chuùng ta thaáy raèng vaøo nhöõng dòp hieám coù nhö ñaõ noùi. Khi Ñöùc Boån Sö toû lôøi khieån traùch caùc ñaïi ñeä töû cuûa Ngaøi : Ñoù khoâng phaûi laø Phaät baát bình ñoái vôùi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta veà baát cöù chuyeän gì. Nhöng aáy chính laø Ngaøi muoán vaïch roõ cho ñeä töû öu tuù cuûa Ngaøi theâm con ñöôøng nhaän ñònh boån phaän, hoaëc theâm phöông phaùp quaùn saùt moät vaán ñeà.

Ngay sau khi Ñöùc Theá Toân cho pheùp, vaø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ lìa khoûi ñoâi baøn chaân cuûa Ñöùc Phaät theo theå thöùc toân kính maø Ngaøi ñaõ thöôøng laøm, thì luùc aáy ñaïi ñòa caàu ñaõ laøm cho nöôùc trong naêm chaâu boán bieån dao ñoäng nhö chöùng toû raèng : “Maëc duø toâi ñaõ chòu ñöïng ñöôïc nhöõng daõy nuùi ñieäp truøng thaét leân thaân theå toâi, nhö ngoïn Meru huøng vó, nhö thaønh sôn cao ngaát Cakkava¥la vaø Himavantu (Hy-maõ-laïp-sôn) chaúng haïn toâi cuõng khoâng chòu noåi ngaøy hoâm nay, moät ngaøy maø giôùi ñöùc töø bi voâ löôïng ñaõ ñöôïc quy tuï”.

Tieáp theo ñoù, boãng coù moät tieáng saám ñaày uy vuõ vang leân treân taát caû caùc töøng trôøi, vaø khoâng bieát moät daõy maây khoång loà töø ñaâu hieän ra che


aùng haàu heát khoâng gian, roài moät traän möa lòch söû ñaõ ñoå aøo treân maët ñaát.

Ñöùc Theá Toân laïi nghó : “Giôø ñaây Ta saép cho pheùp moät vò Chöôûng phaùp nhö Sa¥r≠putta khôûi haønh”. Roài Ngaøi rôøi khoûi choã ngoài cuûa mình ñeán moät caên phoøng ñaày höông thôm vaø ñöùng treân moät taám thaûm ngoïc.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñi xung quanh caên phoøng aáy ñeán ba laàn giöõ beân maët cuûa ngaøi veà höôùng Ñöùc Phaät vaø laøm nhöõng ñoäng taùc toân kính taïi boán nôi khaùc nhau. Khi aáy, thì moät yù nghó phaùt leân trong trí oùc ngaøi : “Moät thôøi gian voâ löôïng vaø moät khoâng gian baát taän khoâng bieát ñaõ traûi qua baèng bao traêm ngaøn ñaïi kieáp (Kalpas) chính laø giôø phuùt naøy. Khi ta moïp xuoáng döôùi chaân Ñöùc Phaät Anomadassi vaø phaùt ñaïi nguyeän ñöôïc gaëp vò Thích Ca Nhö Lai. Nguyeän voïng aáy ñaõ ñöôïc theå hieän vaø ta ñaõ gaëp Ngaøi. Laàn gaëp gôõ ñaàu tieân ta ñaõ ñöôïc Ngaøi thoï kyù. Giôø ñaây laø laàn chieâm ngöôõng sau choùt cuûa ta ñoái vôùi Ngaøi vì trong töông lai seõ chaúng bao giôø coù nöõa”.

Sau cuøng, baèng moät cöû chæ chaép tay ñöa leân cao ñaày toân kính, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ dôøi goùt khôûi haønh, maét nhìn veà höôùng Ñöùc Phaät vôùi moät tö theá baùi bieät. Ngaøi böôùc ñi thuït luøi nhö


vaäy cho ñeán khi naøo khoâng coøn troâng thaáy Ñöùc Theá Toân nöõa. Vaø do ñoù, laïi moät laàn nöõa ñaïi ñòa caàu cuõng khoâng theå chòu ñöôïc, ñaõ rung ñoäng laøm cho nöôùc boán beå naêm chaâu noåi soùng.

Keá ñoù, Ñöùc Phaät beøn nhaén nhuû giöõa nhöõng haøng Taêng chuùng : “Naøy chö Tyø-kheo ! Caùc oâng haõy ñi ñi ! Ñi tieãn chaân vò Ñaïi sö huynh cuûa mình”.

Phaät vöøa noùi xong thì caû boán nhoùm Taêng löõ coù maët laäp töùc noái goùt Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ra khoûi Kyø Vieân tinh xaù, ñeå laïi moät mình Phaät ôû ñoù.

Rieâng Ñaïi ñöùc Ananda laø ngöôøi saün saøng ñöa tieãn ñaàu tieân, vaø laø ngöôøi toû veû u buoàn nhieàu nhaát. Ngaøi khoâng ngôùt thoát ra nhöõng lôøi thoáng thieát. (Nhö ñaõ noùi ôû hai trang 44-45).

Daân chuùng soáng trong thaønh Xaù-veä cuõng vaäy khi nghe tin naøy, hoï ñoàng keùo nhau ra khoûi nhaø tieãn ñöa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhö moät doøng suoái daøi baát tuyeät. Hoï coøn mang caû nhöõng vaät thôm vaø traøng hoa ñeå toû daáu chòu tang nöõa. Caû ñoaøn daân chuùng ñi tieãn chaân ñöùc Tröôûng laõo, ngöôøi naøo cuõng toû veû thoån thöùc vaø rôi leä.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sau ñoù ñaõ khuyeân nhuû ñaùm ñoâng daân chuùng raèng :


– Hôõi quyù Phaät töû ! Ñaây laø con ñöôøng maø khoâng ai traùnh khoûi. Roài ngaøi yeâu caàu hoï trôû veà.

Coøn ñoái vôùi chö Tyø-kheo khoâng cuøng ñi vôùi Ngaøi ñeán Na ¥laka¥, Ngaøi laïi nhaéc nhôû :

– Xin caùc vò haõy trôû veà. Ñieàu baàn ñaïo mong muoán nhaát laø töø nay veà sau mong caùc vò ñöøng deã duoâi trong vieäc chaêm soùc Ñöùc Phaät.

Cöù nhö theá, Ngaøi ñaõ khuyeán duï caû Taêng laãn tuïc laàn löôït trôû lui. Sau cuøng, chæ coøn laïi nhoùm ñeä töû rieâng cuûa Ngaøi môùi cuøng Ngaøi leân ñöôøng theo yù ñònh. Tuy nhieân, trong soá ñoù vaãn coøn nhöõng Taêng só ñang thoån thöùc, vöøa ñi vöøa keå leå :

– Tröôùc ñaây, vò Ñaïi ñöùc cuûa chuùng ta duø coù ñi bao nhieâu chuyeán haønh trình roài cuõng trôû veà, nhöng laàn naøy thì chuyeán ñi laïi laø laàn ra ñi khoâng bao giôø trôû laïi.

Ñöùc Tröôûng laõo nghe ñöôïc lieàn khuyeân hoï raèng :

– Naøy caùc huynh ñeä ! Caùc vò haõy giöõ taâm thanh tònh, vì söï luyeán tieác baát cöù hình thöùc naøo cuûa theá gian cuõng ñeàu voâ nghóa maø chæ taïo theâm cho mình caùi khoå.


Duø söùc ñang yeáu nhöng ngaøi ñaõ phaûi giaûng giaûi cho hoï nghe thaät nhieàu laàn hoï môùi bình taâm.

Suoát cuoäc haønh trình, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñeàu nghæ laïi moät ñeâm ôû baát cöù nôi naøo coù ngöôøi nghinh ñoùn. Vaø nhö vaäy trong moät tuaàn leã, ngaøi ñaõ ban raûi aân hueä giaûi thoaùt cho khaù nhieàu keû höõu duyeân trong chuyeán gaëp gôõ sau cuøng naøy.

Khi ñeán Na¥laka¥ vaøo moät buoåi chieàu, ngaøi beøn döøng chaân gaàn moät caây ña ôû coång laøng. Thình lình luùc aáy coù ngöôøi chaùu trai cuûa ngaøi nhaân vieäc ñi ra ngoaøi nhìn thaáy. Ngöôøi aáy voäi ñeán ñaûnh leã ñöùc Tröôûng laõo. Xong ngaøi beøn hoûi :

– Thaân maãu cuûa baàn Taêng coù ôû nhaø khoâng ?

Ngöôøi aáy traû lôøi : “Baïch ngaøi coù aï !”. Ñöùc Tröôûng laõo lieàn noùi : “Vaäy phieàn oâng ñi

thoâng baùo giuøm cho baø bieát laø baàn Taêng saép veà vaø neáu baø coù hoûi chi tieát thì haõy baûo vôùi baø raèng baàn Taêng seõ ôû laïi trong laøng naøy chæ moät ngaøy maø thoâi ! Xin baø cöù söûa soaïn caên phoøng maø tröôùc ñaây baàn Taêng ñaõ chaøo ñôøi, vaø saép xeáp choã ôû cho naêm traêm vò Tyø-kheo khaùc nöõa nheù”.


OÂng Upareva¥ta, teân ngöôøi chaùu cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, soát saéng ñeán gaëp meï ngaøi vaø baùo raèng :

– Thöa baø ! Ngaøi Sa¥r≠putta ñaõ veà. Nghe xong baø lieàn hoûi : “Hieän giôø oâng aáy ôû

ñaâu ?”. – Thöa baø ! Ngaøi ñang ôû taïi coång laøng. – OÂng ta ñi moät mình hay coù ai nöõa khoâng ? – Thöa baø, ngaøi veà vôùi naêm traêm vò Tyø-kheo. Khi baø hoûi “Taïi sao oâng ta veà” thì ngöôøi

chaùu beøn thuaät laïi nhöõng lôøi noùi cuûa ñöùc Tröôûng laõo. Baø lieàn nghó “Taïi sao oâng ta yeâu caàu mình cung caáp choã nguï cho raát nhieàu ngöôøi nhö theá ? Phí boû thôøi gian coøn treû ñeå laøm moät Sa-moân, boä khi veà giaø oâng ta muoán trôû veà laøm cö só hay sao ?”.

Nhöng roài baø cuõng saép ñaët choã nguï ñaày ñuû nhö vaäy cho ñöùc Tröôûng laõo vaø nhöõng vò Tyø-kheo kia. Baø coøn ñoát nhieàu caây ñuoác vaø trao laïi cho ngöôøi chaùu ñem ñeán ñöùc Tröôûng laõo vaø chö Taêng ñeå soi ñöôøng ñi veà nhaø.

Chaúng maáy choác, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta cuøng vôùi chö Tyø-kheo ñaõ vaøo ñeán saân nhaø baø vaø ngaøi töï yù böôùc thaúng vaøo caên phoøng cuõ cuûa mình. Sau ñoù, ngaøi nhaân danh meï ngaøi môøi taát caû chö


Tyø-kheo ñeán nhöõng choã daønh rieâng cho hoï ñeå nghæ ngôi.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khi aáy chôït caûm thaáy moät söï ñau ñôùn lan traøn caû thaân xaùc, ngaøi voäi vaõ leân naèm treân chieác giöôøng cuûa mình vaø nhaäp ngay vaøo ñaïi ñònh. Nhöõng Tyø-kheo coù boån phaän haàu haï ngaøi lieàn tuùc tröïc quan saùt. Hoï thaáy da maët ngaøi luùc ñoû luùc xanh, nhöng ñöùc Tröôûng laõo vaãn naèm im thieâm thieáp, phong thaùi vaãn bình an. Keá ñeán töø haï thaân cuûa ngaøi thaûi ra moät chaát nöôùc. Thì ra ngaøi ñang bò beänh ñi taû hoaønh haønh. Nhöõng hoïc troø cuûa ngaøi phaûi thay phieân nhau taåy ueá. Cöù moät chieác thuøng ñöa ra thì moät thuøng khaùc trao vaøo.

Ngöôøi ñaøn baø Baø-la-moân thoaït ñaàu coù veû ñoá kî nhöõng vò Tyø-kheo kia, nhöng khi thaáy hoï chaêm soùc con baø moät caùch taän tình vaø kính troïng thì ñaâm ra coù haûo caûm. Roài caøng theo doõi beänh tình cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta baø caøng lo sôï. Luùc baáy giôø, chính baø laïi nhaän thaáy söï coù maët cuûa naêm traêm vò Tyø-kheo kia quaû laø moät ñieàu caàn thieát cho baø.

Trong Kinh coøn thuaät laïi raèng : Luùc ñoù coù moät chuyeän laï xaûy ra : Boán vò Thieân vöông cuøng hoûi laãn nhau “Hieän taïi khoâng bieát vò Ñaïi A-la-


haùn, baäc thoâng hieåu vaïn phaùp kia ñang truù nguï nôi ñaâu ?”. Caû boán vò Phaïm thieân aáy ñaõ laäp töùc thaáy roõ ngaøi ñang ôû taïi Na¥laka¥, trong caên phoøng ngaøi ñöôïc sanh ra tröôùc ñaây. Ngaøi laïi ñang naèm treân giöôøng beänh vaø saép nhaäp Nieát-baøn.

Lieàn ñoù, hoï cuøng baûo nhau giaùng traàn ñeå chieâm baùi ngaøi laàn choùt. Khi boán vò Thieân vöông ñaõ ñeán phoøng beänh cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, hoï töï ñoäng duøng thieân löïc laøm cho côn ñau cuûa ñöùc Tröôûng laõo giaûm xuoáng, roài thænh ngaøi xaû thieàn ñeå xin lôøi chæ daïy.

Ñöùc Tröôûng laõo hoûi : – Caùc oâng laø ai ? – Baïch ngaøi ! Chuùng toâi laø Töù Ñaïi Thieân

Vöông. – Taïi sao caùc oâng ñeán ñaây ? – Chuùng toâi muoán haàu ngaøi trong thôøi gian

beänh hoaïn. Nghe theá Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta beøn noùi : – Xin ñeå maëc baàn ñaïo. Vì baàn ñaïo ñaõ coù hoïc

troø chaêm soùc ôû ñaây roài, caùc vò coù theå ñi ñi. Khi Töù Ñaïi Thieân Vöông rôøi khoûi thì coù vò

vua Trôøi khaùc teân Sakka, cuõng trong moät veû toân kính nhö theá, laïi hieän ñeán thaêm ngaøi. Tieáp theo laø nhöõng vò Ñaïi Phaïm Thieân cuõng ñeán vaán an,


nhöng taát caû ñeàu ñöôïc ñöùc Tröôûng laõo baûo trôû veà nhö tröôùc.

Ngöôøi ñaøn baø Baø-la-moân, meï ngaøi, khi thaáy nhöõng vò chö Thieân ñeán roài ñi nhö theá, beøn töï hoûi : “Hoï laø ai vaäy kìa ? – Ai maø ñeán toân kính con ta nhö theá roài laïi ñi ?”. Baø tôùi taän cöûa phoøng cuûa ñöùc Tröôûng laõo ñeå hoûi thaêm Ñaïi ñöùc Cunda veà beänh traïng cuûa ngaøi. Ñaïi ñöùc Cunda voán thaáu roõ yù muoán cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta töø tröôùc neân böôùc vaøo trong baïch vôùi ngaøi raèng :

– Baïch ñöùc Tröôûng laõo. Vò ñaïi Tín nöõ ñaõ ñeán. Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta lieàn môøi baø voâ vaø hoûi : – Vì sao thaân maãu laïi ñeán ñaây vaøo giôø baát

thöôøng naøy ? Baø traû lôøi : – Naøy con ! Thaân maãu ñeán ñeå thaêm con.

Con haõy noùi cho thaân maãu bieát nhöõng ngöôøi vöøa roài ñeán thaêm con ñaàu tieân laø ai vaäy ?

– Thöa thaân maãu ! Ñoù laø boán vò Ñaïi Thieân Vöông.

Nghe theá baø lieàn hoûi : – Nhö theá thì oâng coøn cao quyù hôn nhöõng

ngöôøi ñoù nöõa ö ? Ñöùc Tröôûng laõo ñaùp :


– Hoï chæ laø nhöõng baäc hoä trì Phaät phaùp. Khi Ñöùc Boån Sö ñaûn sanh hoï chính laø nhöõng keû ñeán haàu haï ñaàu tieân. Trong giaùo lyù giaûi thoaùt, hoï ví nhö nhöõng caän veä quaân luoân luoân coù uy quyeàn trong tay ñeå baûo veä moät vò Phaät Toå.

– Sau khi hoï ñi roài thì vò ñeán keá tieáp laø ai theá ?

– Thöa thaân maãu. Ñoù laø vua trôøi Sakka. – Naøy oâng con yeâu quyù ! Ñoái vôùi ñöùc vua

Trôøi kia, oâng coù cao thöôïng hôn khoâng ? Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta traû lôøi : – Thöa thaân maãu ! OÂng chæ nhö vò Sa-di laø

ngöôøi theo haàu haï vaø mang vaùc nhöõng vaät duïng cuûa moät Tyø-kheo. Khi Ñöùc Boån Sö töø treân coõi trôøi thöù ba möôi ba (Ta¥vatimflsa, Ñao-lôïi) trôû veà vò trôøi Sakka ñaõ mang baùt vaø y phuïc cuûa Ngaøi ñeå tieãn Ngaøi töø Thieân giôùi ñeán coõi traàn vôùi moät loøng toân kính.

Baø laïi hoûi tieáp : – Vaø khi vò trôøi Sakka ñi roài, nhöõng vò ñeán

sau ñaõ duøng haøo quang laøm saùng caû caên phoøng naøy laø ai vaäy ?

– Thöa Tín nöõ thaân maãu. Ñoù laø caùc vò Giaùo chuû, nhöõng Ñaïi Phaïm Thieân, nhöõng Thieân sö cuûa chính thaân maãu ñaáy.


– Vaäy thì oâng laø ngöôøi cao caû nhaát. Naøy oâng con quyù meán cuûa meï, oâng coøn cao quyù hôn nhöõng Ñaïi Phaïm Thieân maø xöa nay thaân maãu haèng ngöôõng moä ö ?

– Vaâng, thöa thaân maãu. Vaøo ngaøy Ñöùc Boån Sö ra ñôøi, thaân maãu naøo bieát raèng chính boán vò Ñaïi Phaïm Thieân aáy ñaõ ñoùn röôùc Ngaøi trong moät vuoâng luïa ñaày haøo quang vaøng choùi.

Khi nghe vaäy, meï Ngaøi beøn nghó : “Neáu oai löïc cuûa ngöôøi con trai mình nhö theá thì oai löïc voâ bieân cuûa ñaáng Boån Sö oâng coøn to lôùn bieát döôøng naøo ?”.

Trong khi baø ñang phaân xeùt nhö vaäy, baát chôït moät söï kính ngöôõng nôi Tam Baûo boãng phaùt sanh vaø phæ laïc traøn ngaäp caû taâm tö baø.

Ñöùc Tröôûng laõo quaùn thaáy bieát raèng söï thoûa thích vaø nieàm tin ñaõ böøng leân trong taâm hoàn ngöôøi meï roài, ñaây chính laø luùc maø ngaøi phaûi thuyeát phaùp ñeå baùo ôn sanh thaønh döôõng duïc. Ngaøi hieàn hoøa hoûi :

– Naøy thaân maãu tín nöõ. Thaân maãu ñang suy nghó gì vaäy ?

Baø traû lôøi : – Thaân maãu ñang suy nghó : “Neáu con trai

cuûa mình maø coù phöôùc haïnh nhö theá thì aân ñöùc


cuûa Phaät Thích Ca Coà Ñaøm coøn to lôùn bieát laø döôøng naøo ?”.

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta lieàn tieáp lôøi : – Ngay giaây phuùt Ñöùc Boån Sö ra ñôøi, ngay

giôø khaéc Ngaøi chöùng ñöôïc quaû giaûi thoaùt vó ñaïi vaø sau khi ñaït ñeán söï Toaøn giaùc roài, Ngaøi baét ñaàu Chuyeån phaùp luaân. Trong ba laàn naøy coù haøng vaïn hieän töôïng coõi ñôøi phaûi rung chuyeån vaø chaán ñoäng. Khoâng coù moät ñaáng naøo coù phöôùc ñöùc ngang haøng vôùi Ñöùc Phaät. Khoâng coù moät ñaáng naøo coù söï an truï, coù trí tueä, coù haïnh giaûi thoaùt, coù moät ñoä thuaàn thuïc vaø moät söùc nhaän thöùc phaùp giaûi thoaùt cao hôn Phaät.

Tieáp theo, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta lieàn caét nghóa cho baø moät caùch chi tieát nhöõng lôøi taùn döông vöøa roài. Chaúng haïn nhö ngaøi noùi :

– Thöïc ra, chæ coù Ñöùc Theá Toân môùi laø ñaáng Ñaïi phuùc hôn heát. Vì Ngaøi ñaõ troøn ñuû möôøi aân ñöùc nhö : ÖÙng Cuùng (Araham), Chaùnh Bieán Tri (Sam ma¥sambuddho), Minh Haïnh Tuùc (Vijja¥-caranasam panno), Thieän Theä (Sugato), Theá Gian Giaûi (Lokavidu¥), Voâ Thöôïng Só (Anuttaro), Ñieàu Ngöï Tröôïng Phu (Purisadammasa ¥rathi),


Thieân Nhôn Sö (Sattha ¥deva-manussa¥namfl), Phaät (Buddha), Theá Toân (Bhagava ¥)

Cöù nhö theá Ngaøi ñaõ laàn löôït laøm cho baø thaáu hieåu heát aân ñöùc Phaät ñeán aân ñöùc Phaùp, heát aân ñöùc Phaùp ñeán aân ñöùc Taêng.

Khi ngöôøi con cao thöôïng cuûa baø saép chaám döùt baøi phaùp, cuï baø Baø-la-moân tín nöõ kia lieàn ñaéc quaû Nhaäp löu (Tu-ñaø-hoaøn) moät caùch khoâng dö soùt. Vaø baø noùi :

– Naøy ngöôøi con ñaùng kính cuûa meï ! Naøy ngaøi Upatissa, taïi sao tröôùc ñaây oâng khoâng laøm nhö theá ñeå daét daãn meï ? Taïi sao trong suoát nhöõng naêm qua oâng khoâng ban boá cho meï moät söï hieåu bieát baát töû naøy ?

Ñöùc Tröôûng laõo beøn nghó : “Giôø thì ta ñaõ ñeàn ñaùp xong coâng ôn sanh thaønh cuûa ngöôøi meï ta roài, ngöôøi thieáu phuï Baø-la-moân maø tröôùc ñaây daân laøng ai cuõng toân kính vaø ñeàu goïi laø Ru¥pa Sa¥ri. Chính nhôø baø, ta ñaõ neân ngöôøi. Phaùp baûo maø ta vöøa giaûng cho baø theá laø ñuû”.

Ñoaïn ngaøi yeâu caàu baø ñeå ngaøi naèm yeân trong choác laùt.

Khi baø ñaõ ruùt lui, ngaøi beøn hoûi Ñaïi ñöùc Cunda :


– Naøy Phaùp ñeä ! Khoâng bieát baây giôø laø canh maáy roài nhæ ?

– Baïch ngaøi ! Trôøi chæ môùi vöøa raïng ñoâng. Ñöùc Tröôûng laõo lieàn yeâu caàu : – Xin Phaùp ñeä haõy baûo chö Tyø-kheo taäp hôïp

laïi. Vaø luùc chö Tyø-kheo teà töïu ñoâng ñuû, ngaøi beøn

noùi vôùi Ñaïi ñöùc Cunda raèng : – Haõy khieâng toâi ñem ñaët vaøo phoøng khaùch. Ñaïi ñöùc Cunda lieàn vaâng lôøi vaø laøm theo yù

muoán cuûa ngaøi. An vò xong, ñöùc Tröôûng laõo beøn tuyeân boá vôùi

chö Tyø-kheo : – Naøy caùc huynh ñeä. Trong boán möôi boán

naêm, baàn ñaïo ñaõ cuøng soáng vaø du haønh truyeàn ñaïo vôùi caùc vò, neáu baàn ñaïo coù moät haønh vi hay lôøi noùi naøo khoâng vöøa loøng, xin chö huynh ñeä boû loãi cho toâi nheù.

Taát caû ñoàng traû lôøi : – “Baïch ngaøi, duø moät söï mích loøng nhoû nhaát ñi nöõa cuõng chaúng bao giôø phaùt sanh giöõa ngaøi vôùi chuùng toâi, ai ñaõ noi göông ngaøi, theo chaân ngaøi duø ngaøi khuaát boùng ñi nöõa, hoï cuõng coøn ghi khaéc hình aûnh cuûa ngaøi trong taâm khaûm vaø nhö vaäy baïch ngaøi : Neáu


tröôùc ñaây chuùng toâi coù loãi laàm gì xin ngaøi töø bi tha thöù !”.

Noùi xong, ñöùc Tröôûng laõo lieàn goùp nhaët nhöõng y phuïc xung quanh ngaøi, roài töï mình phuû leân maët, naèm xuoáng nghieâng mình veà phía phaûi. Sau ñoù, ngay khi Ñöùc Boån Sö ñang saép söûa nhaäp vaøo Voâ dö Nieát-baøn (Maha parinibbana) thì ngaøi beøn nhaäp vaøo trong cöûu phaåm ñaïi ñònh theo caùch tieán vaø thoaùi roài nhieáp laïi töø Sô thieàn trôû leân cho tôùi Ñeä Töù ñaïi ñònh. Ngay giaây phuùt ngaøi ñaït ñeán möùc ñònh aáy, thì vöøng thaùi döông cuõng vöøa loù daïng ôû chaân trôøi vaø ngaøi ñaõ hoaøn toaøn nhaäp dieät vaøo Nieát-baøn vónh cöûu nôi khoâng coøn dö soùt baát cöù moät söï dính maéc ñau khoå naøo.

Hoâm aáy, laø ngaøy traêng troøn thaùng Kattika theo döông lòch laø ngaøy 15 thaùng 10.

Cuï baø Baø-la-moân khi chöa hay ngaøi ñaõ nhaäp dieät suy nghó raèng : Khoâng bieát beänh tình cuûa oâng con ta ra laøm sao ? Baø ngoài daäy ñi vaøo trong phoøng cuûa ñöùc Tröôûng laõo ñaët tay leân hai chaân cuûa ngaøi. Luùc ñoù baø môùi bieát raèng ngaøi ñaõ nhaäp dieät. Baø lieàn quyø xuoáng döôùi chaân ngaøi than khoùc : “OÂi ngöôøi con trai yeâu quyù cuûa meï ! Tröôùc ñaây meï ñaõ khoâng bieát ñöôïc phuùc ñöùc voâ


löôïng cuûa ngöôøi. Vì theá meï khoâng taïo ñöôïc cuûa caûi baát dieät trong nhaø naøy, vaø meï ñaõ khoâng bieát nuoâi naáng, giuùp ñôõ ñeán haøng traêm vò Sa-moân chôn chaùnh nhö giôø ñaây. Meï khoâng taäp ñöôïc haïnh quyù khoâng xaây caát ñöôïc tinh xaù”.

Baø cöù than thôû nhö vaäy cho ñeán khi maët trôøi moïc. Luùc vaàng thaùi döông vöøa soi roõ caû khoâng gian, baø môùi cho môøi nhöõng thôï chaïm danh tieáng vaø ra leänh môû kho cuûa baùu ñeå laáy ra nhöõng khoái vaøng naëng nhaát haàu chi duïng, vaø cheá taïo ñoà traàn thieát trong tang leã.

Sau ñoù laø nhöõng coät phöôùn vaø nhöõng cöûa tam quan ñöôïc döïng leân ôû trung taâm ngoâi laøng. Nôi aáy, vò tín nöõ ñaõ cho caát moät ngoâi nhaø teá toaøn baèng caùc loaïi goã quyù. ÔÛ xung quanh ngoâi nhaø teá, baø cho kieán taïo moät soá tieåu ñình giao thoâng nhau baèng nhöõng haønh lang roäng raõi, coù maùi che, vaø hai beân coù nhöõng bao lôn baét dính vaøo nhieàu caây coät khaûm vaøng thaät ñeïp.

Ñoaïn cuoäc teá leã baét ñaàu. Ngöôøi tham döï chaúng nhöõng raát ñoâng hoï haøng daân chuùng maø coøn coù caû caùc haøng chö Thieân laãn loän. Khi soá ngöôøi vó ñaïi aáy ñaõ leã baùi theo nghi thöùc ñuû moät tuaàn leã, hoï beøn döïng leân moät loø thieâu cao troïng baèng taát caû caùc loaïi traàm coù muøi thôm quyù


nhaát. Nhuïc theå cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñöôïc ñaët leân giaøn thieâu aáy vaø chaâm löûa ñoát baèng nhöõng boù moài do nhöõng reã caây Usiva laøm ra. Suoát ñeâm hoûa thieâu aáy, taát caû moïi ngöôøi tham döï ñeàu ñöôïc nghe chö Taêng thay phieân nhau thuyeát phaùp. Ñöùc Tröôûng laõo Anuruddha cuõng coù maët trong ñeâm leã hoûa thieâu naøy. Ngaøi chính laø ngöôøi ñaõ ñích thaân duøng nöôùc hoa daäp taét ngoïn löûa sau cuøng. Ñaïi ñöùc Cunda beøn goùp nhaët nhöõng di haøi coøn laïi vaø ñaët vaøo trong moät vuoâng vaûi loïc.

Trong khi laøm nhö vaäy, Ñaïi ñöùc Cunda laïi nghó “Ta khoâng neân löu laïi taïi ñaây laâu vì luùc naøy laø thôøi gian Ñöùc Boån Sö cuõng chuaån bò nhaäp dieät. Ta phaûi ñi baùo caùo cho ñaáng Toaøn giaùc bieát söï nhaäp dieät cuûa Ñaïi sö huynh ta, vò ñeä töû maø Ngaøi goïi caùi teân Sa¥r≠putta nhö moät ngöôøi thoâng hieåu vaïn phaùp”.

Lieàn ñoù, ngaøi laáy vuoâng vaûi loïc chöùa ñaày di haøi Thaùnh theå, ñoàng thôøi vôùi nhöõng di vaät bình baùt vaø y phuïc cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, roài ñeán thaønh Sa¥vatth≠ (Xaù-veä). Treân ñöôøng ñi, chæ coù ban ñeâm laø Ñaïi ñöùc môùi döøng chaân taïm nghæ.

Treân ñaây laø nhöõng maãu chuyeän ñaõ ñöôïc ghi laïi trong chuù giaûi Kinh Cunda, thuoäc Sati-


pattha¥na Samflyutta. Kinh naøy coøn ñöôïc boå khuyeát do nhöõng song keä trong chuù giaûi boä Maha¥ Parinibba¥na Sutta. Söï töï thuaät coøn giöõ laïi trong Kinh Cunda ñöôïc trích dòch nhö sau :

KINH CUNDA (SATIPATTHAμNA SAM flYUTTA 23)

Coù moät laàn Ñöùc Theá Toân nguï taïi Kyø Vieân tinh xaù cuûa oâng Tröôûng giaû Caáp-coâ-ñoäc (Ana¥tha-pin›d›ika) trong thaønh Xaù-veä (Sa¥vath≠).

Khi aáy, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laïi nguï trong laøng Na¥laka, xöù Magadha (Ma-kieät-ñaø) vaø ñang bò beänh hoaïn daøy voø thaân theå traàm troïng. Vò sö ñeä teân Cunda laø ngöôøi ñaõ haàu caän ngaøi.

Sau khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta tòch dieät, oâng Cunda voäi nhaët taát caû nhöõng di vaät nhö bình baùt, y phuïc cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñem ñeán thaønh Sa¥vatthì, vaøo taän trong röøng Jeta coâng vieân cuûa oâng baù hoä Caáp-coâ-ñoäc. Khi ñeán nôi, oâng ñi thaúng ñeán Ñaïi ñöùc Ananda ñeå thoâng baùo tröôùc tieân, vaø luùc chaøo kính xong, oâng ta beøn baïch vôùi Ñaïi ñöùc Ananda raèng :

– Baïch Ñaïi ñöùc ! Tröôûng laõo Sa¥r≠putta ñaõ nhaäp dieät roài, vaø ñaây laø bình baùt vaø y phuïc cuûa ngaøi ñeå laïi.

Ñaïi ñöùc Ananda lieàn buoàn baõ ñeà nghò :


– Naøy ñaïo höõu Cunda ! Veà vieäc naøy chuùng ta neân ñeán yeát kieán Ñöùc Theá Toân. Bieát ñaâu khi haàu Ngaøi, chuùng ta seõ chaúng ñöôïc nghe Ñöùc Phaät daïy doã nhieàu ñieàu höõu ích ?

Ñaïi ñöùc Cunda laäp töùc taùn ñoàng : “Vaâng, baïch ngaøi !”.

Sau ñoù, hoï cuøng ñeán ra maét Ñöùc Theá Toân. Khi ñaõ ñaûnh leã Ñöùc Boån Sö xong, hoï ngoài sang moät beân vaø Ñaïi ñöùc Ananda lieàn baïch vôùi Ñöùc Theá Toân raèng :

– Baïch Ñöùc Boån Sö ! Ñaïo höõu Cunda thuaät vôùi ñeä töû laø Tröôûng laõo Sa¥r≠putta ñaõ nhaäp dieät vaø ñaây chính laø bình baùt vaø y phuïc cuûa ngaøi.

Roài Ñaïi ñöùc Ananda buoàn baõ tieáp : – OÂi Ñöùc Theá Toân ! Khi ñeä töû nghe tin Ñaïi

ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ nhaäp dieät, thaân theå ñeä töû trôû neân baøng hoaøng yeáu ôùt. Moïi vaät chung quanh trôû neân môø haún ñi, vaø ñoái vôùi ñeä töû chuùng khoâng coøn laø nhöõng vaät höõu duïng nöõa.

Ñöùc Phaät daïy : “Naøy Ananda ! Sao laïi nhö vaäy ? Khi Sa¥r≠putta nhaäp dieät, oâng aáy ñaõ laáy ñi cuûa oâng phaàn phöôùc ñöùc hay phaàn an truï naøo khoâng ? OÂng aáy ñaõ chia cuûa oâng phaàn trí tueä hay phaàn giaûi thoaùt naøo khoâng ?


– Baïch Ñöùc Theá Toân, khoâng phaûi nhö theá. Khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhaäp dieät, ngaøi khoâng laáy cuûa ñeä töû moät phaàn phöôùc ñöùc, an truï trí tueä hoaëc phaùp giaûi thoaùt naøo caû. Ngaøi cuõng khoâng laáy cuûa ñeä töû moät phaàn hieåu bieát vaø nhaän roõ con ñöôøng giaûi thoaùt nöõa. Nhöng baïch Phaät ! Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät vò coá vaán trí tueä hoaøn toaøn cuûa ñeä töû. Ñaïi ñöùc ñaõ giaûng giaûi Phaùp baûo moät caùch troïn veïn, chính ngaøi laø ñaáng daãn daét caùc haøng Tyø-kheo leân Thaùnh ñaïo. Chuùng ñeä töû cuõng coøn nhôù roõ söï huaán phaùp cuûa Ñaïi ñöùc noù linh hoaït, höõu laïc vaø thöïc duïng laøm sao.

– Naøy Ananda ! Tröôùc ñaây Nhö Lai chaúng daïy cho oâng roài hay sao ? Taát caû baûn chaát cuûa moïi vaät gaàn guõi vaø yeâu meán ñoái vôùi ta, tröôùc sau gì cuõng phaûi chòu moät söï chia lìa, vaø do ñoù ñeä töû cuûa Nhö Lai phaûi quaùn taâm veà phaùp aáy chöù ? Nhöõng hình thöùc naøo ñöôïc sanh ra, ñöôïc lôùn leân, ñöôïc ñoaøn tuï, haún ñeàu laø nguyeân nhaân cuûa söï tan raõ, söï baïi hoaïi. Nhöõng traïng thaùi ñoù ñeán vôùi ta khoâng coù baùo tröôùc nhö theá naøo thì cuõng seõ boû ñi, khoâng caàn ta nhö theá aáy !

– Thöïc ra, ta muoán baùm víu cuõng khoâng bao giôø ñöôïc. Naøy Ananda ! Ví nhö moät caønh caây ñeán luùc khoâng chòu noåi söùc naëng cuûa noù, töï noù phaûi gaõy ñoå, duø cho thaân caây coù cöùng raén ñeán


ñaâu. Sa¥r≠putta cuõng vaäy, oâng seõ nhaäp dieät, töùc laø oâng ñaõ rôøi khoûi coäng ñoàng Taêng löõ duø cho coäng ñoàng aáy coù vó ñaïi, coù maïnh meõ ñeán ñaâu. Naøy Ananda ! Nhö Lai xin laäp laïi cho oâng ghi nhôù raèng : Moïi phaùp haønh thöïc tieãn hay khoâng thöïc tieãn, moïi hình thöùc vi teá hay theå khoái sanh coù maët treân coõi ñôøi naøy, taäp hôïp, phaùt trieån roài thì phaûi tieâu hoaïi. Chuùng ñaõ ñeán nhö theá naøo thì seõ ñi nhö theá ñoù. Ñaây chính laø phaùp voâ thöôøng vaäy !

– Naøy Ananda ! Do ñoù oâng haõy taïo cho mình moät hoøn ñaûo raén chaéc ñeå khoûi chìm ñaém trong beå khoå. OÂng neân töø boû nhöõng traïng vaät voâ thöôøng. Ngay caû theå xaùc cuûa oâng, oâng cuõng neân caûnh giaùc ñeå dieät tröø nhöõng phaùp deã duoâi treân con ñöôøng xaây ñôøi vónh cöûu. Phaät giaùo seõ laø hoøn ñaûo raén chaéc, seõ laø ñoäng löïc thoaùt khoûi söï voâ thöôøng, seõ laø böôùc chaân lieân tuïc ñeå ñöa oâng vaøo caûnh giôùi baát töû.

Chuù giaûi coøn ghi roõ moät ñoaïn thuaät söï nhö theá naøy :

Khi aáy, Ñöùc Boån Sö ñöa thaúng caùnh tay cuûa Ngaøi ñeå nhaän laáy vuoâng vaûi loïc chöùa di haøi cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta do Tyø-kheo Cunda ñaët vaøo taän baøn tay cuûa Ngaøi vaø noùi :


– Naøy chö Tyø-kheo ! Ñaây laø nhöõng di vaät coù maøu saéc ngoïc trai cuûa moät Tyø-kheo maø tröôùc ñaây khoâng laâu ñaõ xin pheùp Nhö Lai ñeå nhaäp dieät. OÂng laø ngöôøi ñaõ tu taäp ñeå hoaøn toaøn trong moät thôøi gian voâ löôïng vaø traûi qua haèng traêm ngaøn ñôøi kieáp. Coâng ñöùc aáy ñaõ taïo oâng thaønh moät baäc Sa-moân voâ cuøng xöùng ñaùng. OÂng laø ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc quaû vò gaàn nhaát cuûa Nhö Lai. Vaø chæ coù oâng môùi ñöôïc nhö theá. Tröø Nhö Lai ra khoâng ai coù theå bì kòp trí tueä cuûa oâng, vì trí tueä aáy ñaõ ñöôïc taïo ra do coâng trình haøng vaïn kieáp. Söï vó ñaïi cuûa trí tueä oâng coù theå ví nhö aùnh saùng maët trôøi, luùc naøo cuõng nhanh choùng tinh anh vaø tieàm taøng voâ cuøng taän. Vò Tyø-kheo aáy bao giôø cuõng tri tuùc, khoâng ham thích duø chæ laø söï ham thích cuûa nhöõng baäc Thaùnh nhôn, khoâng öa taïo hôïp, ñaày nghò löïc vaø laø ngöôøi daãn daét khaû kính cuûa nhieàu baïn ñoàng ñaïo, bôûi luoân luoân bieát taåy tröø nhöõng ñieàu toäi loãi cuûa keû khaùc. OÂng laø ngöôøi ñaõ ñi vaøo trong cuoäc soáng khoâng gia ñình, choái boû nhöõng cuûa caûi ham chuoäng cuûa theá gian maø oâng coù theå höôûng ñöôïc nhö moät ngöôøi thöøa töï. Gia taøi baù hoä cuûa cha meï oâng khoâng phaûi chæ to lôùn gaàn ñaây, maø thöïc söï ñaõ giaøu coù qua haèng naêm traêm ñôøi. OÂng chính laø moät Sa-moân ñích thöïc vaø trong voâ löôïng kieáp qua oâng ñaõ thöïc


haønh phaùp Ba-la-maät cuûa Nhö Lai. OÂng ñaõ song haønh vaø kieân nhaãn nhö quaû ñaát. Vôùi oâng, taát caû ñeàu voâ haïi, nhöng vôùi aùc phaùp oâng ví nhö moät con vaät chuùa ñoaøn coù ñoâi söøng beùn nhoïn, saün saøng ngaên chaän nhöõng keû xaáu coù theå gaây nguy haïi cho ñoàng loaïi cuûa mình. OÂi cao quyù thay ! Moät Tyø-kheo trong Phaät giaùo bao giôø cuõng coù moät tö töôûng khieâm nhöôïng, ngöôøi con trai cöùu theá chính laø oâng vaäy.

– Naøy chö Tyø-kheo ! Caùc oâng haõy xem ñaây ! Di haøi cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, moät vò Thaùnh Taêng ñaày trí tueä, ñaày quaûng ñaïi, trong saùng, linh hoaït, saéc beùn vaø tieàm taøng. Söï tri tuùc, ít ham muoán cuûa oâng vôùi ñöùc taùnh thích aån daät, khoâng öa ñoäng hôïp vaø ñaày nghò löïc ñaõ laøm cho oâng trôû neân moät vò coá vaán loãi laïc ñoái vôùi nhöõng ñoàng ñaïo, khi hoï coøn tieán böôùc treân con ñöôøng giaûi thoaùt.

Tieáp theo, Ñöùc Phaät coøn ñoïc nhöõng caâu keä sau ñaây ñeå ca ngôïi vò ñeä töû vó ñaïi cuûa Ngaøi :

– Trong moät traêm ngaøn kieáp soáng qua, ngöôøi ñaõ naêm laàn thoaùt ly xieàng xích gia ñình ñem thaân haønh ñaïo thieän. Ngöôøi luoân luoân giöõ taâm maùt meû ñoái vôùi nhöõng keû xung quanh, tình thöông bao giôø cuõng toûa roäng. Caên thöùc ñöôïc keàm cheá roài thì linh hoàn trôû neân cao thöôïng vaø


ngaøy nay cuõng nhö maõi maõi veà sau naøy ñeàu ñöôïc moïi ngöôøi toân kính. Duø oâng Sa¥r≠putta ñaõ nhaäp dieät, taám göông saùng choùi bieåu loä söùc maïnh kieân nhaãn cuûa oâng, ngöôøi sau chæ coøn bieát ví nhö quaû ñaát. Trong trí tueä cuûa oâng chæ coù moät con ñöôøng duy nhaát, con ñöôøng phaùt tieát loøng töø bi, thieän caûm vaø maùt meû moät caùch eâm aû. Quaû ñòa caàu naøy ñaõ beàn vöõng song song vôùi oâng giôø ñaây vaãn coøn naâng ñôõ con ngöôøi ñaùng toân kính aáy. Chö Tyø-kheo ! Haõy höôùng veà con ñöôøng Sa¥r≠putta maø ñi, maëc duø giôø ñaây oâng ñaõ nhaäp dieät.

– Ngöôøi aáy thuôû thieáu thôøi ñaõ xa haún gia ñình chæ bieát giöõ trong taâm hoàn mình moät söï oân hoøa khieâm nhöôïng, tìm kieám moät thaønh trì kieân coá vaø bình thaûn böôùc maõi treân moät loä trình duy nhaát. Soáng cuoäc ñôøi khaát só, töø nôi naøy ñeán nôi khaùc, khoâng maøng danh lôïi, khoâng phaûi ñeå caùi teân Sa ¥r≠putta ñöôïc ngöôøi sau toân thôø, maø laø ñeå soi saùng ñoàng loaïi ñang vöôùng maéc trong voøng ñau khoå. Neáu coù ai maø suoát ñôøi duø soáng giöõa ñoâ thò naùo nhieät hay trong röøng saâu thaêm thaúm cuõng chaúng laøm phöông haïi ñeán moät chuùng sanh thì ngöôøi ñoù chính laø Sa¥r≠putta. Chö Phaät ñaõ ví oâng nhö moät con vaät chuùa ñoaøn uy vuõ, suoát ñôøi chæ bieát thöông haøng ñoàng loaïi.


Ngöôøi ñaõ thaéng taát caû, hoaøn toaøn laøm chuû laáy mình duø ñaõ tòch dieät, ngöôøi sau coù toân thôø ñeán ñaâu cuõng khoâng xöùng ñaùng ñöôïc.

Sau khi Ñöùc Theá Toân ñaõ ca ngôïi haïnh phuùc voâ löôïng cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhö theá, Ngaøi beøn cho xaây moät Baûo thaùp ñeå toân thôø di haøi aáy.

Tieáp ñoù, Phaät ngoû yù vôùi Ñaïi ñöùc Ananda. Ngaøi muoán ñi ñeán thaønh Ra¥jagaha (Vöông Xaù).

Ñaïi ñöùc Ananda beøn thoâng baùo cho chö Tyø-kheo hay ñeå chuaån bò haønh trình vôùi Ñöùc Theá Toân. Khi Ñöùc Phaät vöøa ñeán nôi thì Maha¥ Mog-galla¥na Tröôûng laõo cuõng ñaõ nhaäp dieät.

Ñöùc Phaät, moät laàn nöõa, laïi nhaän nhöõng di haøi nhö tröôùc vaø daïy caùc haøng Phaät töû laäp Baûo thaùp phuïng thôø. Xong xuoâi Ngaøi khôûi haønh töø thaønh Raøjagaha, qua nhieàu ñoaïn ñöôøng, ñi veà höôùng soâng Ganga ñeå ñeán xöù Ukkacela. Nôi ñoù Phaät daãn chö Tyø-kheo ñeán bôø soâng Ganga ñeå thuyeát moät baøi phaùp noùi veà söï an nghæ Nieát-baøn cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na maø chö Thaùnh Taêng sau naøy goïi laø Ukkacela Sutta.

* KINH UKKACELA


Sau khi hai Tröôûng laõo Sa ¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na nhaäp dieät chaúng bao laâu thì coù moät laàn khi Ñöùc Theá Toân ñang nguï taïi xöù Vajji, trong vuøng Ukkacela, gaàn bôø soâng Ganga (Haèng Haø). Nhaân vaøo luùc Ñöùc Phaät vöøa an toïa ngoaøi trôøi vaø coù chö Tyø-kheo ngoài xung quanh, Ñöùc Theá Toân beøn baûo caùc ñeä töû im laëng roài thuyeát raèng :

– Naøy caùc vò Tyø-kheo ! Söï hoäi hoïp naøy ngaøy hoâm nay döôøng nhö coù veû troáng roãng, vì hieän taïi Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla ¥na ñaõ nhaäp dieät roài. Khoâng phaûi Nhö Lai cho ñoù laø moät söï troáng roãng thöôøng tình vì duø sao cuõng coù chö Taêng hoäi hoïp nôi ñaây. Cuõng chaúng phaûi Nhö Lai ñang thöông tieác Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na, hay nghó ñeán nhöõng nôi naøo maø hai ñaïi ñeä töû aáy ñaõ nguï maø Nhö Lai caûm thaáy troáng roãng bôûi loøng töø maãn ñoái vôùi chö vò ñoù. Hieän taïi xaùc thaân Nhö Lai cuõng yeáu chaúng bao laâu seõ nhaäp Nieát-baøn. Nhö Lai laøm sao ñuû söùc khoûe ñeå daét daãn toaøn theå Taêng chuùng ñoaït ñöôïc muïc ñích mong muoán ? Phaûi chi Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na coøn hieän tieàn thì con ñöôøng tieán tôùi giaûi thoaùt cuûa chö ñeä töû coù theå ñaûm baûo hôn.

Trong quaù khöù, nhöõng baäc Ñoäc-giaùc, nhöõng baäc Toaøn giaùc vaø nhöõng ñaáng Theá Toân cuõng ñeàu


coù nhöõng caëp ñeä töû öu tuù nhö Nhö Lai ñaõ coù Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na vaäy. Trong töông lai chö Phaät cuõng seõ coù nhö theá, nhö hieän taïi Nhö Lai ñaõ coù hai vò ñeä töû öu tuù vöøa nhaäp dieät. Ñoù laø nhöõng coâng ñöùc voâ löôïng, nhöõng nhaân vaät tuyeät dieäu nhaát. Naøy chö Tyø-kheo ! Caùc oâng neân töôûng nhôù ñeán nhöõng ñaïi ñeä töû Phaät nhö theá, vì hoï ñaõ song haønh vaø hoøa hôïp trong Ba-la-maät phaùp cuûa vò Boån Sö. Hoï coù theå thay theá Ñöùc Theá Toân ñeå giaùo huaán caùc haøng ñeä töû moät caùch ñuùng ñaén. Ñoái vôùi toaøn theå töù chuùng hoï raát yeâu meán vaø cuõng ñöôïc kính meán tin töôûng trôû laïi bôûi moïi ngöôøi. Naøy chö Tyø-kheo, hoï laø hieän thaân cuûa nhöõng phuùc ñöùc kyø laï, laø hoäi tuï cuûa nhöõng taâm trí cao thöôïng nhaát. Caùc oâng haõy nieäm töôûng ñeán caùc baäc hoaøn toaøn nhö theá. Vaø khi moät ñoâi ñaïi ñeä töû thuoäc haïng naøy ñaõ nhaäp dieät, ñoái vôùi moät ñaáng Toaøn giaùc, khoâng coù vaán ñeà aâu saàu than tieác.

– Nhöõng hình thöùc naøo ñöôïc sanh ra, tröôûng thaønh bôûi caáu hôïp chæ laø nhöõng söï bieåu thò cho giai ñoaïn tan vôõ. Noù ñaõ baét ñaàu nhö theá naøo thì noù cuõng seõ keát thuùc nhö theá aáy, ñaây laø moät ñònh luaät khoâng ai coù khaû naêng bieán ñoåi ñöôïc.

– Naøy chö Tyø-kheo ! Do ñoù caùc oâng haõy töï taïo cho mình moät hoøn ñaûo, ñeå traùnh laøn soùng


sanh töû luaân hoài. Haõy taäp töø boû caùi baûn ngaõ voâ thöïc cuûa mình ñi, taåy tröø söï deã duoâi, phaûi ñem giaùo lyù giaûi thoaùt maø xaây döïng cho ñôøi mình.

Chuùng toâi muoán keát thuùc CUOÄC ÑÔØI CUÛA ÑAÏI ÑÖÙC SAØRÌPUTTA (hay Xaù-lôïi-phaát)... baèng nhöõng lôøi daïy treân ñaây cuûa Ñöùc Phaät. Nhöõng giaùo huaán naøy vaãn coøn aâm vang maõi cho ñeán ngaøy nay.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta khoâng phaûi chæ ñöôïc chính Ñöùc Phaät khen ngôïi, khoâng phaûi chæ ñöôïc toaøn theå Thaùnh Taêng thôøi Phaät coøn taïi tieàn taùn döông, maø ngaøy nay Ngaøi cuõng vaãn ñöôïc taát caû Phaät töû treân naêm chaâu boán bieån toân kính, xem Ngaøi nhö laø moät ñaïi baùc hoïc trong kho taøng Phaät giaùo.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta tòch vaøo ngaøy traêng troøn thaùng Kattila ¥, töùc nhaèm ngaøy Raèm thaùng Möôøi döông lòch. Coøn Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na nhaäp dieät sau ñoù nöûa thaùng, vaøo moät ngaøy Uposattha coù traêng non. (Theo chuù giaûi Kinh Ukkacela). Roài nöûa naêm sau thì ñeán ngaøy nhaäp Nieát-baøn cuûa Ñöùc Theá Toân, theo thoâng leä chö Phaät quaù khöù.


Neáu keå luoân söï nhaäp Nieát-baøn cuûa Ñöùc Phaät, thì ñaây laø moät chuoãi tòch dieät voâ cuøng lòch söû cuûa ba nhaân vaät vó ñaïi nhaát theá gian.

Khoaûng caùch töø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vieân tòch ñeán khi Ñöùc Theá Toân nhaäp Nieát-baøn chæ coù saùu thaùng. Trong voøng nöûa naêm trôøi ñoù, chö Thieân vaø nhaân loaïi ñaõ traûi qua moät thôøi gian ñaày quaû phuùc laãn maát maùt :

Ñaày quaû phuùc vì tröôùc khi nhaém maét, caùc Ngaøi duø Thanh-vaên giaùc hay Toaøn giaùc, ñaõ ñem taát caû aân ñöùc cuûa mình ban boá heát cho theá gian, bôûi caùc Ngaøi khoâng bao giôø mang quaû phuùc vaøo trong coõi Voâ sanh Baát dieät.

Maát maùt vì nhaân loaïi khi ñaõ vaéng boùng caùc Ngaøi roài thì muoân ngaøn kieáp soáng luaân hoài veà sau moãi ngaøy moät tieán saâu vaøo caûnh hoãn mang ñen toái.

Moät ñieàu ñaùng cho chuùng ta laáy laøm thaéc maéc laø taïi sao caùc Ngaøi khoâng nhaäp dieät baèng moät lòch trình xa hôn, nghóa laø caùch nhau ñoâi ba naêm nay caøng laâu caøng toát, ñeå cho chuùng sanh meâ muoäi ñöôïc nhôø. Ñaøng naøy caùc Ngaøi ñaõ laàn löôït ra ñi chæ trong voøng saùu thaùng ?

Söï giaûi ñaùp chæ coù theå tìm thaáy trong Kinh Milanda Panõha¥ (Mi Lan Ñaø Vaán Ñaïo) : Theo ñoù,


ñöùc Na-tieân Tyø-kheo ñaõ giaûng giaûi cho vua Mi-lan-ñaø nghe raèng :

– Taâu ñaïi vöông ! Trong nhieàu traêm ngaøn kieáp qua, ñöùc Tröôûng laõo Sa¥r≠putta ñaõ töøng laøm thaân phuï cuûa vò Boà-taùt. Coù khi laø oâng noäi, coù khi laøm chuù baùc, anh em, con chaùu, hoaëc baïn beø cuûa chính Boà-taùt tieàn thaân Phaät Thích Ca.

Do voøng nhaân duyeân tieán hoùa aáy, lieân keát caùc Ngaøi cuøng thôøi töø nhieàu kieáp tröôùc. Cho neân ñeán kieáp sau cuøng, söï gaëp laïi cuûa ba vò chæ laø giai ñoaïn vieân maõn töï nhieân, vaø tuoåi thoï nhuïc thaân cuûa caùc Ngaøi phaûi suyùt soaùt nhau. Coøn caùi voøng sanh töû tröôùc ñoù chính laø nhöõng naác thang ñeå naâng caùc Ngaøi leân coõi baát töû.

Trong kieáp soáng sau cuøng, caùc Ngaøi chæ coøn moät vieäc phaûi laøm laø thaép saùng ngoïn ñuoác giaûi thoaùt moät caùch vinh quang ñeå chieáu saùng cho coõi ñôøi.

Söùc saùng aáy baây giôø vaø maõi maõi veà sau vaãn coøn tieáp tuïc.

157

PHAÀN THÖÙ TÖ

PHAÙP CUÛA ÑAÏI ÑÖÙC SÄRÖPUTTA Nhöõng Kinh ñaõ ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta

thuyeát ra bao goàm nhieàu ñeà taøi khaùc nhau coù lieân heä vôùi ñôøi soáng phaïm haïnh. Noù dieãn taû töø nhöõng tö thöùc ñôn giaûn ñeán nhöõng ñieåm saâu xa trong giaùo lyù vaø söï thöïc haønh thieàn ñònh cuûa nhaø Phaät. Moät baûng keâ khai nhöõng baøi phaùp aáy vôùi söï trình baøy toång quaùt veà moãi ñeà taøi seõ ñöôïc ñöa ra döôùi ñaây. Vò trí saép xeáp cuûa chuùng trong Kinh taïng khoâng chæ roõ moät heä thoáng ñaïo söû naøo ñeå ngöôøi Phaät töû coù theå ñònh ñöôïc thôøi gian tính cuûa noù.

Tuy nhieân, cuõng coù moät soá ít noäi dung caùc cuoán Kinh noùi veà nhöõng bieán coá ñaëc bieät ñaõ xaûy ra vaø ñöôïc ghi nhaän trong thôøi gian Ñöùc Phaät coøn sanh tieàn vaø ñang laõnh ñaïo Giaùo hoäi.

158

PHAÙP CUÛA ÑAÏI ÑÖÙC SÄRÖPUTTA

TRONG MAJJHIMANIKÄYA GOÀM COÙ :

PHAÙP SOÁ 3 : NHÖÕNG KEÛ THÖØA HÖÔÛNG PHAÙP BAÛO (DHAMMA DAμYAμDA)

Sau khi Ñöùc Phaät ñaõ thuyeát veà “Keû thöøa höôûng Phaùp baûo vaø loaïi ngöôøi ñaùng thöøa höôûng cuûa caûi treân ñôøi”, Ngaøi beøn vaøo tö thaát an nghæ. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta lieàn tieáp tuïc giaûng giaûi cho chö Tyø-kheo veà ñeà taøi “Laøm theá naøo ñeå keàm cheá laáy mình vaø taïi sao khoâng keàm cheá ñöôïc ?”.

Sau thôøi phaùp laø luùc Ñöùc Boån Sö nhaäp ñònh, hoï beøn theo caùch ñoù ñeå luyeän taäp cho tö töôûng mình trôû neân thuaàn thuïc vaø thanh tònh haàu loaïi tröø nhöõng ñieàu phoùng taâm laãn chaùn naûn. Keát quaû laø taâm hoï ñaõ trôû neân trong saùng vaø öa thích phaùp coâ tòch. Lyù do, Ngaøi ñaõ noùi roõ söï nguy hieåm cuûa möôøi saùu Tuøy phieàn naõo trong taâm vaø chæ cho Taêng chuùng bieát ñöôïc con ñöôøng Trung ñaïo, con ñöôøng coù theå taän dieät taát caû caùc phaùp xaáu xa. Hay noùi caùch khaùc ñoù laø Baùt Chaùnh ñaïo.

PHAÙP SOÁ 5 : SÖÏ CHAÁM DÖÙT TOÄI LOÃI


Trong soá boán haïng ngöôøi : Keû gaây toäi vaø bieát raèng ñoù laø toäi. Keû coù toäi maø thaønh taâm aên naên quyeát loøng

chöøa boû. Keû khoâng laøm toäi vaø gheâ sôï toäi loãi. Vaø keû khoâng toäi loãi maø luoân luoân tinh taán

tieâu dieät nhöõng nguoàn goác gaây ra toäi loãi. Neáu phaïm toäi maø bieát raèng ñoù laø toäi hoaëc

khi mình deã duoâi phaïm nhaèm toäi loãi roài sau ñoù töï aên naên, vaãn coøn coù theå giaùc ngoä, hôn laø laøm toäi maø khoâng bieát toäi hay coù toäi maø khoâng yù thöùc ñöôïc noù.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ giaûng giaûi roõ raøng taïi sao Phaät giaùo laïi phaân tích nhö vaäy. Trong baøi phaùp naøy, Ngaøi coøn chæ roõ taàm quan troïng trong vieäc töï kieåm soaùt laáy tö töôûng vaø laøm sao taïo cho noù söï phaùt trieån.

PHAÙP SOÁ 9 : SAMMA μDITïTïHI SUTTA Noùi veà Chaùnh kieán (Sammaøditïtïhi) xin xem

cuoán “Chaùnh Kieán Trong Ñaïo Phaät”.

PHAÙP SOÁ 28 : MAHA μ HATTHIPAμDA PAMA SUTTA


Ñoù laø baøi phaùp khaù saâu saéc, noùi veà “Söï so saùnh nhöõng böôùc chaân voi” (Hatthipa ¥da) ñaõ ñöôïc nhaéc ñeán trong ñoaïn tröôùc.

PHAÙP SOÁ 45 : MAHA μ DEVALLA SUTTA Baøi phaùp thuoäc loaïi thaâm thuùy naøy nhaéc laïi

söï Minh giaûng cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta tröôùc moät soá caâu hoûi do Ñaïi ñöùc Mahaø Kotthika ñaët ra. Ñaïi ñöùc aáy cuõng laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc Tueä phaân bieät.

Tröôûng laõo Sa¥r≠putta ñaõ taïo cho cuoäc ñoái ñaùp trôû neân voâ cuøng tuyeät dieäu vôùi nhöõng caâu hoûi saùng suûa vaø nhöõng ñoaïn traû lôøi thaâm thuùy, saâu xa ñaõ laøm cho thính giaû laãn ngöôøi luaän ñaïo chaáp nhaän moät caùch thích thuù moïi khía caïnh trong chieàu saâu cuûa trí tueä. (Dó nhieân laø baét ñaàu baèng Chaùnh kieán vaø keát thuùc baèng Chaùnh ñònh.)

PHAÙP SOÁ 69 : GULISSA μNI SUTTA Ñaây laø baøi phaùp thuyeát cho oâng Gulissa¥ni

noùi veà phöông dieän troâng nom cuõng nhö thöïc haønh Phaùp baûo cuûa caùc Taêng só truù nguï trong röøng. Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla ¥na (Muïc-kieàn-lieân) ñaõ ñaët nhieàu caâu hoûi ñeå baøn luaän. Ñöùc Tröôûng


laõo coøn xaùc nhaän raèng “Khoâng phaûi rieâng nhöõng Sa-moân aån tu trong röøng maø ngay caû caùc Taêng só nguï trong nhöõng vuøng phuï caän thaønh phoá cuõng phaûi thöïc haønh cuøng moät phaän söï maø Phaùp baûo ñaõ daïy roõ”.

PHAÙP SOÁ 79 : DHAμNANJAμNI SUTTA ~

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta giaûng giaûi cho oâng Baø-la-moân Dha¥nanõja ¥ni nhieàu phaän söï khaùc nhau cuûa moät ngöôøi Cö só, laø khoâng phaûi chæ lo saùm hoái nhöõng yù nghó hay haønh ñoäng sai laàm. Cuõng khoâng phaûi cöù lo laøm sao traùnh khoûi nhöõng haäu quaû ñau khoå cuûa nhöõng toäi loãi ñaõ taïo töø tröôùc seõ ñem ñeán trong töông lai.

Khi chöa laâm chung, coøn naèm treân giöôøng beänh ñöôïc nghe baøi phaùp aáy, oâng ñaõ tænh ngoä truùt heát nhöõng phieàn toaùi trong taâm, roài moät loøng tin nôi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, nieäm töôûng ñeán aân ñöùc cuûa nhöõng baäc Phaïm haïnh. (Nhö ñaõ noùi ôû ñoaïn tröôùc, trang 102).

PHAÙP SOÁ 114 : ASEVITABBA SUTTA

Phaùp noùi veà ñieàu neân thöïc haønh hay chaúng neân thöïc haønh (Sevitabba : Neân. Asevitabba : Chaúng neân).


Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta nghieân cöùu kyõ löôõng nhöõng lôøi daïy toùm taét cuûa Ñöùc Phaät veà caùc phaùp neân thöïc haønh, neân nuoâi naáng hay phaùt trieån. Vaø nhöõng phaùp naøo khoâng neân thöïc haønh nhö theá. Phaùp naøy ñöôïc trình baøy moät caùch coù lieân heä vôùi nhöõng haønh ñoäng, lôøi noùi vaø yù nghó cuûa con ngöôøi luoân luoân bò aûnh höôûng bôûi nhöõng ñoái caûnh cuûa Luïc caên.

PHAÙP SOÁ 143 : ANAμTHAPIN fiD flIKA SUTTA

Phaùp thuyeát cho oâng baù hoä Caáp-coâ-ñoäc (Ana ¥thapin›d›ika) : Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ ñeán beân giöôøng beänh ñeå giaûng giaûi cho oâng baù hoä Caáp-coâ-ñoäc nghe veà söï gìn giöõ taâm hoàn, khoâng cho dính maéc vaøo nhöõng aâu lo coá höõu.

Ngaøi höôùng daãn beänh nhaân laàn löôït töø caên thöùc moät vaø daïy oâng theo loái kieåm soaùt : “Naøy ngöôøi thôï sanh dieät. Ta khoâng coøn aâu lo ôû con maét, khoâng coøn aâu lo ôû loã tai, khoâng coøn aâu lo ôû caùi löôõi, khoâng coøn aâu lo ôû loã muõi, khoâng coøn aâu lo ôû laøn da xuùc caûm nöõa. Vì ngöôi ñaõ khoâng bao giôø ngöøng nghæ vieäc taïo ra xaùc thaân oâ ueá naøy. Noù ñaõ chöùa trong ñoù saùu caùi nguy hieåm maø giôø ñaây ta ñaõ bieát roài. Chuùng ñaõ ñöôïc saùu ñoái töôïng laø hình saéc, aâm thanh, muøi thôm, vò ngoït vaø söï


xuùc tieáp vöøa loøng nuoâi naáng. Saùu söï caáu hôïp aáy ñaõ taïo ra saùu caûm nhaän ñaày voâ thöôøng, ñaày phieàn naõo”.

OÂng cöù tieáp tuïc quaùn xeùt nhö vaäy, ghi nhôù theo thöù töï töø Luïc thöùc, Luïc nhaäp (hay coøn goïi laø Luïc thoï), roài ñeán nhöõng bieán thöùc trong thieàn taâm. Nhöõng hình thöùc goàm söï tan raõ töø moät theá giôùi naøy sanh ra moät theá giôùi khaùc. Vaø taát caû caùc caûnh giôùi cuõng theá. Nghóa laø thoaùt ly khoûi nhöõng maøng löôùi raøng buoäc cuûa Danh vaø Saéc.

Toùm laïi, chæ coù pheùp quaùn xeùt ñeå an tònh thì môùi neân thöïc haønh cho thuaàn thuïc, thaám nhuaàn bôûi khi moät ngöôøi saép cheát, söï baét ñaàu cho moät kieáp soáng tieáp theo chính laø ôû choã taâm trí an truï, caùc thöùc seõ duyeân theo ñoù maø tieán sanh.

PHAÙP CUÛA ÑAÏI ÑÖÙC SÄRÖPUTTA TRONG DÖGHA NIKÄYA

PHAÙP SOÁ 28 : SAMPASA μ DANIYA SUTTA

AÂn ñöùc troïn laønh laø nguoàn phaùt sanh nieàm tin töôûng. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ ca ngôïi moät caùch huøng hoàn aân ñöùc cuûa chö Phaät tröôùc söï hieän dieän cuûa Ñöùc Boån Sö, khi ñoù Ngaøi ñang thuyeát veà nhöõng phaåm tính voâ song


(Anuttariya) cuûa nhöõng baäc Toaøn giaùc. Ñoù laø söï phaùt bieåu ñuùng luùc ñeå noùi leân loøng tin töôûng tuyeät ñoái cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñoái vôùi Ñöùc Phaät. Ñaây coù theå xem nhö moät söï boå tuùc cho baøi phaùp ñöôïc Ñöùc Phaät meänh danh laø “Tieáng gaàm con sö töû” (Sìhanada) cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Noäi dung cuûa noù hoaøn toaøn truøng hôïp vôùi phaàn ñaàu cuûa moät ñoaïn giaûng giaûi veà giaùo lyù giaûi thoaùt ñaõ ñöôïc ghi trong Kinh Maha¥ Parinibba¥na.

PHAÙP SOÁ 33 : SANGI ΩTI SUTTA

Ñaây laø moät baøi phaùp do Ñaïi ñöùc Saøriputta nghe Ñöùc Phaät thuyeát roài laäp laïi moät caùch thuoäc loøng trong Kinh Sang≠ti Sutta.

PHAÙP SOÁ 39 : Moät baøi phaùp goàm 10 chi, caét nghóa roäng

raõi, ñaõ ñöôïc noùi moät caùch toùm taét ôû ñoaïn tröôùc (Phaùp naøy naèm trong Kinh Dasutara Sutta).

TRONG ANGUTTARA NIKÄYA

Nhöõng soá La maõ sau ñaây laø soá ñaùnh treân caùc cuoán saùch (Nipa¥ta) vaø nhöõng “soá thöôøng” laø soá nhöõng baøi Kinh. Söï phaân chia caùc Kinh phaàn trong Anguttara Nika¥ya chæ danh soá nhö vaäy.

II. 37. SAMACITTA SUTTA


Phaùp naøy noùi veà söï Nhaäp löu (keå töø Tu-ñaø-hoaøn trôû leân). Vaø caùc Thaùnh chæ taùi sanh laïi moät laàn maø thoâi. Phaùp aáy coøn neâu roõ ñieàu kieän taùi sanh cuûa chö Thaùnh A-na-haøm nöõa.

III. 21 Phaùp phaân bieät nhöõng ñaáng Cao thöôïng

(Aniya Puggala). Thaân bieät chöùng laø haäu quaû cuûa Chaùnh kieán hoaøn toaøn (Ditthipatto) vaø ñöôïc giaûi thoaùt laø nhôø Ñöùc tin vöõng chaéc (Saddha ¥ Vimutto).

IV. 79 Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta baïch hoûi Ñöùc Phaät taïi sao

loøng can ñaûm cuûa moät soá ngöôøi laïi bò chöôùng ngaïi phaùp ñaùnh baïi. Coù moät soá ngöôøi khaùc nhôø loøng can ñaûm aáy ñaõ chieán thaéng ñöôïc chöôùng ngaïi phaùp, vaø nhöõng thaønh quaû ñoâi khi coøn vöôït khoûi söï mong muoán cuûa hoï. Ñöùc Phaät traû lôøi raèng : “Söùc maïnh chính trong loøng can ñaûm laø coù taâm ñaïi löôïng”. Neáu thieáu ñöùc taùnh ñoù thì loøng can ñaûm khoâng theå beàn bæ ñeå vöôït qua moïi aùc phaùp. Ñoù laø ñieàu maø chö Phaät ñaõ chæ roõ vaø haèng ñöôïc caùc haøng Ñaïo só hay Baø-la-moân thöïc haønh töø laâu.

IV. 156


Phaùp naøy noùi veà boán ñieàu Thaùi quaù vaø boán Tröïc giaùc taùnh. Boán ñieàu Thaùi quaù thì laøm nguyeân nhaân cuûa söï bieán maát nhöõng traïng thaùi tinh thaàn laønh maïnh. Coøn boán Tröïc giaùc taùnh thì khieán cho haønh giaû bieát ñöôïc caùch chaéc chaén laø hoï saép maát thieän taâm. Ñöùc Theá Toân goïi boán ñieàu Thaùi quaù laø phaùp Hö hoûng vaø boán Tröïc giaùc taùnh laø neàn taûng cuûa Trí tueä. Vaäy boán ñieàu Thaùi quaù aáy laø gì ?

– Laø tham quaù ñoä. Oaùn giaän quaù ñoä. Doái traù quaù ñoä. Ngu doát (hay Voâ minh) quaù ñoä. Ngöôøi maéc phaûi boán ñieàu thaùi quaù aáy roài thì khoù ñaït ñeán quaû Giaùc ngoä.

Ngöôïc laïi neáu moät ngöôøi coù boán Tröïc giaùc tính thì khi nhöõng aùc phaùp nhö tham, saân, si, doái traù phaùt sanh hoï laäp töùc caûnh giaùc khoâng ñeå cho chuùng loäng haønh thaùi quaù. Roài töø ñoù hoï tinh taán giuõa moøn chuùng laàn laàn ñeå trôû laïi laøm chuû ñöôïc lyù trí vaø phaùt trieån trí tueä. Hoï chaéc chaén seõ chöùng quaû Giaûi thoaùt.

IV. 167 Noùi veà söï khoâng deã duoâi, khoâng löôøi bieáng

vaø haïnh tinh taán. Ñoù laø nhöõng phaùp phaùt trieån vöõng chaéc treân con ñöôøng giaûi thoaùt.

IX. 171


Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta phaân tích veà moät lôøi daïy toùm taét cuûa Ñöùc Phaät bao goàm caû nhöõng traïng thaùi Chaáp ngaõ (Attabha¥va) vaø ñaët moät caâu hoûi boå tuùc. Ñöùc Phaät ñaõ giaûng giaûi raønh caâu hoûi ñoù vaø ñöôïc Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta taùi thuyeát laïi trong Kinh Samacitta Sutta.

IX. 172 Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta noùi roõ veà söï ngaøi ñaõ ñaït

ñeán boán Tueä phaân bieät (Patisambhida¥nõa¥na) hai tuaàn leã sau khi ngaøi ñöôïc xuaát gia (nghóa laø cuøng luùc ngaøi ñaéc quaû A-la-haùn). Ngaøi coâng boá nhö vaäy coát ñeå Ñöùc Phaät xaùc nhaän.

Phaàn Phaùp luaän vôùi ngaøi Maha¥ Kotthika veà nhöõng giôùi haïn cuûa hai phaùp coù theå caét nghóa ñöôïc laø phaùp Ngoaïi traàn vaø phaùp Noäi thöùc (Phassayatana). Saâu xa hôn nöõa laø noùi veà theá gian coù ñaëc tính phaân taùn vaø sau khi phaân taùn, hình thöùc cuûa coõi ngöôøi seõ bieán theå ra sao. Theo ñoù, Nguõ traàn duø naèm trong traïng thaùi vi teá... (Tieåu theá giôùi) hay trong khung caûnh hoaøn vuõ (Ñaïi theá giôùi) ñeàu luoân luoân voâ thöôøng. Khi Nguõ traàn voâ thöôøng thì Nguõ caên cuõng khoâng theå naøo vöõng beàn ñöôïc. Keát quaû, Luïc thöùc, nhaát laø YÙ thöùc laø nhöõng caùi hoaøn toaøn giaû taïo. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta nhaéc laïi lôøi Phaät daïy : “Ai coù Chaùnh


kieán thì nhaän thöùc ñöôïc nhö theá vaø seõ chaéc chaén giaûi thoaùt”.

IV. 175

Noùi veà söï caàn thieát trong vieäc kieåm soaùt ñöôïc caû hai caûm thöùc : Caûm thöùc ngoaïi caûnh vaø caûm thöùc noäi taâm. Ñoàng thôøi vôùi khaû naêng suy luaän moät caùch hôïp lyù (Vijja ¥carana) seõ giuùp cho haønh giaû chaám döùt ñöôïc moät soá taø yù hay phieàn naõo.

IV. 179

Phaùp ñeà caäp veà nhöõng ñoäng löïc hoã trôï ñeå ñaït ñeán Nieát-baøn, vaø nhöõng chöôùng ngaïi caûn trôû söï tieán tôùi muïc tieâu aáy.

V. 165 Noùi veà naêm nguyeân nhaân taïi sao ngöôøi ñôøi

thöôøng chaát vaán moät vò Sa-moân vôùi moät yù nghó khinh thöôøng raèng : “Neáu oâng aáy traû lôøi caâu hoûi moät caùch ñuùng ñaén thì toát, baèng khoâng ta seõ daïy laïi cho oâng ta caùch giaûi ñaùp”. Ñaây chính laø moät yù ñònh toäi loãi do voâ minh ngaõ maïn gaây ra. AÙc taùnh ñoù chæ coù ôû haïng ngöôøi phaøm tuïc chöù khoâng bao giôø phaùt sanh trong taâm moät vò Thaùnh hay Boà-taùt.

V. 167


Phaùp noùi veà phöông phaùp ñeå thanh loïc caùc haøng Taêng löõ trong Giaùo hoäi.

VI. 14, 15 Noùi veà hai nguyeân nhaân haèng gaây ra haäu

quaû trong giôø phuùt laâm chung laø traïng thaùi taâm taùnh eâm dòu hay böùt röùt. YÙ noùi caùi cheát dieãn ra moät caùch bình thaûn hay ñau khoå.

VII. 41 Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta giaûng raèng moät Sa-moân

khi ñaõ coù nhöõng söùc maïnh sieâu phaøm. Neáu vò aáy vui möøng taùn döông söùc maïnh ñoù vöõng chaéc nhö taûng ñaù, tinh tuùy nhö moät chaát nöôùc laáy ra töø nhöõng ñoùa hoa, coù söùc thieâu ñoát nhö löûa, baøng baïc moïi nôi nhö khoâng khí. Hoaëc giaû Sa-moân aáy, cöù xem thöôøng noù, coi nhö khoâng coù gì caû thì naêng löïc sieâu phaøm aáy vaãn coù theå hoã trôï haønh giaû moät caùch höõu hieäu nhö nhau.

VII. 66 Noùi veà cöû chæ toân kính leã baùi, Ñaïi ñöùc

Sa¥r≠putta thuyeát : “Nhöõng haønh vi naøy coù theå giuùp cho ngöôøi Phaät töû quen ñi moät soá ñoäng taùc phaïm haïnh. Nhaát laø thoùi quen aáy laïi höôùng veà ñöùc Phaät, ñöùc Phaùp vaø ñöùc Taêng. Ngoaøi ra; cuõng


coù theå höôùng veà tö töôûng ñoä theá hay mong muoán lôïi tha (Patisantha ¥ra)”.

IX. 6 Noùi veà phöông phaùp tìm hieåu taùnh tình daân

chuùng cuûa moät ñòa phöông xuyeân qua y phuïc, vaät thöïc, choã ôû, laøng xoùm, thaønh thò hay xöù sôû v.v... Moät Sa-moân tröôùc khi truyeàn baù giaùo lyù giaûi thoaùt vaøo moät vuøng môùi caàn phaûi hieåu roõ nhö theá. Nghóa laø söù giaû cuûa Nhö Lai khi ôû trong moät quoác ñoä naøo phaûi thaáy quoác ñoä aáy thích hôïp vôùi mình.

IX. 11 Moät tieáng “Gaàm sö töû” thöù hai cuûa Ñaïi ñöùc

Sa¥r≠putta ñöôïc trình baøy, tröôùc söï chöùng minh cuûa Ñöùc Phaät ngay khi coù moät Tyø-kheo caùo oan veà Ngaøi. Khi aáy Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta chæ mæm cöôøi, roài coâng boá cho moïi ngöôøi bieát nhöõng phaùp giaûi thoaùt khoûi söï oaùn giaän laø hai ñaëc tính khoâng coá chaáp trong baûn ngaõ vaø taâm chaúng bao giôø muoán laøm haïi keû khaùc cuûa moät soá ñaïi Sa-moân.

IX. 13 Ñaây laø baøi luaän ñaïo cuûa ngaøi vôùi Ñaïi ñöùc

Maha¥ Kotthika veà muïc ñích cuûa ñôøi soáng Thaùnh Taêng.


IX. 14 Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta chaát vaán Ñaïi ñöùc Sa¥middhi

veà nhöõng yeáu phaùp giaûi thoaùt, roài coáng hieán theâm moät soá chöùng minh cuûa mình ñeå boå tuùc.

IX. 16 Moät ñoaïn trình baøy veà tính ngay thaúng töï

nhieân cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta duø cho ñoái vôùi nhöõng keû ñoái laäp cuõng vaäy. Ngaøi ñaõ caûi chính moät caâu noùi cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña (Devadatta)... Vì ngaøi cho raèng caâu noùi aáy coù theå bò vò Tyø-kheo ñeán thuaät laïi vôùi ngaøi theâm bôùt. Sau ñoù ñöùc Tröôûng laõo ñaõ thuyeát cho vò Tyø-kheo aáy nghe veà moät tö töôûng vöõng chaéc ñaõ ñöôïc phaùt trieån ñaày ñuû. Tö töôûng aáy khoâng theå bò lung lay bôûi baát cöù aùc yù naøo heát.

IX. 84 Ñeà caäp veà Nieát-baøn (Nibba¥na), moät cöùu caùnh

ñöôïc dieãn taû baèng nhöõng töø ngöõ nhö Voâ sanh, Baát dieät, Tònh laïc, Chaúng caáu hôïp, Khoâng ñieàu kieän v.v... Taát caû ñeàu vöôït khoûi caûm thöùc cuûa con ngöôøi.

X. 7 Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta moâ taû veà nhöõng traïng

thöùc thieàn ñònh cuûa ngaøi. Cuoái cuøng baøi moâ taû


aáy ngaøi ñaõ noùi roõ ñieåm hoäi tuï cuûa nhöõng traïng thaùi aáy laø Nieát-baøn, laø söï chaám döùt sanh dieät.

X. 65 Baøi phaùp coù töïa “Taùi sanh laø moät noãi khoå vaø

khoâng taùi sanh laø moät haïnh phuùc”. X. 66

Nghe ñöôïc giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät, laøm ñöôïc lôøi Phaät daïy laø haïnh phuùc. Khoâng thoûa thích trong vieäc nghe giaùo lyù vaø khoâng thoûa thích trong söï thöïc haønh Phaät giaùo laø moät ñieàu baát haïnh vaø thoaùi hoùa.

X. 67. 68 Nhöõng nguyeân nhaân laøm haêng haùi hay thoái

chí trong vieäc phaùt trieån thieän taùnh. X. 90

Noùi veà möôøi söùc maïnh ñeå giaûi thoaùt nhöõng aùc phaùp ngaám ngaàm trong taâm maø moät vò A-la-haùn luùc coøn phaøm ñaõ nhôø noù maø ñaït tôùi Thaùnh quaû. Möôøi söùc maïnh naøy chæ hieån hieän khi haønh giaû ñaõ vöõng chaéc trong Thieàn ñònh, nhaát laø trong Minh saùt tueä. Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta phaân tích roõ : Söï thanh loïc noäi taâm khoâng phaûi chæ mang laïi söï yeân oån, maø coøn ñaït ñöôïc traïng thaùi trong saùng nöõa.

PHAÙP CUÛA ÑAÏI ÑÖÙC SÄRÖPUTTA


TRONG SAMflYUTTA NIKÄYA

NINAØDA SAM flYUTTA No 24 Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta chæ daãn phöông phaùp thoaùt

khoûi voøng luaân hoài baèng caùch noùi roõ trong söï sanh töû aáy khoå naõo khoâng phaûi chæ phaùt sanh ñôn phöông töø noäi taâm cuûa moät chuùng sanh, maø noù haèng phaùt sanh song song töø taâm cuûa moät chuùng sanh khaùc hay töø ngoaïi caûnh, ôû ñaây aùm chæ söï aûnh höôûng taâm taùnh giöõa ngöôøi naøy vôùi ngöôøi kia vaø nhöõng khoaùi laïc Nguõ traàn.

No 25 Baøi phaùp naøy cuõng ñoàng noäi dung vôùi soá 24,

nhöng coù theâm hai chi tieát laø söï vui vaø söï khoå (Sukha-Dukkha).

No 31 Noùi veà nhöõng ñieàu kieän ñeå keùo daøi kieáp sinh

toàn. (YÙ ñeà caäp veà nhöõng theå chaát vaø vaät thöïc). No 32 Ka¥la¥ra Sutta : Khi ñöôïc Ñöùc Phaät chaát vaán,

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ baïch raèng : Tueä phaân bieät ñaõ giuùp ngaøi hieåu roõ söï ñaéc quaû A-la-haùn vaø cuõng nhôø ñoù ngaøi nhaän thaáy nguyeân nhaân cuûa söï sanh ñaõ bò taän dieät. Haønh ñoäng trong hieän


taïi cuûa moät vò A-la-haùn (hay Phaät) seõ khoâng coù quaû trong töông lai.

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta coøn noùi “Taän dieät töùc laø sanh vónh cöûu” (Kh≠na¥ Ja¥ti). Sau ñoù, ngaøi tieáp tuïc ñaùp nhöõng caâu hoûi saâu xa hôn cuûa Ñöùc Phaät veà nguyeân nhaân vaø khôûi ñaàu cuûa söï SANH, roài ñeán söï TRÖÔÛNG THAØNH cuøng nhöõng traïng thöùc phaùt trieån phuï thuoäc khaùc döï phaàn vaøo vieäc laäp thaønh nhöõng caûm nghó.

Ñöùc Tröôûng laõo ñaõ tieát loä : Chính tueä thaáy roõ moïi vaät ñeàu voâ thöôøng moät caùch chaéc chaén, khoâng nghi ngôø ñaõ giuùp ngaøi gheâ sôï caùc khoaùi laïc töø Nguõ traàn (Nandi).

KHANDHA SAMflYUTTA No 1 Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta caét nghóa tæ mæ veà lôøi noùi

sau ñaây cuûa Ñöùc Phaät : “Ta khoâng theå caûn ñöôïc söï ñau ñôùn cuûa xaùc thaân, nhöng ta coù theå söûa trò noåi nhöõng ñau khoå cuûa linh hoàn”.

No 2 Baøi phaùp noùi veà söï huaán luyeän cuûa Ñaïi ñöùc

Sa¥r≠putta cho nhöõng Tyø-kheo saép ñi haønh ñaïo taïi nhöõng vuøng bieân giôùi xa xoâi. Vì nhöõng Tyø-kheo naøy seõ phaûi ñoái phoù vôùi nhieàu caâu hoûi do nhöõng keû ngoaïi ñaïo chaát vaán. Cuoái thôøi phaùp


ngaøi ñaõ toùm löôïc : Laøm theá naøo ñeå taåy tröø ñöôïc taát caû caùc taùnh tham, saân, si trong Nguõ uaån, ñoù chính laø ñeà taøi maø quyù vò coù theå giaûng cho baát cöù ai nghe veà giaùo phaùp cuûa chö Phaät.

No 122, 123 Noùi veà taàm quan troïng cuûa söï hieåu bieát raèng

“Nguõ uaån chæ laø moät khoái giaû taïo”. Neáu moät ngöôøi ñang trau gioài giôùi haïnh maø yù thöùc ñöôïc nhö vaäy thì coù theå ñaït tôùi Thaùnh löu. Coøn moät baäc ñaõ nhaäp Thaùnh löu roài maø laáy Voâ thöôøng, Khoå naõo, Voâ ngaõ laøm ñeà muïc thì töø baäc Thaùnh thaáp hoï seõ tieán leân baäc Thaùnh cao hôn. Rieâng moät vò A-la-haùn maø coù thoùi quen quaùn töôûng thöôøng xuyeân nhö vaäy thì vò A-la-haùn aáy coù theå ñaït ñöôïc trí tueä vieân giaùc.

No 126 Baøi phaùp noùi veà söï ngu muoäi vaø söï hieåu bieát

khi moät ngöôøi may maén gaëp ñöôïc Phaùp baûo cuûa Ñöùc Phaät.

SAμRÌPUTTA SAM flYUTTA No 1-9 Ñaây laø moät loaït chín baøi phaùp ñaõ ñöôïc Ñaïi

ñöùc Sa¥r≠putta thuyeát veà söï phaùt trieån ñaày ñuû trong chín phaåm traät thieàn ñònh, nghóa laø töø Sô thieàn ñeán traïng thaùi chaám döùt moïi yù nghó, moïi


caûm thöùc, Ngaøi coøn boå tuùc theâm : Trong khi tieán hoùa nhö vaäy, haønh giaû phaûi coi chöøng söï xuaát hieän cuûa Ngaõ maïn. Vì theo taâm yù phaøm tình, khi moät ngöôøi ñaït ñöôïc baát cöù moät phaåm haïnh gì, keû aáy thöôøng cho laø quan troïng, vaø do ñoù caùi TA laïi ñöôïc “Boå Döôõng”.

No 10 Moät laàn noï, gaàn thaønh Ra¥jagaha (Vöông

Xaù). Sau khi ñi khaát thöïc, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ ngoï thöïc gaàn moät tröôøng thaønh. Luùc aáy coù moät nöõ ñaïo só teân laø Sucimukh≠ tôùi gaàn ngaøi vaø hoûi :

– Thöa ngaøi ! Trong khi thoï thöïc ngaøi coù baét buoäc phaûi quay maët veà moät höôùng hay moät soá höôùng naøo coá ñònh nhö nhöõng ñaïo só (dó nhieân ngoaøi Phaät giaùo) hay khoâng ?

Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta vui veû traû lôøi : – Baàn Taêng khoâng höôùng vaøo baát cöù moät

höôùng naøo nhaát ñònh heát. Taát caû phöông höôùng ñoái vôùi baàn Taêng ñeàu nhö nhau. Moät Sa-moân khi ñaõ kieám ñöôïc vaät thöïc baèng moät caùch chôn chaùnh roài thì tröôùc khi thoï höôûng chæ nghó ñeán cha meï hoaëc Thaày Toå. Neáu bieát nhöõng baäc aân nhaân aáy ôû phöông naøo thì Sa-moân coù theå höôùng veà phöông aáy ñeå cuùng döôøng. Nhöng haønh ñoäng ñoù khoâng phaûi laø moät


ngöôõng voïng phöông höôùng, maø chæ ñôn giaûn laø moät phaïm haïnh tri aân.

Nöõ ñaïo só Sucimukh≠ nghe nhöõng lôøi leõ chôn chaùnh aáy vaø nhìn thaáy phong ñoä an tònh cuûa Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta ñaõ kinh caûm moät caùch saâu xa. Sau ñoù, baø lieàn ñi töø ñöôøng naøy sang ñöôøng khaùc, phoá noï ñeán phoá kia maø truyeàn rao leân raèng : “Nhöõng tu só phaùi Sakya (Thích Ca) nuoâi maïng raát chôn chaùnh. Hoï duøng nhöõng vaät thöïc maø khoâng ai coù theå cheâ traùch ñöôïc. Xin quyù vò haûo taâm haõy cuùng döôøng cho hoï”.

(Ngheä thuaät giaûng ñaïo cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta trong baøi naøy, theo D≠gha Nika¥ya 31, cuõng coù khaû naêng caûm hoùa nhö phöông phaùp cuûa Ñöùc Phaät trong Kinh S≠ga¥lava¥da).

SAμLAYAμTANA SAMflYUTTA Noäi dung baøi phaùp naøy coù theå toùm löôïc nhö

sau : “Chính duïc voïng trong nhöõng ñaém say traàn caûnh (Luïc traàn) ñaõ taïo neân voøng sanh töû luaân hoài, chöù khoâng phaûi do nôi Luïc caên vaø ñoái töôïng cuûa chuùng laø Luïc traàn”.

JAMBUKHAμDAKA SAM flYUTTA Kinh goàm phaàn giaûi ñaùp ñeán moät soá caâu hoûi

cuûa ngöôøi chaùu Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta teân laø Jambukha¥


Daka. OÂng aáy laø ñaïo só thuoäc phaùi Paribba¥jaka. Noäi dung coù theå chia ra laøm hai phaàn :

No 1 Giaûng giaûi veà ñaëc tính giaûi thoaùt tuyeät ñoái

cuûa Nieát-baøn. No 2 Phöông phaùp ñeå chöùng ñaït ñöôïc phaåm A-la-

haùn, trình ñoä Thaùnh taâm ñaõ taåy tröø heát tham lam, saân haän, vaø si meâ.

No 3-16 Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta traû lôøi nhöõng caâu hoûi veà

“Nhöõng keû truyeàn baù chôn lyù. Muïc ñích cuûa ñôøi soáng thanh tònh vaø caùc Ñaáng ñaõ tìm ñöôïc nôi an nghæ vónh cöûu”. Noåi baät nhaát laø ngaøi ñaõ laøm cho thính giaû chuù yù vaø gheâ tôûm nhöõng caûm naõo vaø si meâ, nhöõng xaáu xa nhô baån maø baûn taâm con ngöôøi bò phuû kín. Roài ngaøi noùi ñeán caùc phaùp maø ngöôøi ñôøi khoù laøm ñöôïc trong giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät.

INDRIYA SAM flYUTTA No 44 Coù moät laàn ñöôïc Ñöùc Phaät gaïn hoûi, Ñaïi ñöùc

Sa¥r≠putta ñaõ baïch raèng : “Chính nhôø söï khoâng troâng caäy vaøo ñaáng Sieâu thoaùt vaø töø kinh nghieäm


cuûa baûn thaân, Ñaïi ñöùc boãng hieåu ñöôïc naêm söùc maïnh cuûa taâm linh (Nguõ löïc). Nghóa laø nhìn thaáy con ñöôøng daãn ñeán choã baát töû”.

No 48, 50 Phaàn phaùp naøy ñeà caäp troïn veïn veà Nguõ löïc

(Paõnca Bala) vaø trình baøy raát chi tieát do Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Moät choã khaùc trong Kinh coøn goïi “AÁy laø con ñöôøng trí tueä”.

SOTA μPATTI SAM flYUTTA No 55 Phaùp noùi veà boán yeáu toá caàn thieát ñeå nhaäp

Thaùnh löu (Sota¥pattiyamga).

180

PHAÀN THÖÙ NAÊM

ÑAÏI ÑÖÙC SÄRÖPUTTA TRONG TUÙC SANH TRUYEÄN (JÄTAKA)

Theo Kinh ñieån, chuùng ta thaáy raèng Ñaïi ñöùc

Sa¥r≠putta xuaát hieän raát thöôøng trong Tuùc Sanh Truyeän, töùc nhöõng caâu chuyeän veà tieàn thaân cuûa Ñöùc Phaät. Trong ñoù, tieàn thaân Phaät (hay coøn goïi laø Boà-taùt) vaø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ taùi sanh laøm nhieàu nhaân vaät khaùc nhau nhöng coù lieân heä.

Coù nhöõng kieáp soáng, chuùng ta thaáy Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät oâng thaày, coøn ñöùc Boà-taùt laø ngöôøi hoïc troø. Chaúng haïn nhö caùc caâu chuyeän Tuùc Sanh coù teân laø Sus≠ma (soá 163) Cu¥lanandiya (soá 223), S≠lavimamflsa (soá 305), Ka¥randiya (soá 356) vaø Maha¥ Dhammapa¥la (soá 447).

Trong caâu chuyeän ghi sau cuøng, tuy ñöùc Boà-taùt laø ngöôøi hoïc troø vaø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø oâng thaày, nhöng ngöôøi hoïc troø cuõng ñaõ ñem ñeán cho thaày mình moät baøi hoïc giaù trò laø haõy neân phaân bieät moãi haïng ngöôøi maø daïy doã. Khoâng neân


khuyeân nhuû keû khoâng muoán nghe hoaëc khoâng coù yù ñònh tìm hieåu kieán thöùc cuûa mình.

Cuõng coù nhöõng laàn luaân hoài maø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm ngöôøi, coøn ñöùc Boà-taùt laø moät con thuù. Ví duï nhö trong caùc truyeän : Romaka Ja¥taka (soá 227).

Chuyeän Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät ñaïo só raát kheùo leùo, coù theå nuoâi vaø huaán luyeän moät con chim ña ña (tieàn thaân Phaät) theo yù muoán cuûa mình. Vaø chuyeän Bhoja¥janiya Ja¥taka (soá 23) hay Dhammadhena Ja¥taka (soá 122).

Cuõng coù laém khi vai troø cuûa hai vò naøy laïi ñoåi ngöôïc. Chaúng haïn nhö trong Jaruda Pa ¥na (soá 256) vaø truyeän Kundakakucchi Sindhava (soá 254) thì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät con thuù, coøn ñöùc Boà-taùt thì laøm ngöôøi.

Nhöng ngoä nghónh hôn nöõa laø trong caâu chuyeän Kurunga M≠ga, caû ñöùc Boà-taùt laãn Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñeàu sanh laøm thuù.

Phaàn sau ñaây laø nhöõng maãu toùm taét trong Tuùc Sanh Truyeän. ÔÛ ñoù ta thaáy tieàn thaân cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ xuaát hieän moät caùch coù yù nghóa :

No 11. LAKKHANA JÄTAKA


Khi aáy Ñaïi ñöùc Sa ¥r≠putta sanh laøm moät trong hai anh em con moät gia ñình noï. Ngöôøi em (tieàn thaân Sa¥r≠putta) raát thoâng minh, coøn ngöôøi anh thì ngu toái. Caû hai ñaõ giuùp ñôõ cha meï baèng caùch chaên coi moät ñaøn thuù treân ñoài. Töø nhaø hoï ñeán nôi cho ñaøn thuù aên coû phaûi traûi qua moät khu röøng nguy hieåm. Ngöôøi em nhôø oùc thoâng minh ñaõ ñöa baày thuù ñeán nôi moät caùch an toaøn. Nhöng ngöôøi anh ngu doát (tieàn thaân Ñeà-baø-ñaït-ña) ñeán phieân mình ñaõ laøm maát caû ñaøn gia suùc.

No 23. BHOJAÕJANIYA JÄTAKA

Truyeän naøy thuaät laïi kieáp aáy ñöùc Boà-taùt sanh laøm moät con ngöïa chieán phi thöôøng vaø Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät kieám só kî maõ ñöôïc giao phoù traùch nhieäm ñi baét baûy vò vua ñoái nghòch. Sau ñoù ngöôøi kieám só ñaõ thaønh coâng nhôø tinh thaàn beàn chí cuûa oâng vaø söï hy sinh cuûa con ngöïa tuyeät dieäu.

No 69. VISAVANTA JÄTAKA

Caâu chuyeän keå laïi moät con raén (tieàn thaân Sa¥r≠putta) coù moät thöù noïc trò khoûi beänh nan y cuûa ngöôøi, nhöng khi nhaû noïc ra thì raén phaûi


cheát. Keát quaû con raén chòu cheát vì muoán cöùu aân nhaân cuûa mình.

No 99. PAROSAHASSA JÄTAKA

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm ñeä töû cuûa moät ñaïo só tu theo phaùi aån daät. Ngöôøi ñeä töû aáy ñaõ thaáu hieåu roõ raøng moïi caâu noùi vöøa ngaén goïn vöøa cao xa cuûa thaày (tieàn thaân Phaät). Ñaây laø caâu chuyeän ñöôïc xem nhö nhieàu kieáp tu luyeän oùc thoâng minh cuûa ngaøi.

No 122. DUMMEDHA JÄTAKA

Truyeän keå laïi kieáp aáy Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm vua xöù Beùnares (Ba-la-naïi). Ñaây laø moät oâng vua raát thoâng minh, coù taøi nhìn thuù bieát ñöôïc gioáng toát. Luùc ñoù ñöùc Boà-taùt sanh laøm moät con baïch töôïng loaïi quyù, coøn Ñeà-baø-ñaït-ña (Devadatta) ñoàng thôøi laø vua Ma-kieät-ñaø vaø laø chuû con baïch töôïng aáy. Sau ñoù oâng bò maát con voi quyù chæ vì taùnh ganh tò.

No 151. RÄJOVÄDA JÄTAKA

Tieàn thaân cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na laø hai ngöôøi ñaùnh xe ngöïa chieán cuûa hai vöông quoác huøng maïnh.


Moät hoâm noï, caû hai ngöôøi cuøng ñaùnh xe gaëp nhau treân moät con ñöôøng heïp. Moãi beân ñeàu muoán beân kia nhöôøng loái cho mình ñi tröôùc. Vaø hoï ñaõ quyeát ñònh aên thua baèng caùch taùn döông oai löïc cuûa nhöõng nhaân vaät maø hoï kính troïng nhaát.

Keát quaû, ngöôøi ñaùnh xe thöù nhaát (tieàn thaân Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta) thaéng cuoäc, vì oâng ñaõ minh chöùng ñöôïc giôùi ñöùc cuûa vò vua laõnh ñaïo xöù sôû mình. Vò vua ñöôïc ca ngôïi aáy khoâng ai khaùc hôn laø tieàn thaân Ñöùc Phaät.

No 256. ALINACITTA JÄTAKA Chuyeän tieàn thaân Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät

con voi raát khoân ngoan hieàn laønh vaø raát nhôù ôn ngöôøi.

No 206. KURUNGA MIGA JÄTAKA.

Trong kieáp noï, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät con chim goõ kieán, vaø Ñaïi ñöùc Maha¥ Mog-galla¥na sanh laøm moät con ruøa. Caû hai ñaõ hôïp löïc cöùu ñöôïc maïng soáng cuûa baïn mình laø moät con nai töùc laø tieàn thaân Phaät, khoûi taàm saùt haïi cuûa teân thôï saên (tieàn thaân Ñeà-baø-ñaït-ña). Nhöng sau ñoù ñeán löôït con ruøa bò baét vaø nhôø con chim goõ kieán giaûi thoaùt.


No 223. CàLANANDIYA JÄTAKA

Thuôû kia, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät giaùo sö Baø-la-moân, vaø Ñeà-baø-ñaït-ña sanh laøm hoïc troø cuûa ngaøi. Ngaøi luoân luoân khuyeân ñoà ñeä chaúng neân khoù taùnh, hieåm aùc vaø taøn baïo, nhöng lôøi daïy doã aáy ñaõ trôû neân voâ ích.

No 254. KUNDAKA KUCCHI SINDHAVA JÄTAKA

Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät con ngöïa thaät kyø dieäu, vaø ñöùc Boà-taùt laø moät ngöôøi buoân ngöïa. Con ngöïa luùc tröôùc do moät ngöôøi ñaøn baø laøm chuû, nhöng veà sau laïi thuoäc vaøo tay ngöôøi laùi buoân.

No 256. JARUDAPÄNA JÄTAKA Caâu chuyeän noùi veà Maõng xaø vöông (tieàn

thaân Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta) ñaõ giuùp Boà-taùt luùc ñoù laø moät ngöôøi laùi buoân ñeå chuyeân chôû moät soá vaøng baïc maø ngöôøi thöông gia aáy vöøa may thu hoaïch ñöôïc.

No 272. VYAGGA JÄTAKA

Coù moät laàn Tyø-kheo Koka¥lika sanh laøm moät con chaèn tinh, vì theá neân khoâng theå soáng chung


ñöôïc vôùi tieàn thaân hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla ¥na.

No 227. ROMAKA JÄTAKA

Truyeän thuaät Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät ñaïo só raát trí tueä. Vò ñaïo só aáy ñaõ nuoâi vaø huaán luyeän moät con chim ña ña, tieàn thaân ñöùc Boà-taùt.

No 281, 292. ABBHANTARA VAØ SUPATTA

Ñaây laø hai chuyeän keå laïi söï ngaãu nhieân trong kieáp choùt. Truyeän soá 281 thuaät luùc aáy ngaøi Ra¥hula nhôø moät ít nöôùc xoaøi pha ñöôøng cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, ñaõ giuùp cho meï laø moät Tyø-kheo-ni trò khoûi beänh no hôi. Coøn trong caâu chuyeän soá 292 thì Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta ñaõ ñích thaân tìm hoä nhöõng moùn aên deã tieâu ñeå giuùp baø. Ñaây laø keát quaû cuûa vieäc moät kieáp tröôùc baø ñaõ nuoâi döôõng tieàn thaân cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Ra¥hula.

No 310. SAYHA JÄTAKA

Kieáp aáy Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät oâng vua coù vieân caän thaàn teân Sayha laø tieàn thaân Ñeà-baø-ñaït-ña. Vua sai ngöôøi caän thaàn ñi chieâu duï moät ñaïo só thoâng thaùi vöøa laø baïn cuõ


cuûa vua veà giuùp trieàu ñình, nhöng vieäc chieâu duï ñaõ thaát baïi. Vò ñaïo só thoâng thaùi aáy chính laø tieàn thaân Ñöùc Phaät.

No 313. KHANTIVÄDI JÄTAKA

Tích thuaät khi ñöùc Boà-taùt sanh laøm moät ñaïo só raát ñöùc haïnh. Ngöôøi thuôû baáy giôø vaãn goïi ngaøi laø moät ñaïo só nhaãn naïi (Khantava¥di), ñoàng thôøi Ñeà-baø-ñaït-ña sanh laøm moät vò vua hung baïo. Ñeå thaùch thöùc ñöùc nhaãn naïi, baïo vöông ñaõ ñem vò ñaïo só kia ra haønh haï moät caùch taøn nhaãn, nhöng khoâng lay chuyeån noåi phaïm haïnh cuûa ngöôøi chôn tu. Keát quaû ñöùc nhaãn naïi cuûa vò ñaïo só ñaõ caûm hoùa ñöôïc vieân quan toång chæ huy quaân ñoäi trong trieàu ñình (tieàn thaân Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta, vaø chính vò voõ quan naøy ñaõ ñeán baêng boù nhöõng veát thöông cho ñöùc Boà-taùt.

No 315. MAMSA JÄTAKA

Khi aáy, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät ngöôøi thôï saên vaø ñöùc Boà-taùt laøm con trai moät ngöôøi laùi buoân. Luùc caû hai quen nhau vaø trôû thaønh baïn höõu, thanh nieân laùi buoân ñaõ duøng nhöõng lôøi leõ chôn chaùnh ñeå thuyeát phuïc baïn mình töø boû caùi ngheà hung aùc aáy.


No 361. VANNARODHA JÄTAKA

Truyeän noùi veà kieáp choùt khi hai vò ñaïi ñeä töû Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na coøn ñang soáng trong moät nôi vaéng veû. Luùc aáy, coù moät ngöôøi aên xin haèng soáng nhôø vaät thöïc coøn dö cuûa hai ngaøi. Nhöng teân aên maøy laïi coù aùc yù muoán gaây söï baát hoøa giöõa hai ngaøi. Keát quaû ngöôøi aên xin ñaõ thaát baïi vì hai vò ñaïi ñeä töû naøy luùc naøo cuõng caûnh giaùc, khoâng nghe nhöõng lôøi gieøm sieåm xaáu xa vaø sau cuøng ñoàng baûo haén haõy ñi nôi khaùc.

Trong Tuùc Sanh Truyeän coù ñoaïn coøn thuaät laïi raèng : Tröôøng hôïp töông töï nhö theá ñaõ xaûy ra trong moät kieáp noï, khi ngöôøi aên xin kia sanh laøm moät con choù soùi, coøn hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na sanh laøm moät con sö töû vaø moät con coïp.

No 412. KOTISIMBALI JÄTAKA

Tích keå laïi khi Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm oâng vua xöù Garada hay coøn goïi laø vua Supanna. (Supanna Ra¥ja). Vò vua naøy ñaõ cöùu soáng moät caây coå thoï khoûi bò haïi vì nôi ñoù laø choã ôû cuûa moät vò thoï thaàn (tieàn thaân Boà-taùt).


No 444. KANHA DIPÄYANA JÄTAKA

Kieáp ñoù Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta sanh laøm moät vò ñaïo só teân Änimandiviya ñaõ bò moät oâng vua keát toäi oan vaø ñem ra haønh haï baèng caùch duøng khí giôùi ñaâm xuyeân qua thaân theå. Nhöng vò ñaïo só vaãn giöõ haïnh nhaãn naïi, khoâng ñeå taâm oaùn haän vaø ghi nhôù raèng ñoù chæ laø keát quaû cuûa nhöõng nghieäp aùc töø kieáp tröôùc.

Ñöùc Boà-taùt luùc aáy cuõng laø moät ñaïo só, baäc huynh tröôûng cuûa tieàn thaân Sa ¥r≠putta teân laø Kanda Dipa ¥yana, ñaõ heát lôøi ca ngôïi thaùi ñoä cao thöôïng cuûa ngöôøi sö ñeä mình.

No 472. MAHÄ PADUMA JÄØTAKA

Truyeän keå luùc Boà-taùt sanh laøm Hoaøng töû Maha¥ Paduma vaø tieàn thaân cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta laø moät vò thaàn nuùi. Nhôø vò thaàn aáy maø ngaøi Hoaøng töû thoaùt cheát.

190

PHUÏ LUÏC NHÖÕNG THAÙNH TÍCH CUÛA HAI ÑAÏI ÑÖÙC

SÄRÖPUTTA VAØ MAHÄ MOGGALLÄNA Treân ngoïn ñoài AØSanõchi ôû Bhopal. Sanõchi coù

teân cuõ laø Kakanara vaø trong boä Maha¥vansa goïi laø Chetigiri. Coù nhöõng di tích cuûa möôøi ngoâi Baûo thaùp. Nhöõng di tích aáy naèm trong soá caùc coâng trình kieán truùc xöa nhaát coøn toàn taïi treân xöù AÁn Ñoä.

Vôùi nhöõng neùt kieán truùc coå kính vaø ngheä thuaät ñieâu khaéc thaàn kyø, ngöôøi ta phaûi coâng nhaän raèng noù ñöôïc kieán taïo trong moät thôøi kyø Phaät giaùo cöïc thònh vaø ñaõ bieåu loä neàn vaên minh cao ngaát cuûa Phaät giaùo. Nhöõng ñaëc ñieåm, chaúng haïn nhö voâ soá neùt chöõ khaéc treân ñoù ñaõ ñöôïc ngöôøi ta cheùp laïi vaø caùc nhaø khaûo coå ñaõ xaùc nhaän raèng chuùng ñöôïc taïo laäp vaøo khoaûng thôøi ñöùc vua A Duïc (Asoka Ra¥ja¥), nghóa laø vaøo khoaûng theá kyû thöù III tröôùc Taây lòch. Moät soá caùc di tích aáy ñöôïc baûo toàn nguyeân veïn, trong khi nhöõng caùi kia bò phoâi pha bôûi thôøi gian troâi


qua haèng bao nhieâu theá kyû neân chæ coøn laïi baèng nhöõng moâ ñaát vaø ñaù.

Moät trong nhöõng Thaùnh tích aáy laø ngoâi Baûo thaùp thöù ba baây giôø vaãn toàn taïi vaø raát noåi tieáng. Chính oâng Alexander Cunningham vaø Ñaïi uùy F. C. Meisey ñaõ khaùm phaù ra caùc di Thaùnh theå cuûa hai vò Ñaïi ñeä töû Phaät laø caùc ñöùc A-la-haùn Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na vaøo naêm 1851.

Cuõng trong thôøi gian ñoù, ngöôøi ta coøn tìm ra nhieàu Thaùnh theå löu laïi cuûa nhò vò A-la-haùn noùi treân trong moät Baûo thaùp taïi vuøng Satadha¥ra caùch Sanõchi chöøng saùu daëm.

Khi chaân truïc ôû trung taâm Baûo thaùp taïi Sanõchi bò suïp saâu vaøo loøng ñaát roài, ngoïn ñoài Bhopal chæ coøn loù leân nhö moät phieán ñaù cao khoaûng naêm thöôùc Anh vaø naèm theo höôùng Nam Baéc.

Beân döôùi taûng ñaù töôûng nhôù aáy, ngöôøi ta tìm thaáy hai chieác hoäp laøm baèng sa thaïch maøu xaùm. Moãi caùi coù nhöõng doøng ñieâu khaéc ñôn giaûn baèng neùt chöõ Brahmin treân naép hoäp.

Chieác hoäp naèm ôû phía Nam coù khaéc chöõ “S” nghóa laø di tích cuûa ngaøi A-la-haùn Sa¥r≠putta,


trong khi chieác hoäp naèm ôû phía Baéc mang caâu chuyeän truyeàn kyø cuûa Ñaïi ñöùc Maha ¥ Moggalla¥na, hay noùi caùch khaùc ñoù laø di tích cuûa moät ñaïi A-la-haùn coù nhieàu thaàn thoâng nhaát trong caùc moân ñeä cuûa Ñöùc Phaät.

Chieác hoäp naèm cöïc Nam laïi chöùa moät hoäp con khaùc, phaúng vaø roäng laøm baèng chaát baïch nu. Hoäp aáy roäng khoaûng hôn saùu taác vaø cao chöøng ba taác Anh. Beà maët cuûa noù thaät cöùng vaø boùng nhaün. Ngay caû chieác hoäp lôùn ñöïng noù, neáu cho moät ngöôøi thôï chaïm hay tieän troâng thaáy hoï seõ taám taéc khen raèng “Noù ñaõ ñöôïc taïo ra do moät baøn tay tinh xaûo nhaát”.

Xung quanh caùi hoäp con laø nhöõng maûnh goã ñaøn höông maø ngöôøi ta tin raèng ñoù chính laø caùc vaät coøn laïi cuûa nhöõng chieác hoøm ñöïng ñeå thieâu Thaùnh theå cuûa hai vò A-la-haùn kia. Beân trong ngoaøi caùc di Thaùnh theå ra, ngöôøi ta coøn tìm thaáy nhieàu loaïi ngoïc thaïch quyù giaù. Chieác hoäp con naøy coøn chöùa moät maûnh xöông (Xaù lôïi) cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta. Ñoù laø Xaù lôïi duy nhaát daøi ñeán moät taác Anh.

Coøn chieác hoäp naèm phía Baéc cuõng chöùa moät hoäp vuoâng nhoû laøm baèng baïch nu khaùc. Töông


töï nhö chieác hoäp beân naøy, nhöng noù nhoû, nheï hôn vaø beà maët meàm hôn. Beân trong coù chöùa hai vieân ngoïc Xaù lôïi cuûa Ñaïi ñöùc Maha ¥ Moggalla¥na. Trong hai vieân aáy, vieân lôùn nhaát daøi khoaûng non nöûa taác Anh.

Maët trong moãi chieác naép cuûa hai chieác hoäp nhoû ñöïng Xaù lôïi aáy coù khaéc saâu baèng moät thöù möïc ñaëc bieät hai chöõ “SA” (coù nghóa laø chieác hoäp naøy ñöïng Xaù lôïi cuûa ngaøi Sa ¥r≠putta) vaø chöõ “MA” (coù nghóa laø Xaù lôïi cuûa Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na).

Theo nhöõng chöõ khaéc ôû Baûo thaùp maø oâng Cunningham ghi laïi thì hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na laø nhöõng moân ñeä daãn ñaàu cuûa Ñöùc Phaät. Do ñoù caùc ngaøi thöôøng ñöôïc Kinh saùch noùi ñeán nhö nhöõng ñeä töû tay maët vaø tai traùi cuûa Ñöùc Boån Sö.

Ngoaøi ra, nhöõng tro coát cuûa caùc ngaøi cuõng ñöôïc baûo toàn kyõ löôõng sau leã Thaùnh hoûa vaø ñöôïc löu thôø cuøng hai vò trí laø beân maët vaø beân traùi cuûa ñaáng Toaøn giaùc nhö luùc Ngaøi coøn taïi theá (Theo cuoán Bhilsa Topes - 300).

Dieãn taû nhö vaäy laø caên cöù vaøo moät söï thaät maø Ñöùc Phaät thöôøng laøm khi coøn sanh tieàn laø


Ngaøi hay ngoài quay maët veà höôùng Ñoâng, Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta haàu beân phaûi, coøn Ñaïi ñöùc Maha¥ Moggalla¥na haàu beân traùi cuûa Ngaøi, töùc laø phía Nam vaø phía Baéc theo phöông höôùng vaäy.

Moät trong nhöõng cuoán saùch maø oâng Cun-ningham vieát ñeå laïi, coù löu chuù goïi ñoù laø ñoaïn noùi veà nhöõng ñaøi kyû nieäm Ñöùc Phaät taïi ñòa phöông (Buddha Bhita). OÂng ta ñaõ tìm ra hai vuoâng hoäp laøm baèng chaát baïch nu coù vaân nhaït cuõng ñöïng Thaùnh vaät trong moät Baûo thaùp taïi Satadha¥ra. Nhöõng vuoâng hoäp naøy cuõng coù chaïm khaéc gioáng nhö hai caùi ôû Sanõchi : YÙ noùi ñoù laø Toân haøi cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha¥ Moggalla¥na. Ngoâi Baûo thaùp naøy coù nhieàu daáu hieäu cho ta bieát laø ñaõ bò nhieàu laàn cöôùp ñoaït. Tuy nhieân, ngoïc Xaù lôïi trong ñoù vaãn coøn löu laïi an toaøn.

OÂng Cunningham, ngöôøi toû ra raát gioûi veà moân khaûo coå ñaõ löu laïi moät phoùng söï töôøng trình, nhieàu chi tieát nhaát veà moïi vaán ñeà trong vieäc ñaøo xôùi nhöõng bí vaät.

Nhöõng bí vaät aáy ñöôïc ñem ra aùnh saùng moät caùch roõ raøng giaù trò, ñaày toân kính. Vaø giôø ñaây naèm troïn trong caùc Baûo thaùp maø chuùng ta vöøa


baøn ñeán. Cuõng chính nhôø oâng maø söï tin töôûng ñoái vôùi nhöõng Thaùnh vaät naøy ñöôïc trôû neân chaéc chaén vaø laâu daøi.

Theo AÁn Söû, caùc Thaùnh vaät trong caû hai Baûo thaùp tröôùc ñaây ñaõ bò ngöôøi Anh dôøi veà nöôùc vaø ñaët taïi Vieän Baûo Taøng Victoria vaø Albert nhöng coù vaøi söï traùi ngöôïc do lôøi moâ taû cuûa oâng Cunningham veà nhöõng vuoâng hoäp ñöïng ngoïc Xaù lôïi vaø nhöõng chieác hoäp vöøa keå, trong ñoù Xaù lôïi ñöôïc taøng tröõ, ñaõ cho ta coù lyù do maø tin raèng chính oâng hoaëc moät nhaân vaät khaûo coå naøo khaùc ñaõ di chuyeån caùc vieân ngoïc Xaù lôïi töø Sanõchi ñeán ñöïng trong hoäp vuoâng nhoû maø sau naøy ngöôøi ta tìm ra taïi Satadha ¥ra. Do ñoù, nhöõng chieác hoäp nhoû trong caùc hoäp lôùn maø ngöôøi sau naøy khoâng bieát roõ goác tích moät caùch quaû quyeát laø nhöõng chieác hoäp ôû Sanõchi.

Rieâng nhöõng Thaùnh vaät Xaù lôïi ñaõ ñöôïc baûo toàn ôû Baûo Taøng Vieän Victoria vaø Albert cho tôùi naêm 1939 thì hoäi Ñaïi Boà Ñeà Traøng AÁn Ñoä (Maha ¥ Bodhi Society) ñaõ gôûi ñeán chính phuû Anh moät vaên thö yeâu caàu hoaøn traû nhöõng baùu vaät aáy laïi cho AÁn Ñoä. Lôøi yeâu caàu ñoù ñaõ moät laàn ñöôïc chaáp nhaän nhöng vaøo naêm aáy ñeä nhò


theá chieán laïi buøng noå. Söï hoaøn chuyeån Thaùnh tích ñaõ bò hoaõn laïi vì lyù do an ninh. Ñeán ngaøy 24 thaùng 12 naêm 1946, coâng vieäc aáy môùi ñöôïc thöïc hieän.

Vaøo ngaøy ñoù, moïi Xaù lôïi Thaùnh vaät ñaõ ñöôïc chaùnh phuû Anh trao laïi cho caùc ñaïi dieän hoäi Ñaïi Boà Ñeà Traøng taïi hai Vieän Baûo Taøng Victoria vaø Albert. Sau ñoù, cuoäc leã chuyeån hoaøn veà cöïu thoå ñaõ xaûy ra moät caùch troïng theå.

Tuy nhieân, tröôùc khi ñem veà taøng tröõ taïi AÁn Ñoä, caùc ngoïc Xaù lôïi ñöôïc chuyeån sang xöù Tích Lan vaø ñöôïc daân chuùng Tích Lan cung nghinh moät caùch haân hoan vaø suøng kính.

Vaøo naêm 1947, caùc ngoïc Xaù lôïi ñaõ ñöôïc trình baøy cho daân chuùng leã baùi trong thôøi gian hai thaùng röôõi taïi Vieän Baûo Taøng Colombo. Theo söï phoûng ñoaùn, trung bình cuõng coù hai trieäu ngöôøi ñeán leã baùi. Ngöôøi ta coøn thuaät laïi raèng khoâng chæ nhöõng ngöôøi theo Ñaïo Phaät, maø coù caû ñeán raát ñoâng tín ñoà AÁn Ñoä giaùo vaø Thieân Chuùa giaùo cuõng ñeán chieâm baùi ngoïc Xaù lôïi.

Ñoaïn ñöôøng keá tieáp ñeå cung thænh Xaù lôïi laø töø Tích Lan ñeán moät ngoâi chuøa môùi ñang ñöôïc xaây döïng ñeå taùi phuïng thôø taïi Sanõchi, gaàn thuû


phuû Calcutta. ÔÛ ñoù, ngöôøi ta laïi moät laàn nöõa, ñem ngoïc Xaù lôïi tröng baøy cho daân chuùng leã baùi taïi chuøa Derama Ra¥jika, vì ñoù laø truï sôû trung öông cuûa hoäi Ñaïi Boà Ñeà AÁn Ñoä. Nhöõng caûnh töôïng ngöôõng voïng vaø suøng baùi Thaùnh tích moät caùch taáp naäp nhö ôû Tích Lan laïi cuõng xaûy ra ôû ñaây.

Haèng hai ba tuaàn leã lieân tieáp, nhöõng ñoaøn ngöôøi chen chuùc nhau khoâng döùt ñaõ ñeán ngoâi Quoác Töï AÁn Ñoä ñeå chieâm baùi töø saùng ñeán chieàu toái. Haàu heát nhöõng ngöôøi ñeán leã baùi laø theo AÁn Ñoä giaùo, nhöng cuõng coù moät soá lôùn nhöõng ngöôøi theo caùc ñaïo khaùc. Nhöng taát caû ñeán ñoù ñeàu leã baùi moät caùch voâ cuøng kính caån.

Cuõng coù nhieàu ñoaøn chieâm baùi töø caùc nôi xa xoâi trong vaø ngoaøi nöôùc AÁn Ñoä taáp naäp veà chieâm ngöôõng di tích cuûa hai baäc toái thöôïng xöù Phaät naøy.

Keá ñoù laø lôøi thænh caàu cuûa chính phuû Mieán Ñieän. Hoï cuõng ao öôùc Xaù lôïi ñöôïc ñem ñeán tröng baøy ôû nöôùc hoï cho daân chuùng leã baùi. Söï thænh caàu naøy ñaõ ñöôïc hoan hyû chaáp thuaän. Vì vaäy, moät cuoäc leã tieáp röôùc long troïng ñöôïc cöû haønh taïi Mieán Ñieän ñaõ laøm soáng laïi moät thôøi gian


vaøng son an laïc nhaát tröôùc ñaây khi Phaät giaùo coøn cöïc thònh. Ñeå cho moïi ngöôøi ñeàu coù moät dòp chieâm baùi, caùc vieân ngoïc Xaù lôïi ñaõ ñöôïc cung nghinh voøng quanh trong xöù, doïc theo nhieàu con soâng treân moät thuyeàn roàng (Irrawaddy) töø Mandalay ñeán Rangoon. Chieác thuyeàn roàng cho Xaù lôïi chaïy baèng hôi nöôùc naøy ñöôïc nhöõng chieác thuyeàn khaùc trang trí moät caùch loäng laãy theo phong tuïc Mieán Ñieän hoä toáng. Vaø taïi moãi thaønh phoá doïc theo hai beân bôø soâng nhöõng Thaùnh tích Xaù lôïi laïi ñöôïc daân chuùng röôùc leân bôø, ñem an vò trong moät ngoâi chuøa chính taïi nôi aáy cho daân chuùng leã baùi. Ñoàng thôøi caùc cuoäc leã khaùc cuõng ñöôïc toå chöùc.

Ñaõ coù khoâng bieát bao nhieâu ngaøn ngöôøi töø nhöõng laøng maïc keá caän ñeán nghe phaùp vaø caàu kinh. Ñieàu ñaùng chuù yù laø trong thôøi gian Xaù lôïi ñöôïc röôùc leân an vò nhö theá nhöõng buoåi thuyeát phaùp vaø nhöõng thôøi caàu kinh ñaõ ñöôïc toå chöùc lieân tuïc suoát ngaøy laãn ñeâm.

Ñoaïn ñeå ñaùp öùng lôøi thænh caàu cuûa chính phuû Neùpal, ngoïc Xaù lôïi laïi ñöôïc ñöa sang Neùpal vaø Ladakh.


Sau moät thôøi gian cung nghinh khaép nôi cho ngöôøi ñôøi chieâm baùi, Xaù lôïi ñöôïc röôùc veà AÁn Ñoä, vaø chính phuû Mieán Ñieän ñaõ thænh caàu ñeå ñöôïc chia moät phaàn Xaù lôïi ñem veà Mieán Ñieän taïo Baûo thaùp phuïng thôø.

Giaùo Hoäi Ñaïi Boà Ñeà Traøng cuûa AÁn Ñoä ñaõ chaáp thuaän lôøi yeâu caàu ñoù, vaø chính vò Thuû Töôùng nöôùc Mieán Ñieän ñaõ ñích thaân bay sang Calcutta tieáp nhaän. Hai nöôùc naøy cuõng toå chöùc moät cuoäc leã trao Xaù lôïi troïng theå vaøo ngaøy 20 thaùng 10 naêm 1950.

Phaàn Xaù lôïi phaân phoái cho Mieán Ñieän sau naøy ñaõ ñem phuïng thôø taïi ngoâi Laïc Theá Töï maø ngöôøi Mieán Ñieän goïi laø KABA AYE JEDI dòch sang tieáng Anh laø World Peace Pagoda.

Ngoâi chuøa naøy ñöôïc xaây beân caïnh toøa Ñeä Luïc Ñaïi Hoäi Keát Taäp Phaät giaùo, moät cô quan cao caáp Phaät giaùo gaàn Rangoon. Nhieàu cuoäc leã thaät trang nghieâm cho vieäc ñaêng quang vaø an vò Xaù lôïi ñaõ ñöôïc toå chöùc keùo daøi töø ngaøy 5 ñeán ngaøy 11 thaùng 3 naêm 1952.

Moät phaàn Xaù lôïi khaùc cuõng ñöôïc coáng hieán cho daân toäc Tích Lan ñeå phuïng thôø trong moät


ngoâi Baûo thaùp môùi do hoäi Ñaïi Boà Ñeà Traøng (Mahaø Bodhi) Tích Lan xaây caát.

Trong khi soaïn giaû ñang ghi cheùp laïi caùc dieãn tieán lòch söû naøy, nhöõng vieân ngoïc Xaù lôïi aáy ñöôïc taïm thôøi an vò trong moät ngoâi chuøa cuûa Giaùo Hoäi Ñaïi Boà Ñeà Traøng Tích Lan taïi thuû ñoâ Colombo ñeå cho coâng cuoäc kieán truùc hoaøn taát.

Rieâng phaàn nöôùc AÁn Ñoä, ngaøy 30 thaùng 11 naêm 1958 nhöõng Thaùnh theå vaät löu theá nhö chuùng ta vöøa noùi, laïi ñöôïc taùi an vò ôû Sanõchi, trong Baûo thaùp, taïi moät ngoâi chuøa nguy nga traùng leä. Ngoâi chuøa vaø Baûo thaùp naøy ñaõ ñöôïc xaây caát vôùi moät coâng trình vó ñaïi laø coát ñeå taùi phuïng trì Xaù lôïi vaäy.

Giôø ñaây Xaù lôïi ñaõ trôû veà coá thoå vaø gieo vaøo loøng Phaät töû ñeán haønh höông töø khaép caùc nöôùc boán phöông treân theá giôùi moät söï suøng kính saâu xa vaø khieán hoï chaúng bao giôø queân ñöôïc ñôøi soáng cuûa nhöõng Thaùnh nhôn ñeä töû öu tuù nhaát cuûa moät ñaáng Toaøn giaùc.

Nhöõng vò ñaõ gaët haùi ñöôïc caùc Thaùnh quaû cao thöôïng nhaát, ñaày ñuû nhaát trong giaùo lyù cuûa chö Phaät.


Hai caùi teân Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na (Xaù-lôïi-phaát vaø Muïc-kieàn-lieân) aáy töø nay cho ñeán heát naêm ngaøn naêm seõ soáng song song vôùi taùm muoân boán ngaøn phaùp moân cuûa Ñöùc Phaät nhö moät söùc maïnh hoä phaùp, hay moät göông saùng löu truyeàn.

Dòch xong taïi Saøi Goøn thaùng 12 naêm 1966 Dòch giaû NGUYEÃN ÑIEÀU

202

MUÏC LUÏC

Lôøi noùi ñaàu................................................................ 5

PHAÀN THÖÙ NHAÁT

– Töø khi sanh ra ñeán luùc ñaït Thaùnh quaû................... 9

PHAÀN THÖÙ HAI

– Trí duyeân vieân maõn.............................................. 35

PHAÀN THÖÙ BA

– Ñoaïn choùt cuûa cuoäc ñôøi Ngaøi traû moùn nôï traàn cuoái cuøng.............. 115

PHAÀN THÖÙ TÖ

– Phaùp cuûa Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta .............................. 151

PHAÀN THÖÙ NAÊM – Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta trong Tuùc Sanh Truyeän ........ 173

PHUÏ LUÏC

– Nhöõng Thaùnh tích cuûa hai Ñaïi ñöùc Sa¥r≠putta vaø Maha ¥ Moggalla¥na......... 183

Muïc luïc ................................................................. 195

http://www.buddhismtoday.com/viet/pgtg/nguoi/039-Sariputta.htm

CUOÄC ÑÔØI TOÂN GIAÛ XAÙ LÔÏI PHAÁT

Anh ngöõ : HELLMUTH HECKER

Dòch giaû : NGUYEÃN ÑIEÀU

Chòu traùch nhieäm xuaát baûn : NGUYEÃN THANH XUAÂN Bieân taäp : PHUØNG SÓ HOØA

Söûa baûn in : HOAØNG MINH

Trình baøy : KIM THUÛY

Bìa : CHAÙNH TAÂM NGHIEÂM

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO Nhaø soá 4 - loâ 11 - Traàn Duy Höng - Haø Noäi

ÑT : (04) 5566701 – FAX : (04).5566702

In : 1000 baûn, khoå 14,5x20,5 cm Taïi : Xí nghieäp in Nguyeãn Minh Hoaøng, 100 Leâ Ñaïi Haønh P.7 Q.11 TP. HCM - ÑT : (08) 8555812 Soá xuaát baûn : 61-131/XB-QLXB ngaøy 03-02-2005

In xong vaø noäp löu chieåu Quyù IV naêm 2005

CUOÄC ÑÔØI TOÂN GIAÛ XAÙ LÔÏI PHAÁT (SÄRÖPUTTA) · 8 cuoÄc ÑÔØi toÂn giaÛ xaÙ...

Documents

Transcript of CUOÄC ÑÔØI TOÂN GIAÛ XAÙ LÔÏI PHAÁT (SÄRÖPUTTA) · 8 cuoÄc ÑÔØi toÂn giaÛ xaÙ...