CÜMLEDE ANLAMCÜMLEDE ANLAM

BU BAŞLIKTA İŞLEYECEĞİMİZ KONULARBU BAŞLIKTA İŞLEYECEĞİMİZ KONULAR

1.1. CÜMLE NEDİR ?CÜMLE NEDİR ?

2.2. CÜMLEDE KONUCÜMLEDE KONU

3.3. CÜMLE OLUŞTURMACÜMLE OLUŞTURMA

4.4. CÜMLE TAMAMLAMACÜMLE TAMAMLAMA

5.5. CÜMLEDE ANLATIMCÜMLEDE ANLATIM

6.6. CÜMLENİN NİTELİKLERİCÜMLENİN NİTELİKLERİ

7.7. CÜMLE TÜRLERİCÜMLE TÜRLERİ

8.8. CÜMLEDE VURGUCÜMLEDE VURGU

1 .CÜMLE (TÜMCE)1 .CÜMLE (TÜMCE)

Duygularımızı ,düşüncelerimizi ve Duygularımızı ,düşüncelerimizi ve olayları anlatmak için kullandığımız söz olayları anlatmak için kullandığımız söz dizisine denir. Cümle yargı ya da dizisine denir. Cümle yargı ya da yargılardan oluşur. yargılardan oluşur.

Bir cümlenin anlamını çözümlemek Bir cümlenin anlamını çözümlemek için yapılacak ilk iş yüklemi tespit için yapılacak ilk iş yüklemi tespit etmektir. Vurgulanan düşünce genellikle etmektir. Vurgulanan düşünce genellikle yüklemden önce gelir.yüklemden önce gelir.

2. CÜMLEDE KONU2. CÜMLEDE KONU

Konu, anlatılmak istenendir. Bu Konu, anlatılmak istenendir. Bu cümlede anlatılmak istenen nedir? cümlede anlatılmak istenen nedir? Sorusu konuyu verir.Sorusu konuyu verir.

“ “ Yazar romancılığımıza yeni bir soluk Yazar romancılığımıza yeni bir soluk ve anlayış getirmiştir.”ve anlayış getirmiştir.”

Cümlenin konusu yazarın Cümlenin konusu yazarın romancılığımıza katkılarıdır.romancılığımıza katkılarıdır.

3. CÜMLE OLUŞTURMA3. CÜMLE OLUŞTURMACümle oluşturulurken yükleme dikkat Cümle oluşturulurken yükleme dikkat

edilmeli önce yüklem bulunmalıdır daha edilmeli önce yüklem bulunmalıdır daha sonra diğer ögeler yerleştirilmelidir.sonra diğer ögeler yerleştirilmelidir.

Örnek:Örnek:

1.Bir 2.Şakası 3.alışkanlık 4. yoktur 1.Bir 2.Şakası 3.alışkanlık 4. yoktur 5.öğretmendir 6.pek yaman 7. ve hiç5.öğretmendir 6.pek yaman 7. ve hiç

4. CÜMLE TAMAMLAMA4. CÜMLE TAMAMLAMAKimi zaman bir yargı bütünlüğünden bir Kimi zaman bir yargı bütünlüğünden bir sözcük yada sözcük öbeği çıkarılmış sözcük yada sözcük öbeği çıkarılmış olabilir. Yargının anlamsal ve anlatımsal olabilir. Yargının anlamsal ve anlatımsal bütünlüğü göz önünde bulundurularak bütünlüğü göz önünde bulundurularak bu eksik tamamlanır.bu eksik tamamlanır.Tamamlanacak ve tamamlayacak cümleler ya Tamamlanacak ve tamamlayacak cümleler ya

da sözler arasında;da sözler arasında;• Anlamsal ilişki doğru kurulmalıdır.Anlamsal ilişki doğru kurulmalıdır.• Zaman ve kişi yönünden uyum olmalıdır.Zaman ve kişi yönünden uyum olmalıdır.• Cümleleri anlamca bağlamak için uygun Cümleleri anlamca bağlamak için uygun

bağlaçlar kullanılmalıdırbağlaçlar kullanılmalıdır

Örnek : İnsanlar bilerek ya da Örnek : İnsanlar bilerek ya da bilmeyerek doğanın dengesini bilmeyerek doğanın dengesini bozuyorlar, sonra aynı doğayı bozuyorlar, sonra aynı doğayı korumak için sempozyumlar korumak için sempozyumlar düzenleyip, dernekler kuruyorlar; düzenleyip, dernekler kuruyorlar; çünkü...çünkü...

Hangisi ile tamamlanamaz.Hangisi ile tamamlanamaz. A ) Doğanın kendileri için yaşamsal A ) Doğanın kendileri için yaşamsal

değerini biliyorlar.değerini biliyorlar.      B ) Yanlış yaptıklarının bilincindeler.B ) Yanlış yaptıklarının bilincindeler. C ) Kendilerini affettirmek istiyorlar.C ) Kendilerini affettirmek istiyorlar. D)  Doğayı taklit etmek istiyorlar.D)  Doğayı taklit etmek istiyorlar.

5. CÜMLEDE ANLATIM5. CÜMLEDE ANLATIM Öznel (Anlatım) Yargılı Cümleler :Öznel (Anlatım) Yargılı Cümleler :

Kişilerin duygu ve düşüncelerine bağlı Kişilerin duygu ve düşüncelerine bağlı olan, bu nedenle de kişiden kişiye olan, bu nedenle de kişiden kişiye değişebilen yargılardır. Öznel anlatımda değişebilen yargılardır. Öznel anlatımda kişi, cümleye kendi duygularını katar, bir kişi, cümleye kendi duygularını katar, bir yorum yapar. Bu tür yargılar, "bence, yorum yapar. Bu tür yargılar, "bence, bana göre" anlamı taşır.bana göre" anlamı taşır.

Aydın Ege’nin en güzel şehridir.Aydın Ege’nin en güzel şehridir. Şair insana huzur veren dizelerle Şair insana huzur veren dizelerle

sesleniyor.sesleniyor.

Nesnel (Anlatım)Yargılı Cümleler :Nesnel (Anlatım)Yargılı Cümleler : Söz söyleyen kişinin düşünce ve Söz söyleyen kişinin düşünce ve duygularına değil, nesnenin, varlığın kendi duygularına değil, nesnenin, varlığın kendi gerçeğine dayanan, dolayısıyla kişilere göre gerçeğine dayanan, dolayısıyla kişilere göre değişmeyen yargılardır. Bu tür yargıların, değişmeyen yargılardır. Bu tür yargıların, yorum ve değerlendirme içermeme, yorum ve değerlendirme içermeme, kanıtlanabilir özellikte olma, herkes için aynı kanıtlanabilir özellikte olma, herkes için aynı anlamı taşıma, akla ve mantığa dayalı olma anlamı taşıma, akla ve mantığa dayalı olma gibi özellikleri vardır.  gibi özellikleri vardır. 

Aydın, incir üretiminde dünya lideridir.Aydın, incir üretiminde dünya lideridir. Yazar ikinci romanında Kurtuluş Savaşı’nı Yazar ikinci romanında Kurtuluş Savaşı’nı

anlatmış.anlatmış.

Doğrudan AnlatımDoğrudan Anlatım

Başkasına ait bir sözün yazı Başkasına ait bir sözün yazı içinde değiştirilmeden geçmesidir.içinde değiştirilmeden geçmesidir.

Babam,artık buraya gelme, dedi.Babam,artık buraya gelme, dedi.

“ “ Ağaçları kesmeyin , onlara değer Ağaçları kesmeyin , onlara değer verin.” demişti.verin.” demişti.

NOT : Söz söyleyene ait ise bu da NOT : Söz söyleyene ait ise bu da doğrudan anlatımdır.doğrudan anlatımdır.

Hava güzel olunca pikniğe gideceğiz.Hava güzel olunca pikniğe gideceğiz.

Dolaylı Anlatım:Dolaylı Anlatım:

Başkasına ait bir sözün değiştirilerek Başkasına ait bir sözün değiştirilerek cümlenin akışına uygun hâle cümlenin akışına uygun hâle getirilmesiyle oluşan anlatımdır.getirilmesiyle oluşan anlatımdır.

Arkadaşım yarın ders çalışmaya Arkadaşım yarın ders çalışmaya başlayacağını söyledi. (Dolaylı )başlayacağını söyledi. (Dolaylı )

En iyi romanlar, bir bunalım döneminde En iyi romanlar, bir bunalım döneminde yazılır,der Dostoyevski. (Doğrudan)yazılır,der Dostoyevski. (Doğrudan)

En iyi romanların bir bunalım döneminde En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylüyor Dostoyevki (Dolaylı)yazılacağını söylüyor Dostoyevki (Dolaylı)

6.CÜMLENİN NİTELİKLERİ6.CÜMLENİN NİTELİKLERİ1.DOĞRULUK1.DOĞRULUK Dil bilgisi kurallarına uygun olmalı.Dil bilgisi kurallarına uygun olmalı.2. DURULUK2. DURULUK Gereksiz ve eş anlamlı sözcüklerin Gereksiz ve eş anlamlı sözcüklerin

kullanılmadığı cümlelerdir.kullanılmadığı cümlelerdir. Yarın kesinlikle burada olabilir.(Duru değil)Yarın kesinlikle burada olabilir.(Duru değil) Talebeleri ve öğrencileri onu unutmadı.Talebeleri ve öğrencileri onu unutmadı.3. ÖZGÜNLÜK3. ÖZGÜNLÜK Başkasına benzemeyen sıradan Başkasına benzemeyen sıradan

olmayan cümlelerdir.olmayan cümlelerdir.

4.AÇIKLIK4.AÇIKLIK

Bir cümleden herkesin aynı anlamı çıkarmasıdır. Bir cümleden herkesin aynı anlamı çıkarmasıdır. Bir cümleden farklı anlamlar çıkarılıyorsa o Bir cümleden farklı anlamlar çıkarılıyorsa o cümle açık değildir.cümle açık değildir.

““Ben İstanbul’u Ahmet’ten çok seviyorum.”Ben İstanbul’u Ahmet’ten çok seviyorum.”

Genç adama doğru yaklaştı.Genç adama doğru yaklaştı.

5. AKICILIK 5. AKICILIK

Anlatımda dilin takılacağı pürüzlerin Anlatımda dilin takılacağı pürüzlerin bulunmamasıdır.bulunmamasıdır.

6. YOĞUNLUK6. YOĞUNLUK

Az sözle çok şey anlatmaktır. Atasözleri ve Az sözle çok şey anlatmaktır. Atasözleri ve deyimlerde anlam yoğundur.deyimlerde anlam yoğundur.

7.YALINLIK7.YALINLIK

Anlatımın süssüz ve özentisiz Anlatımın süssüz ve özentisiz olmasıdır.olmasıdır.

“ “ Baharda açan çiçekler gibi şevk Baharda açan çiçekler gibi şevk ve heyecan ile hayata dair ve heyecan ile hayata dair umutlarını sağlamlaştırdı.”umutlarını sağlamlaştırdı.”

““Hayatı sevmeye başladı.”Hayatı sevmeye başladı.”

7. CÜMLE TÜRLERİ7. CÜMLE TÜRLERİ1. NEDEN (SEBEP) – SONUÇ CÜMLELERİ1. NEDEN (SEBEP) – SONUÇ CÜMLELERİ

İki yargılı cümlelerde yargılardan biri sonuç İki yargılı cümlelerde yargılardan biri sonuç diğeri de gerçekleşme nedenidir.Sonuç diğeri de gerçekleşme nedenidir.Sonuç cümlesine “niçin” sorusu sorulduğunda alınan cümlesine “niçin” sorusu sorulduğunda alınan cevap o yargının nedenidir. cevap o yargının nedenidir.

Bir eylemi, durumu nedeniyle birlikte veren Bir eylemi, durumu nedeniyle birlikte veren cümlelerde neden sonuç ilişkisi vardır. Bir cümlelerde neden sonuç ilişkisi vardır. Bir cümlede neden sonuç ilişkisi genellikle "için, cümlede neden sonuç ilişkisi genellikle "için, ile, den dolayı, den ötürü" ilgeçleriyle ile, den dolayı, den ötürü" ilgeçleriyle kurulabileceği gibi "den / dan" eki ya da kimi kurulabileceği gibi "den / dan" eki ya da kimi bağlaç ve sözcüklerle de kurulabilir. Neden bağlaç ve sözcüklerle de kurulabilir. Neden bildiren kısım başta ya da sonda olabilir.bildiren kısım başta ya da sonda olabilir.

ÖRNEKLERÖRNEKLER Yoğun kar yağışı yüzünden Ankara - Yoğun kar yağışı yüzünden Ankara -

İstanbul seferleri iptal edilmiş.İstanbul seferleri iptal edilmiş. Elindeki işi bitiremediğinden bir hafta Elindeki işi bitiremediğinden bir hafta

kadar yeni bir iş alamayacağını söyledi.kadar yeni bir iş alamayacağını söyledi. Derslere sürekli geç gelmesi ve Derslere sürekli geç gelmesi ve

ödevlerini zamanında yapmaması ödevlerini zamanında yapmaması öğretmenini çok kızdırıyordu.öğretmenini çok kızdırıyordu.

Ormanlar bilinçsizce yok edildiği için Ormanlar bilinçsizce yok edildiği için denge bozuldu.denge bozuldu.

Ders çalışmayınca sınavı geçemediDers çalışmayınca sınavı geçemedi..

2. AMAÇ – SONUÇ CÜMLELERİ2. AMAÇ – SONUÇ CÜMLELERİ Sonuç bildiren bir yargıyla o sonucun Sonuç bildiren bir yargıyla o sonucun

hangi amaçla yapıldığını anlatan bir hangi amaçla yapıldığını anlatan bir başka yargıdan oluşan cümlelerdir. Bu başka yargıdan oluşan cümlelerdir. Bu ilişki "-mek / -mak için, -mek / -mak ilişki "-mek / -mak için, -mek / -mak üzere" ilgeçleri ya da "-e , -a" ekiyle üzere" ilgeçleri ya da "-e , -a" ekiyle kurulur.kurulur.

Örnek : Biraz hava almak ve dinlenmek Örnek : Biraz hava almak ve dinlenmek için arkadaşlarıyla Pazar günü pikniğe için arkadaşlarıyla Pazar günü pikniğe gideceklermiş.gideceklermiş.

Onunla bu durumu bütün ayrıntılarıyla Onunla bu durumu bütün ayrıntılarıyla değerlendirmek üzere tekrar bir araya değerlendirmek üzere tekrar bir araya geleceğiz.geleceğiz.

Okula onu görmeye gittimOkula onu görmeye gittim..

UYARI :UYARI : Neden – sonuç cümlelerinde Neden – sonuç cümlelerinde her iki yargı da gerçekleşir. her iki yargı da gerçekleşir.

Amaç – sonuç cümlelerinde yargının Amaç – sonuç cümlelerinde yargının hangi amaçla gerçekleştiği ya da hangi amaçla gerçekleştiği ya da gerçekleşmediği anlamı vardır.gerçekleşmediği anlamı vardır.

Sizi dinlemeye geldim.Sizi dinlemeye geldim.

Uyumak için uzanmıştı.Uyumak için uzanmıştı.

3. KOŞUL CÜMLELERİ3. KOŞUL CÜMLELERİ Bir durumun, yargının oluşmasını, Bir durumun, yargının oluşmasını,

gerçekleşmesini, bir diğer yargı ile, anlatılan  gerçekleşmesini, bir diğer yargı ile, anlatılan  koşulun olmasına bağlayan cümlelerdir. Bu koşulun olmasına bağlayan cümlelerdir. Bu ilişki genellikle "-se / -sa" dilek koşul kip ilişki genellikle "-se / -sa" dilek koşul kip ekiyle, "ise" ek-eylemi Annem sana baktıkça ekiyle, "ise" ek-eylemi Annem sana baktıkça gençlik yıllarını anımsadığını söylüyor.gençlik yıllarını anımsadığını söylüyor.

Sinemaya gideceksin; ancak önce ödevlerini Sinemaya gideceksin; ancak önce ödevlerini bitir.bitir.

İstediğin her şeyi alırım, yeter ki sınıfını geç.İstediğin her şeyi alırım, yeter ki sınıfını geç. Git; ama saat on ikiden önce evde ol.Git; ama saat on ikiden önce evde ol.

Buraya gelirse görüşebilirizBuraya gelirse görüşebiliriz..

4. KARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİ4. KARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİ Karşılaştırma, birbirleriyle ilişkili iki varlık, iki Karşılaştırma, birbirleriyle ilişkili iki varlık, iki

kavram ya da herhangi iki şeyi, ortak olan ya kavram ya da herhangi iki şeyi, ortak olan ya da olmayan yönleriyle anlatmaktır. da olmayan yönleriyle anlatmaktır. Karşılaştırma cümlelerinde; karşılaştırma Karşılaştırma cümlelerinde; karşılaştırma ilişkisi "gibi, kadar, daha, en..." gibi bağlaç, ilişkisi "gibi, kadar, daha, en..." gibi bağlaç, ilgeç ve belirteçlerle kurulur. ilgeç ve belirteçlerle kurulur.

Haber alma gereksinimini en iyi karşılayan Haber alma gereksinimini en iyi karşılayan iletişim aracı televizyondur.iletişim aracı televizyondur.

Hiçbirimiz onun kadar duyarlı ve hoşgörülü Hiçbirimiz onun kadar duyarlı ve hoşgörülü değildik.değildik.

Kendi yaşıtı insanlardan daha genç ve daha Kendi yaşıtı insanlardan daha genç ve daha diri bir görünüşü vardı.diri bir görünüşü vardı.

5. YAKIN ANLAMLI CÜMLELER5. YAKIN ANLAMLI CÜMLELER Yakın Anlamlı Yargılar :Yakın Anlamlı Yargılar : Cümlelerin ilettiği Cümlelerin ilettiği

yargılar, anlamca birbirinin özdeşi olmasa da yargılar, anlamca birbirinin özdeşi olmasa da yakın anlamlılık özelliği taşıyabilir. Yakın yakın anlamlılık özelliği taşıyabilir. Yakın anlamlı cümleleri belirlemek, cümleleri doğru anlamlı cümleleri belirlemek, cümleleri doğru yorumlamaya ve cümleden iletilen mesajı yorumlamaya ve cümleden iletilen mesajı kavramaya bağlıdır.kavramaya bağlıdır.

Örnek :Örnek : Aydın insan, toplumu düşünürken, toplumun Aydın insan, toplumu düşünürken, toplumun

peşinden gitmek zorunda olmayan biridir. peşinden gitmek zorunda olmayan biridir. Halk için çalışmak demek, onu her zaman Halk için çalışmak demek, onu her zaman

onaylamak demek.onaylamak demek.

6. GENEL VE ÖZEL ANLAMLI 6. GENEL VE ÖZEL ANLAMLI CÜMLELERCÜMLELER

Genel ve Özel Anlamlı Cümleler :Genel ve Özel Anlamlı Cümleler : Aralarındaki ortak özelliklere göre, daha çok Aralarındaki ortak özelliklere göre, daha çok varlığı kapsayan, aynı kavramları topluca varlığı kapsayan, aynı kavramları topluca düşündüren sözcüklere genel; anlamları sınırlı düşündüren sözcüklere genel; anlamları sınırlı olan, kavramları teke tek düşündüren olan, kavramları teke tek düşündüren sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. Buradan hareketle genel anlamlı sözcüklerin Buradan hareketle genel anlamlı sözcüklerin kullanıldığı cümleler, genel, özel anlamlı kullanıldığı cümleler, genel, özel anlamlı sözcüklerin kullanıldığı cümleler ise özel sözcüklerin kullanıldığı cümleler ise özel anlamlı yargı içerir.anlamlı yargı içerir.

Geri kalmış ülkelerde spora hiç önem Geri kalmış ülkelerde spora hiç önem verilmez. (Genel Anlamlı)verilmez. (Genel Anlamlı)

Hindistan, futbola hiç önem vermeyen bir Hindistan, futbola hiç önem vermeyen bir ülkedir. ülkedir. (Özel Anlamlı)(Özel Anlamlı)

7. TANIM CÜMLELERİ7. TANIM CÜMLELERİ Tanımlama; bir kavramı, bir durumu nitelik Tanımlama; bir kavramı, bir durumu nitelik

ve özellikleriyle belirleme, işlevini gösterme ve özellikleriyle belirleme, işlevini gösterme ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir. Bu amaçla yönlerini göstermeye denir. Bu amaçla kurulan cümlelere de tanım cümlesi denir. kurulan cümlelere de tanım cümlesi denir. Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cümleye Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cümleye "Bu nedir?", "Bu şey nedir?" sorusunu "Bu nedir?", "Bu şey nedir?" sorusunu yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cümle yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir.bir tanım cümlesidir.

Örnek :Örnek : Roman, olmuş ya da olabilecek olayları Roman, olmuş ya da olabilecek olayları

anlatan uzun bir edebiyat eseridir.anlatan uzun bir edebiyat eseridir. Sanatsal yaratımın temeli, doğayı taklit Sanatsal yaratımın temeli, doğayı taklit

etmek değil, yeniden biçimlendirmektiretmek değil, yeniden biçimlendirmektir

8. ÜSLUP CÜMLELERİ8. ÜSLUP CÜMLELERİ Bir yazar ya da bir eserin dil ve anlatım Bir yazar ya da bir eserin dil ve anlatım

özelliklerine üslup denir. Sanatçıların özelliklerine üslup denir. Sanatçıların anlatış ve dil özelliklerini bildiren anlatış ve dil özelliklerini bildiren cümlelerdir. cümlelerdir.

Romanında yalın ve içten bir dil Romanında yalın ve içten bir dil kullanıyor;kahramanlarını halk içinden kullanıyor;kahramanlarını halk içinden seçiyor.seçiyor.

Kısa ve özlü bir anlatım, devrik cümleler, Kısa ve özlü bir anlatım, devrik cümleler, eserine en belirgin özelliğidir. eserine en belirgin özelliğidir.

9. ÖNYARGI CÜMLELERİ9. ÖNYARGI CÜMLELERİ Bir eylem henüz sonuçlanmadan, o eylemin Bir eylem henüz sonuçlanmadan, o eylemin

nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yürüten nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yürüten cümlelerdir. cümlelerdir.

Örnek :Örnek : Bizi görür görmez yine bağırıp çağıracak.Bizi görür görmez yine bağırıp çağıracak. Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan

biliyordum.biliyordum. Göreceksiniz, son şiirlerinde de ayrılık ve Göreceksiniz, son şiirlerinde de ayrılık ve

ölüm üzerine konuşup bizleri hayal kırıklığına ölüm üzerine konuşup bizleri hayal kırıklığına uğratacak.uğratacak.

Bu çocuğun bir baltaya sap olamayacağı Bu çocuğun bir baltaya sap olamayacağı baştan belliydi.baştan belliydi.

10. İHTİMAL (OLASILIK) 10. İHTİMAL (OLASILIK) CÜMLELERİCÜMLELERİ

Düşüncenin gerçekleşebileceği ya da Düşüncenin gerçekleşebileceği ya da gerçekleşmeyebileceği cümlelerdir. Bu gerçekleşmeyebileceği cümlelerdir. Bu tür cümlelerde kesinlik yoktur. tür cümlelerde kesinlik yoktur.

Vapur kalkmış olabilir.Vapur kalkmış olabilir. Annem yemeği yapmıştır.Annem yemeği yapmıştır. Şimdi bizim oralara da bahar gelmiştir.Şimdi bizim oralara da bahar gelmiştir. Sınav zamanı yaklaştı, herhalde düzenli Sınav zamanı yaklaştı, herhalde düzenli

bir çalışma yapıyordur.bir çalışma yapıyordur. Durumu çok iyi, bu çocuğa küçük bir Durumu çok iyi, bu çocuğa küçük bir

yardımda bulunur sanıyorum.yardımda bulunur sanıyorum.

11. ÖNERİ (TAVSİYE) CÜMLELERİ11. ÖNERİ (TAVSİYE) CÜMLELERİBir sorunu çözmek, herhangi bir konuda Bir sorunu çözmek, herhangi bir konuda

yol gösterip bilgi ve fikir vermek amacıyla, yol gösterip bilgi ve fikir vermek amacıyla, öne sürülen görüşü, düşünceyi ve teklifi öne sürülen görüşü, düşünceyi ve teklifi içeren cümlelere öneri bildiren cümleler içeren cümlelere öneri bildiren cümleler denir. denir.

Örnek :Örnek : Kitabın sonuna bir de kaynakça konsa iyi Kitabın sonuna bir de kaynakça konsa iyi

olur.olur. Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce

tekrar et, sonra da bol bol soru çöz.tekrar et, sonra da bol bol soru çöz. Oyunda günlük yaşamın derinliğine fazlaca Oyunda günlük yaşamın derinliğine fazlaca

girilmeseydi, oyun daha derli toplu olurdu.girilmeseydi, oyun daha derli toplu olurdu. Siyah eteğin üstüne mavi desenli gömleğini Siyah eteğin üstüne mavi desenli gömleğini

giyersen sana daha çok yakışırgiyersen sana daha çok yakışır..

12. VARSAYIM CÜMLELERİ12. VARSAYIM CÜMLELERİ Varsayım, gerçekte olup olmadığına, Varsayım, gerçekte olup olmadığına,

olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da durumu bir süre için var kabul etmektir. durumu bir süre için var kabul etmektir. Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle "tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, düşün ki" "tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, düşün ki" gibi ifadelere yer verilir. gibi ifadelere yer verilir.

Büyük ikramiye sana çıktı diyelim, bana ne Büyük ikramiye sana çıktı diyelim, bana ne alırsın?alırsın?

Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin.giremedin.

Şu anda kapının çalındığını ve oğlunun Şu anda kapının çalındığını ve oğlunun geldiğini farz edelim.geldiğini farz edelim.

Gözlerini kapa ve sımsıcak bir odada dışarıda Gözlerini kapa ve sımsıcak bir odada dışarıda yağan karı seyrederek çay içtiğimizi düşün.yağan karı seyrederek çay içtiğimizi düşün.

13. YAKINMA CÜMLELERİ13. YAKINMA CÜMLELERİ

Şikayet cümleleridir. Sızlanmak,sızlanarak Şikayet cümleleridir. Sızlanmak,sızlanarak anlatmaktır.anlatmaktır.

O kadar ilgileniyorum yine de hareket yokO kadar ilgileniyorum yine de hareket yok

Bıktım artık durmadan para istemesinden.Bıktım artık durmadan para istemesinden.

Edebiyatımızda milli konulara eğilen biri Edebiyatımızda milli konulara eğilen biri çıkmadı gitti.çıkmadı gitti.

Günler geçiyor ,yaşlanıyoruz.Günler geçiyor ,yaşlanıyoruz.

14. ELEŞTİRİ CÜMLELERİ14. ELEŞTİRİ CÜMLELERİ

Bir insanı ya da yapıtı iyi ve kötü Bir insanı ya da yapıtı iyi ve kötü yanlarıyla ele alıp değerlendirmektir.yanlarıyla ele alıp değerlendirmektir.

Yazar o kadar çok yabancı kelime Yazar o kadar çok yabancı kelime kullanmış ki sözlüklere bakmaktan kullanmış ki sözlüklere bakmaktan konuyu anlayamadık.konuyu anlayamadık.

Hiç çalışmıyorsunuz.Hiç çalışmıyorsunuz.

15. DEĞERLENDİRME CÜMLELERİ15. DEĞERLENDİRME CÜMLELERİ Bir olayı ,sanat eserini açıklama yorumlamadır. Bir olayı ,sanat eserini açıklama yorumlamadır.

Değerlendirme öznel Değerlendirme öznel ya da nesnel olabilir.ya da nesnel olabilir. Eserde halk masallarına ve deyişlerine yapılan Eserde halk masallarına ve deyişlerine yapılan

göndermeler gayet yerinde olmuş. göndermeler gayet yerinde olmuş. 16 . SİTEM - KIZGINLIK CÜMLELERi :16 . SİTEM - KIZGINLIK CÜMLELERi : Sözü ya da hareketleriyle, birinin, bir kimseyi Sözü ya da hareketleriyle, birinin, bir kimseyi

kırdığını, üzdüğünü veya gücendirdiğini kırdığını, üzdüğünü veya gücendirdiğini öfkelenmeden dile getiren cümleler sitem anlatımlı; öfkelenmeden dile getiren cümleler sitem anlatımlı; sözü söyleyenin bir kişiye kızdığını anlatan sözü söyleyenin bir kişiye kızdığını anlatan cümlelerse kızgınlık anlamlı cümlelerdir. cümlelerse kızgınlık anlamlı cümlelerdir.

Örnek :Örnek : Her hafta sonu toplanıp kıra gidersiniz de beni Her hafta sonu toplanıp kıra gidersiniz de beni

çağırmazsınız.çağırmazsınız. İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere

de olsa arayıp sorar.de olsa arayıp sorar. Dediklerimi yapma da göreyim seni!Dediklerimi yapma da göreyim seni!

17. Hayıflanma - Üzülme Cümleleri :17. Hayıflanma - Üzülme Cümleleri :

Hayıflanma cümleleri bir olay, durum Hayıflanma cümleleri bir olay, durum ve kişi karşısında üzülme ya da ve kişi karşısında üzülme ya da yerinme anlamlarını taşır. Örnek :yerinme anlamlarını taşır. Örnek :

Kuşlar göç ediyor, ne yazık ki kış Kuşlar göç ediyor, ne yazık ki kış geliyor.geliyor.

O güzelim kız, birkaç yılda çöküp O güzelim kız, birkaç yılda çöküp yaşlandı.yaşlandı.

Yüreğinin acısını, yılların izini Yüreğinin acısını, yılların izini taşıyordu yüzündeki derin çizgiler.taşıyordu yüzündeki derin çizgiler.

Zavallı adam, çocuklarını Zavallı adam, çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çektiyetiştirebilmek için ne acılar çekti..

18 .Aşamalı Bir Durumu Bildiren Cümleler :18 .Aşamalı Bir Durumu Bildiren Cümleler : Aşamalı bir anlam içeren cümlelerde, bir durumun Aşamalı bir anlam içeren cümlelerde, bir durumun gitgide ilerlemesi anlamı vardır. Örnek :gitgide ilerlemesi anlamı vardır. Örnek :

Zavallı kadın sürekli zayıflıyor, her geçen gün biraz Zavallı kadın sürekli zayıflıyor, her geçen gün biraz daha küçülüyordu.daha küçülüyordu.

Uçak önce havalandı, sonra yavaş yavaş bulutların Uçak önce havalandı, sonra yavaş yavaş bulutların arasında kayboldu.arasında kayboldu.

Hastamız günden güne iyiye gidiyor.Hastamız günden güne iyiye gidiyor. Kurşun sırtından girince, asker önce dizlerinin Kurşun sırtından girince, asker önce dizlerinin

üzerine çöktü, sonra boylu boyunca yere yığıldı.üzerine çöktü, sonra boylu boyunca yere yığıldı.19. Beğenme - Takdir Etme Anlamı İçeren 19. Beğenme - Takdir Etme Anlamı İçeren

CümlelerCümleler Beğenme, takdir etme anlamı içeren Beğenme, takdir etme anlamı içeren cümleler, herhangi bir şeye yönelik beğeniyi, övgüyü cümleler, herhangi bir şeye yönelik beğeniyi, övgüyü dile getiren cümlelerdir. dile getiren cümlelerdir. Örnek : Aşkolsun delikanlıya, rakibinin sırtını bir Örnek : Aşkolsun delikanlıya, rakibinin sırtını bir hamlede yere getirdi.     hamlede yere getirdi.     Her türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve Her türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve tertemiz bir insan olarak yetişti.tertemiz bir insan olarak yetişti.

20. KARŞITLIK BİLDİREN CÜMLELER20. KARŞITLIK BİLDİREN CÜMLELER

Bazı cümlelerde birtakım olay ya da Bazı cümlelerde birtakım olay ya da olguların karşıt özellikleri verilir. Karşıtlara olguların karşıt özellikleri verilir. Karşıtlara yer vermek, anlatımı belirgin kılar.yer vermek, anlatımı belirgin kılar.

Örnek :Örnek : Dışarısı günlük güneşlik, halbuki burada Dışarısı günlük güneşlik, halbuki burada

paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor. paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor. Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz. Bir vardı, bir yok oldu; böyledir dünyanın Bir vardı, bir yok oldu; böyledir dünyanın

hali.hali.

8. CÜMLEDE VURGU8. CÜMLEDE VURGU

Cümle içinde bir ögenin diğer ögelerden daha Cümle içinde bir ögenin diğer ögelerden daha baskılı söylenmesine denir. Türkçede cümle baskılı söylenmesine denir. Türkçede cümle vurgusu yüklemden önceki ögededir.vurgusu yüklemden önceki ögededir.

Çiftçiler bu yıl ürünlerini Çiftçiler bu yıl ürünlerini tarladantarladan satacaklar. satacaklar.

Çiftçiler tarladan bu yıl Çiftçiler tarladan bu yıl ürünleriniürünlerini satacaklar. satacaklar.

Bu yıl ürünlerini tarladan Bu yıl ürünlerini tarladan çiftçilerçiftçiler satacaklar. satacaklar.

HAZIRLAYANHAZIRLAYAN

YILMAZ AYDOĞANYILMAZ AYDOĞAN

TÜRKÇE ÖĞRETMENİTÜRKÇE ÖĞRETMENİ

20072007