CÜMLEDE ANLAM 8.SINIF · Web viewHamide AK2012CÜMLEDE ANLAM 8.SINIF Hamide AK 2012 CÜMLEDE ANLAM...

20110954013

Türkçe ÖĞRETMENLİĞİ (İ.Ö)

Bilgisayar 1

Yard.Doç.Dr. Nuray Gedik

0

Cümlede Anlam 8.Sınıf 10.12.2012

CÜMLEDE ANLAM

İçindekilerÜnite Hakkında Genel Bilgiler.......................................................................................................

Nesnel Yargı-Öznel Yargı...............................................................................................................

1

Ünite Hakkında Genel Bilgiler

1 Hamide AK/ 20110954013 1


Cümlede Anlam ünitesi ilköğretim 6.-7.-8. Sınıfların

müfredatlarında yer almakla birlikte ortaöğretim 9.sınıf

müfredatında da bulunmaktadır. Bu ünitenin amacı öğrencilerin

okudukları metinleri daha kolay algılamasını sağlamaktır. Bu

amaçla öğrencilere kavratılmak istenen bilgiler örnekle ve sorularla

desteklenmiştir.

2

TanımlamaÖneri-VarsayımOlasılıkÖnyargıYakınma


Cümlede Anlam (8. Sınıf)

Bir duyguyu, bir düşünceyi anlatan sözcük ya da sözcük

gruplarına cümle denir.

Sınavlarda cümle anlamıyla ilgili çok sayıda soru

sorulmaktadır. Bu yüzden bu konuyu tam olarak kavramalısınız. Cümle

anlamıyla ilgili soruların bir kısmı kavramlarla (nesnel-öznel yargı, tanım,

eleştiri...) ilgili, bir kısmı da doğrudan cümlenin anlamına yönelik sorulardan

oluşur.

Yargı: Doğruluğu ya da yanlışlığı söz konusu olan; kişi, durum ve nesnelerle

ilgili değerlendirmelerdir. Yargı ikiye ayrılır:

Nesnel Yargı: Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen, kişiden

kişiye değişmeyen yargılardır.

"Türkçede yirmi beş harf vardır." cümlesi yanlıştır, ama nesnel bir yargıdır;

çünkü yanlış olduğunu kanıtlayabiliriz.

"Türkiye'nin en yüksek dağı Ağrı Dağı'dır." cümlesi de nesneldir, doğruluğu

kanıtlanabilir.

"Bu hikâyede öksüz bir çocuğun yaşadıkları anlatılıyor." cümlesi de

nesneldir. Hikâyeyi okuyarak doğruluğunu veya yanlışlığını kanıtlayabiliriz.

Aşağıdaki yargılar da nesnel yargılardır:

"Ozanımız bu şiirinde hayatı merdivene benzetmiştir."

"Akdeniz'in tuzluluk oranı Karadeniz'e göre yüksektir."

Öznel Yargı: Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanamayan, kişiden

kişiye değişen yargılardır.

3

http://www.edebiyatforum.com/8-sinif-turkce-konu-anlatimi/cumlede-anlam-8-sinif.html


"Kuşların en güzeli kanaryadır." Bu cümlede en güzel sözleri öznellik ifade

eder; çünkü güzellik kişiden kişiye değişir. Bir başkasına göre en güzel kuş,

bülbül ya da güvercin olabilir.

"Okumamak en kötü hastalıktır." Bu cümlede de en kötü sözü öznellik

bildirir. Bu görüş, kişiden kişiye değişebilir.

"Ömer Seyfettin, hikâyelerinde etkileyici bir dil kullanmıştır." cümlesinde

etkileyici sözcüğü öznellik anlatır.

Aşağıdaki cümleler de öznel yargılardır:

"Tiyatro bir toplumun en önemli eğitim kurumudur."

"Zavallı insanlar bu kurak yerlerde yaşıyorlar."

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisi kanıtlanabilirlik bakımından diğerlerinden

farklıdır?

A) Türkçe sondan eklemeli bir dildir.

B) Halk ozanları, hece ölçüsünü kullanmışlardır.

C) Son yıllarda kimi yazarlar ilginç konuları ele aldılar.

D) Bu yazar, hikâyelerinde devrik cümle kullanmamıştır.

Yanıt: C

Değerlendirme (Yorum):

Bir eser ya da kişi hakkında belli bir bakış açısıyla olumlu veya olumsuz

yönlerini göstererek bir yargıya varmaya değerlendirme denir.

Değerlendirmeler genellikle özneldir.

"Romanlarında toplumun aksak yönlerini iğneleyici bir şekilde anlatmış." 4


cümlesinde yazarın anlatımıyla ilgili bir yorum yapılmıştır.

"Yunus Emre, şiirlerinde insan sevgisini yalın bir dille aktarmıştır."

cümlesinde Yunus Emre'nin konuyu anlatış biçimi değerlendirilmiştir.

"Hikâyelerindeki kişiler ve olaylar gerçek hayattan uzak." cümlesinde de,

sözü edilen hikâyelerin değerlendirilmesi yapılmıştır.

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "değerlendirme" söz konusu değildir?

A) Yazarın ilk öykü kitabı "Ceviz Oynamaya Geldim Odana"dır.

B) Gerekli kaynakları olsaydı sınavı kazanırdı.

C) Şairin insanı etkileyici, akıcı bir anlatımı vardı.

D) Bugünkü davranışlarını ona pek yakıştıramadım.

(2005-OKS)

Yanıt: A

Koşula Bağlılık:

Bir eylemin gerçekleşmesini başka bir durum ya da eylemin olmasına

bağlayan cümlelerdir.

"Rüzgâr çıkarsa denize açılmayın." cümlesinde denize açılmanın koşulu

rüzgârın çıkmamasıdır.

"Çabuk gelmek üzere gidebilirsin." cümlesinde birinin gidebilmesinin koşulu

çabuk gelmesidir.

"Filmi izleyebilirsin, ama daha önce ödevlerini yapacaksın." cümlesinde

filmi izleyebilmesinin koşulu ödevlerini yapmasıdır.

"Soru çözdükçe başarınız artacaktır." cümlesinde ise başarının artması, soru 5


çözme koşuluna bağlanmıştır.

Örnek Soru:

"Üzere" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisine koşul anlamı katmıştır?

A) Yeniden yollara düşmek üzere evden ayrıldı.

B) Anlaşmada belirtildiği üzere ödemeler zamanında yapıldı.

C) Yarın getirmek üzere istediğin kitabı alabilirsin.

D) Ümitler ümitsizliğe dönüşmek üzere iken geldi.

(2006-OKS)

Yanıt: C

Neden-Sonuç İlişkisi:

Bir eylemin gerçekleşmesinin veya gerçekleşmemesinin bir nedene

bağlandığı cümlelerdir.

"İçine kapanık biri olduğu için sorunlarını kimse bilmiyor." cümlesinde

sorunlarının bilinmemesinin nedeni içine kapanık olmasıdır.

"Çocuklar aşırı sıcaktan parklardaki havuzlara giriyor." cümlesinde

çocukların havuzlara girmesinin nedeni havaların aşırı sıcak olmasıdır.

"Onu hiç unutmayacağım çünkü bana çok yardım etti." cümlesinde de

unutmamasının nedeni yardım etmesidir.

Uyarı: İçin edatı "-mak/-mek için" biçiminde kullanılırsa neden sonuç ilişkisi

değil amaç sonuç ilişkisi kurar.

Evde kitap okuyamadığı için kütüphaneye gitti. (amaç-sonuç)

6


Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden-sonuç ilişkisi vardır?

A) Harman yerinde doğmuş, çocukluğu da o köyde geçmişti.

B) Üst geçitten geçmiş, trafik kurallarına uymuştu.

C) Gürültüden çok korkmuş, yüzü sapsarı kesilmişti.

D) Durağa zamanında varmış, otobüs de zamanında gelmişti.

(1999-LGS)

Yanıt: C

Tanımlama:

Varlıkların, özelliklerini belirterek tanıtan cümlelere tanım denir.

Tanım "... nedir?" sorusuna cevap verir.

"Uyak, dize sonlarındaki ses benzerliğidir." cümlesine "Uyak nedir?"

sorusunu sorduğumuzda, dize sonlarındaki ses benzerliğidir, cevabını

aldığımız için bu cümle tanım cümlesidir.

"Öykü, olmuş ya da olması mümkün olan olayları kısaca anlatan yazı

türüdür."

"Başarı, çalışma sonucu ortaya çıkan üründür."

Bu cümlelere "Öykü nedir?", "Başarı nedir?" sorularını sorduğumuzda cevap

aldığımızdan, bu cümleler tanım cümleleridir.

Uyarı: Olumsuz yapılı yargılar tanım cümlesi olmaz.

Eylemi etkilemeyen sözcükler zarf değildir.

7


Eğitim yapılmayan yer okul değildir.

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "tanımlama" yapılmıştır?

A) Yarışı kazanmanın birinci şartı kendine güvenmektir.

B) Gençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinir.

C) Buz, donarak katı duruma gelmiş sudur.

D) Gezi yazıları kuvvetli bir gözlem ile sağlam bilgiye dayanmalıdır.

(1995-FL/AÖL)

Yanıt: C

Karşılaştırma: En az iki varlığın ortak veya farklı yönlerini belirtmeye

karşılaştırma denir.

"Bora, Berke'den büyüktür." Bu cümlede Bora ile Berke yaş bakımından

karşılaştırılmıştır.

"Gülün kokusu nergise göre daha hoştur." cümlesinde gül ile nergisin

kokuları karşılaştırılmış.

"Servet-i Fünun şairleri Tanzimatçılara göre daha başarılıdır." cümlesinde de

iki ayrı dönemin şairleri karşılaştırılmıştır.

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "karşılaştırma" yapılmamıştır?

A) Antalya o zaman da bir liman kentiydi.

B) Meydana gelen en şiddetli sarsıntı budur.

C) Çocukların tümü cılız ve hastalıklıydı.

8


D) Babanı biraz daha yaşlanmış gördüm.

Yanıt: C

İhtimal (Olasılık): Bir olayın veya bir durumun gerçekleşip

gerçekleşmeyeceği hakkında fikir yürütmektir.

"Yarın kar yağabilir."

"Bizi soran Serhat olacak."

"O şimdi uyumuş olmalı."

"Bugünlerde Erzurum'a kar yağmıştır."

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ihtimal anlamı vardır?

A) Sevmiyorum suyunda yıkanmamış rüzgârı.

B) İçimi güldürmüyor sensiz ay ışıkları.

C) Nasıl yaşayacağım ey deniz senden uzak?

D) Uyuyor olmalı gemiler her gece limanda.

Yanıt:D

Varsayım: Bir durumun ya da olayın gerçekleşmediği hâlde

gerçekleşmiş gibi düşünülmesidir. Varsayım "bir an için öyle

düşünmek"tir.

"Diyelim ki o da bizimle gelecek."

"Tut ki sınavı kazanamadın."

"Onun bu yıl şirketten ayrılacağını farz edelim."

"Varsayım", ihtimalden farklıdır. Varsayım cümlelerinde gerçekleşme

olasılığı hiç mümkün olamayacak ifadeler de bulunabilir: "Kabul edelim ki

9


okyanus buz tuttu." gibi.

Ön yargı: Bir iş veya bir durumun konuyla ilgili belirli şartlara veya

görünenlere dayanarak olumlu ya da olumsuz sonuçlanacağını kesin

bir dille söylemektir.

"Bu çalışmayla bu sene de kazanamayacak."

"Bu işi de eline yüzüne bulaştıracak."

"Ne yaparsanız yapın onları buraya getiremezsiniz."

Öneri: Bir sorunu çözmek ya da bir konuyla ilgili eksiklikleri

gidermek için sunulan teklife, öneri denir.

"Hikâyelerinde kısa cümleler kursan iyi olur."

"Şiirlerinde soyut öğelerdense somut öğeleri kullanmalısın."

"Kitabı üç ana bölüm altında toplayabilirsin."

Örnek Soru:

Sen insansın! Derinde dur ama kıyıyı da kaybetme, kıyının pek de uzağına

düşme. Çık mağarandan, kuytudan kaç, genişliğe gel, ferahlıkta dur, ufka

bak.

Parçada aşağıdakilerden hangisi önerilmemiştir?

A) Yardımsever olmak

B) Toplumla birlikte yaşamak

C) Karanlıktan çıkmak

D) Geleceği düşünmek

(2006-OKS)

Yanıt: A

10


Yakınma: Bir kişinin yaptıklarını sızlanarak anlatmaktır. "Bugüne

kadar hangi sözümü dinledin ki?" "Çocuğun dağınıklığı artık

çekilmiyor."

Yakınma içinde bulunulan ortamdan şikâyet etme biçmiminde de olabilir.

"Sesimize kim kulak verir?

Üslup: Sanatçının yazıda tercih ettiği anlatım biçimi, dili kullanma

tarzıdır.

Sanatçının, sıfatları, deyimleri kullanması, devrik veya kurallı cümleler

kurması, sözcük seçimine özen göstermesi gibi ifadeler üslûpla ilgili

yargılardır.

"Hikâyelerinde sözcüklerin ilk anlamlarıyla yetinmeyip, sözcüklere başka

anlamlar yüklemiştir."

"Barış Manço şarkı sözlerinde deyimleri ve atasözlerini yerli yerinde

kullanmıştır."

"Romanlarında olayları okuyucuyu yormadan kısa ve devrik cümlelerle

anlatmış."

Doğrudan Anlatım: Birine ait sözü olduğu gibi aktarmaya doğrudan

anlatım denir.

Mevlana: "Balığa sudan başkası azaptır." demiş.

"Sağlam fikirlerden, kuvvetli hareketler doğar." demiş Shakespeare.

Yukarıdaki cümlelere dikkat ettiyseniz Mevlana ve Shakespeare'in sözleri

olduğu gibi aktarılmıştır.

Dolaylı Anlatım: Birine ait sözün anlamını değiştirmeden sadece

11


yüklemdeki kipi değiştirerek söylemeye dolaylı anlatım denir.

Mevlana balık için sudan başkasının azap olduğunu söylemiş.

Shakespeare, sağlam fikirlerden, kuvvetli hareketlerin doğduğunu söyler.

Cümle Oluşturma: Sevgili öğrenciler, sınavlarda bazen bir cümleyi

numaralı parçalara ayırarak sizlerden cümleyi anlamlı bir şekilde

oluşturmanız istenmektedir. Bu tür soruları cevaplarken öncelikle

yüklemi belirleyin, daha sonra varsa edat gruplarını, bağlaçları ve

tamlamaları bulunuz. Bu tür sorularda yüklem çoğunlukla sonda

bulunur.

Örnek Soru:

1. indirmek isteyenlerdir

2. ileriye gitmesini

3. istemeyenler

4. onu

5. insanın

6. hayvan seviyesine

Yukarıda kelime ve kelime gruplarıyla kurallı ve anlamlı bir cümle

oluşturulduğunda sıralama nasıl olur?

A) 5-2-3-4-6-1 B) 5-6-1-2-4-3

C) 4-2-3-5-6-1 D) 2-3-5-6-4-1

(1998-ML)

Yanıt: A

Örnek Soru:

12


Sevmekten korkmayın, sevdikçe dünyamız ... yalnızlık nedir...

Bu cümlede boş bırakılan yerlere, aşağıdakilerden hangisi getirildiğinde

anlamlı cümle oluşur?

A) renklenecek - bilmeyeceksiniz.

B) güzelleşecek - öğreneceksiniz.

C) değişecek - anlayacaksınız.

D) büyüyecek - göreceksiniz.

(1998-LGS)

Yanıt: A

Cümle Yorumlama: Sınavlarda en çok karşılaşacağınız soru

biçimlerinden biridir.

Cümle yorumlama sorularında, verilen cümlenin yakın anlamlısını veya

cümleden çıkarılmayacak yargıyı bulmanız istenecektir. Bu tür sorularda

verilen cümleyi doğru anlamanız önemlidir.

Düşünceniz verilen cümle etrafında gelişmelidir. Bu sorularda size, kendi

düşünceniz sorulmaz; cümledeki düşünce sorulur.

"Berke'nin kardeşi dün de okula gitmedi."

Bu cümleden çıkarılabilecek ve çıkarılamayacak anlamları bulalım:

1. "Berke evin tek çocuğu değildir."

2. "Berke'nin kardeşi 0-6 yaş arasında değil."

3. "Berke'nin kardeşi bugün de okula gitmemiş."

4. "Berke kardeşinden başarılıdır."

Yukarıdaki cümlelere baktığımızda 1. cümle kardeş, 2. cümle okul, 3. cümle

dün de sözcüklerinden çıkar. 4. cümleyi verilen cümleden çıkaramıyoruz.

13


Örnek Soru:

"Eğer bir kimse iyi bir kitap yazarsa, iyi sözler söylerse, yahut da

komşusununkinden iyi bir fare kapanı yaparsa, yuvasını ormanlar içinde bile

kursa, insanlar ona ulaşırlar." sözüyle anlatılmak istenen düşünce

aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsan, isminin kalıcı olmasını istiyorsa, kalıcı eserler ortaya koymalıdır.

B) Gerçek başarı, insanlığın yararına yapılan işlerden elde edilir.

C) İnsanlar sadece kendileri için değil, toplum için de çalışmalıdır.

D) Başarılı işler yapanlar nerede olsa aranıp bulunur.

(2006-OKS)

Yanıt: D

Örnek Soru:

Artık günümüzde lise düzeyindeki bir bilgi ile ne fabrikalar çalışır, ne

hastanede insanlar tedavi edilir, ne de devlet yönetilebilir.

Bu görüşü dile getiren kişi aşağıdakilerden hangisini savunmaktadır?

A) Lise eğitiminin niteliksiz olduğunu

B) Her işin kendine özgü bir eğitim gerektirdiğini

C) Yöneticiliğin diğer mesleklerden daha önemli olduğunu

D) Eğitim düzeyinin her alanda yükseltilmesi gerektiğini

(1998-ÖO)

Yanıt: D

Yakın Anlamlı Cümleler: Anlamca birbirine yakın olan cümle

demektir.

14


Bu tür soruları çözerken verilen cümlenin anlamını tam olarak kavradıktan

sonra seçeneklere bakmalısınız. Çünkü her seçenekte verilen cümleyi baştaki

cümleyle karşılaştıracaksınız; bu da zaman kaybı demektir.

"Ayakta ölmek, diz üstü yaşamaktan iyidir." Bu cümlenin yakın anlamlısını

bulalım:

Bu cümlenin anahtar sözcükleri ayakta ve diz üstüdür. Cümlede ayakta "hür

olmak, kimseye boyun eğmemek", diz üstü ise "köle olmak, birinin esiri

olarak yaşamak" anlamına gelmektedir. Bu cümlenin yakın anlamlısı şudur:

"Esir olmaktansa özgürce ölmeyi isterim."

"Sanat, ekmek peşinde koşarsa alçalır." Bu cümlenin yakın anlamlısını

bulalım:

Bu sözü söyleyen kişi, sanatı geçim kapısı olarak görmenin yanlışlığı

üzerinde durmaktadır.

Bu cümlenin yakın anlamlısı şöyle olabilir:"Sanat, sanat için yapılmalı, para

için değil."

"Yalnız seni sevenleri sevmek, sevgi değil, değiş tokuştur."Bu cümle için

"değiş tokuştur" sözleri anahtar sözlerdir. Karşılıklı sevginin sevgi olmadığı

üzerinde durulmaktadır.

Bu cümlenin yakın anlamlısı şöyledir: "Gerçek sevgi, karşılık beklenmeyen

sevgidir."

Örnek Soru

1. Sadece kendine hayrı dokunanın, kimseye hayrı yoktur.

2. Kartalın beğenmediğini kargalar paylaşır.

3. Kendini beğenmek, insanın yaradılışında vardır.

4. Yalnız kendini düşünen adam, yumurtasını pişirmek için komşusunun

15


evini yakar.

Yukarıdaki sözlerden hangileri birbiriyle yakın anlamlıdır?

A) 1 - 2 B) 2 - 3

C) 3 - 4 D) 1 - 4

(2006-OKS)

Yanıt: D

Örnek Soru:

Bir köpek insanı ısırırsa haber olmaz; fakat bir insan köpeği ısırırsa haber

olur.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir?

A) İyi haber çok kişiyi ilgilendiren haberdir.

B) Olağan dışı olayları konu alan haberler ilgi çeker.

C) Haberler güncel olaylardan seçilmeli.

D) Hayvan-insan ilişkisini konu edinen haberler ilgi çeker.

(1999-LGS)

KAYNAKLAR

http://www.turkceciler.com/Dersnotlari/cumledeanlam.html

16


http://www.edebiyatogretmeni.net/cumlede_anlam.htm

http://edebiyatforum.com/8-sinif-tukce-konu-anlatimi/cumlede-anlam-8-

sinif.html

SBS 8.Sınıf Türkçe Konu Anlatımlı Soru Bankası

17

CÜMLEDE ANLAM 8.SINIF · Web viewHamide AK2012CÜMLEDE ANLAM 8.SINIF Hamide AK 2012 CÜMLEDE ANLAM...

Documents

Transcript of CÜMLEDE ANLAM 8.SINIF · Web viewHamide AK2012CÜMLEDE ANLAM 8.SINIF Hamide AK 2012 CÜMLEDE ANLAM...