Cơ sở phương trình nghiệm nguyên
-
Upload
khoaan1404 -
Category
Documents
-
view
206 -
download
0
Transcript of Cơ sở phương trình nghiệm nguyên
-
MT S VN C S
V PHNG TRNH NGHIM NGUYN
Tc Gi : Ph Thi Thun10 chuyn Ton THPT chuyn TH - Bnh Thun
Trong chng trnh ton THCS v THPT th phng trnh nghim nguynvn lun l mt ti hay v kh i vi hc sinh. Cc bi ton nghimnguyn thng xuyn c mt ti cc k thi ln, nh, trong v ngoi nc.Trong bi vit ny ti ch mun cp n cc vn c bn ca nghimnguyn (cc dng; cc phng php gii) ch khng i su (v vn hiu bitc hn). Ti cng s khng ni v phng trnh Pell (v n c nhiu trong ccsch) v phng trnh Pythagore; Fermat (cng c nhiu trong sch; khinim rt n gin) Ch : cc bn c th tm c thm cun "phng trnhv bi ton nghim nguyn" ca thy V Hu Bnh.
Phng Php 1: p Dng Tnh Chia Ht
Dng 1: phng trnh dng ax+ by = c
V d 1: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
2x+ 25y = 8 (1)
Gii: C th d dng thy y chn. t y = 2t. Phng trnh (1) trthnh: x+ 25t = 4.
T ta c nghim phng trnh ny:x = 4 25ty = 2tt Z
Ch : Ta cn c cch th 2 tm nghim ca phng trnh trn. lphng php tm nghim ring gii phng trnh bc nht 2 n. Ta davo nh l sau: Nu phng trnh ax+ by = c vi (a; b) = 1 c 1 tp nghiml (x0; y0) th mi nghim ca phng trnh nhn t cng thc:
x = x0 + bty = y0 at
t Znh l ny chng minh khng kh (bng cch th trc tip vo phng
trnh) Da vo nh l ny ; ta ch cn tm 1 nghim ring ca phng trnhax+by = c . i vi cc phng trnh c h s a; b; c nh th vic tm nghimkh n gin nhng vi cc phng trnh c a; b; c ln th khng d dng
1
-
cht no . Do ta phi dng n thut ton Euclide (cc bn c th tmc cc sch ; ti s khng ni nhiu v thut ton ny) . Ngoi ra cn cthm phng php hm Euler .
Dng 2: a v phng trnh c s:
V d 2: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
2x+ 5y + 3xy = 8 (2)
Gii:(2) x(2 + 3y) + 5y = 8 3[x(2 + 3y) + 5y] = 24 3x(2 + 3y) + 15y = 24 3x(2 + 3y) + (2 + 3y) 5 = 34 (3x+ 5)(3y + 2) = 3434 = 17.2 = 34.1Lp bng d dng tm c nghim phng trnh trn.V d 3: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x2 + 2y2 + 3xy 2x y = 6 (3)
Gii:(3) x2 + x(3y 2) + 2y2 y + a = 6 + aa l 1 s cha bit; a s c xc nh sau.Xt phng trnh: x2 + x(3y 2) + 2y2 y + a = 0 = (3y 2)2 4(2y2 y + a) = y2 8y + 4 4aChn a = 3 = y2 8y + 16 = (y 4)2 x1 = y 1; x2 = 2y + 3T ta c phng trnh c s: (x+ y + 1)(x+ 2y 3) = 3Dng 3: Phng php tch cc gi tr nguyn
V d 4: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
xy x y = 2 (4)Gii:(4) x(y 1) = y + 2 x = y+2
y1 x = 1 + 3
y1 (y 1)|3Phng Php 2: Phng Php La Chn Modulo (hay cn gi l xt s
d tng v)
2
-
Trc tin ta c cc tnh cht c bn sau: 1 s chnh phng chia 3 d0, 1; chia 4 d 0, 1 ; chia 8 d 0, 1, 4
V D 5: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x2 + y2 = 2007 (5)
Gii:x2 0; 1(mod4) y2 0; 1(mod4) V T = x2 + y2 0; 1; 2(mod4)Cn V P = 2007 3(mod4) Do phng trnh trn v nghim.C th m rng thm cho nhiu modulo nh 5; 6; v m rng cho s
lp phng; t phng; ng phng... Ta n vi v d sau:V d 6: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
19x + 5y + 1890 = 1975430
+ 1993 (6)
Gii:D thy V T 19x(mod5).Mt khc: 19x = (20 1)x (1)x(mod5)x chn th 19x 1(mod5); x l th 19x 1 4(mod5) V T 1; 4(mod5)Cn V P 1993 3(mod5) (v l)Do phng trnh trn v nghim.Ch : Nhiu bi ton nghim nguyn trong thi v ch ton cc nc
i khi phi xt n modulo khc ln ; ta xt n v d sau:V D 7:(Balkan1998) Gii phng trnh nghim nguyn sau:
m2 = n5 4 (7)Gii:m2 0; 1; 3; 4; 5; 9(mod11)n5 4 6; 7; 8(mod11) (v l)Do phng trnh ny v nghim.Ch 3 dng; tht ngn gn v p phi khng no. Ni chung xt
modulo hiu qu cn phi ty thuc vo s nhy bn ca ngi lm ton.Ni thm: i vi cc phng trnh nghim nguyn c s tham gia ca
cc s lp phng th modulo thng dng l modulo9 v x3 0; 1; 8(mod9)(hy t chng minh).
Ta xt V D sau.V D 8: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x3 + y3 + z3 = 1012 (8)
3
-
Gii:Da vo nhn xt trn : (8)x3 + y3 + z3 0; 1; 2; 3; 6; 7; 8(mod9)Cn 1012 4(mod9) (v l).Do phng trnh trn v nghim .Phng Php 3: Dng Bt ng Thc
Dng 1: i vi cc phng trnh m cc bin c vai tr nh nhau th
ngi ta thng dng phng php sp xp th t cc bin.V D 9: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
x+ y + z = 3xyz (9)
Gii:Khng mt tnh tng qut c th gi s 1 x y z 3xyz = x+ y + z 3z xy 1 x = 1; y = 1 z = 1Nghim phng trnh l (1; 1; 1)Dng 2: i vi cc phng trnh nghch o cc bin ta cng c th
dng phng php ny (nu vai tr cc bin cng nh nhau ). Cch giikhc dnh cho:
V D 9: Chia 2 v phng trnh trn cho xyz ta c: 1xy+ 1
yz+ 1
zx= 3
Gii:Khng mt tnh tng qut c th gi s 1 x y z 1
xy+ 1
yz+ 1
zx= 3 3
x2
x2 1 x = 1 y = 1 vz = 1. Ta xt n mt v d tip theo thy s hiu qu ca phng
php ny:V D 10: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
Gii:1x+ 1
y+ 1
z= 1
Khng mt tnh tng qut c th gi s:1 x y z 1
x+ 1
y+ 1
z= 1 3
x x 3.
Ln lt th: x = 1; phng trnh v nghim nguyn.Xt x = 2 1
y+ 1
z= 1
2 2
y y 4
Mt khc y x = 2 y {2; 3; 4}.Ta th y ln lt;y = 2 phng trnh v nghim nguyn;
4
-
y = 3 z = 6y = 4 => z = 4Xt x = 3 1
y+ 1
z= 2
3 2
y y 3Mc khc y x = 3 y = 3 z = 3.Vy nghim phng trnh l (2; 3; 6); (2; 4; 4); (3; 3; 3) v cc hon v.
Dng 3: p Dng Cc Bt ng Thc C in.
V D 11: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
x6 + z3 15x2z = 3x2y2z (y2 + 5)3 (10)Gii:(10) (x2)3 + (y2 + 5)3 + z3 = 3x2z(5 + y2)p Dng BDT Cauchy cho 3 s; ta c V T V PDu = xy ra x2 = y2 + 5 = zT phng trnh x2 = y2 + 5 (x y)(x+ y) = 5(phng trnh c s; d dng tm c x; y ri tm ra z).p s: nghim phng trnh l (x; y; z) = (3; 2; 9)
Ghi ch: Vic p Dng BDT vo bi ton nghim nguyn rt t dng vn dng BDT rt d b "l" nu ngi ra khng kho lo. Tuy nhincng c mt vi trng hp dng BDT kh hay. Ta n vi V D sau.
V D 12: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau vi x; y; z l cc
s i 1 khc nhau.
x3 + y3 + z3 = (x+ y + z)2 (11)
Gii:p dng BDT quen thuc sau:x3+y3+z3
3 (x+y+z
3)3
x3 + y3 + z3 = (x+ y + z)2 (x+y+z)39
x+ y + z 9. V x; y; z khc nhau x+ y + z 1 + 2 + 3 = 6 x+ y + z {6; 7; 8}Ln lt th cc gi tr ca x+ y + z ta tm c x; y; zp s: (1; 2; 3) v cc hon v .
Dng 4: p dng tnh n iu ca bi ton. Ta ch ra 1 hoc 1 vi gi
tr ca bin tho phng trnh ri chng minh l nghim duy nht.V D 13: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau
3x + 4x = 5x (12)
5
-
Gii:(12) (3
5)x + (4
5)x = 1
x = 1; phng trnh v nghim nguynx = 2; tho mn.x 3 (3
5)x < (3
5)2 (4
5)x < (4
5)2
(35)x + (4
5)x < 1.
Do x = 2 l nghim duy nht ca phng trnh. Cn phng trnhny th sao nh: (
3)x + (
4)x = (
5)x
Bng cch tng t; d dng nhn ra x = 4 l nghim duy nht.Ni thm : i vi phng trnh trn; ta c bi ton tng qut hn. Tm
cc s nguyn dng x; y; z tho: 3x + 4y = 5z.p s n gin l x = y = z = 2 nhng cch gii trn v tc dng vi
bi ny. gii bi ny th hu hiu nht l xt modulo (cc phng trnhcha n m th phng php tt nht vn l xt modulo). Phn ny chni thm nn chng ta tm thi khng gii bi ton ny by gi m s lidp khc.
Dng 5: Dng iu kin hoc 0 phng trnh bc 2 c nghim.V D 14: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x2 + 2y2 = 2xy + 2x+ 3y (13)
Gii:(13) x2 2x(y 1) + 2y2 3y = 0 = (y + 1)2 (2y2 3y) = y2 + 5y + 1 0Gii bt phng trnh trn khng kh; d dng suy ra c:292
y 52
292
Do y nguyn nn d dng khoanh vng c gi tr ca y v th chn. Nichung th phng php ny c dng khi () c dng f(x) = ax2+bx+c(hoc f(y)) vi h s a < 0 .
Cn khi a > 0 th dng phng php ni n trong v d 3 a vphng trnh c s 1 cch nhanh chng.
Phng Php 4: Phng php chn hay ta c th gi n bng 1 ci tn
khc l p hn l phng php nh gi. Phng php nh gi c bn davo 2 nhn xt sau:
1. Khng tn ti n Z tho a2 < n2 < (a+ 1)2 vi a Z2. Nu a2 < n2 < (a+ 2)2 vi a;n Z th n = a+ 1.
Ta n vi V D sau:
6
-
V D 15: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x4 + x2 + 1 = y2 (14)
Xt hiu (x2 + 1)2 y2 = x2 0 (x2 + 1)2 y2Xt hiu y2 (x2)2 = x2 + 1 > 0 => y2 > (x2)2 (x2)2 < y2 (x2 + 1)2Theo nhn xt trn y2 = (x2 + 1)2Th vo phng trnh ban u x4 + x2 + 1 = (x2 + 1)2 x2 = 0 x = 0Nhn xt trn c th m rng vi s lp phng; ta n vi v d tip
theo:V D 16: Gii phng trnh nghim nguyn sau :
x3 y3 = 2y2 + 3y + 1 (15)
Gii:Bng cch trn ta c c : (y 1)3 < x3 (y + 1)3suy ra hoc x = y hoc x = y + 1 ln lt xt x = y;x = y + 1 ta tm
c cc nghim phng trnh l: (1;1); (1; 0)Phng Php 5: Dng tnh cht ca s chnh phng .
Dng 1: Trc tin ta n vi 1 mnh sau :
xy = z2 vi (x; y) = 1 th x = k2
y = t2
kt = z
Chng minh mnh ny khng kh ; ta chng minh bng phn chng:Gi s x; y khng l s chnh phng nn trong phn tch thnh c nguynt ca x hoc y tn ti 1 s cha t nht 1 c nguyn t p vi s m l .Gi s l x . V (x; y) = 1nn y khng cha tha s p => z2 cng cha thas p vi s m l (v l tri vi iu kin z2 l s chnh phng) . By gi tan vi 1 v d .
V D 17: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
2x4 + 3x2 + 1 y2 = 0 (16)
Gii:(16) (x2 + 1)(2x2 + 1) = y2
7
-
R rng (x2 + 1; 2x2 + 1) = 1
{
x2 + 1 = t2
2x2 + 1 = z2
T phng trnh x2+1 = t2 => (tx)(t+x) = 1 (phng trnh c s)T tm c nghim phng trnh . p s: (x; y) = (0; 1)
Dng 2:
Ta c mnh th 2:Nu n; t l cc s nguyn tho n(n+1) = t2 th hoc n = 0 ; hoc n+1 = 0Chng minh mnh ny khng kh:Gi s n 6= 0;n+ 1 6= 0 => t 6= 0 n2 + n = t2
4n2 + 4n = 4t2
(2n+ 1)2 = 4t2 + 1Dng phng php chn: (2t)2 < (2n+ 1)2 < (2t+ 1)2
V l do mnh c chng minh.By gi p dng mnh trn ; ta n vi v d sau .V D 18: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x2 + 2xy + y2 + 5x+ 5y = x2y2 6 (17)
Gii:(17) (x+ y + 2)(x+ y + 3) = x2.y2Suy ra hoc x+ y + 2 = 0 hoc x+ y + 3 = 0. Phng trnh ny vn cn
nhng cch gii khc nhng iu ti mun nhn mnh chnh l vic dngmnh trn gip cho li gii bi ton tr nn ngn gn hn .
Phng Php 6: Li v hn (hay cn gi l phng php xung thang).
Phng php ny dng chng minh mt phng trnh f(x; y; z; ) no ngoi nghim tm thng x = y = z = 0 th khng cn nghim no khc.Phng php ny c th c din gii nh sau: Bt u bng vic gi s(x0; y0; z0; ) l nghim ca f(x; y; z; ) . Nh nhng bin i ; suy lun shc ta tm c 1 b nghim khc (x1; y1; z1; ) sao cho cc nghim quan hvi b nghim u tin bi 1 t s k no . V D: x0 = k.x1; y0 = k.y1; . Ri li t b (x2; y2; z2; ) tho x1 = k.x2; y1 = k.y2; . Qu trnh ctip tc dn n: x0; y0; z0; chia ht cho ks vi s l 1 s t nhin tu .iu ny xy ra x0 = y0 = z0 = = 0 . r rng hn ta xt mt VD .
V D 19: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x2 + y2 = 3y2 (18)
8
-
Gii:Gi (x0; y0; z0) l 1 nghim ca phng trnh trn . Xt theo modulo 3 .
Ta chng minh x0; y0 u chia ht cho 3 . Tht vy ; r rng v phi chia
ht cho 3 => x20 + y20
...3 Ta c: x20 0; 1(mod3) y20 0; 1(mod3) Do => x20 + y
20
...3 x0; y0 u chia ht cho 3 . t x0 = 3.x1; y0 = 3.y1 . Th
vo v rt gn: 3(x21+ y21) = z
20 R rng z0
...3 . t z0 = 3.z1 . Th vo v rtgn: x21 + y
21 = 3z
21 Do nu (x0; y0; z0) l 1 nghim ca phng trnh trn
th (x1; y1; z1) cng l 1 nghim . Tip tc l lun nh trn th x1; y1; z1 u
chia ht cho 3 . Ta li tm c nghim th 2 l (x2; y2; z2) vi x2; y2; z2...3.
Tip tc v ta dn n: x0; y0; z0...3k . iu ch xy ra x0 = y0 = z0 = 0
.V D 20: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
x2 + y2 + z2 = 2xyz (Korea1996) (19)
Gii:Gi s (x0; y0; z0) l 1 nghim ca phng trnh trn . x20 + y20 + z20 =
2.x0.y0.z0R rng x20 + y
20 + z
20 chn (do 2.x0.y0.z0 chn) nn c 2 trng hp xy
ra.Trng Hp 1: c 2 s l ; 1 s chn. Khng mt tnh tng qut gi
s x0; y0 l ; z0 chn. Xt theo modulo 4 th: x20 + y
20 + z
20 2(mod4) Cn
2.x0.y0.z0...4 (do z0 chn) (v l)
Trng Hp 2: 3 s u chn. t x0 = 2.x1; y0 = 2.y1; z0 = 2.z1 th vo
v rt gn ta c: x21 + y21 + z
21 = 4.x1.y1.z1 lp lun nh trn ta li c
x1; y1; z1 chn.
Qu trnh li tip tc n: x0; y0; z0...2k vi k N
iu xy ra x0 = y0 = z0 = 0. Tm li nghim phng trnh l(x; y; z) = (0; 0; 0)
Phng Php 7: Nguyn Tc Cc Hn hay cn gi l Nguyn L Khi
u Cc Tr. V mt hnh thc th phng php ny khc vi phng phpli v hn nhng v tng s dng th nh nhau ; u chng minh 1 phngtrnh khng c nghim khng tm thng. Phng php bt u bng vicgi s (x0; y0; z0; ) l nghim ca f(x; y; z; ) vi iu kin rng bucvi b (x0; y0; z0; ). V D nh x0 nh nht hoc x0+ y0+ nh nht...Bng nhng php bin i s hc ta tm c 1 b nghim khc (x1; y1; )tri vi nhng iu kin rng buc trn. V d khi chon b (x0; y0; z0; )vi x0 nh nht ta li tm c b (x1; y1; z1; ) tho x1 < x0. T dnn phng trnh cho c nghim l (0; 0; 0; .0). Ta hy xt 1 v d.
9
-
V D 21: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
8x4 + 4y4 + 2z4 = t4 (20)
8x4 + 4y4 + 2z4 = t4
Gii:Gi s (x0; y0; z0; t0) l 1 nghim phng trnh trn vi iu kin x0
nh nht.T phng trnh t chn. t t = 2.t1 Th vo v rt gn ta c:
4x40 + 2y40 + z
40 = 8t
41
R rng z0 chn. t z0 = 2z1 2x40 + y40 + 8z41 = 4t41Tip tc y0 chn. t y0 = 2y1 x40 + 8y41 + 4z41 = 2t41V d thy x0 cng chn. t x0 = 2x1 8x41 + 4y41 + 2z41 = t41Nhn vo phng trnh trn r rng (x1; y1; z1; t1) cng l 1 nghim phng
trnh trn v d thy x1 < x0 (v l do ta chn x0 nh nht)Do phng trnh trn c nghim duy nht (0; 0; 0; 0)Ch : Ta cng c th chn b (x0; y0; z0; t0) tho x0 + y0 + z0 + t0 nh
nht ; l lun tng t v d thy x1 + y1 + z1 + t1 < x0 + y0 + z0 + t0 t cng dn n kt lun bi ton.
Phng Php 8: S Dng Mt Mnh C Bn Ca S Hc. Trc
tin ta n vi bi ton nh sau:Cho p l s nguyn t c dng p = k 2t + 1 vi t nguyn dng ; k l s
t nhin l.
Chng minh rng nu x2t+ y2
t ...p th x...p; y
...pChng minh:
Gi s x...p th r rng y
...p Theo Fermat nh: xp1 1(modp) yp1 1(modp) p = k2t + 1 nn {
xk.2t 1(modp)
yk.2t 1(modp)
xk.2t + yk.2t 2(modp) (21)Mt khc do k l nn theo hng ng thc a2n+1 + b2n+1: xk.2
t+ yk.2
t=
(x2t+ y2
t).A) (A l 1 s no )
R rng:
xk.2t
+ yk.2t 0(modp) (do gi thit x2t + y2t ... p) (22)
10
-
Do theo (21); (22) ta c iu phi chng minh.Xt 1 trng hp nh ca bi ton trn:
Khi t = 1; v k l nn k = 2s+ 1 p = 4s+ 3Lc ta c mnh sau:
p l s nguyn t c dng p = 4s + 3. Khi nu x2 + y2...p th x
...p; y...p
Mnh ht sc n gin ny li l 1 cng c v cng hiu qu i vi nhiubi ton kh.
V D 22: (bi ton Lebesgue)
Gii phng trnh nghim nguyn sau:x2 y3 = 7 (y l 1 trng hp nh ca phng trnh Mordell)Ghi ch: Phng trnh Mordell l phng trnh c dng x2+k = y3(k; x; y
Z); bi ton trn l trng hp phng trnh Mordell vi k = 7Gii:Trc tin ta c b nh sau:Mi s nguyn c dng A = 4t+3 u c t nht 1 c nguyn t c dng
p = 4s+ 3Chng Minh: Gi s A khng c c nguyn s no c dng p = 4s + 3
=> A = (4t1 + 1)(4t1 + 1) = 4.(4t1.t2 + t1 + t2) + 1 = 4h + 1(v l) Do A c 1 c dng 4t1 + 3 Nu 4t1 + 3 l s nguyn t th b c chngminh. Nu 4t1 + 3 l hp s. L lun tng t ta li c 4t1 + 3 c 1 c cdng 4t2 + 3. Nu 4t2 + 3 li l hp s th lai tip tc. V qu trnh trn lhu hn nn ta c iu phi chng minh. Quay li bi ton. x2 = y3 + 7
Xt y chn y3 + 7 7(mod8) x2 7(mod8) (v l do x2 0; 1; 4(mod8))
Xt y l vit li phng trnh: x2 + 1 = y3 + 8 x2 + 1 = (y + 2)(y2 2y + 4)Nu y = 4k + 1 y + 2 = 4k + 3Nu y = 4k + 3 y2 2y + 4 = (4k + 3)2 2(4k + 3) + 4 = 4h+ 3Do y lun c 1 c dng 4n+ 3 v theo b trn th 4n+ 3 lun c
t nht 1 c nguyn t p = 4s+ 3 x2 + 1...p = 4s+ 3Theo mnh trn x...p; 1...p ( v l) Do phng trnh trn v nghim.V D 23:
Gii phng trnh nghim nguyn sau: x2+5 = y3 (phng trnh Mordellvi k = 5)
Gii:Xt y chn y3 0(mod8) x2 + 5 0(mod8) x2 (mod8) (v l do x2 0; 1; 4(mod8))Xt y l Nu y = 4k + 3 y3 3(mod4)
11
-
x2 + 5 3(mod4) x2 2(mod4) (v l x2 0; 1; (mod4))Nu y = 4k + 1 Vit li phng trnh x2 + 4 = y3 1 x2 + 4 = (y 1)(y2 + y + 1)R rng y2 + y + 1 = (4k+)2 + (4k + 1) + 1 = 4t+ 3Do y3 1 c t nht 1 c nguyn t p = 4s+ 3 x2 + 4...p = 4s + 3 4...p p = 2 (v l) Do phng trnh trn v
nghim.V cui cng thy thm s hiu qu ca mnh ny ; ta hy n vi
bi ton ca Euler .V D 24:
Gii phng trnh nghim nguyn sau: 4xy x y = z2Nhng trc ht hy xem li gii ca Euler nhn nhn ra s gi tr
ca mnh trn:Gi s pt c tp nghim (x; y; z) = (a; b; c) vi c l gi tr nh nht ca
z. Suy ra 4ab a b = c2 16ab 4a 4b = 4c2 (16ab 4a) (4b 1) 1 = 4c2 (4a 1)(4b 1) 1 = 4c2 (*)Cng vo 2 v (*) :4(4a 1)2 8(4a 1)cTa c: (4a 1)(4b 1) 1 + (4(4a 1)2 8(4a 1)c) = 4c2 + 4(4a
1)2 8(4a 1)c (4a 1)(4b 1 + 4(4a 1) 8c) = 4(c (4a 1))2 (4a 1)[4(b+ 4a 1 2c) 1) = 4(c (4a 1))2 (**)Vy nu pt (*) c nghim l (a; b; c) th pt (*) cng c nghim l (a; b+
4a 1 2c; c (4a 1))V c l gi tr nh nht ca z Suy ra nghim z = |c (4a 1)| > c |c (4a 1)|2 > c2 pt() > () 4(c (4a 1))2 = (4a 1)(4b 1 + 4(4a 1) 8c) > 4c2 = (4a
1)(4b 1) 1 (4a 1)(4b 1 + 4(4a 1) 8c) > (4a 1)(4b 1) (4b 1 + 4(4a 1) 8c) > 4b 1 4(4a 1) 8c > 0 4a 1 > 2c (1)V a, b c vai tr nh nhau nn ta cng cm c 4b 1 > 2c (2)T (1) v (2) 4a 1 2c+ 1; 4b 1 2c+ 1 pt (*) : 4c2 = (4a 1)(4b 1) (2c+ 1)2 1 4c2 4c2 + 4c c 0 (v l)
12
-
Vy pt ny v nghimNhng nu dng mnh trn th li gii ngn gn hn nhiu:4xy x y = z2 4(4xy x y) = 4z2 16xy 4x 4y = 4z2 (16xy 4x) (4y 1) = 4z2 + 1 (4x 1)(4y 1) = 4z2 + 1 = (2z)2 + 12R rng 4x 1; 4y 1 u c dng 4t+ 3.Tht vy: 4x 1 = 4(x 1) + 3; 4y 1 = 4(y 1) + 3Do (4x 1)(4y 1) c t nht 1 c nguyn t p = 4s+ 3 z2 + 1...p = 4s+ 3 1...p (v l) Do phng trnh trn v nghim.Cc dng c bn ca phng trnh v nh nghim nguyn mnh gii
thiu ht. Vic sp xp cc dng ; phng php l theo ch ca mnh nnt nhiu s sai st. Sau y l phn ni thm v cc phng trnh v nhsiu vit v phng trnh khc (kin thc s si nn mnh ni cng s thi)
u tin l phng trnh dng m : Nh ni th phng trnh dng
m thng c phng php chung l xt Modulo (nhng khng phi l lunlun)
Ta n vi cc V D c bn:V D 25: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
2x + 7 = y2 (x Z; y Z) (23)Gii:x = 0: phng trnh v nghim x = 1 y = 3Xt x 2 2x 0(mod4)7 3(mod4) y2 = 2x + 7 3(mod4) (v l do y2 0; 1; 4(mod4))Nghim phng trnh l (x; y) = (1; 3); (1;3)V D 26: Gii phng trnh nghim nguyn sau:
2x + 21 = y2(x Z; y Z) (24)Gii:Xt x l . t x = 2k + 1 2x = 2.4k = 2(3 + 1)k 2(mod3) 2x + 21 2(mod3) (do 21...3) y2 2(mod3) (v l) (do y2 0; 1(mod3))Xtx chn. t x = 2k
13
-
22k + 1 = y2 y2 22k = 1 (y 2k)(y + 2k) = 1Phng trnh c s; qu n gin. p s (x; y) = (2; 5); (2;5)V D 26: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
2x + 2y + 2z = 2336 vi x < y < z (Vit Nam 1982) (25)
Gii:(25) 2x(1 + 2yx + 2zx) = 2336 = 25.73R rng 1 + 2yx + 2zx l{
2x = 25
1 + 2yx + 2zx = 73
x = 5.1 + 2yx + 2zx = 73 2yx(1 + 2zy) = 72 = 23.9L lun nh trn 2yx = 23 y = 8 z = 11Nghim phng trnh l (x; y; z) = (5; 8; 11)Ch : Vi cch gii trn ta c th x p phng trnh dng ny: 2x +
2y + 2z = 2n (x y z;n N)p s: (x; y; z) = (n 2;n 2;n 1)V d 27: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
5x3 = y3 + 317 (26)
Gii: Trong phng trnh ny c s tham gia ca s lp phng v nh ni phn phng php la chn modulo th trong bi ny ; modulo taxt s l modulo 9 y = 0 ; phng trnh v nghim nguyn .
y = 1 x = 4y 2 3y 0(mod9)317 2(mod9) 5x3 = y3 + 317 2(mod9) (v l v 5x3 0; 5; 4(mod9))Ta n vi cc bi ton kh hnV D 28: Gii phng trnh nghim nguyn dng sau:
xy = yx (27)
Gii:
14
-
R rngx = y l 1 nghim. Xt x 6= y.Khng mt tnh tng qut gi s x < y xxy = y x yx = y do y nguyn nn x yx nguyn. y...x.t y = tx,Th vo ta c: xt = tx xt1 = tR rng t 2 (v gi s x 6= y) t = 2 x = 2 y = 4 t 3; lc
r rng x 2Ta chng minh: xt1 > t Do x 2 nn ta ch vic chng minh: 2t1 > t .Ta cm quy np theo t. t = 3 ; ng .Gi s khng nh ng vi t = k tc l 2k1 > kTa cm khng nh ng vi t = k+1 tc l chng minh 2k > k+1 . Rt
n gin ; theo gi thit quy np th: 2k1 > k 2k > 2k > k+1 (do k > 1)Do phng trnh v nghim vi t 3 Kt lun: nghim phng trnh
l (x; y) = (a; a); (2; 4); (4; 2) vi a ZCh : Ta c th gii phng trnh theo cch khc .Nhng trc ht ; ta
cn chng minh mnh sau: an...bn a...b
Ta chng minh phn thun ; phn o l iu hin nhin . Trong phntch a; b ra dng chun tc th s nguyn t p c ly tha tng ng l s; t.Do trong phn tch an; bn ra dng chun tc th s nguyn t p c ly
tha tng ng l ns;nt. V an...bn ns nt s t V p c chn tu
nn a...b
Quay li vi bi ton . Ta ch xt trng hp x 6= y Khng mt tnh tngqut gi s x > y . t x = y + t xy = yy+t xy...yy
x...y x = ty .Ri lm tng t nh trnV D 29: Gii phng trnh nghim nguyn khng m sau
2x 3y = 1 (28)
Gii:Xt theo modulo 3Vit li phng trnh 2x 1 = 3yXt: y = 0 => x = 1. Xt y 1 3y 0(mod3) 2x 1 0(mod3)Mt khc: 2x 1 = (3 1)x 1 (1)x 1(mod3) x chn ( v x chn th (1)x 1 = 0 0(mod3)
15
-
t x = 2k 22k 1 = 3y (2k 1)(2k + 1) = 3y
2k + 1 = 3u
2k 1 = 3vu+ v = y
(2k + 1) (2k 1) = 2 = 3u 3v 2 + 3v = 3uNu u = 0 3v = 1 (v l)Nu u 1 3u 0(mod3) 2 + 3v...3 v = 0 u = 1. y = 1 x = 2 Kt lun: nghim
phng trnh l (x; y) = (0; 1); (2; 1)V D 30: Gii phng trnh nghim nguyn khng m sau:
3x + 4y = 5z (29)
Bi ton ny c cp trong phn trc v y l li gii ca n:Xt theo modulo 3 3x + 4y = 3x + (3 + 1)y 1(mod3) 5z = (6 1)z (1)z 1(mod3) z chn . t z = 2a 3x + 4y = 52a 3x = 52a (2y)y = (5a 2y)(5a + 2y)Do c 2 trng hp xy ra:Trng Hp 1: {
5a 2y = 3m5a + 2y = 3n
(m;n 1) iu ny khng xy ra v (5a2y)+(5a+2y) = 2.5a = 3m+3n...3Nhng 2.5a th khng chia ht cho 3
Trng Hp 2: {5a 2y = 15a + 2y = 3x
(5a 2y) + (5a + 2y) = 2.5a = 3x + 1 1(mod3) 2.5a = 2.(6 1)a 2.(1)a 1(mod3)Do a l . Ta c: 5a 2y = 1 1(mod3) (6 1)a (3 1)y (1)a (1)y 1(mod3)Do a l nn r rng y chn . t a = 2k + 1; y = 2t 52k+1 + 22t = 3xNu t = 1 y = 2 x = z = 2Nu t 2 22t 0(mod8)
16
-
Ta c 52k+1 = 5.25k = 5.(24 + 1)k 5(mod8) V T 5(mod8)Tuy nhin xt modulo 8 cho v phi . Nu x chn ; x = 2s 3x = 9s =
(8 + 1)s 1(mod8)Nu x l ; x = 2s+ 1 3x = 3.9s 3(mod8)T ta c V P = 3x 1; 3(mod8) cn V T 5(mod8) (v l)Kt lun: nghim ca phng trnh l (x; y; z) = (2; 2; 2)V D 31: Gii phng trnh nghim nguyn dng:
2x + 5y = 19z (30)
Gii:19z = (18 + 1)z 1(mod3) 2x + 5y = (3 1)x + (6 1)x (1)x + (1)y 1(mod3) x; y l . t x = 2k + 1 2x = 2.4k = 2(5 1)k 2.(1)k(mod5)Nu k chn 2x 2(mod5)Nu k l 2x 3(mod5) V T = 2x + 5y 2; 3(mod5)Cn V P = 19z = (20 1)z (1)z 1; 4(mod5) V l do phng
trnh trn v nghim .Bi ton vi cc nghim nguyn t
V D 31 : Tm n N :
1. n4 + n2 + 1 l s nguyn t
2. n5 + n+ 1 l s nguyn t
3. n4 + 4n l s nguyn t
Gii:
1. n4+n2+1 = (n2+n+1)(n2n+1) l s nguyn t
-
p s: n = 1; p = 5V D 32:
Tm s nguyn t p 5p2 + 1 l s nguyn tGii:p chn p = 2 5p2 + 1 = 21 ( khng tho) p l 5p2 + 1 chn nn
l hp s . Vy khng tn ti s p tho iu kin trn .V D 33:
Tm cc s nguyn t x; y; z tho: xy + 1 = z2
Gii:Xt x l xy + 1 = z2 chn z = 2 xy = 3 (khng tn ti x; y tho)Xt x chn x = 2 2y + 1 = z2Nu y l . t y = 2k + 1 2y = 2.4k = 2.(3 + 1)k 2(mod3) 2y + 1 0(mod3) z2...3 z = 3 y = 3Nu y chn y = 2 5 = z2 (v l) . Kt lun: nghim ca phng trnh l (x; y; z) = (2; 3; 3)T bi ton trn hn chng ta d dng hnh dung l li gii bi ton sau:
Tm cc s nguyn t x; y; z tho: xy + 1 = zCc Phng Trnh chng minh v s nghim:
V D 34: Chng minh rng phng trnh x3+ y3 = z4 c v s nghim.
Gii:Ta xy dng nghim ca phng trnh ny .
-
x4 + y3 = 2a + 2a = 2a+1 Chn z = 2a+17 Do x; y; z nguyn nna...3
a...4
a+ 1...7
Gii h trn ta c a = 84t+48 Kt lun: Phng trnh c v s nghimc dng: (x; y; z) = (221t+12; 228t+16; 212t+7)
V D 36: Chng minh rng phng trnh 7x2 + 3y7 = z11 c v s
nghim .Gii:
t a = 2.7 = 14 R rng tn ti v s s n an+ 1...11
Tht vy ; xt phng trnh 14n+ 1 = 11k (r rng c v s nghim)Ch 7 + 3 = 10 Do phng trnh c v s nghim c dng: x =
10an2 ; y = 10
an7 ; 10
an+111
Do an...2; an
...7; an+ 1...11 nn x; y; z nguyn.
Cn vi phng trnh ny th sao nh: 7x2+3y2 = 6.z11 Rt n gin Taa v phng trnh V d trn 7.610x2 + 3.610y2 = (6.z)11
Sau y l phn cc bi tp ; mnh s xp cc bi tp khng theo tngdng v cc bn phi xc nh dng ca n c phng n x l thch hp.
Phng trnh vi tp Z:
1. 3x+ 7y = 9
2. 25x+ 7y = 16
3. x2 + 3xy y2 + 2x 3y = 54. 2x2 + 3y2 + xy 3x 3 = y5. x41 + x
42 + .....+ x
414 = 1599
6. x2 + y2 = 16z + 6
7. x! + y! = (x+ y)!
8. x! + y! = z!
9. 19x3 17y3 = 5010. 5x3 + 11y3 + 13z3 = 0
19
-
11. x2 = y3 + 16
12. x2 + y2 = 6(z2 + t2)
13. xy 2y 3x+ x2 = 314. 5(x2 + xy + y2) = 7(x+ 2y)
15. x3 y3 xy = 1516. x2 + xy + y2 = x+ y
17. 1 + x+ x2 + x3 = y2
18. x3 + y3 = (x+ y)2
19. y3 x3 = 2x+ 120. x4 + x2 + 4 = y2 y21. x2 + y2 = 7z2
22. x2 = y3 + 16
23. x2 + y2 + z2 = x2y2 (Hn Quc 1988)
24. 6(6x2 + 3y2 + z2) = 5t2
25. 19x2 + 28y2 = 2001
26. x2 + xy + y2 = 2x+ y
27. x2y2 = z2(z2 x2 y2) (Bulgari 1998)28. n4 + 2n3 + 2n2 + 2n = 1 = y2
29. y3z2 + (y3 2xy)z + x(x y) = 030. x4 + x2 y2 + y + 10 = 031. 2(x+ y + z) + 9 = 3xyz
32. x4 + (x+ 1)4 = y2 + (y + 1)2
33. y3 = x3 + 2x+ 1
34. (x 2)4 x4 = y3
20
-
35. x4 2y2 = 1Tp N
36. xyz = 2(x+ y + z)
37. x+ y + z + t = xyzt
38. x1 + x2 + ....+ x12 = x1.x2...x12
39. xn + x2n = y2n
40. m3 + n3 = n3
41. x2 + y2 = 2011(10 z)42. 2n + 122 = z2 9
Cc bi Ton vi s nguyn t:
43. Tm x x4 + 4x l s nguyn t
44. 1x+ 1
y= 2
p
45. (p 1)! + 1 = pn (p nguyn t ; n N)46. p(p+ 1) + q(q + 1) = n(n+ 1) p; q;n nguyn t .
47. p2 = 8q + 1 (p; q nguyn t)
Cc bi ton kh:
48. (APMO) Tm n nguyn dng phng trnh sau c nghim xn +(2 + x)n + (2 x)n = 0
49. Chng minh rng phng trnh sau c v s nghim: (Brazil 1990)a3 + 1990b3 = c4
50. (Rumani 2001) x3 + y3 + z3 = n.x2y2z2 (n;x; y; z N).51. (a b)2 = k(4ab 1) (a; b Z)52. 1! + 2! + ....+ x! = yz x; y; z 153. Cho n Z CMR nu A = 2 + 228n2 + 1 l s nguyn th A l s
chnh phng
54. (Nga 1996) 2xx = yy + zz x; y; z N
21
-
55. Chng minh rng phng trnh sau c v s nghim a2b2+b2c2+c2a2 =x2 a; b; c; x Z
56. 3x + 4y = 7z (x; y; z Z)57. 5x = 1 + 2y x; y N58. 3x + 3y = 6z x; y N59. m! + 48 = 48(m+ 1)n
60. (a2 + b2)c = (ab)1999 (a; b; c N)61. (a2 + b2)m = (ab)n(a; b;m;n N)62. 28x = 19y + 87z (x; y; z Z)63. (Sng Tc) Chng minh rng phng trnh a5 + b1980 = c19 c v s
nghim .
64. (Sng Tc) 2n 1 = 343x3 (x;n N)65. (IMO 2006) 1 + 2x + 22x+1 = y2
66. Tm n phng trnh c nghim (x+y+u+v)2 = n2xyuz (x; y;u; v;n n)
67. x2 + y2 + z2 = 1975304 x y z x; y; z Z
68. x2+y2
x+yl s nguyn v x
2+y2
x+y
...1978 . CMR x = y
69. k =n+ 1 +
n 1 k;n N
70. x4 + y4 = z4 x; y; z N
22