CMK Müdafiliği için REHBER · nak, bilirkişi raporları ve şüphelinin hazır bu-lunduğu...

CMK Müdafiliği için

REHBER

2011

İÇİNDEKİLER

Servis Bilgileri ................................................. 9

Görev Yerinde Yapılacak İşlemler .................... 13

Müdafinin Görevini YapmasınınEngellendiği Haller .......................................... 27

Susma Hakkı Kendi Aleyhine Beyanda Bulunmama Hakkı ........................... 33

Savcılığa Sevk, Serbest Bırakma veya Tutuklamaya Sevk Kararı ........................ 37

Sorgu, Serbest Bırakılma ve Tutuklama .......... 39

Tutuklamaya İtiraz .......................................... 41

Takipsizliğe İtiraz ............................................. 43

Soruşturma Aşamasında Ücret ....................... 45

Kovuşturma Aşaması ...................................... 47

Haksız Yakalama - Tutuklama ve Tutukluluğun Devamına İlişkin Kararlara Karşı Tazminat Başvurusu ................ 51

Hükmün Temyizi ............................................ 55

Hizmetin Tamamlanması, Masrafın Tahsili ve Ücretin Ödenmesi ........... 61

Ceza Muhakemesi Kanunu Gereğince Görevlendirilen Müdafi ve Vekillere Yapılacak Ödemelere İlişkin 2011 Yılı Tarifesi ................. 63

Ceza Muhakemesi Kanunu Gereğince Müdafi ve Vekillerin Görevlendirilmeleri ile Yapılacak Ödemelerin Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik ..................... 67

CMK Müdafiliği için REHBER

5

ÖNSÖZ

2010-2012 döneminde yayın çalışmalarımıza hız verdik.

Mersin Barosu Dergisi yeniden yayın hayatına başlıyor.

“CMK Müdafiği için Rehber” bir diğer çalışma.

Savunma hakkı yurttaşlarımızın temel hakkı-dır. Anayasa ile uluslararası sözleşmelerle ve yasalarla güvence altına alınmıştır.

Bu güvencenin yaşama geçirilmesinin teminatı ise avukatlardır.

1992 yılından bu yana özverili çalışmalarıyla meslektaşlarımız, yurttaşların yanında olduğu-nu gösteriyor.

Geçmişten günümüze, dünden bugüne, hiz-metin kalitesinin artırılması için CMK alanında meslek içi eğitim çalışmaları düzenledik. Far-kındalık yaratmaya çalıştık.


6

Donanımlı, bilgili avukatın görevini en iyi şe-kilde yerine getireceğinden hiçbir zaman şüp-he duymadık.

Ankara Barosu’ndan iki meslektaşım, Avukat Kemal AKKURT ve Avukat Onur TATAR mes-leki deneyimlerini, uygulamayı, hayatın içinde avukatlık mesleğinin, özellikle Ceza Hukuku alanındaki uygulama zorluklarını, engelleri ve bu engelleri bilgiyle aşmanın yöntemlerini bizlerle paylaştılar. Yararlı bir eser olduğunu gördüm.

Emekleri için şahsım, Mersin Barosu Yönetim Kurulu Üyesi arkadaşlarım ve sizler adına bir kez daha şükranlarımı sunuyorum.

Avukat Halil Hulki Özel

Mersin Barosu Başkanı


7

GİRİŞ

1992 yılından bu yana meslektaşlarımız tara-fından büyük bir özveri ile yürütülen CMK gönüllü müdafilik hizmetlerine ilişkin ola-rak gerek Barolarca, gerekse Türkiye Barolar Birliği’nce meslek içi eğitim çalışmaları yapıl-mıştır.

Bu eğitim çalışmaları sırasında, bu hizmeti yürütmeye aday meslektaşlarımızdan gelen çokça soruyla karşılaştık. Bu soruları dağarcı-ğımızdaki bilgiler ve mesleki deneyimlerimiz çerçevesinde yanıtlamaya çalıştık. Uzunca bir süre bu konuda yazılı bir çalışma yapmanın gerekliliği üzerinde durduk. Meslek içi eğitim çalışmalarımızda kullandığımız notları bir kez daha gözden geçirdik. Hedefimiz Avrupa İn-san Hakları Mahkemesi örnek kararlarını da içine alan, asla ulusal mevzuat hükümleri içeri-sinde boğulmayan, pratik, kullanışlı bir rehber, bir kılavuz hazırlamaktı. Sonunda bu çalışma için adım atmaya karar verdik.


8

Ankara Barosu’nun önceki dönem Genel Sek-reterlerinden, CMK Merkezi, İnsan Hakları Merkezi Başkanı ve Avrupa Konseyi projele-rinden ekip arkadaşım ve meslek üstadım Av. Kemal Akkurt ile bu çalışmayı birlikte gerçek-leştirdik.Bu çalışmayı gerçekleştirmemizde bize güç ve cesaret veren, Mersin Barosu’nun değer-li başkanı Avukat Halil Hulki Özel’e, Mersin Barosu’nun değerli Yönetim Kurulu üyelerine saygılarımızı ve şükranlarımızı sunuyoruz.

Bu çalışmanın meslektaşlarımıza yararlı olma-sını, emeklerine güç katmasını diliyoruz.

Saygılarımızla,

Avukat Onur TATAR


9

a- Görevinserviseulaşması:

CMK hizmetlerinin yürütülmesi bakımından her baroda CMK Merkezleri kurulmuştur. Bu merkezlere bağlı telefonlar kolluk birimlerinin (polis ve jandarma), savcılıkların ve Mahke-melerin bilgisi dahilindedir. Kimi Barolar bu konuda otomatik bir bilgisayar programı kul-lanırken, bazı Barolar ise bu hizmeti 24 saat süre ile insan gücünden yararlanmak suretiyle yürütmeye devam etmektedirler.

SERVİS BİLGİLERİ


10

Polis/jandarma savcılıklar ve Mahkemelerden gelen talepler, sanık ya da sanıkların/ mağdur ya da mağdurların kimlik bilgileri, sanıkların işlediği iddia olunan suç, halen bulundukla-rı gözaltı birimi, halen bulundukları makam, mağdurların ise mağdur oldukları suçun ve il-gili birimden gelen talebin saatinin bilgisayar sistemine kaydı ile başlamaktadır. Servis görev-lisinin özellikle dikkat etmesi gereken sanığın/ mağdurun yaşı ve işlediği iddia olunan suçtur.• 12 yaşından küçük kişilere suç isnad edile-

mez. • 18 yaşından küçük kişilerin ifadesi ancak ve

yalnızca C. Savcısı tarafından alınabilir. • 18 yaşından küçük kişilerin kimlik bilgile-

ri ve müdafi ile görüşmeleri ve diğer adli işlemler Çocuk Şube Müdürlüğü’nce yürü-tülür.

• Cinsel istismar/ cinsel taciz ve tecavüz suçu-nun mağduru olan küçüklerin ifadelerinin alınması esnasında mutlak surette psikolog bulunur.

b-Görevinavukataulaşması:Servis ilgili birimden gelen bilgileri sıradaki görevli avukata ulaştırır. Bazı Barolar CMK hizmetlerinin yürütül-mesi esnasında gün-lük nöbet sistemini kullanırken, Ankara Barosu,İstanbul Baro-su gibi barolar sıra ve puan sistemini kullan-maktadırlar.


11

c- Mazeretliolmahali:Görevin geldiği saate göre, avukatın mesleki ve özel bir mazeretinin olması halinde görev sıradaki müdafie yönlendirilir. Müdafi maze-retli olduğunu belirtirken gerekçe bildirmek zorunda değildir.

d-Görevinkabulü:Görevin kabulü halinde, avukat en kısa süre içerisinde ilgili karakol/savcılık ya da mahke-meye ulaşır. Görev yerine ulaşmada belirlen-miş bir süre yoktur.

e- Görevyerineulaşma:Müdafi görev yerine mutad vasıta ile ulaşır. Ancak bu vasıta görevin gereklerine ve mes-leki saygınlığa uygun olmalıdır. Bazı illerde barolar kendi araçları müdafii görev yerine ulaştırırken, müdafii sayıları fazla olan illerde ise böyle bir hizmet verilememektedir.

Müdafi ilk görev yeri olarak Cumhuriyet Savcılığı’na gitmiş ise, öncelikli talebi şüphe-linin Cumhuiriyet Savcısı huzuruna gelmeden önce hakkında yapılan işlemleri ve bu işlem-lere ilişkin tutanakları incelemek yönünde ol-malıdır. Özellikle adli tıp raporları (kolluk bi-rimine şüpheli girmeden önce düzenlenmiş bir adet ve savcılığa sevki öncesi bir adet olmak üzere toplam iki adet adli tıp raporu), var ise teşhis tutanakları, kollukta susma hakkı kul-lanılmamış ise, kolluk ifade tutanağı, müşteki ifade tutanağı dikkatle incelenmelidir.

Cumhuriyet Savcısı tarafından soruşturmanın gizliliği yönünde bir kararın varlığından söz

edildiği hallerde bu karar mutlaka istenmelidir. Ayrıca CMK’ya göre gizlilik kararının varlığı halinde dahi, şüphelinin ifadesini içeren tuta-nak, bilirkişi raporları ve şüphelinin hazır bu-lunduğu işlemlere ilişkin tutanaklar (örneğin teşhis tutanağı, üst arama tutanağı) “gizlilik kararı” kapsamı içerisinde değildir.

Bu evraklar incelendikten sonra, müdafii olu-nan kişi ile her ne kadar süre sınırı olmasa da kısa bir görüşme yapmakta yarar vardır.

Müdafi ilk görev yeri olarak devam etmekte olan bir yargılamaya dahil olmak üzere Mah-kemeye gitmiş ise, dosyanın incelenmesi bakı-mından süre talep edilmelidir.

Müşteki ya da şüphelinin talimatla ifadesine başvurulan durumlarda ise, talimat evrakı ve içeriği dikkatle incelenmelidir. Yine süre sınırı olmamakla birlikte, ifadesine başvurulacak kişi ile kısa bir görüşme yapmakta yarar vardır.


13

a- Görevmahalininşartları:

Kolluk birimlerinde özellikle müdafi ile şüp-helinin rahatlıkla ve kimsenin duyamayacağı bir şekilde görüşme yapabileceği bir alan talep edilmelidir. Bağımsız bir müdafi şüpheli gö-rüşme odasının varlığı halinde, oda içerisinde sesli ve görüntülü kayıt yapan bir cihazın olup

GÖREV YERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER


14

olmadığına, ya da kolluk görevlilerinin bu görüşmeyi takip edebilecekleri bir karartılmış cam bölmenin olmadığına emin olunmalıdır. Ayrıca zaman zaman bu görüşmeler esnasında kolluk görevlileri görüşme odasına bir bahane ile girmeyi denemektedirler. Bu tip durum-larda kolluk görevlilleri nazikçe uyarılarak, görüşmenin sıhhati sağlanmalıdır. Güvenlik nedeniyle bu odaların kapıları arkadan kilit-lenmemelidir. Müdafinin güvenliği asıldır.

Gözaltı işlemi yapılmış olduğu esnada zanlının cep telefonu kollukça alınır. CMK’na göre ya-kınlarına haber verilir. Kime haber verildiği tu-tanağa işlenir. Ayrıca müdafi hiçbir surette zan-lıya kendi cep telefonunu kullandırmamalıdır. Şüpheliler tarafından dile getirilen müdafiye ait telefonu kullanma talebi suistimale açıktır.

b- İlkönceyapılmasıgerekenler:

a- Kolluk birimine giden müdafi, şüpheli ile ilgili işlemleri yürüten kolluk görevlilerine kendisini tanıtmalı, Baro’dan görevlendi-rildiğini belirtmelidir. İletişim bilgilerini ve kartvizitini kolluk görevlisine vermelidir.

b- Görevlendirildiği kişi ile ilgili evrakları ince-lemeyi talep etmelidir. Ardından şüpheli ile görüşme talebini belirtmelidir.

c- Müdafi zanlı ile ilk olarak görüşme odasın-da karşılaşmaktadır. Öncelikle “avukat kim-liği” ibraz edilmelidir. Ayrıca kartvizit tak-dim edilerek şüphelinin ya da yakınlarının bundan sonraki süreçte müdafiye ulaşması sağlanmalıdır.


15

d- Kolluk birimleri müdafi ile şüphelinin gö-rüştüğüne dair bir görüşme tutanağı tanzim etmektedirler. Bu görüşme tutanağının bir örneği müdafi tarafından alınmalıdır. Gö-rüşmenin tarih ve saatine dikkat edilmelidir. Çelişki var ise giderilmelidir.

c- İncelenmesizorunluevraklar:

a- Nezarethane defteri : Müdafi görevlendi-rildiği şüpheli ile görüşmeden önce nezaret-hane defterini incelemeli ve ilgili yere imza atmalıdır. Bu defterde dikkat edilmesi gereken en önemli ayrıntı şüphelinin kolluk birimine hangi gün ve saatte getirildiğidir. Şüpheli ile yapılan görüşmede mutlak surette hangi sa-atte gözaltı işleminin uygulandığı şüpheliye sorulmalıdır. Kayıt dışı bir gözaltı işleminin uygulanıp uygulanmadığını anlamak, ya da şüphelinin kolluk birimi dışında bir birime gö-türülüp götürülmediğini anlamak bakımından bu son derece önemlidir.

b- Adli Tıp Raporu : Adli Tıp Raporu, şüp-helinin kolluk birimine girmeden önce mutlak surette herhangi bir darp veya cebire uğrayıp uğramadığını, genel sağlık durumunun ne şekilde olduğunu gösterir rapordur. Tanzimi zorunludur. Düzenlenen adli tıp raporunun görülen gerçekle ya da şüphelinin ifadesi ile örtüşmediği durumlarda Nöbetçi Cumhuriyet Savcılığı ve Baro mutlak surette haberdar edil-melidir. Müdafi ayrıca Baro’dan bu durumun tespiti bakımından destek istemelidir. Cumhu-riyet Savcılığı’ndan şüphelinin tam teşekküllü bir devlet hastanesine sevki istenmelidir. ‘Ay-


16

rıca raporun gerçekle bağdaşmadığı hallerde, zanlının görünen yerlerinde mevcut işkence ve kötü muamele izleri rehberimizin arkasında bulunan kadın ve erkek zanlıya göre ayrı ayrı hazırlanmış tabloda işaretlenmelidir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi avukatlar tarafından tutulmuş bu tip tutanakları bir delil olarak ka-bul etmektedir. Çelişkili adli tıp raporlarının varlığı halinde işkence / onur kırıcı muamele iddiasına destek veren rapora itibar etmek-tedir. Bu tutanağın düzenlmesinde tek başına müdafiin imzası yeterlidir. Tutanağın bir örne-ği Baroya verilmelidir.

c- Teşhis Tutanağı : Kolluk birimlerince şüp-helinin/ şüphelilerin tanınması bakımından soruşturma konusu olayın tanık veya mağdu-runa birden fazla kişinin olduğu bir ortamda karanlık cam arkasından canlı teşhis işlemi yap-tırılmaktadır. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2008/70 esas ve 2008/84 karar sayılı ilamına göre, “…Teşhis işlemi sadece canlı olarak de-ğil, fotoğraf üzerinden de yaptırılabilen bir işlemdir. Meydana gelen bir olayın şüphelisi yakalanmış ise, teşhise katılımı pasiftir. Teşhis iş-leminde aktif olan mağdur veya olay tanığıdır. Bu nedenle müdafinin keşif, yer gösterme veya teşhiste bulunma zorunluluğu yoktur.” Kolluk birimlerince düzenlenen bu tutunaklara, zaman zaman tutanağı kuvvetlendirmek bakımından müdafinin imzası da istenmektedir. Müdafi teşhise katılmaz. Ayrıca bu tutanaklar sadece şüphelinin ve tehşise katılanlar ile kolluk görev-lilerinin imzasına ihtiyaç duyulan tutanaklardır. Kesinlikle müdafi tarafından imzalanmamalıdır.


17

d- Zanlının hazır bulunduğu işlemlere iliş-kin tutanaklar ve bilirkişi raporları : Hazırlık soruşturmasının gizliliği esastır. Ancak gizlilik müdafiye karşı değildir. Hazırlık soruşturma-sının gizliliği yönünde bir karar olmadıkça müdafi tüm evrakları inceleyebilir. CMK 153. maddesinin 3. fıkrası uyarınca cumhuriyet sav-cısının talebi, sulh ceza hakiminin kararı ile soruşturmanın tehlikeye düşmesi ihtimaline binaen müdafinin bazı soruşturma evraklarını incelemesi yasaklanabilir. CMK 153. maddesi uyarınca hakkında sulh ceza hakimince verilen gizlilik kararı olan dosyalar bakımından dahi şüphelinin hazır bulunduğu işlemlere ilişkin tutanaklar ve bilirkişi raporları mutlak surette müdafi tarafından incelenir. Bu nedenle örne-ğin, ölümlü ya da yaralamalı bir trafik kazası-na ilişkin olayda trafik kaza tutanağı, örneğin hırsızlık olayında üst arama tutanağı, konut ya da işyeri arama tutanağı müdafi tarafından in-celenebilir.

e- Yakalama tutanağı : CMK 91. maddesine göre, yakalanan kişi, Cumhuriyet Savcılığınca bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilebilir. Gö-zaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi-dört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zo-runlu süre oniki saatten fazla olamaz.Gözaltı süresi uzatılmış ise, uzatmaya dair yazılı belge mutlaka incelenmelidir. CMK uyarınca gözal-tı süresi 24 saattir. Bu sure, birer günlük uzat-


18

malar halinde ve ancak 4 güne kadar Cum-huriyet Savcısının yazılı izni ile gerçekleşebilir. Gözaltı süresinin sona erdiği hallerde şüpheli derhal serbest bırakılmalıdır. Bu sürenin aşıl-dığı hallerde CMK 141. madde çerçevesinde “haksız yakalama “ nın devam etmesi ne-deniyle şüphelinin devletten tazminat talep etme hakkı vardır.

f - Müdafi / şüpheli görüşmesi - Şüpheliye sorulması gerekenler :

• Hakkındaki suçlamayı bilip bilmediği

• Gözaltına alınma tarih ve saati

• Yakınlarına haber verilip verilmediği

• Kendisine karşı herhangi bir işkence ya da onur kırıcı muamele uygulanıp uygulanma-dığı ( Özellikle işkence ve onur kırıcı mu-amele denildiğinde, sadece fiziksel şiddet akla gelmemelidir. Maddi cebir yanında manevi cebir de TCK 94. maddesi çerçe-vesinde yasaklanmıştır. Şüpheliyi yormak, aldatmak ( örneğin bir kolluk görevlisinin kendisini müdafi olarak tanıtmak suretiyle şüphelinin ifadesine başvurmaya çalışması), bir başka yakınının da gözaltına alınacağı tehditine başvurmak gibi fiilerde yasak ifa-de ve sorgu yöntemleri kapsamındadır.

• Yemek ve tuvalet ihtiyacını giderip gidere-mediği sorulduktan sonra, kısaca olayı an-latması istenmelidir.

• Hakkındaki suçlamaya karşılık gelen yasal düzenlemelerden bahsedilmelidir. Şüpheli-


19

nin psikolojisi gözlemlenmelidir. Şüpheli-nin alkol ya da uyuşturucu bir maddenin etkisinde olduğu hallerde ifadesine başvu-rulamaz.

• Şüphelinin yabancı uyruklu olduğu hal-lerde ( mülteciler, kaçak göçmenler, ya da Türkiye’de suç işlediği süphesi ile gözatına alınan yabacılar veya yabancı bir ülkede Türkiye aleyhine suç işlediği şüphesi gözal-tına alınan ybancılar) mutlak surette tercü-man talep edilmelidir.

• Susma hakkı hatılatılmalıdır. ( İleride ayrın-tılı olarak vurgulanacaktır)

• Müdafi tutanak mümzisi görevi yapmadı-ğı içindir ki; yapmış olduğu görevin hal ve icabı gereği şüpheliyi hukuken yönlendirir. Cezayı artıran ve eksilten sebeplerden bah-seder. Şüphelinin gözaltına alındığı olayı ve incelediği evrakları bir bütün halinde de-ğerlendirir ve şüpheliye hukuki yardım su-nar. Güçlü olan devletin karşısında anayasal ve yasal olarak hakları en başta savunma hakkı teminat altına alınmış güçsüz bireyin savunmasını üstlenir. Kimi kolluk görevli-lerince şüphelinin suç ortağı muamemelesi yapılmaya çalışılan müdafi, aslen “savunma hakkı”nın temel güvencesidir.

g- Birden fazla şüphelinin müdafilinin üstle-nilmesi :

Birden fazla şüphelinin müdafiliğinin üstlenil-diği durumlarda, her bir şüpheli ile ayrı ayrı görüşülmelidir. Kolluk birimlerinin zamandan


20

tasarruf gerekçesi ile birden fazla şüpheli ile birlikte görüşülmesi talebi nazik bir dille red-dedilmelidir.

Birden fazla şüphelinin müdafiliğinin üstle-nildiği durumlarda, şüphelilerin karşılıklı ola-rak birbirlerine suç isnad ettiği hallerde, yani “menfaat çatışması” nın varlığı halinde görev-lendirmeyi yapan Baro derhal haberdar edile-rek, aralarında menfaat çatışması olan şüphe-liye/ şüphelilere başka müdafi tayin edilmesi gerektiği belirtilmelidir.

Avukatlık Kanunu menfaati zıt tarafların vekil-liğinin/ müdafiliğinin üstlenilmesini açıkça ya-saklamıştır. Bu durum ayrıca bir disiplin suçu oluşturur.

h- İşkence ve onur kırıcı muamele iddiası :

Türkiye’nin tarafı olduğu uluslararası sözleş-melerce açıkça yasaklanan “işkence ve onur kırıcı muamele” ayrıca TCK 94. maddesi uya-rınca da suçtur.


21

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu MADDE 94

İşkence(1) Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşma-

yan ve bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama veya irade yeteneği-nin etkilenmesine, aşağılanmasına yol aça-cak davranışları gerçekleştiren kamu gö-revlisi hakkında üç yıldan oniki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(2) Suçun;

a) Çocuğa, beden veya ruh bakımından ken-disini savunamayacak durumda bulunan kişiye ya da gebe kadına karşı,

b) Avukata veya diğer kamu görevlisine karşı görevi dolayısıyla,

İşlenmesi halinde, sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(3) Fiilin cinsel yönden taciz şeklinde gerçek-leşmesi halinde, on yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(4) Bu suçun işlenişine iştirak eden diğer kişiler de kamu görevlisi gibi cezalandırılır.

(5) Bu suçun ihmali davranışla işlenmesi ha-linde, verilecek cezada bu nedenle indirim yapılmaz.

Bu düzenlemenin en dikkat çekici yönlerin-den bir tanesi “avukat” veya diğer “kamu görevlisi”ne karşı işkence veya kötü muamele yapılma ihtimalini de düzenlemiş olmasıdır.

Yine CMK ifade almada ve sorguda yasak usulleri düzenlemiştir.


22

İFADEALMAVESORGUDAYASAKUSULLER

Madde 148 - (1) Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruh-sal müdahaleler yapılamaz.

(2) Kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez.

(3) Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.

(4) Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alı-nan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadık-ça hükme esas alınamaz.

(5) Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.

Ayrıca İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Ko-rumaya Dair Avrupa Sözleşmesi ya da bilinen adıyla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesinde işkence ve onur kırıcı muamele yasaklanmıştır.

Esasen CMK sisteminin en önemli varlık se-beplerinden birisi de ülkemizin işkence ve kötü muamele gerçeğinden uzaklaşmasını sağ-lamaktır. 1992 yılından bu yana meslektaşla-rımızın büyük özverisi ile yürütülen bu sistem işkence ve onur kırıcı muamele gerçeğinden ülkemizi bir nebze de olsa uzaklaştırmıştır.


23

Müdafi şüphelinin işkence ya da onur kırıcı muamele gördüğü iddiasını ileri sürmesi ha-linde derhal durumdan Baro’yu haberdar et-melidir. Rehberin arka kısmında bulunan grafik üzerinde şüphelinin işkence sonucu oluşmuş görünen izlerini not etmelidir. Nöbetçi Cum-huiriyet Savcılığı’na uygun gördüğü anda ulaş-malıdır. Şüphelinin tam teşekküllü bir devlet hastanesine sevkini talep etmelidir. Şüphelinin görünmeyen izleri bakımından “sintigrafi” adlı cihazla muayenesi temin edilmeye çalışılma-lıdır. Şüphelinin bulunduğu kolluk biriminde ifadesi alınmamalıdır. Şüphelinin bu halde dahi ifadesinin alınmaya çalışıldığı durumlarda “sus-ma hakkı” kullandırılmalı ve gerek görülmesi halinde ifade tutanağına şerh düşülmelidir.

Adli Tıp Raporu aynı zamanda bir bilirki-şi raporudur. İşkence ve onur kırıcı muamele iddiasını doğrulamayan ancak müdafi tarafın-dan durumun aksinin tespit edildiği hallerde CMK 67. maddesi uyarınca, işkence ve kötü muamele olgusunu kanıtlayabilecek “UZMAN BİLİRKİŞİ MÜTALAASI” alınabilir. Bu konuda Türkiye İnsan Hakları Vakfı ağırlıkla doktorlar-dan ve hukukçulardan oluşan bir sivil toplum kuruluşu olarak işkence mağdurlarına destek vermektedir.

Bu nev’i durumlarda kolluk görevlilerinin müdafiye karşı tutumu sertleşmektedir. Bu ne-denle Baro’da Avukat Hakları Merkezi’nin bu-lunduğu illerde bu merkezlerden, yok ise Baro yönetiminden destek istenmelidir.


24

g- Yaş küçüklüğü, akıl noksanlığı, sağırlık, dil-sizlik hali ve alt sınırı beş yıl cezayı aşan suçlar:

TCK 31. maddesine göre, şüphelinin yaşının 12 yaşından küçük olması halinde şüpheli hak-kında cezai ehliyeti olmadığından bahisle adli işlem yapılamaz. 12 yaşından küçük kimselere çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanır. Ancak küçük olan kişinin büyük olan kişilerce suça yönlendirilmesi, iştiraki ya da teşvikinin sağlandığı hallerde küçüğün bilgisine başvura-bilir. Özellikle töre saikiyle işlenen cinayetler, hırsızlık, gasp gibi vakalarda küçüklerin kulla-nıldığı görülmektedir.

CMK’nın 150. maddesi uyarınca, “müdafii bu-lunmayan şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsiz ise, istemi aranmaksızın bir müdafi gö-revlendirilir.”

Şüphelinin 18 yaşından küçük olduğu hallerde kolluk birimince yalnızca kimlik tespiti yapılır ve müdafi / şüpheli görüşme tutanağı düzenle-nir. 18 yaşından küçük şüphelinin ifadesi yalnız ve ancak Cumhuriyet Savcısı ve müdafi huzu-runda alınır.

Çocuk, sağır, dilsiz ve aklen malul olan kim-selerin müdafi huzurunda alınmayan ifadeleri hukuken değer taşımaz.

Ayrıca alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruştur-ma ve kovuşturmalar yönünden de şüphelinin mutlak surette müdafisi bulunması gerekir. Bu


25

durumda, şüphelinin müdafi talebi aranmaksı-zın kendisine müdafi tayin edilir.

Bununla birlikte, çocuğun cinsel istismarı ve çocuğa tecavüz fiileri bakımından küçüğün ifa-desinin soruşturma ve kovuşturma aşamasında mutlak surette psikolog veya sosyal hizmet uz-manı nezaretinde alınmalıdır.

h- Alınması zorunlu belgeler :

Gerek hizmetin yürütülmesi gerekse müdafi-nin ücretinin ödenmesi bakımından soruştur-ma aşamasında şüphelinin kolluk ve savcılık ifade tutanaklarının, müdafi/ şüpheli- mağdur görüşme tutanağının, sorgu zaptının ayrıca kovuşturma aşamasında müdafinin katıldığı ilk duruşma zaptının alınması zorunludur.

CMK’nın 153. maddesi uyarınca, müdafi, so-ruşturma evresinde dosya içeriğini inceleye-bilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir.

Müdafiin dosya içeriğini incelemesi veya bel-gelerden örnek alması, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek ise, Cumhuriyet savcı-sının istemi üzerine, sulh ceza hâkiminin kara-rıyla bu yetkisi kısıtlanabilir.

Ancak yakalanan kişinin veya şüphelinin ifade-sini içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adlî işlemlere ilişkin tutanaklar hakkın-da kısıtlama kararı verilemez. Müdafi, iddia-namenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve muhafaza


26

altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tu-tanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir. Bu haklardan suçtan zarar görenin ve-kili de yararlanır.

Kimi Mahkemelerin ve savcılıkların müdafinin hizmetini zorlaştırmak bakımından keyfi ola-rak harç talep etmelerine rağmen bu konudaki yasal düzenleme son derece açıktır.


27

CMK. 149. maddesine göre, şüpheli ve/veya sanık soruşturma ve kovuşturmanın her aşa-masında bir veya birden fazla müdafiin huku-ki yardımından yararlanma hakkına sahiptir.

Kanuni temsilci de müdafi seçebilir.

Müdafiin şüpheli veya sanıkla görüşme, ifa-de alma veya sorgu sırasında onun yanında

MÜDAFİNİN GÖREVİNİ YAPMASININ

ENGELLENDİĞİ HALLER


28

olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı kısıtlanamaz engellenemez. CMK hizmetleri kapsamında ise, bir şüphelinin/ sanığın yal-nızca bir müdafisi bulunmaktadır.

• Şüphelinin/ sanığın müdafisinin bulunması en doğal ve yasal hakkıdır. AİHM, Berlins-ki / Polonya (27715 / 95 ve 30209 / 96, 20.06.2002) kararında ceza yargılaması-nın ilk aşamalarından itibaren avukat yar-dımının sağlanması gerektiğini açıkça ifade etmiştir.

• AİHM, John Murray / Birleşik Krallık da-vasında (no.18731 / 91, 28.10.94), gözaltı-na alınmasını takip eden ilk 48 saat içinde avukatıyla görüşmesinin engellendiğinden yakınan sanığın, hukuki yardımın ceza yargılamasının ilk aşamalarından itibaren sağlanmasının gerekli olduğunu belirterek Sözleşme md.6/1 ve 6/3-c’ nin bağlantılı olarak ihlal edildiğine hükmetmiştir.

• AİHM, Artico/ İtalya kararında, “…Da-valıya yalnızca bir müdafî temin edilmiş olması, müdafiin etkin temsil gerçekleş-tiremediğinin açık olduğu hallerde, söz konusu hakkın gereklerini yerine getirmek açısından yeterli değildir.” diyerek, ceza yargılamasında müdafinin etkinliğine vur-gu yapmıştır.

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 16.06.2009 tarih ve 2009/6-57 kararına


29

göre, zorunlu müdafiliğin temel amacı; “savunma hakkının etkin kullanılabilme-sinin sağlanması suretiyle adil yargılanma-nın gerçekleştirilmesidir.”

Şüpheli/ mağdurla görüştürülmeme : Mü-dafinin, şüpheli veya mağdurla görüştürül-mediği halde, görüşme tutanağına imza at-ması istenirse tutanağa bu durum kısaca şerh edilmelidir. Şüpheli veya mağdurla görüşme yaptırılmadan ifadeye geçilmesi halinde şüp-heliye “susma hakkı” kullandırılmalıdır. Ay-rıca ifade tutanağının altına bu durum şerh düşürülmelidir. Şüpheli ile müdafinin başbaşa görüştürlmemesinde ısrar, işkence ve onur kırıcı muamele olgusunu kuvvetlendirir. Du-rumdan Baro haberdar edilmelidir. Ayrıca so-


30

ruşturma savcısının kim olduğu öğrenilerek, kendisi haberdar edilmelidir.

Evrakların incelettirilmemesi, belgelerin bir örneğinin verilmemesi, gizlilik kararı iddia-sı: Müdafi bu durumu ifade tutanağına şerh düşmelidir. Ayrıca sağlıklı bir hukuki yardım görevinin yerine getirilemeyeceğinden ba-hisle şüpheliye “susma hakkı”nı kullanma-sı önerilmelidir. Durumdan Baro haberdar edilmelidir. Ayrıca soruşturma savcısının kim olduğu öğrenilerek, kendisi haberdar edilme-lidir. Ayrıca kimi kolluk görevlileri veya amir-leri evrakları müdafiye eksik olarak takdim edebilirler. Bu durumda incelenmesi zorunlu olan evraklar bölümünde ifade edilen adli tıp raporu, yakalama tutanağı, var ise teşhis tutanağı gibi evraklar ilgili görevliden ince-lenmek üzere ısrarla talep edilmelidir. Tale-be rağmen ilgili evrakların incelettirilmemesi halinde CMK’nın 153. maddesi kolluk gö-revlilerine hatılatılmalıdır. Durumdan Baro haberdar edilmelidir. (CMK 153. madde: “Müdafi, soruşturma evresinde dosya içeri-ğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir ör-neğini harçsız olarak alabilir. Müdafiin dosya içeriğini incelemesi veya belgelerden örnek alması, soruşturmanın amacını tehlikeye dü-şürebilecek ise, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, sulh ceza hâkiminin kararıyla bu yetkisi kısıtlanabilir. Ancak yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesini içeren tutanak ile


31

bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bu-lunmaya yetkili oldukları diğer adlî işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında kısıtlama kararı verilemez. - Müdafi, kollukta bulunan dosya-yı da inceleyebilir. Yakalama Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği’nin 22. madde-sinde müdafinin dosya incelemesi bakımın-dan Cumhuriyet Savcısının yazılı emrinden söz ediliyordu. Bu düzenleme, Danıştay 10. Dairesi’nin 22.05.2008- E. 2005/5845, K. 2008/3450 sayılı kararı ile iptal edilmiştir.

Birden fazla şüpheli ile aynı anda görüşme yapılmasının istenmesi: Müdafi kolluk gö-revli veya amirlerine yeterince zamanı oldu-ğunu belirterek, şüphelilerle tek tek görüşme isteğini belirtir. Menfaat çatışmasının olup ol-madığını anlamak bakımından bunun önemi belirtilir.

Şüphelinin Adli Tıp’ta olduğu iddiası : Mü-dafi bu durumda neden kolluk birimine çağ-rıldığını sormalı, nezarethane defterini ve so-ruşturma evraklarını incelemeyi talep etmeli, nezarethaneyi görmeyi talep etmelidir. Böy-lesi durumlarda işkence ve kötü muamele şüphesi ilk etapta akla gelmelidir.

Müdafinin gözaltı birimi dışına davet edil-mesi ve başka bir müdafi talep edileceği tehditi: Müdafinin hukuka, insan haklarına uygun görev yapmak istediği ve görevini tam olarak yerine getirmeye kararalı oldu-


32

ğu hallerde, kim kolluk görevlillerince mü-dafinin baştan itibaren talepleri keyfi olarak engellenir. Kolluk biriminde yaşanan böylesi gerilimli anlarda, kolluk görevlilerince müda-finin “ne kadar aksi olduğu?!” serzenişi ya da “diğer meslektaşlarının hiç böyle davranma-dığı” uyarısı ile karşılaşılır. Diyaloğun daha da sertleştiği anlarda kolluk görevlillerince müdafi gözaltı birimi dışına davet edilebilir. Bu durumda mutlaka Avukat Hakları Merke-zi olan Baro’larda bu Merkez, diğer illerde ise Baro Yönetimi haberdar edilmelidir. Mü-dafinin görevden yasaklanacağı haller CMK 151. maddede sınırlı olarak sayılmıştır. Kolluk görevlillerinin müdafi seçme hakkı ve yetki-si yoktur. Şüpheli ya da mağdura atanacak müdafiyi belirleme yetkisi münhasıran Baro-larındır.


33

Şüphelinin kendisine yönelik suç isnadı karşı-sında sorulan sorulara ilişkin olarak yanıt ver-meme hakkıdır. Şüpheli bu çerçevede dilediği sorulara yanıt verebilir, dilediği sorulara ise ya-nıt vermeyebilir. Bu hak, ifade özgürlüğünün doğal bir niteliği olarak karşımıza çıkmıştır. Subjektif bir haktır.

SUSMA HAKKIKENDİ ALEYHİNE

BEYANDA BULUNMAMA HAKKI


34

Susma hakkını ayrı bir başlık altında inceleme-mizin temel nedeni özellikle şüphelinin susma hakkını kullanmak istediğinde soruşturmayla yetkili mercilerin takındığı tutumdur. “Sükut ikrardan gelir.” yaklaşımı ile, şüphelinin susma hakkını kullanmak konusundaki iradesi ve di-renci kırılmak istenmekte, şüpheli cezalandırıl-ma tehditiyle karşı karşıya kalmaktadır.

Anayasal bir hak olan susma hakkı TC Anayasası’nın 38.maddesi 5. fıkrasında “ Hiç-kimse kendisi ve kanunda gösterilen yakınları aleyhine beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.” ifadesi ile dü-zenlenmiştir.

Yine CMK 147. maddesinde bu hakkın varlı-ğının şüpheliye ifadesine başvuracak kolluk, savcılık ve sorgu hakimliğince hatılarlatılması gerektiği düzenlenmiştir. İsnad edilen suç hak-kında açıklamada bulunmamak şüpheliye ve-rilmiş bir haktır.

Şüpheli susma hakkını kullanmış olsa dahi kim-liği hakkında doğru bilgi vermek mecburiye-tindedir. Dolayısıyla müdafi şüpheliye susma-nın bir hak olduğunu, ancak kimliği hakkında ise asla yanıltıcı bilgi vermemesi gerektiğini, bunun suç olduğunu ifade etmelidir.

Şüpheli, susma hakkını kullanmış olsa bile, hakkında diğer adli işlemlerin yapılmasına engel olamaz. Örneğin bir hırsızlık olayında ya da bir adam öldürme olayında şüpheli her aşamada susma hakkını kullanabilir; ancak kendisinden CMK 74 vd. Maddeleri uyarınca, kan- saç- tükürük- tırnak vs örneği ya da CMK


35

80.vd maddesi uyarınca hakim kararıyla DNA örneği alınmasını engelleyemez.

Müdafi, şüphelinin aşırı yorgun, ifade vereme-yecek ölçüde bitkin, alkol veya uyuşturucu bir maddenin etkisi altında olabilceği kanaatine sahipse, şüphelinin müdafi gözaltı birimine gelmeden önce kollukta işkence veya onur kı-rıcı bir muameleye tabi tutulmuş olabileceğini düşünüyorsa, vereceği ifadenin bu aşamada şüphelinin aleyhine olabileceği kanaati taşıyor-sa, şüpheli müdafi ile görüştüğü esnada bizzat susma hakkının müdafice hatırlatıldığı anda susma hakkının kullanmak istediğini beyan et-mişse şüpheliye susma hakkı kullandırılmalıdır.

Susma hakkı ayrıca şüphelinin ifade vermeye başlandığı esnada sorular ardı ardına gelirken dahi kullanılabilir. Müdafiye “neden ifadeye müdahale ettiği? ya da “susma hakkını kul-landırdığı için hakkında tutanak tutulacağı” ihtarında bulunulmasının hiçbir hukuki değeri yoktur. Müdafi kararında ısrar etmelidir.

Müdafi suç soruşturmasının yardımcı personeli değil; şüphelinin savunma hakkının anayasal güvencesidir.

Şüphelinin susma hakkını kullanmasına mütea-kiben durum tutanağa işlenir. Hakkındaki adli işlemlerin tamamlanması ve adli tıp muayene-si ile birlikte şüpheli kolluktan savcılığa sevk edilir.

Zaman zaman, şüphelinin susma hakkını kul-lanması karşısında kolluk görevlilerince ön-ceden hazırlanmış sorular ifade tutanağında


36

yazılmaya devam edilmektedir. Her bir soru-nun altına şüphelinin susma hakkını kullandığı belirtilerek şüpheli hakkında menfi bir kanaat oluşturulmaya çalışılmakta, soruşturmayı yü-rüten Cumhuriyet Savcısı hangi soruları sor-ması gerektiği konusunda kolluk görevlilerince yönlendirmeye çalışılmaktadır. Böylesine du-rumlarla karşılaşıldığında müdafi ifade tutana-ğının altına yapılanın hukuki olmadığı konu-sunda şerh düşmelidir.


37

Şüpheli kolluk tarafından yapılması gereken adli işlemlerin tamamlanmasının ardından ilgili tutanakları ve delilleri içeren “fezleke” ile birlikte Cumhuriyet savcılığına sevk edilir. Şüphelinin kolluk biriminden savcılığa sevki öncesinde “adli tıp muayenesi” nin yapılması zorunludur.

Müdafi, şüphelinin savcılık ifadesi esnasında hazır bulunur. Bu aşamada da şüpheliye susma hakkını kullanmanın bir hak olduğunu gerek

SAVCILIĞA SEVK, SERBEST BIRAKMA VEYA

TUTUKLAMAYA SEVK KARARI


38

Cumhuriyet Savcısı, gerekse müdafi tarafından hatırlatılır.

Cumhuriyet Savcısı şüpheli hakkında CMK 100. madde çerçevesinde tutuklanmayı ge-rektirir bir hukuki durumun varlığını görürse, şüpheliyi sorgusu yapılmak üzere, tutuklanma-sı talebiyle Sulh Ceza Hakimliği’ne sevk eder.

Ülkemizde tutuklama bir tedbir olmaktan zi-yade, Savcılık makamının bir tedip yöntemi olarak uygulanagelmektedir. Uzun süreli tu-tukluluk tutuklamayı bir tedbir olmaktan çı-kartarak, adeta bir cezaya dönüştürmektedir.


39

Müdafi, şüphelinin tutuklamaya sevk edil-diği halde de kendisine hukuki yardım verir. Şüpheliye susma hakkının olduğu Sulh Ceza Hakimliği’nce de hatırlatılır.

Sorgu Hakimliği’nce verilen tutuklama kararı-nın ardından, sorgu zaptının bir örneği şüphe-liye, bir örneği müdafiine verilir.

Şüphelinin yakınlarına hakkında tutuklama ka-rarı verildiği bildirilir.

SORGU, SERBEST BIRAKILMA

VE TUTUKLAMA


40

Sorguya mağdur veya mağduru temsilen hiç kimse katılamaz.

CMK 100. maddesinde yazılı tutuklama ne-denlerinden bir veya birkaçının varlığına ka-rarda yer verilir.

Şüphelinin serbest bırakılması halinde şüpheli tekrar kolluk birimine götürülmez.

Şüphelinin 18 yaşından küçük olduğu haller-de verilen serbest bırakılma kararı ardından, şüpheli tutanak karşılığı olmak üzere yakınına teslim edilir.


41

Şüpheli hakkında verilen tutuklama kararına karşı müdafi mutlaka tutuklama kararını veren Mahkemeye hitaben yazacağı bir dilekçe ile itiraz etmelidir.

İtiraz süresi 7 gündür. Tutuklama kararını ve-ren Mahkeme itirazı yerinde görürse şüpheliyi bizzat serbest bırtakabileceği gibi, 3 gün içeri-sinde evrakla birlikte dosyayı bir üst Mahke-meye gönderir.

TUTUKLAMAYA İTİRAZ


42

İtirazın incelenmesi bakımından bir süre sını-rı yoktur. Ancak yasada “en kısa süre” ifadesi kullanılmıştır.

Tutuklamaya itiraz kararları dosya üzerinden incelenir. Gerek görülen hallerde Cumhuriyet Savcısı ve sonra müdafi dinlenir. Silahların eşit-liği ilkesi gereği eğer itiraz makamı Cumhuri-yet Savcısını dinleyecek ise müdafiyi de aynı anda dinlemelidir.

Müdafinin tutuklamaya itiraz etmemesi, şüp-heli yönünden bir hak kaybı yaratabilir. Bu nedenle tutuklamaya itiraz konusunda titiz davranılmalıdır. Tutuklamaya itiraz edilmeme-si mesleki disiplin suçu oluşturur.


43

CMK 172. maddesi uyarınca, şüpheli hak-kında Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeter-li şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına ka-rar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile ön-ceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir.

TAKİPSİZLİĞE İTİRAZ


44

Mağdur müdafii olarak görev yapılan haller-de, şüpheli hakkında verilen takipsizlik kara-rına karşı 15 gün içerisinde takipsizlik kararını veren Savcılık makamına en yakın yargı çevre-si Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz edilir. Ankara Adli yargı çevresince yürütülen soruşturmalar-da verilen takipsizlik kararları yönünden itira-zı inceleyecek merci Sincan Nöbetçi Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı’dır.

İtirazla kaldırılan takipsizlik kararına karşı Cumhuriyet Savcısı şüpheli aleyhine iddiana-me hazırlamakla memurdur.


45

CMK müdafiliği hizmetleri karşılığı meslektaş-larımızın hak ettikleri ücret, Cumhuriyet Sav-cılıkları kanalıyla, Defterdarlıklar aracılığıyla ödenmektedir.

Soruşma aşaması kolluk, savclık, sorgu hakim-liği olmak üzere bir bütündür. Her aşamada ayrı bir ücret tahakkuku söz konusu değildir.

Meslektaşlarımızın görev yaptıkları aşamada, aşamalardan herhangi birisine mazeretleri ne-

SORUŞTURMA AŞAMASINDA ÜCRET


46

deniyle katılmamaları halinde, bir başka mü-dafi meslektaşımız görevlendirilmiş ise tahak-kuk eden ücret iki meslektaşmız arasında ½ olarak pay edilir.

Şüphelinin kendisini soruşturma aşamasının herhangi bir yerinde vekil marifetiyle temsil ettirmek istediği durumlarda, soruşturmanın hangi aşamasında olunursa olunsun, müdafi soruşturma aşaması için belirlenen tam ücrete hak kazanır.

CMK ücretleri hizmetin niteliği itibariyle son derece düşük ücretlerdir. CMK ücretleri tıp-kı Adli Yardım Hizmetleri’nde olduğu gibi, TBB’nin her yıl yayınladığı Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne endeksli olmalıdır.


47

İddianamenin kabulü ile kamu davası açılmış olur ve kovuşturma evresi başlar. Sanık müda-finin görevi kovuşturma aşamasında kendisi-ne iddianamenin, tensip zaptının ve duruşma gününün tebliği ile görevlendirme yazısının Mahkemesine ulaşmasıyla başlar. Barolar bir şüphelinin soruşturma aşamasında müdafiliği-ni üstlenen meslektaşımızı kovuşturma aşama-sında da görevlendirmektedir. Doğru ve sanık lehine olan uygulama budur.

KOVUŞTURMA AŞAMASI


48

a-Sanığınbirbaşkavekilletemsiledilmesi:

Sanık müdafi olarak görev yapan meslekta-şımız, duruşmaya gittiğinde sanığın kendisini vekille temsil ettirdiğini gördüğü anda, sanığın vekille temsil edildiğinden bahisle çekilme be-yanında bulunur; bu durumu mutlaka zapta işletir ve duruşma salonu dışına çıkar. Bu halde müdafi tarifede ilgili Mahkemede yapılan yar-gılama için öngörülen ücretin tamamına hak kazanır.

b-Dosyaörneğininalınması:

Sanık veya mağdur müdafi, iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir.

c- Kovuşturmaaşamasındatutuklamayaitiraz:

Serbest olan sanık hakkında ilk kez kovuşturma aşamasında tutuklama kararı verilmiş ise, sanık müdafi bir üst Mahkemeye tutuklama kararı-na karşı itiraz da bulunabilir. İlk kez tutuklama kararı veren Mahkeme, Ağır Ceza Mahkemesi ise, numara olarak onu takip eden Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz da bulunulur.

Tutuklama kararını veren Mahkeme CMK 250. maddesi çerçevesinde yetkilendirilmiş (Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemesi) ise, Anka-ra için itiraz mercii 11. Ağır Ceza Mahkemesi (Özel Yetkili 11. Ağır Ceza Mahkemesi) yönün-den 12. Ağır Ceza Mahkemesi (Özel Yetkili 12. Ağır Ceza Mahkemesi)’dir.


49

Sanığın tutukluluk halinin devamı yönünde verilen kararlara karşı da aynı usül izlenir. Sa-nığın tutukluluk durumu 30 günlük sürelerde dosya üzerinden denetlenir. Tutukluluk kararı-nın kaldırılmasını gerektirir bir durumun veya yeni bir delilin varlığı halinde sanığın tahliye-sine karar verilir.

Maalesef formül gerekçelerle yargılanan bir çok sanığın tutukluluk halinin devamına karar verilmektedir. Tutuklama kararının benzer ge-rekçelerle yinelenmesi ülkemizin uluslararası alanda prestijini sarstığı gibi, kişi hak ve özgür-lüklerine de ağır bir darbe vurmaktadır.

AİHM yerleşik içtihatlarında, uzun süreli ve benzer gerekçelerle tekrarlanan tutuklama ka-rarlarını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 5. maddesi yönünden bir ihlal olarak kabul etmektedir. AİHM sanık hakkında tutuklama kararının kaldırılmasını gerektirir yeni delil ve durumların ortaya çıktığı durumlarda öz-gürlükten mahrumiyetin değil; özgürlüğün asıl olduğunu belirtmektedir.

Hakimin/ hakimlerin kolluk tarafından düzen-lenen evrakların onay merci olmadığını, her dosya içerisinde yer alan delillerin bağımsız olarak değerlendirlmesi gereğini kararlarında ortaya koymaktadır.

AİHM’in gerek tutuklama, gerek tutuklululu-ğun devamı, gerekse kovuşturma ve hükmün temyizi aşamlarında müdafinin gerekliliği ve müdafinin görevinin icrası bakımından emsal içtihatları vardır.


50

• Mansur/Türkiye

“…Ulusal mahkeme, müteaddit olarak, genel-likle detaylandırmadan, aynı ifadeler, hatta kalıplar kullanarak kişinin alıkonulması halinin devamına karar vermiştir. Bu tür bir yaklaşım-la hâkim adeta kolluk kuvvetlerinin kararını onaylamış ve bağımsız ve eleştirel bir karar ve-rememiştir. Bu tavır, hiçbir zaman özgürlükten mahrumiyet kararının bir gerekçeye dayanma-sı esasına uygun olamaz.”

“…7 yılı aşan yargılamanın ve 5 yılı aşan tu-tuklamanın makul sürede olmadığını, mahke-menin bilirkişi heyeti bulmak ve tercüme yap-tırmak için gereksiz talikler verdiğini,gereksiz talimatlar yazarak yargılamanın uzamasına sebebiyet verdiğini, bütün bunlardan devletin sorumlu olduğunu belirterek ihlal kararı ver-miştir.”

• Labita/İtalya

“Mahkemenin dosyaya ibraz edilen ve kişiyi zanlı olarak itham etmeye yarayabilecek de-lillerin, yargılama sürecinde değerlerini büyük ölçüde yitirdiklerini dikkate almaması ve tu-tukluk halinin devamına hükmedilmesi…” ih-lale sebebiyet verir.


51

HAKSIZ YAKALAMA - TUTUKLAMA VE TUTUKLULUĞUN DEVAMINA

İLİŞKİN KARARLARA KARŞI TAZMİNAT BAŞVURUSU

TAZMİNAT İSTEMİ

5271 sayılı CMK Madde 141 - (1) Suç soruştur-ması veya kovuşturması sırasında;

a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında ya-kalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,

b) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayan,


52

c) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatır-latılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,

d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,

e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuştur-maya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,

f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası ol-ması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,

g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, ya-zıyla veya bunun hemen olanaklı bulun-madığı hâllerde sözle açıklanmayan,

h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakın-larına bildirilmeyen,

i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekil-de gerçekleştirilen,

j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değer-


53

leri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,

Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.

Bu taleplerde süre, karar veya hükmün kesin-leştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her halükarda karar veya hükümlerin kesinleş-me tarihini izleyen bir yıldır.

Tazminat talepleri ilgilisinin ikametgahı Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı’dır. O yer yargı çevresinde Ağır Ceza Mahkemesi bulunmayan hallerde ise, en yakın Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı başvuru merciidir.

Haksız yakalama, tutuklama, tutuklamanın devamı kararlarına karşı tazminat başvurusu Defterdarlık- Maliye Hazinesi aleyhine yapılır.

Haksız yakalama, tutuklama, tutuklamanın devamı kararlarının mağduru olan kişinin gelir durumunu gösterir belgeler, ikametgah belgesi başvuruya eklenir. Tazminat kararını verecek mahkeme bu konuda gerek görürse araştırma da yapabilir.

Tazminat başvurusu yapılabilmesi için CMK müdafii sanıktan vekaletname alabilir.

Ayrıca haksız yakalama, tutuklama ve tutukla-manın devamı kararlarına karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nezdinde yapılacak baş-vurular için “yetki belgesi” alınır. Başvurucu-nun 18 yaşından küçük olduğu hallerde dahi


54

AİHM’e başvuru için alınacak yetki belgesinin küçük tarafından bizzat imzalanmasında her-hangi bir sakınca yoktur. Küçük, kendisi başvu-rucu olabileceği gibi, başvurucu temsilcisini de bizzat seçebilir.


55

Müdafi hukuki yardımda bulunduğu kişinin açık arzusunun aksine olmamak kaydıyla ka-nun yollarına başvurabilir. Hükmün temyizi olağan kanun yollarından birisidir.

• AİHM, İmbrıoscia/İsviçre kararında, “…avukatınyardımındanyararlanmahakkınınkanunyollarıdadahilcezayargısınınbü-tünaşamalarınıkapsadığıgörüşündedir.”

HÜKMÜN TEMYİZİ


56

Sanığın veya mağdurun hükmün temyizini ta-lep etmediği ve hükmün kesinleşmesini istediği hallerde açık yazılı beyanları alınmalıdır.

• CMK 150/2. maddesine göre görevlendi-rilen (yani çocuk, kendisini savunmayacak derecede malul olan kişi, sağır veya dilsizin müdafii olarak görevlendirilmesi halinde) müdafi ile şüpheli veya sanığın iradesinin çelişmesi halinde, MÜDAFİNİN İRADESİ GEÇERLİDİR. Bu husus CMK 266/3 madde-sinde açıkça düzenlenmiştir.

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 03.06.2008 tarih ve 2008/ 56 esas 2008/156 karar sayılı ilamına göre, “…Zorunlu vekil ile 15 yaşın-dan küçük çocuk mağdurenin iradelerinin çelişmesi halinde görevlendirilen vekilin iradesi geçerlidir.”

Temyiz süresi hükmün tefhiminden ( yüze kar-şı okunmasından) veya tebliğinden itibaren 7 gündür. Bu sürenin sonunda hüküm kesinleşir ve infaz edilir.

Karar celsesinde sanığın hazır bulunduğu, an-cak müdafinin hazır bulunmadığı işlemlerde dahi, sanık huzurda bulunduğundan bu süre karar tarihinden itibaren 7 gündür.

Ne sanığın ne de müdafinin hazır bulunmadığı karar celsesinde, temyiz süresi tebliğden itiba-ren başlar.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 07.04.2009 tarihli 2009/16 esas 2009/90 karar sayılı ilamı uyarınca,


57

• Sanık nasıl ki vekaletname verdiği avukatı serbestçe tayin edebiliyor, parası olmayan sanığın da aynı şekilde avukatını serbestçe belirleyebilmesi en azından kendisine tayin edilen avukatı beğenmediğinde değiştirme hakkının bulunması, daha da ötesi görülme-ye başlayacak davada kendisine bir avukat atanacağının sanığa bildirilmesi gereklidir.

• Bu nedenlerle, kendisine zorunlu müdafii atandığından haberdar edilmeyen sanığın bu müdafie yapılmış bulunan tefhim ve tebliğ kendisine bağlanan hukuki sonuçları doğurmayacağından, hükmün sanığın ken-disine de tebliğ edilmesi, tebliğ ya da öğren-me üzerine temyiz dilekçesi verilmesi halin-de ise buna dayalı olarak temyiz davasının açılması gerekmektedir.

Temyiz edilmesi gereken ve temyiz engeli bulunmayan bir hükmün temyiz edilmemesi halinde müdafi yönünden bu durum görevi ihmal suçu oluşturur. Ayrıca mesleki yönden bir disiplin suçudur.

Mahkemelere verilen süre tutum dilekçlerinin bir örneği kalem görevlilerine teslime dair şerh düşüldükten ve temyiz defterine kaydedildiği görüldükten sonra alınmalıdır. Zaman zaman süre tutum dilekçelerinin kaybolması ya da tem-yiz defterine işlenmediği hallerle karşılaşılmakta ve meslektaşlarımız mağdur edilmektedir.

CMK 299. maddesi uyarınca on yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerde, Yargı-tay, incelemelerini sanığın veya katılanın tem-yiz başvurusundaki istemi üzerine veya re’sen


58

duruşma yoluyla yapar. Duruşma gününden sanığa, katılana, müdafi ve vekile haber veri-lir. Sanık, duruşmada hazır bulunabileceği gibi, kendisini bir müdafi ile de temsil ettirebilir.

Sanık tutuklu ise, mürafaada bulunma istemin-de bulunamaz.

CMK müdafinin mürafaya katılmasına dair gi-derler Devlet tarafından karşılanmaz.Temyiz ve mürafa aşaması için ayrı bir ücret ödenmez.

Yargıtay Cumhuriyet Savcısının tebliğnameleri sanık ve mağdur müdafine tebliğ edilir. AİHM tarafından verilen Göç/ Türkiye kararının ar-dından CMK 297/3. maddesinde yapılan düzenlemeyle iç hukuk mevzuatımıza girmiş-tir. İlgilisinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tebliğnamesinin tebliğinin ardından bir hafta içerisinde beyanda bulunmak hakkı vardır.

Yargılama aşamasında kendisine Baro tarafın-dan zorunlu müdafii görevlendirilen sanığın, hükümden sonra kendisinin müdafi görev-lendirmesi ( vekaletli ) durumunda Yargıtay C.Başsavcılığı tarafından düzenlenen tebliğna-menin hangi müdafiye tebliğ edilmesi gerek-tiği önemli bir sorudur? Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2009- 52 esas ve 2009- 118 karar sayılı ilamı ile bu sorunun yanıtı verilmiştir.

• CMK m. 156“(3) Şüpheli veya sanığın ken-disinin sonradan müdafii seçmesi halinde, baro tarafından görevlendirilen avukatın görevi sona erer”

• “Ceza Muhakemesi Kanunu Gereğince Mü-dafii ve Vekillerin Görevlendirilmeleri ile


59

Yapılacak Ödemelerin Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik” in “Görevin sona erme-si” başlıklı 7/1-ç. maddesinde de; “ç) Kişinin kendisine bir müdafii veya vekil seçmesi, hâllerinde sona erer” denilmektedir.

• Bu nedenle, Yargıtay Cumhuriyet Savcısı’nca hazırlanan tebliğnamenin sanığın görev-lendirdiği müdafii yerine, Baro tarafından atanan ve görevi sona ermiş bulunan mü-dafiye tebliğ edilerek temyiz incelemesinin yapılması, savunma hakkının kısıtlanması anlamına gelmektedir.

Hükmün temyizi neticesinde kararın onanma-sı halinde hüküm kesinleşir. Bozulması halinde ise bozmanın esastan ya da usulüden olması fark etmeksizin dosya ilk derece mahkemesi-ne gönderilir. Dosyaya yeni bir esas numara-sı verilir. CMK müdafi 2005 öncesi sistemde bozma sonrası yeniden esas numarası alan dosyaya ilişkin yeni bir ücret talebinde bulu-nabilirken, bugün için kendisine yeni bir ücret ödenmemektedir.


61

Zaman zaman sanık veya mağdurun müdafiye vekaleten temsil önerisinde bulunması ile kar-şılaşılmaktadır. Bu öneri açık ve kesin bir dille reddedilmelidir. CMK hizmetlerinde görev al-mak Barolarda meslek içi eğitim alma şartına bağlanmıştır.Ceza yargılamasında, soruşturma aşamasında sorgu ile kovuşturma aşamasında ise hükmün kesinleşmesi ile hizmet tamamlanır. Soruşturma aşamasında ücret, karakol, savcılık ve sorgu aşamalarının tamamlandığını gösterir ifade tutanağı, sorgu zaptı ve mağdur/ şüphe-li - müdafi görüşme tutanağının, serbest meslek

HİZMETİN TAMAMLANMASI,

MASRAFIN TAHSİLİ VE ÜCRETİN ÖDENMESİ


62

makbuzunun Baroya teslimi ile tahakkuk eder. Kovuşturma aşamasında ise, müdafinin ilk ola-rak katıldığı celsenin zaptının ve serbest meslek makbuzunun Baroya teslimi ile tahakkuk eder.Düzenlenen evraklar iki nüsha olarak Baroya teslim edilir. Evraklar Cumhuiriyet Savcılığ’nca ayrıca kontrol edilmektedir. 2 Mart 2007 tarihli, 26450 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “CEZA MUHAKEMESİ KANUNU GEREĞİNCE MÜDAFİ VE VEKİLLE-RİN GÖREVLENDİRİLMELERİ İLE YAPILACAK ÖDEMELERİN USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK” çerçevesinde CMK hizmetleri-nin icrası esnasında yapılan yol giderleri karşı-lığı yalnızca “mutad taşıt gideri” ifadesi altında ödenmektedir.Bugün için savcılıklarca gece 23.00’e kadar dol-muş- otobüs gideri karşılığı 4 TL. olarak, gece 23.000 den sonra ise taksi fişi karşılığı olan bedel olarak meslektaşlarımıza ödenmektedir.Ankara il merkezine bağlı ilçeler ile çevre ilçeler-de de uygulama aynı şekildedir. Bu uygulama adilane olmayan bir uygulamadır. Hizmetin gereği gibi yürütülmesini aksatmak-tadır. Müdafinin görev yerine en kısa sürede ulaşmasını engellemkte, ceza soruşturması bakı-mından zaman kaybına yol açmaktadır. Mesleği-mizin vakarı gereği, tıpkı keşif işlemlerinde hakim ve savcıların istifade ettiği şekliyle en azından ke-şif yolluk gideri karşılığı sabit bir gider ödemesi yapılmalı ya da meslektaşlarımızca sunulan bel-geye itibar edilerek karşılığı ödenmelidir. Türkiye Barolar Birliği’nin ve Baroların bu ko-nuyu ivedilikle çözmesi gerekir. CMK ücretleri müdafinin Baroya bildirdiği ban-ka hesabına, defterdarlıkça ödenmektedir.


63

Amaç

MADDE 1 − (1) Bu Tarifenin amacı, 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince soruşturma ve kovuşturma makamla-rının talebi üzerine görevlendirilen müdafi veya vekillere ödenecek meblağları belirlemektir.

Kapsam

MADDE 2 − (1) Bu Tarife, Ceza Muhakeme-si Kanunu gereğince görevlendirilen müdafi veya vekillerin yapacakları hukuki yardımlar için uygulanır.

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU GEREĞİNCE GÖREVLENDİRİLEN

MÜDAFİ VE VEKİLLERE YAPILACAK ÖDEMELERE İLİŞKİN 2011 YILI

TARİFESİ

31.12.2010tarihli27802sayılıRESMİGAZETE


64

DayanakMADDE 3 − (1) Bu Tarife, 23/3/2005 tarihli ve 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanu-nun 13 üncü maddesi gereğince hazırlanmıştır.TarifeMADDE 4 − (1) Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince yapılan hukuki yardımlara yönelik işlemlerde;a) Soruşturma evresinde takip edilen işler için 160 TL,

b) Sulh ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için 249 TL,

c) Asliye ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için 274 TL,

ç) Ağır ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için 498 TL,

d) Çocuk mahkemeleri:

1) Çocuk mahkemelerinde takip edilen davalar için 274 TL,

2) Çocuk ağır ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için 498 TL,

e) Askeri mahkemelerde takip edilen davalar için 274 TL,

f) İcra ceza ve fikrî ve sınaî haklar ceza mahkemesi gibi mahkemelerde takip edilen davalar için 274 TL,

g) Kanun yolları mahkemeleri:

1) Bölge adliye mahkemelerinde görülen duruşmalı davalar için 498 TL,

2) Yargıtayda görülen duruşmalı davalar için 558 TL,

ödenir.YürürlükMADDE 5 − (1) Bu Tarife 1 Ocak 2011 tarihin-de yürürlüğe girer.


65

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU GEREĞİNCE MÜDAFİ VE VEKİLLERİN

GÖREVLENDİRİLMELERİ İLE YAPILACAK ÖDEMELERİN USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK

BİRİNCİBÖLÜM

Amaç,Kapsam,DayanakveTanımlar

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince soruşturma ve kovuşturma makamlarının talebi üzerine müdafi veya vekillerin görevlendirilmeleri ile bu kişilere yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, Ceza Muha-kemesi Kanunu gereğince müdafi veya vekil görevlendirilmesi ile bu kişilere yapılacak öde-meleri kapsar.

Dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Ka-nununun 150, 234 ve 239 uncu maddeleri ile 23/3/2005 tarihli ve 5320 sayılı Ceza Mu-hakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 13 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.


66

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte yer alan;

a) Baro: Hukukî yardımın yapılacağı yerin bağlı bulunduğu baroyu,

b) Kovuşturma: İddianamenin kabulüyle baş-layıp hükmün kesinleşmesine kadar geçen ev-reyi,

c) Soruşturma: Yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden; kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilen hâllerde bu kararın kesinleşmesi-ne, kamu davası açılan hâllerde ise iddianame-nin kabulüne kadar geçen evreyi,

ç) Tarife: Ceza Muhakemesi Kanununun Yü-rürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 13 üncü maddesi gereğince Türkiye Barolar Birliğinin görüşü alınarak her yıl Adalet ve Maliye Bakanlıklarınca hazırlanan ve müdafi veya vekillere ödenecek meblâğları gösteren tarifeyi,

d) (Değişik 21.05.2007/R.G: 26528) Ücret: Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince baro tarafından görevlendirilen müdafi veya ve-kile Tarife gereğince ödenecek meblâğ ile 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Ka-nunu hükümleri uyarınca mutat olan taşıta göre gerçek masraf üzerinden yapılan zorunlu yol giderlerini, acele ve zorunlu hâllerde ise, bu Yönetmeliğin 11 inci maddesinde sayılan mercilerin kabûlü üzerine mutat taşıt dışındaki araçlarla yapılan zorunlu yol giderlerini,

ifade eder.


67

İKİNCİBÖLÜM

MüdafiveyaVekillereİlişkinHükümler

Müdafiveyavekilleringörevlendirilmesi

MADDE 5 – (1) Şüpheli veya sanıktan kendi-sine bir müdafi seçmesi istenir. Müdafi seçe-bilecek durumda olmadığını beyan ederse, görevlendirilecek müdafie yapılacak ödeme-lerin yargılama giderlerinden sayılacağı ve mahkûmiyeti hâlinde kendisinden tahsil edile-ceği hususu hatırlatılarak talep ettiği takdirde barodan bir müdafi görevlendirmesi istenir.

(2) Şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savu-namayacak derecede malûl veya sağır ve dilsiz ise ya da hakkında alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı so-ruşturma ya da kovuşturma yapılıyorsa istemi aranmaksızın barodan bir müdafi görevlen-dirmesi istenir. Ancak bunun için şüpheli veya sanığın müdafiinin olmaması şarttır.

(3) İkinci fıkrada sayılan hâllerde kovuşturma aşamasında sanığa iddianamenin tebliği için çıkarılan çağrı kâğıdına ayrıca “tebliğ tarihin-den itibaren yedi gün içinde müdafii bulunup bulunmadığını bildirmesi, bildirimde bulun-madığı takdirde barodan bir müdafi görevlen-dirmesinin isteneceği, görevlendirilen müdafie ödenecek ücretin yargılama giderlerinden sa-yılacağı ve mahkûmiyeti hâlinde kendisinden tahsil edileceği” hususunu hatırlatan meşruhat verilir. Sanığın tutuklu olması hâlinde Ceza Muhakemesi Kanununun 176 ncı maddesinin


68

üçüncü fıkrası gereğince yapılan işlemler sıra-sında yukarıda belirtilen meşruhat hatırlatılır. Sanık tarafından bildirimde bulunulmadığı, tebligat yapılamadığı veya tutuklu sanığın mü-dafii olmadığını bildirmesi hâlinde duruşma günü beklenmeksizin barodan bir müdafi gö-revlendirmesi istenir.

(4) Vekili bulunmayan mağdur, şikâyetçi veya katılanın talep etmesi hâlinde, barodan bir ve-kil görevlendirmesi istenir.

(5) Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince mağ-dur veya suçtan zarar gören için zorunlu olarak vekil görevlendirilmesi gereken hâllerde istemi aranmaksızın barodan bir vekil görevlendir-mesi istenir. Ancak bunun için mağdur veya suçtan zarar görenin vekilinin olmaması şarttır.

(6) Müdafi veya vekil görevlendirilmesi; so-ruşturma evresinde ifadeyi alan merci veya sorguyu yapan hâkim, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından barodan talep edilir.

Görevlendirmeesasları

MADDE 6 – (1) Soruşturma evresinde görev yapan müdafi veya vekil, engel bulunmadığı takdirde kovuşturma evresinde de öncelikle görevlendirilir.

(2) Soruşturma veya kovuşturma makamla-rınca aralarında menfaat çatışması bulunduğu bildirilmediği takdirde birden fazla şüpheli, sanık, mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören veya katılan için aynı müdafi veya vekil gö-revlendirilebilir.


69

(3) Baro tarafından müdafi veya vekil olarak atanan avukat, haklı mazereti hâlinde görev-lendirilmesine ilişkin yazıya dayanarak başka bir avukata yetki verebilir.

(4) Müdafi veya vekilin mesleği bırakması ya da kanunî engellerle davadan çekilmesi hâlinde, baro tarafından yeni bir müdafi veya vekil görevlendirilir.

(5) Dosyada görevli müdafi veya vekilin, isti-naf veya temyiz kanun yolu muhakemesinde yapılacak duruşmaya katılmayacağını bildir-mesi durumunda, zorunlu müdafi veya vekil gerektiren hâllerde görevlendirme, kanun yolu incelemesini yapacak mahkeme tarafın-dan o yer barosundan istenir.

(6) Müdafi veya vekil, soruşturma evresinde ya da duruşmada hazır bulunmaz veya vakitsiz olarak duruşmadan çekilir veya görevini yeri-ne getirmekten kaçınırsa, Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme derhal başka bir müdafi veya vekil görevlendirilmesi için gerekli işlemi yapar.

Görevinsonaermesi

MADDE 7 – (1) Müdafi veya vekilin görevi;

a) Soruşturma evresinde; kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kesinleşmesi, yetkisiz-lik veya görevsizlik kararı, kamu davası açıl-ması hâlinde ise iddianamenin kabulü kararı verilmesi,

b) Kovuşturma evresinde; yargılamanın yapıl-dığı il veya ilçe dışında yargılamayı gerektirir


70

görevsizlik veya yetkisizlik kararı, esasa ilişkin hükmün kesinleşmesi ya da davanın nakline karar verilmesi,

c) Müdafi, vekil veya kendisine müdafi ya da vekil görevlendirilen kişinin ölmesi,

ç) Kişinin kendisine bir müdafi veya vekil seç-mesi,

hâllerinde sona erer.

(2) Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince so-ruşturma ve kovuşturma makamlarının talebi üzerine görevlendirilen müdafi veya vekil az-ledilemez.

ÜÇÜNCÜBÖLÜM

ÖdemeUsulveEsasları

Ücret

MADDE 8 – (1) Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince baro tarafından görevlendirilen müdafi veya vekile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinden ayrık olarak hazırlanacak “Ceza Muhakemesi Kanunu Gereğince Görevlendi-rilen Müdafi ve Vekillere Yapılacak Ödemele-re İlişkin Tarife” gereğince ödenecek meblâğ Adalet Bakanlığı bütçesinde bu amaçla ayrılan ödenekten karşılanır.

(2) Müdafi veya vekilin görevi gereği yaptığı zorunlu yol giderleri ayrıca ödenir.


71

(3) Müdafi veya vekile Tarife gereğince öde-nen meblâğ ile zorunlu yol giderleri yargılama giderlerinden sayılır.

Tarife

MADDE 9 – (1) Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince baro tarafından görevlendirilen mü-dafi veya vekile ödenecek meblâğ, Türkiye Barolar Birliğinin görüşü de alınmak suretiyle Adalet ve Maliye Bakanlıkları tarafından her yıl Aralık ayında hazırlanan ve 1 Ocak tarihin-den geçerli olmak üzere düzenlenen Tarifede gösterilir. Tarife ayrıca Resmî Gazete’de ya-yımlanır.

Ödemeyeilişkinesaslar

MADDE 10 – (1) Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince görevlendirilen müdafi veya vekile soruşturma ve kovuşturma evreleri için ayrı ayrı olmak üzere Tarifede belirlenen ücret ödenir.

(2) Soruşturma evresinde kolluk görevlileri, Cumhuriyet savcısı ve mahkeme huzurunda yapılan ifade alma veya sorgu için farklı avu-katların görevlendirilmesi hâlinde tek bir ücret ödenir ve bu ücret görevli avukatlara katkıları oranında paylaştırılır.

(3) Aynı soruşturma veya kovuşturma evresin-de bir kişi için aynı avukata birden fazla ücret ödenmez.

(4) Aralarında menfaat çatışması bulunmayan birden fazla şüpheli, sanık, mağdur, şikâyetçi,


72

suçtan zarar gören veya katılan için görevlen-dirilen aynı müdafi ya da vekile bu kişilerin her biri için ayrı, ancak en fazla on kişi ücreti ödenir.

(5) Yetki belgesi ile görevlendirilen avukata ayrıca ücret ödenmez.

(6) Müdafi veya vekil olarak görevlendirilen avukatın mesleği bırakması ya da kanunî en-gellerle davadan çekilmesi hâlinde baro tara-fından yeniden görevlendirilen müdafi veya vekile de Tarifede yazılı ücret ödenir.

(7) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde belirtilen gö-revsizlik ile yetkisizlik veya davanın nakli sebe-biyle müdafilik ya da vekillik görevinin sona ermesi hâllerinde Tarifede yazılı ücret ödenir.

(8) Kovuşturma evresinde görevsizlik kara-rı verilerek dosyanın yargılamanın yapıldığı il veya ilçe içindeki üst dereceli mahkemeye gönderilmesi hâlinde Tarifede yazılı ücretler arasındaki fark ilâveten ödenir.

(9) Kişinin kendisine bir müdafi veya vekil seç-mesi nedeniyle görevi sona eren müdafi ya da vekile Tarifede yazılı ücret ödenir.

(10) Cumhuriyet savcılığı veya mahkemenin talebi üzerine istinabe işlemi sırasında görev-lendirilen müdafi veya vekile Tarifede yazılı ücretin yarısı ödenir.

(11) (Değişik 21.05.2007/R.G: 26528) Müdafi veya vekillik ücretinin belirlenmesinde ücrete hak kazanılan hukukî yardımın yapıldığı tarih-te yürürlükte bulunan Tarife esas alınır.”


73

Ücretinödenmeusulü

MADDE 11 – (Değişik 21.05.2007/R.G: 26528) (1) Müdafi veya vekil; soruşturma evresinde ifade alma ve sorguya, kovuşturma evresinde ise bir oturuma katılmakla Tarifede belirlenen meblâğı almaya hak kazanır.

(2) Zorunlu yol giderlerine de buna ilişkin bel-ge, gider pusulası veya avukatın rayice uygun yazılı beyanı üzerine hak kazanılır.

(3) Müdafi veya vekilin; görevlendirme yazısı, katıldığı soruşturma veya kovuşturma evresine ilişkin tutanağın onaylı örneği, evrakın çok sa-yıda olması hâlinde ilk ve son sayfası ve varsa yapmış olduğu zorunlu yol giderlerine ilişkin belge, gider pusulası veya rayice uygun yazılı beyanı ile serbest meslek makbuzunu baroya vermesi üzerine, baro tarafından bu Yönetme-lik ve Tarife hükümlerine göre gerekli incele-meler yapılıp hukukî yardımın yapıldığı Cum-huriyet başsavcılığı veya mahkemelere göre gruplandırılmış ayrıntılı ödeme listeleri geliş tarihi esas alınmak suretiyle en geç on gün içinde hazırlanır ve ekindeki dayanak belge-ler ile birlikte soruşturma veya kovuşturmanın yapıldığı yer Cumhuriyet başsavcılığına teslim edilir.

(4) Müdafi veya vekil sigortalı olarak çalış-makta ise yanında çalıştığı avukatın, avukatlık bürosu ya da avukatlık ortaklığı şeklinde çalış-makta ise büro veya ortaklığın serbest meslek makbuzunu kullanır.

(5) Cumhuriyet başsavcılığınca listeler ve ekin-


74

deki dayanak belgeler incelendikten sonra, müdafi veya vekile ödenmesi gereken Tarifede yazılı meblağ ile varsa zorunlu yol giderlerini de kapsayan toplam ücret, ödeme emri belge-siyle serbest meslek makbuzunu düzenleyenin bildireceği banka hesabına ödenir ve yapılan ödemeler yargılama giderlerinin hesabında dikkate alınmak üzere soruşturma ya da ko-vuşturma dosyalarına bildirilir.

(6) Ödeme emri belgeleri, soruşturma veya kovuşturmanın yapıldığı yer Cumhuriyet baş-savcılığınca gecikmeksizin düzenlenir.”

DÖRDÜNCÜBÖLÜM

GeçiciveSonHükümler

Yürürlüktarihindenöncesineilişkinuygu-lama

GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 19/12/2006 tarihi ile bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarih ara-sında Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca so-ruşturma ve kovuşturma makamlarının talebi üzerine görevlendirilmiş müdafi veya vekillere ilişkin hususlarda da bu Yönetmelik hükümleri ile 2007 yılı Tarifesi uygulanır.

(Değişik 21.05.2007/R.G: 26528) “(2) Birinci fıkrada belirtilen döneme ilişkin olarak barolar tarafından hazırlanan ayrıntılı ödeme listele-


75

ri ve eki belgelerin Cumhuriyet başsavcılığına teslim edilmesi üzerine ödeme emri belgeleri gecikmeksizin düzenlenir.”Yürürlük

MADDE 12 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tari-hinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 13 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet Bakanı yürütür.


76

Birleşmiş Milletler tarafından da onaylanan, ha-zırlanması sürecinde Türkiye'den doktor ve hu-kukçuların büyük katkılarının olduğu, "İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Muame-le veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesi için El Kılavuzu" (İstanbul Pro-tokolü) nün ekinde yer alan anatomik çizimlerdir.


77


78

CMK Müdafiliği için REHBER · nak, bilirkişi raporları ve şüphelinin hazır bu-lunduğu...

Documents

Transcript of CMK Müdafiliği için REHBER · nak, bilirkişi raporları ve şüphelinin hazır bu-lunduğu...