Chapter 13unay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch13_2015.pdf · 2018. 9. 6. · 13-14 Tablo...

Slides prepared by Thomas Bishop Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Chapter 13

Milli Gelir Muhasebesi

ve Ödemeler Dengesi

(Income Accounting

and the

Balance of Payments)

Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 12-2

Önizleme

• Milli Gelir Hesapları (National income accounts)

Milli gelir hesapları (measures of national income)

Üretim değeri hesapları (measures of value of production)

Harcama değeri hesapları (measures of value of expenditure)

• Milli tasarruf, yatırım ve cari hesap

(National saving, investment and the current account)

• Ödemeler Dengesi (Balance of payments accounts)


Milli Gelir Hesapları

(National Income Accounts)

• Üretim ve tüketimden oluşan milli gelir (nationalincome) değerlerini kaydeder.

Üreticiler, ürün ve servislere para harcayan alıcılardan gelir elde ederler.

alıcıların masrafları = satıcıların gelirleri = üretimin değeri

(The amount of expenditure by buyers = the amount of income for sellers = the value of production)

Milli gelir çoğu zaman ülkedeki üretim faktörlerinin kazandığı gelir (income earned by a nation’s factors of production) olarak tanımlanır.


Milli Gelir Hesapları :GSYİH

( Milli Income Accounts: GNP)

• Gayri Safi Milli Hasıla (Gross National Product,GNP) bir ülkenin üretim faktörleri tarafından belirli bir süredeüretilen nihai mal ve hizmetlerin değeri.

• Üretim faktörleri nelerdir?

Ürün ve servis üretiminde kullanılan faktörler:

işçiler (işgücü servisleri), fiziki sermaye (bina ve tehcizat gibi), doğal kaynaklar ve diğerleri.

• Türkiye asıllı faktörler tarafından üretilen nihai mal ve hizmetler Türkiye Gayri Safi Milli Hasılası içerisinde yer alır.


Milli Income Accounts: GNP (devam)

GNP nihai mal ve hizmet harcamalarının değerinin toplanması ile bulunur.

4 tip harcama (expenditure) türü vardır:

1. Tüketim (consumption): yerli tüketicilerin harcamaları

2. Yatırım (invetsment): firmaların bina ve tehcizat harcamaları

3. Devlet harcamaları (government purchases): devletin ürün ve hizmet harcamaları

4. Current account balance (ihracat-ithalat): yabacıların yerli ürün ve hizmetlere olan net harcamaları


Şekil 13-1: ABD GNP ve Bileşenleri,

2013 yılı, 1. Çeyrek


TüRKİYE GSYİH BİLEŞENLERİ

-20,000,000

0

20,000,000

40,000,000

60,000,000

80,000,000

100,000,000

120,000,000

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Yıllar

Bin

YT

L (

1998 F

iyatl

arı

)

GDP

C

G

I

D

EX

IM

Kaynak: TCMB


Milli Gelir Hesapları

(National Income Accounts)

GNP bir milli gelir hesabıdır ancak milli gelirin daha daha kesin ölçüsü aşağıdaki düzenleme ile hesaplanır:

1. Fiziki sermayenin aşınması (Depreciation)sermaye sahiplerinin gelirinde düşüşe neden olur, bu nedenle aşınma oranı GNP’den çıkartılır.

2. Diğer ülkelerle olan tek yanlı transferler (Unilateral transfers) milli geliri değiştirebilir: gurbette çalışanların ödemelerinin ana vatanlarına gönderilen maaş ödemeleri, yabancı yardımlar ve gurbette çalışan emeklilere yollanan emeklilik ödemeleri


Milli Gelir Hesapları (devam)

Milli gelirin bir başka ölçüsü Gayrı Safi Yurtiçi Hasıladır (GSYİH) (Gross Domestic Product) (GDP) :

GSYİH bir ülke sınırları içerisinde belirli bir zaman aralığında üretilen nihai mal ve hizmetlerin değerini ölçer

• GDP = GNP – yabancı ülkeler tarafından yapılan üretim faktör ödemeleri + yabancı ülkelere yapılan üretim faktör ödemeleri

• GNP = GDP + yabancı ülkeler tarafından yapılan üretim faktör ödemeleri - yabancı ülkelere yapılan üretim faktör ödemeleri


GNP = Bir ülkenin ürün ve hizmetlerine

yapılan harcamalar

Y = Cd + Id + Gd + EX

= (C-Cf) + (I-If) + (G-Gf) + EX

= C + I + G + EX – (Cf + If +Gf)

= C + I + G + EX – IM

= C + I + G + CA

Yerli kişi ve kurumların

harcamaları

Yabancı kişi ve kurumların

net harcamaları

Yerli üretime

yapılan

harcamalar

Milli gelir

= yerli

üretimin

değeri


Açık Bir Ekonomide Harcamalar ve Üretim

CA = EX – IM = Y – (C + I + G )

• Üretim > yerli tüketim, ihracat > ithalat : cari hesap > 0 ve ticari denge (trade balance) > 0 Bir ülke ithalatından daha çok ihracat yapıyorsa,

İhracattan elde edilen gelir ithala harcamasından daha fazla

Net dış servet (net foreign wealth) artmaktadır.

• Üretim < yerli tüketim, ihracat < ithalat : cari hesap < 0 ve ticari denge < 0 Bir ülke ithalatından daha az ihracat yapıyorsa,

İhracattan elde edilen gelir ithalata harcamasından daha az

Net dış servet (net foreign wealth) azalmaktadır.

13-14

Tablo 13-1: National Income Accounts for

Agraria, an Open Economy (bushels of wheat)


Tasarruflar ve Cari Hesap

(Saving and the Current Account)

• Milli tasarruf (S) = Milli gelirin (Y), tüketim (C) ya da devlet harcamaları (G) olarak harcanmayan kısmıdır.

• S= Y – C – G

• S= (Y – C – T) + (T – G)

• S= Sp + Sg

Sp : kişisel tasarruflar (private saving) = Y – C – T

Sg : devlet tasarrufları (government saving) = T – G

13-18

Şekil 13-2: ABD Cari Açığı ve Net Dış Zenginliği,

1976–2012


Türkiye Cari İşlemler Hesabı

-50000

-40000

-30000

-20000

-10000

0

10000

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

Yıllar

Mil

yo

n A

BD

Do

ları

A-CARI ISLEMLER HESABI

Kaynak: TCMB


Kaynak: TCMB

CA/GDP (%)

-10.0%

-8.0%

-6.0%

-4.0%

-2.0%

0.0%

2.0%

4.0%

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Yıllar

CA/GDP


Cari Hesap Milli tasarruflarla nasıl

ilişkilidir?

CA = Y – (C + I + G )

yani

CA = (Y – C – G ) – I

= S – I

Cari Hesap = milli tasarruflar – yatırımlar

Cari Hesap = net dış yatırımlar (net foreign investment)

• İhracatından çok ithal eden bir ülkenin milli tarsarrufları yatırımlarına göre düşüktür.


Cari Hesap milli tasarruflarla nasıl

ilişkilidir? (devam)

Kapalı ekonomi: EX=IM=0

CA=0

Dolayısıyla S = I

• Kapalı ekonomi tasarrufları fiziki sermaye arttırımı

(yatırım) için kullanılır.

Açık ekonomi: S = CA+ I

• Açık bir ekonomi tasarrufları ile ya fiziki sermayesini

ya da dış varlıklarını arttırır.




CA =S–I ya da I = S–CA

• Ülkeler yatırımlarını ya tasarrufları ile ya da cari açıklarına eşit miktarda yabancı fon alarak finanse ederler.

Cari açık (current account deficit) finansal varlık akışı (financial asset inflow) ya da negatif net dış yatırım (net foreign investment) anlamına gelir.

• S > I ise CA > 0 : ülkenin net yatırım pozisyonu ve ülke dışına finansal sermaye akımı (financial capital outflows ) pozitiftir.




CA = Sp + Sg – I

= Sp – devlet bütçe açığı – I

• Devlet bütçe açığı (Government deficit) negatif devlet tasarrufu demektir.

Devlet bütçe açığı = G – T

• Yüksek devlet bütçe açığı diğer faktörler sabitkennegatif cari hesap dengesine neden olur.


Ödemeler Dengesi Hesabı

(Balance of Payments Accounts)

• Bir ülkenin ödemeler dengesi hesabı (balance of payments accounts) yabancılara yapılan ödemeler ve yabancılardan alınan tahsilatları hesaplar.

• Uluslararası bir işlemin 2 tarafı vardır, ve her işlem hesaba 2 kere kaydolur: bir kere alacak olarak (+) bir kere kere de borç (-) olarak.

Alacak kaydı: (credit) (+)

Borç kaydı: (debit) (-)



(Balance of Payments Accounts) (devam)

Ödemeler dengesi hesabı (balance of payments accounts) 3 ana kategoriye ayrılmıştır:

Cari hesap (current account): ürün ve hizmet akışı (ithalat ve ihracat).

Finansal hesap (financial account): finansal varlık akışı(finansal sermaye).

Sermaye hesabı (capital account): özel kategori tabir edilen varlıkların akışı (sermaye). Genel olarak piyasa dışı, üretilmeyen ya da dokunulmaz varlıklar (non-market, non-produced, or intangible assets).

Ör: borç affı, telif hakları (copyrights), markalama (trademarks)


Ödemeler Dengesi Hesaplaması Örneği

• Kredi kartınızı kullanarak bir Japon DVDsi ithal ediyorsunuz.

• Japon üretici parayı İstanbul’daki banka hesabına yatırıyor. (Banka hesabı depozito miktarı kadar kredilendiriyor.)

DVD alımı (Türkiye için mal ithalatı)

(cari hesap)

–$30

Banka mevduat hesabı (Türkiye için varlık “satışı”)

(finansal hesap)

+$30



(devam)

• Elif Fransa’da 100 €luk bir akşam yemeği yiyor ve bunu A Bankasına ait Visa kredi kartı ile ödüyor.

• Restoran sahibi ise Visa ödemesi ile A karttan 100€’luk alacak hakkı satın almış oluyor. (Gelecekte bir ödemeye hak veren varlık alımı)

Yemek alımı (Türkiye için hizmet ithalatı)

(cari hesap)–$100

Kredi kartı alacak satışı (Türkiye için varlık “satışı”)

(finansal hesap)

+$100



(devam)

• Ali $500’lık Sony hissesi satın alarak Japon hisse senedi piyasasına yatırım yapıyor.

• Sony parayı İstanbul’daki banka hesabına yatırıyor. (Banka hesabı depozitoda belirtilen miktar tutarında kredilendiriyor.)

Hisse senedi alımı (Türkiye için varlık alımı)

(finansal hesap)–$500

Banka hesabı (Türkiye için varlık “satışı”)

(finansal hesap)

+$500


Borç Affı: piyasa dışı transfer

(ABD için transfer ödemesi)

(sermaye hesabı)

–$100 M

Hesabın banka tarafından kredilendirilmesi

(ABD için varlık “satışı”)

(finansal hesap)

+$100 M


(devam)

• ABD bankası Arjantin devletine ait 100 M$ borcu, borç yeniden yapılanması (debt restructuring) ile affediyor.

• Borcu elinde tutan ABD bankası Arjantin’in banka hesaplarını kredilendirerek borcu azaltıyor. (ABD`nin dış varlığı azaldı)


Ödemeler Dengesi Hesabı Nasıl

Dengelenir?

• Her işlemin çifte giriş (double entry) yapılmasından

dolayı ödemeler dengesi hesabı aşağıdaki eşitlikle

dengelenir:

cari hesap (current account )+

finansal hesap (financial account)+

sermaye hesabı (capital account)= 0



(Balance of Payments Accounts)

3 ana hesap daha detaylı tanımlanmıştır:

• Cari Hesap (Current account): ihracat ve ithalat

1. mallar (DVD gibi ürünler)

2. servisler (legal servis ödemeleri, taşımacılık hizmetleri,

turistlerin yemekleri,…)

3. gelir (faiz ve temettü (dividend) ödemeleri, yabancı ülkede

faaliyet gösteren firma ve işçi kazançları)

• Cari Hesap (Current account): net tek yanlı transferler (net

unilateral transfers)

Ülkeler arası herhangi bir ürün ya da servis alım satımına

karşılık gelmeyen, ne de mal ve hizmetler üretimine yönelik

gelir sayılmayan hediye türü transferlerler.




• Sermaye Hesabı (Capital account): özel varlık

transferlerini kaydeder, ancak genellikle ufak bir

kalemdir.




Finansal Hesap (Financial account): yabancılara yapılan yerli varlık satışları ile yerli vatandaşların yabancı varlık alımları farkına eşittir.

• Finansal İçakış (Financial inflow) Yabancıların yerli varlık satın alarak yerli vatandaşlara borç

vermesi

Yabancılara satılan yerli varlıklar kredi (+) olarak kaydedilir çünkü bu işlem ile yerli ekonomi para elde eder. (ülkeye fon akışı)

• Finansal Dışakış (Financial outflow) Yerli vatandaşların yabancı varlık satın alarak yabancılara

borç vermesi

Yerli vatandaşların yabancı varlık alımı borç (debit) (-) olarak kaydedilir çünkü bu işlem ile yerli ekonomiden para çıkışı olur (ülke dışına fon akışı)




Finansal hesabın (Financial account) en az 3

alt kategorisi vardır:

1. Resmi uluslararası rezerv varlıklar

(official international reserve assets)

2. Diğer Varlıklar (All other assets)

3. İstatistiki noksan ve hata (Statistical discrepancy)




İstatistiki noksan ve hata

Bir işleme ait veri kapsam, doğruluk ve zamanlama

açısından farklı olan kaynaklardan gelebilir

Ödemeler dengesi hesabı (balance of payments

accounts) bu nedele gerçekte ender olarak

dengelenir.

İstatistiki noksan ve hata finansal hesabı cari ve

sermaye hesabı ile dengelemek için eklenen ya da

çıkartılan hesaptır.




• Resmi uluslararası rezerv varlıklar (Official

(international) reserve assets): merkez bankalarının

finansal istikrarsızlıklara karşı tedbir olarak tuttukları

yabancı varlıklardır.

Varlıklar devlet tahvilleri (bonds), yabancı para (döviz), altın,

ve IMF fonunda hesaplar olabilir

Yabancı merkez bankaları tarafından sahip olunan (onlara

satılan) resmi rezerv varlıkları alacak (credit) (+) kaydıdır.

Yerli merkez bankası tarafından sahip olunan (satın alınan)

resmi rezerv varlıkları borç (debit) (-) kaydıdır.




• Negatif resmi rezerv varlıklara “ödemeler dengesi”

(balance of payments ya da official settlements

balance) denir.

Cari hesap, sermaye hesabı, finansal hesabın rezerv

varlık dışında kalan kısmı ve istatistiki hata toplamına

eşittir.

• Negatif ödemeler dengesi bir ülkenin

uluslararası resmi rezerv varlıklarını tükettiğini ya da

yabancı merkez bankalarına borçlandığını gösterir.


Tablo 13-2a: ABD için 2006 yılı Ödemeler

Dengesi Hesabı (milyar dolar)


Tablo 13-2b: ABD İçin 2006 yılı Ödemeler

Dengesi Hesabı (milyar dolar) (devam)

13-45

Tablo 13-2c:

ABD İçin 2009 yılı

Ödemeler Dengesi

Hesabı (milyar

dolar) (devam)

13-46

Tablo 13-2d:

ABD İçin 2012 yılı

Ödemeler Dengesi

Hesabı (milyar

dolar) (devam)


ABD Ödemeler Dengesi Hesabı

• ABD dünyadaki en büyük negatif net dış varlığa sahip ülke, yani en büyük borçlu ülke konumundadır.

• 2006 yılı cari açığı 812 milyar $,

• 2009 yılı cari açığı 378 milyar $,

• 2012yılı cari açığı 440 milyar $, ve dolayısıyla net dış

varlığı düşmeye devam ediyor

• ABD’nin sahip olduğu dış varlıklar 1980’den bu yana artmıştır ancak dış yükümlülükleri (yabancıların sahip olduğu borçlar) daha da fazla artmıştır.

13-50

Şekil 13-3: ABD’nin Brüt Dış Varlık ve

Yükümlülükleri, 1976-2012

Source: U.S. Department of Commerce, Bureau of Economic Analysis, June 2010.


ABD Ödemeler Dengesi Hesabı (devam)

• ABD’nin sahip olduğu dış varlıkların %70’i yabancı para, ABD yükümlülüklerinin hemen hemen tamamı ise dolar üzerindendir.

• Döviz kurundaki değişimler net dış zenginliğin değerini etkiler (brüt dış varlıklar - brüt dış yükümlülükler).

Yabancı para birimlerinin değer kazanması

• ABD’nin sahibi olduğu dış varlıkların değer kazanmasına neden olurken

• ABD’nin dolar üzerinden olan dış borcunun (yükümlülüklerinin) değerini etkilemeyecektir.

13-53

Tablo 13-3:

ABD’nin yıl sonu

Uluslararası

Yatırım Pozisyonu

(International

Investment

Position),

2008 ve 2009

(milyon $)

Chapter 13unay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch13_2015.pdf · 2018. 9. 6. · 13-14 Tablo...

Documents

Transcript of Chapter 13unay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch13_2015.pdf · 2018. 9. 6. · 13-14 Tablo...