çEvresel aci̇ller(fazlası için )
-
Upload
wwwtipfakultesi-org -
Category
Documents
-
view
176 -
download
0
Transcript of çEvresel aci̇ller(fazlası için )
Çevresel Acil Durumlar: Teşhis ve Tedavisi
Amaç
Amacımız çeşitli
çevresel durumlarda,
temel kavramı
anlamak ve tedavi
önceliklerini
belirlemek;
Öğrenilecek Başlıklar
– Soğuk ve sıcak ile ilgili acil durumlar
– Yükseklikle ilgili acil durumlar– Su altı ile ilgili acil durumlar– Disbarizm/Dalma ile ilgili acil
durumlar– Elektrik yaralanmaları– Radyasyon yaralanmaları – Yılan ve örümcek sokmaları
Vaka # 1
• 29 yaşında erkek, sağlık görevlileri tarafından futbol sahasından getirilmiş. Yere yığıldığında çok yoğun bir efor sarfiyatı var
• Hasta, konfüze olmuş ve deliriuma girmiş, takım arkadaşları hastanın tüm sabah bulantı ve iyi hissetmediği ile ilgili yakınmaları olduğunu belirttiler.
• VB: 42.7, 143, 132/65, 18, 97%; deri sıcak ve kuru.• Nörolojik muayene: konfüze olmuş, non-fokal. PMH yok,
hazımsızlık hikayesi yok.
Ayırıcı Tanı
• Akut Sıcaklıkla ilgili Acil Durum
• Akut Yenen Bir Madde
• Ateşli Hastalık
• Tirotoksikoz
• Dehidratasyon
• Mental durumunda değişiklik/Akut Deliryum– (genişletilmiş ayırıcı tanı)
Isı ile ilgili Aciller• Klinik göstergelerin spektrumu
– Isı krampları – kısa, aralıklı adale krampları; yükseltilmiş tuz alımı/ tuz karışımı ile rahatlık sağlanır.
– Isı ödemi –iklim değişikliklerine alışık olamayan insanlarda ödemli ayak ve ayak bileği
Tedavi: bacak yükseltilmesi ve destek çoraplar– Isı senkopu:– vazodilatasyon ve venöz kanlanma ile
ilişkili geçici bilinç kaybı; r/o daha ciddi etiyolojiler – Isı bitkinliği – hacim deplesyonu, değişken
spesifik olmayan belirti ve semptomlar– Isı inmesi – MSS disfonkisyonu önemli bir belirtidir
Isı ile ilgili Acil Durumlar
• Tanı:– Termometre: devamlı kontrol, rektal ölçüm en efektif
ölçüm metodudur..
• Tedavi:– Serinletme– en etkili yöntemdir:
• Buzlu suya batırma (genellikle uygulaması güç ve karışık)• Buğu ile soğutma: sprey şişeleri ve fan
– Ek olarak:• Buz torbaları• Soğutucu battaniyeler
Soğuk acil durumları- Soğuk ısırması
• Belirti ve semptomlar ne kadar ciddi maruz kalındığını yansıtır.
• Periferik ekstremiteler ve uzantılar riskli bölümlerdir.
• En sık görülen semptom: hissizlik
Yaralanmaların sınıflandırılması• Birinci derece soğuk ısırması:
– Anestezi ve eritem
• İkinci derece soğukısırması – Ödem ve eritemle çeverelenmiş yüzeysel vezikülasyon
• Üçüncü derece soğuk ısırması : – Daha derin veziküler kanama
• Dördüncü derece soğuk ısırması : – Subkütikiler, kemik ve kas dokularında ileri derece
yaralanma
Kulakta minör birinci derece soğuk ısırığı
İkinci ve üçüncü derece soğuk ısırığı
Dördüncü derece soğuk ısırığı
Tedavi• Yavaş sirküle olan ılık suya (optimum 37 – 40 derece)
maruz bırakılıp hızlı ve aktif bir şekilde ısı uygulanarak çözülmesi sağlanır. Tekrar ısı vermek ve reperfüzyon işlemleri çok acı verici olabilir, bu nedenle i.v hidratasyon ve ağrı kontrolüyle birlikte sürdürülmelidir.
• Belirgin doku hasarları: reperfüzyonla birlikte elektrolit anomalisi riski daha fazla.
• Tekrar donma ihtimali varsa, ısı vermeyin. Bu prognozun daha belirgin bir şekilde kötüleşmesine neden olur.
Tekrar ısındırma sonrası
• Rezidual violaceous hue: hastalık belirtisi
• Yaralanmalar yükseltilmeli, artmış kompartman basıncı açısından izlenmelidir
• Patlamamış baloncuklara dokunmayın
• Genel tavsiye: 24-28 saat kadar hasta hastanede yatırılarak yaralanmanın boyutu belirlenmelidir
Hipotermi- Sınıflandırması• Hafif:
– 33 – 37.6o C, belirti ve semptomlar: ataksi, apati,s/s include: ataksi, apati, titremeli termogenez.
• Orta:– 29 – 32o C, belirti ve semptomlar : stupor, titremeli termogenez
LOC’de farkedilir, ilerleyici azalma
• Şiddetli:– 22 - 28o C, belirti ve semptomlar hipotansiyon, refleks yitimi, v. fib.’e
hassasiyet, etc.
• Baskın:– < 22o C, belirti ve semptomlar: kardiyomekanik aktivitenin en az
kullanımı, asistol gelişir, bu noktadan itibaren örnekler sağkalımla ilişkilidir
Hipotermi: Kardiyovasküler sistem üzerine etkisi
• Çeşitli aritmiler görülebilir– Atriyal disritmiler– Ventriküler fibrilasyon– Asistol
• Hipotermi durumunda antiritmik ilaçların kullanım sonuçları belli değildir.
• Tüm ilaçlar i.v yolla verilmelidir, motilite azalmasına ve vazodilatasyona bağlı olarak gastrik ve intramuskuler yollar daha az etkilidir.
• Transvenöz yol kontrendikedir çünkü miyokard iritabilitesine neden olabilir, eğer gerek duyulursa transtorasik yol tercih edilmelidir.
• Tekrar, ISI UYGULAMA başlıca tedavi seçeneğidir.
Hipotermi : J Dalgaları
Hipotermi: Tedavi
Tüm soğuk maruzu hastalara• Sürekli vücut ısısı denetimi• ABC tedavisi, tedaviye cevap vermeyen hasta
başına• Kardiyak gözlem• Hacim resüsitasyonu
Pasif haricen tekrar ısındırma• Çoğu hastaya hafif hipotermi battaniyeleri
uygulanabilir.• Ilık battaniyeler ve ılık oda sıcakılığı
Hipotermi: Tedavi (devamı)
• Aktif ısındırmanın endikasyonları:– Kardiyovasküler instabilite– Orta ve ciddi hipotermi (< 32.2 C)– Yetersiz bir oran ya da tekrar ısındırmada
başarısızlık durumu– Endokrinolojik yetersizlik– Travmatik ve toksikolojik periferik vazodilatasyon– Termoregülasyonu bozan ikinci derece hipotermi
Hipotermi: Tedavi (devamı)• Aktif harici ısı verme:
– Ilık sıvılar, ılık suya maruz bırakma– Bair Hugger, Radiant ısı kaynakları– Isı petleri, vs
• Aktif dahili ısı verme– Isıtılmış, nemlendirilmiş oksijen– Peritoneal diyaliz– Gastrik, mesane lavajı– Torasik boşluk lavajı (iki tarafa da tüp)– Ekstrakorporeal kan ısındırılması
Vaka # 2
Erciyes dağına yakın bir yerde, Kayseri de acil serviste çalışıyorsunuz.
Dağın doruğuna tırmanmaya çalışan bir hastayla ilgili acil telefonu aldınız.
Vaka # 2
32 yaşında kadın, dağ yamacında tırmanıştayken,
nefes darlığı ve başağrısı gibi şikayetler baş göstermiş.
Ayırıcı Tanılar
• Astım atağı• Akut KKY• Akut koroner sendrom• Pulmoner emboli• Yükseklikle ilgili hastalık• Nefes darlığı ile ilgili diğer nedenler
Yüksek irtifa ile ilgili acil durumlar
• Akut Dağ Hastalığı tanımı: – Ani irtifa değişiklikleri ile, başağrısı ya da sayılanlardan en
az biri: gastrointestinal rahatsızlık, bitkinlik, baş dönmesi ya da sersemlik, veya uyumada zorluk.
• Hastalık belirtilerinin spektrumu– Hafif ADH: dalgınlık, spesifik olmayan belirti ve semptomlar, viral
sendromlar gibi– Yüksek irtifa pulmoner ödem: dispne, bitkinlik, kuru öksürük– Yüksek irtifa serebral ödem: mental durumda değişiklikler, vs.– Yüksek irtifa retinal kanama:
Tedavi : AMS, HAPE, HACE
• AMS: Akut Dağ Hastalığı– Daha fazla irtifa kontrendikedir– Asetazolamid– Pulmoner ve nörolojik anomali düşünülmeli, derhal
müdahale edilmelidir.
• HAPE: Yüksek İrtifa Pulmoner Ödemi– Yüksek irtifa rahatsızlığının en sık görülen şeklidir.– Tedavi: yatak istirahati, oksijen, düşük irtifa– Nifedipin, yüksek basınçlı oksijen– ACİL MÜDAHALE!!!!
Tedavi: HAPE, HACE
• HACE: Yüksek İrtifa Serebral Ödem– Yükseklik
rahatsızlıkları içinde en az görüleni ancak en ciddisidir.
– Semptomları: ataksi,nöbet, telafuzda kötüleşme, fokal nörolojik bozulmalar, mss’deki değişiklikler.
– Oksijen, gerektiğinde yüksek basınç
– ACİL MÜDAHALE!!!!
Vaka # 3• 3 yaşında kız çocuğu, başında kimse yokken
havuza düşme, ekip tarafından acil servise getirildi.
• Hastanın bilinci yerinde ve canlı, fakat mental durumunda düşüş yaşanmakta. Dört ekstremitesini de çalıştırabiliyor, nefes alıyor ve solunum yollarını koruyabiliyor. Kazadan 5 dakika sonra aile bireylerinden biri tarafından havuzdan çıkarılmış.
Su altında kalma (submersiyon) yaralanmaları - Tedavi
• Hastane öncesi bakım/ Başlangıç stabilizasyonu:– ABC, özellikle erken resusitatif oksijenasyon sonucu iyileştirir– Servikal spin immobilizasyonu
• Tedavi:– Sık değerlendirmelerle ABC.– Kan testi/ çalışmaları: ABG, hastanın solunum durumunun izlenmesinde
göğüs filimi önemlidir ayrıca, cbc, chem7, vs.– Kardiyak takip, devamlı pulsoksimetri– Gerekirse ısındırma yapılabilir, çoğu hasta hipotermiktir.– Olay olmadan önceki durum düşünülmeli (muhtemel nöbet/kardiyak
aritmi/intoksikasyon, vs.)
Su altı altında kalma (submersiyon) yaralanmaları: ACXR
• İlk ACXR: 9 yaşında boğulmaya yakın: pulmoner ödem, bibaziller infiltratlar
• Tekrar ACXR: NORMAL tedaviden sonra/diürez
Su altı altında kalma (submersiyon) Prognoz:
• Prognostik indikatörler belirgin olmadığında, kurallar:– İyi Prognoz:
• Acil servise gelirken ayık, nefes alışı iyi• Su altında kalış zamanı < 5-10 dakika• Resüsitatif çabalara erken cevap
– Kötü Prognoz:• Su altında kalış zamanı > 25 dakika• Başlangıç resusitasyonunda gecikme• Acil servis intikal ettiğinde asidoz
Vaka # 4• 27 yaş kadın Bodrum açıklarında
scuba dalış yapıyor. • İlk dalış deneyimi, şiddetli kas ve
eklem ağrıları, bacakta zafiyet ve sersemlik şikayetleri var.
• Arkadaşları ve olaya tanık olanlar hızlı bir şekilde yükseldiğini bildirdiler.
• Şüphelendiğiniz durumlar neler?
Tedavi öncelikleriniz neler?
Scuba Dalışı: Türkiye
Scuba Dalışı Acil Durumları
• Acil durumlar 3 çeşite ayrılır : – Çevresel maruz kalmalar:
• Hipotermi, güneş yanması, fiziksel travma
– Su aktiviteleri ile ilgili olanlar: • Su altı yaralanmaları, ters harekete bağlı hastalıklar, marine
envenomations
– Dalma/disbarizm ile ilgili olanlar: • Çevresel basınc değişikliklerine göre
• Disbarizm: sınırlı alanlardaki hava basıncındaki değişimin etkisiyle ya da yüksek parsiyel basınçta gaz teneffüs edilmesi ile meydana gelir.– Barotravma– Arteriyal gaz embolisi– Dekompresyon rahatsızlığı
Scuba Dalışı Acilleri: Barotrauma
• Maske Sıkması• Kulak kanalı sıkışması• Orta kulak sıkışması• Barosinuzit• Barodantalgia (diş
sıkması)• Labirent Pencere
Yırtılması• Alternobarik
başdönmesi
• Suit sıkması• Akciğer sıkışması• Gastrointestinal
Barotravma• İrtifaya bağlı
Pulmoner Barotravma • Mediastinal amfizem• Pnömotoraks
Scuba Dalış yaralanmaları: Arterial Gaz Embolisi
• Pulmoner barotravmanın en şiddetli şeklidir.• Yüksekliğe bağlı olarak hızlı bir şekilde 10 dakika
içinde oluşur.• Arteriyel dolaşıma giren gaz baloncuklarına neden
olacak şekilde alveoler-kapiller membrandan hava baloncuklarının basınç ile indüklenen transferi sonucu oluşmaktadır
• Birçok şekilde ortaya çıkar:– Akut inme, kardiyak iskemi, kardiyak sıkışma, bilinç kaybı, nöbet,
başdönmesi, başağrısı, vs.
• Tedavi: acil rekompresyon
Scuba Dalış Yaralanmaları : Dekompresyon Hastalığı
• Solüsyondan gelen nitrojen gazına bağlı olarak genellikle 6 saat içerisinde sıklıkla yüzeye çıkılan bir saat içinde ortaya çıkar
• Etkilediği sisteme göre çeşitli şekillerde ortaya çıkar:– Kas-iskelet : ciddi eklem ağrıları, parastezi lenfödem– Nörolojik:
• Beyin: nöbet, başağrısı, disfaji, konfüzyon
• Omurilik: omurilik basısı gibi algılanabilir.
– Bitkinlik– Nefes darlığı– Kutançz bulgular: şiddetli kaşıntı– Vazomotor dekompresyon hastalığı: hipotansiyon, taşikardi
• Tedavi: Rekompresyon
Scuba Dalış Yaralanmaları : Tedavi Prensipleri
• ABC • %100 oksijen• Destek tedavi:
– IV sıvılar– Semptomatik tedavi
• Bir an önce dekompresyon için hiperbarik oda hazırlanmalı.
• Engelle!!!!
Vaka # 5
• 37 taşında erkek, fırtınanın yaklaşmasına rağmen Golf oynamaya devam ediyor.
• Olaya tanık olanlar, hastanın yıldırıma maruz kaldığı ve ani bir şekilde hareketsiz kaldığını bildirdiler.
• KPR acil başlatıldı acil servise gidene kadar geçen süre 15 dakika
Elektrik Yaralanmaları
• Suni elektriğe ek olarak yıldırım yaralanmalarını da kapsar.
• Yaralanma örnekleri: – Yanıklar:
• Deri üstünde ve derinde yanıklar• Kas dokusu ve sinir dokusunu da içine alabilir.
– İkincil travma– Kardiyak sıkışma ya da diğer disritmiler
Elektrik Yaralanmaları : Yüksek Voltaj Yaralanmaları
• Voltaja, temas edilen süreye ve olayın meydana geldiği yola bağlı olarak yaralanmalar çeşitlenir:
• En sık zarar gören yerler:– Kaslar– Sinirsel yapılar– Damarlar– Retina– Deri: deri üzeri tabakadan yaralanmanın derecesini
tahmin etmek imkansızdır.
Elektrik Yaralanmaları : Yıldırım
• Elektrik yaralanmalarında en sık ölüme neden olan ; kardiyo pulmoner sıkışmadır.
• Derin ısı yanıkları çok sık görülmez, deri üzeri yanıklar görülebilir: Derin termal yanıklar sık değildir, kutanöz bulgular görülebilir: kılların yanması, vs.
• Timpanik membran rüptürü.• Geçici vazospazm• Nörolojik etkiler:
parestezi, parezi; uzun dönem sekeller de görülebilir.
Yıldırım ve Yüksek Voltaj Yaralanmaları Kıyaslama
Tedavi : Elektrik Yaralanmaları• Olay yeri emniyeti• Triaj ile ilgili konular• ABC ve resusitasyon• Kardiyak izleme, EKG• Uygun Destek tedaviler:
– IV hidratasyon– Kompartman basınçları izleme– Mental durumdaki değişimler için BT, vs.
Elektrik Yaralanmaları : Çocuklar
• 4 yaşından küçüklerde en sık görülen elektriksel yaralanma ; dudak yanığıdır.
• Elektrik kordonunu ısırmak ve emmek suretiyle olur.
• Dudak birleşme yerini de içerdiğinde belirgin estetik deformasyona neden olabilir.
• Gecikmiş labial arter kanaması riski olabilir. • Ağız cerrahına havale edilmelidir.
Radyasyon Yaralanmaları
Radyasyon Yaralanmaları
Radyasyona maruz kalma çeşitleri:
• Radyoaktif maddelerden sızıntı
(basit radyolojik cihaz)
• Devamlı nükleer çoğalma:– Radyolojik (kirli) bomba– Çanta Nuke’ler/ Sırtçantası bombaları– Balistik savaş başlıkları
• Nükleer Reaktör Kazaları
Radyasyona Maruz Kalma
• Harici Radyasyon• Harici kirlenme:
– Patlama artıkları
• Deri üzeri sendrom/yanıklar• İçsel kirlenme:
– İnhalasyon– Yeme yolu ile– Açık yaralar yoluyla
Akut Radyasyon Hastalığı• Prodromal Faz:
– huzursuzluk, başağrısı, ateş– GI şikayetler:
• bulantı, kusma, diyare
– Atağın zamanı: dışarı atılması için önemli
• Latent Faz:– Göreceli olarak asemptomatik– Zamanın uzunluğu, maruz kalmanın derecesine
bağlıdır.
• Manifest Hastalık Fazı:– Azalan hücre sayısıyla birlikte görülen eş zamanlı
semptomlar
• İyileşme ya da ölüm Fazı
Kan ile ilgili Anomaliler
• Lenfosit deplesyonu:– Yaralanmanın siddetini tespit edebilmek için en
kullanışlı veri noktası.
• Semptomu olanlarda:– Seri CBC
Hastanın Tedavisi• Dekontaminasyon: Harici
– Kıyafetlerin çıkarılması– Ilık su , yumuşak sabun
• Dekontaminasyon : Dahili – Lavaj, WBI– Potasyum iyodür– Prussian mavisi– DTPA– Rare earth
• Belirtiler/ Semptomlar/Laboratuvar değerleri
İleri derece hastaları tedavi ve arındırma
• Sağ Kalma İhtimali:– Maruz kalma < 2Gy– Geçici, hafif or hiç başlangıcı olmayan semptomlar– Normal lökosit sayımı
• Sağ Kalma İmkanı:– Maruz kalma 2 – 10Gy (LD50 3.5 – 4.5 Gy, kurtulma, bakım
yapılabilmesine ve yaralanan kişi sayısına dayanır)– Bulantı ve kusmayı da içeren belirti ve semptomlar 24-48 saat
içinde kendini gösterir.– Hematolojik değişiklikler oluşur – başvuru/konsültasyon
• Sağ kalımın gerçekleşememesi:– Maruz kalma> 10Gy– Şiddetli semptomlarla tekrar ataklar
Vaka # 6
• 23 yaşında erkek, örümcek ısırmasından yakınma. Hasta odun almak için gittiğinde sol kolunda küçük bir ısırık hissetmiş, olay 3-4 saat önce gerçekleşmiş.Ağrı o andan itibaren belirgin bir şekilde artış göstermiş.
• Örümceği yakalamayı başarmış ve acil servise getirmiş.
• VS: 106, 120/65, 97.8 16, 97%• Hasta anksiyeteli, sol ön kolunda bull’s eye’ tipi
lezyon bulunmakta.• Ne tür bir örümcek olabilir? Ve zehirli olabilir mi?
Örümcekler : Arachnida
• 30,000 tür zehirli örümcek ve 1400 tür zehirli akrep.
• Kısmen zehirli (zarar verebilir):– Akdeniz karadulu– Brown Recluse Spider– Diğer ülkelerden gelenler: Australian Atrax, Brazilian
Phoneutria. – Akrep : C. exilicauda.
• Diğerleri : zehirsiz örümcek ve akrepler: destek tedavi.
Böcek sokmalarında Genel değerlendirme ve Tedavi
• Ayırıcı tanı ve alternatif etiyolojiler de düşünülmeli.
• Eğer mümkünse örümceğin tarifi, ısırma saati, yeri öğrenilmeli.
• Hastalığın sistemik belirtileri yanında ısırdığı alan da değerlendirilmeli.
• Genel destekleyici ölçümler çoğunlukla yeterlidir.• Spesifik örümcekler için spesifik antivenom
kullanılmalı.
Akdeniz Kara Dulu
• İğne batması hissini takiben lokal reaksiyon.
• Sistemik semptomlar abdominal ağrı ve rijidite (akut abdomen ile karıştırılabilir), ayrıca kardiyovasküler dekompansasyon da görülebilir.
• Antivenom düşünülebilir – *at serumu menşeilidir, bu nedenle
öncelikle alerji testi yapılmalıdır.
Brown Recluse
• Lokal Semptomlar:– Isırık etrafında yanma, sonrasında etrafında
vazokonstrüksiyon.– Isırık alanının ortasında kabarcık ve
nekrozlar.
• Sistemik semptomlar:– Ateş/ürperti, döküntü, bulantı/kusma– Şiddetli zehirlenme: hipotansiyon, hemoliz,
renal yetmezlik, şok
Brown Recluse Örümcek Isırığı
• Tedavi : – Sabun ve su ile yıka,
sistemik etkileyenlerde tetanoz görülebilir.
– Dapsone 50 to 200 mg/day– Şiddetli zehirlenmelerde
hastaları destekleyici tedavi için ikna et
– Antivenom ile ilgili gelişmeleri takip et.
Zehirli Yılan Sokmaları
• Türkiye’de zehirli yılanlar – genellikle Viper ler– Vipera Berus (fotoğraftaki)– Vipera ammodytes– Vipera ursinii – Vipera lebetina – Vipera palaestinae (fotoğraftaki)
Yılan Isırıklarının Genel değerlendirmesi ve tedavisi
1. Kurbanı yılandan uzaklaştır.2. Yılan ısırığından zehrin yayılmasını yavaşlat:
– Fiziksel aktiviteyi azalt– İmmobilizasyon ve kompresyon yoluyla ısırığın neden
olduğu venöz dönüşü azalt (turnike endike değildir, daha fazla doku hasarına neden olabilir).
3. Yılanı belirleyin (eğer mümkünse), ısırılan kişi ile beraber yılanı da getirin ancak kişileri ikinci bir ısırık riskine atmayın
4. IV Resüsitasyon, antivenomu değerlendirin.
Basınç İmmobilizasyon Metodu
Ciddi Yılan Isırıklarının AS’te Tedavisi
• ABC• Büyük Delik IV giriş ve sıvı resüsitasyon• Koagülasyon, TKS, elektrolitler, fibrin ağı
produksiyonu, fibrinojen, tipleri içeren temel kan tahlili EKG and kardiyak izleme
• Uygulanabilir olgularda kompartman basınçlarını görüntüle.
• Antivenomu göz önünde bulundur.
Ciddi Yılan Isırıklarının Klinik Progresyonu
• Ağrı, lokal yumuşak doku şişmesi, subkutan amfizem, ve diş ısırıklarından kanlı eksüda (dakikalar)
• 30-60 dakika içerisinde progresif yumuşak doku şişmesi ile Lenfadenopati oluşabilir.
• Koagulopati – şiddetli olabilir• Hipotansiyon, artmış vasküler permeabilite.• Nörolojik bulgular
Antivenom Uygulaması:
• Antivenom doz ayarlaması reaksiyonun
şiddetine bağlıdır.
• İlk doz uygulama öncesi antivenoma aşırı
duyarlılık reaksiyonlarını her zaman kontrol edin.
• Antivenomun değişik türlerinin değişik doz
patternleri olduğu için toksikolog veya antivenom
endeksine başvurun.
Referanslar
• Rosen, et al. Marx: Rosen's Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice, 6th ed. 2006.
• Zuckerbraun, N.S., MD et al. “Pediatric Drowning: Current Management Strategies for Immediate Care.” Clinical Pediatric Emergency Medicine. 6, 49 – 56, 2005.
• Auerbach, et al. Wilderness Medicine. 2001.• Gatewood, M.O., MD, and R. Zane, MD. “Lightning
Injuries.” Emergency Medicine Clinics of North America. 22, 369-403, 2004.