Cemile (Cengiz AYTMATOV)

37
miyl r d m bir c kk c l cürördö, m n u ul lk cönököy c çt n c n süröttün ld k lip tur m. M rt ng d cönöymün. Süröttü k p, m n nd n c lum k til k b p c tk n öngdüü, köpkö köz yr y tikt ym. ul küngö ç yin bul süröttü ç bir körgözmölörgö d b rg n c kmun, l turg y ld n tuug nd m nd , közdön d ld p b kitip k m. c rg nd y mn si b r, uyattuubu d p, k kus yung rg k tip cürbösün, - c k bul süröttün ç k nd y ks z c d c k, c b lb , "köz tiyip t" d nd y l bir n ukmu d s. Birinçi körü kö cönököy k süröt. B tin rt n c r k nd y cönököy b ls , süröt özü d nd y cönököy. Süröttün t içki t ngind - küzgü sm nd n -bürkök ç t c . l birin-s rin bulutt rd bir c kk b t ld p, st lt yg n ç kul rg c nd p, k yal yd p b c t. nd n b rki körünü tö - b rg n s t , ng özön. Ç t-ç tt n çiyl r kt p, c n-ç nd n kiyin t pur b rp ng t rsup k yg n c ld , rl b sk n ki c çunun izi tigind n b ri çub yt. C çul r ul m c nd n s n rd n izd ri c rg d tü üp, özdörü r d bir- ki k m ilt , lk kt n s rt tt p, u und n tip k lçud y s zil t. ytm kç , c çunun biri... Bir k m n n, söz b n b lsun. Bul özü k b ç kt kuya. M ndik S gu üçünçü c yak b p, Kursk m n ldun m yd nd küçöp turg n k zi. nd biz, bir kur öspürüm b ld r, k zd yd p, suu sug p, çöp ç p, yt r, - s gu s p c tk n r bülölördün r tüy ügü bizdin m ynubuzd n. Özgöçö gin-c n k nd pt m n üy b tin körböy, kün-tün k rm nd , c b lb gin tögüp st ntsiyad , c ld b zup cürçübüz. u intip s n t ktun k zuusun n örttönüp turg n kündördün birind , st ntsiyag tt p cürüp, köptön b ri üydögülördü körböy, b k yin d p, c ld n s lt md k yr m. Biz b n ki üy c tur z. Üç k z dub m kt p s ng n, m çit c kt döböçödö turg n b k- ktuu k r l bizdiki. M n ç ng üydün b n. m s gu k tip k r c k, - köö ng üylönö gind k tk n. K n m c ç ust , k zdun cürüp turg n u ul t kt y , b d rlik l ki inin k lun n ç p tur t, - t ngd n n n kup ust k t d , kün b k t. Üydö m m n k nd m b r. rki kiçi üydö b ls bizdin c n tuug nd z tur t. C n d nim, rt buzd n ki-üç ötsö d , r m n b n m z, c z bir. T ç ng z birg köçüp, birg k nup ötö nt ktuu turu n n, rdun s lt m n biz d zd st tp y, k l üzgön c kpuz. K z uyu ul nd z k -c yl rd bir c rd n c turguzu uptur. l g s, ki suunun rt sund bizdin l köçö y bir n b ld . Kiyinç k b rki üydün si düynödön k yt p, rt nd yal m n t sti r ki uulu k t. rt n n t b yunç n-tuug nd r c sirdin b n b yl p k lu d p, rb k, kud yg tuur p: nin nik tirip k yu t. l üy c nun n özünçö tütün b lup s p, m l , ç rb bölök b nu m n, ç nd biz b z bir üy-bülö b lçubuz. rd n d ki uulu sk rd . Uluusu - k c ng k linç k nd k tti. Fr ntt buz d p nd -s nd rd n k t k lip tur t. Kiçi üydö kiçi m m n n k lini k . l köö d rt n k k çk k zdun cumu und . Kiçi

Transcript of Cemile (Cengiz AYTMATOV)

Page 1: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

miylr d m bir c kk c l cürördö, m n u ul lk cönököy c çt n c n süröttün ld k lip

tur m. M rt ng d cönöymün. Süröttü k p, m n nd n c lum k til k b p c tk nöngdüü, köpkö köz yr y tikt ym.

ul küngö ç yin bul süröttü ç bir körgözmölörgö d b rg n c kmun, l turg y ld n tuug nd mnd , közdön d ld p b kitip k m. nç c rg nd y mn si b r, uyattuubu d p, k kus

yung rg k tip cürbösün, - c k bul süröttün ç k nd y ks z c d c k, c b lb , "köz tiyipt" d nd y l bir n ukmu d s. Birinçi körü kö cönököy k süröt. B tin

rt n c r k nd y cönököy b ls , süröt özü d nd y cönököy. Süröttün t içki t ngind -küzgü sm nd n -bürkök ç t c . l birin-s rin bulutt rd bir c kk b t ld p, st

lt yg n ç kul rg c nd p, k yal yd p b c t. nd n b rki körünü tö - b rg n s t ,ng özön. Ç t-ç tt n çiyl r kt p, c n-ç nd n kiyin t pur b rp ng t rsup k yg n c ld ,

rl b sk n ki c çunun izi tigind n b ri çub yt. C çul r ul m c nd n s n rd nizd ri c rg d tü üp, özdörü r d bir- ki k m ilt , lk kt n s rt tt p, u und n

tip k lçud y s zil t. ytm kç , c çunun biri... Bir k m n n, söz b n b lsun.

Bul özü k b ç kt kuya. M ndik S gu üçünçü c yak b p, Kursk m nldun m yd nd küçöp turg n k zi. nd biz, bir kur öspürüm b ld r, k zd yd p, suu

sug p, çöp ç p, yt r, - s gu s p c tk n r bülölördün r tüy ügü bizdin m ynubuzdn.

Özgöçö gin-c n k nd pt m n üy b tin körböy, kün-tün k rm nd , c b lb gin tögüpst ntsiyad , c ld b zup cürçübüz.

u intip s n t ktun k zuusun n örttönüp turg n kündördün birind , st ntsiyagtt p cürüp, köptön b ri üydögülördü körböy, b k yin d p, c ld n s lt md k yr m.

Biz b n ki üy c tur z. Üç k z dub m kt p s ng n, m çit c kt döböçödö turg n b k-ktuu k r l bizdiki. M n ç ng üydün b n. m s gu k tip k r c k, - köö

ng üylönö gind k tk n. K n m c ç ust , k zdun cürüp turg n u ul t kt y , b d rlik l ki inin k lun n ç p tur t, - t ngd n n n kup ust k t d ,

kün b k t. Üydö m m n k nd m b r.

rki kiçi üydö b ls bizdin c n tuug nd z tur t. C n d nim, rt buzd n ki-üç ötsö d ,r m n b n m z, c z bir. T ç ng z birg köçüp, birg k nup ötö nt ktuu

turu n n, rdun s lt m n biz d zd st tp y, k l üzgön c kpuz. K zuyu ul nd z k -c yl rd bir c rd n c turguzu uptur. l g s, ki suunun

rt sund bizdin l köçö y bir n b ld .

Kiyinç k b rki üydün si düynödön k yt p, rt nd yal m n t sti r ki uulu k t. rt nn t b yunç n-tuug nd r c sirdin b n b yl p k lu d p, rb k, kud yg tuur p:

nin nik tirip k yu t. l üy c nun n özünçö tütün b lup s p, m l , ç rbbölök b nu m n, ç nd biz b z bir üy-bülö b lçubuz. rd n d ki uulu sk rd . Uluusu -

k c ng k linç k nd k tti. Fr ntt buz d p nd -s nd rd n k t k lip tur t. Kiçi üydökiçi m m n n k lini k . l köö d rt n k k çk k zdun cumu und . Kiçi

Page 2: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

m, - ld r rm n d p k yu t, bir düynödö t lb n k m, s nun ki i d . Tükbir brig tt r m n c kt y, cür d n c cürüp, b rki c k lind r m n t ng k k

p, suu d sug p, k tm n k lun n tü pöyt. n k lini C miyl , kud y bilip b rg nbi b ym, l dcumu k yr ttuu, m kt k linç k, bir k münözü b k.

miyl c ng mdi m n d ç n ni timd n c körçümün: bir c c ng m, bir c , - l m nd nk uluu, t ng kurbu s yaktuu . l d m ni "kiçin b " - d p, inisind y rk t.

intip ki üydün t ng tiriçiligi özümdün m m n k nd md . K nd m nd s k yn kz, s , n nd c rd md n, münözünün c yd n tük ömür b yu

unutp sm n. ki üydün t ng k zu-ul n c yg n d l, t k t rip, tun n d l, b ld nr lb n md n k -mungun ks tk n d l. Bu bizdin ki üydün nt n, s-

sin s kt n m,bil rm d m, l ki il rdin rb n s yl p, s niki-m niki d y kiüydü dil ttüü b p, ld ski nusk luu, k rm n, b ybiç rdin biri. Bizg tiyi tüü k nd y

i b lb sun md n ç çil t. md üy si n d p ç kimisi k yr lçu d s. " y,ust ng b rb y k y, - l dönggölök, sp pt n b çt m n i i c k. rd n ki üyün

ng bil n b ybiç si, b r" - d çü. D d nd y-m nd y i rg , c k y, m nkiyligi ip k tçümün. ntk ni, r sk rg k tip, ki üydün cigiti d p b l b yl p k yu

rs yup, m n özümdü k nd yd r c pk rçiliktüü s m. b ls m nin nd m c t, - b klsun, t n b lsun, nç c ç ç pk nd n b bilb y, tiriçilik -b könsün d yt.n md ç rb kt n ç tin , kölökögö yd p k ls m, bizdin brig dir zm t, b ld n

nc b yl p p, k nun zund m m n mn dir k ngd ip yt p c pt r.

nd y k nimd md n ünü uguldu:

- B rb yt nd ng rg ! Kud yd k p i k ls ng rç : yal d n k n yd çu ? K y,yl n, k linimdi l gun tim k ygul . ns z d c z b yluktun n t rt p, ki üydünng tüy ügü öydö k tp yt! Bir b rd n b ri b lim c l turup tigi cügörülördün tüptörü üyülböy

t! - d p, z ngk yt n ktin k n m nç k yr -k yr c k st y,bulkuld p c tk n n.

zm t rd ç lk y b rip, rg tügöngön ki iç nt du:

- , k kuy- y, c kt k, m nin tört müçölüm s b lup, özüm b ya y k pt rd p-p cib rip, ld yd p k tp yt b m! L c k, - b y k lind rg yd d p c ts k, m kuln k lindi siz t p s ls ng z, pl n t lb yt: pr nttun gini t kt suz d p, t yakt n ç ngd r üstöldü

mu p c , bu d gi rtk tü ünsöngör b lb ybu!

c kt n k k mç süyröy b sk n m ni körgöndö, brig dir ld k nd y y t pk ns p,süyünüp k tti:

- nd y k liningizg c ld n t nt k çt r ti t d ngiz, m - k ynisi turb yb ! - d di l,ni körsötüp. - bu inim c ng sin biröönü c n cuutm k tursun, k p k yb yt. nd n k m

ng z: S yit t özü, bizdi c ns kt p c tk n m u ul b ld r d r, s k yind r...

m m ni körö s p, brig dirdin sözün bölüp c nd .

Page 3: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

- i, t ntig n m... Ç ng ösüp, cüdöp d k pt rs ng g özüng. C tü kürü b n ç np b rüügö d ç su tiyb yt... imi ...

- nd y b ls bügün ç n ld rt p, k mpir-ç rk p k tsin, - d p, zm t c yd p k du.- S yit inim, bügün üygö tünöp, tt ngd t kt r. rt ng C miyl b biz, c ng ngdi k up

p özüng b b l. B ybiç , ç çub y k yunguz S yit turg nd . nd n k ls , c c ng tuug nniyard k up b yin: özüngüz bil siz l d gi mg z yan c k b ... Özdörünçö üç bir

brig d b lup, st ns k tt y b ri sin, b rd bul rd n c k yun d ... , S yit, s n k nd yysing. Bu ng C miyl yd d p c ts k, könböy c t, özüng ytç .

Bir ç ti, - brig dir m nin m kt mdu c tkizip, bir ç ti, - l m nd n k l sur p c tk ng , nüstünö c ng m c md yd p cürsö, k nd y s nun b r d n b k y m n, m nmurçuyumu b lup, ytt m:

- yd y b rsin, mn k r c yt b ! - d p, tigi ç ng çt rdi tuur p, ç rt tükürüp,mç süyröy, c yb t t ngs lip b st m.

- i, kürsüldögön urg n, k r d ybi? K y yl n, s n mn ni bilip k yuptursung! - d di mçuul rk p.

- , bilb y n - ki üydün b l b yl r cigiti d ! - d p cib rdi zm t, m c ng m kul b lup ktk nd , yn p k tip k yr c kt d n k rkunuç m n c ld p, mn d rin bilb y,ys kt .

ng m s un ü kürüp k ydu:

- , kud y, u u t rm kt y n bizg ömür b gör... B l b yl r s yuld y cigitt ribiz ld k yd :curtt k nd y ngk ld p k lb kp ...

nd n rk n m n ukk n c kmun. T md n burçun k mç m n bir t rt p, s yl s rb ngd p,kiçin y k ld ru m n pild t k c p, m kub çtuu c lm yg n k nd nç d

r s lb y, d list turg n ç yun kumg nd ngk yt y k lumdu cuup, k ltugum rç m d , üygö kir rim m n nd ç ng k yr nd cutup cib rip, kinçisin t nin tübünö p

p, n n tuur p c dim. ikt m m n zm t d süylö üp turuptur. Bir k, bul c lu ry mung yt p c tk nd y öngdöndü. m ul m-ul m k m n k tü kön

közdörün rç p, tigi bir n rs rdi c tup yt p c tk n zm tk özünçö mungd b iyk p,rg n tum nduu közk m n t sk sk , k rs z b ld körünö k lçud y tikt yt. yt r,

p b y tü kön m, C miyl n yd köndü yt. Bir zd n kiyin brig dir nd y c rg b yt n rt k mç p, ç yt ngd b st p k tti.

nd bul i tin ya mn m n bütörü md n d , m nin d k md c k.

* * *

miyl n ki tt b p, yd p k ti in m n ç k nd y kümön s n c kmun. l özükiçin sin n c lk cürüp öskön, t b rd , B r yl nd c lk n k . Bizdin S k d

lk b lup cürüp, c yl gu m lç rd n t yund k z kuum yg tü üp, C miyl c tp y k nimi , nd n kiyin n st p k p k nin ukk m. nd y s, köö köngülü m n

ulu n d p d yt p cürü tü n- nd r. mn si b ls d r üç-tört y birg turup, n

Page 4: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

k mdi sk rg p k tk n. Bilb ym, b lkim c n m n birg y-k rd c lkyd p, t ç pk p cürüp, öktöm öskönbü, n üstünö c z k z b n, yt r C miyl n cürü -

turu und k nd yd r k yr ttuuluk, rk kk t nd k münöz b r. r bir i md y kiri ip, blind rd y b m, b lim d çü s. n özü d biröögö c min c gizb n öcör, yt n m n

yt p, tild n m n tild ip, l turg y bir- ki c lu k lind r m n t d b r. C n-cng -c lpil r: " , b m, bul k nd y t kç ngd n k lin ! ik tördü körgönünö bir kün b lb y

p, tili m n tim buud y kuuruyt!" - d nd rin m: " nd yu m yli! - d p k yr c kt ytçü. - K linibiz nd y k- yr m, t ym nb s... md n içi-k ynu k c b t, - s tk ryr l t mp yl rd n ç t".

m m n b rki rm n m g , r d gi k yn -k yn k nd C miyl k p-silkp y,y ç n kl m n rk ti ip: "Kud y özünö ns p b rsin, tüz cürüp n tin buzb b ldu!" -p k yu çu. Östürüp ç ng ytk n tört uuldu sk rg cönötüp cib rip, ki üydün rt sund krm p k n c z k lindin közün k , bir k m n t ng k n c rim b r. Bnd y k yun, m biröönün közün k y turg n ki i s. ski s ltt k b rb y, m özüpk n lt k t b z üydü r c c z ç m n k tigip, rç tütötüp kut s kt p, bizdi

zd t ktüü, k tuu t rbiyad östürüp, b n ki üydü biyl p köngön üy-bülö nytk n d ni m n b lu u k k. l mi C miyl k ri m n bizdin zd rm nd . Ir s, l

rin n iym nip, rd s yl , bir k ld köpçülük k lind rd y b lup, ün tp y b n c rgp, c b lb t sk ri k p kögörüp süylöböy, özü tuur t p, yt m d nin t rt nb y yt p, y-

pikirin c rçu s. Cüyölüü b ls m köbünçö m n m kul, bir k nd d rk t k rsözdü l ng y biröögö b k yb yt. M nimç , m münözü küçtüülügü, dil ttüülügü

n özünö c n, özünö t ng b rluk körüp, k kt ki üydün b n k turup, ktun s-sin s kt n özündöy m kt run b r k nd k lt p k yin d n yu b r b ls k k.

- ll ügür, t ktüü, kuttuu c rd nsing b m. l d b ls s nin b ng, u unu bilip cür. yal d nkud y gin n yt p, üyünö b turs , b mn ni til k . M , c yg n-t rg nibizdi biz

l-k mpir k k tm k b k... K r-b rk ngd s kt ng, nçing b k-döölöt s kt ng l,m! - d p sk rt turg n.

, rdi s l ç çutk n bir n rs b r . C miyl ötö rs k, b k yalduu. K l çbir s psizd n rin rk y k tsinbi, c b lb ngk ld p k tk p cib rsinbi, c köçödön

kirip k c tk nd , kudu c k zd rç t k s kirip, cügürüp k lsinbi, n özünçö rd pcüröt. r C miyl n munusun k p k p, n k yr : "B d , b -b s lm k t rt r" - d p

yu çu.

l mi m c ng mdin u und c kçu. l kööbüz p-kürö üp, kub p d k biz.

miyl özü ngg b yluur k, b ldüü k lin. ki örümgö b tp y, dürküröp öskön k ng ç n k pturup, bir b yl m k c luktu m ngd k yg çt p, rt buunup ls , k l t rusun n k n,

ld n tögörök cüzünö k c luk p k li k t. C miyl kül öndö, n ç mk y k süyrüröökközündö d n s luktun, c kt n p-t n küçü yt b rip, l mn dir özünçö b y k p,

tb yd n tuzduusun n rd p cib t. l nd cigitt r, özgöçö fr ntt n k yt p k nd rmiyl k p, tiyi ip cürgöndörün ld n b yk m. T c körgön c ng m r

n t b rçü, bir k k lu kt rdu c köp cuutçu s. nd y b ls d , m n ötöiçi t r m, c ng mdi k zg p, b rki tiyi ip c tk n "buzukt rg " s r körsötöyün d nd y:"B yk , m nd m n, k ynisi tur m! K rup r ç kimisi c kt y köp sug kt y b rb gil !" -

Page 5: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

nçilik k p, rd n sözün bölüp, psiz k kt p, ng rk , süzönöök t -ul kç n k pkt n st n ülüröyö tikt ym. " y, ld c n k nt t, c ng u unuku b !" - d p cigitt r

kül öndö, kud y bil t, k p-t rg m z k nsip, közümö c im ril tü öt yt. m nitü üngön c ng m, kub çtuu külküsün t yalb y suz c lm p: " ing r b lb sun, c ng d n c rd

pt rb ? Cür k ttik k ynim!" - d p, tigil rdi b r k kt p, bur ng tip, b n öydö çul up,ni m n k b p b c p, özünçö b nd y d , ng nd y d , unçukp y

külümsüröyt. Mümkün nd : "C ng k ruyt d ü üntö b singbi, kiçin b ? K ks ng d n,köngülüm buzuls , ming k rugul , m n ç rd ç mç k smin d !" - d n y k bi ?.. M n

nd ptuu n y unçukp ym. Bir k, zd n kiyin c ng m k yr c p: " i, kiçn b ,ks ng d n!" - d p, nç m ni b run b p, m ngd md n öböt.

, m n c ng mdi ç kimg körböy k zg m, n ir ngdüülügü m n, özün rkin pcürgön münözü m n içimd n s ym kt nçumun. Bilb ym mn üçün nin, bir k biz ötö c n

k, birin n-biri çt c rb s s rd kurbul r s yaktuu k. l k zd ld rk kt r z, nd nul m k bir kökürök kötörüp, dögürsüngön cigitt r, özün "m n g " d nd y s zip, yal, rüçün k p st y. Bir c lu çöp ç kt , ul m cönü c k rc kt p, ytk m s ya k tp yt

nd rdin biri - bizdin tuug n söröy sm n tiyi b rg ndikt n, C miyl n s k k lunkt rb y silkip s ld d , kölöködö turg n c rin n öydö b b rip:

- Turçu n ! - d di. n t sk ri k p, özünçö k ü kürdü. - nggilikt n b k lung rd nmn k t d ysing? Çöp m yan n tübündö t lt ya c mb n sm n, il yl ng n k lb k rdin

rl tüyüp, b rd :

- Tigini, m k tk c tp y c p s k d yt... Murdunguzdu çüyrüböy k yunguz! K sirdi mn k tnsing: közüng k p ölüp cürösüng g ...

miyl c lt burulup kub tü tü:

- Ölsöm ölüp cürgöndürmün, - kud yd n b s ! B biz u ul n - s n, km k, nd nmn külösüng? Közüm k tm k tursun ming c l t k ötsöm d , s n üm ükkö k sirimdirtk m rtk n! km ks ng, b ya y t nçt k z b ls , körör m u intip ytk ngd !

- nu yt m d ! S gu tun k tin n k mç n uusun sug lb y kuturup cürböysüngbü, -sm ndun közü cülcüyö m yl p, l rdin ti t p ld . - M nin g k m b lupls ng ...

rind ri dirild n C miyl sm ndu b rd k küçü m n c kir k p, bir n rs ytm kç b lup umtul b rdi d , n: "u ug ytk n k yr n söz" - d di yt, "tüü" - d p, tigini közdöyciyirk niçtüü tükürüp, c rd c tk n yr iynin s p, unçukp y ç tk b st . M n b ri c kt nüstünön çöp tü ürüp c t m, m ni körö s p, C miyl çukul burulup k tti. C ng m m n nd

nd y ld nimdi bildi. Söz s m tiyg nd y, m n l üçün p, n m k yn p:nd yl rg mn üçün c ysung, r m n mn üçün süylö ösüng?" - d p, c ng c mp, k yip turdum.

l künü k li k çk C miyl n iyil n k sust p, ngk ld n külküsü t p unçukp . M n üymöktördün c yd p k nd , l m ni süylötpös üçün n cumu ks p,

için örttöp c tk n y-s n b yk tp y, ç ng üymök çömölögö yr n s p, tmk rg nd y büt b yd n c rd n t k kötörüp, b tin k lk y k lip, ul m öcörlönö silkip

Page 6: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

p c tt . Tigind y uz y b rip rt k md , c ng m yr n s n t yan p, bir zg s unturup, yl nup k t d , k yr cumu kir t.

ç b imd rk çöp b p c p, C miyl n tigi öçüp b c tk n kündü k p turg nyk m. N rk öyüzdö k kt n b z r b sind t c n t nd rd n zund y nup,

bilin r-bilinb s m lt-m lt ld y çögüp, c rg küügüm ç p, sm nd b rp ng bulutç rd k lsurtüskö b p, t p lb rg n kündü, C miyl n közünö k lk p, l c kt k nd yd r bir

nun körk p k c tk ns p, mung m külümsüröp k p turdu. B yat n kuu urul n k r b rip, cüzü c k t rt p cum rd .

nd n ul m l m nin yt lb n, bir k li d cürögümdü öyköp, tilimdin uçund turg n:nd yl rg mn c ysung, r m n mn üçün süylö ösüng?" - d n k yi tüü sur c prg nd y, m n n ng c n s rd kurbusu öngdüü:

- S n c yung lb y k y, kiçin b , - d p k ydu. - U ul sm ng nd r d ki ibi?Döböttör d l bir...

miyl unçukp y k p, kündün k lt p üzülüp b c tk n ç tin yluu k p, m s özünöuguz ytt :

- nd yl r md n ç rin c zm k k yd ... l cüröktün tüpküründö c t d . Kud y bil t, nd yrk kt r düynödö c k d ç r?

n ntip-mintip k yr nç k m C miyl n c kt i p c tk n k lind rg cügürüptip, r m n bir n rs rdi t yt p, kub p d k tiptir. Kündün t pt b n

körüp köngülü ld , c cumu tu yd gud y bütürgönünö b ldubu, yt lb ym. Çöp büyül ön n üstündö lturup, buurul- s lk n kölökö c n ç nd m n c lukç nbul p, kul n k cügürüp b c tk n C miyl körüp, m nin d köngülüm ld : "Ir s ,

sm ndun közü d k ppi?"

- Çü, tt m, ld md ! - d p, t zd ttim.

* * *

Brig dir zm t ytk nd y l künü m n ç md ld rt p k yin d p, m ust n k ytk nç ,k mdin k c p c zd m.

t c zuunun bizd özünçö s lt b turg n. sk rd gi r k tt md n n cib rçü,çt çu md n k lun t t. K n k tt rd kup b ri c c p c - l m nin mild tim.tt kuy kt nd mn c n m n kün murun bil turg nm n, ntk ni rd n b

giz k zud y birin biri b luçu. S k m k t c zg nd nd : " nd k k t" - d p turup,n: " nd T st n r c ttuu, s lk n nd c n, c nd n rt k körüüçü m C lçub y", -

p, md n b p, n md , n rm n mdi yt p, u intip b zd bir-bird n özgi m n p, ng nd : "C d yal m C miyl n n tur " - d p, C miyl bir z

sur p ötöt. , tuug nd r turg nd yal n birinçi sk rip, k tt n n c - c ng k üçün s, rk kmin d nd rdin b röön b bu bir k biz u und y k tk köptön-

köp z, l linin tü ünügündö bul özü s ltt i . K tt bir s ki-üç c lu kutup nd n

Page 7: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

kiyin, m k n- yakt n k-suugun tuurul n k lun p, k zd uçurup cib rçüdöy yl prm p, üç burçtuk k p k yr büktöyt.

- , tum rd y b n k ng rd n yl n! - d p k t l, közünö c ü kürüp. - ,tuug nd r d yt tur ? Bizdi k yup özüngördü kud y s kt b nu, biz mn ... Üydö

spizbi... M n nm n d p bir z çiyip k ys ng r, d bizg ç ng k nim t...

n l d k tt bir zg t lmir tikt p, s nd kt k t s kt çu tulubun s p k t.

rd l uçurd C miyl d üydö b lup k ls , l d k tt bir s yr içt n kuyt. r ub tt k tlun ti ri m n C miyl n b ti lb tü üp, l d min t kt lb y, p kuy b yt.

Bir k, ul m k tt n ya c nd n s n, öngündögü tu s lup, iyil n k sust ya c yn t. Kbird ya ç yin d kup c tp y, C miyl unçukp st n, k tt ub kt luu k zg nd y, sust yg n

yd n k yr sin b t.

t s kt çu tuluptu s nd kk b kitip c p, k lininin b tü könün b yk n m, yr tt nd rm kç b lup c p k t:

- K r k nin süyünböy, k yr lk ya k t nsing d , b m. C sk rg k tk n c z s ninküyööng b n? l t rtk n pt l m n k t rt... Kud y k n c n kim s nb n, s ns ng

içingd b lsun, içing s kt ...

miyl unçukp yt. Unçukp m n uçurd k cirlüü k k p: "Siz tü ünböy ytsiz d !" - d nsiyt.

k mdin bul c lku k d S v n k liptir. l nd g spit ld c tk n. Kud k ,küz rt sun k y b p k rmin d ptir. Murun d u und y k t k lip biz süyünüp cürgönbüz.

m cumu n k nd , ç md t zir k rt p ld m d üygö c tp y , tt rd b krip, kündögüdöy k rm ng b p tünödüm. B rm r m ld b c yd rçu s, bir k m n,

tt m m kt b lsun d p, közdön d ld k ydungd b tündö tu p k yçumun. ç kim bilçü s. Bul c lu k rm ng ç p k yup b rs m m n p cürgön ydungd tört t

tu p cüröt. çuum k lip, bul tt rd t sk yd p s n d dim. Bir k ki t c brig dirytk n D niyard nin t p, rt ngd n b p b z bir brig d b lup, st ntsiyag k ulup

tt p cüröbüz d n y m n tim k ydum. K rm nd s ng c n d p k ls m, D niyar dul c rd n. n dönggölöktörün k çki c kt c ng m yl p bütüp, bur n

md p c pt r.

- D nik , s yd tt r s nikibi? - d dim. l burul b rip, c y k p k ydu:

- köö m niki.

- b rkil riçi?

- C C miyl d ybi... S l k lindiki. S nin l c ng ng b ?

- C ng m.

- ytp bügün tün b p b sing d p, brig d özü t p k tti.

Page 8: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

i, c tt rd yd p cib rb nim c b n n nd ", - d p k ydum yumd .

Tün kirip, c rt n s kk n s m t p, k rm n d t nç . M n c tk n s ng D niyar d k liptt . Bir k, bir zd n kiyin l turup k tip, n suu kk n ç ng s yd n tik ld y tü kön k b p

turup ld . l l c rd ki k lun rt p, b n s l bir c k yt , k zg lb y tur b rdi.rt n k ng D niyard n sölökötü yd n küügüm cum k c nd s md n ç kk nd y rb p,

tt c zs yt. M mir p cuu n tünkü t nçt kt n uykusun bölüp, u ul k zd ul m küç p,bögöl ön t rg b bir kul kk ugul r-ugulb s d rd t ng ns p D niyar k zg lb yt.

nç d suunun b yun b p c n d n n g !" - d p, külüp k ydum m n.

niyar bizdin c nd p yd b ldu. Çöp ç k c ng b nd , fr ntt n bir c r sk ryt p k ldi d n k rd ld n çurk p k n b süylöp b rdi. Bir k, l sk r kim nin b

özü d bilb yt. ld g b ilüü: biröö sk rd n k yt p k ldi d giç b lb y, c uçurcügürüp b t spi. l mi bul c lu n -cönü d ns z b lup, çöp ç kt r b r çuutü tü.

- Ç çun d yt g ?

- Ç çun b ls bul mn k lm k ?

- B , nd y d !

intip, l kim n, kimdin b n, bizdin b nç b lup cürbösün, bizdin tükünçö b lupcürbösün - d p, çuuld n çöpçülördün bir t bu ç p b p d k li ti.

Körsö, D niyar tüpkülügü bizdin ld n n. Ki il rdin yt k nd , l kiçin sind t ktim k p, n r kimdin k lund cürüp, t tömön Ç km kt k k t yak rin k tip, yd n rt n izd r, küyöör c n tuug c k, ldin sin n ç p, unutulup k t. ld ntk nd n kiyinki ömürü cönündö D niyar nç d ç çilip yt p b rb ptir. Bir k, r yl p

m, n körbögön künü, t rtp n k lb k k.

lin r-k rm c k kt y b , turmu bir c rd n kinçi c rg yd p, sürüp turup, k nd yn c n s kt sun km p, d y c rdi k rt t. D niyar bir t pk ç yin Ç km kt n b z d ng r

yl nd k y k yt p, n b y c tip, k yn n çöldö k l ç p, c ng p s zd rundgip, suu sug p, T nttin c n ngr n nd i p, sk rg k t.

mn si b ls d , ld r n k yt p k nin tuur t p; " , b , tuz-n sibi b r n, öz linizd p k nin k ! - U unç c l s rtt cürüp öz tilibizdi unutp pt r, - zd p k kç ç b r" -

ip, öz n yt .

"Tulp r yl p üyürün t t. Tuug n c r, l-curt d n ng ybu. K ning rb kk c r i : mrm nd c ngip, t nçt kk c ts k, s n d l k tütün bul p b luu-ç luu b rsung" -

n ç ld r, D niyard n c ti ç yin söök sürü türüp turup, n k y uruud n nin,ld nç -m nç tuug nd kim nin d t p b ri ti. ld r mi : " C ng tuug n D niyar" -çü b ldu.

rt n köp ötpöy, bir künü in lin iynin rt s p, s l butun n s lt y b sk n uzun b yluu, m ynukurkuyg n biröönü brig dir zm t rçitip k ldi. Özünçö çukçuldukt y bölünüp, c rg b yt ld

Page 9: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ngd b st rg n c mp y zm tt n c nd tigi uzun b yluu sk r, s lm n s butun s p,nd yd r d mit p, unçukp st n k y k c tt .

Biz, çöp ç pk ç m in yd n b ld r, D niyard nd birinçi c lu kördük. nd cbügülbögön butunun c c k, ç c y, l d m in yd . Ç n yt n, biz

nç c kt b rb dik. S bi, D niyar ki i m n köp süylö çü s. Süylö sö d l ub tk bir, özünö g b ilüü yl rdu yl nsup, ki ini tik k p turs d , köngülü b c kt

ni s zilip turçu. l özünön özü k yal b tk nd y, m ng s yaktuu. b yk n ki il r:"B yku n s gu n si p k ls k k", - d p d cürü tü. Bir k, D niyard n u ul münözü, k ym

z i nin , ç pç ng cürü -turu un tük b yl yt, - s rt n k p turs ng, bd n kurç,n n g d p yl ysung. Mümkün, c timdiktin z pk n köp t rt p, turmu t z i töögö, bir k

köp süylötpöy, s n içk tüyüp, s kt ng üyröttübü? B lkim, nd y b lu k k.

rt yg n, m sk l b yun c D niyard n b t tüzülü ü p ç p c k, k d ç rç ngkyr p, közü bir k pt s lm ktuu tikt yt. n cüzün özgörtüp, k ym k n iyk mdüü k . Kl bir ün ç ns p, s st k nd , k t s rpk nd y k öydö b b rip, közü c lc ld p, bir

rs süyüngön öngdüü b t. l mn si ni biz üçün tü ünüksüz. Bul g s, n b dkt b r. K çk cuuk, ingir ç tt rd k n ç p, k nd k yn n t k k n d yar

t d p, ttu t kt p, b z kütüp tur z. D niyar b ls , c zd k l döbögö ç pp, k ng kirg nç l c rd ltur t. " mn si b r nd , küzöt küzötöbü?" - d p, biz külöbüz.

Bir künü k p, m n d D niyard n c döbögö ç p turdum. nç d ukmu tuu çtkt y bul c rd . Ir s, döbönün üstünön yl k ngiri p, t kt p k yulup k c tk n kögü

ingird , c yk t r d ngiz tübünö çökkönsüp, b rg n s n kuykum kölökö c t. D niyar m ninnd k nim köngül burg n c k. S ng r tiz sin kuç kt p, t k özünçö k yald p, cüzü rgig nyrimd turuptur. U ul uçurd l m n ukp n, m nin kul c tp n k nd yd r k ttüü

bir n rs rdi t ng p, c n dili m n b rilip; kul k s p turg n öngdüü tuyul t. K n biyik s rpilip, közü c yn p, içind d mikk n bir z r küç b rd y, l ç ng tü üp, s ya r öydö

tur k p, kul n c ya, yl köz körgöndün b n kuç kt p, kökürögünö b m k sçud yrm t. Bir k m c k, cön ç rç n y ld p, d m p turg n s yaktuu.

Bizdin k zdun çöp ç nd Kürküröö suusunun ydung-buydungduu ç ng s nd Kürküröönd y k pç yd n kürküröp k lip, l ng n b yd n c n s p t. Çöp ç nd m l,

suul n kirg n k zi. T n-t kübülüp, kum yn tup, s köbük t rtk n suu k çt n k ulp, tünküsün n c r dünggürötüp rk n kt c p yg nup k m. K ym

ng n süttöy, kök irim , s rtt n muzd k il p ç p, b ya t n c ld zd r c lç kt rg yt.Tünkü t nçt kt suunun bötönçö küçtüü s zilip, kt n tübünö rp ld t lkun urup, ul m

nd p sürüp k nd y. C kt n s b ls k d kt k pt p p k bi d n k rkunuçrksizd n tuul t. C ld rum b yk r uykud , m n s rtk ç m.

yd tün körktüü d , k rkunuçtuu d . C kt tu n tt rd n k nd tigind m nd birind p,nç. tt r b yat n üüdürüm çöpkö t yup, r k z-k z b rk p, t k g m gd t. rdun

nd bulungd bütkön b yu suu, s lkuld p b l ç rp kt rg y c p, t rd -s zg nKürküröö, çt -c y b rgisiz c küç m n c rdin st n ç kk nd y küngürönüp, c nduu,tildüü n y sürdüü, ukmu tuu küü ç t. t ng p sürdöym, içirk m. "B , D niyar k yd

ldu n?" - d p nd st ymin. l d t k suunun c nd üymök çöptörgö b p cturg n, " l mn tünküsün k rkp ybu, kul tunb yb ? - d n y k t m . - Ukt p c t b ldu

Page 10: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

n, c yg bu? T , özü c z suu b yun b p c tk nd n k nd y k k t t, mn si b rmunun? D gi k k n ... md n k..." K yd b ldu n d p k ym, t ng ym, çt c k.

l c k, k çit k , c kt t lkun t. S yd n t b nd , t nun k mun kt p, c ld zd rst körünör-körünbös.

yl k yt p k nin bir t p kün b ls d , u intip çkimg k ulb y, r k n c z cürüp, D niyarözünçö c -c ld kütö lb . Biröö m nn c nd uu, du nd uu c t öngdüü, ç kimg

n ytp yt. l nd g k lun n c nd k d c k d k lip, c yn -c nd ç p sözsüylöp, -t yd ks ld r m n t ng k tizgind ip, l b p cürü kön ökmöt cigitt r

r-b rktuu b lup, zg kir t. K z-k lindin közünö tü çü d r.

l mi D niyarg p özün b rd n kçun k rm p, c cürgöndü i n m kt r nçngin lb yt, k md r n z yan-p yd b lb n s ng: " pt p c ns kt p cürgön bir b -yku " - d p k yu t. Özgöçö bizg n ç k b ld r ç ngur k cigitt rg t ng- p cürgöndükt köröt spi. Biz körünö b lb d , közü c kt D niyard n münözünö külö turg nb z. l s

köynögün suug p b p, özü cuug d külçübüz: sk rd n kiyip k n köynögü c zndukt n, ç kurg p kiyip lçu. Bir k, bir k k c ri, D niyar m mun b ls d biz

ng lb k. uluusuntup s yl nd y l m nin m m n kurb ld , nd yl rd biz"s n" - d p özübüzdün n rk zd tömön tü ürböybüz. Sürdöy turg nd y D niyard n ç d c ri c k,

nts d n l unçukp s, b sm rt münözündö k nd yd r t ng m ni b rd y, d yd k,kç l b ld r köp b b rb di.

n s bi m nd n d b lup k ttibi d p yl ym. M n özüm ldin körgön-bil nin, bötönçö fr nttnd rdu m yd -çuyd ç yin sur p, bilüügö k kçumun. Sur d n m nd tügönböyt, u ul

rt md n "S yit m ng z" - d p d p k ttim.

niyar k n çk kündörü nd n s gu b n kuyal rd ug n g d p kütüp cürdüm. Birkünü cumu n kiyin, t k içip, ttu t kt p c rp z c p, t nçt p turg nd , D niyard nsur p k ld m:

- D nik , s gu n k zg p, rm kt p b rb ysingbi? D niyar nd unçukp y, c n körgönsüptüktüyö k ld .

- S gu d ysingbi? - d di l c y g mn dir ünün b ngd tünörüp, - s gu tun türü kurusun,nd r bilb y k ygul !

niyar b ri c kt c tk n k tuu-k tuu kuur yd n ç ng tut m p, ttu kösöp, t z-t z üylöp küygüzdü, çkimibizdi k y, könümü b yunç k ld run t pk k kt p, c lpild p küygön c nd közün

süzültö tikt p unçukp .

l mn üçün u intk nin kim bilsin, bir k n u ul ytk n sözünön s gu d n c k krm kt p süylöy turg n k p s, l md n cürögünö t ng b p, ytuug ötö k n, r nizildi. Uyal md n m n c r k p k ld m. kinçi s gu cönünön D niyard n çt sur nkmun, b ld r d tiyi ip t ng n k ydu.

Bir k, münözü tünt, mg c k D niyar murunkud y c z-c k cürüp, n sk rd n k yt pninin k b t t rk . K bir ld r nç yin: " bir cürgön biröö d !" - d nsip közünö

ilb y, k birl r k külö süylöp, köpçülügü b ls b ru p, "üyü-c c k pt p c ns kt p

Page 11: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

cürgön b k p... K zdun t b rg n k b lb tim t ntip k turg n... Özü d kud yd n b z k yu!" - d ip yap cürü tü. B -b ld r D niyard n münözünö

könügü üp, üyrönüp k nd kt nb , k p k nd d k ydu. Ç n md n çkimg ti silb ns ng, l köz körünö unutul b t spi.

***

rt si kün ç kp y D niyar kööbüz tt rd k rm ng p k ldik. ng C miyl c ng m d ktcürgön c rin n k lip k n n, bizdi körüp, tigind n k yk rd :

- y, kiçin b , m nin tt m k ys , b ri c ! K tt k ys ? - d p m kk n çt nr dönggölöktördün lk ld n butu m n t p körüp c tt . tt rd k y c p biz c nd pnd , D niyar kööbüzdün türübüz k k köründübü, ntk ni c yd k b st rg n D niyard n k nçun s ld t ötügü s ngd n uzun butt n p k tçüdöy butunun b ilinip m n b ls m

müyüzdöy ç r b n s nç kt rum m n c ng yl k t minip k tk m, C miyl bizdi ld ngk rp, külüp k ydu:

- , uzundu-k sk luu b n k yr nd r d ! zd y t ns ng r g !

und n b p l bizdi b p ns p: "B ul , uru turu c k, rt k s lk nd cönöyli!" - d p, tt rd burkuld k nçikt tip, k b .

niyar c zd cürsö C miyl ki ibi, kölököbü d y t r közünö il n c k, süylö sö dni m n süylö üp, bizd n k y, n -b ri md yl tt rd ç gip c tt . C miyl n bul k r

körsötköndöy ç çkindüülügünön D niyar pk y tü köndöy b ldu. Ç sin t rç kt p, l kt rb nd y d , t ng k nd y d tüktüyö k p, s rt n s ld . Tigi n b yk n d c k,

nd D niyar t üstünön k pt rd n birin kuç kt p p, unçukp y kötörüpnd , C miyl c y k tti:

- l mn si n? r kim özünçö d lb st y b bi! K k lungdu, k ld ndu kud y k ld yt!y, kiçin b , ç k , k pt rd c tk r! C miyl D niyard n k lun özü p k rm p, kööld up k p kötörgöndö, D niyar uyal n k -kök b lup k p k tti. n r ul m k pt rdld kötörüp b sk nd , b m k rm n k ld ru ç ng p, k p üstünön rt s p, C miyl

ngk b rg n D niyar öz ld n ngt ysuzd p ütüröyüp, k sk tt nip c tt .miyl nd d i i c k, t k lin m n ötüp, b ri ötüp ngk ld t. r cüktölüp

bütüp, cup cönördö g , l b rc kk közün k mt y k yup, D niyarg ytt :

- y, kim, D niyar b ng? K ng rk k spi, c l b ! - d di.

niyar bul c lu d unçukp , ç çug nd y k lindi bir k p, turg n c rin n -syd . " , rung kur, uyal n munun!" - d p yap k ydum .

l s. C rm ç md y b z t m n cürüp turup, tömöndö c tk n K -T nunpç n ötüp st ntsiyag b k k. Bir c c ri, k rm nd n ç p st ntsiyag c tk nç c r

ngutu ld y tt rg bul köp c ngildik. Uluu-T nun rluu t sk yind rn n yl z, k pç ygkir b rg nç , k n rt ng k lç p k n, t l-d k p, c ru c kt körünüp tur t. T mir

l k pç yd n gind .

Page 12: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

u intip biz künün b p k lip, gin t rt p cürdük. ld n rt ng m n ç p, st ntsiyag tüy b z. Cüktüü rd n dönggölöktörü k ks c ld dünggüröp, l m yd p b yt.

Kün öydölöp, t n s n, tt rd n s rul n c -c t r k tip, üyür p, k rçi nnd r ç ng uçup-k t.

n ç ngk p, c r k n kündör. St ntsiyag k ls ng, -kölüktöp b rg run c k. Tynund sk k zd rd n gindi ögüz, kk rt p, yd p k n b ld r m n k nd rd nnd ru tuzduu r, ç ng b sk n b tt ri k pk b lup küygön. k rsig n rind ri k nsilip, özdörü c ng yl k-c ngb , t rk p, ç p k li t. Z tz rn nun k su -çuu,rb nd : "B rd k gin - fr nt üçün!" - d p, ur n c n. S km dub l m n t

kurç n c s k nun s rt nd , p z v nd rdu n -b ri k p, k buu urup, kumursknb n tt . Ötkün c nd y rt ld p, ötkön p zdd r k pç y c ng rt t kt lb y zuuld t.k k mp n zun çögörül ön töölör öydö turgusu k lb y, cinin bürküp, zun ç çuuluuzd t.

ng k mp n içi t y üyül ön gin. K pt rd c ng s p, t kt yd n c n tr p m nmp n t töbösünö c c zd y, biyik ç p b p tögü k k. K mp n k ç kk n tunuk lüü

üstü t mir is b rip, buud yd n ç ng k lk ld yt.

- y b , közüngö k , üstünö c tkir! - d p, uykusuz közdörü k l t b lup k nt n k mp ,tömöndö k lun kösöp sögünöt.

l mn sögünöt? Sögünböy k ys çu! ld n t p c p k lb k, ns z d kötörüptkir biz g .

Biz bul gindin m tin c ng u ul c rd s, t n özünön, yd d n t nd np, kötörgönübüz kötörgön. c yalm t k n-b ld r c -c t nb y t rm kt p östürüp r

l ört n s n t ld k n skiligi c tip, künügö cüz c lu buzul n ld nmb ynd bird cürgüzüp, bird k yr ngd p, k mb yn r c n urup d lb st yt. rd l ginyd nd kçul r kul nöök t ngd n k ng tüngö ç yin, uyup s zd n b lin c zb y, k

rt p, c rg tü kön r bir b m kt k nd y b ld rd n k ld ru t rüüdö. l kündördö bizdinrd k t pk n-t rg nibiz - fr nttuku, l bizdin c ngi üçün b rg n t r m n k z.

li d simd : c öspürüm m n nd k luu cigitt r kötörçü k pt rd iynim s p, k pt n birburçun ti im m n k ti p, öydö ç p b c tk nd , k rg m m p, közüm tun kt yt.

m s n tr pt n t kt yl iyilip, k mp n ç ngdu d mi öpkönü k t. N n-n n c lu ld np, c numd n ld y c lb p b c tk n buum k pt p cib rip, özüm d tr pt n kul p tü söm

n yl r k tçü. Bir k, rt md k p kötörgön ki i b r. l d m n c b c b lb ,töröp-tü üp cürgön yal ç r. rd s gu b lb , m nd y r cüktü bul rg kim kötörtmök ?

rk k m n s, yald r u intip b l b yl p i nd ls zd k k luug m b r b ?

Tigin ld C miyl c ng m k tip b c t. gin k st p, b kt rin öydö türüngönmiyl n k t ru t lm ç b lt rl bulçung tüyüp, t rsu t üzülüp k tçüdöy ç ng n.

Cügün c ngild yin d nd y, C miyl k pt n st nd bügülö iyilip, b t-b t, b t-b t b t. K m nin küçtön t p b c tk md s zg nsip, l t kt k t d :

- Ç rk n, kiçin b , z k ld mi! - d p k t. Bir k, özünün ünü d nd muunup kirkir yt.

Page 13: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

pt buud yd k ld n töbösünö tögö s p, biz k yr t rtk nd ld zd n D niyar k zig turg n.nç ç kimg k ulb y, l unçukp st n, s lm k m n butun s lt y b t. Biz c nd

tü köndö, r t rtk n b yun k rip, köynögünün b n c p k c tk n C miyl D niyarngk yg n k nd k kt n st n k k tikt p ötöt. l birinçi c lu körgönsüp, r d m u intip

yt. Bir k, C miyl munu yun d lçu s. Biz birg k ulup i nd n b p, l köönünrt sund m mil si u ul: C miyl k nç yin t üçün tigig üstömdük m n külö süylösö,

n b -c gun t r unutup s n öngdüü, çt d yt, k p d k yb yt. Bul özümiyl n köngül i i. Köngülü k ls c ld k c p C miyl m ni: " yd tt rd , kiçin b , k ttik!"

- d p ündöp k t d , turg n c rin n öydö tur k p, k mç üröy k yk p, yd yt. M n k ym. Köz p-cumg nd n rt sund , c l b p ld k tip b c tk n D niyard biz

kuup ötöbüz. Ç ngd n b D niyarg k pt p, l rtt k t. Bul özü t b ls d , md n özüçuusu k turg n c ruk. nts d D niyar t nçu s. Ç ngd burkur p, biz c n ötüp

c ts k, l ptuu n y c y külümsüröp, tik sin n turup, tt rd ngd p smç p, k tk p yd n C miyl , unçukp st n t ng rk p k yt. K ntip c t b ldu n d p,

rt k yr k m: tum nd y k yuu ç ngd n nd d D niyar b nd y C miyl nközün tü ürçü s. n l t ng rk n köz k nd c b n ktugun m yliçi d p k çirg nöngdüü m rim d , içt n t n küyüt ç gip, ç kimg s r ytp y, t rtk n s d b r s zil t.

miyl n u und y c rukt n, k kt p kül önün, c ls t ngin lb ns p, c nd cürsö k y, süylöböy k yu un D niyar ç bir köngülünö lb n s yaktuu, b ç p bir d

lu söz k yr n c k. nd D niyarg m nin b rum rup:

- C n ni u int b rg ning k nd y, c ng ? - d p yts m, C miyl :

- y, k yçu u unu! - d p k lun ilt p külçü. - B r cürgöndön körö t d ! mn kud ylm k b nd n!..

Cürö-b c ng mdin bul t m n d k uldum. ntk ni D niyar C miyl ötö ky turg n b ldu. Özgöçö C miyl k p kötörgöndö, l i t kt y k ns p, közünün k

n k yt d tur t. r kim özünçö ub p, cumu m n k b n köpçülüktömunusun ç kim b yk yt d p yl ybu, yt r, ünü k rd kk n çt r k yk p, t-

n st ntsiyan n b r s yaktuu t ngduu k sund , c z C miyl ld n bns p, k nç k k yn ls d , n- rkin c rd gid y lp k k ym ld p, c yd külüp, ç n közgö

körünböy k yb yt n. n k tik sin n turguzul n buum k pt C miyl ç lk y b rip,rt n k rm nd , büt d si iyil s zulup, m ynu, kökürögü k rilip, küngö küygön k küröngçt n örümdörü uz tü köndöy, rt s lm kt nt p, ç cumg n kirpikt rdin n közdün

kt ri c lt tü öt. nd k p kötörgön C miyl k mp n igin c tk nç , D niyar cüngüröyö t ng rk n köz k m n b yk tp st n k p uz t. Bir k, m n munu b yk p cürdüm. B nd d köngül ö lb m d , kiyinç k b p D niyard n mintip c ng k p

m c km k tursun, n md k ltirdi: ç kimg körböy k zg ng n c ng , b r m nd y tursun, D niyar d ndi k ntip t ng köröt m.

"Tigini, u unun d C miyl yu b r b ls k k, n b rg söz b rb ! y t !" - d p çuumlip k rl p cürdüm.

niyard mi m mun d p yam k tursun, c k körö b m. U und n ul m m n d c ngulup, ld ng k turg n b ldum. Bir k, bizdin bul c rukt zd n ya uyattuu b lup ç kt .

Page 14: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

gin t n k pt rd n nd t rd n tigil n, c ti pudduk bir ç ng k k p b r . rm c ng m köölöp k mp c tkirip, c rg tökçübüz, - ntk ni, bir ki inin k turg nd ys b luçu. Bir künü k rm nd rd cüktöp c p, c ng m kööbüz c k k pt

niyard n t p, üstünön b k pt r m n b st p k yduk. Ç , k nt r n d p, k ld k.

intip, kün ç k rm nd n c l t rtt k. C ld rus k nd biröönün b kirip, C miyl kööbüzlm uurd p ç kt k d , c l k k tk p külüp k ldik: C miyl D niyard "t s" - d mi b lup, lm

n urup k tt . lm tügöngöndön kiyin, biz zç D niyarg ç ng k pt p, c n ötöp, bir t p uz p k ttik. D niyar bizdi k pç yd n ç b ri g kuup c tti. T mir c ldun ötküçü

suluu n, n kütüp turg nb z. Bul c rd n st ntsiyag bir k ldik. M u ul rd n rt sund c ti pudduk k p st n ç p d k pt r, yubuzd çt c k, gindi t p bütüügö c n

nb z. Bir ub kt C miyl m ni k rg türtüp D niyard k y közün k p, külüp k ydu.niyar n üstündö turg n n. "Munu k nd y k ls m?" - d nd y c ç ng k pt t yak-

ya n k p, C miyl n külkügö k tü könün b yk y k yg nd , z tt kums p tünördü, -p c tk zd tü ündü yt.

- y, n , ngd öydö t rt, p k lb n! - d di, k tk kt p t n C miyl .

niyar c n közü m n ya bir k p ld d , k pt n -b ri bulkup, n kturguz s p, bir k lu m n süyöy b rip c rg s kirip tü tü. Biz " -bu" d nç b lb y z ld y b n

pt c nun silkiy kötörüp ngk yg n D niyar, k mp közdöy b st . nd , biz k nt r np, b yk ks n b lup, s r ld rg n c kpuz. B r b ls , D niyarg s d köngül buru n c k:

ldin b k p kötörüp cürböybü, kim m n kimdin i i b r . D niyar tr pk c nd y k nd ,miyl rt n c tti:

- Munu k yd lp ng, s sungbu, t u ul c rg , t tü ünböysüngbü?

- Tur n ! - d p, D niyar k p s ld .

s ng n C miyl külümü b lup , tigi tr p m n öydö ç b n D niyard rt n k p:

- K ng y, ölörm n, kötörüp b c t! - d p, ptuu n y büdömük külüp, süylöndü.miyl l b yd n k tk kt p külö b rdi, bir k b rg n s n n külküsü suz t rt p, l özün-özürd p küldürgöngö p c tt . D niyar tigind y b p , c r butun küç k lip, ks y

nd , biz k nd y pk s zd nd tü ündük.

niyard n butu c r nin mn üçün murd yl duk n? y m nin b m y! - Munuyl p ç rg n yk n m n s b m!

- K yt rt ng ! - d p cib rdi C miyl , külkü k yk p. Bir k, rtk k ytuug d k ç b lup k n,niyarg ud k p kötörgön ki il r çub y k ldi.

nd n mn b nun sim ç p, özüm d c bilb y k ld m. M nin bir körgönüm D niyar.Köz ld md l s y l yg n ç ng k k p. D niyar n st nd bügülö iyilip, tr p m nöydö ç p b c t. C r butun l süyröy s lt p, k nç küç k ltirböögö tt ng n m n,ul m c ng n k m ilt nd rug ç y ti k p, b n çul uyt. D niyar

rul n s n, üstündögü z r k k p, c nun minip n c nduu n y, ngd n s

Page 15: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ngs ltip c tt . C ng m kööbüzdün bul yl y k n k lm zg u unç k uyal p sim ç kk nm ölüp, k lç ld p k ttim. D niyar s k p kötörgön m n, l s zd p rug n k tiyg n but

niki s yaktuu, l t ngs nd k t ngs nsip, közüm k ng p c tt .

Tigin D niyar t kt y k p, rdin k ti p, közün cumdu. M nin d b m yl p, c r köçüp btk ns yt. Bir kumg sim nd y, çt bilb y k ld m.

Kimdir biröö bil gimd n k k rm p, s nd p cib rçüdöy b ldu. M nd y k m C miyl n.Özü cuug n çüpöröktöy b pb z, rind ri murd külkünün sin s kt n b yd n ç b rip,közün D niyard n lb y, t lmirip k pt r. Bizdin c zg k mp d , b r d cügürü üp

li n n. r d mn b nun c tü ünö b rb y, D niyard k t.

D niyar cürüp b c p, ld y c lb n k pt ngd ym d p, öydö silkti , turu tuk blb y tiz p c b .

- T ! T k pt ! - d p k yk p cib rdi C miyl . D niyar til n c k. K pt ld k n tr pt ntin n kul p cib rs b lm k, l nd rtt rd d k yup k tp s , bir k öcörüp kögörgönniyar k lb . C miyl n ünün ukk nd , l k yr ç rk k p, il ri umtuldu. k b p,

k nçikt p t ngs b rg nd , k mp c ç kk nd y b rd :

- T , t d ym, ittin b !

- T ! - d p, b r d k yk .

niyar bul c lu d öz d nin b rb y, n n b ri urun , ç yp p, b st .

- y, munung t yt, ytt d y b r! - d di turg nd rd n biri, közü c tk n n y k lunilt p. C z l g s, c zd turg nd r d , k p kötörüp rt n D niyar m n k ç p

c tk nd r d , bul i tin t gin stigin, m nd bir s r b r nin, D niyar k p m n k kul ptü pösö , l ç ub tt k b rb sin tü ünü tü yt.

Bir kumg söz c k, ün c k unçukp y k .

mp n s rt nd ndu rdun n k zg p, p z küülönüp v nd rdu k ruud . Örgö cüksüyrögön tt y c k p, D niyar tr pt n biyigind . T ngs lip c b nd , l t kt y k p küç

yn p, k yr ld uturl yt. D niyard n rt n k c tk nd r n könüp, l t kt nd turupp, l b sk nd b t. D niyarg k p, r d kub tt n t p, k t rg tü kön. Bir k, biri

s n d p, z p tild n c k. uunun t yg k c lund birin -biri k c tk nd y: k pkötörgöndör ünsüz tilsiz tt . rd biri c t p uçup k ts , b r d n rt n uçup

tçüdöy s zil t. rd n u ul ünsüz k ym nd k nd yd r r s lm k, bir zd n ç kk n d m b r:niyarg ud k c tk n yal butu ç p, c z, bir k l kud yd n özünö s D niyarg

kub t sur p, l üçün rb kt rg s p c tk n öngdüü b r rup k yt. M mi z k ld ,niyar d ç rk ns , tr pt n tüz c rin c b turg nd y. U ul uçurd ld n k tk n D niyar

r butun yarl ng ç k lb y kt p üstündögü k pt k b rb , c k ld .

- Cügür! rt n süyöp cib r! - d di m C miyl , özü b ls D niyard t sup lçud y, n lun sunup kötördü. M n tr p m n öydö cügürdüm. K p kötörgöndördün n s p,

köynögümdü m kk yr p, D niyarg c b rd m. C nun cük rk p, ngk yg n k nd D niyarltuktun st n m ni bir k p ld . B tin n c t r kuyulup, m ngd nd k n t rl r c p

Page 16: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

tçüdöy k rg n, közündö - k r m n c t n. D niyarg c rd md n d p umtuldumm:

- Tur n ! - d p l z rduu kirkir p, n k pt öydö silkip, c n zun ti nd y, rk küçn nd n-m nd n tt p, ld cütkündü.

ig n s lm kt ng n k ld ru ld p, butun süyröp D niyar tr pt n tü köndö, tömöndö kütüpturg n l, unçukp y t ng c b rdi. C z g k mp t kt n c k. çuusu k n b yd n

l D niyarg culkundu:

- S n mn b , cind p k ttingbi, ya ? C m n nç it b m: bir z yts ng, ld c rgtöktürüp s lb yt b m? Kim ytt s u und y k pt rd kötörsün d p?

- ing b lb sun, özüm bil m, - d di D niyar c y g , n ç rt tükürüp k yup, n közdöy b ptti. C miyl rt n :

- T tü ünbögön km k!

unu ytk m n özü b n öydö kötörgön c k. D niyar uktubu, ukp , bir k r k yrp, bizg mn d d , c ng m kööbüz n b tin tik k y lb s k.

k yt p b c p, c l k biribiz d z p süylögön c kpuz. D niyar üçün bul könümü i , -l ns z d sözgö s ng, nd y b ls d bügünküsü bizg k tuu tiyip c tt : c n bir cüz

y t ng u ubu, b lb k köngüldük k p, c b nd rdu ld k n unutupydubu, yt r kim bilsin ? Bizdin unçukp z g tü ünüktüü: bir ç ti uyal nd n c rdi k p,

bir ç ti - yur k b ls d , m s c k t D niyar ç n körüp, köngülünö c n nkt rb y k c tt k.

rt ng m n gindi k pk s p c tk nd , C miyl c k rs ktuu k k pt ld d , butu m np turup, tigi rin ki k ld p yr p- yr p cib rdi. Bölök-s ç kk n t rd l t n ld

tt :

- M , l ld t ngd ! Brig diring d yt p k y, kinçi m nd y k pt b rçü b lb sun!

- y, s n özüng s sungbu, bul mn ng?

- çt s!..

* * *

nun rt sind kündögüdöy st ntsiyag k lip, k yg nd k yr c l t rtt k. D niyarld zd k tip b c tk n. n t nç , c ld bil n c kpuz. bilüü d k n .rt buzd çt b lb nsup, D niyar murd y bir s rduu, t kt münöz. B nd , kl c n yab y k kust p ls k k, d yd gid n k tuur k ks p, özgöçö k p kötörgöndöyn p cürdü. l çt d d , biz künöölüü nibizdi b ss k-turs k d sk s p, köngülruttu: D gi mn si b ls d , D niyar bir z t p, külüp k ys , u unu m n b rd öz

k lip, unutulup d k t .

miyl b ls , l d öz n n b rb yt, yund çt c kt y s r ld rb y, külümü b lup, s rt nyd . U intk ni m n n c nd k p, k yit ç kk ni s zilip turdu.

Page 17: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

u intip, biz k tip b c tt k. Çirkin, l künkü tün bötönçö c ns p, ng körktüüldu.

Kim bilb yt, c yd n t n k zind gi vgust tündörün! sm nd c ld zd r st turg m n, rbiri öngünö ç p, ng s nd y r biri özünçö nur tögüp, ç t-ç tin n bülbüldögön kümü k

p, sm nd n tigi k pt c yn p kiri c k c p k t.

ld zd r u intip t nd , biz k pç y p k c tk nb z. tt r s lk nd p, üydü közdöyköngüldüü c rtuud . k r-kuçur dünggüröp, t tiyg n t rd n uçkun ç t. K pç yg

rtt n k b rg n s m t n ld k ys c rin n bürdögön rm ndin k rm k- çuu ç ng nuçurup, ng zd ld p c tk n s nd n bilin r-bilinb s k ngur c n l pild tip, c l k lc nburuksup, u unun b t rg cibig n k t- liyan n k m y c p, md nggi-d nggi

s k ns yt. C l üstünö üngül ön sk r k yg ç kölökö t p, n s yd b ld n ndKürküröö c t nb y ld st yt. T rtt k n t mir c ld p zdd r köpürödö n ötüp, b ri ötkön

n c ng k rçitip, gud kt rdu sk sk s nt t.

und y tündö c l cürgön k nd y c ! K ng t rm n tt rd n c nd run k p turs ng,ul tünkü d rg kul k s p, u ul tünkü c tt rg m s b ls ng k nd y c rg l!

miyl nd m nin ld md k tip b c tk n. Tizgind rdi b k b rip, l ki c köz s ,n g k ng ld p rd b t. Bizdin unçukp y, süylöböy k c tk z n köngülün b nt p

tt . M n bilip turdum. Ç n u und y tündö d unçukp y k yu b bu? m d ntildüü, c nduu b ls , n t biyg tt n u ul körünü ünö c p b rb ybi?

ytk nd y , C miyl t nç tur n c k: ünün kötörüp rd p cib rdi. M nimç munun d birbi b ldu g d ym: C miyl u intip D niyard n t nç n c p, k n çm k. K md r

birinikin biri k çirg ni tur t, bir k b r-b lb s d çk türtkü k k spi. Mümkün,miyl n yun u u k ttibi, i i k p l nt n k yup, içk , ng n ün m n, köngüldönüp

rd .

y l bir b yl m,

md cürsöng s m..."

- D n s yaktuu s tb yl r C miyl t lup c t. ugup turu d özünçö bir c . Ird p kp, C miyl bir ub kt ld b c tk n D niyarg k yk rd :

- y, sust yg n n , rd p k ys ng b lb ybu? Cigitsingbi özüng, c ölüksüngbü?

niyar n t kt b rip, b ri k yr ld d uyal nd y ün m n:

- Ird y b r, C miyl , kul k s nd ! - d p k ydu.

- B l mn kul n rt p s pt rb ? - d di C miyl k k kt p. - Ird ng cön k y, b ykötörgönün munun!

n: "s n rd ng m n rd ym" - d nd y gi ip, k yr özü rd . l mn üçün D niyardrd d nin kim bil t, c u unu m n sözgö ks tm k b ldubu? M nimç nd y b lu

k, ntk ni bir z ötköndön kiiyn, C miyl D niyard d ündödü:

Page 18: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

- y, D niyar, d gi s n biröönü süydüng b ? - d p özü mn üçündür külüp cib rdi.

niyar c p b rg n c k, C miyl d unçukp y k ld . Bir zg k pç y içi t nçt tü tü.Dönggölöktör g dünggüröp, tt r b n çul up, b t.

"Ird y turg n ki ini t pk n nsing!" - d p, külüp k ydum m n.

ldun tuur n k sip, rk p kk n suug c tk nd , D niyar c k yd p, kümü töngönçittin t t rd n ç ld p urul n, n ngk yip t ng y k ld . n bir ub tt "çu" -p, tt rd c ldirdi d , kütpögön c rd n:

y, -T , -T ,

-b m öskön c r!

- d p, s kirg nd k s kirip, dirild n ün m n rd p cib rdi. Bir k, l z t uyal p k ttiyt, ünü muk kt p, ç kp y k ld , kiyinki ki s pt , l kökürögün t lturup, nun biyik

kötörüp rd :

y, -T , -T ,

k bulut k lk p köçkön c r!

mn b nun bilb ym, bul c rd n l d murçuy tü tü. l b yd n unçukp y d k ld . y,uyalç k ki i kurusun, nd n körö rd y k yb ybu! Kud y bil t, b ti duuld p örttönüp k tk n

r, l s, l üçün m n d ngt ysuzd tü tüm.

ntk n m n, D niyard n u ul z p rd n özündö k nd yd r s nun, ukmu tuu nr ni d s zildi. Ünü d m kt körünüp k ld .

"Tigini!" - d ptirmin m n t ng k p. C miyl b ls tim k yk p cib rdi:

- , k yr n n , b k yd ng? Ird mi, cöndöp rd !

niyar unçukp y k b rdi. ld c kt k pç yd n ç b ri i p, örööndön k n c l b tkktu. C b n ndu D niyar d ul nts n d p, ç ms zd k m n küttüm. Bir z ötö

tü üp, l k yr rd nd , m n ç nd p süyünüp k ttim.

nd D niyar murunkud y ünü k st p b b rb y n b . Bir k, b -b ünüiçt n küç p, n k ng t p, ç t nd , k pç y içi b n yak c ng p, sk sk r

niyard n nun ki üç k yt ul nt p c tt . n ünü d ç yr p küçöy b rdi. nd ng png n ünü g s, D niyard n nund b n c n m n ç ksiz m rim md t ng

lt p c n k rm tt . U unun özü mn nin mn d p yt md bilb dim: rç nkömököyünön ç kk n ün , c b lb nd n b , cüröktün özünön rgup tögül ön d bir n rs

rb ? l özü mn , l mn md n c n rgitip y-k yal n yg tk n? - r d yt lb ym.

t, k ld n k ls k zg c p turb y, bul ukmu tuu ndun özün s p b rs m k .

n sözü c k ün m n n. nd -s nd g bir z söz yt p k yup, n bir t pk ç yincön ün s p d min t rtp y b t. D ngizdin t lkunu udurgup k pt nd y, töktürmö n

p, n söz ytuug ç n k ltirb y c tt . B b lup m n m nd yd ç k n ug k m. Bul

Page 19: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

özünçö tub ün, tub n. Cürögü z r md n y-s n, kub n, til gin b yand n z rn! l k zç , k kç d yt, bir k t ng p turs ng, bul nd b rt n bir b rdz m n k kt n t nd n töl nd ru ir tilip k ul nd y tuyul t. n, bird , k kt n

uçu-k yr c k y t nd y, k n md c yk p köykölsö, bird k zd n z luu t rund y,biyik z ng p kökölöyt. "K y!" - d p c tt m m n. - D niyar u und y n d ? K y, n

nd kimdin yund b r ?

pç yd b p ötüp, c lu d ng r, c yk n özöngö ç kk nd , D niyard n kökürök ç rin c p,ng küç m n t lp nd . Ömürü ugup körbögön k ttüü nd r, birin -biri kuyulu up, birin n

biri ötüp lm uud . D niyarg bügün mn b nun tü ünböy c tt m. T k u ul bügün, t k u ultt y-künü c tk nd y, içt gi buk b lup k n b rd k s n, b yl n D niyar m r kk

p, lt n ç y tögüp b rdi. M mi g m n D niyard n mn üçün m ng s yakt p, külkü b lup cürgönün, mn üçün k çkurund k l döbögö ç p b p, özü c z k yal b p

turg n, mn üçün rk p t ng n suunun b yun tünöp cürgönün, mn üçün k nd yd rugul r-ugulb s d rd t ng ns p, nd k öydö s rpilip, közü kub çk t nun, m mi

bir ç ti tü üngönsüdüm. Bul m, cürögünö ç ng süyüü p cürgön m! n bul süyüüsü,nin yumç , k nç k k körüp, tü kön c z biröögö g rn n süyüü s, k nd yd r

nd n d z r, nd n d lp, turmu -c nun özünö, c n b rip, c n c tk n md y c rg , c kdüynögö b n ölçömü c k ç ng süyüü! Körsö, l u ul süyüünü kökürögünö s kt p öçürböy, nu

n c n m n. rd nd y s b b ls , rd l diti sups k, cürögü muzls , c k nd y g t ngd c k nçu k lb n, l r mintip rd y lb yt .

niyard n nu u ul k zd tünkü özöndün üstünön c k p, közü ilinip, m mir p b c tk nng t n b igin ld yl p t rm tk nd y, sk cum k s nup, nd p öçöründö c ng n

ün p, t p uyug n c rdi k yr yg tup, uykusun t. Özü d m b rip, özü c tk nrç yg ng n lb n t kul k s p, t ng p c tt . Tigin k b yl y c rd p, kütkön gind ry c nd küügüm kölökö yn tup, üstü-üstünön kölküldöp rg t. C ld n kçun c rd skigirm ndin k rk y t kt ri c lb k dirild tip, ld mn ni uguzb y ns yt. Suunun rk

ngd nd , b s-b st k rm nç r t c p, rt ngki köcösün k yn tuud . Tigin , kimdir birööld k nd y i m n p, k ktu b yl y d lb ngd p, k kt közdöy ç p b c t. ld

kt n b k-d düpüyüp, nd n k n c l zilip b n lm n ir sin, s kuç kt p güldögöncügörünün b r-t ttuu dümbül c , k rd c n t kt rdin c luu d min p,

ngk t.

niyar d köpkö ç yin n s p, rd p k ldi. Ç lk n vgust tünü t ng p, ngrb nd y t ng t nçt kt uyup m gd , l tügül tt r d , rd c y t rm tip, c y b .

u intip, md n d sin b lk , t luk up rd p k c tk n D niyar bir ub tt ünün biyikmd k lip, n ç rt t kt ttu d , tt rg -s k mç urup, yd p cönödü. M nin yumd

miyl d n rt n tü öt n d p, tizgind rin c p, rd n s ngun n k lb y uturl kldum, bir k C miyl k zg lup d k yg n c k. B n bir c k ytk n k nd t ng k yal

çögüp, n s b n s yaktuu l b yd n b lk tp y tur b rdi. ndun k n uçkund kökölöp cürgöndöy. C miyl s yk rl p t ng ns yt.

niyar u unu m n t kt y, bir zd n kiyin körünböy k ld . Biz b ls k c tk nç bir z dsüylö kön c kpuz. n s bi: md n içt gisin söz m n yt p b rüü k bir uçurd k ld n k

rb yt g d ym...

Page 20: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ul kündön t rt p bizdin turmu ubuz bir türlüü c ng bir n rs k ul nd y b ldu. M ni d ldmn s nurk p, k nd yd r c s zimd r cürögümö t lup, öz ld mç süyüntüp cürdü. rt ng

n k rm nd n cönögöndön t rt p, st ntsiyag k lip, k yr c ç kk nç , k pç yg k n c rnbiz d p, k çki s lk n m n tögül ön D niyard n nun uguug nt r b lup, ç m c tçüs.

n ünü, n nu m nin kul singip k yd b ss m turs m d , rt md n k lb y krçig nsiyt.

Bul n, kündün murdu k lt p c ng körünöründö, s nd c tk n c rimd n tur k p,ng yl k, c ngb üüdürüm b m n, s yd tu n tt rd közdöy çurk md ,

cürögümdö küü ç p ugul nd y. Mönggülüü k r rk n tögül ön kün, bil nsip, m ni k ykülümsüröp c rk yt.

Kürökkö ç y suzup, lt n c nd y ç p, k l s rg n ç ld rd n k ym nd d , s -küröngözöndün üstünön, sm nd c y b t k rilip yr kuyruktun k p uçu und d , bul n ugul t.

nd m n körüp, m n ugup, m n s zg nimdin b nd D niyard n nu cürgönsüyt.

l mi k çind , k pç y m n yd p b c tk zd , m n b bir ukmu tuu düynögököçüp k tk nd y b lçumun. D niyard n kul k s p, köngülüm t lkup rg m. nd sütü

n k singip, c md n t b n körünü tör köz ld md n çub p ötöt. Bird ,ülbürögön k-b z bulutt r kögültür sm nd ld n üstünön c köç cürgüzüp, bird c rdünggürötüp ki n c lk , üyür-üyürü m n c yl s p, y ç km rl r köküldün st n

lbuutt ng n t yn tup, üyürün k zg ç rk yl p, lirip t. Bird , k pt k yl r crt p, bird , biyikt n kul n köbüktüü rk tm küpüldöp, bird , rgig n k ng t c yk p,

çiyl rdin nd çögüp b c tk n kün m ltild p, sm n m n c rdin k ul n cülündöy cigindz tç n kündün rt n ç pk p, r k lun k rm p lçud y c nd p b p, kün m n k

kuykum ingir rip, közdön k m b luud .

y, yl n k ng t m! K k b rd um c rd n, lp t m! M y, bizdin t rdu kikk k rip t p, çiy m n kk rg p, köz c tp n d ngizd y kölküp c ng. Kim bil tnd gi c tk n küçtü! C kt k, s rt ngd n k ng, ç bir c n c kt y b rup c tk ng c tk n.

Bir k, k gi k tkis c yd s gu b p, du nd r ölköbüzgö k l s nd , tu -tu n ttt r c nd p, tu -tu ç rm nd r t k yup, c rl r minsin d p, yd n k ttuu külüktörk ç ng tum nd p, dübürtünön sm n ç yp ld . nd rk öyüzdö t kt y k n k rç k k,

t zun c ya:

- tt n, k z tt n! C u k ldi! - d p çuu k yup, s n kuyuung d d ld k ydpk n.

nd k ng t m, özönüm, t rum silkinip, öz lin tk mingizdi. t c n bur t rt p, cigitt rtt ng nd , c r t lkunup, c küüsün ç ld . Örööngö b tp y, mingd n üzöngülör k p,

tümöndögön ming s n c rl r ç kt y közdörün c nd p, l m n, curt m n k tu.rd n ld c nd k l tuul r c lbir p, rt c nd , - tuyakt n ç kk n ç ng m n y , r,

cub yl r b zd t: "K ng t , k ld ! K si ttüü tuug n c r k ld ! M s, k ld !"

- , yl n k ng t m, t rum, lim u ul küç k yr tt b rg n k si tingd n sil rdin!..

Page 21: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

u unun b rd n D niyar ng s p, köz ld süröt t rtk nd y, ukmu tuu ç ng düynönünkörkün p körsötöt. "K y, u unun b n l k yd n üyröndü, k yd n uktu n?" - d p t ng

p k m. nts m d , öz l-curtun, tuug n c rin m nd y süygöndük, m nd y ölçömü c knuu, köp c ld r b yu st , ç tt cürüp, körüügö z r b lup, ngs n md n cürögündö g

p, p yd b run öz md tü ünüp d cürdüm. M n üçün D niyard n bul nd rund nr k p, c l-c ld c timç cürgönü d , R ssiyan n köp ptuu k n m yd n t n b p

ötköndörü d st tilüüçü. Mümkün, M n cönündögü u ul c nduu nd r nd tuul nr. M nd y uçurl rd , D niyard ugup turup, st nd b z t pur k k ng t c rdi, m b

unç k süygönü üçün, c k p öz ngd y b k kuç kt p, öpkülögüng k t. M ndbirinçi c lu m nin cürögümdö k nd yd r c ng bir n rs yg nup, köküröktü d gd tk n ngsöö

st p, m n d u ul c r k lb tin, c r körkün D niyarç s bilip, süyö bilip, m n d u intip yt p b rs m n d p til dim. Özüm d c tü ünö b rb n b isiz ld mn nin k rin kütüp,

süyünüp d , sürdöp d cürdüm. l b isiz kütüü, tü ünüksüz ngsöö ç rm kt n çkni, k kt m n turmu tu b kt r, süröttör rk luu körsötüügö tt turg md

nd bil n s nmin.

Süröt t rtuug kiçin md n k lum ptüü , kuu kit pt rind gi süröttördü k p turuptur t rtk md , b ld r: " y, it y, kudu özündöy, k !" - d ip m kt y turg n.

Mug limd r d m kt pt gi dub l g m k zd tu çu. Bir k, kiyin b p, süröt t rtuunu st nruug tuur k ldi. S gu b p, m sk rg k tk nd , m n kuunu t p, öz kurduu

ngtu m m n k zg i p k ttim, - süröt d n kimdin yun k lsin nd . l k zd sürötçüluu yd d c k i , bir k nd D niyard n nd ru m n k yal md t lkutup, turmu tun

körkün s züügö t lp ntt ...

Öngümdö s tü tögüdöy bul t ttuu k yal nggi-d nggi b rilip, düynögö c ng tuulup, közümng ns p, u ul yl ym kk sukt t ng rk p k m. M n üçün munun özü

turmu umd ç ng kuya s yakt nd .

l mi C miyl n özgörül önü mn ! B ya t köy, r münöz k lin mn üçündür c uytü üp, n murd yn kt n ötkür közdörü mi içt n mungd , tum nduu c kün s yaktuu,

luu m rimg t lup, n zik tikt yt. C ld k tip b c tk zd , C miyl n cüzünön d m bir ytp y, rdind ülbürögön külkünün kölökösü p, l özü g bil n k nd yd r c bir n rs

içi c ns p, süyüngön öngdüü tuyul t. K b ls , t sk risinç , ld mn n si ç kk nd y,pt n iynin silkip p, l b yd n rdun n k zg lb y turup k t. rgu kk n suu

ld n k kus k zd nd y, u ul k suunu k çs mbi, c k çp mbi d n s yaktuu, C miylnd il ri tt nd n k rkup, d l b lup pk yt. D niyarg b ls , l mn üçündür c n

y, közünö tik k n k p, s rtt p cürdü. C miyl murunkud y n r s lb ns p,tp y k yuug k nç k tt ns d , bir c lu k rm nd , yl kurg nd y, D niyargrl süylödü:

- ld üstüngdögü köynögüngdü ç çs ng b ! B rçi b ri cuup b yin!

Köynöktü suug p b p cuudu d , c ngg c p k yup, özü c turup, köynöktün b nzg n öngdüü, köpkö ç yin m n n s p turdu. K l köynöktün t zul n

iyind rin küngö s p, mungd tikt p, mn dir k yig nsip b p ç yk p c tt .

Page 22: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ul kiyinki kündörü C miyl bir c lu b ya nd y tt k tk p, közdörü c yn p,dimkisind y ngduu b ldu. l künü i n k c tk n c n t p çöpçülör k rm ng k yr k. nd sk rd n k yt p k n cigitt r:

- y, b yl r, buud y n nd özüngör c y b sing rbi, bizg b ring r k ys , b lb suugz! - d ip, yr m n t p b rip, t p yb t k .

- , k yr n kösöldör, ng rd n k rk r k rm nç r b n! - d p, C miyl c ld tur k ld . - s y k n k lin-k zd rd s yl rb z, sil r cönüngör m n b ul !

Cigitt r lt t lb y turs k k, b r küçö tü:

- nd y n k z-k lining m n k b ng rd sug s z!

l z t up k rm k tk n c r, k yk k süröö m n birin biri kiyimç n, ötükçön b yd nsuug süyrö ö b . U ul yun-t ng için n C miyl b n ngduu k yk p:

- T rt, k kuy, ölbögön c rd k ! K rm ! - d p cigitt r m n md yl p, ç kimisinyun b rb y c tt . n üstünö u unç k z-k lindin için n cigitt r c z C miyl körgönsüp,

mn üçündür r kimisi C miyl p, b gir k kuç kt p, k suug tt ni t. Birub tt r üçöölöp c p, C miyl c rg c d , tu -tu un n k rm p, suug p cönö tü.

- Öpkün r, b lb k tting suug ! Öpkün! - d ip, c rg p k tk rg n cigitt r C miyl c kt nngk yt b ri ti.

- K rm , b ld r! l küülö!

ru zilip kül ön C miyl b kt y k t kt y iyilip, k lind rdi c rd mg ç p k yk t, bir ktigil r ç y-çuy tip ç rk p, suug kk n c lukt n k rm m n k. Cigitt r C miyl küülöpturup suug tk nd , duu c n külkügö suu d duu c p, kümü töy ç nd r bürküldü. li

külküsü t lb n C miyl , suud n külö tur k ld . l ç s ks yg n, suu b yd n lmurunkusun n d suluu köründü. Ç t köynögü t- gin c rm p, müçösün k p süröttögöndöy,tirs yip tüyül ön mç kt n t rt p, b lin ç p bur , s rusun n c p, ç ng bulçung s nd

n. C miyl n m n i i c k, külkügö rg p, b ti b n, üstünön rg n suunu dyk yt.

- Öpkün r! Öp! - d t, bur b st rb n cigitt r. C miyl rk p, yl p rd ööp dtt , bir k tigil r k y ns n suug küülötüp t. C miyl u unun özü c p c ttym, k yr tur k p, k yr külkügö b ru k p, böyrögün t yan c rg p külöt. C rd n bul

ynun k rm nd külbögön m c k. gin s rg n ç ld r küröktörün t p, u ul k zd b yayr n c rm b gid y, b tt rin n küröng b c b rip, közdörünö murunku rl kt n tund p, r d n k ç p: " , k kuy, k rm , c t! kt n bur t rt!" - d ip, kökbörüdö

ul k t rtk ns p k zuul k yk p c tt . M n d k kk b p, yab y küldüm. Bul c lu c ng mdizg p, k ruunu unutk n nmin. U unç ldin için n külbögön, unçukp n c D niyarldu. körö k yg nd m n d t p b ld m. K rm nd n ç tind D niyar özü c z turg n n.

ld cütkünö b rg nd y umtulup, türü l r cügürüp b p, C miyl cigitt rdin k lun n culuplçud y. Özü k l tiygizüüdön t rt p, mümkün p riz nd y körgön C miyl , tigil r r mintipng y kuç kt p, culm p yn nd ru D niyard n c b p c tt yt. n küyütü d ,

Page 23: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

kt d C miyl n suluulugund b lup c tt . ld n k nç k k zg ng m n, c rk ld p kül önmiyl n közün lb y, D niyar n bul c rugun k yip d , süyünüp d , k kt n st n rk

köz s p ti nip k p turdu. Cigitt r C miyl tu -tu n p, b tt rin t sup öptürgöndö,niyard n ir ngi kums p, n b p k tüügö tt nip c tt , bir k k tip k lb y, rdundtk n b yd n tur b rdi. Bir ub kt C miyl d n k p turg n b yk yt, s ng nd y sust ya tü tü d , n bilb y d b rg n cigitt rdi k p s ld :

- C ti t, yun bir, t ki!

- i, s mn b ldu? - d p, kimdir biröö yn y k tk p, ns n küçöp k tk nd , C miylkökürökkö türtüp cib rdi:

- mn b ndu mn k ng? Tur n !

n l c ld b y tüzöp, D niyar c kt c lt k p ld d , b ld n köynögün s kkcügürüp k tti.

niyar m n C miyl n u ul tuyuk m mil si mn m n bütörü m n üçün tü ünüksüz. Ç , kuup yl n k rkçumun, k yr özümdü ks tk nd y yl sk t m. Bir k C miyl nniyard n ç tt p c y cürgönü c özü k yr k p k yn , mn üçündür

köngülümdü rutup, m ni k s lçu. nd n körö murunkusund y k külüp, kkt p k yup, k- yr m cürsö b lb yt b ? nts m d , tünküsün k yt p b c p,

niyar n s nd , r üçün m nin içim u unç k c p, cürökkö t n kub ç u unçnd yt, c n b st n ç p, m n üçün nd düynönün r g b r. K pç yd ötüp,

özöngö ç kk nd C miyl r k n n tü üp, cöö b t. M n d nd n tü öm -ntk ni, ng rip y cöö b sk n ng bir s nun c rg l! C ldun ç ng d nd butk

kt y b lup, c ng yl k c rd s, sm nd bulut m n k tip b c tk nd y ng bir s nunrg l! nd c ng m kööbüz öz-öz zd n c nd b z. n b -b ul mniyarg c nd y b rip, t k c b p k zd özübüz d b yk y k lçubuz. K nd yd r

közgö körünbögön küç md D niyarg c nd y, rksizd n c k b ng k lip, u ul rd ptk n tünt münöz, unçukp s D niyard n ç n k özübü, rd l b ls , n u ul k zd cüzü,

öngü k nd y nin körgüng k t. Köngülü t lkup, ng c b lk n C miyl r d m u intip,nd y b rg nd , özü d bilb y D niyarg n k lun s zçu. Bir k ng p rd n D niyar

yk çu s. n yu, k yal sm nd kökölöp cürgöndöy, l k yd bir uz kk köz s p, c lk sin m n süyöy, ndun k p t rm t. C miyl n k lu l sunul n b yd n ld y

tü üp, n k b p tiyg nd , l sin k tü köndöy s lt tip, k lun t rt k yup, rdun nlb y turup k lçu. C ldun rt sund s yip k tk n C miyl , nd cüröktü lcir tk nd y, mungg

n, c çtuu köz k m n bir t pk ç yin D niyard uz k p n k yr rt nndir kt y k t.

u ul rd n ul m, c ng m kööbüzdün bird y t nç zd p, m nin d , n d köngülüngd tk n tü ünüksüz s zim, ç nd bird y s zim g d n y k tçü m . Mümkün, lzim b r kimibizd bilinb y c ruun b n ç r, mi b ls n künü tuup, s c tk n

öngdüü küç p, cüröktördü bil ydi.

Cumu i m n ks p, C miyl nç s r b yk tçu s. l mi, k bir uçurd k rm nd k rm pp, k k l b y tü köndö, C miyl özünçö run t lb y ld st p k t. B çulukt n

Page 24: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

mn k n bilb nd y n b p, b ri b p, gin s rg nd rd n c b k yup, rg nrd md kç b lup, ki-üç kürök gindi küç m n biyik t d , l z t ld y tü üp,

küröktü ç tk t y b p k t. S n m yan n tübünö kölökölöp turg n b t, bir k nd d içip ç yt:

- B ri k lçi, kiçin b ! - d p, c z turg nd n k rkk nsup r d m m ni c ç p t.

intk nd c ng m m içt gi k nd yd r s n p, k n yt t g d p k tçümün. Bir k, l çtytçu s, t k g rk m nin b md özünün tiz sin k yup, uz kk k tk n köz k m nld k yd sk tigilip, tik kt y tikçiyg n ç md uyp p, dirild n k m n b timdi

zik s yt. nd c ng mdin mung m k m n s t n cüzün k p, mn üçündürözümdü tur m. ntk ni, n d kökürögün k nd yd r tuyuk ngsöö k st p, n dcürögündö c ng til kt r yg ng nun içimd n s zip cürdüm. M nin b yk md , C miyl u und n

rkup, kündön küngö özünö b ntk n süyüüdön c zg k t. Bir k, süyüüdön d t plb y n könüügö m cbur. M n d u ul s yaktuu, bird turup, - C miyl D niyard süysö

n d p, bir turup, - k yr süybösö n d p til çümün. ntk ni, k nç ytk n m n C miylbizdin üydün k lini, m nin bir tuug nd y md n yal d . n k ntip bölökkö k yay n. Bir k,

unu bilip turup, mn üçündür m n bul öngdüü yl rdu özümö c n cuutp y s kuuçumun.n üçün nd , b md C miyl n tiz sin cölöp, n kün c tt ng n d sinin k il bin b rilip,

közdöründö c p k c tk n tuptunuk c n möltürögönün k - düynönün ng l r !nd n b m çt nin k gi c kt y. C miyl n nd gu suluulugu y! çt n y-s s p,

mung m c k t rtk n cüzü m k nç k t nin, nu m n birg k nç k t l nin,ming k yal, ming ydun b n biriktirip, k nç k t ng nin bildirg nd y. l k zd m n m

ul rd közüm m n körsöm d , tüpkü m nisin nç tü ünö b rb m k k. Bir k r, n nkündör ötköndön kiyin, nd gul rd st tip, köp uçurd özümö sur b m: b lkim, süyüü

n - md n b rd k s n-s t lup, ng-s ziminin ng bir c tilip turg n kur ç r? ,nun t k l c rk n kur nd , tökmö ng k k n öngdüü, mg süyüü k lip,

m b rip, c ng til k m n turmu tun c ng b n izd tip, umtul turg nd r? Mümkün, kt kt nsi ti t k u und ç r? nd y d nim m n nd C miyl n cüzünö k p, k bir uçurd özüm

n t lkund b ril nsip, k nd yd r tü ünüksüz kub ç m n ngsöö cürögümdülkuld p, d gd turg n. nd rdumd n tur cügürüp k lip, ld n s rt nd k ng t

b p, cürögümdü d gd tk n u ul tü ünüksüz kub ç m n ngsöö mn nin, n dmn d p, c yk n t n özünön k yk p sur m k lçü. Bul c ptu m n ld kimd n

kütkönsüp cürdüm, bir k bir künü l özü t nd y b ldu.

l künü biz tt y st ntsiyad n ç p, k yt p b c tk n k. sm nd c ld zd r tögülüp,tün kirip k n k z. yl c p t nç, b nd D niyard n nu g özöndün üstünön

nup, sk c p c tt . C miyl kööbüz n rt n rçip k tt k. Bul c lu mn üçündür,niyard n nu bötönçö bir n zik küyüt m n c zd kt n rm t lup, md n cürögün

rk tip mungk ntt . Közümö köz ld n k c ç p, t m c buuldu. C miyl bul c lulun D niyarg sunup c nd y b rd d , l b yd n k rm p, b n ngk yt , rçip krdi. n bir ub kt , D niyard n ünü n b ngd p k lip k yr biyik kökölöp, tünkü tng n muk mduu il bin tökköndö, C miyl b n kötördü d , b p b c p, p

mindi. D niyard n c tur k p, k zg nd n k rkk nsup, k lun kökürögünö k , turg nrdun k p k ld . mi mn b t d nd y tuyuk y m n, c ldun ç tin ld md p, m n rd n

közümdü yr n c kmun. C miyl n c turg n D niyar bil n c k yt, k n d

Page 25: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

k, rd n t kt tp y ul nt b rdi. Bir zd n kiyin C miyl n k ld ru n c b rip lniyarg b y s p, süyönö k ld d , b n s kin g n iynin k ydu. nd k zuu k c tk n

tökmö c rg cürü ünön c ng p, k yr l z t ng lup k tk n s ng nd y D niyard n ünümüdürülö tü könsüp üzülüp, k yr c ng n ng p, küç ld .

Bul n b rg n kt kt n, m tt n c ng nu b ldu!

Tün ki c kk sürülüp, özöngö c k tögülüp, t n güldögön b ti nd y, u ul k ng t nrt sun n m n süyü kön ki c kördüm.

r m n r s lb d , m n rd n közümdü tü ürböy, s yk rl ng n öngdüü k tt m.Süyü köndördün m ni m n mn i i b lm k , m n s, düynönün b n unutk nd y, r

k g özdörünçö c n rgitk n ndun köykölüp, t rm lip k c . M n rd k pmiyl m n D niyard t y c tt m.

Bul r, m n b körbögön k nd yd r c ng , ukmu y b kt luu ki il r !

- , n biri, - közü k ng tt y b lb ld p, ski s ld t köynögünün c c kc p, tng rt ng p n s n D niyar !

, n biri, - D niyarg rk p, unçukp y b y s p turg n m nin c ng m C miyl ! Ç ksiztk c tk nd y, C miyl n kirpikt rin c möltüröp, k kt ri c lt ld yt.

n b t d n u ul spi? - u ul gimn öngdüü md y ndu c tk n, c r nun , c kdüynögö b n z r süyüünü D niyar büt b yd n tökpöy-ç çp y C miyl b rip, C miyl rn p

tt . n bul b t y mn ? nd rd k p, m nin t ng k p, rd n b kt til ktnum u unç k - bir ub tt k dimki D niyard n nd ru m n k lçü tü ünüksüz

lkund nuu cürögümdü b lk ttirip k zg p k tti d , közüm tü köndöy, ç k n kütpögönukmu tuu y b tü tü. "M n bul rd n sürötün t rt m!" - d dim d , ld k nd y t

pk ns p, süyünüp k ttim. Bir k, l z t özümdün yumd n özüm ç çudum: "M nin k lumd nbul i k lm k b , mn lir m?" çimd n u unu bilip turs m d , c ukmu tuu yg

ld p, k yald n n t kt lb m: " , m n bul rd sürötkö t rt m, t k u undtur m. r m nin sürötümdö d u und y b kt luu b lu t!" - d p, k c tt m m n.

ul k yald rg b rilip, yl md k m, közümö vgust tünü türkün kubulup c rk p, tzd n künküdöy güldögön öngdüü c yn . M n d özümdü b kt luu s zip, yl n til gim r c tçüdöy k yr tt p k tt m, körsö nd b m, k kt bul m ks tt rund üçün

nç k nç k t rt p, k nç mg kt turg md bil n s nmin. nd m nin müdööm:niyar n s p rd nd m n b kt r m n süröttöp, nd y t , nd y sm n, bulut,r-suunu D niyar s yaktuu körktöp b rüüdö. Bul i ç ng önör k k nin yl y , ndnin k m: "B kt rdu k yd n t m? M kt pt n sur mb , y b k yb s, özdörünö k k

spi!" - d p cüröm. K ptin b u und s yakt p, k yr n b m y!

n u intip k tk n , D niyard n ya c tp y, mn üçündür k skin üzüldü. M nd yy k ls m, C miyl D niyard b k kuç kt p, bir kumg cürögünö k p n n. Bir k l

rd n ç çug nd y kiyin b b rdi d , n s kirip tü tü. D niyar n tizgind rdi t rt p,tt rd t kt k ld . C miyl t sk ri k n b yd n, c ldun rt sund s ndir kt p turdu d , bir

ub kt m ynun rt k yr p, yl çud y dirild n ün m n çuulu ytt :

Page 26: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

- mn k ys ng? mn ng b r m nd ? - n tur tü üp, - k m ni, yd rb ngd , k t! - d di, rtt k n n közdöy b st . M n d l b lup, zumdu p k n nmin, c ng m m ni c y k tti:

- S mn c k ! Tü ng , d ld yb y! n m r, kud yd n g k nm d sil r m n!

y t , bul mn si n, cin tiyg nbi bug ?" - d p, k c tt m m n c ldu k . l mingir k yl y tü kön m C miyl n ç n k yn k n b t tü ünböyt b : nik lüü

ri S vd gu g spit ld rd n birind c ts , c nd k yt p k m d , n ng ybu?

Bir k m n m nd yd yl nm k tursun, k yr C miyl m k lip, c n körüp k c tt m, lmi D niyard n kinçi rd n bil nimd , n nun m nd n kiyin ç k n ukp md

bil nimd , kud y bil t. C miyl n c k körgön, nd n türü suuk m m n üçün b lb yt .

r b ls bütkön b yum ld p, köngülüm ld mn ir ncip, rt k k rm ng c tip,ng kul p c ts m n d p k tt m. d md k yn p, lku-s lku s kir t, tizgin k ld n

lb p, c l bügün önggül-dönggül. K rm ng b rg nd pt p tt rd n k tt n ç çip, rdn st süyröp s luug p k ldim. D niyar l tünü tt rd c tk özü p b p tu pt r.

rt si künü yg ng numd , t ng k zuu p k n n, u ul t ng k nd y t b ls , m ninköngülüm d u und y p, cürögüm kub çk t lup, ld k nd y c kt n k rin kütkönsüptuyl . nd mn süyünüp c tk md bilb y, n k künkünü st p, b rsüyünüp k ttim, " tur r b m!" - d n kümön y muzd k kölökö s yaktuu bütkön

yumdu ç yr kt rd . Közümdü cumup st ttim , k künkü körünü tim d pd , r sürötkö t rt k yg nd y köz ld k ldi. rdumd n tur cügürüp ç ng suug b ti k lumdu cuudum

, s yd tu n tt rd közdöy çurk m. rt ng m nki üüdürüm muzd k b , tuurul nlt rl md t ld p, yr kt rg ç pk . Bir k m n üçün l k p s. K rk n k lt p ktk n kündü t sup lçud y kub çtuu k tk kt y, c n-c md b nd rg köz s p, çurk p btt m: M y kt n k nd k dur ç kk n s b kün k , st tögülüp k c tk n

kündü közdöy s zulup, b yun ngd . t kt p k b m yal r kurç p n, bir k cdur rg m yun b rb y, kündün rd n murun zunup, s güldüü b n k yk ytup,

kün nurun imir t. M y, r ötçü kt n, dönggölöktün cibig n izi m n suu s p,ngk yi b tk c n. l suu tiyg n c r m n ç rm n c lb z dürküröp, c t ngk p buruksuyt.

ld , yl n tuug n c rim y! M n çurk m t ç yl r d k c p, c nmd n z ld p uçu t.

"Çirkin, sürötçü b ls m, u ul rt ng m nki kündü, k kögü t rdu, rt ng m nkiüüdürüm c l b ni, kt n k nd s güldüü k dur kün k sürötkö t rts m, k nd y

nun b r !"

Bir k k rm ng k yr k nimd , m nin bul lt n k yald m, kül s rg nd y s p c k b ldu.ntk ni, C miyl ötkön tünü ukt k k, közdörü ip, c için t rt p, k bürkölüp

lb . M l çt d n c k, k n d c k. Bir ub tt brig dir zm t k rm ng k lipld , n tü ör z t, C miyl n c b p b rd d , uçur y turup, türsösünön ytt :

- ng zd ng z! K yd cib rs ng r m yli, bir k st ns gin t ym!

Page 27: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

- , s mn b ldu, C lt y, s yg k tiydibi? - d di zm t, rk külümsüröp.

- S yg kt n m nd c k! B rb ym n d dim b ldu, ytk m ytk n!

zm tt n öngü sust ya tü tü:

- yts ng ytp ng d u ul: St ns yd ys ng, b k p c k! - d di l b ld n k lç ld p,rg küç m n t k k yup.

- r biröö tiyg n b ls yt r, b ld kt b yn m, c k nd y s n, - cönö i ing ! ginniki s, sk rdin gini, özüngdün ring d l c kt ! - brig dir turg n c rin n rt k yr p,

ld kt s kirip, ç tk b p k tti.

miyl c p k yt lb y , k lund k mç k rm p, k lm b rd y k p turup k ld . B rikt turg n D niyard körgöndö, l için n bildirb y r ü küründü. D niyar tt n k uptk n. l c sözdördü ukk m n, s r ld rg n c k. B nd , t sk ri k p, k t b rdu

culkuy t rt p, b yl p c tt . C miyl d bir z k rm nd n rt sund c z turdu d , n " mn b ls b lsun" d nd y k lun ilt p t p, n közdöy b p k tti.

l künü biz kündögüdön rt k ytt k. ntk ni, b c tk nd , k c tk nd d , D niyar tt rdnd rb y yd p cürüp turdu. C miyl d k t rç p köngülsüz. M n b ls m k n b z

körüp, özümö i nb y c tt m: k künkü türkün kubulup güldögön t c kt nukk nd y b lup k pt rm n. K künkü körünü , k künkü C miyl m n D niyard n

turg nd köz ld turup ld . Turmu tun ng bir c rk n, körktüü uçurun kurm nd y k lum k rm p ns p, l körünü st n k tp y, t nç md ld . , yl nks c tm yinç c m t nb . K rm nd pçinin bir b k kt y k ng k n uurd p

p, s n m yan n rt c p, k zd gin s rg n küröktün üstünö k yg numd , cürögümp k tçüdö düküldöp, zum k pt ld . m m ni birinçi c lu t üstünö mingizg nd gini tuur p:

- B ss ld ! - d dim d , k md k zg tiygizdim. nd D niyard n tri rin b il y b m.nd bul, köp m kt d s c ng üyröngüç tri r . Bir k nd m n t rtk n D niyard n tüz-lb ti özünö y b nd , köngülüp p uçup , k yd nimdi, mn k p c tk md

unutup s ld m. l m n körgön vgust tünü, kubulup c yn n k ng t , k z b tin köçüpnsip, D niyard n nd y ng p n s kul ugulup c tt . Köz ld md s ld t

köynögünün c k c kc yg n D niyar m n b y s p, kt p turg n C miyl . Bul sürötnin çk c lu öz ld mç t rtk n sürötüm: m n k , m c turg n D niyar

n C miyl , tizgind r ld b t p, tt rd n c nd ru k ng t rm t, nd n n tünkü, sk c ld zd r. Munun b n u unç k b rilip t rtk n nmin, bir ub tt t k töbömdön

biröönün çuulu ünü ç kk nd sim k ldim. K m C miyl n:

- S n mn , tiling duduk, kul ng dülöy b ldubu? Körsö, l m ni izd p cürüptür, md nsürötümdü b kit lb y k ld m.

- Buud yd ld k n cüktöp, t b md n b ri k yk z, k yk z, c bir ün b rs ng b ...ld k lungd mn ? - d p C miyl süröttü m nd n t rt p ld .

- y, umdugung kur! D ... - d p b p, ir ngi buzulup, k zd t lmirip tikt p k ld . y, m ninnd gu uyal m y! Tört yr m ölbögön c rd k ld ! C miyl süröttü k p turdu d , bir

Page 28: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ub tk c ç p, mungd tü kön közün öydö kötördü:

- M b rçi munu, kiçin b ! - d di l n g . - M n st likk s kt p k yun...

miyl b kt ki büktöp, k ynun s p ld . Biz c ç p, ld n bir t p uz p k tk nç , m n öz t luk k lb y c tt m. Cürögümdü t ng k zg n körünü tü ç n özünö z d b ls

turup sürötkö t rtk m kp , c bul tü pü d p kümön s m. nts m d , c t rtk nsürötümö içt n m kt p, öpköm kööp, tim bir ukmu tuu k yald r b md yl nd p,

nd m n b k t ps m, t lup c tk n süröttördü t rt p, m kt pk ilip k m d p c tt m. Körsö,nd y k yald r l b k ç kt b luug mümkün n. m n i im c k, c l ngutu ld y

nu m n, ötö k tuu k tip b c tk zd d yl p k yb ym. nd y d nim, ldyd n D niyard n k lb yl d p , ul m tt rd ld md k c tt k. Kiyinki k zd D niyar

r k n n k tuu yd p cürö turg n b ldu, tt d b t tt n tü üp k ld .

miyl D niyarg ud k c tt . C l k l ki c kk k p, k k nd yd r ptuu n y,yan çtuu n y c lm p k t. n körüp, m n d c lm yam, m nin yl num: "Sürötrt p, c ng mdin b ya künkü çuusun c p, köngülün çk n nmin. C ng m mi D niyard rd

, l sözsüz rd yt... D k bügün D niyard n nun t ng p köngül t lkup c rg ym n... K nd ynun c rg l, bügün D niyar rd yt n, , rd yt - rd n!"

Bul c lu st ntsiyag biz bd n b t k ldik, bir k tt z k t rg tü üp b rd . T b n,n tü ör z t D niyar k pt rd t y b . l k yd p, mn m nç k luu

nun kim bilsin, yt r, unçukp y tüktüyüp cürdü. P zdd r n -b ri ötköndö D niyar t kt yp, rd rt n köpkö ç yin uz k p, ld mn yun k nd y tünörüp c tt . C miyl n

ns n t nç k tip, D niyard n yund mn b r nin bil isi k nd y, l d D niyar k nkt tigilip k p k t. Bir ub tt C miyl n c b p, D niyard özünö ç rd :

- B rg lçi D niyar, k tt n t lk ld p k pt r, culup t , k rm p b yin!

niyar tt n tuya n ki tiz sinin rt sun k p, t culup p öydö b b rg nd , C miylp, n g ytt :

- S n mn çt tü ünböysüngbü? C m nd n b k z-k lin tügönüp k pt rb .

niyar ld y k p unçukp .

- B lb m ng y d ysingbi? - d di C miyl , ü kürüp p. D niyard n k s lt tip öydö brdi d , l C miyl mung ngk rk k p, bir n rs ytk nd y b ldu, bir k m n ukp yld m, ntk ni tt zdukt n k rm p tur t m, t nd b n silkip ld . D niyar b ls birrs b nd y, k lund t s p, n ç tk b p k tti. M nin t ng k m:

"C miyl ytk n sözdördün mn si c kt ? Mis , biröögö: "M ng y d ysingbi?" - d pbiröö ü kürüp yt p turs , n mn si c ?"

pt rd t p bütüp, biz k yr cönögönü c tk nd , c nund sm k b r, uyp ng n ski in lç nbir k c r s ld t k kirip k ldi. nd n bir z murun, st ntsiyag n k lip

kt n. C s ld t ki c n k p, kub çtuu külüngdöp turdu d , bir ub tt :

- Kürküröö yl n kim b r? - d p k yk p cib rdi.

Page 29: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

- M nmin Kürküröödön? - d dim.

ld t süyünüp k tti:

- S n kimdin b ng, iniç k?

l ng b lb y C miyl körö s p, d ld yip turup k ld .

- K rim s nsingbi, - d di kub p k tk n C miyl .

- y, C miyl k nd m! - s ld t C miyl cütkünüp b p, ki k ld p uçur p k ld .

Körsö, bul C miyl n k rg tuug b n ld n.

- M d ng, bul c rg tim bil nd y k yr p k n turb ym nb ! - d p c k lb y c tt , - nkt n c n ç kk b kün b lb dubu, g spit ld birg c tt k, kud k l d bir-

ki yd üygö k yt p k r. B yakk cönörümdö k linç ging k t c z, öz k lum m n özünön d p, k t c zd p m... D gi... c b lb dubu, m y ng, k p rs md n

kutul n! - d p k bur n b yd n, s ld t in linin için n üç burçtuk k tt suurup ç kt . K lun nculup nd y C miyl k tt özünö t rt p ld d , süyüngönü u unç b ldubu, c uyal p k ttibi,

nd k pk l b lup lb p, n kupkuu b lup turup ld . y, cürök d n kurusun, m u uluçurd d C miyl n g közünün k n s p D niyar c kt k . C miyl rm nduu k p

niyar n c nd özü c z turuptur. B ya k rm nd y c b p b lb y, c ç tkp k tp y, c ld p C miyl tikt p k pt r. ng tu -tu n cügürüp k li n ki il r s ld tt

kt p p, k si tuug n, k si ld ç p, uçur p, sur p k . C miyl ld r km tp d yt p c ti nç b lb y, D niyard n nd n-m nd n bir tiyip, n b yd n

n culunup ç kt d , ç ng uyutup c tü tü.

- y, bug cin tiyg nbi? S bu? - d p k yk p k n rt n.

ld tt d tuug nd bir c kk rçitip k ti ti yt, k nun rt sund c ng m kööbüz pt rb z. D niyard n közdön k m b nç , st k yn n ç ngd k p turduk.

- Cür, c ng üygö k li, - d dim m n.

- K b r, m ni mn k ng! - d di C miyl .

u intip, biz birinçi c lu bir-biribizd n bölünüp, r kimibiz özübüzçö c ç kt k.

üp b lup, d migip turg n n. C rd n kötörül ön k t p rind rimdi k rsitip, t ngd mdkurg p c tt . Ç ngk yg n sm nd kün c rdi köörükkö s nd y rt n b ri örttöp c tt , r

çk cuuk k n c r b tin tuzduu r k pt . nd y tuzduu b muk sk b sk tü üp,kölküldögön kün tum nd ç yp ns p, mun kt p b p b c tt .

stin üstündögü k l sur bulutç rd n sm nd uyug n k c n s yaktuu türü sürdüü. Krims ldin r t lkund k lip, tt rd n t run k r ir tip, ç ng n c l-kuyrugunyb t p, c l b yund kt rd n b -b n rg p c lc p k t.

"Bul mn si, c n b bu?" - d p c tt m m n. nd cüröktü s rg n c zd k içimdi ngk ld p,ld mn n k rkk nsup, tt rd t nd rb y yd p turdum. M n g s, uzun yr k t kt r

Page 30: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

bir n rs n ç çug n öngdüü lt ngd ip, çiy p k ktug c . Kurmu ununüzündülöründöy k yg n töö c lb kt n s kt n l ld k ys c rd n c l üstünö yd p k lip

tt . Biz c kt m nd y c lb kt r b lb yt, türü bul k kt n çölünön k n b lu k k. yl dç bir c n c k. D niyar körünböyt, rtt k n C miyl d c k. Tigin c lt tip kündün ç ti c nd .

kk n t tuncur p uykug bölöndü.

rm ng k k yg nd c ttim. K rm n t nç, ün tk n l c k. D niyard ç rs m k lçu c p b rdi:

- y, l suug k tti, mn k t ng? - n ulutunup p özünçö k bur . - Üp b lup turg nng, , ll , l c rtp k rm nd i b lm k b , ldin b üy-üyünö k ti ti.

tt rd b tu p k yup, k yr k c tk nd suug k yr ld m. D niyar nç tik tü kön c rd nnd turuptur. rt n k nd d n k çögüp, rm nduu turg n bilüügö b r .

ng r tiz sin kuç kt p, b n s ngd p, c r st nd küpüldögön suunu t ng p turuptur. nyan çtuu turu u cürögümdü m kç p öttü. C b p b m k lip, D niyard b rum k p,

özümdö b n b rd k c y s zimd rimdi yt p, k n bölü küm k ldi. Bir k, m n mnyt m? Bir t pk ç yin ç tt turup, n k yr k rm ng b st m.

und n kiyin d köpkö ukt y lb y s nd c tk n c rimd n sm nd k ld p k c tk nbulutt rd k p: " md n turmu u mn üçün m nç t l, mn üçün m nç tü ünüksüz b t?" -

p, r k ys yl ndum. C miyl n b ls d k r c k: " l m nç mn k çikti, k yd cüröt?"- d p, n k ld n uguug z r b lup, kul k türüp c tt m. C ukt nd y ukt p k lb y,

turup k tp y, bütkön b yum ld p k yn ld m. Ünsüz, d z ç nd r bulut p, c lt-cultkubulup c .

niyar suud n k nd , m n ukt y k m. l mn k n bilb y, c l c kt k yt -k yt k prm nd b p cürdü d , n m nin c k lip, s ng b yun t p kul . " y, mi k t g

bir c kk , k lb yt ld ! - d p, yl dum m n. - Bir k b k yd b rm k . Üy-c c k mus rkimg k k ? D gi c n b ldu, k nt r n mi?"

Közüm ilinip b c tk nd , k rm ng c y k c tk n n k ld ugulup k ld . C miyl k ldiyt? - d p b lc dum uyku .

nç ukt md bilb ym, bir ub kt t k kul md n tübündö s n rp ld p, biröö b pnd y b ldu. K t s rpk nd y k nd yd r bir suu n rs b timdi s p öttü. Közümdü çs m -

miyl n. Suug tü üp k n körünöt, köynögün d s lk nd p, suug s p k liptir, özü d birtürlüü c mduu s lk nd kt rçitip k ldi. C miyl t kt y k p, ki c n ngd p k d ,

niyard n b c turdu.

- D niyar, m m n özüm k ldim! - d di l n p.

mc rt t nçt k, sm n k pt ld p ç n ld y s yl du.

- S n t nd ngb ? K tuu t nd ngb ya?

yl t pt nç, n suud k rl ng n c k ç lp tip cum k kul .

- Bir k, m n ptuu b m?... S nd d p c k...

Page 31: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

k rk p kün kürkürödü. Ç çup k tk n C miyl c lt burulup k nd , ç n n cüzünpc k k p körsöttü. l z t C miyl D niyard kuç kt p c nd y b rg nd , l özünört p, kuç k st . S n m n sun p C miyl n c c tt .

kt p küyükkön l t n culunup k lip, s nd uygu-tuygu s p, k rm nd n ç tinng tü kön b z üygö bir tiyip, c l m n s p kuyund . Ç nd r buluttun

kögültür c n yn tup, k y s ng nd y kurg k ç p kün kürkürödü. Büt d m dürküröpsüyündüm d , sürdödüm - kün kürkürögön rk ç nduu d bul t big tt n sürdüü körkün p,

yd n ya n bütürüp k c tt . M u ul çt t kt lb s küçtöy d mitip, C miyl D niyargp c tt :

- Ç n kümön s ngb , k ntip s ni biröögö lm n!.. K k s, tü tön kiyinki süyüüsüözünö buyursun! M yli, kim mn d d m n s nikimin! C m, s tim, ç kimg s ni körböym!.. M n s ni bügün s, k s, s rt ngd n bil nd y, b b lup s t rtk nd n b risüyöm... M mi s n d m ni izd p k lding!

l- kögültür ç nd r iym -çiym s p, c rd n rt suug tü üp c tt . nd n-m nd n tiyip,nd ç ç rtkil p, c nd n çk t mç d y b .

- C miyl m, c m-k lk m, k l gülüm, C lt y! - d p D niyar k z m n k kt b n ngzik tt rd süygönünö rn . - M n d s ni ld k n süygöm, ömürümdö körbösöm d ,

pt c p s ni yl m! Körsö, m nin süygönüm tuug n c rimd tur ! Körsö, l s n nsing,miyl m, k l gülüm!

- Bürkütüm! ng n bürkütüm! B ri b lçu, közüngdü körsötçü! , ng n bürkütüm!

n küçöp k ldi. l uçurg n üydün üzügü, kul k t k kk nd y d lb ngd p culundu. Birdyg n, bird tik kuyul n nö ör c rdi s ng nd y üstü-üstünö öpkülöp, sm nd n k pt l-pt n köçkü cürgönsüp kün kürkürödü. K zg ld kt n c örtündöy, c n n ç nd r t

rl p, tö -tö kö c yn .

n küçöy b rdi, m n b ls m s ng kömülüp, t k k ltuktun st nd tikild n cüröktü s ziptt m. U ul uçurd m nd n b kt luu, m nd n t yluu ç kim b n s ç r. Köptön b ri

rk p bügün ikk ç kk nd , sm nd c rk n kündü körgönsüp, c r üstündö c nun özünç k c rg l nin bil nsidim.

n d , ç nd rd n c d , s nd n st nd c tk n c rim c tip c tt , bir k m n nd ncüdöp c yr n c kmun. Közüm ilinip b c p, özümçö külüngdöp c tt m: kul ç n

mn b ldu n, - C miyl m n D niyard n , c b st p k c tk n c nd n s ngrt ld p tiyg nibi?

"M mi kün c y b t, küz k t!" - d p c tt m m n özümçö. Ç n küzdün k rç nd y b lup,md n s n m n k yarg n rm ndin k ç küzdögüdöy c luu d mi murung k lip c tt .

l mi küzündö bizdin t gd z k nd y b run mn üçündür yl pturmun.

* * *

Page 32: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ul küz ki c l üzgültüktön kiyin, m n k yr m kt pk cürö b m. S kt n kiyinki b ub ttya suu b yund c r üstünö b p cürdüm. K rm n l k zd ngk ld p, n k n. Bul c rdn m kt pt n n b kt r m n özümdün birinçi tyudd md , sürötçölörümdü t rtt m.

nd sürötçölör nç d c b lb k k, ntk ni, nd m köp c kçu s."B kt rum n r körünöt, - d p yl çumun içimd n. - ngd n körü, ç b k t ps m, k nd y

nun b r !" U und y d nim m n, l ç b kt r k nd y b run özüm d bilçüsmin. T kiyinç k g sürötçülör k ld ng n tyubikt gi s km b kt rdu birinçi c lu

körüügö tuur k ldi.

kt r g b k b lsun, bir k mug limd rdin d ytk nd tuur b lup c tt yt: sürötçülu üçün sürötçünün önörün yl p üyrönü k k, n kuusun ku k k. Bul l ç kilb nu m n, kuu cönündö m nin ümütüm d c k .

kuu k yd : m l b yd n d gi c k c ts , n ki üydün c z b l b yl r cigitin sikuug cib rçü b . Munu bilip, m n unçukçu d smin. Bir k ns n kuunu st p içim küyçü,

n üstünö l c lk küz özgöçö körktüü b ldu. K ld n önör k ls , körgönüngdün b n t rts ng, özünçö süröt b turg nd y. ttiging, nd gu küz y!

Kürküröönün suusu t rt p, kök k b lup tung n. Suunun st nd bögöl ön b ya k nd y t rmi s rtk ç p, rd n üstündö c pc l, s ps tuk öngdüü nggilç kt r yuu cürgüzgön. rt ng

nki ü üktö b ld n c ng ç ç kt n zik k p, c t kç r kündön-küngö türdönüpyaruud .

m n c yl tütüngö n c lk rd n üylörü r ç ng s yd n buurul t rtk n ç nd ndtigind -m nd k p, k k, k köynök kiyg nd y tütündör ç mg kt p k-c ngin çub lc p,

y t yl n yald rd y lm l köykölü öt. T kt c lk c p, b t-b tinç b p k tk nüyürün ç gult lb y, t nç k tk n rl r lt ngd ip t, - c zg ç yin mi u unusu u ul:

r ng y m n üyürgö t kt yt. T n tü kön m l s s yg k c p, ng z- ng zd cüröt.Küzgü t n b ti izd n ç r- .

Küz u intip c n p turup n c k. Köp k çikp y k c l cürdü, sm nd n ir ngi buzulup,r c n b ld . pt köz rb n c n, bir künü b ngd p t kt nd n, m n

Kürküröönün c gin b rd m, - n t k lç c n m n ç rk kt n nd bir tüp ttin c lb rtt p küygön tt y b lup, sürötkö "sur p" turup ld .

kt b ld n nd süröt t rt p tur t m, k ç kir yin d p k n, bir ub tt b md öydökötörüp, n rk öyüzgö suu k çip ötkön ki ki ini k kus körö k ld m. r D niyar m n C miyl

nin d t m. mn üçündür rd n cüzdörü ç çul p s kt ng nd y sürdüü . D niyarnç d mit p, tt n s n, n t pçul nb n in linin kt ri, skiiligi c tk n s ld t

ötügünün k nçt run rt ld urunup k c pt r. C miyl b ls , pp k cuul n cün c lugunp, üstünö b rg kiyçü k l- güldüü köynögü m n çiy b rkut ç n kiyip pt r. Bir

lund kötörgön tüyünçögü b r, kinçi k lu m n D niyard n sm b n k rm p k c pt r.köö k z-k z bir n rs ni süylö üp k yu t.

Bul r bizdin ld t p, bir c kk k tip b c tk nd n tü üngöndö, içim t z tip kuyk tü tü.

Tigin , l köö k ktud n ötüp, çiy p cönö tü, m n ld yg n b yd n rd n rt n k p,mn k md bilb y k ld m. Ündöyün d m, tilim t ngd c rm p k nd y.

Page 33: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

k rk p rçi n bulutt rg kündün k r nurl rk c lu bir tiyip, c rg küügüm tü tü. ylt k ng y b .

niyar m n C miyl rt k y t mir c ldun r zdin közdöy ld m b suud . rd nnd ul m st p turup, bir zd n kiyin çiydin n körünböy k ld .

n m nd g sim k ldim.

- C miyl ! - d p, küçümdün b rd nç k yk rd m.

ms rg n t n üstünön: " !" - d n c z c ng k köpkö s nup, mungk p b ld .

- C miyl ! - d dim m n, d bir çuu k yk p, n turg n rdumd n p tigil rdin rt ncügürdüm. Suunu suu d y, ötükçön, kiyimç n b yd n tüz suug s md , t ld tk nmuzd k ç nd r b tim , bütkön b yum c b rdi. d k y, d küçöp çurk m. Birub tt butum bir n rs ç p k tti , küü m n b p b t ld md n c rg c ld m. l

yd n, b md öydö kötörböy, b timdi m kç p, öksüp-öksüp yl p cib rdim. st md n mduupur k c tt ng n c r, k lumdu, b timdi muzd p, k ç k ng c num s lm n s nd y,

öpköm k p, çiyl r m n k md bölü üp, c n-c md n mungk p p c . Cmiyl k yk rg n ünüm d t ms rg n t n üstünön c ng rg ns p, kul md n k tp yt.

- C miyl , C miyl ! - d p, c b kt p, m n özümdün ng c n körgön k mb ttuu ki il rimn k up c tt m. M u und g , c rd yl p c tk n uçurumd , m n özüm d C miyl

süygönümdü tü ündüm.

, b lkim bul b k k zd gi m nin ng t , n rist süyüüm b n ç r!

timdi köz c suul ng n c ngim k p, d köpkö ç yin yl m. Körsö, m n u ul uçurd , c C miyl r m n k y, özümdün b k ç m m n d k up c tk n m.

ng t ms lip üygö k nimd , bizdin k dürbölöng tü üp, kimdir biröölör t t kup,p c n n. sm n zöökür b ls nç m s, k lun s yul k rm p, t ps tip k tçüdöy

n culkuntup b t:

- y, m n ytp y cürdüm b m! M mi, büt lc y rm nd çilik b lb dubu? B ltt , c tk n c rd n t ntig n it ç k kt c ç pp m m öçsün, m yli n c l

ynumd , bir k, körüngöngö lc yd n k nd n t ng b rb ybiz. tt n cigitt r, k ttik!yd uz yt d ysing!

Kuugun k ys c kk t k r n d nimd , cürögüm uu d p, muzd y tü tü. mn k mdbilb y, ld n s rt ç yin tç nd rd n rt n cügürüp turup, rd n r zddi közdöy s,st ntsiyag k tçü ç ng c tü könün körgöndö g c m t nç . n üygö k ldim d ,yl md ç kimg körsötpöy, md n t nun nup p, çümkönüp c tt m.

und n kiyin ld k nç k p-söz, k nç u k- ng b ldu. yald rd n b C miylnd p c tt :

- km k d ! B lb kim özünün n t p, t ntig n mus r m n rçip k tsin!

Page 34: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

- nu yt c ng ! mn sin k kt d ym d ! C n in li m n t mt ç kk n ötügünön bçt si d c k g !

- n mn , k -k m b r b ! - d p, d biröö k y ç t. - Üyü c k, c c k t ntig n d ! M yli, öz ub özünö, tim k y ökünüp b rm n ti r, li... Körörbüz, nd l

suluusung n n ni!

- T , S kt n rt k rdi l k yd n t pm k ?

- yt ng, k yn siçi? nd y, p yg mb rd y b n k yn ni k yd t t t n l! Özrun özü tükürgön m, m yli!

Mümkün, c z m n g özümdün murunku c ng mdi c nd y n k n tuur d ppk nd rm n... D niyard n ski in li m n t mt ç kk n ötügün m nd y k yup, l özü kim nin,n içki b yl k nç k z r nin, m n bilb nd kim bil t. C miyl D niyar m n rçip k tip,

ys z b t d n k pt rg m n ç bir i nm k tursun, k yt , l k t n mi t pt d pm. B nd , u ul m üçün k tuu k b ldum. C miyl m n k n küç-k yr ,

bil içtigi k tk nd y m özünön özü k p, ng ril tü tü. C kt k, turmu tun kintip özünün ski nugun t lk p, çukul c rd n c ng b tk b t turg nd n tü üngön s

yt. Mis , ç ng k luu t kti b n t m n mk rup k ts , l kinçi tur k lb yt d ...m d u ul s yaktuu: murunku küçünön t yg r bir k ym n b yk p k ld . B l iyn sin

ç kimg s pt tçu s, n st p c n körçü. Bir künü üygö kirip k ls m, m iyn nin közünlb y c kk p, yl p turuptur.

- M , cip ötkörüp b rçi! - d di l iyn -cipti k lç ld n k lu m n sunup c p. n r ü kürüktütöttü d , c n s p c p, özünçö süylöndü. - , rduu k linim y, çt n çt c k k r bturg n b ldung ... U ul b yd n k ld cürsö n d n g ki i b r ... K yr n C miyl ...Özüngdü özüng öltürdüng... Ç nd ng bizdi, k tting... mn üçün k tting... Bizdin üydö mn n k m

ldung ng?.. rduu C miyl ...

md n u intip turg n körüp, s y-söögüm s zd p k tti. "C k, , l rduu s!" - d p k yk pcib c zd p, t kt ldum. md kuç kt p p D niyar d n k nd y ki i n, m n k nd y

körgönümdü yt p b rip, burkur p yl m k ldi. Bir k bul sözdördü m n k ys b tim m nyt t m: ömürü ötkönçö md n köngülündö mung k lb yt b .

nts m d , m nin bul künöösüz "k lm m" bilinb y k n c k.

n köp ötpöy S k üygö k yt p k ldi. Ç n ytk nd , s rt n b yk tp m n l bd n st p, içi küptü b lup cürdü. Ir s, sm nd r m n içkilik üstündö turg nd zun

köptürgönü b r:

- n körü, k ts k tsin! C l-c ld s ms p cürüp, bir c rd çt n t t d ! K n d nr t lup c t, ç tin n ç rtm y... lt n b tuu k nd n, b b tuu r rt k.

- ng g tuur , - d p sm n c p b turg n. - Bir k nd bir k lum tiyb di d k p: tiginisinyt ç p, b rkisin ç çt n tk süyrötöt m! r b lc lumd , Tü tükkö k ti ti g , p ,

lb , k kt t ntip cürgöndür, tigig könümü spi b n... mi bir t ng k n c rim; u ul

Page 35: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ti ç kim bilb yt, ç kim b yk yt, k nd yç b nun s zb y d k ld k... C bur ngd nnç kt n mz , cigin bildirg n c k, b lb g !

nd y sözdördü ukk nd , k m k yn p, mu tumd m tüyülçü. m k ls , u ul sm ndun b tintükürüp yt r m: "B ya çöp ç kt b nd r singd n ç kp y cürgön n ... B lb , k

mz , k buzul n zöökür s nsing!" - d r m.

Bir künü üydö turup, m kt ptin dub l g üçün süröt t rt p c t m, m d m tinnd t c p turg n, bir ub tt ik rt p, üygö kupkuu b lup surd ng n S k m kirip

ldi. l m ni közdöy culkunup b sk nd , c lb y c ng n in li c rg uçup tü tü.

- Munu kim t rtk n? - d p, l ç ng b k k zd b tim sundu. K zd süröttü körgöndö üröyümuçtu: bul m nin b ya k rm nd D niyar m n C miyl k m m n t rtk n sürötüm n. r

ni l uçurd tik k nd y b lu tu. ld C miyl y, munu k ntip t p k tti n? Üydünbir c rin b kitip k yup, b yd n unutup k n g !..

- M n t rtk n m! - d dim m n.

- Bulçu, bul kim özü?

- D niyar.

- Buzukusung s n! - k lç ld n S k m süröttü m yd -m yd k p t tt d , c rg t p, iktirt c p, s rtk ç kt .

Üydün için köpkö tuncur n, sürdüü t nçt k biyl di.

- S n bilçü b ng - d p, sur bir ub tt m.

- , bilçümün.

m m cölönö k p m ni u und y k t b n köz k m n t lmirip tikt nd ,bir ç r b rm kt ç n d p:

- M n rd n sürötün d t rt m! - d dim.

m unçukk n c k, b n k luu ç yk p tömön tü ürdü.

rd t p c tk n süröttü k p, içimdi örttöp kuyk n ç y c tt m, - m yli m n bizdinüy-bülö, bizdin uruu üçün "buzuku" b yun, bir k md k ç ng ç nd kk m n k yan tt k k n

kmun, turmu tun ç ng ç nd m n r- ç yin dil ttüü b m. M nin m u ul kni ttüülügümdü ç kim bil n s, ytuug d b lb s , ntk ni b r tügül, c md ykörgön öz m d munun m nisin tü ünö b rb s .

m unçukp y tur b rdi. C b num közümö c im ril tü kön yt, c rd ç nsüröttün üzündülörü yl np suug kk ns p, k p c tt . C D niyar m n C miyl süröttöntirüü s yaktuu körgön uçur m u unç k k n n, köz ld b ya vgust tünündögügüldögön t k lip, D niyard n t m n c n p ng n nu kul ugul ns p c tt .

miyl m n D niyard n nd gusun st p, mung ngk c lm p turdum. rd n ld n

Page 36: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

tk nd gisin st nd cürögümö k yr t t lup, m n d r s yaktuu öz t m üçün k n ç uug t ym nb y b l b yl m.

- M n kuug k m! - d dim m n . - Sürötçü b um k t, sürötçünün kuusun b m, d u unu yt p k y...

Bul sözdü ytk md , m r s gu b n md st p, burkur p yl ytk d n yn, özümdü ç nd y k yr tt nd rd m. Bir k, b tk c , bul c lu m közünön

ruud y c ç rg n c k, b nd ötö k tuu k yip ytt :

- M yling, b rs ng özüng bil.. T mir k t b n s ng, r kiming r özüngörçö k t ilt plb ng rb ... Biz k yd n bil li, b lkim, sil rdiki ç nd k ç r, b lkim, sk ç tt p uç rs ng r...rk z n mi u und y b lb dubu.... kuung b rs ng özüng bil... B lkim l c kk b rg nd ,

süröt t rt p çiym n k sip s nin bil rsing... Üyüngdü, ngdi unutp , b r sur mul...

ul kündön t rt p kiçi üy özünçö bölünüp k tti. M n b ls m köp k çikp y kuug cönödüm.

Sürötçülördün m kt bin bütürüp, L ningr dd miyag önörümdü ul nt üçün d kugrg nd , m n özümdün dipl mduk i imdi t rd m. Bul dipl mduk i - köptön b ri ni t k p,

cürögümö s kt p cürgön süröt .

lb tt , sil r bul süröttö D niyar m n C miyl t rt n d s zg n ç rs ng r. ,nin l sürötümdö küzgü k ng t m n k tk n c ld , t pçul nb n in li c kc p, ld

uturl p b sk n D niyar m n n c nd sm b n k rm p, kub çtuu k c tk nmiyl ...

rd n b t ld D niyar rd n uç-k c k köyköl ön c k m ykindik... Bul c k m ykindiktkimd r C miyl m n D niyarç t yluu b lb s!..

Ir s, m nin sürötüm b rd n m kt t rt n d p, yt lb sm n, ç rdik b -b mg k m nt spi... ntk ni m n, bul süröt m n üçün düynödö ng k mb ttuu z t, ntk ni cüröktün

ng l, çk c n m n u ul sürötkö b rg nmin.

mi bir t p t cr yb luu b ls m d , k i nim yd gud y ç kp y k t, nd öz küçümönb y kümön s n r uçurl r b t. nd y uçurl rd m nin cürögümdün d - süröttögüniyar m n C miyl , r közümö u und y k körünüp, m ni özünö t rt p turg ns t. nd

süröttü k p, D niyar m n C miyl n köpkö köz yr y, r m n y bölü üp, közmö-közsüylö öm:

"K nd ys ng r sil r r, k ys c ld r m n k tip b c ng r?" Bizdin c rd m nd y k ng t ,nd y c ld ru köp: K kst nd n t rt p, lt y m n Sibirg ç yin k m ykindik! Bul kykindikti, u ul m ykindikt y z r mg kti süygön tt r c ng c rl rd , c ng turmu kuruu

üçün tt ! B lkim, sil r d l c kk k tk n ç rs ng r! nd s ng r k b lsun!..miyl , m nin lt n C miyl m, s n k tk nd , b ngd biyik kötörüp, k lç yb y, t ym nb y k ng

m n k tk nsing... r d nd ysungbu, r d c l b sk nd n t ys ngb ? C ç rç nkündörüng b bu, c m C miyl ? C öz küçüngö i nb y kümön s n kündörüng b bu, gülüm

miyl . rd nd y b ls ls zd kk b rilb , D niyard m r k p, cölön! nd D niyar

Page 37: Cemile (Cengiz AYTMATOV)

ya y süyüü, c r c k düynö, turmu cönündögü d ngizd y tögül ön c nduu nun s prsin! nd köz ld k ng t güldöp, bizdin vgust tünündögü ç nduu d bul tögüprsin! K rkp , C miyl , s c ld n, s nin c lung t y c lu, nd n kümön s !

l m n b sk nd rd k p, m n r m n s rd m. Tigin , D niyar n s p ng , d k,l C miyl köö m ni c ç t. , m n c ç m k k! , c yk n k ng t n

lun b p m n özümdün yl b m! Tuul n-öskön c r - küç kub m! M n nd n c ng türkünk t m. Süröt t rtk n b ktun r bir s n D niyard n nu ugulsun! Süröt t rtk nktun r bir sürtkön s nd C miyl n cürök tu b lsun!