Catrin Fflur Huws - gwerddon.cymru · 72 Siarad iaith yr aelwyd pan fo’r aelwyd yn anfforddiadwy...
Transcript of Catrin Fflur Huws - gwerddon.cymru · 72 Siarad iaith yr aelwyd pan fo’r aelwyd yn anfforddiadwy...
71
Catrin Fflur Huws
Siarad iaith yr aelwyd pan fo’r aelwyd yn anfforddiadwy
GWERDDONCYFNODOLYN ACADEMAIDD CYMRAEG
Cyfrol I, Rhif 3, Mai 2008 • ISSN 1741-4261
72
Siarad iaith yr aelwyd pan fo’r aelwyd yn anfforddiadwy
Catrin Fflur Huws
Yngynyddol,mae’rmaterodaifforddiadwywediennillsylwynywasg,achany
llywodraeth.1Wrthi’rUndebEwropeaiddehanguachreumarchnadoeddnewyddar
gyfertai,dawpryderonynghylchprisiautaiyngwestiwnsyddâpherthnaseddledled
Ewrop.Amlygirypryderonhynosawlcyfeiriad.Mewndinasoedd,sailypryderonywnad
ywgweithwyrallweddol,ynysectorauiechyd,addysga’rgwasanaethauargyfwngyn
gallufforddiobywynardaleugweithle.2Mewnardaloeddgwledig,llemae’rgostobrynu
tywedicynyddu’ngyflymachnagawelwydmewnardaloeddtrefol,3ceirsawldimensiwn
i’rpryderonynghylchtaianfforddiadwy,gangynnwyseffeithiauprynianttaifeltaihaf
athaigwyliauarygymuned,aceffeithiaudiweithdraagwaithtymhorolarallupobli
fforddiotai.Mewnardaloeddllemaeiaithadiwylliantyrardalynfregus,ceirelfenarall
i’rcwestiwnodaifforddiadwy,ganfodanallueddpoblifaincatheuluoeddiarosymmro
eumagwraethyncaeleffaithandwyolarddyfodolyriaitha’rdiwyllianthynny.Dymayw’r
pryderwrthgwrs,yngnghyd-destunyFroGymraeg.4Sutgellirmeithriniaithyraelwyd,lle
mae’rgostobrynuaelwydymhellytuhwnti’rhynsyddynfforddiadwy?Amcanyrerthygl
honfellyywiystyriedbethsyddwediachosiprisiautaiifodynanfforddiadwy,mesur
llwyddiantyratebioncyfredolaciystyriedsutisicrhauprisiautaisyddynfforddiadwyac
amddiffyniaitharyrunpryd.
Beth yw tai anfforddiadwy?
Ymae’rterm‘taianfforddiadwy’yngolygugwahanolbethauiwahanolbobl,gan
ddibynnuaramrywoffactoraumegisincwm,blaenoriaethauafforddofyw.Irai,er
enghraifft,golygataianfforddiadwyfodpoblynddi-gartrefamnaallantfforddioto
uwcheupen.Ieraillgolyganadywpoblyngallufforddioprynutyonibaiiddyntdderbyn
budd-daliadauganywladwriaeth.Foddbynnag,yrhynsyddwedidigwyddofewny
ddegawdddiwethafywbodcartrefiynanfforddiadwyidrwchhelaethyboblogaeth,ac
ynanfforddiadwyhydynoedpanfodauincwmcysongandeulu.Erenghraifft,mewn
ystadegauagyhoeddwydargyferLloegryn2006,canfuwydnaallaiunigolynsyddyn
1 Erenghraifft,cyhoeddwydymgynghoriaddiweddarafyllywodraethardaifforddiadwyymmisGorffenaf2007,AdranCymunedauaLlywodraethLeol, Homes For the Future: More Sustainable: More Affordable(Llundain,TheStationeryOffice),http://www.communities.gov.uk/publications/housing/homesforfuture[CyrchwydEbrill10,2008].
2 Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog,Lessons from the past, challenges for the future for housing policy: An evaluation of English housing policy 1975-2000 (Llundain,ODPM),para1.39,t.27,http://www.communities.gov.uk/publications/housing/evaluationenglish[CyrchwydEbrill10,2008].
3 AffordableRuralHousingCommission(2006),Adroddiad,t.15,www.defra.gov.uk/rural/pdfs/housing/commission/affordable-housing.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
4 Aitchison,J.,aCarter.H.(2004),Speading the word: the Welsh language 2001(Talybont,YLolfa),t.12.
73
ennillcyflogo£17,000yflwyddynfforddioprynutymewn68ycantoetholaethau.5Ceir
enghraifftarwyddocaolganBestaShucksmith,wrthgyfeirioatanfforddiadwyeddyn
ArdalyLlynnoedd:‘[I]ntheLakeDistricttheNationalParkAuthorityestimatesanaverage
housepriceof£160,000asagainstanaveragehouseholdincomeof£23,000,indicatingan
affordabilityratioof7:1’.6
YngNghymru,mae’rsefyllfayndebygolofodynllawergwaeth,ganfodcyflogauar
gyfartaleddynis,7aphrisiautaiwedicynydduyngyflymach.8Yngrynofelly,nidywtai
anfforddiadwyoreidrwyddyngolygutaisyddynanfforddiadwyiboblymaeangen
cefnogaetharnyntganywladwriaethoherwydddiweithdraneuanallueddiweithio,ond
taisyddynanfforddiadwyiboblnaddylentyngyffredinolfodaganawsterausylweddol
i’wrhwystrorhagcaelmynediadi’rfarchnaddai.Dyma’rrheswmfellypahamfod
fforddiadwyeddtaiyndenugymaintosylw.
Paham fod tai yn anfforddiadwy?
Crynswthanfforddiadwyeddyfarchnaddaiywbodygalwamdaiynuwchna’r
ddarpariaeth.9Ceiramryworesymauamhyn.Yngyntaf,maesawlpolisiganyllywodraeth
drosypummlyneddarhugaindiwethafwedicyfynguarargaeleddtai,gangynnwys
cyfyngiadaucynllunio,yrhawlibrynutaicyngoradadreoleiddiomorgeisi,aganiataodd
iboblfenthycamwyoarianganfenthycwyrmorgais,ganalluogigwerthwyr,felly,igodi
prisiauuwchamdaiarwerth.Ynystodyruncyfnod,maeadeiladwaithcymdeithasol
wedinewidhefyd,gydamwyoboblynbywareupennau’uhunain,mwyodeuluoedd
unrhiant,amwyoboblsyddyngweithio’nbello’ucartrefi,ganbreswylioynagosachat
eugweithleynystodyrwythnos,adychwelydateuteuluoeddambenwythnosau.Golyga
hynfodniferyraelwydyddwedicynyddu,acfellyhefydyrangenamdai.
5 BramleyG.,aKarley,N.K.(2005),‘HowmuchextraaffordablehousingisneededinEngland?’,HousingStudies20:5,t.690.
6 Best,R.,aSchucksmith,M.(2006),Homes for Rural Communities, ReportoftheJosephRowntreeFoundationRuralHousingPolicyForum,t.7,http://www.jrf.org.uk/bookshop/eBooks/9781859354933.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
7 LlywodraethCynulliadCymru(2006),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,Adroddiadymchwilcyfiawndercymdeithasol,t.6,AYCCA1/06/(Caerdydd,LlywodraethCynulliadCymru),http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
8 ErenghraifftmewnpedairoAwdurdodauLleolyngNghymrucafwydcynnyddodros10ycantmewnprisiautaiynyflwyddynAwst2006-Awst2007,gydaphrisiautaiyngNgheredigionwedicynydduo18.4ycant–1.7ycantynfwyna’rcynnyddawelwydmewnprisiautaiynLlundainynystodyruncyfnod.GwelerLandRegistry(2007),LandRegistryHousePriceIndexAugust2007,http://www.landreg.gov.uk/assets/library/documents/hpir0907.pdf[CyrchwydTachwedd8,2007].Ershynmae’rfarchnaddaiwedibodynfwysegurondparhawniweldcynnyddsylweddolymmhrisiautaiCaerffili,SirGaerfyrddin,Gwynedd,YnysMôn,MerthyrTudfulaChastellNeddPortTalbot.GwelerLandRegistry(2007),LandRegistryHousePriceIndex,April2008,http://www.landregistry.gov.uk/www/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3gfN1MTQwt381DL0BBTAyNjY0cTE19PQwN3M6B8JB55A2J0G-AAjoR0-3nk56bqF-SGRpQ7KioCALdDEtQ!/dl2/d1/L2dJQSEvUUt3QS9ZQnB3LzZfTEY1NDE4RzdVOVVUNTAyMzNBNDRNSTEwRzU![CyrchwydEbrill10,2008].
9 Hickey,S.,aBest,S.(2005),‘TheBiteafterBarker:notsohardtoswallow’,Journal of Planning and Environment Law1422–30,t.1423.
74
Ersysaithdegau,cafwydchwyddhefydynyfarchnadprynu-i-osod,acmaehynwedi
bodynffactorarallsyddwedirhoipwysausylweddolaryfarchnaddai,ganiboblweld
yfarchnadhonfelcyfleifuddsoddiagwneudelw.10Ynallweddol,erbodyffactorauhyn
wedieffeithioarbrisiautailedledCymruaLloegr,teimlireuheffeithiauynwaethmewn
ardaloeddgwledig,llemaestocllaiodaiargaeli’wprynu.
Mewnardaloeddgwledighefyd,ceirffactorauychwanegolsyddwedieffeithioarallu
poblifforddioprynuty.Peroddychwyddiantymmhrisiautaiynydinasoeddibobl
o’rardaloeddhynnysymudifywiardaloeddmwygwledig,lletueddaprisiauifodyn
rhatach.CeirysylwcanlynolganBestaShucksmitherenghraifft:
Thosemoving,inparticular,fromLondonandtheurbanisedSouth-East
canout-bidthoseearningalivingintheneighbouringregions;andthe
managerialandprofessionalclasses–whetherinretirementorwhether
commutingtotownsnearby–havedisplacedtheruralworkingclasses.11
Irai,taihaf,taigwyliauacailgartrefiyw’ratyniaddrosbrynutaimewnardaloedd
gwledig,traboeraillyngweldcyfleiosgoibywydyddinasermwyngwireddubreuddwyd
ofywydywlad.Ymaeardaloeddgwledigsyddofewncyrraeddhawddibriffyrddneui
ddinasoeddmawrionynarbennigoatyniadolganalluogipoblifywynywladagweithio
ynyddinas.Canlyniadhynywbodprisiautaimewnardaloeddgwledigwedicynydduar
raddfallawercyflymachnagmewnardaloeddtrefol.12
Ffactorarallsyddwedieffeithioarbrisiautaimewnardaloeddgwledigarraddfa
ehangachnagardaloeddtrefolyw’rwasgfaynysectortaicyhoeddus.Arraddfa
genedlaethol,mae’rhawlibrynutaicyngorodanDdeddfTai198513a’rhawligaffaeldan
DdeddfTai199614(hawliausyddbellachwedieudiddymudrosdro)15wedigolygufody
taisyddynparhauifodargaelynysectorgyhoeddusynamlyndaimewncyflwrgwael.
Mewnardaloeddgwledig,lleroeddllaiodaisectorgyhoeddusargaeligychwyn,mae’r
gweddilloli’nllawermwytrawiadol.16
Hefyd,mewnardaloeddtrefol,lliniarirychydigareffeithiauprisiauuchelardaidrwy’r
sectorrhentupreifat.Nidywhynargaeli’rfathraddaumewnardaloeddgwledig,a
10 Barker,K.(2004),ReviewofHousingSupply,Delivering Stability – securing our future housing needs,www.hm-treasury.gov.uk/consultations_and_legislation/barker/consult_barker_index.cfm[CyrchwydEbrill10,2008].
11 Best,R.,aSchucksmith,M,.(2006),Homes for Rural Communities..ReportoftheJosephRowntreeFoundationRuralHousingPolicyForum,t.4.http://www.jrf.org.uk/bookshop/eBooks/9781859354933.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
12 AffordableRuralHousingCommission(2006),Reportt.15,www.defra.gov.uk/rural/pdfs/housing/commission/affordable-housing.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
13 1985c.68.14 1996c.52.15 GorchymynTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodedigaRhanbarthau
Dynodedig)(Cymru),2003[OS2003Rhif.54].GorchymynTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodedigaRhanbarthauDynodedig)(Diwygio)(Cymru),2003,Rhif.1147.
16 LlywodraethCynulliadCymru(2005),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,t.6,http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
75
dengysyrystadegaumaillaiodaiyndairhentmewnardaloeddgwledig,17gyda’r
canlyniadnadyw’rfarchnadrentuyngallucyfrannuatddatrysybroblem,fely’igellir
mewndinasoeddmawrion.
Hefyd,erbodgallu(apharodrwydd)poblifenthycaarianwedicynyddu’nsylweddol
mewncenhedlaeth,ceirgwahaniaethaudaearyddolyngngalluymarferolpoblifenthyca
mwyoarian.18Mewnardaloeddgwledig,ersedwiniadydiwydiantamaethyddol,ymae’r
economilleolynddibynnolardwristiaeth–sectorgyflogaethansicr,iseleidâl,tymhorola
chydaondyrychydiglleiafostrwythurgyrfaol.19Anoddiawnydywmewnsefyllfao’rfath
igaelbenthyciadargyfermorgais,acfellyerbodcaniatáubenthyciadauuwchwedi
arwainatgynyddmewnprisiautai,nidyworeidrwyddwedicynorthwyopoblsyddynbyw
mewnardaloeddgwledigigaelmynediadi’rfarchnaddaileol.
Ynyrunmodd,erbodcyfyngiadauarganiatâdcynlluniowediperigwasgfayn
genedlaetholynyniferodaiaadeiledir,ymae’rpwyslaisaroddirarailddatblygutirsydd
wedieiddatblyguo’rblaen(safleoedd‘brownfield’)wediperimaimewnardaloedd
trefolyradeiledirymwyafrifodai,gydagychydigiawnogyfleoeddargyferdatblygiadau
adeiladumewnardaloeddgwledig.Unwaitheto,effaithhynywiachosiytaisyddwedi
eulleolimewnardaloeddgwledigifodynllawermwygwerthfawr,acfellymae’ucostyn
cynyddu.
Foddbynnag,erbodycyfuniado’rffactorauhynwedipericynnyddcyffredinolmewn
prisiautai,bumoddlleihau’reffaithgymunedolmewnardaloeddtrefoloherwydd
marchnadrentuffyniannus.Mewnardaloeddgwledig,foddbynnag,niellirdibynnuar
argaeleddtaiarrentynyrunmodd.20
Effeithiau anfforddiadwyedd
Erbodcanlyniadaui’runigolynobeidiogallufforddioprynuty,ymaeanallueddpobli
brynutaihefydyneffeithio’nehangachargymdeithas.Erenghraifft,lleprynirtaimewn
ardaloeddgwledigargyfertaigwyliauathaihaf,ceireffaithandwyolarwasanaethau
lleolgannadywperchnogiontaigwyliauyndefnyddiogwasanaethaumegisyrysgolleol,
acondyndefnyddiosiopaulleolathrafnidiaethgyhoeddusynachlysurol.Canlyniadhyn
ywbodparhadgwasanaethauo’rfathdanfygythiad.Amlygiryrymdeimladhwnmewn
anerchiadganTimFarronA.S.,AelodSeneddoldrosetholaethWestmorlandandLonsdale
ynArdalyLlynnoedd,iDy’rCyffredin.Dywed:
Peoplewho,hadtheybeenfirst-timebuyersadecadeago,wouldhave
beenabletoaffordamortgageforastarterhome,haveabsolutelyno
chanceofdoingsonow.Thosepeopledooneoftwothings:theyeither
17 LlywodraethCynulliadCymru(2005),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,t.6.http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
18 Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog(2005),Lessons from the past, challenges for the future for housing policy: An evaluation of English housing policy 1975-2000,Atodlen(Llundain,ODPM).
19 LlywodraethCynulliadCymru(2005),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,t.6,http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008.]
20 Ibid.
76
leavetheareaortheyentertherentedmarket,bothofwhichhaveseriously
damagingeffectsonourlocalcommunities.South Lakelandcurrentlyloses27
percentofitsyoungpeople,nevertoreturn.Notonlyisthatheart-breaking
forlocalfamilies,itisalsodisastrousfortheeconomyandforsociety,stripping
ourtownsandvillagesoftalentandenergy,reducingtheskillsbase,reducing
thebirthrate,leadingtofallingschoolrollsandleachingthelifebloodfrom
ourcommunities...Excessivesecondhomeownershippusheshouseprices
evenfurtherbeyondthemeansoflocalpeopleandremoveshomesthat
wouldotherwisebe,andindeedoncewere,inthehandsoflocalfamilies.
Theimpactonourcommunityofexcessivesecondhomeownershipis
crippling,becausethelossofpropertiestothesecondhomesectorthreatens
thesurvivaloflocalbusinesses,schoolsandpublictransport,aswellasother
services.21
Effaitharalli’rsefyllfallemaeprisiautaiynanfforddiadwyywcreuanghydbwyseddyn
nemograffegoedranyboblogaeth.Nidywprynwyrifaincsyddynprynutyamytrocyntaf
yngallufforddiobywyneucynefinoedd.Canlyniadhynywardaloeddwedi’upoblogi
ganboblogaethsyddynheneiddio,ondllenadoesfframwaithogefnogaethdeuluol
llecaiffyrhenoedgefnogaethganeuteuluoedd.Ceireffaithhefydarygenhedlaeth
iau.Gannadydynthwythau’ngallubywynagosateuteuluoedd,caiffyrhwydwaith
ogefnogaethgymdeithasoleiwanio,ganarwainatunigeddachymunedauarchwâl.
Ganhynny,gwelwnfodtaianfforddiadwyyncaeleffaithytuhwntisefyllfa’runigolyn:
ceiroblygiadauhefydi’rgymdeithasgyfanwrthidaisyddynanfforddiadwyirai,beri
gwasgfamewngwasanaethaui’rgymdeithasgyfan.Niellirfellyanwybyddu’rffenomeno
daianfforddiadwyfelrhywbethsyddyneffeithioarsector‘arall’ogymdeithas–teimlirei
effeithiauarraddfallaweriawnhelaethach.
Canlyniadaralli’rsefyllfallemaeprisiautaiynanfforddiadwyywigreuanghydbwysedd
ynnemograffegoedranyboblogaeth.Nidywprynwyrifaincsyddynprynutyamytro
cyntafyngallufforddiobywyneucynefinoedd.Canlyniadhynywardaloeddwedi’u
poblogiganboblogaethsyddynheneiddio,ondllenadoesfframwaithogefnogaeth
deuluolllecaiffyrhenoedgefnogaethganeuteuluoedd.Ceireffaithhefydary
genhedlaethiau.Gannadydynthwythauyngallubywynagosateuteuluoedd,caiffy
rhwydwaithogefnogaethcymdeithasoleiwanio,ganarwainatunigeddachymunedau
archwâl.
MewnardaloeddmegiscefngwladCymrumaecanlyniadychwanegoli’rsefyllfallemae
prisiautaiymhelluwchlawcyflogaulleol,sefyreffaithandwyolargymunedaullemaeiaith
leiafrifolynparhauifodyniaithnaturiolygymdeithas.Yneugwaitharoroesiadieithoedd
lleiafrifol,cyfeiriaAitchisonaCarter22atbwysigrwyddcaeltrwchosiaradwyrermwyn
sicrhauparhadiaithfeliaithnaturiolygymuned.Awgrymirfodcymunedaullesiarediriaith
gandros80ycanto’rboblogaethyndebygolofodyngymunedaulledefnyddiryriaith
21 HansardHC,October27,2005,col.508–9.22 Aitchision,J.,aCarter,H.(2004),Spreading the Word: The Welsh Language 2000(Talybont,Y
Lolfa),t.37.
77
honnofeliaithnaturiolygymuned,acmae’nanoddiboblnadydyntynsiaradyriaith
honnofodynrhano’rgymunedonibaieubodynmeithrinyriaith.
Lledisgynyganranosiaradwyriffigwrrhwng60ac80ycant,foddbynnag,ytebygrwydd
ydywi’riaithhonnogollieichadernidfeliaithygymuned,acheirllaioanogaethi’rrheiny
nadydyntynsiaradyriaithi’wdysgu.Nidoesi’riaithhonnoyrun‘cyfalaf’yngymdeithasol
–nidyw’riaithyngalluprynucymaintofantaisgymdeithasol,acfellydilynirycwympyng
nghanranysiaradwyrgangwympynyniferoeddsyddyndewistrosglwyddo’riaithi’w
plant,neusyddyndewisdysgu’riaith.Effaithhynywcreupatrwmogolliiaith–ceirllai
osiaradwyr,acfellyllaioanogaethiarddelyriaith,acfellyceirllaiosiaradwyr,acfelly
ymlaen.Dyma’runionbethsyddwedidigwyddynardalDwyforyngNgogleddCymru.Yn
ôlystadegau’rcyfrifiadau,yroedd89ycantoboblogaethDwyforym1981ynsiaradwyr
Cymraeg,acroedddros80ycantosiaradwyrCymraegmewndegallano’rtairardal
arddeg.Erbyn2001,dimondmewndwyardalyceir80ycantneufwyo’rboblogaeth
syddynmedru’rGymraeg.23Felly,gwelwnfoddyfodolyGymraegfeliaithnaturioly
gymunedynedrychyndduiawn.Ynyruncyfnod,gwelwydtwfmewnmewnfudwyri’r
ardaloherwyddatyniadylleoliad,aphrisiautaiaoeddyngryndipynynrhatachna
thaiawerthidmewnardaloeddtrefol,athaiaoeddarwerthmewnardaloeddgwledig
cyffelyb.24Drwyi’rGymraeggollieichadarnlefeliaithnaturiolygymuned,collirhefydyr
ymarfero’iharddel,ganarwainatamharodrwyddcynyddoli’wdefnyddiomewnparthau
eraillmegisaddysg,asefyllfaoeddmegisachosionllysagwasanaethaucyhoeddus,llebu
ymdrechioniehanguparthau’riaithGymraegdrwygyflwynodarpariaethddwyieithog.
Gwelwnfellyfodtaisyddynanfforddiadwyarraddfaleolhefydyngallucreusefyllfao
ansefydlogrwyddieithyddolacnaddadleconomaiddynunigyw’rddadloblaidsicrhau
cartrefifforddiadwyarraddfaleol.
Atebion cyfredol
Prifffrwdyrymatebi’rsefyllfallemaetaiynanfforddiadwyywdarparucynlluniautai
fforddiadwy,syddarwahâni’rfarchnaddai.Hynnyyw,derbynnirnadywtaiaryfarchnad
agoredynfforddiadwy.Erenghraifft,dywedyComisiwnarDaiFforddiadwymewn
ArdaloeddGwledig:
Thegovernment’sdraftdefinitioninPlanningPolicyStatement3statesthat
affordablehousingisnon-market housing providedtothosewhose needs are not met by the market.
a:
Markethousing.Housingsoldontheopenmarket.Markethousingwillnot
meettheaffordablehousingdefinition.
23 CanolfanYmchwilEwropeaidd.ArdrawiadIeithyddolhafanPwllheli:AdroddiadTerfynol(2005),t.8,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/777/ADRODDIAD_TERFYNOL_HAFAN_5_MAI1.doc[CyrchwydEbrill10,2008].
24 LlywodraethCynulliadCymru(2006),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,Adroddiadymchwilcyfiawndercymdeithasol,t.4,AYCCA1/06/(Caerdydd,LlywodraethCynulliadCymru),http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
78
Erbodamrywowahanolfodelauargyferdarparutaifforddiadwy,erenghraifft
HomeBuy25a’rCynlluniauGweithwyrAllweddol,26yrhynsyddwrthwraiddpobuno’r
cynlluniauywbodCymdeithasauTaiynariannurhano’rgostobrynuty(30ycantfel
arfer27–erygallybenthyciadfodgymainta50ycant,megisyngnghynllunCymorth
prynuCymdeithasTaiEryri28),trabo’rprynwrynariannu’rgweddillgydachynilionneu
fenthyciadmorgais.UnffurfarhynywbodyGymdeithasDaiynrhoibenthyciadoariani’r
prynwrsyddyngyfwerthâchyfranogostprynu’rty.Panwerthiryty,rhaidad-dalu’rarian
afenthycwydganyGymdeithasDai,ermwyngalluogi’rGymdeithasiariannumwyodai
fforddiadwy.Ymodelarallsyddynbodoliyw’rmodellledaw’rprynwra’rGymdeithas
Daiyngyd-berchnogiondrosytyfforddiadwy.Byddyprynwryntalurhenti’rGymdeithas
Dai,ahefydyntalu’rad-daliadauarfenthyciadarforgais.29Gallytaiabrynirddodostoc
gyfredolyGymdeithasDai,neugallantfodyndai(newyddneuail-werthiannau)syddar
wertharyfarchnadagored.Foddbynnag,yrhynsyddynamlwgo’rddaufodelywbod
taisyddarwertharyfarchnadagoredynrhyddrudonibaii’rprynwrdderbyncymorth
ganyGymdeithasDai.
Erbodymesurauhynwedigalluogipoblibrynutai,mesurautymorbyrydyntyny
bôn.Gallantgynorthwyo’rgenhedlaethgyntafobrynwyribrynuty,ondnidyw’n
systemgynaliadwy.Wrthi’rgostobrynutygynyddu,cynydduhefydwnaiffygosti’r
prynwr,abuaniawnydawygosti’rprynwrynanfforddiadwy,ergwaethafcyfraniady
GymdeithasDai.Erenghraifft,panoeddcyfartaleddprisiautaiynllaina£100,000,yna
golygaicyfraniado30ycantogostypryniantganGymdeithasDai,fod£70,000ynswm
fforddiadwyi’rprynwreigyniloneueifenthyca.Foddbynnag,gydaphrisiautaibellach
yncostio£185,61630golygacyfraniado30ycantganGymdeithasDaifodynrhaidi’r
prynwrganfod£129,931ermwyngalluprynuty.Hynnyyw,onibaifodyGymdeithas
Daiyncyfrannucyfranhelaethachogostypryniant,ymaetaiaallaifodwedibodyn
fforddiadwybummlyneddynôl,bellachynanfforddiadwy.Foddbynnag,osywcyfraniad
yGymdeithasDaiynhelaethach,ynamae’rswmsyddynrhaideiad-dalupanwerthiryty
hefydynmyndifodynuwch.
Ychwanegiratyreffaithhyndrwyidaifforddiadwyfodarwahâni’rfarchnaddai,ond
wedi’udiffiniogangyfeirioatyfarchnadgyffredin.Dyma’rsefyllfadebygol.Ymaeprynwr
ynprynutyfforddiadwygydachymorthmorgaisachyfraniadganGymdeithasDai.
25 LlywodraethCynulliadCymru,HomeBuy: Arweiniad i Ymgeisgwyr yng Nghymru,http://new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/homebuyguide/guidew?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
26 Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog,AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),Key Worker Living,http://www.communities.gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/homebuy/keyworkerliving/[CyrchwydEbrill10,2008].
27 LlywodraethCynulliadCymru,Homebuy. Arweiniad i Ymgeiswyr yng Nghymru,http://new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/homebuyguide/guidew?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
28 CymdeithasTaiEryri(2008),CymorthPrynu,http://taieryri.co.uk/cymraeg/looking_for_home/homebuy.aspx[CyrchwydEbrill10,2008].
29 LlywodraethCynulliadCymru(2006),Y Pecyn Cymorth Tai Fforddiadwy,http://newydd.cymru.gov.uk/docrepos/40382/sjr/housing/affordablehousingtoolkite?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008.]
30 FfigurauganGofrestrfaTirEiMawrhydi,http://www.hmlr.gov.uk/[CyrchwydEbrill10,2008].
79
Ymhenamser,penderfynasymudty,erenghraifftoherwyddfodeianghenionwedinewid
wrthiddonewidofodynunigolynifodynbenteulu.Panddigwyddhynny,rhaidi’rprynwr
ad-dalucyfraniadyGymdeithasDai,syddyngolygunaallwireddullawnwerthytydrwy’i
werthu.Canlyniadhynywnaallfforddioprynutysyddarwertharyfarchnadagored.
Rhaididdofellybrynutyfforddiadwyarall–syddynrhwystro’railgenhedlaethoddarpar-
brynwyrrhagcaelmynediadi’rfarchnaddai.Aryllawarall,onibaibodyGymdeithas
Daiyngalluadennilleifenthyciadi’rprynwr,niallfforddiocynnigbenthyciadHomeBuy
i’railgenhedlaethobrynwyr.Gwelwnfellymaidimondygenhedlaethgyntafobrynwyr
agefnogirganysystembresennolosicrhaufforddiadwyedd,achannadydynthwy’n
debygoloallucroesiimewni’rfarchnadagored,nidoesmoddrhyddhautaifforddiadwy
argyferyrailgenhedlaethobrynwyr.Ynanffodus,ymddengysfodypatrwmhwnyn
debygolobarhau,gani’rllywodraethbarhauigefnogicynlluniausyddynparhauiddilyn
trywyddcyd-bryniantganyprynwra’rCymdeithasauTai,ondgydamwyogyfleoeddi
fenthygarianganfenthycwyrmorgeisi.31Foddbynnag,feladrafodwydynghynt,ymae
llaweriawnynanosi’runigolionsyddynddibynnolarwaithtymhorolsicrhauariangan
fenthycwyrmorgeisiac,wrthgwrs,felawelwydynygorffennolgallberiiwerthwyrofyn
prisiauuwchamdai,acfellycreumarchnaddaisyddynfwyfwyanfforddiadwy.O’r
herwydd,sicrhauparhadadwysâdybroblemawna’rmesurautaifforddiadwycyfredol
ynhytrachna’udatrys.
Ynogystalâmesurauargyfertaifforddiadwy,mewnrhaiardaloeddceirdimensiwnlleoli’r
cwestiwnodaifforddiadwy.Ermwynsicrhaufodtainidynunigynfforddiadwy,ondhefyd
ynfforddiadwyarraddfaleol,cyfyngirargaeleddtaifforddiadwyibobladdiffinnirfelpobl
leol,sefpoblsyddynbywneuyngweithioofewnyrardal,neuboblsyddamddychwelyd
i’rardal.Erenghraifft,ynNodynCyngorTechnegolLlywodraethCynulliadCymrudiffinnir
poblleolfelaganlyn:
- aelwydydd sydd yn yr ardal eisoes ac y mae arnynt angen llety ar wahân yn yr ardal;
- pobl sy’n darparu gwasanaethau hanfodol wrth eu gwaith ac y mae angen iddynt fyw
yn nes at y gymuned leol;
- pobl sydd â chysylltiad teuluol neu gysylltiadau â’r gymuned leol ers tro;
- pobl sydd wedi cael cynnig swydd yn yr ardal leol ac y mae angen tai fforddiadwy
arnynt.32
Defnyddirmesurauo’rfathynarbennigmewnardaloeddgwledig,llenaellirdiwallu’r
angenamdaidrwyganiatáumwyogynlluniauadeiladu,ganfoddyheadhefydi
warchodyramgylcheddnaturiol.YnyParciauCenedlaetholacArdaloeddoHarddwch
31 AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),Homes for the future: more affordable, more sustainable,http://www.communities.gov.uk/documents/housing/pdf/439986[CyrchwydEbrill102008].
32 LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.2,CynllunioaThaiFforddiadwy,t.12,paragraff10.16,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
80
NaturiolArbennigynenwedig,ceirdyletswyddiwarchodyramgylchedd,33acfellyceir
cyfyngiadauarygalluiadeiladumwyodai.Serchhynny,ystyriryrangenigadwpobl
leolofewnardaloeddeumagwraethfelblaenoriaeth.Ganhynnydefnyddirysystem
oglustnodiardaloeddfelsafleoeddeithriediggwledig34ermwynrhoiblaenoriaethyny
farchnaddaiibobladdiffinnirfelpoblleol.Defnyddiwydyfecanwaithhongydachryn
lwyddiantmewnardaloeddmegisParcCenedlaetholDyffrynnoeddSwyddEfrog35
arhannauoDorset.MabwysiadwydymodelhwnyngNghymruymMholisiCynllunio
Cymru36acfeallfodynfforddosicrhaufodpoblleolyncaelrhywfaintoflaenoriaeth
ynyfarchnaddai,acohynny,cyfleibarhadcymunedaullesiarediryGymraegfeliaith
naturiolygymunedgandrwchyboblogaeth.Erenghraifft,nibyddCyngorSirGwynedd
yncaniatáudatblygiadonibaiiddogynnwysamodynunolagadran106DeddfCynllunio
GwladaThref1990,syddynmynnufodcanrano’rtaiaadeiladiryndaifforddiadwya’u
bodyncaeleucynnigarwerthibobllleolcyniddyntgaeleucynnigarwerthifarchnad
ehangach.37Nichaiffcynlluniauargyferadeiladutaieuderbynonibaentyndiwallu
anghenionpoblleolamdai.Cedwirrheolaetharbrisiautai,felly,oherwyddbodrhaidi
werthwyrgwerthutaiibreswylwyrlleol.
Foddbynnag,ymahefydceircyfyngiadauymarferolarallu’rmecanweithiauhynisicrhau
bodyddarpariaethodaifforddiadwyiboblleolyncyfatebi’rgalw.Dimonddegycant
obobdatblygiadnewyddsyddyngorfodbodynfforddiadwyiboblleol.38Foddbynnag,
gydachyfyngiadauynyParciauCenedlaetholarfaintowaithadeiladunewyddsyddyn
galludigwydd,achydagondcanranfechano’rtaiaadeiladiryngorfodbodargyfer
poblleolacynfforddiadwy,gwelwnmaicamaubychainiawnagymeririsicrhauygall
poblfforddio,mewngwirionedd,iarosynardaloeddeumagwraeth.Ynwir,mewnardal
33 DeddfParciauCenedlaetholaMynediadi’rWlad1949,(1949,c.96a6,aDeddfyWladaHawliauTramwy2000,(2000),c.37a82.
34 AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),DatganiadPolisiCynllunio3,www.communities.gov.ukpub/911/PlanningPolicyStatement[CyrchwydEbrill10,2008].
Diffinnirsafleoeddeithriediggwledigfelaganlyn: Dylaisafleoeddeithriediggwledigfodynfach(felydiffinnirhynny’nlleolynycynllun
datblygu),argyfertaifforddiadwyynunigacardirmewnaneddiadaugwledigsy’nbodolieisoesneuardirsyddamyffinâhwy,acnafyddai,felarall,yncaeleiryddhauargyfertaiaryfarchnadagored.Dylai’rtaifforddiadwyaddarperirarsafleoeddo’rfathddiwalluanghenionpoblleol…ambythadylentgyfrifatnifercyffredinolytaiaddarperir.
LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.2:,CynllunioaThaiFforddiadwy,t.10,paragraff10.13,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
35 YorkshireDalesNationalParkAuthority,LocalOccupancyCriteria,www.yorkshiredales.org.uk/local_occupancy_criteria[CyrchwydEbrill10,2008].
36 LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.2:CynllunioaThaiFforddiadwy,t.12,paragraff10.16.http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
37 CyngorSirGwynedd(2008),CytundebCyfreithiolAdran106,TaiFforddiadwyCyngorGwynedd,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/901/Crynodeb_o_Gytundeb_106_Tai_Fforddiadwy.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
38 YorkshireDalesNationalParkAuthority(2006,Yorkshire Dales Local Plan, www.yorkshiredales.org.uk/yorkshire_dales_local_plan_2006_-_final.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
81
wledig,ynenwediglleceircyfyngiadauaradeiladu,efallaifodclustnodiuntyymhob
degfeltaiargyferpoblleolyngolygumaiondunneuddauodaiymhobardalfyddyn
daiargyferpoblleol.Dymasyddyndebygoloddigwyddgydachynlluniautailleolyng
Nghymru,ynenwedigmewnardaloeddmegisParcCenedlaetholEryri–yrunionardallle
ceirytrwchosiaradwyrCymraegymaeeiangenisicrhauparhadiaithfeliaithnaturiol
ygymuned.Annhebygolfellyywifesurauo’rfathsicrhauparhadtrwchosiaradwyr
Cymraegmewnardaloeddllemaedyfodolyriaithynsigledig.
Caiffymecanweithiaueubeirniaduhefydameibodyngymharolhawddisicrhaueithriad
rhagygofynionodaifforddiadwyathaiiboblleol,oherwyddamwyseddynyrheolau
ynghylchpabrydymae’nrhaidiadeiladwrddarparutaifforddiadwy,afaintodai
fforddiadwysyddyngorfodbodynrhano’rdatblygiad.39Ganhynny,maesicrhaueithriad
rhagydyletswyddiadeiladutaifforddiadwyyngampoblogaiddganddatblygwyr
taisyddynymwybodoleibodynllaweriawnmwymanteisioliddyntddatblygutaiary
farchnadagoredynhytrachnagargyferysectortaifforddiadwy.Gallanthefydfanteisio
areconomïaugraddfaganeibodynllaweriawnrhatachiadeiladuuntymawr,syddyn
anfforddiadwyi’rrheinysyddynbrynwyramytrocyntaf,nagydywiadeiladudaudyllaia
allaifodofewncyrraeddariannolargyferyprynwrifanc.40
Hydynoedlleadeiladirdatblygiadnewyddodai,amlygirpryderonganFynnac
Auchinloss41fodyrangenineilltuotaifeltaifforddiadwyyndebygologaeleffaithandwyol
argostautaiaryfarchnadagored.Eglurant,eridaiddodynfforddiadwyargyferun
sectoro’rgymuned,dôntynanfforddiadwyisectorarallo’rgymuned,sectorsyddynbyw
arincwmcymharolfychan,42ondsectornadyw’ngymwysialluprynutaifforddiadwyac
syddfelly’ngorfodprynuaryfarchnadagored.Foddbynnag,ofewnyfarchnadagored
maeprisiauwedicynydduermwyngalluogi’radeiladwyriadennillycolledionelwsydd
wediCodioherwyddydyletswyddiwerthurhaio’rtaiambrisfforddiadwy.Crëirhaeno’r
boblogaethnadydyntyngalluprynutaifforddiadwynathaiaryfarchnadagored.
Nidyw’rmesuraucyfredol,felly,ynsicrhaufforddiadwyeddgynaliadwy.Eithriadprinyw’r
personsyddyngallumanteisioarymecanweithiauiddiwallu’rangenamdaisyddyn
fforddiadwyiboblleol.Unwaithetoteimlirhynynwaethmewnardaloeddgwledig,gan
fodysafleoeddsyddynaddasargyferdatblygutaiyndueddolofodynfychanoran
maint,acfellytueddiriymwrthodrhageudatblyguoherwyddnafyddmoddadeiladu
digonodaiisicrhaufodytaiawerthiraryfarchnadagoredyngwrthbwyso’rgosti’r
adeiladwroddarparutaifforddiadwy.
Ynycyd-destunCymreig,effaithhynywnaallpoblfforddiobywynardaleumagwrfa,
acoganlyniad,niamddiffynnirytrwchoboblogaethaamlygirganCarter43syddyn
39 Fyn.,L,acAuchinloss,M.(2003),‘TheProvisionofAffordableHousingonShelteredHousingDevelopments’,Journal of Planning and Environmental Law,t.141.
40 Johnston,E.(2003),Asgwrn Cynnen: Tai Fforddiadwy yng Nghymru Wledig(Caerdydd,IWA),t.9.41 Fynn.L,acAuchinloss,M.,op cit..42 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwrJones,M.(2002),‘DeliveringAffordableHousingthrough
Planning:ExplainingVariablePolicyUsageacrossRuralEnglandandWales’,Planning Practice and Research 17,4,t.465–83.
43 Aitchision,J.,aCarter,H.(2001),op cit.,t.37.
82
angenrheidiolermwynsicrhauparhadiaithfeliaithnaturiolygymuned.Trownfellyatsuty
gellirnewidysefyllfaergwell.
Atebion – tri cham at dai fforddiadwy
Ynyrerthyglhon,gwelwydmaiprifwendidau’rsystembresennolywidaifforddiadwyfod
arwahânidaiarwertharyfarchnadagored,abodtaifforddiadwyathailleolondyn
cynrychiolicyfranfychano’rtaisyddargaeli’wprynu.Oganlyniadnidyw’rcyflenwad
odaifforddiadwyyncyfatebâ’rgalw,acfellydrwywneudtaiynfforddiadwyiunsector
ogymdeithas,dôntynanfforddiadwyisectorarallsyddyngorfoddibynnuaryfarchnad
agored.Ganhynny,ycamcyntafywinormaleiddiofforddiadwyedd–hynnyywdrwy
ehanguarycyflenwadodaifforddiadwy.Gellircyflawnihynynrhannoldrwyehanguar
ymecanweithiaupresennol.Erenghraifft,arsafleoeddbychan(megissafleoeddsyddi
gynnwysdegtyneulai–sefyrhynsyddyndebygolarsafleoeddmewnpentrefigwledig),
feellirmynnufodpobtyawerthirynfforddiadwy.44Byddaihynohono’ihunanynsicrhau
fodmwyodaifforddiadwyargael,athrwygyplysufforddiadwyeddgydachamauiroi
blaenoriaethiboblleol,felageirymMharcCenedlaetholDyffrynnoeddSwyddEfrog,
gellirsicrhaufodmwyogyfleiboblalluparhauifywynardaleumagwraeth.
Ynail,dadlGallentet al45ywfodganyrawdurdodaulleolhefydrôlallweddolynyfenter
osicrhaufodmwyodaifforddiadwyargael,ganfodmoddiddyntfodynfwycadarn
drwyfynnufodadeiladwyrynadeiladutaifforddiadwy.46Awgrymantfodadeiladwyryn
galluosgoiamodauynghylchadeiladutaifforddiadwydrwyddadlaufodadeiladutai
argyferyfarchnadagoredynwellnapheidioadeiladuogwbl.Foddbynnag,yrhyna
adeiladirywtaimawrionsyddynmanteisioareconomïaugraddfa,acfellyyndainad
ydyntynaddasosafbwyntmaintnaphrisargyferysawlsyddyncanfodfodprisiautaiyn
anfforddiadwy.Ganhynny,ycamcyntaftuagatsicrhautaifforddiadwyywiadeiladu
mwyodaisyddynwirioneddolfforddiadwyacsyddyndiwalluanghenionysawlsyddyn
methucaelmynedianti’rfarchnaddai.
Ynogystalâthynhauaryramodauynymwneudâchaniatâdcynllunio,gallawdurdodau
lleolhefydddatblygupolisïaullymachargyfercaniatáudefnyddioanheddaumewn
ardaloeddgwledigfelcartrefigwyliau,taihafacailgartrefi.Dymarywbethsyddyn
destunymgyrchoeddmewnsawlardalyngNghymruaLloegr,acyndestynadolygiad
cyfredolganMatthewTaylor,yrAelodSeneddolargyferTruroaStAustellyngNghernyw.47
PecaniateiriAwdurdodauLleolfynnufodrhaidiunigolionsyddynprynutaifelailgartrefi
44 Shelter,InvestigationReport(2004),Priced out: the rising cost of rural homes,t.8,http://england.shelter.org.uk/files/docs/7689/Ruralinvesreportfinal.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].Gwelerhefyd,LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol,2,Cynllunio a Thai Fforddiadwy,t.9,paragraff10.6,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/planning/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
45 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwr-Jones,M.(2002),op cit., t.465–83.46 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwr-Jones,M.(2002),op cit.,t.471.47 AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),MatthewTaylorReviewonRuralEconomy
andAffordableHousing,http://www.communities.gov.uk/documents/planningandbuilding/pdf/614580[CyrchwydEbrill10,2008].
83
neudaigwyliauwneudcaiscynllunioermwynnewidpwrpasyranhedd,byddaiobosib
ynperiiail-gartrefiddodynllaideniadol.Anawsterhynwrthgwrsyweifodynanoddiawn
i’wfonitroosnadywdarparbrynwyryndatgelueubwriadauiddefnyddio’rtyfelcartref
gwyliau,neuyncofrestruyprifgartrefynenwunperchennog,a’rcartrefgwyliauynenw’r
cymar.
Ynghlwmâhyn,rhaiddiddymu’rrhwystraupresennolsyddynperiiAwdurdodauLleolfod
ynbetrusgarynghylchcaniatáucynlluniauargyfertaifforddiadwy.DadleuirganGallent
et al48 fod y rheolau presennol hefyd yn rhy gymhleth, ac o ganlyniad caiff cynlluniau
eu gwrthod oherwydd amheuon ynghylch eu heffeithiau a’u cyfreithlondeb, yn hytrach
na’u derbyn gydag amodau penodol. Er enghraifft, y mae canllawiau eisoes yn bodoli49
sydd yn pwysleisio’r angen i ystyried yr effeithiau ar yr iaith Gymraeg fel un o’r meini prawf
wrth benderfynu a ddylid caniatáu cynllun datblygu arfaethedig.50 Gallai defnyddio’r
canllawiau hyn mewn ffordd synhwyrol gael effaith hynod o bositif o safbwynt cynllunio
gofod i sicrhau parhad yr iaith Gymraeg fel iaith naturiol y gymuned. Gellid eu defnyddio
i sicrhau na chaiff cymunedau Cymraeg eu hiaith eu chwalu gan ddatblygiadau sydd
yn creu pyllau llai o siaradwyr y Gymraeg wedi eu gwasgaru, yn hytrach na chymuned
lle’i siaredir fel iaith naturiol y gymuned. Yn ôl canfyddiadau Gallent et al.,fodd
bynnag,eithriadauprinyw’rsefyllfaoeddlledefnyddiwydycanllawiauhynoherwydd
euhamwyseddaphryderondroseucamddefnyddiomewnfforddfyddai’ndenu
beirniadaethogreugwahaniaetharsailhil,yngroesiadran19B(1)DeddfCysylltiadau
Hiliol(Diwygiad)2000.51Ganhynny,effeithiau’rcanllawiauywiddwysau’rbroblemodai
anfforddiadwy,ynhytrachna’idatrys.Erbodycanllawiau’nbodoli,felly,priniawnyw
euheffaithwedibodigeisioymdrinâ’rsefyllfa.AwgrymBwrddyrIaithGymraeg,felly,
ywychwaneguatycanllawiaua’ugwneudynfwyeglurachydamwyosicrwyddo’u
perthnasedd,ermwyneiwneudynhawsiganiatáucynlluniauadeiladugydagamodau,
ynhytrachnagwrthodycynlluniauyngyfangwbl.52Pegellidrhoisicrhadynghylch
cyfreithlondebcynlluniauafyddaiynrhoiblaenoriaethidaisyddynfforddiadwy,ac
syddyndiwalluanghenionlleolaieithyddol,ynagellidehangu’rsectortaifforddiadwyyn
sylweddol.
Ymae’rtrydyddcamatdaifforddiadwyyngamynllaweriawnmwyherfeiddiol.Fela
welwydynyrerthyglhon,ymae’rsystembresennolllemaetaifforddiadwyynsector
bychanodaiarwahâni’rfarchnadagoredynsystemsyddyncreumwyobroblemau
nagagaiffeudatrys.Ymaewedipericynnyddmewnprisiautai,wedisymudybroblem
48 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwr-Jones,M.(2002),op cit..49 LlywodraethCynulliadCymru(2000),CanllawiauCynllunio(Cymru),TechnicalAdviceNote
(Wales),20,The Welsh Language: Unitary Development Plans and Planning Control,http://www.ecoliinquirywales.org.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/403821/40382/403824/tan20_e.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
50 LlywodraethCynulliadCymru(2006),DatganiadPolisiCynllunioInterimyGweinidog–Tai,1/2006,t.3,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/4038212/39237_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
51 (2000),c.34.52 BwrddyrIaithGymraeg(2005),Cynllunio a’r Iaith Gymraeg: y ffordd ymlaen,http://www.bwrdd-
yr-iaith.org.uk/cynnwys.php?cID=&pID=109&nID=2211&langID=2[CyrchwydEbrill10,2008].
84
oanfforddiadwyeddosectordlotafygymdeithasisectorsyddychydigynwellallanyn
ariannol,ondsyddymhellofodyngyfoethog,acllecafwydllwyddiant,ymae’rllwyddiant
hwnnwondwedidigwyddiniferfychanobrynwyr,ahynnyamgyfnodtymorbyrynunig.
Ganhynnyrhaidcrybwyllfforddnewyddoddatrysybroblem,sefireoliprisiautaiyn
gaethach,gansicrhaufodprisiautaiynfforddiadwygangyfeirioatgyfraddauincwmyn
lleol.Irywraddau,mae’rllywodraethynbarodwediadnabodycamaui’wcymryd,ar
ffurfCanllawiauAsesu’rFarchnadDaiLeol53ondgwendidycanllawiauhynyweubod
ynparhauineilltuotaifforddiadwyfelsectorarwahâni’rfarchnadagored.Serchhynny,
pegellidaddasu’rcamauydylideucymrydfeleubodynberthnasoli’rfarchnaddai
yneigyfanrwydd,gellircreusefyllfalledawtaiynfwyfforddiadwyisectorhelaethach
o’rgymuned.Gelliddadlau,wrthgwrs,maidewisamhoblogaiddynwleidyddolfyddai
rheolaetho’rfathymysgperchnogioncyfredol,syddefallaiwedielwa’nsylweddolo’r
cynnyddmewnprisiautai.Foddbynnag,rhaidcofiomaicynnydddamcaniaetholynunig
yw’rcynnyddhwn–nidywperchnogioncyfredolynelwamewngwirioneddoherwydd
panddôntiwerthu’uheiddo,rhaididdyntwario’nsylweddolermwynprynutyarall.Gan
hynny,efallaifodynrhaidmyndi’rafaelâ’rbroblemoanfforddiadwyeddmewnmodd
radical,agosodrheolaucaethachbrisiautaiaryfarchnadagored.Ystyriwn,felly,sut
fyddaicyflawninewido’rfath.
Yngyntafrhaidcanfodibafathodeuluoeddmaetaiynanfforddiadwy.Efallaiygellir
caelamcanohyndrwyystyriedfforddiadwyeddiunigolion,fforddiadwyeddigyplau
(neuddauunigolynyncyd-fyw)afforddiadwyeddideuluoeddâphlant(gangynnwys
teuluoeddunrhiant,atheuluoeddlledimondunrhiantsyddmewngwaithllawnamser).
Foddbynnag,efallainaddyma’runiggrwpiausyddyncanfodygostobrynutyifodyn
anfforddiadwy.Ganhynny,byddaiarolwgowahanoldeuluoeddyneingalluogiigael
darluncliriachobaraisyddwedieuheithrioo’rfarchnaddai.
Ohyngellirystyriedpafathodaisyddyngorfodbodynfforddiadwyacymmha
leoliadau.Erenghraifft,osywtaiynanfforddiadwyiboblâtheuluoedd,ynanichaiffyr
angenamdaifforddiadwyeiddiwalluganddatblygiadauofflatiau.Aryllawarall,osyw
taiynanfforddiadwyiunigolionneuigyplau,yna,anaddasywtaimawrionobedaira
phumllofft.
Hefyd,rhaidystyriedbethsyddynfforddiadwyiboblmewngwahanolardaloedd.
Gwelwyd,erenghraifft,fodybroblemodaianfforddiadwymewnardaloeddgwledig
wedieiachosi’nrhannolganboblyngwerthutaiynne-ddwyrainLloegrambrisuchel,ac
felly’ngalluprynutaimewnardaloeddmegisArdalyLlynnoedd,SwyddEfrog,Dyfnainta
Chernyw,aChymruambrisiausyddynllaweriawnynrhatach,ondsyddymhellytudraw
i’rhynsyddynfforddiadwyidrigolionyrardaloeddhynny.Rhaidfellyibrisiautaimewn
gwahanolardaloeddadlewyrchucyfartaleddcyflogauynyrardaloeddhynny.Gellir
gwneudhyndrwyosodbandiauobrisiautaiafyddynfforddiadwyiwahanolgrwpiauo
bobl.Erenghraifft,pedystyridmaiteirgwaithcyflogblwyddynyw’rswmaystyririfodyn
brisfforddiadwy,gellidcaelamcanoystodobrisiautaisyddynfforddiadwyiunigolion
53 LlywodraethCynulliadCymru(2005),LocalHousingMarketAssessmentGuide,http://new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/marketassessguide/guide?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
85
neuigyplaullemaeunpartnermewngwaitha’rllallynddi-waith,ystodobrisiautaisydd
ynfforddiadwyargyfercyplaullemae’rddaubartnermewngwaithllawnamser,acystod
obrisiautaisyddynfforddiadwyargyfercyplaullemaeunpartneryngweithio’nllawn
amsera’rllallmewngwaithrhanamser.Byddaiystodobrisiaufforddiadwy’ngolygufod
moddiboblofynprisuwchamdysyddefallaiynunigryw,neu’nmanteisioarnodweddion
ychwanegol,megistyarbenterasodai(aallfodychydigynfwyoranmaint,achyda
llainychwanegolodir)ynhytrachnathyynghanolyteras.
Canlyniadhynfyddaicreumarchnaddaisyddynfforddiadwyibrynwyrlleol,nachânt
fellyeuheithrioo’rfarchnaddaioherwyddgallupobloardaloedderailli’wprisioallano’r
farchnad.Golygaybyddaiganboblwellsiawnsoarosynardaleumagwraethosydynt
yndymunohynny,acfellygellidrhoigwellcyfleisicrhauparhadcymunedaullesiarediry
Gymraegfeliaithnaturiolygymuned.Foddbynnag,oherwyddeifodynrhoicyflecyfartal
iboblibrynuty,nidyw’ngwahaniaethuarsailhilmewnmoddafyddai’ngroesi’rCôd
YmarferStatudolarGydraddoldebHiliolymMaesTai.54Gellirrhoicefnogaethbellachi’r
syniadoamddiffyncymunedleoldrwybarhauâ’rmecanweithiaupresennolosicrhau
maipoblsyddâchysylltiadlleolsyddyncaelycynnigcyntafibrynucynidaigaeleu
cynnigarwerthifarchnadehangach.Nidoesangenoreidrwyddfoddbynnagi’rsyniad
odaigydadimensiwnlleolfodargaeldrwy’rfarchnadyneichyfanrwydd,ganybyddai
gwellfforddiadwyeddohono’ihunanynrhoigwellsiawnsiboblsyddyndymunoarosyn
ardaloeddeumagwraethwneudhynny.Foddbynnag,feallbarhauifodynofynnolgyda
rhaidatblygiadau,felbopoblsyddâchysylltiadlleolyncaelrhywelfenoflaenoriaethyny
farchnad.
Casgliad
I’runigolynmaetaifforddiadwyynbwysigoherwyddfodcartrefifywynddoynuno’n
hanghenioncraiddfeldynolryw.Ond,maeoblygiadaupellachidaisyddynfforddiadwy.
Ymaentynamddiffyncymunedaugansicrhaufodpoblyngallubywagweithiomewn
cymunedynhytrachnabodcymunedarchwâldrwyiboblorfodsymudallano’ubro
ichwilioamdyachartref,ganarwainatddiffygcefnogaethgymunedolac,ynycyd-
destunCymreig,gallhefydamddiffyniaithadiwylliantsyddynfregus.Ermwynparhaui
siaradiaithyraelwyd,rhaidi’raelwydhonnofodynfforddiadwy.Awnawnniwynebu’r
sialens?
Llyfryddiaeth
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),TheNewHomebuyScheme,http://www.
communities.gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/homebuy/[CyrchwydEbrill
10,2008].
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),KeyWorkerLiving,http://www.odpm.gov.
uk/index.asp?id=1151221[CyrchwydEbrill10,2008].
54 GwelerComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),CôdYmarferStatudolarGydraddoldebHiliolymMaesTai–Cymru,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housing_Code_wales_cymraeg.pdfaComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),Canllawi’rCôdYmarferarGydraddoldebHiliolymMaesTai,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housingCode_summary_privatesector_welsh.pdf,[CyrchwydEbrill10,2008].
86
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006)RighttoBuy,http://www.communities.gov.
uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/righttobuy/[CyrchwydEbrill10,2008].
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),RighttoAcquire,http://www.communities.
gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/righttoacquire/[CyrchwydEbrill10,
2008].
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),CashIncentiveScheme,http://www.
communities.gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/cashincentivescheme/
[CyrchwydEbrill10,2008].
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),DatganiadPolisiCynllunio3,http://www.
communities.gov.uk/publications/planningandbuilding/pps3housing[CyrchwydEbrill10,
2008].
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),MatthewTaylorReviewonRural
EconomyandAffordableHousing,http://www.communities.gov.uk/documents/
planningandbuilding/pdf/614580[CyrchwydEbrill10,2008].
AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),HomesFortheFuture:MoreSustainable:
MoreAffordable(Llundain,TheStationaryOffice),http://www.communities.gov.uk/
publications/housing/homesforfuture[CyrchwydEbrill10,2008].
AffordableRuralHousingCommission(2006),Report,www.defra.gov.uk/rural/pdfs/
housing/commission/affordable-housing.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
Arden,A.,aHunter,C.(2003),ManualofHousingLaw,(Llundain,ThomsonSweet&
Maxwell).
ArdrawiadIeithyddolHafanPwllheli,AdroddiadTerfynol2005.
Bady,S.(1996,)‘Builders open doors for shut-out home buyers’, Professional builder 61,(9), t. 22.
Barker,K.(2004),Review of Housing Supply. Delivering Stability – securing our future housing
needs,http://www.hmtreasury.gov.uk/consultations_and_legislation/barker/consult_
barker_index.cfm[CyrchwydEbrill10,2008].
Barker,K.(2006),BarkerReviewofLandUseandPlanning.Finalreport–recommendations,
http://www.hm-treasury.gov.uk/media/3/A/barker_finalreport051206.pdf[CyrchwydEbrill
10,2008].
Best,R,.a Schucksmith,M.(2006),Homes for Rural Communities,ReportoftheJoseph
RowntreeFoundationRuralHousingPolicyForum,http://www.jrf.org.uk/bookshop/
eBooks/9781859354933.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
Bollom,C.(1978),Attitudes and second homes in rural Wales,(Caerdydd,GwasgPrifysgol
Cymru).
87
Bourassa,S.C.(1996),‘Measuringtheaffordabilityofhomeownership’,Urban Studies
33,(10),t.1867–77
Bourdieu,P.(1982),Ce que Parler Veut Dire: Léconomie des échanges Linguistiques,(Paris,
Fayard),t.59–60.Dyfynwyd(wedieigyfieithui’rSaesneg)ynSnook,I.(1990),‘Language,
TruthandPower:Bourdieu’sMinisterium’,ynHarker,R.,Mahar,C.aWilkes,C.(gol.),An
Introduction to the Work of Pierre Bourdieu. The Practice of Theory.(HoundmillsaLlundain,
Macmillan),t.169–70.
Bourdieu,P.(1991),Language and Symbolic Power(Rhydychen,PolityPress).
Bramley,G.aKarley,N.K.(2005),‘Howmuchextraaffordablehousingisneededin
England?’,Housing Studies20,5,t.685–715.
BwrddyrIaithGymraeg(2005),Cynllunio a’r Iaith Gymraeg: y ffordd ymlaen, http://www.
bwrdd-yr-iaith.org.uk/cynnwys.php?cID=&pID=109&nID=2211&langID=2[CyrchwydEbrill
10,2008].
CambridgeCentreforHousingandPlanningResearch(2006),The extent and impacts
of rural housing need – final report,http://www.defra.gov.uk/rural/pdfs/research/rural-
housing-need.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
CambridgeCentreforHousingandPlanningResearch (2007),Low Cost Home Ownership
Affordability Study,http://www.dataspring.org.uk/Downloads/1275%20MHO%20Report.pdf
[CyrchwydEbrill10,2008].
CampaigntoprotectruralEngland(2004),Housing the nation: meeting the need for
affordable housing – facts, myths and solutions,http://www.cpre.org.uk/library/results/
housing-and-urban-policy[CyrchwydMehefin28,2007].
CanolfanYmchwilEwropeaidd(2005),ArdrawiadIeithyddolhafanPwllheli:Adroddiad
Terfynnol,t.8,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/777/
ADRODDIAD_TERFYNOL_HAFAN_5_MAI1.doc[CyrchwydEbrill10,2008].
Carper,J.,McLeister,D.,aO’Reilly,A.(1996),‘SpecialReport:TheChallengeOfAffordable
Housing’,Professional builder & remodeler61,16,t.58.
Carr,H.(2004),‘Discrimination,RentedHousingandtheLaw’,New Law Journal 154,t.254.
Christians,A.D.(1999),‘BreakingtheSubsidyCycle:AProposalforAffordableHousing’,
Columbia journal of law and social problems32,2,t.131.
Clarke,D.N.,gydaWells,A.(1994),Leasehold Enfranchisement: the new law(Bryste,
Jordans),CofrestrfaTirEiMawrhydi,http://www.hmlr.gov.uk/[CyrchwydEbrill10,2008].
ComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),Canllawi’rCôdYmarferarGydraddoldebHiliol
ymMaesTai,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housingCode_summary_
privatesector_welsh.pdf.[CyrchwydEbrill10,2008].
88
ComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),CôdYmarferStatudolarGydraddoldebHiliolym
MaesTai–Cymru,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housing_Code_wales_
cymraeg.pdfCyrchwydEbrill10,2008.
CymdeithasTaiEryri(2006),CymorthPrynu,http://www.taieryri.co.uk/cymraeg/looking_
for_home/homebuy.aspx[CyrchwydEbrill10,2008].
CyngorGwynedd(2008),CytundebCyfreithiolAdran106TaiFforddiadwyCyngor
Gwynedd,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/901/Crynodeb_o_
Gytundeb_106_Tai_Fforddiadwy.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].
DeddfCysylltiadauHiliol(Diwygiad)2000,(2000),c.34.
DeddfCynllunioTrefaGwlad1990(1990),c.8.
DeddfParciauCenedlaetholaMynediadi’rWlad1949(1949),c.96.
DeddfTai1985(1985),c.68.
DeddfTai1996(1996),c.52.
DeddfyWladaHawliauTramwy2000(2000),c.37.
DEFRA(2005),PressRelease:Evidencesoughtonaffordableruralhousing.
DeVane,R.(1975),Second Home Ownership: A Case Study. Bangor Occasional Papers in
Economics,(Caerdydd,GwasgPrifysgolCymru).
Directgov (2006),HomeandCommunity–KeyWorkerLivingProgramme,http://www.
direct.gov.uk/HomeAndCommunity/BuyingAndSellingYourHome/HomeBuyingSchemes/
BuyingSchemesArticles/fs/en?CONTENT_ID=4001345&chk=RM9Qsx[CyrchwydEbrill10,
2008.]
The Economist(2002),‘UnitedStates:theroofthatcoststoomuch:affordablehousing’,
Rhag7,Vol.365,Issue8302,t.58.
Edge,J.(2005),‘Affordablehousing:canweaffordit?’,Journal of Planning and
Environmental Law,Supp(OccasionalPapers),t.33.
Editorial (2003),‘Affordablehousing’,Journal of planning and environment law,Mai,t.
513–5.
Evans,M.(1995),‘Makingaffordablehousingwork’,Journal of Property Management,60
(2),t.50.
Fisk,M.J.(1996),Home Truths,(Llandyssul,GwasgGomer).
Fynn,L.,aAuchinloss,M.(2003),‘TheProvisionofAffordableHousingonShelteredHousing
Developments’,Journal of Planning and Environmental Law,t.141.
89
Gal,S.(1988),‘ThePoliticaleconomyofCodechoice’,ynHeller,M.(gol.),Codeswitching:
Anthropological and Sociolinguistic Perspectives,(Berlin,MoutondeGruyter),t.245–64.
Gallent,N.,Mace,A.A,Tewdwr-Jones,M.(2002),‘DeliveringAffordableHousingthrough
Planning:ExplainingVariablePolicyUsageacrossRuralEnglandandWales’,Planning
Practice and Research 17,4,t.465–83.
Garris,L.B.(2004),‘TheNewFaceofAffordableHousing’,Buildings98,Part2,t.48–53.
Garner,S.(2002),A Practical Approach to Landlord and Tenant,(Rhydychen,Oxford
UniversityPress).
Giles,H.,Bourhis,R.Y.,aTaylor,O.M.(1977),‘Towardsatheoryofintergrouprelations’,yn
Giles,H.(gol.),Language Ethnicity and Intergroup Relations,(Llundain,AcademicPress),t.
307–44.
GorchymynTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodediga
RhanbarthauDynodedig)(Cymru)(2003),[OS2003,Rhif54].
GorchymynnTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodediga
RhanbarthauDynodedig)(Diwygio)(Cymru),2003,[OS2003,Rhif1147].
Graham,L.(2005),‘Socialhousingbulletin:aspectsoftheHousingAct2004’,Housing Law
Monitor129(14),t.1.
Hague,N.(1987),Leasehold Enfranchisement(Llundain,Sweet&Maxwell).
Handy,C.(1993),Discrimination in Housing,(Llundain,Sweet&Maxwell).
HansardHC,Hydref27,2005,col.508–9.
Harker,R.,Mahar,C.,aWilkes,C.(1990),An Introduction to the Work of Pierre Bourdieu. The
Practice of Theory(HoundmillsaLlundain,Macmillan).
Hickey,S.,aBest,S.(2005),‘AffordableHousing:FourLitigantsandaFreeforAll’,Journal of
Planning and Environment Law,Part1,t.881–9.
Hickey,S.aBest,S.(2005),‘TheBiteafterBarker:notsohardtoswallow’,Journal of
Planning and Environment Law,t.1422–30
Hillman,P.(2001),‘Intensivecareforhealthworkers’,Estates Gazette,Chwefror17,2001,t.
152.
Housing(RightofFirstRefusal),WalesRegulations,2005
Housing(RighttoBuy)(InformationforSecureTenants),Regulations,2005.
Hutton,R.H.(1991),‘Localneedspolicyinitiativesinruralareas–missingthetarget’,Journal
of Planning and Environmental Law,t.303–11
Johnston,E.(2003),Asgwrn Cynnen: Tai Fforddiadwy yng Nghymru Wledig,(Caerdydd,
IWA).
90
Johnson,M.P.(2007),Planning models for the provision of affordable housing,34(3),
Environmentandplanning,Vol.B,Planninganddesign,t.501–24.
JosephRowntreeFoundation(2001),The future of low-cost home ownership,http://www.
jrf.org.uk/knowledge/findings/housing/d51.asp[CyrchwydEbrill10,2008].
Krieger,A.(2002),‘JumpingtheQueue’,Legal Week,May16,t.24.
LandRegistry(2007),LandRegistryHousePriceIndex,August2007.http://www.landreg.
gov.uk/assets/library/documents/hpir0907.pdf[CyrchwydTachwedd8,2007].
LangdonDown,G.(2005),‘PracticeArea:Planning:GrandDesigns’,Law Society Gazette
7,Gorffennaf,t.22.
Lewis,P.(2006),‘Secondhomeownersmayfacenewtax’,The Guardian,Ebrill18.
LlywodraethCynulliadCymru (d.d),Homebuy, Arweiniad i Ymgeiswyr yng Nghymru,http://
new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/homebuyguide/guidew?lang=cy[Cyrchwyd
Ebrill10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2000),PlanningGuidance(Wales),TechnicalAdvice
Note(Wales)20,The Welsh Language: Unitary Development Plans and Planning Control,
http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/planning/403821/40382/403824/tan20_e.
pdf?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2001),Cartrefi Gwell i Bobl yng Nghymru,http://new.
wales.gov.uk/topics/housingandcommunity/housing/publications/betterhomes?lang=cy
[CyrchwydEbrill10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2005),Homebuy,http://new.wales.gov.uk/topics/
housingandcommunity/housing/private/buyingandselling/homebuy/?lang=cy[Cyrchwyd
Ebrill10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2005,)LocalHousingMarketAssessmentGuide,http://new.
wales.gov.uk/desh/publications/housing/marketassessguide/guide?lang=cy[Cyrchwyd
Ebrill10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2006),Y Pecyn Cymorth Tai Fforddiadwy,http://wales.gov.
uk/desh/publications/housing/affordablehousingtoolkit/toolkitw?lang=cy[CyrchwydEbrill
10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2006),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,Adroddiad
ymchwilcyfiawndercymdeithasolAYCCA,1/06/(Caerdydd,LlywodraethCynulliad
Cymru),http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill
10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2006),DatganiadPolisiCynllunioInterimyGweinidog–Tai
1/2006.http://wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/planning/40382/4038212/39237_ACs_
Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].
91
LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.
2:CynllunioaThaiFforddiadwy.http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/
planning/40382/403821/planningpolicywales-w.pdf?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].
LlywodraethCynulliadCymru(2007),Planning: Delivering Affordable Housing,Reportof
WelshAssemblyGovernmentseminarsheldinMay2007,http://new.wales.gov.uk/docrep
os/40382w/403821121/403821/164024/ThreeDragons_Reportpdf?lang=en[CyrchwydEbrill
10,2008.]
Lo,A.(1999),‘Codeswitching,speechcommunitymembershipandtheconstructionof
ethnicidentity’,Journal of Sociolinguistics3(4),t.461–79.
Martin,J.(2004),Planning – New Developments,EMISPropertyService,Cyf.2,12,t.2.
Mauthner,N.,McKee,L.,aStrell,M.(2001),Work and family life in rural communities, Family
andWorkSeries(Efrog,JosephRowntreeFoundation).http://www.jrf.org.uk/knowledge/
findings/socialpolicy/971.asp[CyrchwydEbrill10,2008].
Merrett,S.aGrey,F.(1982),Owner-Occupation in Britain,(Llundain,RoutledgeaKegan
Paul).
Mukhija,V.(2004),‘Thecontradictionsinenablingprivatedevelopersofaffordable
housing:acautionarycasefromAhmedabad,India’,Urban Studies41,11,t.2231–44.
Paris,C.(2007),‘InternationalPerspectivesonPlanningandAffordableHousing’,Housing
Studies22,1,t.1–9
Pavis,S.,Hubbard,G.,aPlatt,S.(2001),‘YoungPeopleinRuralAreas:sociallyexcludedor
not?’,Work, Employment and Society15(2),t.291–309
Ramos,M.J.(1994),‘10StepsToAffordableHousingDevelopment’,Journal of Housing51,
6,t.19
Richards,F.,aSatsangi,M.(2004),‘Importingapolicyproblem?Affordablehousingin
Britain’sNationalParks’,Planning Practice and Research19,3,t.251–66.
Rodgers,C.P.(2002),Housing Law: residential security and enfranchisement(Llundain,
ButterworthsLexisNexis).
SalisburyDistrictCouncil(2004),DeliveringAffordableHousinginSalisburyDistrict(Adoption
Version–Sept2004),www.salisbury.gov.uk/rural_exception_policy.pdf[CyrchwydEbrill10,
2008].
Samuels,A.(2002),‘Affordablehousing’Journal of Planning and Environmental Law,
t.1182.
Satsangi,M.A.,Dunmore,K.(2003),‘ThePlanningSystemandtheProvisionofAffordable
HousinginRuralBritain:AComparisonoftheScottishandEnglishExperience’,Housing
Studies 18,2,t.201–17.
92
Shelter(2004),Investigationreport,Priced out: the rising cost of rural homes,http://
england.shelter.org.uk/files/docs/7689/Ruralinvestreportcfinal.pdf[CyrchwydEbrill10,
2008].
Smith,P.F.(2002),The Law of Landlord and Tenant,(Llundain,ButterworthsLexisNexis).
Smith,R.(2000),‘Planningobligationsandaffordablehousing’,Journal of Housing Law,t.
73.
Snook,I.,(1990),‘Language,TruthandPower:Bourdieu’sMinisterium’,ynHarker,R.,Mahar,
C.,aWilkes,C.(gol.),An Introduction to the Work of Pierre Bourdieu. The Practice of Theory
(HoundmillsaLlundain,Macmillan).
South,J.(1993),Leasehold enfranchisement: the case for reform,Collectedpapers
oftheLeaseholdEnfranchisementAssociation(Llundain,LeaseholdEnfranchisement
Association).
Sparkes,P.(2001),A New Landlord and Tenant(RhydychenaPortland,Oregon,Hart
Publishing).
Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog(2005),Lessons from the past, challenges for the future for
housing policy: An evaluation of English housing policy 1975-2000(Llundain,HMSO),http://
www.communities.gov.uk/publications/housing/evaluationenglish[CyrchwydEbrill10,
2008].
Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog(2003),Affordable homes: The Government’s response
to the Housing, Planning Local Government and the Regions Select Committee’s Report,
www.odpm.gov.uk/index.asp?id=1150362#TopofPage[CyrchwydMai18,2006.]
SwyddfaYstadegauCenedlaethol(2006),2003-BasedNationalandSub-
NationalHouseholdProjectionsforWales,http://new.wales.gov.uk/legacy_en/
keypubstatisticsforwales/content/publication/housing/2006/sdr30-2006/sdr30-2006.htm
[CyrchwydEbrill10,2008].
Thomas,H.,‘Britishplanningandthepromotionofraceequality:theWelshexperienceof
raceequalityschemes’,Planning Practice and Research19,1,t.33–47.
TheTudorTrust/TrowersandHamlins(2007),Community Land Trusts: Affordable Homes in
Sustainable Communities,www.communitylandtrust.org.uk/documents/AffordableHousing.
pdf[CyrchwydChwefror23,2007].
TheTudorTrust/TrowersandHamlins(2007),Community Land Trusts – the legal perspective.
Land ownership – the heart of the CLT,www.communitylandtrust.org.uk/documents/
legalperspective.pdf[CyrchwydChwefror23,2007].
Whitehead,C.M.E.(2007),‘PlanningPoliciesandAffordableHousing:Englandasa
SuccessfulCaseStudy?’,Housing Studies22,1,t.25–44
Wilkinson,H.W.(1994),‘Shakygovernmentadvice’,The Conveyancer and Property Lawyer,
Gorffennaf/Awst,t.261–4.
93
Yalamanchi,R.(1993),‘TheLansingPlan:AnAffordableHousingApproach’,Journal of
Housing50,3,t.115.
YorkshireDalesNationalParkAuthority,LocalOccupancyCriteria,www.yorkshiredales.org.
uk/local_occupancy_criteria.doc[CyrchwydEbrill10,2008].
YorkshireDalesNationalParkAuthority(2006),YorkshireDalesLocalPlan,www.
yorkshiredales.org.uk/yorkshire_dales_local_plan_2006_-_final.pdf[CyrchwydMehefin11,
2007].
YstadegauCenedlaethol(2003),http://www.statistics.gov.uk/census2001 [CyrchwydEbrill
10,2008].