Papierfabriek StoraEnso heeft primeur"Leasen van licht is eigenlijk heel gewoon"

De papierfabriek StoraEnso Berghuizer in Wapenveld is het eerste bedrijf in Nederlanddat overgegaan is tot het leasen van verlichting in bedrijfshallen. In december 2003werd door het bedrijf na drie jaar onderhandelen de handtekening onder hetleasecontract gezet. Projectleider Bruno Mulder, senior-engineer bij StoraEnso,relativeert ondanks de 2000 uur die hij in het project heeft gestoken het belang van hetcontract. "Leasen van licht is eigenlijk net zo gewoon als het leasen van heftrucks."

StoraEnso Berghuizer Papierfabriek kan zonder veel overdrijving een koploper op energie-en milieugebied worden genoemd. Het fraai tussen bossen en aan het Apeldoornse Kanaalgelegen bedrijf (500 medewerkers, jaarlijkse productie van ca. 200.000 ton houtvrijongestreken papier) beschikt over diverse milieucertificaten, levert uitsluitend papier met hetmilieukeurmerk Nordic Swan Label en wordt door de provincie Gelderland geroemd om zijnpro-actieve houding op milieugebied. Het Fins-Zweedse moederbedrijf is wereldmarktleiderop het gebied van papier en karton, en is in de Dow Jones Sustainability Index beoordeeldals meest duurzame hout- en papieronderneming.

Berghuizer scorekaartenEnergiebesparing staat genoemd als één van de negen hoofddoelen van het bedrijf, zij hetwel op de negende plaats. Veel resultaat is al bereikt in de periode 1993-2000, toen hetbedrijf participeerde in de MJA 1 Energie-efficiency (zie kader) en 22% op deenergierekening bespaarde. Na afronding van de MJA heeft StoraEnso Berghuizer beslotenmee te doen aan de Benchmark Energie-efficiency. Op basis hiervan dient het bedrijf uiterlijkin 2012 tot de wereldtop te behoren als het gaat om energie-efficiency. StoraEnso denkt ditonder andere te kunnen bereiken door per jaar 2% te besparen, een doel dat in 2003ruimschoots werd gehaald. Een belangrijk instrument hierbij zijn de zogenoemde Berghuizerscorekaarten. Hiermee wordt zowel voor managers als voor operators continu gemonitordhoe het energiegebruik verloopt. Operators kunnen een bonus tegemoet zien, als zij dedoelen weten te behalen of te overtreffen.

Voor gek verklaardBij energie-efficiency wordt hoofdzakelijk gekeken naar de productieprocessen. Verlichting isniet het eerste waar men aan denkt. Het behoort tot de standaarduitrusting van een bedrijf.De lampen hangen er nu eenmaal zoals ze er hangen en als er een kapot gaat, wordt diedoor de eigen technische dienst vervangen. Bovendien maakt verlichting maar enkeleprocenten uit van het totale energiegebruik. Intern werd hij dan ook voor gek verklaard, toenenergiecoördinator Bruno Mulder overwoog om verlichting te gaan leasen. Mulder: "Ik werdop het spoor gezet door een besparing van 99% die we bereikten in het automatischmagazijn. Daar stond volcontinu licht te branden, terwijl er hoofdzakelijk robots aan het werkzijn die helemaal geen licht nodig hebben. Het aanbrengen van een aanwezigheidsdetectordoor onze huisleverancier Eltec realiseerde op eenvoudige wijze deze gigantischebesparing."

Leasen kwam in beeld, toen Mulder in contact kwam met Novem-medewerker Jan van deVelde, die hem attendeerde op de Energiedienst Verlichting. Van de Velde: "Meestal kopenbedrijven zo goedkoop mogelijk verlichtingsapparatuur in, zonder te letten op demogelijkheden van anders inhangen van lampen, de beschikbaarheid vanhoogrendementslampen enzovoorts. Oftewel, in de meeste gevallen is de verlichting nietduurzaam. Mijn idee was om tegen een gunstige prijs energie-efficiënte verlichting televeren, plus alle service, zodat bedrijven zich daar geen zorgen meer over te maken." Ditgedachtegoed sprak Mulder aan, daarbij geholpen door het feit dat de investeringsruimte bijStoraEnso beperkt was en aanschaf van nieuwe apparatuur niet echt een optie was. Maar

ook hij bevroedde niet dat leasen van verlichting zoveel voeten in de aarde zou hebben,terwijl het resultaat "eigenlijk een vanzelfsprekende zaak is".

ObstakelsMet financiële ondersteuning van Novem werd in 2000 een projectteam geformeerd. Maar departners die op de foto bij de intentieverklaring stonden, staan niet op de foto van 12december 2003, toen het definitieve contract werd getekend. Mulder: "We hebben watobstakels gehad. In het begin was het project wat academisch. Wel leverde een onderzoekdoor het Belgische bedrijf Fines interessante resultaten op. Hoogfrequente lampen, minderlampen, minder branden en anders ophangen zouden al de nodige besparing kunnenopleveren." Grootste bottleneck vormde de wens van de Belgen dat aan het eind van deleaseperiode het licht in eigendom van StoraEnso kwam. Dat wilde en kon StoraEnso niet.Mulder: "We werken volgens het IAS(International Accounting Standards)-systeem. In deconstructie die Fines voorstelde, zou het feitelijk gaan om een uitgestelde koop en daarmeeom een investering en dat wil je juist met leasen ontlopen. We wilden absoluut geeneigenaar van de verlichting worden."

Eén aanspreekpuntHet project leek in 2002 te verzanden, maar door inzet van adviesbureau Ploos van Amstelen gelden van Novem kwam het treintje toch weer in beweging. Grootste doorbraak vormdeeen offerte van installateur Moekotte. Dit bedrijf uit Enschede was bereid om risico te dragenen eigenaar te worden van de verlichting. Mulder: "Het allergrootste voordeel van de aanpakvan Moekotte is vooral dat alles in één hand komt te liggen en niet meer bij vier verschillendepartijen. Wij hebben nu één aanspreekpunt die verantwoordelijk is voor het contract, definanciering, de installatie en het onderhoud. In het contract is geregeld dat bij kapotgaan vaneen lamp binnen vier uur iemand aanwezig is om de boel te herstellen."Jan Moekotte, financieel directeur bij het elektrotechnisch installatiebedrijf waarbij zo'n 175personen werkzaam zijn, geeft toe dat leasen van verlichting een risicovolle activiteit is.Moekotte: "We hebben met Berghuizer StoraEnso al twintig jaar contact. Daardoor weten wedat we met een betrouwbare partij hebben te maken. Want het draait in dit contract vooralom vertrouwen. Ging het om een verlichting van een hal van een ondernemer die we veelminder goed kennen, dan hadden de voorwaarden er heel anders uitgezien. Je moet nietvergeten dat verlichting iets anders is dan een auto. In korte tijd is de restwaarde van dieverlichting uiterst gering. Als je lessee de fabriek opdoekt of failliet gaat, zit je met een grootprobleem. Het product is niet zomaar te verplaatsen naar een andere lessee."Het verbaast Moekotte zelf ook dat het een pionier is wat betreft het leasen van verlichting."Onze medewerker kwam eerst teleurgesteld terug van een bezoek aan StoraEnso. Hetwordt niets, zo zei hij, ze willen leasen. Toen dacht ik, waarom zouden we dat dan nietproberen? Het is een mooi pilotproject en als het een succes wordt, verwacht ik dat we ditaan meer partijen kunnen aanbieden. Wel geloof ik dat financiële instellingen, zoalsleasemaatschappijen, hier niet snel zullen instappen. Zij zullen de risico's wel te grootvinden."

MakelaarsfunctieOok Paul Vermeulen, werkzaam als senior-consultant bij Ploos van Amstel, hetadviesbureau dat halverwege het project weer uit het slop heeft gehaald, was positief verrastover het slagen van het project bij StoraEnso. Zeker ook omdat bij andere pilots succesuitbleef. Vermeulen: "We hebben proefprojecten gehad bij onder andere Xerox, SCA (devestiging in Tilburg) en Alcoa, maar steeds was er weer een andere reden waarom hetproject strandde. Bij SCA was de locatie niet geschikt, Xerox verkocht zijn hal en bij Alcoagooide een reorganisatie roet in het eten. Daarbij waren ook die IAS-regels en het rendabelkrijgen van de investering belangrijke obstakels." Ploos van Amstel ziet voor zichzelf eenmakelaarsfunctie weggelegd, als leasen van verlichting echt gaat doorbreken. Vermeulen:"Het is belangrijk dat er een onafhankelijke partij tussen staat."

SuccesfactorenEind februari 2004 is de geleasde verlichting aangebracht in twee hallen van StoraEnso,waarbij dankzij het onderzoek van Fines in het begin van het project een reductie van 50%wordt gerealiseerd. De belangrijkste winst is het aanbrengen van detectoren. Waar nucontinu licht brandt, terwijl niemand in de hal aanwezig is, is in de nieuwe situatie het zogeregeld dat bij afwezigheid van mensen de verlichting automatisch teruggaat naar 3% vande standaard hoeveelheid verlichting. Mulder: "Die drie procent zorgt ervoor datmedewerkers niet steeds een lichtschok krijgen als ze in de ruimte komen. Zonder verlichtingis het in de hallen namelijk pikkedonker."

Na drie jaar ploeteren is het dan toch gelukt verlichting te leasen met een terugverdientijdtussen vier en zes jaar. Normaal gesproken bedraagt de terugverdientijd iets meer dan tweejaar. Mulder: "Doordat we 200 lux aan licht nodig hadden en bovendien noodverlichting envluchtwegaanduidingen moesten aanbrengen, valt de terugverdientijd nu iets langer uit." Alssuccesfactoren ziet Mulder het draagvlak bij management en werkvloer, zijn eigendoorzettingsvermogen, de gelden van Novem, de energie-investeringsaftrek (EIA), deondersteuning van Ploos van Amstel, maar vooral het feit dat Moekotte bereid was eigenaarte worden van de verlichting. Mulder: "Het contract zelf is geen maatwerk. Het is niet eenseen heel bijzonder leasecontract geworden. Want leasen van verlichting is eigenlijk net zogewoon als het leasen van heftrucks. Als je een partner als Moekotte hebt gevonden, is hetbijna een fluitje van een cent."

Alphons Rommelse

Kader:MJA Energie-efficiencySinds 1992 sluiten de overheid en het bedrijfsleven, op basis van vrijwilligheid,Meerjarenafspraken Energie-efficiency (MJA’s). Met deze afspraken hebben industriële enagrarische bedrijven, brancheorganisaties en productschappen zich verplicht tot het leverenvan een inspanning om de energie-efficiency binnen een overeengekomen termijn met eenafgesproken percentage te verbeteren. Het gaat om zowel technische als organisatorischemaatregelen, zoals ‘good housekeeping’ en energiezorg. De zogeheten ‘eerste generatie’meerjarenafspraken (MJA1) liepen eind 2000 af. De ambitieuze doelstelling om tussen 1989en 2000 de energie-efficiency van bedrijven met 20% te verbeteren, is ruimschoots gehaalden het onderwerp is hoger op de bedrijfsagenda komen te staan.Voor de industriesector geldt sinds eind 2001 een nieuwe serie meerjarenafspraken: MJA2.Deze tweede generatie meerjarenafspraken is bedoeld voor alle industriële en agrarischebedrijven met een energieverbruik van minder dan 0,5 PJ per jaar. Nieuw aan MJA2 is datde doelstelling zich niet beperkt tot efficiencyverbetering van het energiegebruik in deprocessen binnen de inrichting, maar dat er ook aandacht is voor zogehetenverbredingsthema’s: duurzame energie en energiezuinige productontwikkeling(efficiencyverbetering van het indirecte energiegebruik in product en keten, duurzamebedrijventerreinen en optimalisatie van logistiek, transport en ketens).De energie-intensieve Nederlandse industrie (bedrijven met een verbruik groter dan 0,5 PJ),zoals StoraEnso, doet niet mee aan MJA2, maar aan het convenant Benchmarking Energie-efficiency.Bedrijven die zich aansluiten bij de MJA2 kunnen tijdens het hele traject gebruikmaken vande ondersteuning van Novem. Dit betekent ondermeer praktische ondersteuning bij hetopstellen van een energiebesparingsplan, het invoeren van een energiezorgsysteem en hetinpassen van de verbredingsthema’s in de bedrijfsvoering. Op de internetsitewww.mja.novem.nl is veel informatie te vinden over de MJA en de tot nu toe toegetredenbedrijven. Ook is een helpdesk beschikbaar: 030-2393640.