DOSSIERBrusselstudentenstad

JANUARI 2009

BXLSTUDENTENSTADEEN GEWESTELIJKE STRATEGIE VOOR HET HOGER ONDERWIJS

Jean-Luc Vanraes (Open Vld) - Françoise Bertieaux (MR)

Verantwoordelijke uitgevers:Jean-Luc Vanraes, Winston Churchilllaan 205 te 1180 Brussel enFrançoise Bertiaux, Avenue de Tervueren, 28 – 1040, Bruxelles.

Open VLD Brussel en MR LB (Libéraux bruxellois) willen het aangepast kader scheppen voor een gewestelijk beleid dat de ontwikkeling van de Brusselse hogescholen en universiteiten ondersteunt.

Indien men een gemeenschappelijke Brusselse strategie wil, komt dit voor het beleid neer op een uitdaging die zowel institutioneel als budgetair is.

Voor de universiteiten en hogescholen is het een uitdaging om er zelf voordeel uit te halen door onderlinge samenwerkingsverbanden tot stand te brengen die hun autonomie en eigenheid respecteren.

BXL STUDENTENSTADEEN GEWESTELIJKE STRATEGIE VOOR HET HOGER ONDERWIJSJean-Luc Vanraes (Open Vld) - Françoise Bertieaux (MR))

Jean-Luc Vanraes, voorzit-ter voor de universitaire associatie brussel, brussels parlementslid voor Open Vld en fractie-voorzitter van Open vld in het brussels parlement

Françoise Bertieaux, Sche-pen in Etterbeek, brussels parlementslid voor MR LB, fractie-voorzitter MR LB in het parlement van de franse gemeenschaps commissie

Brussel is met bijna 74.000 studenten de grootste studentenstad van het land. Door zijn internationale functie heeft het alle troeven in handen om een buitengewoon centrum voor hoger onderwijs en onder-zoek te zijn, zowel op Europees als op wereldvlak.

De onderwijsinstellingen en het gewest zelf hebben het moeilijk om deze kans tenvolle uit te buiten. Dit komt omdat het Brussels onder-wijslandschap gefragmenteerd is, maar vooral door de staatkundige complexiteit. De instellingen kunnen dus niet voluit genieten van de schaalvoordelen van samenwerking die een dergelijke concentratie aan instellingen net mogelijk zou moeten maken.

De universiteiten en hogescholen dienen overeen te komen met de gemeenten (en vaak met meer dan één), de gemeenschappen en de gemeenschapscommissies. Dan is er ook nog de gewestelijke over-heid die bevoegd is voor mobiliteit, stedenbouw en de internationale uitstraling van Brussel, maar die geen onderwijsbevoegdheid heeft. Op dit ogenblik is het gewest een eerder occasionele partner van de hoger onderwijsinstellingen. Er is dus geen globale strategie voor het Brussels hoger onderwijs.

De instellingen ondervinden hoe langer hoe meer het concurrentieel nadeel met de instellingen in Vlaanderen, Wallonië én het buitenland. Er bestaan voldoende voorbeelden van spontane samenwerkings-verbanden tussen stad, en de politieke overheden van een gewest. Bovendien is men er trots op zijn eigen onderwijsinstellingen.

Voor Open VLD-Brussel en MR LB (Libéraux bruxellois), moet het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dé tussenpersoon zijn in het Brussels institutioneel labyrint. Het gewest moet trots zijn op zijn universitei-ten en hogescholen én het moet tevens de ambitie hebben om bij te dragen tot hun uitstraling in zowel België, als in Europa, als over de hele wereld.

... EEN BEETJE BRUSSELSE TROTS

In november 2008 en januari 2009 organiseerden de Brusselse libe-ralen, Nederlands- en Franstaligen, een ronde tafelconferentie met de verschillende Nederlands- en Franstalige actoren in het Brussels parlement. Hieruit bleek de wil van de instellingen om meer samen-werkingsverbanden tot stand te brengen, maar ook een vraag tot de politici om zich bezig te houden met de zaak.

Open VLD Brussel en MR LB (Libéraux bruxellois) doen een oproep om al de Brusselse politieke partijen bij het debat te betrekken en stellen zes concrete maatregelen voor.

Open VLD Brussel en MR LB (Libéraux bruxellois) stellen zes maatrege-len voor. Ze zullen ze opnemen in hun programma voor de gewestver-kiezingen in 2009.

I. Een gewestelijk overlegplatformII. ...uitgebreid tot de economische wereldIII. Van de stad een troef maken: geïntegreerde campussenIV. Van Europa een troef maken: meertaligheidV. De promotie van onze onderwijsinstellingenVI. Een gewestelijk infrastructuurfonds

DE RONDE TAFEL

ZES LIBERALE VOORSTELLEN

I.EEN PERMANENT BRUSSELS OVERLEGPLATFOM VOOR HET HOGER ONDERWIJS MET HET GEWEST Het enthousiasme voor de door Open VLD en MR-LB georgani-seerde Ronde Tafel heeft ons doen inzien dat de instellingen voor hoger onderwijs een moeilijke relatie hebben met de overheid (gewestelijk en gemeentelijk), maar ook dat de verschillende Brusselse hogescholen en universiteiten, met respect voor hun autono-mie, bereid zijn om samen te werken binnen één Brusselse strategie. Ten slotte hoopt de politieke wereld ook dat een meer doorgedreven samenwer-king een dynamiserend element kan zijn voor de economie en het imago van Brussel.

Het permanent overlegplatform moet dé plaats zijn waar alle deelnemers in dialoog gaan. Tegelijk maakt het mogelijk dat de onderwijsinstellingen betrokken worden bij gewes-telijke beslssingen die hen rechtsreeks aanbelangen. Het gewest zal er het initiatief toe nemen. Het gaat niet om een nieuwe lege doos, maar om een

platform waar men de concrete problemen van de instellingen kan aankaarten (stedenbouw, mobiliteit, veiligheid, mo-gelijke samenwerking tussen instellingen).

Kortom, we willen van occasi-onele en informele contacten overstappen naar een systema-tisch en structureel contact, geval per geval.

Voor ons is het ondenkbaar dat een regionale ontwikke-lingsplan de het aspect hoger onderwijs niet mee integreert. Het Gewest dient net te kun-nen steunen op de uitstraling van haar hoger onderwijs-in-stellingen én diezelfde instel-lingen moeten hun voordeel kunnen halen uit de Brusselse infrastructuur.

II.EEN OVERLEGPLATFORM MET DE ECONOMISHE ACTORENTegelijk dient het gewest ook de initiatiefnemer te zijn van een overleg tussen de instel-lingen voor hoger onderwijs en de voornaamste economische actoren (Agoria, BECI, Acti-ris,…).

Het hoger onderwijs is niet enkel een belangrijke econo-mische medespeler, maar ook een belangrijke werkgever én gebruiker van diensten in het Brussels Hoofdstedelijk Ge-west. Onrechtstreeks heeft de activiteit van de universiteiten en hogescholen een belangrijke invloed op de werkgelegen-heid en de economie. Door bijvoorbeeld de organisatie van colloquia, de aanwezigheid van kotstudenten, van Belgisch en buitenlands personeel en de aanwezigheid van universitaire ziekenhuizen. Dit geldt voor het hotelwezen, de horeca in het algemeen en de immobili-enmarkt.

Wat meer is, de hogescholen en universiteiten leiden ook het personeel op dat de Brusselse arbeidsmarkt nodiog heeft. Zij bieden een antwoord op de vraag naar meertalige hoogop-geleide werknemers, die nu als

forens vanuit Vlaanderen en Wallonië komen.Maar bovenal is de uitwisseling van informatie of kruisbestui-ving tussen onze hoger onder-wijsinstellingen, onze onder-zoekers en de ondernemingen een sleutelelement voor de ontwikkeling van opleidingen van hoge kwaliteit (op lange en korte termijn) en voor de bloei van onze Brusselse culturele en economische sector.

Het platform dat wij voorstel-len zet de economische rol van het hoger onderwijs in de verf. De actoren (economische organisaties en hogescholen en universiteiten) denken er samen na over mogelijkheden tot samenwerking en formule-ren er hun aanbevelingen aan de politici.

Samenwerkingsverbanden kunnen (en moeten) gevonden worden tussen onze onder-zoekscentra en de onderne-mingen indien we te Brussel onderzoekscentra willen die op Europees niveau voldoende gewicht in de schaal kunnen leggen (bvb. het gezamenlijk gebruik van kostbare infrastruc-tuur of materieel)

III.Brussel wordt vandaag niet beschouwd als een studentenstad ondanks het grootste aantal studenten (ongeveer 74.000) van het land.

De redenen hiervan zijn velerlei:

- de toegenomen concurrentie van “buurtinstellingen “ in de provinciesteden;- het gebrek aan promotie en spontane steun door het Gewest en de Brusselse gemeenten;- een zekere “angst voor de stad”. Voor tal van ouders is het geen evidentie om hun zoon of dichter van 18 naar de “grote stad” Brussel te sturen. Er zijn immers meer geruststellende alternatieven in de provincie-steden;- sommige studenten beklagen zich over de toegenomen onvei-ligheid in Brussel, het gebrek aan infrastrucuur voor studenten, het gebrek aan studentenwijken en het gebrekkig aanbod van het openbaar vervoer. Ook is er een gebrek aan werkelijk studenten-leven en mangelt het aan kennis van de stad en haar socio-cultu-reel leven;

- tenslotte is er het probleem van de studentenhuisvesting (kwaliteitskoten en studio’s aan een betaalbare prijs). De prijsstijgingen op de Brusselse immobiliënmarkt in het bijzon-der, zorgt ervoor dat er minder betaalbare kwaliteitshuisvesting beschikbaar is. Brussel wordt er plotsklaps een stuk minder aan-trekkelijk door voor de studenten uit andere streken van het land, uit het buitenland of in het kader van uitwisselingsprogramma’s, zoals Erasmus.

Volgens Open VLD-Brussel en MR-LB kan het gewest hier onmiddel-lijk optreden, maar ook op lange termijn tussenkomen.

We vinden dat het Gewest dient te investeren in” stadscampus-sen” die een totaalconcept aanbieden. Zo kunnen studenten genieten van alle voordelen die een jongere heeft op een campus, maar die zich tegelijk in de stad bevindt. Er kan ge-dacht worden aan gezamenlijke (sport)infrastructuuren ook aan een bevoorrechte toegang tot ge-legenheden met een belangrijke

VAN DE STAD EEN TROEF MAKEN

plaats in het leven te Brussel.Er kan rekening gehouden worden met deze idee van stadscampus bij beslissingen die bepaalde wijken blijvend kunnen beïnvloe-den, er kan steun verleend wor-den aan studentenorganisaties, er kan worden nagedacht over publiek private partnerschappen (PPS) in verband met huisves-ting.

Buitenlandse voorbeelden, zoals bvb. New York, tonen aan dat veilige en aangename studenten-wijken verzoenbaar zijn met een kosmopolitische stad.

We willen komaf maken met het idee dat de stad belet dat de

Brusselse hoger onderwijsinstel-lingen aantrekkelijk zijn. De stad is net een troef, waar studenten, Belgen en niet-Belgen, vanaf hun achttiende een kosmopoli-tische metropool kunnen komen ontdekken.

IV.VAN EUROPA EEN TROEF MAKEN: DE MEERTALIGHEID GEBRUIKEN

De rol van Brussel op Europees en wereldniveau is een kans waarvan we de draagwijdte en de mogelijkheden niet altijd goed inschatten. Wat we ons ook onvoldoende realiseren is dat “Europa” binnen ons stadsgewest aanzienlijk groeit. 86.000 personen werken

immers rechtstreeks of on-rechtstreeks voor de Europese instellingen. Ze leven hier met hun familie die gebruik maakt van de Europese én Belgische scholen. De “hoofdstad van Eu-ropa” evolueert langzaam maar zeker van een hoofdstad van instellingen naar een hoofdstad

van Europeanen. Op die nieuwe opportuniteit ent zich dan de bestaande Brusselse traditie met haar culturele mix van haar Neder-lands- en Franstalige hogescholen en universiteiten.

Het Nederlands is mét het Frans de voornaamste taal op de plaat-selijke en landelijke arbeidsmarkt. Het Frans is ook een taal met een belangrijke internationale uitstra-ling. Maar het Engels tenslotte is één van de talen die het meest gebruikt wordt in de 21ste eeuw. Brussel bevindt zich in dé ideale omstandigheden om voordeel te halen uit die meertaligheid. Dit is een buitengewone troef.

We moeten de organisatie van studieprogramma’s stimuleren die leiden tot een gezamelijk diploma. Dit wil zeggen: één diploma voor éénzelfde programma, georgani-seerd in het Nederlands en het Frans én erkend door beide ge-meenschappen.

Er dient eveneens gedacht aan de soepele inrichting van programma’s die gedeeltelijk of geheel in het Engels worden gegeven. Waarom zou de Europese Unie overigens zelf niet betrokken kunnen worden bij sommige van deze initiatieven?

Hogere studies te Brussel in het hart van Europa zouden zo studen-ten uit het hele land én Europa kunnen aantrekken die hun horizon én hun talenkennis willen ver-ruimen.

Het gewest kan van zijn kant deze evolutie aanmoedigen door promotieinitiatieven, bijvoorbeeld door een huisvestingspolitiek voor buitenlandse studenten.

V.DE PROMOTIE VAN AL ONZE INSTELLINGEN VOOR HOGER ONDERWIJS:

Noch Open VLD, noch MR-LB willen het hoger onderwijslandschap in Brussel overhoop gooien. De diversiteit van de instellingen op taalvlak en filosofisch vlak is een verrijking, zowel voor de student als voor de stad. Zij dient dan ook bewaard te worden.

Het Hoger Kunstenonderwijs is in verschillende opzichten een beetje een geval apart. Vaak genieten deze instellingen al van een ruime aantrekkingskracht door hun faam op internationaal vlak.Ze werken ook vaak over de taalgrenzen heen, maar worden daarentegen geconfronteerd met capaciteitsproblemen, waardoor ze studenten moeten weigeren.

Wat wij voorstellen is een kader dat de synergieën stimuleert door meer efficiënte investeringen door

het Gewest mogelijk te maken én dat het gewest de mogelijk-heid geeft om een deel van de gemeenschappelijke promotie te voeren voor al de instellingen die zich achter het gemeenschappelijk concept willen scharen: het Brus-sels Hoger Onderwijs. Een slogan zou de idee moeten bevatten dat “studeren te Brussel tegelijk een stadservaring en een Europese en internationale ervaring inhoudt”.

Naast deze externe gemeenschap-pelijke promotie, willen we dat het gewest niet enkel in zijn promotie- en communicatiebeleid, maar ook op straat, in de metro en ander openbaar vervoer, in de signalisatie elke hogeschool en universiteit in de verf zet. Wij zijn immers trots op onze instellingen voor hoger onderwijs.

In juni willen MR en Open Vld dat de nieuwe Brusselse regering een enveloppe reserveert van 60 miljoen EURO voor het regionale fonds voor hoger onderwijs als uitgangspunt van zijn politiek jegens het hogere onderwijs in het algemeen

VI.Zonder middelen blijven deze voorstellen goede bedoelingen. MR LB en Open VLD Brussel hopen , indien de kiezer het hun toelaat, in juni 2009 een gewestelijk budget te bekomen voor infrastructuurwerken voor de ontwikkeling van het hoger onderwijs in Brussel.

Voor ons dient het een fonds te zijn waarbij de hogescholen en universi-teiten worden geconsulteerd, maar ook geresponsabiliseerd in de keuze van de te besteden middelen. De instellingen dienen immers betrok-ken bij beslissingen die de beste-ding van de middelen bepalen. Deze keuzes strekken zich uit over domeinen als huisvesting, econo-mie, wetenschappelijk onderzoek, mobiliteit, werkgelegenheid en het imago van Brussel.

Drie concrete voorbeelden:

- Op veel plaatsen in Brussel wordt aan wetenschappelijk onderzoek gedaan (universiteiten, privé onderzoekscentra,…). Kan er, gelet op het belang van de sector voor ons Gewest, niet nagedacht worden met welke investeringen de samen-werking tussen deze instellingen nog verbeterd kan worden om zo

het gewenste excellentieniveau handhaven?

- Waarom de huidige organi-satiestructuur voor colloquia, congressen en seminaries niet verbeteren?Dit kan door een beter beheer van bestaande faciliteiten of door de oprichting van aangepaste ruimtes. Men denke aan bestaande inrichtingen (op het het Congressenpaleis na dat gerenoveerd wordt): universi-taire auditoria, zalen van culturele centra of privé-instellingen. Dit kan enkel bijdragen tot een grotere internationale uitstraling van Brus-sel, terwijl tegelijk de mogelijke economische voordelen die eruit voortvloeien voor ogen worden gehouden.

- Wat sportinfrastructuur betreft, dient de toegang van studenten verbeterd tot de bestaande infrats-ructuur, maar dient ook nagedacht over hoe eventuele leemtes dienen opgevuld.

EEN GEWESTELIJK INFRASTRUCTUURFONDS VOOR HET HOGER ONDERWIJS

€ 60.000.000 € 60.000.000

Het hoger onderwijs is een gemeenschapsbevoegdheid, geen gewestelijke bevoegdheid. Noch MR LB, noch Open VLD-Brussel stellen deze bevoegd-heidsverdeling in vraag. Het onderwijs, van de kleuterschool tot het hoger onderwijs is de ziel van een cultuur- of taalgemeenschap aan dewelke we allen gehecht zijn.

Onze ambitie is het om, in het specifieke kader van Brussel, de ambitie van de hogescholen en universiteiten te ondersteunen ten voordele van de studenten, de instellingen zelf, onze economie en ons gewest, telkens de gewestbevoegdheden het ons mogelijk maken.

Dat is een institutionele uitdaging. Ons federalisme heeft maar zin als het, daar waar dit mogelijk en nodig is, de samenwerking en de synergieën tus-sen gewest en gemeenschappen aanmoedigt. We willen in de eerste plaats een uniek loket zijn voor alle actoren.

Daarom vinden we ook dat de politieke wereld zich in de plaats moet stellen van de gebruiker van onze instellingen voor hoger onderwijs. Deze laatste moet uiteraard geen specialist zijn in institutionele aangelegenhe-den. Het komt de politiek toe om oplossingen te vinden binnen het bestaand Brussels institutioneel kader.

Open VLD Brussel en MR LB willen op een creatieve manier de manieren onderzoeken waarop het Brussels Hoofdstedelijk Gewest haar instellingen kan ondersteunen.

« DE INSTITUTIONELE UITDAGING »

Hoge scholen en universiteiten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

LEGENDE

AANTAL LEERLINGEN : 0 - 400 400 - 1000 1000 - 3500 > 3500

STUDENTEN IN BXL

0 - 400 400 - 1.000 1.000 - 3.500 >3500

LEGENDE Aantal studenten

Al de volgende aangebrachte cijfers gaan over het onderwijs dat georganiseerd of gesubsidieerd wordt door de vlaamse gemeenschap of de franse gemeenschap

Brussel stad

1. Facultés universitaires St. Louis 2.5002. Institut supérieur industriel (H. Spaak) 3023. HE Galilée 1.8004. HE Francisco Ferrer 2.0005. INSAS 3406. Académie Royale des Beaux-Arts 3467. Conservatoire royale de la musique 6278. Erasmushogeschool campus Dansaert 1.2999. Koninklijk Conservatorium Brussel 54510. Rits 66611. HUB Campus Stormstraat 2.84912. HUB Campus EHSAL 1.006

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

12

>3500 1000-3500 400-1000 0-400

Aantal studenten

11

1. HE EPHEC 1922. Institut supérieur de formation sociale 7503. Sint-Lukas Hogeschool 8284. Ehsal Campus Sociale Hogeschool -5. Ehsal Campus Vlekho 761

0-400400-1.0001.000-3.500>3500

Schaarbeek

1

23

3

4

Brussel stad

a. Facultés universitaire St.Louis 2.500b. Institut supérieur industriel (H. Spaak) 302

a

b

5

LEGENDE Aantal studenten

Schaarbeek

LEGENDE Aantal studenten

Sint-Lambrechts-Woluwe

1. UCL 3.5002. Institut supérieur catholique pédagogique (HE Galilée) 8193. EPHEC 2.0004. Institut d’ enseignement supérieur Parnasse-Deux Alice (HE L de Vinci) 3005. Institut Paul Lambin (HE L de Vinci) 4876. Institut supérieur d’enseignement infirmier (HE L de Vinci) 9577. Le 75 231a. L’ICHEC 2.100

Hogeschoolzone

Hogescholen Aantalstudenten

>3500 1000-3500 400-1000 0-400

7

4 6

2

13

5

Aantal Studenten

a

Elsene

1

226

7

1. Institut Libre Mary Haps (HE L de Vinci) 1.6662. Vrije Universiteit Brussel 8.0003. Universite Libre Bruxelles 10.0004. Universite Libre Bruxelles (Solbosch) 7.0005. Ecole nationale des arts visuels de la Cambre 6506. Institut d’enseignement supérieur social (HE Spaak) 5007. La Cambre Architecture 3438. Institut supérieur économique (HE Lucia de Brouckère) 2339. Erasmushogeschool Toegepaste Taalkunde 407

Hogeschool zones

Hogescholen AantalStudenten

1

3

29

4

6 5

7

8

Elsene

Hogescholen AantalStudenten

Hoge scholen Brussel, enkel cijfers

1000 Brussel

Facultés universitaires St. Louis Bd du Botanique 43 2500Institut supérieur industriel (HE P-H Spaak) - Rue Royale 150 302HE Galilée Rue des Grands Carmes 23 1800HE Francisco Ferrer Rue de la Fontaine 4 2000INSAS Rue Thérésienne 8 340Académie Royale des Beaux-Arts Rue du Midi 144 346Conservatoire royale de la musique Rue de la Régence 30 627Erasmushogeschool campus Dansaert Zespenningenstraat 70 1299Koninklijk Conservatorium Brussel Regentschapsstraat 30 545Rits Dansaertstraat 70 666HUB Campus Stormstraat Stormstraat 2 2849Hub Campus EHSAL Nieuwland 198 1006Ecole supérieure d’informatique (HEB) Rue Royale 67 367

1020 Laken

HE Francisco Ferrer Van Gehuchtenplein 400

1030 Schaarbeek HE EPHEC Boulevard Lambermont 17 192Institut supérieur de formation sociale Rue de la Poste 111 750Sint-Lukas Hogeschool Paleizenstraat 70 828Ehsal Campus Sociale Hogeschool Koningsstraat 336 -Ehsal CampusVlekho Koningsstraat 336 761

1040 Etterbeekecsedi-isalt (HE Galilée) Av d’Auderghem 77 737

1050 ElseneULB Av Franklin RoosevelT 10000Institut d’enseignement supérieur social (HE Spaak) - Rue de l’abbaye 26 500Institut supérieur économique (HE Lucia de Brouckère) - Rue du Président 54 233Institut Libre Mary Haps (HE L de Vinci) - Rue d’Arlon 11 1666La Cambre Architecture Place Eugène Flagey 343Ecole nationale des arts visuels de la Cambre - Abbaye de la Cambre 21 650VUB Pleinlaan 2 8200Erasmushogeschool Toegepaste Taalkunde - Pleinlaan 2 407

1060 Sint-Gillis Ecole Centrale des Arts et Métiers (L de Vinci) Schietbaanstraat 14-16 700Institut Saint-Luc Rue d’Irlande 57 2100Ecole de recherche graphique Rue d’Irlande 57 900Institut supérieur d’architecture Rue d’Irlande 57 500

1070 Anderlecht ULB Campus Erasme Route de Lennik 808 3000Institut d’enseignement supérieur paramédical Rue des goujons 28 150Institut Arthur Haulot (HE L. de Brouckère) Avenue Emile Gryzon 1031HE Libre de Bruxelles Ilya Prigogine Rue Brogniez 1250Erasmus Hogeschool Ind Wet & Technologie Nijverheidskaai 170 496

1081 Koekelberg HUB Campus Koekelberg Vrijheidslaan 1006

1090 Jette

Erasmus Hogeschool Campus Jette Laarbeeklaan 121 1249

1150 Sint Pieters Woluwe

ICHEC et ISC (groupe ICHEC-ISC St Louis - ISFSC) Brand Whitlocklaan 2 2100

1160 Auderghem Institut d’enseignement superieur economique Charles Schallerlaan 91 600Ecole supérieure des Arts du Cirque Robert Willamestraat 25 55

1180 Ukkel

Institut d’enseignement supérieur économique Alsembergsesteenweg 1091 260Institut d’enseignement supérieur pedagogique De Fré (HEB) Avenue du Fré 62 1160Institut supérieur de Traducteurs et Interprètes (HEB) Rue Joseph Hazard 34 998

1190 Vorst INRACI (HE libre de Bruxelles Ilya Prigogine) Avenue jupiter 188 870

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe UCL Emmanuel Mounierlaan 53 3500Institut supérieur catholique pédagogique (HE Galilée) 819 Rue Vergote 40 EPHEC 2000Institut d’ enseignement supérieur Parnasse-Deux Alice (HE L de Vinci) Avenue E. Mounier 84 300Institut Paul Lambin (HE L de Vinci) Clos Chapelle aux Champs 43 bte 3920 487Institut supérieur d’enseignement infirmier (He L de Vinci) Clos Chapelle aux Champs 41 bte 3960 957

Le 75 Avenue J.F. Debecker 10 231

1210 Sint Joost Institut d’enseignement supérieur économique et technique (HE de Bxl)

Rue Royalle 67 367