Bsc.Erduan RASHICAe-rashica.weebly.com/uploads/2/7/4/0/27402083/adr.pdf · Në përbërjen e...
Transcript of Bsc.Erduan RASHICAe-rashica.weebly.com/uploads/2/7/4/0/27402083/adr.pdf · Në përbërjen e...
-
Bsc.Erduan RASHICA
2015
-
1.DEFINIMI DHE KLASIFIKIMI I MATERIEVE T RREZIKSHME
Si materie t rrezikshme konsiderohen ato materie t cilat gjat
prodhimit, trajtimit, transportit, shprndarjes apo prdorimit mund t shkaktoj
rrezik ndaj shndetit t njerzve, t mirave materiale ose ta ndotin ambientin.
Materiet e rrezikshme (ADR) ndahen n nnt klasa edhe at:
Klasa 1: Materiet eksplozive
Kt klas e prbjn materiet e ngurta dhe t lngta kimike t cilat
kan vetin q gjat veprimit t mjedisit jetsor (goditje - frkim) me zbrthim
eksploziv kimik t lirojn energji n form t nxehtsis apo t gazeve.
Rezultati i ktij zbrthimi sht krijimi i presionit t lart dhe temperaturs s
lart. N grupin e materieve eksplozive prfshihen mjete pr ndezjen e
eksplozivve, masa e paprpunuar e barotit, municioni komercial,
nitroceluloza, artikuj piroteknik etj.
Fig.1. Klasa 1. Eksplozivve
Klasa 2: Gazet
Kto gaze kan temperatur kritike m t ult se 50 C. T lidhura me
oksigjenin digjen n pranin e burimi ndezjes. Karakteristika kryesore e t
gjitha gazeve t cilat transportohen, sht ajo se ato jan t ngjeshura n
hapsir nga e cila tentojn t dalin jasht. Presioni i gazeve t cilat jan n
ent n t cilat transportohen, e prfaqsojn edhe rrezikun kryesor nga
materiali i ksaj klase. Gazet t cilat transportohen, zakonisht jan t
vendosura n en cilindrike, pr shkak t transportit m ekonomik dhe m t
sigurt. Efekti i ktyre gazeve mund t jet helmues, i ndezshm, korroziv dhe
ngulfats.
-
Fig.2. (2.1). Klasa 2. Gazet t ndezshme
Fig.3. (2.2). Klasa 2. Gazet t ndezshme
Fig.4. (2.3). Klasa 2. Gazet t ndezshme
Klasa 3: Lngjet ndezse
Ato jan lngje ose przierje t lngjeve t cilat n temperatur prej 50
C kan presion t avullit m t ult se 3 bar dhe pikn e ndezjes m t ult se
100 C. Avujt e tyre n kontakt me ajrin ndizen leht. Automjeti transportues
me t cilin transportohen lngjet e ndezshme gjat ngarkimit, shkarkimit ose
ringarkimit mund t derdhen n tok dhe gypi fryrs t jet shkaktar ndezs.
Motori dhe pajisjet pr ngrohje t kabins patjetr duhet t jen t shkyura.
Fig.5. Klasa 3. Lngje t ndezshme
Klasa 4: Materiet e ngurta ndezse
Ato jan materie t ngurta t cilat, kur jan t thata, leht ndizen n
kontakt me flakn ose shkndijn, por nuk jan t prira n ndezje (sulfuri,
fosfori i kuq).
-
Klasa 4 e materieve t rrezikshme sht e ndar n tri nngrupe t cilat
jan si m posht:
Klasa 4.1: Materiet t cilat leht digjen
N kt klas prfshihen materiet q digjen leht dhe shfaqen n formn
e pluhurit, por edhe mund t shkrihen. Disa materie t ksaj klase vet
zbrthehen dhe pr kt arsye duhet t transportohen n kushte t temperaturs
dhe presionit t kontrolluar. Shembuj t materieve t rrezikshme nga kjo klas
jan pluhuri i aluminit, goma e paprpunuar, sulfuri, fosfori i kuqe etj.
Fig.6. Klasa 4.1. Materiet t cilat leht digjen
Klasa 4.2: Materiet t prira ndaj vetndezjes spontane
N kt klas prfshihen materiet organike dhe inorganike t cilat jan t
prira ndaj vetndezjes spontane. Respektivisht, q t ndizen nuk sht i
nevojshm burim i jashtm. Shembull i materieve t rrezikshme nga kjo klas
jan fosfori i bardh dhe i verdh, qymyri aktiv, pambuku i lagur etj.
Fig.7. Klasa 4.2. Materiet t prira ndaj vetndezjes spontane
Klasa 4.3: Materiet t cilat n kontakt me ujin krijojn gaze t
ndezshme
N kt klas prfshihen materieve t cilat n kontakt me ujin lshojn
gaze t ndezshme t cilat formojn przierje shprthyese n kontakt me
oksigjenin dhe ajrin. Shembuj t materieve t rrezikshme nga kjo klas jan
natriumi, kalciumi, metalet alkale e t tjera.
-
Fig.8. Klasa 4.3. Materiet t cilat n kontakt me ujin krijojn gaze t ndezshme
Klasa 5: Oksidet dhe peroksidet organike
Materiet oksiduese jan ato t cilat n kontakt me materie t tjera
zbrthehen dhe mund t shkaktojn zjarr (p.sh. kloridet, tretjet ujore t
hidrogjenit etj.).
Klasa 5.1: Oksidet
Kto jan materie organike me nj shkall t lart t oksidimit t cilat
mund t shkaktoj efekte t dmshme ndaj shndetit t njeriut. Jan t
ndjeshme ndaj rritjes s temperaturs dhe goditjeve kur ato mund t
shprthejn. Prandaj kto materie t rrezikshme nuk duhet t przihen me
materie t tjera t rrezikshme, t kihet kujdes q t mos frkohen dhe t mos
ekspozohen ndaj goditjeve.
Fig.9. Klasa 5.1. Oksidet
Klasa 5.2: Peroksidet organike
N prbrjen e ktyre materialeve ekziston oksigjeni dhe elementet
djegse t cilat ndizen leht, q do t thot se nuk kan nevoj pr burimet e
jashtme t oksigjenit ose t ndezsve q t ndizen. N kt klas prfshihen
dibenzol peroksidi, acidi peroksid e tjera.
-
Fig.10. Klasa 5.2. Peroksidet organike
Klasa 6: Materiet helmuese dhe infektive
Materiet e rrezikshme nga kjo klas jan t ndara n dy nnklasa edhe
at:
Klasa 6.1: Materiet helmuese
Helmet jan materie me origjin sintetike, natyrore ose biologjike t cilat
t futura n organizmin e njeriut mund t rrezikojn shndetin dhe ti
rregullojn funksionet e organizmit. Pr nj koh t shkurtr dhe n sasi t
vogla mund t dmtojn shndetin e njeriut dhe t shkaktojn edhe vdekje.
Helmet i sulmojn organet e brendshme dhe sistemin nervor, e pr kt shkak
nevojitet kujdes pr trajtimin dhe manipulimin e tyre.
Fig.11. Klasa 6.1. Materiet helmuese
Klasa 6.2: Materiet infektive
N kt klas prfshihen materiet t cilat prmbajn mikroorganizma si
jan bakteret, viruset, parazitt etj. Mbeturinat dhe materiet infektive prhapin
er t pakndshme dhe prmbajn toksina. N kontakt me to, mund t
shkaktojn smundje infektive te njerzit dhe kafsht. Prandaj materiet e
rrezikshme nga kjo klas nuk duhet t transportohen me produkte ushqimore t
destinuara pr njerzit dhe kafsht.
-
Fig.12. Klasa 6.2. Materiet infective
Klasa 7: Materiet radioaktive
Kto jan materie t cilat prmbajn atome radioaktive. Radioaktiviteti
sht aftsi q brthama e atomit spontanisht t zbrthehet, d.m.th. ai sht
proces gjat t cilit brthama zbrthehet n ndonj element duke liruar grimca
alfa dhe beta ose rreze gama. Materiet radioaktive i dmtojn organizmat e
gjall varsisht nga ajo se n far doze dhe sa koh jan ekspozuar ndaj tyre.
Materiet radioaktive prdoren n mjeksi pr regjistrime t ndryshme t
eshtrave, n energjetik si burim i energjis termike, n industrin pr kontroll
t cilsis s materialeve etj. Ambalazhi, me t cilin paketohet materia
radioaktive duhet t bhet n mnyr q mund t parandalohet prhapja e
rrezatimit. Shembuj tipik t materieve radioaktive jan uraniumi, ceziumi dhe
toriumi.
Fig.13. Klasa 7. Materiet radioactive
Klasa 8: Materiet korrozive
Materiet korrozive jan materie t cilat n kontakt me materie t tjera
dhe organizma t gjall shkaktojn dme ose shkatrrim t tyre. Ato i
shkatrrojn qelizat e organizmave t gjall, d.m.th. i han materiet jo t gjalla.
Shembuj t materieve korrozive jan acidi nitrik, sulfurik dhe klorhidrik,
materiet alkale etj. Materiet korrozive mund t transportohen n gjendje t
ngurt ose t lngt.
-
Fig.14. klasa 8. Materiet korrozive
Klasa 9: Materiet tjera t rrezikshme Materie t tjera t rrezikshme jan materiet t cilat vet m vete gjat
transportit paraqesin rrezik t caktuar dhe nuk i prkasin ndonj klase tjetr.
Shembuj t ktyre materieve jan materiet t cilat mund t rrezikojn shndetin
gjat frymmarrjes, materie t cilat lshojn gazra t ndezshme, baterit e
litiumit, jastkt e ajrit, xhaketat shklqyese, fishekzjarrt etj.
Fig.15.Klasa 9. Materiet tjera t rrezikshme
Klasat e materieve t rrezikshme dhe etiketat e tyre jan treguar n figurn
numr 16.
Fig. 16. Klasat e materieve t rrezikshme
-
2.RREGULLAT GJAT TRANSPORTIT T MATERIEVE T RREZIKSHME
Ndrmarrjet autotransportuese dhe personat tjer juridik dhe fizik t
cilt prgatitin materie t rrezikshme pr transport ose kryejn ngarkim,
shkarkim dhe ringarkim, duhet t marrin masa parandaluese dhe mbrojtse pr
t mbrojtur jetn dhe shndetin e njerzve, mjedisin jetsor, t mirat materiale
dhe sigurin e trafikut. Prandaj, nevojitet trajnim i organizuar dhe profesional i shoferve t
automjeteve t mallrave me t cilat transportohen materialet e rrezikshme, si
dhe t gjith personave t tjer t prfshir n transportin dhe manipulimin e
tyre.
Transporti i materieve t rrezikshme n Republikn e Maqedonis sht
prfshir me m shum ligje dhe rregullore:
Ligji pr transportin e materieve t rrezikshme; Rregullorja pr mnyrn e transportit t materieve t rrezikshme n
trafikun rrugor; Rregullorja pr aftsim profesional t vozitsve t automjeteve
motorike me t cilat transportohen materialet e rrezikshme dhe personave t tjer t cilt marrin pjes n transportin e materieve t rrezikshme;
Ligji pr mbrojtjen e materieve eksplozive; Ligji pr tregti me materie eksplozive; Ligji pr prodhimin e helmeve dhe Ligji pr tregti me helmet.
Qllimi kryesor i trajnimit special t shoferve t automjeteve t rnda t cilat
transportojn materie t rrezikshme, prbhet n njohjen e karakteristikave t
transportit individual t materieve t rrezikshme dhe pr t gjetur njohuri
themelore t nevojshme pr t zvogluar mundsit pr raste t rrezikshme dhe
aksidente.
-
Fig. 17. Rregulla e vendosjes s shenjave t ADR s
Fig.18. Prmbajtja e disa materieve t rrezikshme n mjetin transportues
3.DOKUMENTET PR TRANSPORT T MATERIEVE T RREZIKSHME
Drguesi i cili jep transport pr mallra t rrezikshme sht i obliguar q
pr do drges t materieve t rrezikshme ti jap transportuesit dokumentin
pr transport dhe udhzimin pr masa t veanta t siguris q duhet t merren
gjat transportit t materieve t rrezikshme. Dokumenti pr transportin e
materie t rrezikshme duhet t prmbaj:
1. T dhnat pr prmbajtjen e drgess (treguesi i llojit t mallrave,
vetit kimike dhe teknike, emri i materieve t rrezikshme, pesha,
numri i copave, numri i identifikimit nga marrveshja prkatse
ndrkombtare etj.).
2. Shnimin e drguesit se jan t plotsuara kushtet e prcaktuara pr
transportin e materieve t rrezikshme.
3. Emrin, ose emrin personal dhe adresn e drguesit dhe marrsit.
4. Vrejtjen se me dokumentin pr transport t materieve t rrezikshme
transportuesit i sht dhn edhe udhzimi me shkrim pr masa t
posame t siguris q duhet t ndrmerren gjat transportit t
-
materieve t rrezikshme.
5. Nnshkrimin dhe vuln e drguesit.
Dokumenti pr transportin e materie t rrezikshme t cilat drgohen
jasht shtetit duhet t jet i shkruar n anglisht, frngjisht, rusisht dhe
gjermanisht. Dokumenti pr transport prbhet nga tri kopje identike: nj
mbetet te drguesi, nj i jepet transportuesit dhe nj i dorzohet marrsit t
materies s rrezikshme.
Shoferi duhet t ket:
dokumentin, faturn e ngarkimit;
certifikatn e rregullshmris s mjetit motorik;
certifikatn e trajnimit profesional dhe
udhzuesin pr masat e veanta t siguris.
Fig.19. Certifikata biometrike e ADR s
-
Fig.20. Certifikata e ADR s
N transportin ndrkombtar transporti i materieve t rrezikshme sht
rregulluar sipas rregullave dhe rregulloreve t caktuara. Kto rregulla jan
rregulluar sipas ADR - Konvents Evropiane pr Transport Ndrkombtar t
materieve t rrezikshme n trafikun rrugor. T gjitha shtetet antare t ksaj
Konvente, duke prfshir edhe Republikn e Kosovs, patjetr duhet ti
respektojn rregullat e Konvents.
Kjo konvent sht arritur n Gjenev m 30.08.1957, nn kryesin e
Komisionit Ekonomik pr Evropn t Kombeve t Bashkuara dhe ka hyr n
fuqi m 29.01.1968.
Prmban dy anekse, edhe at aneksin A dhe aneksin B. Kto anekse jan
publikuar n dy vllime n t ashtuquajturin Libri i portokallt. Vet
marrveshja sht shum e shkurtr, e qart dhe e thjesht. Kryesor sht neni i
dyt, i cili thot se me prjashtim t disa mallrave t rrezikshme, t gjitha
mallrat e tjera t rrezikshme mund t transportohen n rrugt ndrkombtare
me kamion t cilt i plotsojn kushtet pr:
N aneksin A: 1. klasifikimi i t gjitha materieve t njohura t rrezikshme; 2. kushtet pr etiketim dhe paketim; 3. lista e materieve t rrezikshme dhe sasit e kufizuara; 4. prdorimi i kontejnerve, paketimeve dhe cisternave; 5. procedurat pr transport;
-
6. kushtet pr konstruktimin dhe testimin e paketimeve, kontejnerve dhe cisternave;
7. kushtet pr transport, ngarkim, shkarkim dhe prdorim.
N aneksin B: 1. kushtet pr konstruksion, pajisje dhe operacione me automjete; 2. ekuipazhi dhe lejimi i automjeteve.
do materie e rrezikshme sht deklaruar me numr t vetm
katrshifror, numr i Kombeve t Bashkuara - UN-numri, me t cilin sht
mundsuar identifikimi ndrkombtar i materieve t rrezikshme.
4.PAJISJET E AUTOMJETEVE DHE SHOFERVE PR TRANSPORT T MATERIEVE T RREZIKSHME
Ligji pr transportin e materieve t rrezikshme parashikon se automjeti
motorik i cili transporton mallra t rrezikshme, prve pajisjeve t
parashikuara me rregulloret e prgjithshme dhe me Marrveshjen Evropiane
pr transport ndrkombtar t materieve t rrezikshme n trafiku rrugor,
duhet t posedoj edhe pajisje t mposhtme:
1. Mjete dhe vegl pr ngritjen e automjetit; 2. S paku dy aparate pr shuarjen e zjarrit, prej t cilave njri pr
shuarjen e zjarrit n motor, kurse tjetri pr shuarjen e zjarrit t mallit n automjet, edhe 3 kg dhe 6 kg (t treguar n figurn numr 30);
3. Dy llamba dore elektrike me drit dridhse ose t vazhdueshme me ngjyr portokalli;
4. Dy trekndsha, me te cilat do t tregohet automjeti motorik i ndalur n rrug;
5. Dy flamuj t vegjl t cilt do t tregojn automjetin motorik i cili transporton materie t rrezikshme;
6. Dy lopata dhe nj kazm; 7. Llamb bartse e cila mund t kyet n baterin e automjetit dhe e
cila sht br n mnyr q t mos mund t shkaktojn zjarr dhe 8. Direkt i kyur n automjetin motorik mund t jet vetm takografi.
-
Fig.21. Pajisje e automjeteve pr transportin e materieve t rrezikshme (aparati kundra
zjarrit)
Automjetet t cilat bjn transportin e materieve t rrezikshme,
respektivisht cisternat, jan treguar n figurat e mposhtme numr 22 dhe 23.
Automjeti motorik me t cilin transportohen materiet radioaktive, patjetr duhet t ket:
Pajisje pr kontrollim t rrezatimit, mjet pr mbrojtje
dhe caktim t terrenit;
Dy flamuj q t tregoj automjetin me t cilin transportohen materie radioaktive.
-
Fig.22. Cisterna pr transportin e materieve t rrezikshme
Fig.23. Cisterna kontejner
-
Shofert e automjeteve q transportojn materie t rrezikshme duhet t
jen t furnizuar me pajisje t prshtatshme personale mbrojtse. Pajisja
minimale personale mbrojtse, t ciln duhet ta ken shofert, sht si vijon:
1. kapela mbrojtse;
2. syze mbrojtse me mbrojtje ansore;
3. dorza gome;
4. izme apo kpuc mbrojtse me maja eliku;
5. jelek sinjalizues me shirita fluoreshente;
6. llamb dore me trup plastik ose alumini;
7. veshje t atestuar pr mbrojtje nga elektriciteti statik, nse
transportohen lnd eksplozive;
8. lng pr shplarjen e syve, n qoft se transportohen materie korrozive;
9. maska mbrojtse me filtra t prshtatshm gjat transportit t materieve
helmuese ose infektive.
5.TRANSPORTI I MATERIEVE T RREZIKSHME
Kompanit dhe personat e tjer juridik dhe individt t cilt japin pr
transport materieve t rrezikshme ose e transportojn me automjete t veta
transportuese, jan t detyruar ta prgatisin at n mnyr q ti plotsoj t
gjitha kushtet e prcaktuara pr transportin e tyre.
Materiet e rrezikshme nuk duhet t jepen pr transport, nse nuk
plotsohen kushtet e prcaktuar pr transport. Automjetet me t cilat
transportohen materiet e rrezikshme duhet t jen teknikisht n rregull dhe t
ndrtuara dhe t pajisura n at mnyr q n kushte normale t transportit t
sigurojn transport t sigurt. Automjetet me t cilat transportohen materiet e
rrezikshme duhet t jen t etiketuara dhe t shnuara n mnyr t prcaktuar
me Ligj pr materie t rrezikshme dhe me marrveshje ndrkombtare pr
transport t materieve t rrezikshme pr deg t caktuara t trafikut. N
valixhen e dors nuk duhet t transportohen materie t rrezikshme. Mund t
mbahen aparate, pajisje dhe mjete t tjera t ngjashme q prmbajn sasi
minimale t materieve t rrezikshme t cilat nuk paraqesin rrezik pr mjedisin,
kurse shrbejn pr prdorim personal (shkrepse, ngjyra, vernik, etj).
Kompanit dhe personat e tjer juridik dhe individt t cilt
transportojn materie t rrezikshme jan t detyruar q n rastin e zhdukjes s
materies s rrezikshme gjat transportit t ndrmarrin masa t veanta pr
gjetjen e tyre. Me kt rast, duhet ta informojn organin m t afrt t
-
inspeksionit sanitar ose stacionin m t afrt policor, por sipas mundsis edhe
opinionin.
Materiet e rrzuara ose n fardo mnyre qoft materiet e derdhura t
rrezikshme gjat transportit, transportuesi sht i obliguar ti mbledh dhe ti
heq, respektivisht ti derdh n vendet e caktuara pr at ose n nj mnyr
tjetr ti bj t parrezikshme. Materiet e rrezikshme nuk duhet t
transportohen n hapsir t njjt t ngarkess me produktet shtazore, me
ushqimin e kafshve, ilaet dhe artikujt pr prdorim t prgjithshm q i
nnshtrohet mbikqyrjes shndetsore.
Fig.24. Vendosja e materies se rrezikshme pr transport
6.MASAT E NEVOJSHME T SIGURIS PR TRANSPORT T MATERJEVE T RREZIKSHME
Gjat transportit t materieve t rrezikshme n komunikacionin rrugor,
-
prve masave t siguris pr transport t materieve t rrezikshme si sht
prcaktuar me ligj, do t zbatohen dispozitat e Marrveshjes Evropiane n
lidhje me transportin ndrkombtar t materieve t rrezikshme n trafikun
rrugor. N automjetet motorike me t cilat transportohen materiet e rrezikshme
nuk duhet t gjenden njerz t tjer, prve shoferit, bashkshoferit dhe
shoqruesit. N automjetit q transporton mallra t rrezikshme nuk duhet t
mbahen materie q shkaktojn zjarr, nuk duhet t kryhen riparime etj. Shoferi
sht i detyruar ta drejtoj automjetin me kujdes t madh. Shpejtsia e lvizjes
s automjeteve motorike nuk duhet t tejkaloj 80% nga shpejtsia e lejueshme
maksimale e prcaktuar nga lloji i rrugs, ose e prcaktuar nga shenjat e
trafikut t vendosura n rrug. N asnj rast shpejtsia nuk guxon t jet m e
madhe se 70 km/h.
Udhzimi pr masat e veanta t siguris q duhet t ndrmerren gjat
transportit t materieve t rrezikshme duhet t prfshij:
1. Prcaktimin e llojit t rrezikut q e paraqet dhe pasojat q mund t
shkaktojn materiet e rrezikshme; 2. Caktimin e masave t posame q duhet t ndrmerren gjat
transportit t materieve t rrezikshme dhe masave pr t parandaluar ose pr t zbutur pasojat e dmshme q mund t paraqiten pr shkak t aksidentit apo fatkeqsis s automjeteve (zjarri, thyerja e ambalazhit, rrzimet apo derdhjet e materies s rrezikshme, etj);
3. Procedurn me personin q do t vijn n kontakt me materiet e rrezikshme;
4. Emrin dhe adresn e kompanis ose organit i cili patjetr duhet t lajmroj aksidentin ose fatkeqsin q ka ndodhur gjat transportit t materieve t rrezikshme. Transportuesi dhe personi q drejton automjetin transportues t materieve t rrezikshme jan t detyruar q n dokumentin e transportit t materieve t rrezikshme me nnshkrimin e tyre t konfirmojn pranimin e materies s rrezikshme pr transport.
7.SHENJAT E AUTOMJETEVE MOTORIKE PR TRANSPORTIN E MATERIEVE T RREZIKSHME
Automjetet motorike me t cilat transportohen materialet e rrezikshme
patjetr duhet t ken drita dhe shenja t veanta:
1. Dy drita t rrumbullakta portokalli me diametr t siprfaqes s
drits t paktn 10cm t vendosura n kulmet e siprme t automjetit.
-
2. Dy drita t rrumbullakta t kuqe n t gjith siprfaqen e drits t vendosura 10cm n kulmet e siprme n ann e pasme t automjetit;
3. Dy shenja pr t treguar automjetin q transporton materie t rrezikshme t shkruara me numrat e identifikimit t materieve t rrezikshme q transportohen. Dritat nga pika 1 dhe 2 duhet t jen ndezura n qoft se materiet e rrezikshme transportohen n muzgun e par deri n agimin e plot, si dhe gjat zvoglimit t shikimit, si dhe gjat kohs t shikimit t zvogluar pr shkak t kushteve atmosferike dhe t tjera.
Ato duhet t jen t ndezura edhe kur n automjetin motorik sht dezur
cilado qoft drit pr ndriim t rrugs apo drit pr t treguar automjetin.
Shenja pr t treguar automjetin, me t cilin transportohen materie t
rrezikshme, numri i identifikimit t disa materieve t rrezikshme dhe vendi i
vendosjes s shenjave t automjeteve patjetr duhet t bhen n prputhje me
dispozitat prkatse t Marrveshjes Evropiane pr transport ndrkombtar t
materieve t rrezikshme n komunikacionin rrugor. Automjeti motorik dhe
rimorkio, me t cilat transportohen materie t rrezikshme duhet t ken pajisje
pr prcjellje statike t energjis elektrike. Shenjat n automjetet transportuese
t materieve t rrezikshme jan t paraqitura n figurat numr 25 dhe 26.
Fig. 25. Shenjat e automjeteve pr transport t materieve t rrezikshme
Fig.26. Shenjat e automjeteve dhe ngarkesave pr transport t materieve t rrezikshme
-
Gjat transportit t materieve t rrezikshme, sht e detyrueshme q
automjeti n ann e tij t prparme dhe t pasme t jet shnuar me shenja t
prshtatshme t paralajmrimit. Tabelat me t cilat bhet shnimi i
automjeteve motorike n jan me ngjyra portokalli, me form drejtkndshe
dhe me madhsi 400 x 300mm dhe brinj t zeza me gjatsi maksimale prej
15mm me dy fusha (t treguar n figurat nr. 27, 28 dhe 29). N fushn e
siprme sht shkruar shenja numerike e rrezikut dhe n fushn m posht
shenja numerike e materieve t rrezikshme (4 shifra).
Fig.27. Tabela e Kemplerit
Fig.28. Tabela e Kemplerit
Fig.29. Shenjat e automjeteve motorike pr transportin e materieve t rrezikshme
-
Shenja numerike e rrezikut (numri i lart) NUMRI I KEMPLERIT,
prbhet prej numrave dhe shenjave.
Shifra e par tregon rrezikun kryesor si vijon: 2. - Gazi 3. Materiet e lngshme t ndezshme 4. - Materiet e ngurta t ndezshme 5. Materiet oksiduese dhe peroksidet organike 6. Materiet helmuese 8. Materiet korrozive
Shifra e dyt dhe e tret e tregojn rrezikun shtes ose
intensitetin e reagimit. 0 - Pa kuptim 1. - Rreziku i shprthimit 2. - Lirimin e gazit pr shkak t presionit ose reagimeve kimike 3. - Lngjet e ndezshme ose gazet 5. - Veprimi oksidues 6. - Hemlueshmria 8. - Korroziteti 9. - Rreziku nga reagimi spontan i energjis gjat zbrthimit
Nse dy shifra jan t njjta, do t thot se rreziku kryesor sht
shum i shprehur. Shembull: 33. - Lngu q ndizet leht 66. Materia mjaft helmuese 88. - Materia mjaft korrozive 42. - Materia e ngurta e cila n kontakt me ujin liron gaz
Nse para numrit t identifikimit qndron shkronja X, kjo do t thot se
materiet e rrezikshme NUK DUHET T VIJN N KONTAKT ME UJIN, as
edhe n rast t zjarrit dhe aksidenteve t automjetit ose t ngarkess.
H323 Lngu q ndizet leht i cili reagon me uj liron gaz t
ndezshm; H338 - Lngu q ndizet leht, korroziv, i cili reagon rrezikshm n
kontakt me ujin; H333 Lngu q ndizet vet n kontakt me ujin
reagon dhe liron gaze t djegshme.
Shnimi bhet me letr vetngritse me shenja t sterilizuara t rrezikut
me format standard A5, e cila duhet t ngjitet n t gjitha paketat e veanta.
-
8. PROCEDURA N RAST T DEFEKTIT OSE AKSIDENTIT T TRAFIKUT
Sigurimi i transportit t sigurt sht faktor i rndsishm, i cili sht
subjekt i hulumtimeve, analizave dhe planifikimeve t ndryshme. Pr
prmirsimin e klims pr transport t sigurt t materieve t rrezikshme marrin
pjes t gjitha palve e interesuara, pjesmarrsit n transport dhe trafik.
Prve masave t miratuara ligjore pr sigurin e trafikut dhe transportit, t
cilat duhet t respektohen, nevojiten edhe masa shtes pr mbrojtjen e njerzve
dhe prons gjat transportit. Krkesat e parashtruara pr drejtimin e automjetit
motorik i cili transporton mallra t rrezikshme ose bn ngarkim dhe shkarkim
jan dukshm m t mdha se sa transporti i mallrave t tjera. Kjo sht
kryesisht pr shkak t pasojave q mund t ndodhin n rast aksidenti ose
fatkeqsie. Midis situatave t mundshme negative q do t ndodhin n nj rast
t till jan derdhjet e lngjeve, helmimi, ndotja e mjedisit, rreziqet pr
shndetin e njerzve dhe t mirave materiale etj.
Faktort kryesor q kontribuojn n paraqitjen e nj aksidenti gjat
transportit jan njeriu, automjeti dhe rruga. Por shkaqe m t zakonshme t
aksidentet jan: mnyra n t ciln shoferi e drejton automjetin gjat drejtimit t
automjetit; siguria teknike e automjetit t destinuar pr transport;
lloji dhe sasia e mallrave;
kushtet e motit;
rruga e infrastrukturs rrugore;
shfrytzuesit e tjer t rrugs;
dshtimi n prputhje me rregullat dhe rregulloret pr kryerjen e
ngarkimit, ringarkimit ose shkarkimit; ndalimi i mjetit n vendin jo t duhur pa vendosjen e duhur t shenjave
dhe sinjaleve paralajmruese etj.
Prandaj, t gjith personat q manipulojn me materiet e rrezikshme
duhet t ken kryer trajnimin pr prdorimin e tyre pr t parandaluar dhe
zvogluar aksidentet e trafiku. Shoferi q e drejton automjetin motorik i cili transporton materie t
rrezikshme, n rast t defektit apo aksidentit, ose pr shkaqe t tjera t
arsyeshme do ta ndal automjetin. Me kt rast duhet ti ndrmarr t gjitha masat e nevojshme ne mnyr q t mos i rrezikoj automjetet e tjera dhe t
-
paralajmroj t gjith pjesmarrsit e tjert n trafik.
Shoferi duhet t ndrmarr masat e mposhtme:
1. Ditn dhe natn prapa automjetit t ndalur t vendos dy shenja, me
t cilat tregohet automjeti i ndalur n rrug;
2. Gjat nats dhe gjat shikimit t zvogluar pr shkak t motit ose
kushteve t tjera t pavolitshme t vendos llamb me drit dridhse
apo t vazhdueshme me ngjyr portokalli;
3. T drgoj bashkshoferin ose shoqruesin e drgess q t vendos n distanc prej 100 150m prapa automjetit t ndalur - ditn
flamurin me t cilin tregohet automjeti q transporton materie t
rrezikshme, kurse natn dhe n kushte t shikimit t dobt - llamb.
Ai duhet t paralajmroj shofert t cilt vin me ann tjetr t rrug, n
t ciln gjendet automjeti i ndaluar, n mnyr q ato automjete me koh mund
t ndalojn ose t zvoglojn shpejtsin dhe t prgatiten pr anashkalim t
sigurt t automjetit t ndalur. Shenjat dhe dritat jan t vendosur n distanc
prej s paku 50 m nga automjeti, edhe at q t jen t dukshme n distanc
prej s paku 150 m pr drejtuesit e automjeteve motorike q takohem t njjtn
an t rrugs n t ciln automjeti sht ndalur.
Obligimi pr personelin vozits, n rast aksidenti apo incidenti sht q
menjher ta lajmroj stacionin m t afrt t policis. N qoft se n
automjet gjendet vetm shoferi, ather obligimin e tij pr lajmrim ia t
prcjell presonit tjetr q ndodhet n at vend. Me kt rast ndrmerren t
gjitha masat e nevojshme pr sigurimin e vendit t aksidentit apo incidentit.
Fig.30. Aksidenti n rrug gjat materies s rrezikshme
-
L I T E R A T U R A
www.adr transport.com
www. adr dokument.com
www. adr wikipedia.com
www. adr accident.com
Hartuesi i ktij punimi sht studiues i Komunikacionit Rrugor
Bsc.Erduan RASHICA