Boneiru, ban pa nos Orguyo

66
Inovativo Enbolbí Desisivo Bon Gobernashon Programa di Gobernashon 2016-2019 Kolegio Ehekutivo di Boneiru Yüni 2016 Boneiru, ban pa nos Orguyo

Transcript of Boneiru, ban pa nos Orguyo

InovativoEnbolbíDesisivo

Bon Gobernashon

Programa diGobernashon

2016-2019

Kolegio Ehekutivo di Boneiru

Yüni 2016

Boneiru, ban pa nos Orguyo

Boneiru, ban pa nos Orguyo!Inovativo - Enbolbí - Desisivo - Bon Gobernashon

Programa di Gobernashon 2016-2019Yüni 2016

Índise

ÍndiseMission Statement 5

Prólogo 7

Introdukshon 9

Bon Gobernashon i Struktura Estatal 12

Ekonomia, Turismo i Empleo 16

Turismo 21

Infrastruktura 25

Agrikultura, Krio di Bestia i Peskeria 28

Sosial 32

Deporte i Kultura 38

Kultura 41

Biba 45

Kuido di salú 48

Enseñansa i Edukashon 54

Mantenshon i Supervishon 58

Palabra na final 63

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

3

Mission Statement

Mission StatementNos a komprendé e señalnan di desapunto den e komunidat Boneriano bon (wak e.o. e

rapòrt di e Komishon Spies i e resultado di e referèndem). Den esei nos ta mira un tarea

ku pueblo a duna pa hasi nos máksimo esfuerso pa promové prosperidat pa asina buta

un fundeshi sólido i duradero pa un komunidat solidario kaminda ku bienestar ta hone-

stamente repartí pa tur hende, kaminda e fasilidatnan sosial i sosial-ekonómiko huntu

ku e servisio ku gobièrno ta duna na suidadano- i empresarionan ta di un nivel adekuá i

kaminda e karakter propio di nos isla ta sufisientemente protehá. Tin tur motibu pa, kon-

fiando riba nos propio forsa, nos por wak nos futuro ku optimismo. Un futuro kaminda

nos por ta orguyoso di Boneiru, pero ku Hulanda tambe por wak bèk riba dje ku orguyo.

Esaki ta loke nos komo Kolegio Ehekutivo nobo, huntu ku tur Boneriano, ke buta nos skòu-

der bou di dje.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

5‘Duna nos forsa propio e balor nesesario’

Prólogo

PrólogoBo dilanti bo tin e programa di gobernashon di Boneiru pa e periodo 2016 – 2019.

E programa di gobernashon a keda realisá ku koperashon di diferente gremio den nos

komunidat. Esaki ta un di e ingredientenan di mas importante pa krea apoyo i un pro-

grama eksitoso. Ela keda kompilá ku i pa e komunidat Boneriano den su totalidat. Ta di

importansia ku for di e promé kuminsamentu e komunidat sa kiko ta e intenshonnan di

maneho di Kolegio Ehekutivo pa asina tur hende por sigui nan krítikamente tambe. Kon-

sientemente Kolegio Ehekutivo ta asumí un posishon vulnerabel ku e meta pa engran-

desé e partisipashon di tur sektor di nos komunidat den e maneho gubernamental.

Kolegio Ehekutivo ta di opinion ku e dunamentu di kuenta na Konseho Insular i komu-

nidat tokante su akshonnan mester ta un kustumber evidente den un demokrasia habrí

manera esun di nos. Pa e motibu aki e programa di gobernashon ta alabes un instru-

mento di guia i kòntròl.

E echo ku Kolegio Ehekutivo no a warda e 100 dia kustumbrá pa presentá e programa di

gobernashon aki na Konseho Insular i komunidat, ta suprayá e importansia ku KE ta duna

na gobernashon transparente i enbolbimentu di nos komunidat.

E programa di gobernashon ta sali for di e punto di bista di un identidat propio i e orguyo

di e Boneriano. E Boneriano ku ta konsiente di su propio potensial i ku ta realisá ku su po-

sibilidatnan pa loke ta trata desaroyo i kresementu avansá ta sin límite, netamente pa

motibu di su karakter propio huntu ku su kultura i norma- i balornan propio. E Boneriano

ku ta orguyoso di su propio historia, su struktura multikultural i su poblashon eksepsho-

nal. Huntu ku e Boneriano orguyoso aki nos Kolegio Ehekutivo ta deseá di konstruí un

futuro sólido pa Boneiru.

Kralendijk, 21 di yüni 2016

Kolegio Ehekutivo di Boneiru,

Gezaghèber, Sekretario,

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

7

Introdukshon

IntrodukshonDesde 10.10.2010 Boneiru a kuminsá nabegá un rumbo estatal kompletamente nobo de-

spues di tabata parti di e anterior pais Antia Hulandes pa 60 aña largu. Ta trata di un laso

direkto ku Hulanda loke konforme Statüt ta nifiká ku Boneiru ta forma parti di estado

Hulandes. E kambio di 10-10-10 tabata riparabel mesora pa nos suidadanonan pa motibu

di e servisio i fasilidatnan di gobièrno ku a mehorá i tambe pa motibu di e invershonnan

den infrastruktura. Asina den menos ku 5 aña mehorashon grandi ta visibel riba tereno

di salubridat, enseñansa, kombatimentu di kriminalidat i kuido sosial. A hasi invershon

den èrpòrt, tres skol nobo, hòspital, brantwer i den e seguridat sosial i general di Boneiru

i Bonerianonan.

No opstante tur e progresonan ku a realisá desde 10-10-10 ainda tin puntonan di preo-

kupashon ku ta eksigí atenshon. E puntonan di preokupashon ta skirbí ku palabranan

kla den entre otro e rapòrt di e Komishon Spies. Kolegio Ehekutivo ta mira e resultado di

e referèndem di 18 di desèmber 2015 komo un gritu di kurason di pueblo Boneriano pa

atendé di forma imediato i desidido ku e puntonan di preokupashonnan aki. Pa e motibu

ei Kolegio Ehekutivo ta konsiderá e resultado komo un enkargo di komunidat Boneriano

pa den bon palabrashon ku e partnernan den Reino i di un manera planifiká traha riba e

rekomendashonnan derivá for di e rapòrt di evaluashon, ku atenshon spesial pa meho-

rashon di forsa di kompra i alsamentu di e sentido di seguridat pa kada suidadano. Lo

sigui ku e proyektonan ku ya ta andando di e Programa di Mas Aña ku a keda establesé

na 2015, mientras ku lo kuminsá mas pronto posibel ku otro proyektonan ku KE ta kon-

siderá nesesario. Kolegio Ehekutivo ta desidido pa kuminsá ku e trayekto di mehorashon

ku máksimo prioridat i lo no laga nada desvi'e di esaki. Kaminda ta nesesario KE lo hala

atenshon di e diferente órganonan di Reino manera RCN, Representante di Reino, minis-

terionan i gobièrno i Eerste ku Tweede Kamer hulandes riba nan responsabilidat pa loke

ta trata mehorashon di kalidat di bida na Boneiru. Kontinuamente mester tene tantu

Konseho Insular komo komunidat den su totalidat na altura di e progresonan relashoná

ku implementashon di e trayekto di mehorashon. Si a kaso, no opstante tur esfuerso,

esaki no kondusí na mehorashonnan visibel riba término kòrto, Kolegio Ehekutivo den

palabrashon ku Konseho Insular lo stipulá kua instrumento por usa pa duna forsa na e

trayekto di mehorashon. Enbolbimentu di e instrumentario estatal na e momentu ei ta

un opshon serio.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

9

E desishon di Konseho Insular di 14 di desèmber 2015 pa duna nifikashon na e eskoho pa

SI i NÒ ta duna lo siguiente di konosé:

Mas aleu reinforsamentu gubernamental i un desaroyo ekonómiko robusto lo para sen-

tral durante e periodo di gobernashon aki. E kombinashon di e dos terenonan di maneho

aki ta e mihó remedi kontra pobresa, desempleo i otro nesesidatnan sosial.

Pa loke ta trata superfisie Boneiru ta e di dos isla mas grandi di e anterior Antia Hulandes.

Ku apenas 20.000 alma Boneiru ta relativamente tiki habitá. Kolegio Ehekutivo ta mira

esaki komo un oportunidat grandi pa e futuro desaroyo di Boneiru. Boneiru tin e opor-

tunidat pa awor hasi e eskohonan korekto pa desaroyá e isla hasiendo uso di e tiki rekur-

sonan na un manera inovativo i sostenibel. Ta a base tambe di un aparato gubernamental

fuerte i un ekonomia bon desaroyá i diversifiká ku lo bira posibel pa Boneiru ku tempu

ta bira menos dependiente di gobièrno di Reino (lesa: Hulanda) i por ehersé mas tarea

riba forsa propio i ku medionan propio. Solamente na momentu ku Boneiru mes por ga-

rantisá bon servisio ta oportuno pa eksigí ampliashon di kompetensianan gubernamen-

tal. Ta kai bou di responsabilidat di entidatnan gubernamental Hulandes pa duna

Boneiru asistensia riba e kaminda pa mas outonomia. E prinsipio di supsidiaridat ta keda

un punto di salida importante dentro di e relashonnan estatal aktual.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

10

: ‘Un voto pa NÒ di ningun manera no ta nifiká ku pueblo ta rechasá e

struktura estatal aktual, pero ku e mester di revishon.’

Bon Gobernashon

Bon GobernashonBon gobernashon ta gobernashon fuerte. Kon importante bon gobernashon por ta, e no

ta un meta riba su mes. Bon gobernashon ta un medio pa efektuá e meta final: un servisio

ekselente na tur suidadano. E ponensia aki ta indiká ku e suidadano t'esun ku ta stipulá

e normanan.

Pa realisá e ophetivo – gobernashon fuerte – ta di vital importansia pa konbensé e aparato

gubernamental di e mentalidat ku e kliente ta rei. P'esei ta importante pa mantené e si-

guiente lemanan:

“Yes we can” en “Yes we care”

Kolegio Ehekutivo ta mira bon gobernashon komo katalisadó di e futuro desaroyo di En-

tidat Públiko Boneiru i a indiká esaki (bon gobernashon) komo un di e prioridatnan di

mas haltu. Un aparato gubernamental modèrno i bon organisá ku prestashonnan insti-

tushonalisá i ku por midi ophetivamente i strukturanan di responsabilisashon ta di vital

importansia kaminda un servisio ekselente ta e meta pa tur hende. E kapasidat di ehe-

kushon, energia i firmesa di e

aparato ta kondishonnan bá-

siko esensial pa traha un brùg

sólido entre Kralendijk i Den

Haag.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

12Bou di gobernashon fuerte nos ta komprendé:

• efektivo i efisiente; [desisivo]

• transparente i íntegro; [sólido i adekuá]

• dependiente di un ambiente ambisioso; [inspirativo i partisipativo]

• ta komuniká habrí i intensivamente ku suidadanonan tokante meta i

resultado; [práktiko]

• mester por tuma su midí i e mester ta al kaso. [klarito i ku agènda habrí]

Akshonnan konkreto:

Kon nos ta bai realisá nos enfoke?

Durante e periodo di gobernashon aki lo atendé e siguiente puntonan di akshon

ku preferensia:

• Ehekushon di e MOU di 14 di ougùstùs 2015 entre EPB i BZK regardando in-

spekshon di e aparato públiko. E meta di e inspekshon aki ta pa identifiká e li-

mitashonnan di e aparato i bini ku rekomendashon pa mehorashon. Ku tempu

e aparato mester skor haltu tantu pa loke ta trata forsa di ehekushon komo in-

tegridat;

• Lo yena vakaturanan habrí ku urgensia. Ta bini un programa di edukashon

permanente pa por alsa e nivel di dunamentu di servisio i pa tene esaki haltu;

• Introdukshon di un struktura di Service Level Agreement ku ta kubri henter e

organisashon, banda di e kontratonan laboral eksistente, i ku ta stipulá eks-

igensianan di kalidat i resultado pa e servisio;

• Riba tereno di integridat lo desaroyá maneho inkluso un kódigo di komportas-

hon i alabes lo introdusí un sistema di ‘batidó di klòk’ (un persona ku ta trese

kosnan malu den un organisashon na klaridat);

• Atendé ku e puntonan di mehorashon manera señalá den e rapòrt di evaluashon

di Komishon Spies;

• Kolegio Ehekutivo ta bini ku un proposishon pa institushonalisá e konsulta

strukturá entre EPB i e representante di Reino pa mehorashon di e komunikas-

hon i pa promové un bon koperashon;

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

13

• Duna kontenido na koperashon regional. Na aña 2012 Aruba i Boneiru a sera

un ‘Akuerdo di Ruman’ ku mester keda desaroyá mas aleu. Kolegio Ehekutivo

ta deseá pa sera un akuerdo di koperashon similar ku Kòrsou tambe. Por pensa

riba koperashon riba tereno di ekologia, inovashon i sostenibilidat;

• Establesé un Ofisina pa Inovashon den koperashon ku Ministerio di Asuntunan

Ekonómiko i otro partnernan;

• Den koperashon ku Reino mester formulá i implementá un plan di komunikas-

hon bon hinká den otro; Suidadanonan mester keda bon informá tokante e ma-

neho ku tantu Reino komo EPB ta ehekutá. Investigashon di persepshon mester

ta parti di e maneho aki pa asina por tene kuenta mas mihó ku loke ta biba den

nos komunidat;

• EPB i RCN, respektivamente e promé i di dos ‘overhead’, mester koperá mas

efisiente posibel ku otro pa ofresé un servisio mas optimal posibel na e suida-

dano. Ku tempu kisas ta mas práktiko pa aloká tur dos instansia den un solo

edifisio gubernamental.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

14

Ekonomia, Turismo i empleo

Ekonomia, Turismo i empleo

Boneiru ta disponé di tur loke e mester pa desaroyá i bira e ‘Perla di Karibe’, hasiendo uso

di e sinergia entre e bentahanan di e sistema estatal Hulandes i su propio potensial. Un

isla ku un ekonomia habrí dirigí riba dunamentu di servisio internashonal i portal di Hu-

landa den Karibe i Amérika Latino. Un isla ku por establesé e konekshon real entre Oropa

i Suramérika. Pa logra esei Boneiru mester hasi uso maksimal di su posishon geográfiko

i estatal favorabel. E posishon geográfiko i estatal favorabel di Boneiru, e espasio relati-

vamente grandi ku ainda no ta den uso i ku ta ofresé hopi oportunidat pa un desaroyo

diversifiká i sostenibel, i e deseo di Boneiru pa midi su mes ku partisipantenan importante

den área Karibense, den kombinashon ku e desaroyo riba terenonan kaminda Boneiru

no tin mester di kompetí, lo drecha e kaminda pa un futuro sólido i próspero. Un ekono-

mia ku banda di turismo ta dirigí su mes mas amplio riba dunamentu di servisio i indús-

tria limpi. Un ekonomia ku ta ofresé espasio pa inovashon, eksportashon di

konosementu, alsamentu di produktividat i ku regla suave pa empresario. Un ekonomia

ku ta dirigí riba eliminashon di tur opstákulo komersial. Un ekonomia di inklushon i par-

tisipashon kaminda ta enbolbí tur partner relevante strukturalmente serka e ekspanshon

ku ta sigui.

Den futuro e ekonomia robusto aki mester ta e fundeshi pa kombatimentu di pobresa i

remediashon di nesesidatnan sosial. E oportunidat di trabou ku ta resultá for di e desa-

royo ekonómiko mester kondusí na un alsamentu di e standarte di bida di e Boneriano.

E ampliashon di e defensibilidat ekonómiko di Boneiru, na mes momentu ku e fortali-

sashon di e aparato gubernamental, ku tempu lo mester kondusí na aseptashon di res-

ponsabilidatnan ku por keda ehekutá ku forsa propio i ku medionan propio. Ku esaki ta

duna efekto na e prinsipio di supsidiaridat.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

16

Akshonnan konkreto:

Ekonomia konsultativo (tripartit): komo den konteksto di Reino. Pa konsolidashon di e konsulta dentro di un aña ta

ankra e koperashon aki den Social Economic Development Board (SEDB).

Sistema di impuesto: E sistema di impuesto mester ta efisiente, efektivo, dirigí riba kliente, simpel i

hustu. Mester buta e aksento mas riba e esfera índirekto, pa di e manera ei banda

di e Boneriano e bishitantenan tambe por duna nan aporte na konservashon di fa-

silidatnan públiko. Banda di esei e sistema di impuesto mester ta dirigí riba rea-

lisashon di un repartimentu honesto di e kargonan i riba stimulashon di aktividat

ekonómiko i empleo. E Komishon Spies no por a determiná e influensia di e sistema

nobo di impuesto riba e desaroyo ekonómiko di Boneiru. Sí nan a señalá ku e si-

stema di impuesto ta kontené tiki insentivo i tin ora ta opstakulisá kos. P’esei a

bini ku e siguiente puntonan di akshon:

• Dos biaha pa aña mester tin konsulta entre representantenan di servisio di im-

puesto, komersio i e práktika di impuesto pa palabrá e defisiensianan den efek-

tividat di e impuesto i e kobransa. Tambe lo papia tokante e efektonan deseá i

no-deseá di e sistema di impuesto riba ekonomia i e bida diario;

• Durante di e konsulta aki ta papia tokante sugerensia- i proposishonnan ku ta

sirbi alabes komo aporte pa e plannan anual di impuesto pa kambio di e sistema

di impuesto manera esaki a keda stipulá dor di Tweede Kamer;

• Ta proponé ku Servisio di Impuesto ta keda enkargá ku sekretariado di e reu-

nionan aki;

• Mas aleu mester instituí un komishon pa, a base di e resultadonan di e Komi-

shon Spies, kondusí un investigashon profundo tokante e efekto di e sistema di

impuesto riba ekonomia i pa sondia i ilustrá e posishon di kompetensia di Bo-

neiru;

• E resultadonan ta preskripshonnan pa proposishonnan di mehorashon pa sti-

mulá hasimentu di invershon i pa alabes atraé invershonista nobo.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

17

Logístika: Pa laga e karakter habrí di nos ekonomia i e kalidat di ‘gateway’ funshoná mas

mihó posibel, e sektor logístiko (èrpòrt, haf, telekomunikashon) meresé atenshon

spesial. E sector logístiko (hard i soft) ta nesesario pa un alkansabilidat i aseso sin

opstákulo di i na Boneiru. Esaki ta inkluso e eksplotashon di konekshonnan ma-

rítimo alternativo.

• Dentro di e periodo di gobernashon aki mester duna inisio na konstrukshon di

un terminal nobo òf na modernisashon di e terminal aktual di Bonaire Inter-

national Airport. Kolegio Ehekutivo den koperashon ku BIA ta hasi esfuerso pa

esaki;

• E terminal nobo òf modernisá mester ofresé posibilidat pa desaroyá otro akti-

vidat komersial banda di e aktividatnan relatá na aviashon;

• Un ke otro ta bálido tambe pa komersialisashon di e parti di e tereno di èrpòrt

ku aworaki no ta den uso;

• Mester traha un plan ku ta garantisá kontinuidat i seguridat di entrega i dis-

tribushon di deribadonan;

• Mester hasi un investigashon estilo ‘casestudy’ pa studia e posibilidat di intro-

dukshon di un impuesto ‘throughput’;

• Pa e haf mas pronto posibel ku sosten di Ministerio di Infrastruktura i Medio

Ambiente mester kompilá un plan di desaroyo kaminda ta enbolbí e usuarionan

di e haf mas tantu posibel. E plan aki ta fungi komo base pa hasi e invershonnan

nesesario den haf.

• Mester invertí den kalidat, rapides i asesibilidat di e infrastruktura di teleko-

munikashon, inkluyendo konekshon riba e ret di fibra di glas (internashonal).

Pa hasi esaki mas pronto posibel mester desaroyá un plan konkreto den kon-

sulta ku Agentschap Telecom, Ministerio di Asuntunan Ekonómiko i otro par-

tidonan;

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

18

• Riba término korto mester hasi un análisis tokante e bentaha i desbentahanan

di un partner stratégiko pa Telbo pa den futuro garantisá e invershon den

‘knowhow’ i inovashon di un manera permanente;

• Introdusí un ‘taskforce’ kontroladó pa promové ‘kompetensia honesto’;

• Negoshá bentaha di impuesto pa empresarionan lokal;

• Hasi dunamentu di pèrmit mas simpel i mas rápido.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

19

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

20

Turismo

TurismoBanda di e esfuersonan pa yega na diversifikashon ekonómiko mester inová e pilánan

ekonómiko eksitoso, manera turismo, pa mantené i sigui desaroyá nos posishon di kom-

petensia

Akshonnan konkreto:

• Ta hasi medionan liber pa intensivá e ‘branding’ i merkadeo di e produkto Bo-

neiru i alabes pa konbensé otro kompanianan di aviashon di e kontinente Ame-

rikano pa hinka Boneiru den nan eskema di buelo;

• Ta desaroyá un pakete di bentaha (di impuesto) pa atraé hotèl nobo i ampliá e

kantidat di kamber di hotèl disponibel (naturalmente na un manera responsa-

bel, pues teniendo kuenta ku kultura, flora i founa);

• Optimalisá desaroyo i implementashon di maneho pa medio di mehorashon i

inovashon di e struktura organisatorio ousiliar;

• Un reorientashon mester tuma lugá pa loke ta trata e maneho turístiko ka-

minda ta tene kuenta ku desaroyonan den e indústria turístiko i e posishon di

Boneiru den esei. Un plan turístiko stratégiko ku ta konta ku apoyo ámplio di e

sektor mester sigui e reorientashon aki;

• Reformashon di impuesto di turismo pa sòru ku ta kobra i entregá esaki efisien-

temente.

Diversifikashon Un ekonomia robusto ta eksigí aktividat ekonómiko alternativo banda di turismo. Keda

konfia solamente riba turismo ta hasi Boneiru vulnerabel. E maneho ta dirigí riba am-

pliashon di e pakete di servisio i tambe riba stimulashon di establesimentu di indústria

limpi ku ta enfoká tambe riba eksportashon. Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

21

Akshonnan konkreto:

Den konsulta ku e práktika di impuesto lo diseñá medidanan di stimulashon pa

hasi Boneiru mas atraktivo pa empresanan ku ta dirigí nan mes riba servisio in-

ternashonal i alabes indústria limpi ku enfoke riba eksportashon; • Ta aserká Hulanda pa enbolbí e instrumentonan di stimulashon ku ta bálido

pa Hulanda kaminda ta posibel na Boneiru tambe. Aki nos ta pensa riba fasi-lidatnan di finansiamentu i areglonan di garantia;

• Banda di esei mester drenta un konbenio di koperashon ku e Foreign InvestmentAgency (NFIA) Hulandes pa traha riba atkisishon dirigí pa Boneiru;

• Ta bai investigá e posibilidatnan pa establesé (aneksonan di) institushonnanHulandes pa enseñansa superior i universitario na Boneiru. E institushonnanaki por proveé den e nesesidat pa enseñansa superior i universitario.

Promoshon di Komèrsio i Funshon di ‘Hub’E Ministerio di Asuntunan Interior i Relashonnan den Reino a laga e FundashonDesaroyo Ekonómiko/Stichting Economische Ontwikkeling (SEO) investigá e po-sibilidatnan pa koperashon den Reino riba tereno di promoshon di komèrsio. Abase di e investigashon aki a formulá un seri di rekomendashon ku por promové ekomèrsio entre i pa medio di e partinan di Reino, di manera ku e partinan di ReinoKaribense por profilá nan mes mihó komo ‘hub’ di komèrsio i di konosementu. Ko-legio Ehekutivo ta sostené e rekomendashonnan aki i lo insistí ku esakinan, en todokaso pa Boneiru, lo keda implementá mas pronto posibel.Ta pensa entre otro riba:

• Inisiá un konsulta strukturá riba tereno di koperashon ekonómiko;

• Hasi areglonan Hulandes pa promoshon di komèrsio asesibel pa e parti Kari-bense di Reino;

• Lanta un organisashon pa promové komèrsio ku tin komo meta: Promoshon die parti Karibense di Reino komo ún ‘hub’ potensial den Karibe i Amérika La-tino;

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

22

• Promoshon di Reino, inkluso e partinan Karibense, den Amérika Latino i Ka-

ribe.

• Hasi promoshon na Hulanda i Oropa di e ròl ku e partinan Karibense di Reino

por hunga pa empresanan Hulandes i Oropeo komo ‘steppingstone’ pa Amérika

Latino;

• Duna konseho pidí i no-pidí na gobièrno di e paisnan den Reino tokante ma-

neho di komèrsio;

• Duna informashon na empresanan tokante hasi negoshi prometedor den parti

Karibense di Reino;

• Hasi òf laga hasi investigashon independiente i formulá un plan stratégiko pa

posishoná Boneiru den 'Big League Economy'.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

23

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

24

Infrastruktura

Infrastruktura

E sentro di Kralendijk ta e kurason ekonómiko di Boneiru. E tin tambe balor históriko i

p'esei e ta un atrakshon pa bishitantenan. Ademas e ta e promé panorama ku pasaher-

onan di barku krusero ta mira na nan yegada. E sentro ta bira dia pa dia mas pèrtá debí

na kresementu di e kantidat di bishitantenan i aktividatnan komersial. Ku bista riba fu-

turo mester krea posibilidatnan awor pa laga e sentro di suidat na un manera balansá

krese pareu ku e desaroyonan sin afektá e karakter propio.

E ret di karetera ta den un estado di preokupashon. E ta insegur i no konfiabel. E retraso

den mantenshon a oumentá fuertemente durante e último 6 aña. Kolegio Ehekutivo –

despues di hopi aña di e mesun diskushonnan tokante modalidatnan pa finansiamentu

di e eliminashon di e mantenshon atrasá – a skohe pa un otro aserkamentu ku ta mas

konstruktivo. Un manera di traha a base di proyekto kaminda kada (parti di) área ta keda

identifiká mesora i ta haña un kalkulashon di gastu, na lugá di un aserkamentu pa hen-

ter e isla loke ta hasi hañamentu di un solushon hopi kompliká sin ku ta nesesario.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

25

Revitalisashon di sentro di suidat i mehorashon di e ret di karetera

Akshonnan konkreto:

• Den konsulta ku sektor privá mester hasi un komienso ku e ‘Centrumvisie Kra-

lendijk’. E plan aki ta sirbi alabes komo introdukshon promoshonal pa lanta

interes di invershonista- i finansiadónan nobo pa nos sentro di suidat. Esaki

no solamente ta dirigí riba e empresario Boneriano, pero tambe riba empresa-

rionan for di e segmento di empresa chikitu i mediano (MKB) for di otro parti-

nan di Reino. Ta traha tambe un inventarisashon di fondonan disponibel na

Hulanda i Union Oropeo ku ta stimulá tal invershonnan pa (sentro di) suidat;

• Ku medionan propio, kaminda ta nesesario komplementá pa Hulanda, ku pre-

ferensia ta drecha e ret di karetera a base di un plan di mantenshon di mas aña;

• Tambe ta duna atenshon na dekorashon di rotònde- i plenchinan di tráfiko, i

rutanan prinsipal manera Kaya Internashonal, Blvd J.A. Abraham i Blvd Gob.

Debrot.

• Kolegio Ehekutivo ta bini ku un proposishon pa e strukturashon i finansia-

mentu di e konstrukshon i mantenshon di kareteranan. A resultá ku e medionan

di EPB por lo pronto ta muchu limitá pa por ehekutá e tarea aki adekuada-

mente. Den e proposishon ta hasi distinshon entre kareteranan prinsipal na

Boneiru ku ta konektá e núkleonan residensial i komersial ku otro i di otro

banda kareteranan pa tráfiko lokal. Ta proponé pa hasi e konstrukshon i man-

tenshon di kareteranan prinsipal (manera p.e. Kaminda di Rincon, Kaya Ko-

rona, Kaminda Broertje Janga, Kaminda di Turista, Kaminda di Sorobon,

Kaminda di Saliña) un responsabilidat di Reino i pa laga e otro kareteranan

kai bou di maneho di EPB.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

26

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

27

Agrikultura, Krio di Bestia i Peskeria

Agrikultura, Krio diBestia i Peskeria

Kolegio Ehekutivo ta basa su mes riba e dokumentu ku a keda aprobá dia 31 di mart 2014

tokante e Vishon di Maneho 2014-2018 Agrikultura, Krio di bestia i Peskeria Boneiru’.

Agrikultura na Boneiru mester drecha, e ganashinan ta muchu abou i hopi kunuku a keda

bandoná. Ademas investigashon ta mustra ku kabritunan ku ta kana lòs ta hasi daño na

naturalesa. E kabritunan ta kousa eroshon, loke ta afektá e ref di koral ku pa Boneiru ta

di balor inpagabel tantu ekológikamente komo ekonómikamente mirá. Nan ta balotá e

daño ekonómiko den e próksimo 10 aña na 40 mion dòler si ningun hende no intervení.

Ta kestion pues di regulá e krio di kabritu mas pronto posibel pa prevení mas daño.

E áreanan di agrikultura por i mester keda desaroyá ku téknikanan di produkshon nobo

i inovativo pa asina agrikultura bira bentahoso atrobe meskos ku antes i pa krea kuponan

di trabou nobo. Tambe mester hasi mihó uso di e awa purifiká ku LVV tin disponibel riba

su tereno. Esaki, huntu ku e introdukshon di téknikanan di produkshon nobo, ta hasi po-

sibel pa kunukeronan produsí mas bèrdura i kuminda pa bestia.

Kolegio Ehekutivo ke lanta tambe un sentro di ekspertisio ku lo yuda i konsehá kunuke-

ronan pa alsa i mehorá nan produkshon. Ta duna konseho tantu pa aktividatnan komer-

sial komo no-komersial.

B on ei r u

, ba n pa n

o s Or gu yo | P

r og ra m

a di Go be rn as on 2 0

1 6- 20 19 | y ün i 2 0

1 6

28

‘Tera i Laman: Oro lokal'

Ashonnan konkreto:

Agrikultura i hòrtikultura: • Ta lanta un sentro di ekspertisio ku ta yuda i konsehá kunukeronan pa mehorá

nan produkshon.

• Ta reorganisá LVV pa por funshoná mas efektivo i mas efisiente.

• Promoshon di hòrtikultura, dirigí riba nesesidatnan di merkado, pa propio su-

ministro i benta por menor.

• Produkshon sentral di kuminda di bestia pa kunukeronan.

• Ta duna informashon spesífiko na kunukeronan, habitantenan di bario i mu-

chanan di skol.

• Ta bini un stashon di investigashon ku ta bai eksperimentá ku plantashon riba

suela brak hasiendo uso di teknologia moderno, p.e. e sistema di ‘hydroponics’;

• Ta lanta un skol di práktika pa enseñansa agríkola.

Krio di bestia:Profesionalisashon di krio di kabritu:

• Mester obligá e doñonan pa tene nan kabritunan será riba tereno di kunuku,

teniendo kuenta ku un periodo di transishon di 5 aña.

• Sosten pa kunukeronan ku ta kria kabritu.

• Mehorashon di rasa i produkshon di karni di lamchi di karné.

• Informashon na kriadó di kabritu tokante maneho di kunuku.

• Distribushon di awa pagabel pa agrikultura i krio di bestia.

I no va ti vo - E n

b ol bí - De si s iv o - B

o n Go be rn as ho n

29

Áreanan di kunuku:• Revitalisashon di e tres áreanan di agrikultura ku LVV ta manehá.

• Integrá e proyekto di desaroyo di kunuku (POP) den un LVV reorganisá.

• Promové supervishon i mantenshon di òrdu pa protehá e kunukero i su bestia-

nan.

Peskeria: • Promové peskeria duradero, ku kantidat stipulá pa dia i sin nèt pa lastra.

• Oumentá e kantidat di piská dor di kombatí eroshon.

• Apoyá i fasilitá kultivo di diferente tipo di bestia di laman, dirigí spesialmente

riba eksportashon. Karkó por sirbi komo prueba pa esaki.

Área di atenshon 1:Stimulá piskadónan profeshonal pa organisá nan mes den un organisashon

koperativo pa asina huntu ku gobièrno traha riba e siguiente ophetivo-nan:

• Krea ‘slipway’ i espasio físiko pa mantenshon di boto di piskadó.

• Investigá e posibilidatnan pa establesé un indústria di prosesá piská.

• Drecha e fasilidatnan di awa i elektrisidat na Sorobon, Playa Frans, Laci Playa Pabou.

• Kaba ku e proyekto di ‘Fish Attracting Devices'. (plan Gerharts)

Área di atenshon 2:Organisá proyektonan turístiko den palabrashon ku piskadónan, kaminda

nan por hunga un ròl aktivo.• Un ‘ban topa piskadó’, un biaha pa luna.

• Stimulá adaptashon di boto di piskadó pa hasi ekskurshon turístiko.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

30

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

31

Sosial

Sosial

Kolegio Ehekutivo ta haña importante ku tur suidadano ta traha i tin un papel aktivo

den komunidat. Esaki ta pidi un komunidat aktivo ku suidadanonan ku ta aktua a base

di nan propio forsa i ku ta sinti nan mes responsabel pa nan ko-suidadanonan i nan am-

biente di biba. Di e manera ei kos ta drecha pa nos tur. P'esei nos ke pa gobièrno ofresé

tur hende espasio i oportunidat máksimo pa desaroyá, pa asina nan por saka lo mehor

for di nan mes i for di otronan. E yabi pa kambio ta serka hendenan mes i nos ke pa go-

bièrno uni su mes ku esei. Promoshon di e abilidat pa hiba un bida outónomo asina'ki

mester bai man den man ku un oferta di fasilidatnan básiko.

Un merkado di labor sano ta e medio primario ku gobièrno por usa pa hasi e suidadano

finansieramente independiente i laga e partisipá kompleto den komunidat. P'esei ta di

importansia pa gobièrno, komèrsio i enseñansa ta riba e mesun liña ora ta trata di loke

dunadónan di trabou mester na forsa laboral i kon nos suidadanonan ku ta buska trabou

por kumpli ku esaki. Banda di esei ta stimulá kompania- i organisashonnan pa tuma

mas hende den servisio ku tin un tiki difikultat pa subi e merkado laboral regular. E

atenshon no mester bai riba kiko hendenan no por, pero netamente riba loke sí nan por

i esei hopi biaha ta mas ku nos ta pensa. Kaminda ta posibel ta apliká ‘social return on

investment’ ora di kompra i destaho públiko. Espasio pa stazje i oportunidat di trabou

ta kondishonnan pa duna òf alargá pèrmit di trabou. Komo gobièrno nos ke trese ense-

ñansa i komèrsio huntu pa yega na solushonnan pa hóbennan den enseñansa, pero

tambe pa duna un impulso na ‘lifelong learning’. Den e tempu aktual ta di vital impor-

tansia ku tur hende ta sigui desaroyá nan mes pa nan por sigui partisipá.

Naturalmente Kolegio Ehekutivo tin atenshon pa hendenan di kua adelantá ta evidente

ku no ta eksistí posibilidat ku pronto nan lo por kumpli ku labor regular. Pa e kategoria

aki ta buska alternativanan pa trabou pagá, manera trabou boluntario of otro forma di

aktividat diario. Pa esnan ku realmente tin nesesidat di esaki, tin ora mester tin un fasi-

lidat pa por yuda nan, sea ku ta temporalmente òf nò, pa buta nan bida (laboral) na òrdu

atrobe. Huntu ku RCN i e Ministerio di Asuntunan Sosial i Labor nos ke sigui duna forma

na posibilidatnan (den lei) ku nos por usa na e momentunan ei i alabes yega na un lokètBoneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

32

'Traha i partisipá ta e lema'

‘full service’. Ounke e tareanan rondó di seguridat sosial ta repartí entre RCN i e Direk-

torado Komunidat i Kuido, e suidadano no mag sinti molèster di esaki.

Partisipá den barioUn sitio pa topa otro pa hopi hende ta un kondishon pa atkerí kontaktonan sosial, pa

yega na inisiativa- i aktividatnan konhunto i pa por partisipá. Pa e motibu ei ta impor-

tante pa hasi sentronan di bario asesibel atrobe pa hendenan di bario. Akinan por surgi

inisiativa di habitantenan, aktividatnan di bario i formanan simpel di duna servisio na

habitantenan di bario por keda organisá, entre otro un sede pa timnan di bario.

Kolegio Ehekutivo ke enbolbí hende grandinan i hendenan ku un limitashon mas tantu

posibel serka e aktividatnan (di bario), pero tambe hasi uso di nan talento- i eksperien-

sia. Ta di importansia ku esunnan ku por, mas tantu tempu posibel por keda funshoná i

partisipá riba nan mes den nan propio ambiente. Nan kas i besindario mester ta òf keda

adaptá na esaki. Huntu ku e instansianan konserní Kolegio Ehekutivo ta bai duna atens-

hon na esaki.

Kombatimentu di pobresa pa medio di partisipashon: Pobresa por limitá partisipashon den komunidat. P'esei redukshon di pobresa ta un am-

bishon importante di e Kolegio Ehekutivo aki ku ta haña forma den un maneho di po-

bresa dirigí riba e meta.

Trabou ta e forma mas rápido pa sali for di pobresa. Alsamentu di e partisipashon laboral

ta kondusí, banda di satisfakshon personal, na outonomia ekonómiko personal. Pa alsa

partisipashon laboral mester invertí den kresementu ekonómiko i enseñansa, pero

tambe den profeshonalisashon di mediashon laboral. Mester yuda esunnan ku por traha

pa nan haña un trabou. Dor di ofresé ‘Job Programs’ i otro formanan di sosten, dirigí riba

engrandesementu di e chèns pa ta eksitoso riba merkado laboral, Kolegio Ehekutivo ke

buta pasonan konkreto den esaki.

E problema di debe ta grandi na Boneiru. Ta di importansia pa yega na un forma di ayudo

pa esunnan ku tin debe, pero tambe pa hasi lo máksimo pa prevení debe. E promé paso

ta pa siña na yòn e abilidat kon pa anda ku sèn i konosementu di finansa. Huntu ku e

organisashonnan konserní ta desaroyá un plan konkreto.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

33

Kolegio Ehekutivo ke atenshon spesífiko pa muchanan ku ta lanta den pobresa. 50% di

muchanan bou di 11 aña ta lanta den un òf otro forma di pobresa. Nan tin dos biaha mas

tantu chèns pa tèrminá den pobresa òf kriminalidat. E muchanan aki meresé atenshon

èkstra i tambe nan mester por partisipá kompletamente ora ta trata di p.e. deporte, kul-

tura òf enseñansa. Pa medio di un tarheta di rebaho i/òf un pakete infantil mester realisá

esaki.

Tur mucha i hóben mester por lanta i krese ku mas chèns, mas seguridat i mas salú. Ka-

minda ta nesesario mester sostené nan mayornan den nan responsabilidat. E Sentro pa

Hubentut i Famia di Boneiru tin un papel sentral fundamental den esaki. Huntu ku e

diferente aktornan riba tereno di trabou ku hubentut ta hasi esfuerso pa yega na un ku-

adro di maneho di hubentut kaminda ta tuma diferente medida pa sòru ku mucha- i

hóbennan por desaroyá nan mes maksimalmente.

Banda di e echo ku tin mucha ta lanta den pobresa, tin un grupo di hende grandi tambe

ta biba bou di e límite di eksistensia. Ta trata partikularmente di hende grandinan ku

ta biba riba nan mes i mester lora ku solamente pinshon di behes. Ta di sumo impor-

tansia pa e grupo aki haña atenshon i alivio. Kolegio Ehekutivo lo hasi esfuerso pa e

grupo spesífiko aki dor di sigurá kontinuashon di proyektonan manera MIVA 60+.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

34

Akshonnan konkreto:

• Koperashon mas intensivo entre gobièrno, enseñansa, Raad voor Onderwijs en

Arbeidsbemiddeling/Konseho pa Enseñansa i Mediashon Laboral (ROA) i ko-

mèrsio;

• Fortalisashon i profeshonalisashon di mediashon laboral;

• Hasi sentronan di bario mas asesibel pa barionan;

• Stimulá inisiativanan di bario ku posibel presupuesto di bario;

• Introdusí tarheta di rebaho pa famianan ku un entrada abou;

• Maneho di pobresa integral dirigí riba e mucha;

• Stimulá e direktivanan di enseñansa básiko pa traha huntu ku organisashon-

nan di akohida di mucha konforme e konseptonan nobo di 'Educatieve Kind-

centra/Sentronan Edukashonal pa Mucha’. Ku esaki ta stimulá liñanan

kontinuo den enseñansa, desaroyo, akohida i kuido pa mucha di 0 te ku 12 aña;

• Akohida pa mucha asesibel ku kuríkulo adaptá (ku komo prioridat: lesa, outo-

nomia personal, norma- i balornan, kultura);

• Introdukshon di un definishon lokal di pobresa i despues introdusí un límite di

pobresa;

• Atendé ku pobresa tras di porta djadilanti pa medio di timnan di bario. Esaki-

nan por yuda hende bira mas outónomo, señalá problemanan rápido i hasi un

yamada riba kuido spesialisá;

• Traha riba prevenshon pa prevení debe;

• Programanan di ‘Job Program’;

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

35

• Ofresé transporte públiko asesibel;

• Introdukshon di un fasilidat di ayudo na momentu ku pèrdè trabou;

• Promové kontrato di trabou sektorial mará na un fondo di pinshon sivil general,

adishonal na e pinshon di behes (AOV). Hende grandinan ku aworaki ta den

un situashon di nesesidat, mester haña atenshon èkstra;

• Sosten pa hende grandinan ku tin solamente pinshon di behes (AOV) komo nan

úniko forma di entrada;

• Krea mas tayer sosial den espíritu di Krusada pero no solamente pa èks-adik-

tonan na droga.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

36

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

37

Deporte i Kultura

Deporte i KulturaEUn mente sano den un kurpa sano ta kondishonnan pa por partisipá kompleto komo

suidadano den komunidat. Biba salú, kome salú i sufisiente ehersisio físiko ta tene kurpa

i mente den un bon kondishon. Informashon i prevenshon ta importante pa motivá sui-

dadanonan pa keda salú. Ta e deseo di Kolegio Ehekutivo pa optimalisá fasilidatnan ku

ta nesesario pa promové ehersisio físiko i di e manera ei kontribuí na un Boneiru Salú.

Tantu deporte komo kultura nos ta praktiká den nos tempu liber. Hendenan mes ta

skohe si nan ta bai hunga beisbòl, futbòl, ahedres òf hasi músika. Tantu den deporte

komo den kultura por tin kestion di kompetensia i e wega, dibertishon, ekspreshon i

partisipashon ta na promé lugá.

DeporteHendenan ku ta hasi ehersisio i deporte ta sabí i inteligente. Nan ta biba mas salú, nan

ta siña mihó i hopi biaha nan ta hasi kontaktonan sosial interesante. Nos ta kita sombré

pa tur e dirigentenan di klup, miembronan di komishon i otro boluntarionan ku ta yuda

hasi esaki posibel. EPB, sigur den e tempu aki, ta orguyoso di por konstruí un komunidat

sano ku ayudo di hendenan pashoná huntu ku e deportistanan, di por yuda alsa e segu-

ridat den barionan i di por yuda mas hende via di deporte konkistá un mihó lugá den

nos komunidat. ‘Loke bo siña na chikí bo ta hasi na grandi’: pa Kolegio Ehekutivo ta im-

portante pa laga mas tantu hóben posibel mira e importansia di deporte i laga nan par-

tisipá na un òf mas deporte den un organisashon deportivo organisá.

E pensamentu ta pa muchanan siña traha huntu via deporte, siña anda ku ganamentu

òf pèrdèmentu i siña sierto norma- i balornan. Deporte ta kontribuí na e koheshon sosial

den barionan i ta krea un imágen positivo serka hóbennan komo parti di komunidat.

Kolegio Ehekutivo ta suprayá e puntonan di salida ‘universal’ aki i ta deseá di ankra esa-

kinan tambe den e sektor di deporte lokal. Huntu ku esaki nos tin ku aktua a base di e

posibilidatnan ku Boneiru tin di ofresé, teniendo kuenta ku e eskala chikitu ku hopi

biaha ta keda menshoná. Ta kestion di anda na e manera korekto ku e eskala chikitu aki.

Nos eskala chikitu mester bira e forsa di Boneiru. E lo mester obligá nos di bira mas kre-

ativo i mas pashoná pa alkansá e metanan ku nos a buta pa nos mes. Ku e vishon aki Ko-

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

38

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

39

legio Ehekutivo ta tuma su ròl komo fasilitadó i di esun ku ta marka e kuadronan i e ta

laga asuntunan di kontenido na enkargo di esunnan ku ta direktamente enbolbí. Asina

Kolegio Ehekutivo ta mira un ròl importante pa un órgano ku ta uni otro organisashon-

nan bou di dje (BSF) den relashon ku 4 federashon núkleo ku kada un ta dirigí un òf mas

komishon di ehekushon. Ku implementashon di e struktura aki Kolegio Ehekutivo tin

komo meta pa solushoná 4 área problemátiko ku hopi tempu kaba ta stroba e sektor

deportivo lokal. Nan ta:

1. Falta di kapasidat atministrativo;

2. No tin kontinuidat den maneho;

3. Koheshon i kordinashon no ta sufisiente;

4. Finansiamentu i responsabilisashon inadekuá.

Akshonnan konkreto:

• Implementashon di un struktura deportivo lokal nobo;

• Introdukshon di un kalènder deportivo;

• Introdukshon di kompensashon di gastu mará na programanan di sertifikas-

hon pa treiner- i kouchnan;

• Enkurashá hóbennan aktivamente pa partisipá na deporte organisá.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

40

Kultura

Kultura

Kolegio Ehekutivo ke yuda hasi e brùg entre hóbennan i e mundu di arte i kultura mas

fuerte. ‘Nos ta kere den e importansia individual i sosial di kompetensia i kreatividat

kultural.’ Den esaki Kolegio Ehekutivo no ta keda sin duna atenshon na e balor di arte

i kultura i e plaser di e eksperiensia kultural. Ademas ta importante ku na promé lugá

mucha- i hóbennan mes mester ke desaroyá nan kompetensianan kultural mas aleu.

Kultura pa mucha- i hóbennan no ta solamente loke adultonan ta ofresé nan, ta trata

tambe na ki manera nan mes por i ke partisipá na esaki. Skucha nan i sa kiko ta sti-

mulá nan den esaki, òf nò, ta esensial.

Áreanan di atenshon:- Finansa (supsidio, investigashon pa yega na un areglo ku e ministerionan di finansa,

kultura i enseñansa)

- Historia (biblioteka, arkivo nashonal, material oudiovisual, pintura di indjan)

- Arte (Skol di Arte, baile i músika, enseñansa básiko i sekundario)

- Museo

- Investigashon; esaki mester ta e base pa maneho di arte i kultura

Pa loke ta trata desaroyo i promoshon di kultura:1. Hasi investigashon en buska di informashon relevante pa sostené e maneho di kul-

tura

2. Infrastruktura (SKAL, sentronan di bario, UNESCO)

3. Medionan finansiero (lokal, Hulanda, bankonan i kompanianan di gobièrno)

4. Promoshon pa medio di preisnan spesial na aktividatnan kultural

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

41

Kultura ta un derecho universal pa tur mucha i hóben. Mas i mas eksperto i tra-

hadó di maneho ta rekonosé e importansia di eksperiensianan kultural pa e de-

saroyo propio i personal pa grandi i chikí, individualmente i den grupo. I ora ta

trata di e pregunta kua ta e mihó momentu pa bini den kontakto ku kultura, e

lema ta: ‘Mas tempran, mas mihó’.

Akshonnan konkreto:

Kolegio Ehekutivo ta traha un maneho di kultura kaminda ta enfoká riba e sigui-

ente puntonan:

• Koperashon kultural.

a) Krea un sentro kultural kaminda tur organisashon ta bini huntu pa inter-

kambio, entrenamentu i konseho;

b) E meta ta pa laga proyektonan di e diferente organisashonnan konektá ku

otro di e manera ku no ta traha banda di otro pero ku otro;

• Herensia kultural.

a) Sostené Fundashon FuHiKuBo pa traha un plan di arkivo ku mester yuda

hasi e material di herensia mas asesibel;

b) Kombèrtí material di herensia den material edukativo duradero ku por usa

na skol i na institushonnan manera museo i/òf otro organisashonnan kul-

tural;

c) Realisá un museo na aire liber na Mangazina di Rei kaminda muchanan di

skol por eksperensiá loke nan ta siña den bida real bou di guia di adultonan.

• Infrastruktura kultural físiko

a) Atkerí e anterior edifisio di ‘Teatro Oranje’ pa realisá un teatro;

b) Restorá edifisionan históriko manera Mangazina di Rei ku na 2024 lo kumpli

200 aña.

c) Introdusí un plan pa restorá monumentonan den dekasensia situá den dife-

rente barionan den palabrashon ku esnan ku ta direktamente enbolbí i ku e

Fondo di Monumento Hulandes/Nederlandse Monumentenfonds.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

42

'Kulturanan ta kambia i nan ta influensiá otro asina ku e kargadónan di un

kultura drenta den kontakto ku kargadónan di un otro kultura. Pa e motibu ei

ta peligroso pa mira e demarkashon entre un kultura i e otro muchu apsoluto'.

• Kulturalmente konsiente

Kampañanan ku ta stimulá promoshon di norma- i balornan, tambe den

dunamentu di servisio na wéspetnan ku ta bishitá nos isla.

• Edukashon kultural

a) Hasi uso di konosementu i eksperiensia di hendenan mayor den edukashon

di herensia;

b) Tuma hende ku e formashon nesesario na trabou pa edukashon kulural.

• Empresariado Kultural

a) Turistanan ta en buska di eksperiensia kultural outéntiko i produktonan

outéntiko trahá na Boneiru mes. P’esei lo ta bon pa organisá tayernan pa

stimulá produkshon Boneriano.

b) Tayernan pa e indústria turístiko pa hasi nan konsiente ku kultura ta parti

di e ‘produkto Boneiru’, loke por atraé turistanan di kalidat.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

43

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

44

Biba

Biba

Bon bibienda ta un nesesidat primario di bida. Na Boneiru nos mester haña nòrmal ku

tur hende tin un dak riba nan kabes. Kolegio Ehekutivo ta haña ku esaki ta un kestion

di desensia. Ta un kondishon pa por partisipá optimalmente den komunidat. Ta di la-

mentá ku na Boneiru no ta algu ku ta papia pa su mes ku tur hende mester tin un dak

segur i sano riba su kabes. Kolegio Ehekutivo tin komo meta pa hasi esfuerso pa realisá

bibienda adekuá pa kada habitante di Boneiru.

E ‘Woonvisie (vishon riba bibamentu) Bonaire CN 2011-2015’ ta ofresé un kuadro klarito

pa e problemanan riba tereno di biba. Huntu ku e ‘Werkagenda woningmarktbeleid

2014-2019’ (agènda di trabou pa maneho di merkado di bibienda) esaki ta duna direks-

hon na e desaroyonan nesesario riba e tereno aki. Kolegio Ehekutivo ta intenshoná pa

aktualisá e vishon riba bibamentu aki dor di investigá si esaki ta aplikabel ainda na aña

2016. Lo kuminsá ku e aktualisashon den palabrashon ku e partnernan riba e tereno aki

na Boneiru. Kolegio Ehekutivo ta haña ku ta di gran importansia ku tin sufisiente kas

pagabel disponibel den kombinashon ku un reda sosial efektivo. Pa realisá e ambishon-

nan aki Kolegio Ehekutivo ta boga pa un koperashon aktivo ku organisashonnan sosial,

dunadónan di trabou i e korporashon di bibienda na Boneiru.

45

'Ta un kestion di desensia'

“Kolegio Ehekutivo ta hasi esfuerso èkstra pa yega na introdukshon di un

garantia nashonal di hipotek pa kompra di kas pa asina promové e fluho

pa e merkado regular”.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

Akshonnan konkreto:

Forma hurídiko: E úniko fundashon pa bibienda sosial na Boneiru mester man-

tené su identidat. Un FCB outónomo pues;

Finansa: Finansiamentu faborabel segun analogia ku e korporashonnan

di bibienda na Hulanda, fiansa sin interes duná via di EPB, po-

sibilidat di finansiamentu dor di Banko Oropeo, supsidio ku ta

kubri gastu pa FCB;

Technisch: Renovashon te na un nivel akseptabel dentro di Hulanda, Kon-

strukshon di por lo menos 500 kas nobo, Konstrukshon di ako-

hida di emergensia nobo, Infrastruktura aseptabel dentro di

Hulandanobo, Instalá panel solar riba tur bibienda sosial.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

46

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

47

Kuido di salú

Kuido di salú

Despues di e kambionan di 10-10-10 kaminda mayoria parti di kuido, e ‘cure’ en partiku-

lar, a bai kai bou di responsabilidat di gobièrno di Reino, e kuido di salú públiko ku pre-

venshon komo punto di lansa ta e tereno riba kua Entidat Públiko Boneiru ta dirigí tur

su energia i enfoke. Desde 2012 GGD Haaglanden ta sostené kuido di salú públiko. Si-

nembargo ta keda tarea di EPB pa sòru ku e salú di nos suidadanonan ta garantisá.

Na promé lugá Kolegio Ehekutivo ke dediká atenshon na kampañanan di konsientisas-

hon i informashon ku mester keda ofresé di un manera stratégiko i strukturá.

Akshonnan konkreto::

Informashon riba tereno di un estilo di bida salú, entre otro:

• Kome salú ku e meta pa redusí sobrepeso. (Boneiru ta lucha ku e problema di

obésitas tantu serka hóben komo adulto.) Tambe e kantidat di diabétiko ku kon-

tinuamente ta krese lo tin benefisio di e informashon tokante estilo di bida.

• Na un manera strukturá stimulá hasimentu di ehersisio i deporte dor di e.o.

konstruí kancha pa kore i supsidiá aktividatnan deportivo sufisientemente pa

hasi ku partisipashon na deporte ta bira posibel pa tur hende.

• Kampaña di informashon tokante seksualidat i malesanan ku ta keda trans-

mití pa medio di sèks i tambe tokante prevenshon di dengue, chikunguña i zika.

• Organisá kampaña di informashon tokante uso di droga i alkohòl bou di hó-

bennan.

• Mester dediká atenshon èkstra na kombatimentu di HIV den koperashon ku

partnernan sosial.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

48

'E bienestar kompleto'

• Desaroyá e kuido di salú lokal den direkshon di un variante Boneriano di GGD.

• Kolegio Ehekutivo ta boga pa kuido mas pegá ku kas posibel.

Ehekushon di palabrashonnan di maneho riba tereno di kuido di hubentut i tutela

familiar.

• Den e kuadro aki riba término kòrto mester kuminsá un kampaña públiko kon-

tra abuso di mucha i violensia doméstiko;

Atenshon pa kuido di personanan ku limitashon, en partikular: • Asesibilidat pa personanan ku limitashon (físiko);

• Ampliashon di kuido pa personanan ku limitashon (físiko);

• Aseptá un kompromiso pa hasi esfuerso pa hasi Boneiru 100% asesibel pa per-

sonanan ku limitashon.

Investigashon epidemiológiko:• Mester dediká atenshon, sea ku ta den koperashon ku otro paisnan den Reino

òf nò, na investigashon epidemiológiko;

Desaroyá/kuminsá ku un programa di prevenshon, entre otro:• Hasi yamadanan strukturá pa laga hasi investigashon di pechu i di material

di e boka di matris;

• Esaki mester keda realisá saliendo for di kuido di salú públiko den koperashon

ku dòkternan di kas i ofisina di seguro di kuido (ZVK);

Mehorashon pa kuido di hende grandi:• Mirando ku Boneiru no konosé un Lei di Sosten Sosial/ Wet op Maatschappe-

lijke Ondersteuning (WMO) mester wak e diferente tareanan ku ainda mester

yena i mester hasi palabrashonnan ku ZVK tokante adaptashon di e kompen-

sashon pa hende grandinan ku ta den un instituto di kuido.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

49

Reentrenamentu pa profeshonnan paramédiko:• Ta nesesario pa duna atenshon na e eksigensianan ku nan ta rekerí pa por man-

tené e kalidat dor di alkansá puntonan di akreditashon. Na e momentunan aki

ta na Hulanda so nan ta duna e kursonan aki loke no ta alkansabel tur ora i pa

tur hende;

Spesialistanan for di den region:• Purba na atraé spesialistanan for di den region den konsulta ku Mariadal i ZVK.

Kolegio Ehekutivo ke hasi esfuerso tambe pa mehorashon di e koperashon entre

EPB i ZVK ku e meta pa optimalisá nos kuido di salú. Mester reintrodusí fisiote-

rapia i odontologia (dentista) komo produktonan ku kompensashon dentro di

kuido, ku un lista di indikashon trahá na midí pa Boneiru. Mirando e situashon

sosio-ekonómiko i posishon logístiko spesial esaki ta pidi pa un maneho na midí,

adaptá na e situashon lokal. E nivel di entrada promedio i e proporshon haltu di

sektornan di trabou pisá ta úniko den Reino i tin konsekuensianan spesífiko pa

Boneiru. Mester prevení ku e grupo di pashènt aki ta pèrdè saku i kangreu pasobra

un maneho ku ta funshoná na Hulanda ta duna resultadonan kompletamente otro

na Boneiru. Tambe mester prevení ku dor ku un gran parti di e derecho riba kuido

di fisioterapia i dentista ta kai afó, despues mester paga un preis hopi mas haltu i

mester eliminá e retraso.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

50

Akshonnan konkreto:

Entidat Públiko Boneiru ta bai sinta na mesa ku Ministerio di Salubridat, Biene-

star i Deporte i ZVK pa investigá e puntonan di akshon aki bou i traha riba nan

mas aleu.

• Ehekushon: pa fisioterapia ta bin e mesun kompensashon ku e promedio ku

aworaki nan ta gasta na fisioterapia den su totalidat pa kabes na Hulanda;

• Traha ku un presupuesto total;

• Stipulá e kantidat di tratamentu pa kada indikashon, a menos ku tin kestion

di un enfermedat króniko;

• Stòp ku e lista di indikashon eksistente. E no ta funshoná pa Boneiru;

• No laga e invershon ku odontologia a hasi den djentenan di e poblashon di Bo-

neiru durante e ultimo añanan bai pèrdí. No mester ta asina ku na un hende

su djentenan bo por mira si e ta pober òf riku òf a resultá den un trayekto di in-

kapasidat pa traha;

• Trese trankilidat bèk den e grupo di kuido aki i hasi palabrashonnan ku tin un

valides largu;

• Stipulá i evaluá eksigensianan di kalidat dentro di e grupo di kuido aki;

• Introdukshon di un kontribushon propio mará na entrada.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

51

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

52

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

53

Enseñansa i Edukashon

Enseñansa i Edukashon

Kada mucha tin (un) talento i Kolegio Ehekutivo ke pa hóbennan lokal hasi e mihó uso

posibel di e talento ei. Pa logra esei Entidat Públiko, Ministerio di Enseñansa, direkti-

vanan di skol i institutonan lokal i na Hulanda mester ofresé e kuadro- i kondishonnan

básiko korekto. Nos ke pa nos hóbennan haña enseñansa di bon kalidat riba tur nivel i

den tur su fasetanan, pa nan por usa e talentonan ku nan ta disponé di dje di manera

ku nos alumno- i studiantenan por desaroyá nan mes optimalmente i pa nos mucha- i

hóbennan sigui enseñansa mas tantu posibel den nan propio ambiente di biba. Un bon

koperashon duradero entre skolnan, direktivanan di skol i institutonan ta e loke Kolegio

Ehekutivo tin komo meta.

Un struktura di komunikashon transparente i konstruktivo mester ofresé sufisiente ga-

rantia pa e desaroyo kontinuo di nos enseñansa di manera ku esaki ta benefisioso pa

kada mucha na Boneiru. Laga muchanan sigui sin ningun problema pa enseñansa vo-

kashonal i enseñansa mas haltu i duna nan un chèns pa terminá esakinan kompleta-

mente pa asina ku tempu nan por duna un aporte positivo na komunidat, esei ta e meta

di Kolegio Ehekutivo. Un desaroyo optimal pues. Desaroyo optimal no ta keda na kono-

sementu so; Kolegio Ehekutivo ta haña importante ku nos alumnonan ta desaroyá nan

mes riba tereno sosial-emoshonal i kreativo tambe. No ta ku bo kabes so bo ta siña, pero

ku bo kurason i bo mannan tambe. E desaroyo amplio aki ta posibel solamente si skol-

nan ofresé di un banda un ambiente segur i konfiá i di otro banda un ambiente ku hopi

insentivo i reto.

Kolegio Ehekutivo ta intenshoná pa, huntu ku e mundu di enseñansa i komèrsio, for-

mulá un vishon riba enseñansa ku ta konektá ku e pregunta kiko nos (ora ta trata di en-

señansa) ke ta i kon nos ta pensa di bai alkansá esei. Un vishon ku no solamente ta buska

vínkulo ku e desaroyonan den enseñansa, pero ku ta buska konekshon tambe ku e opor-

tunidat- i limitashonnan riba e merkado laboral. Aki ‘ROA’ ta hunga un papel impor-

tante. E vishon aki mester alimentá e koperashon ku a menshoná anteriormente pa porBoneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

54

'Kada mucha tin talento'.

alkansá e resultadonan deseá. E idea no ta para riba su mes i tampoko no a sali for di

nada. Desaroyonan resien ta hasi nesesario pa Kolegio Ehekutivo duna su propio bista

riba enseñansa. Loke en todo kaso ta para sentral pa tur partido, ta mantenshon i forta-

lisashon di e oferta di enseñansa eksistente.

Nos enfoke ta riba un ambiente di biba atraktivo ku un oferta amplio di enseñansa ku

trahadónan ku bon formashon den skolnan salú i fásil alkansabel. Un oferta di ense-

ñansa ku ta dirigí su mes riba e desaroyonan den komunidat i riba e pedido ku ta bini

for di merkado laboral den relashon ku e sektornan ku Boneiru ta fuerte den dje.

Pa futuro ta di importansia pa duna kontesta riba e pregunta: ‘Boneiru tin sufisiente

desafio ku un skol di MBO riba tur nivel òf nos tin ku dirigí nos mes riba HBO i Universi-

dat (tambe)’ pa asina nos por tuma un papel di konosementu den region tambe.

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

55

Akshonnan konkreto:

Traha riba akohida pre-eskolar den konsulta ku RCN i e direktivanan di skol. E

manera ku muchanan ta pasa di akohida pre-eskolar pa skol basiko aworaki ta

revelá komplikashonnan serio.

• E enfoke mester bai di akohida pre-eskolar pa edukashon pre-eskolar;

• Módulonan di edukashon klarito pa edukashon pre-eskolar;

• Introdusí un inspektor di kalidat pa edukashon pre-eskolar;

• Kolegio Ehekutivo mester perkurá pa medionan adishonal pa buta e kondishon fí-

siko di e edifisionan di skol na nivel;

• Introdusí un plan di mantenshon total pa tur edifisio di skol;

• Kolegio Ehekutivo ta boga pa un bon konekshon di enseñansa avansá pa ense-

ñansa mas haltu na Hulanda òf den region i pa stimulá e regreso ora ku terminá

e estudio.

Pa loke ta trata Hubentut i Famia ta di importansia pa realisá supsidionan adis-

honal pa eliminá e retrasonan ku a konstatá den formashon i aktitut.

Ora ta trata di e ròl i posishon di Papiamentu den enseñansa Kolegio Ehekutivo

ta haña nesesario pa kondusí un investigashon profundo di e deseo, e perspektiva

pa futuro i e alkansabilidat ekonómiko i logístiko di diferente opshon. Den konsulta

ku e organisashonnan enbolbí Kolegio Ehekutivo ta bai organisá reunionnan pú-

bliko pa por haña maksimal aporte di nos pueblo

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

56

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

57

Mantenshon i supervishon

Mantenshon i supervishon

Mantenshon i supervishon ta konsentrá su mes dentro di e órgano ehekutivo di Entidat

Públiko Boneiru (EPB) ku ta okupá su mes ku tareanan di kòntròl i supervishon den am-

biente residensial i espasionan públiko. E Direktorado di Mantenshon i Supervishon for-

malmente ta kai bou di gezaghèber – komo miembro di Kolegio Ehekutivo – pa loke ta

trata e tareanan di supervishon riba Òrden (Públiko) i Seguridat. E aksento den promé

instante ta riba prevenshon. Promoshon di e komportashon di kumplimentu di nos sui-

dadano- i empresarionan tin e preferensia di Kolegio Ehekutivo. E supervishon preven-

tivo por sierto ta evitá ku mester mantené represivamente.

Kolegio Ehekutivo ta para tras di un método di mantenshon ku ta: ‘suave kaminda por i

duru kaminda mester’. Stimulá habitante-, empresa- i bishitantenan pa nan mes alkansá

e resultado deseá ta bini na promé lugá. Kumplimentu ku regla ta un responsabilidat

di tur habitante, empresa i bishitante di Boneiru. Un aktitut al kaso a base di echonan

konstatá ta pas serka e supervishon alerto aki.

“E sistema di mantenshon ta transparente, independiente i de-

sisivo. E manera di traha ta kumpli ku e prinsipionan general

di bon gobernashon manera e prinsipio di ta kuidadoso, ‘fair

play’, prinsipio di igualdat, e prohibishon di arbitrariedat, e

prinsipio di proporshonalidat, e prohibishon di mal uso di

poder i e prinsipio di seguridat hurídiko.’

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

58

E puntonan di salida ku ta bálido akinan ta:1. Evaluá si por realisá e mesun efekto ku menos regla. Mester denotá e reglanan

ku ta poné na un manera ku por mantené nan, komo prioridat.

2. Huntu ku e Servisio di Komunikashon mester hasi uso di bon instrumentonan

di komunikashon ora ta trata di regla- i proseduranan i e metanan ku mester

alkansá. Esaki ta engrandesé e apoyo den komunidat;

3. Entidat Públiko Boneiru, den e kaso aki Mantenshon i Supervishon, na tur mo-

mentu tin un funshon di ehèmpel (interno) i ta presta atenshon na e manera di

prosedé di gobièrno (eksterno), en partikular e direktoradonan ku ta otorgá pèr-

mit i formulá maneho ku Mantenshon i Supervishon mester ehekutá;

4. Deseo pa yega na un koperashon integral mas intensivo ku otro partnernan den

e kadena (Kmar, Inspekshon di labor, Polis, Ministerio Públiko, Ministerionan

hulandes, organisashonnan sosial i mas), i tambe ku suidadano- i empresanan

i buta e manera di supervishon i mantenshon na nan konosementu (konsiente,

segur, limpi, responsabel i sosial);

5. Promové e nesesidat di prevenshon integralmente ku otro partnernan den e ka-

dena.

Maneho preventivo ta importante pa motibu di prioritisashon di e tareanan di su-

pervishon i uso di forsa humano riba e terenonan di inspekshon. Prioritisashon a

base di maneho ta sumamente importante, i anualmente huntu ku e hefenan di

servisio, esaki mester keda stipulá a base di resultadonan alkansá i aktonan kontra

regla. Di e manera aki Kolegio Ehekutivo ta suprayá e nesesidat di bon komuni-

kashon komo ekstenshon di e strategia di kumplimentu ku regla. Pa medio di in-

formashon aktivo Kolegio Ehekutivo ke baha e kantidat di aktonan kontra regla i

ademas di promové komportashon di kumplimentu espontáneo.

Ta ehekutá e aktividatnan den kuadro di e área di maneho Mantenshon i Super-

vishon tantu di un manera regular komo estilo di proyekto.

E orígen di e proyektonan ta serka Kolegio Ehekutivo òf ta bini di Reino. Kolegio

Ehekutivo ta konsiderá di importansia ku tur tres aktor, ora di duna tareanan es-

tilo di proyekto, ta tene kuenta ku e prinsipionan básiko di bon gobernashon. Esa-

kinan ta:

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

59

• Prinsipio di ta kuidadoso/Zorgvuldigheidsbeginsel;

• Prinsipio di motivashon/Motiveringsbeginsel;

• Prinsipio di seguridat hurídiko/Rechtszekerheidsbeginsel;

• Prinsipio di igualdat/Gelijkheidsbeginsel;

• Prohibishon di mal uso di poder/Verbod van détournement de pouvoir;

• Prinsipio di honestidat/Fair-play-beginsel;

• Prohibishon di desviashon di prosedura/Verbod op détournement de procédure;

• Prinsipio di konfiansa/Vertrouwensbeginsel.

Dor di buta prioridat por hasi mihó uso di e kapasidatnan disponibel riba e tere-

nonan di maneho ku tin mester di esei. Un prioridat abou di otro banda no ta bisa

nada tokante eksklushon di sierto terenonan di maneho, pero aki ta konsiderá ku

tin menos riesgo ku serka e otro eskohonan di maneho ku a hasi.

Un di e prioridatnan ta pa entrená e inspektornan den e áreanan kaminda nan ta

traha, kon nan por optené konosementu básiko di legislashon i regulashon vigente

i di desishon- i ordenansanan lokal. Konosementu tokante esakinan ta di gran im-

portansia pa un kòntròl optimal, inspekshon, supervishon òf investigashon ku ta

sosodé a base di e mismo legislashon.

Kolegio Ehekutivo ta haña nesesario ku e konosementu i formulashon di vishon

tokante esaki ku falta mester haña prioridat -na Hulanda tambe-, di manera ku

instrumentario, métodonan di inspekshon i maneho di konosementu riba tereno

teknológiko por sigui desaroyá. Di un banda esaki por si Hulanda rekonosé ku un

responsabilidat konhunto ta nesesario pa realisá e konosementu nesesario i di otro

banda dor di buta medionan finansiero disponibel riba nivel lokal pa atraé per-

sonal nobo i pa krea posibilidatnan di formashon.

E personal, den e kaso aki e inspektornan, mester someté nan mes na un programa

di mehorashon di ekspertisio pa por kumpli ku e ‘workload’. Esaki lo sòru di un

manera signifikante ku e peso di trabou ta baha, na momentu ku nan ta disponé

di e konosementu i ekspertisio nesesario. No opstante esei tumamentu di personal

nobo na trabou tambe ta pertenesé na e posibilidatnan pa por kumpli kompleta-

mente ku e kondishonnan.

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

60

Akshonnan konkreto:

• Reentrenamentu di inspektornan den legislashon i regulashon i ku e posibilidat

pa entrená ku koleganan for di Hulanda i e otro islanan di anterior Antia Hu-

landes (Opportunities);

• Eliminá e diskrepansia entre konosementu rekerí vs konosementu real (Oppor-

tunities);

• Entregá informashon di fuente ‘top-down’ (EPB/KE/E&D) → dir. M&S pa loke

ta trata kongruensia den trabounan di e inspektornan (Opportunities);

• Redusí peso di trabou di inspektornan dor di atraé personal nobo/trahadó tem-

poral (Opportunities);

Kuminsá ku entrenamentu di e kompetensianan núkleo i e abilidatnan ku falta

serka e inspektornan (ku ta nesesario pa un bon funshonamentu di e trabounan)

(Opportunities);

• Engrandesé e realisabilidat i aplikabilidat dor di adaptá e trayekto di PDCA

(plania, hasi, chèk i aktua) na e kapasidat (Opportunities);

• Traha mas a base di mandato di manera ku e direktorado por funshoná mas

desisivo loke lo benefisiá e servisio na klientenan (Opportunities);

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

61

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

62

Palabra na final

Palabra na finalNos a logra. Mas o menos 30 dia despues ku Kolegio Ehekutivo a sinta e vishon, balornan

núkleo i akshonnan planiá pa loke ta trata e periodo di gobernashon 2016-2019 ta notá

den e programa di gobernashon ‘Boneiru, ban pa nos Orguyo’ ku aworaki Bo tin Bo di-

lanti. No tabata fasil pa den un periodo tan kòrtiku, produsí un resultado asina ku aporte

di diferente partner sosial (tripartit) i e aparato públiko. Di esaki ya kaba nos tur por ta

hopi orguyoso!

Hopi kos tin ku pasa na Boneiru! E ambishon polítiko-gubernamental ta haltu i Kolegio

Ehekutivo, sin laga nada strob'e, ta sigui hasi esfuerso pa ekonomia, bon gobernashon,

situashon di biba, enseñansa, desaroyo di pueblo, partisipashon i e forsa i talentonan

di nos habitantenan.

Di gran importansia ta e kombinashon di un Konseho Insular fuerte i un gobièrno desi-

sivo i kolegial ku ta traha bon huntu pa alkansá resultadonan, pero teniendo kuenta ku

e sistema di dualismo.

Pa hasi e invershonnan aki Kolegio Ehekutivo lo mester anda kreativo i fleksibel ku su

presupuesto. Esaki ta rekerí eskohonan fundamental, pero tambe intervenshonnan den

organisashon i e manera di operá. Esaki lo buta e presupuesto bou di preshon enorme

mirá for di e perspektiva di efektonan kumulativo di kambio i di buta prioridat. Pa hasi

eskohonan difisil ku ta inevitabel e aporte di Konseho Insular ta di gran importansia.

Pa e motibu aki Kolegio Ehekutivo tin e intenshon di enbolbí Konseho Insular for di tem-

pran den e proseso di rekonsiderashonnan konfiando ku konhuntamente nos por yega

na desishonnan responsabel

Inovativo - En

bolbí - Desisivo - B

on Gobernashon

63‘Nos ta realisá nos mes ku ta surgí un situashon di tenshon entre e espasio finan-

siero limitá i nos ambishonnan. Tòg nos ta haña di gran importansia pa tene e

ambishonnan haltu. Nos no por permití nos mes pa laga e tareanan sosial i so-

sial-ekonómiko un banda.’

Boneiru

, ban pa n

os Orguyo | P

rogram

a di Gobernason 20

16-2019 | yüni 20

16

64