Boekje branding de Oeverlanden

DE OEVERLANDEN

BRANDING

I A EBNSPIR TI OEK

co lect ef oor gr

l i v oei

VOORWOORDNatuurgebied de Oeverlanden is een bijzondere zone in de zoom van Hardinxveld-Giessendam. Een karakteristiek landschapselement. Het laatste restant van de eens zo weidse uiterwaard in de voormalige delta van de Giessen.

Deze groene rand komt onder steeds grotere druk van verrommeling en bedreigingen. Het gebied geeft nu nog een uniek venster met een fantastische doorkijk vanaf de A15 op de Merwede en de Biesbosch. Hoe lang nog?

Tijd voor een reactie. Acht mensen presenteren acht visies en onderzoeksvoorstellen. Ze zoomen in op de historie, natuur, betekenis en toekomst van dit landschap.

De voorstellen zullen verder worden uitgewerkt. Resultaat? De Oeverlanden op de kaart en een avonturenzone voor onze jonge generatie?

‘Branding de Oeverlanden’ is een project van de Stichting Natuur op de Helling i.o. het collectief voor groei.

Wij wensen u veel inspiratie toe.

HOE ZIEN DE OEVER-LANDEN ER EIGENLIJK UIT?

Wrijving in de periferie

Giessendam

Hollandse Biesbosch

Beneden-Merwede

Groene Hart

Neder-Hardinxveld

Rijksweg A15

INHOUD

FOTOCOLLAGESHoe zien de Oeverlanden er eigenlijk uit?

VOORWOORD

BRANDING DE OEVERLANDEN

INVALSHOEKENDenkmodel Arie HuismanGroei Jack van MildertVeldwerk Jan Trapman & Bram van VlietArt in nature Marijke BongersPortret Nico BloklandGeheugen Wim HuismanAarde Hans SchepWild Cards ?

COLOFON

Natuurgebied de Oeverlanden Giessendam zoals aangegeven op de kaart “bestaande natuurgebieden” van de provincie Zuid-Holland d.d. 12 juli 2008.

BRANDING DE OEVERLANDEN

De Oeverlanden is een merkwaardige strook natuur in de branding van de verstedelijking. Bijna van de kaart. Het gebied van 16 ha. is te klein voor bescherming door stichtingen zoals Natuurmonumenten en te groot voor beheer door particulieren. Het lijkt een beetje verweesd. Een zwakke schakel. Niet vreemd dat het de interesse wekt van mensen die er wel wat anders mee willen.

Maar wat weinigen weten is dat het gebied met prachtige rietlanden en ruigten beschermd is. Hier gelden de spelregels van de zogenaamde Ecologische Hoofdstructuur. Dat zijn ketens van gebieden voor natuurontwikkeling met (inter) nationale betekenis. Omdat die ontwikkeling niet werkt als er geen draagvlak is, willen wij ons wel over de Oeverlanden bekommeren.

Met het project ‘Branding de Oeverlanden’ willen wij de natuur promoten. Hoe willen wij dat doen?

Op drie manieren:

1. Bewustwording via media zoals internet, fotografie, publicatie;2. Instructief herstel van enkele verwaarloosde grienden;3. Bloot stellen aan een tot verbeelding sprekende werkelijkheid.

DENKMODEL

ARIE HUISMANBEELDENDKUNSTENAAR

Verkent de mogelijkheden om dromen om te zetten in daden.

ARIE; “Onze na

Wij zoeken naar ongebruikelijke verbindingen en nieuwe mogelijkheden voor bewustwording en n

Binnen het collectief zal hij de regie en vormgeving op zich nemen.

tuur staat op de helling en creativiteit ontstaat onder druk. De combinatie van die twee levert energie op voor groei. Dat is vertrekpunt voor het project “Branding de Oeverlanden”.

atuurbelevingen die aansluiten bij actuele thema’s en emotie’s. Wij zijn een pulserende netwerkorganisatie. Geen anti-club. Wij delen de zorg voor de natuurlijke leefomgeving.

`Het landschap is van ons allemaal`, zeiden de ministers Cramer en Verburg in november 2008. Speerpunten van hun agenda zijn;1. Tegen gaan van verrommeling, vooral bij stadsgrenzen;2. Betrekken burgers en bedrijven bij landschapsbeheer;3. Een verduurzaming van de financiering van landschapsbehoud.

Deze speerpunten passen naadloos bij onze doelstelling. Ik verwacht dat ons project volwassenen en kinderen zal aanspreken”.

oll ct ef voor groei

ce

i

“Het is zo. Alles wat functioneel is, is mooi, zei hij. Daar zit wat in, dacht ik. Er is weinig tegenin te brengen. Toch deed ik een poging. Schoonheid is zichtbaar geworden liefde, zei ik, maar ik weet niet of de stellingen elkaar aanvullen of uitsluiten. Hij keek mij verbaast aan en dacht waarschijnlijk dat ik hem niet had begrepen. Ik heb het zo gelaten. Hij ging zijn weg en ik de mijne. Ik draaide nog even rond in metaforen en ging me bezig houden met de vraag wat het beste is voor deze plek. Weghalen of toevoegen?”

Fragment uit het project;”Lijn in de polder!”

Fotocollage; Groeimodel fase 1.Een levend kunstwerk van kaasdoek, kokosmat en plantenzaden tegen de inspectieschacht.

DENK NA!


Autonome objecten

GROEI

collectief v

oor groei

JACK VAN MILDERTBEELDEND KUNSTENAAR

Zijn beeldende kracht, organisatorische talenten en betrokkenheid bij maatschappelijke ontwikkelingenhebben geleid tot spraakmakende projecten. Jack zal zich in het collectief bezig houden met de natuur-en mensgerichte dimensie.

JACK; “De kansen voor de Oeverlanden zou ik vertalen in visioenen over het spelende kind en de spelende mens en de emotie op dat we het kwetsbare in de samenleving dienen te beschermen en niet op te offeren aan de waan van de dag en een flirt met het grote geld. De plek leent zich uitermate om tot officiële speelzone uitgeroepen te worden, het schaadt de natuur minimaal en draagt bij aan spelend leren en intrinsieke banden met de natuur”.

www.waarisjackvanmildertmeebezig.nl

KWETSBAARHEIDHet Groene Hart ligt op de intensive care. Van alle kanten worden claims gelegd op haar ruimte. De laatste overhoekjes en rafelranden worden aangeharkt alsof de natuur ons te veel confronteert met het wezen van ons mens zijn. Liever natuur met een hek erom heen en een beheersplan of misschien toch nog bedrijfsterreintje? Dat noemen we beschaving. Grote broer Randstad geeft het voorbeeld; aaneengesloten wonen en werken. Recreëren doe je op de Veluwe of in de Ardennen.

De Oeverlanden, je rijdt er zo aan voorbij. Maar als je er eenmaal tot stilstand komt dan ben je verkocht. De opmerkelijke stilte, op steenworp afstand van de A15, doet de rustzoeker goed. Water, groen en ruimte. Natuur zou altijd bereikbaar en voorhanden moeten zijn.

Maar we kiezen maar al te vaak voor beheersbaarheid en voorspelbaarheid. Grond heeft een economische waarde die uitgedrukt kan worden in vierkante-meterprijzen. Maar hoe bereken je de waarde van het lied dat de golven componeren als ze de schelpjes rinkelend laten dansen op de vloedlijn? Hoe calculeer je de prijs van ruisend riet dat zich weer sluit achter de wandelaar die zich een weg baant? Hoeveel moet een wilg kosten die zich verankert in de zanderige bodem en met haar takken lonkt naar een spelend kind?

De Oeverlanden. Het is bijna onverdraagbaar dat we niet meer hoeven te doen dan te koesteren wat er is. We hebben geleerd dat we ‘moeite’ moeten doen voordat we mogen oogsten, dat land moeten worden bedwongen en dat natuur in toom gehouden moet worden. Het zit in onze genen meegebakken. Maar hier ligt een kans voor een nieuwe strategie. Alles is reeds aanwezig en het is goed. In haar kwetsbaarheid dient zich de perfectie en de schoonheid aan waar wij ons in kunnen spiegelen.

Jack van Mildert Rietlanden foto Jack van Mildert


Fotobeeld Jack van Mildert

VELDWERK

lletie

o g

i

coc

f vor roe

collectief voor groei

JAN TRAPMANBRAM VAN VLIETNATUUR- EN VOGELWACHT “DE ALBLASSERWAARD”

Jan en Bram zijn natuurliefhebbers pur sang met een scherp oog voor detail. Beiden hebben in Nederland hun sporen verdiend in het met zorg registreren van het vogel- en plantenleven. Hun veldwerk draagt bij aan het broodnodige bewustzijn van onze natuurlijke leefomgeving. Ze willen zich nader verdiepen in de natuur van de Oeverlanden met een educatief doel. Bram onderzoekt de flora en Jan richt zich op de fotografie van de fauna.

BRAM; “Ik ken het terrein redelijk goed, ga er regelmatig naar planten kijken. Ik heb een lijst van soorten die ik er in de jaren 2002-2006 heb waargenomen.Kattendoorn is een Rodelijst soort, categorie gevoelig, staat op het hoekje van de waterzuivering. Verder komen er een aantal soorten voor die kenmerkend zijn voor de rivieren: Grote Engelwortel, Moeraskruiskruid, Late Stekelnoot, Kruisdistel, Platte Rus, Bittere Veldkers, om er een paar te noemen’’.

www.nvwa.nl

JAN; “Ik fotografeerde precies op deze plek een nieuwe spinnensoort [Wespspin] die sinds enkele jaren in Nederland gezien wordt.

Dit is de beste foto van deze fraaie spin. Je ziet hoe schitterend dit dier is. Op het moment dat ik daar liep zag ik er minstens acht. Ze hebben ook een heel fraai web met een opvallende vertikale witte zigzagstreep”.

UNIEKE VONDST

Kleine karekiet in de Oeverlandenfotos Jan Trapman

akkerdistel akkerkers akkerkool akkermelkdistel akkerwinde basterdklaver beekpunge bezemkruiskruid bijvoet bittere veldkers bitterzoet blauwe waterereprijs boerenwormkruid bont kroonkruid bosrank canadese fijnstraal citroengele honingklaver dauwbraam deens lepelblad duist echte kamille echte kruisdistel echte rolklaver echte valeriaan engels raaigras fioringras gekroesde melkdistel gele lis gele waterkers geoorde zuring gevleugeld helmkruid gewone berenklauw gewone braam gewone brunel gewone engelwortel gewone es gewone hoornbloem gewone klit gewone melkdistel gewone paardebloem gewone rolklaver gewone smeerwortel gewone vogelmelk gewoon duizendblad gewoon herderstasje gewoon speenkruid gewoon varkensgras glad walstro glanshaver goudgele honingklaver greppelrus groot streepzaad grote engelwortel grote kattenstaart grote lisdodde grote watereppe grote wederik grote weegbree grote zandkool grove varkenskers haagwinde harig wilgenroosje heelblaadje heen heermoes heksenmelk herik hertsmunt hondsdraf hopklaver taliaans raaigras jakobskruiskruid kattedoorn (RL) katwilg kleefkruid klein hoefblad klein kruiskruid klein streepzaad kleine klaver kleine leeuwebek kleine teunisbloem kleine varkenskers kluwenzuring knoopkruid kompassla koninginnenkruid kraailook kropaar kruipende boterbloem kruipertje kruldistel kweek late guldenroede liggende klaver look-zonder-look madeliefje mattenbies melganzenvoet middelste teunisbloem moerasandoorn moeraskers moeraskruiskruid moerasspirea moeraszuring okkernoot paarse dovenetel peen perzikkruid pitrus platte rus poelruit raapzaad rechte rolklaver reukeloze kamille ridderzuring ridderzuring riet rietgras rietzwenkgras rode klaver rode kornoelje ruw beemdgras scherpe boterbloem schietwilg schijfkamille slijkgroen smaltandzaad smalle weegbree smalle weegbree speerdistel sterrenkroos (g) straatgras straatliefdegras timoteegras tuinkers tuinwolfsmelk veenwortel veldlathyrus vijfvingerkruid vogelmuur vogelwikke watermunt wilde bertram witte dovenetel witte honingklaver witte klaver wolfspoot zeegroene rus zilverschoon zomprus zwart tandzaad zwarte els zwarte mosterd zwarte toorts

i


Soortenlijst Bram van Vlietfoto Jan Trapman

ART IN NATURE

MARIJKE BONGERSBEELDEND KUNSTENAAR

Marijke Bongers laat zich al langere tijd inspireren door de geschiedenis van haar familie, geboortedorp en omgeving. Steeds meer gaat haar werk richting natuurkunst. Ook wel Art-in-Nature genoemd. Zij maakt ook met stiksels bewerkte tekeningen, objecten of installaties.

In 2007 begon Marijke Bongers aan een meerjarig werktraject. Het eerste jaar had als kernwoorden: wortels/roots, vrouwen, textiel, binnen.

De tweede werkperiode gaat Marijke onderzoek doen naar belangrijkste bedrijfstakken in Hardinxveld-Giessendam. Waarbij de kernwoorden zijn: Wortels/roots, mannen, staal en hout, buiten.

www.marijkebongers.nlcol ectief voor groei

l

KUNST MAAKT ZICHTBAARMARIJKE; “

Belangrijkste bedrijfstakken in ons dorp waren de scheepvaart, griendteelt en aannemerij. Griendwerkers waren vaak lange dagen buiten en sliepen aan ‘de overkant’. Ze hadden te maken met de ruige kracht van de natuur en bouwden daarom schuilplaatsen, griendhutten -of keten.

.

Schetsvoorstel bijzondere uitkijktoren met loopplankpad

Toen ik pas één van de scheepswerven bezocht heb ik bovenop een helikopterplatform van een offshore schip gestaan. Het uitzicht over de rivier, het langgerekte dorp en de Biesbosch aan de overkant was zo indrukwekkend dat ik zou willen dat iedereen dat kon zien. Zo kwam ik op het idee voor een uitkijktoren.

Zo’n hoogtepunt kan bijdragen aan een besef hoe bijzonder dit rivierlandschap wel is.

Ik wil het idee uitwerken tot een aansprekend ontwerp. Vorm en materiaalkeuze wil ik laten verwijzen naar de beroepen van de mannen van ons dorp ongeveer honderd jaar geleden.

Het citaat ‘kunst maakt zichtbaar’ komt van mijn eigen blog. Zichtbaar maken. Ik besef steeds meer dat de kijk van de kunstenaar op zijn omgeving, tijd waarin hij leeft, wat het hem doet, hoe hij dat vorm geeft, zichtbaar maakt wat aandacht nodig heeft. Aandacht voor het kwetsbare. Aandacht voor oude dingen die bijna verloren zijn

Ik vind het erg belangrijk dat de toren voor iedereen toegankelijk zal zijn. Juist ook voor mensen met een rolstoel of rollator. Het zou alle seizoenen toegankelijk moeten zijn. In de volgende fase ga ik zoeken naar een geschikte lokatie voor de toren. Misschien kan het op het zuiveringterrein worden gerealiseerd”.


Dynamische rietkragen

PORTRET

collectief voor roeig

NICO BLOKLANDFOTOGRAAF

Bij veel hedendaagse landschapsfoto’s lijken mensen bij toeval aanwezig. Bij de fotografie van Nico Blokland is dat anders.

In het decor van zijn foto’s figureert de omgeving en speelt de mens juist de hoofdrol. Al zie je dat op het eerste gezicht niet. Dat is de grote kwaliteit van zijn fotografische blik.

Nico verbeeldt dat leven op een integere en poëtische manier met heldere en ingetogen composities.

Fotos Nico Blokland

Nico zoomt in op de eigentijdse kwaliteiten van de Oeverlanden. Verkent haar visuele betekenis en gaat op zoek naar bijzondere gebruikers in de veranderingen en dynamiek van het landschap.

Resultaat; Een intrigerend portret van de hedendaagse geschiedenis van de Oeverlanden.

VRIJE RUIMTEvoor presentatie Nico


Wonderlijk groene struwelen

GEHEUGEN i

collectief voor groe

WIM HUISMANERVARINGSDESKUNDIGE

Graaft in zijn geheugen en zoekt naar collectieve verbanden. Wat heeft zich op de plek afgespeeld? Wie heeft zijn sporen achter gelaten in het gebied?

WIM; “Over die tijd voor de aanleg van de rijksweg, weet ik niet veel meer. Ik was nog kind. Je had allemaal grienden en een zomerdijk op de plaats waar nu de rijksweg ligt. De Giessen mondde op verschillende plaatsen uit in de Merwede. In het oosten bij de IJzergieterij en in het westen bij de Gasfabiek van Sliedrecht. Daartussen had je nog een overgang tussen Giessen en Merwede, westelijk van de huidige Peulensluis.

De rijksweg is voor de oorlog aangelegd. Ik heb gezien dat er bommen zijn gevallen in de oorlog. Een Engels jachtvliegtuig liet deze vallen, hemelsbreed niet ver van ons af. De kraters van de missers kon je zien tot in de jaren ‘70.

Westwaarts van de sluis zwommen we de rivier over.

Straks wordt alles stad. Nergens zijn meer echte speelterreinen voor de jeugd. Dit zou voor hen een aardig gebied zijn”.

Volgende bladzijde Topografische kaart 1939


De overkant

AARDE

e

vo

oe

collctie

f o

r gr

i

HANS SCHEPBOS-EN NATUURBEHEERDER Hans onderzoekt de betekenis van de natuur in de periferie van de verstedelijking en het belang van de samenhang bij de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur. Hij gaat in op de impliciete waarde van de natuur voor spelende kinderen.

HANS; “De natuurbelevenissen van mij als kind, spelend en struinend langs een andere mooie rivier, de Maas, zijn van grote invloed geweest op de ontwikkeling van mijn liefde voor de natuur. Hierbij heeft de dynamische riviernatuur nog steeds een bijzondere plek in mijn hart.

Vanuit die verwondering en steeds weer nieuwe verrassing die de riviernatuur met zich meebrengt, is mijn drang om die natuur, die 40 jaar geleden ook al onder druk stond, te beschermen. Door de bevoorrechte positie die ik had, kon mijn hobby uiteindelijk ook mijn werk worden. Ik ben nu bezig de Ecologische Hoofdstructuur, die voor een stevig netwerk van natuurwegen moet zorgen, waarlangs plant en dier kan uitwisselen en waarvan ook de mens mag meegenieten, te realiseren. Een moeilijke klus, die veel doorzettingsvermogen en ook durf bij de overheden vergt.

Mijn oproep is dan ook : “realiseer je als gemeente, provincie en Rijk, hoe belangrijk de laatste snippers natuur in ons druk bevolkte landje nog zijn, waardeer daarbij ook de kleine stukjes, zoals de oeverlanden langs de Merwede, ze zijn onvervangbaar. Volgende generaties , onze kinderen en kleinkinderen zullen er ons dankbaar voor zijn, en op hun beurt in zo’n avontuurlijke rivieromgeving hun liefde voor de natuur kunnen ontwikkelen, en wie weet later ook op de bres gaan staan voor die natuur, die dan nog gespaard is.Voor je het weet, is het te laat en staan we echt met lege handen!”

Hans is districtsbeheerder bij een terreinbeherende organisatie.

NU OF LATER?

LATER OF NU?


Ruige speelzone

WILD CARD

cll o

g

oectiefvor roei

coecti

voor groei

llef

olec

i

rg

cl

tef vo

o

roei

collect ef voor groi

i

e

collectif voorgroeie

co llectief voor groei

co

et

e

o

re

llc

if

vo

rg

oi

SUGGESTIE

Aan de Oeverlanden valt nog veel te ontdekken. Wij gaan daarom nieuwe avonturen aan. In het wildeweg delen wij Wildcards uit. Uitkomst?

Een essay over de overkant? Adoptie gebied door basisschool? Speelbos ten noorden van de zuivering? Nieuwe en oude verhalen? Verbreden draagvlak? Interviews met wandelaars? De waarde van de leegte? Natuurlijke Hangplek? Stedenbouwkundige visie? Tegenstanders aan het woord? Clean grafitti? Schoonmaak actie? Reclame voor de natuur langs de rijksweg? Karakteristieke gemeente in de groene zone? Samen met de provincie de Ecologische Hoofdstructuur promoten? Journalisten pluizen alles uit? Wat nu als spelregels niet helpen? Gedichten? Duistere kanten van de oeverlanden? In de boot genomen? Recreërende jongeren? Wat vinden de eigenaren en pachter van ons idee? Twee overkanten die elkaar vroeger schenen te mijden, worden weer buren? Draagvlak onderzoek? Werkt bewustwording? Expansie mogelijkheden? Emotie onderzoek? Eco-Grafitti? Oeverlanden letterlijk op de kaart? Opnemen in wandelroute? De kunst van het weghalen? Tekeningen en schilderijen? Lesbrief? Film? Illustraties? Natuurwaarden onderzoek? Aankoop? Beschermende maatregelen? Paddenpoelen graven? Verplaatsing van 100 abelen uit de Peulenlaan naar het Zuiveringterrein? Bedrijven doen mee?

collecief voor roi

tge

lectiev

or goei

col

f o

r

ol

ce

g

i

cle

tif vo

or

roe

LAAT ONS GROEIEN!GEEF EEN WILDCARD WEG

Hiernaast tref je een wildcard aan. Knip hem uit.

Geef hem aan een vriend(in), collega, sponsor, bestuurder of kennis die samen met ons Natuurgebied de Oeverlanden eens goed op de kaart wil zetten.

De bijdrage is vrij. Het kan bestaan uit een aanvullend onderzoek, fotorapportage, film, kunstwerk of gedicht. Het maakt niet uit.

Wij streven ernaar om iedere bijdrage op te nemen in een brochure en/of CD-rom* en expositie.

Kijk voor meer informatie op;

*Realisatie van de publicatie hangt mede af van medewerking sponsors en subsidies

www.natuuropdehelling.nl

http://www.natuuropdehelling.nl

WILD CARD

col e i voo l ct ef r groei

GROEI MET ONS MEE!Deze Wildcard heb je gekregen van een vriend(in), collega, sponsor, bestuurder of kennis die samen met ons Natuurgebied de Oeverlanden Giessendam eens goed op de kaart wil zetten.

Je gaat een avontuur met ons aan. We hopen dat je een positieve bijdrage kan leveren aan het project.

Je bijdrage is vrij. Het kan bijvoorbeeld bestaan uit een onderzoek, essay, fotorapportage, interview, film, kunstwerk of gedicht. Het maakt niet uit.

Lever je bijdrage digitaal in. Tekst in Word bestand en illustraties graag op JPG-formaat 300 dpi.

Kijk voor meer informatie op; www.natuuropdehelling.nl

http://www.natuuropdehelling.nl

COLOFONMet dank aan:Ad Wouterse WebdesignGerard Timmerman Communicatie adviesLeen den Ouden Natuur- en Vogelwacht “De Alblasserwaard”Lianne van der Hoff Grafisch advies logo Arie Huisman Vormgeving & fotocollages

Nico Blokland Hardinxveld-GiessendamMarijke Bongers Hardinxveld-GiessendamWim Huisman Hardinxveld-GiessendamArie Huisman Hardinxveld-GiessendamJack van Mildert Arkel

Jan Trapman Hardinxveld-GiessendamBram van Vliet Hardinxveld-Giessendam

Stichting Natuur op de Helling i.o.Collectief voor groeiRivierdijk 6903371 EH Hardinxveld-Giessendam


Bijlagen:1.CD-ROM2. Activiteitenplan3. Dekkingsplan

Hans Schep Rijsbergen


ALS JE KRITIEK WILT VERMIJDEN,

DOE DAN NIETS, ZEG DAN NIETS WEES DAN NIETS.Elbert Hubbard

i f vcollect e oor groei

Boekje branding de Oeverlanden

Art & Photos

Transcript of Boekje branding de Oeverlanden