Bölüm 8. Eğitim Müfettişleri ve

Bölüm 8. Eğitim

Müfettişleri ve

EtikDoç. Dr. Arzu Taşdelen

Karçkay

Geçen Hafta

Bir meslek olarak Eğitim Yöneticiliği

Okul Yönetiminde Etik Değerler

Okul Müdürlerinin Etik Kodları

Bu Hafta

Eğitim Denetimi ve Etik

Denetimde Etik Kurallar

Türkiye’de Eğitim Denetiminde Etik İlkeler

Örnek Olay

Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişleri bir ilimizde merkez deneme

okuluna denetim amacıyla giderler. Müfettişleri kapıda okul

nöbetçisi karşılar ve okul müdürünün makamına götürür. Okul

müdürü müfettişleri gördüğünde hemen yerinden kalkar, önünü

ilikleyerek “hoş geldiniz” der ve daha sonra çay ikramında

bulunur. Okul müdürünün odasında yoğun bir nem kokusu

vardır. Müfettişler, öncelikle dikkat çeken bu durumu okul

müdürüne sorarlar. Okul müdürü, “Sayın müfettişim ben bir

koku duymuyorum. İsterseniz camı açayım?” diyerek camı

açar. Ayrıca okul müdürünün odasında karasinekler de vızıltılar

çıkararak uçmaktadır. Çaylar gelir, müfettişler çaylarını içerken

sineğin biri müfettişin çayına düşer. Müfettiş dayanamayıp okul

müdürüne sorar, “Müdür bey çok sinek var, rahatsız olmuyor

musunuz?”

Örnek Olay

Okul müdürü, “Sayın müfettişim nasıl bunlardan kurtulacağımızı bir türlü çözemedik, ancak artık alıştık” der. Müfettişler üç gün boyunca okulda denetim yaparlar. Okul müdürünün odasındaki kokunun müdürün odasında serili bulunan halıdan geldiğini tespit ederler. İkinci gün arap sabunu aldırtırlar ve okul hizmetlilerine müdürün odasındaki halıları yıkattırırlar. Ayrıca eczaneden sinek ilacı aldırarak, okul müdürünün odasındaki sinekler ile de mücadeleyi başlatırlar. Üçüncü günün sonunda müfettişler, tüm öğretmenlerle ve okul yöneticileri ile toplantı yaparlar. Gördükleri eksikleri iletip, öğretmenlere ve yöneticilere önerilerde bulunurlar. Toplantı sonrası tekrar okul müdürünün odasına geçerler, okul müdürüne bir ihtiyaç ve isteğinin olup olmadığını sorarlar. Okul müdürü, “Sayın müfettişim teşekkür ederiz. Halımız temizlendi, sineklerimizin de sonu geldi. Bundan iyisi can sağlığı.” der. Müfettişler de okul müdürüne: Biz de teşekkür ederiz. Diyerek okuldan ayrılırlar. Okul müdürü müfettişleri uğurladıktan sonra, heyecanla tüm öğretmenleri toplantı odasına çağırır, öğretmenlere: ‘Arkadaşlar, müfettişler okulumuzdan ayrıldılar. Ayrılırken teşekkür ettiler. Memnun olmasalardı teşekkür etmezlerdi. Göstermiş olduğunuz başarıdan dolayı hepinize teşekkür ederim” der. Aradan bir ay geçer. Bakanlıktan Milli Eğitim Müdürlüğüne gelen raporda okul müdürünün acilen görevine son verilmesi gerektiği belirtilir ve müdürün görevine son verilir.

Yukarıdaki örnek olayda denetçilerin yöneticiyi rencide etmeden eksiklerini ima ederek ifade etmeleri ve kesin çözümler için pratik öneriler sunmaları etik açıdan doğru bir yaklaşımdır. Ancak, rehberlik yapmayı ve geliştirmeyi amaçlayan çağdaş denetimde burada olduğu gibi sürpriz sonuçlar pek uygun düşmeyebilir. Bununla birlikte, okuldaki öğrencilerin ve personelin sağlığını ilgilendiren konularda çok titiz olması gereken okul müdürünün en basit önlemleri bile alamaması, etkili liderlik kapasitesinin zayıf olduğu yönünde bir fikir oluşmasına ve durumsallık ilkesine göre bu şekilde bir sonuca varılmasına yol açmış olabilir.

Denetim Denetim mekanizmalarının yeterince gelişmediği

veya etkin kullanılmadığı sistemlerde, yönetimlerin genellikle düzgün çalışmadığı bilinen bir gerçektir. Başarılı bir yönetim sistemi için iyi işleyen bir denetim sistemi şarttır. İyi bir denetim sistemi ise denetim standartlarına uyulmasıyla mümkündür. Çağdaş dünyada, denetçiler denetlenenden bağımsız olarak görevlendirilmektedir. Bu durumun sonucu kamu kesimi denetçiliği tıpkı özel kesim denetçiliği gibi bağımsız bir meslek haline gelmiştir.

Eğitim Müfettişleri ve Etik

Yaşamın her alanında büyük bir değişim içinde oluğumuz günümüz bilgi teknolojisi çağında, yaşam tarzımızı da doğrudan etkileyecek yeni ekonomik, sosyal ve kültürel biçimlenmeler söz konusudur. Bununla beraber, evrensel bir sistem olarak, insan olmanın ve insanca yaşamanın bir gerekliliği olan ‘etik’ her geçen gün yaşantımızda daha fazla yer etmekte ve önem kazanmaktadır.

İlköğretim Denetçileri Başkanlıkları Rehberlik Ve

Teftiş Yönergesine göre il eğitim denetmenlerinden

beklenen roller

1)Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkelerine uygun olarak, kurum amaçlarının gerçekleştirilmesinde yönetici, öğretmen ve diğer personelin çalışmalarını yönlendirmek, (Yöneticilik )

2) Kurumların program ve düzenleyici kurallara uygun çalışıp çalışmadıklarını denetlemek, değerlendirmek, düzeltici ve geliştirici önlemler almak. Kontrolör, yönetici

3) Kurum personelinin görevi başında yetişmelerini sağlamak, çalışmalarını objektif olarak ölçmek ve değerlendirmek. (Öğretici, yönetici )

4) Kurum personeli arasında birlik ve dayanışmaya, hizmetin yürütülmesinde, planlama, eş güdüm ve uygulamaya katkıda bulunmak. (Katalizör )

5) Eğitim öğretimle ilgili sorunları belirlemek ve çözümüne yardımcı olmak. (Araştırmacı, rehber)

6) İnsan gücü, tesis, araç-gereç ve zamanın ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlamak, (Yönetici )

7) Kurumun çevreyle bütünleşmesine, yönetici, öğretmen ve veliler arasında uyumlu ilişkiler kurulmasına katkıda bulunmak. Katalizör 8) Güdülemeyi ve morali artırmak; iş doyumu sağlamak, üretim ve verimliliği en üst düzeye çıkarmak. (Yöneticilik )

Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri

Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre

bakanlık eğitim denetçilerinden beklenen roller

a-Bakanlığın görev alanına giren konularda Bakanlık personeline, Bakanlık okul ve kurumlarına, özel öğretim kurumlarına ve gerçek ve tüzel kişilere rehberlik etmek. Rehberlik

b-Bakanlığın görev alanına giren konularda faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile gönüllü kuruluşlara, faaliyetlerinde yol gösterecek plan ve programlar oluşturmak ve rehberlik etmek. Yöneticilik, rehberlik

c-Bakanlık tarafından veya Bakanlığın denetiminde sunulan hizmetlerin kontrol ve denetimini ilgili birimlerle işbirliği içinde yapmak, süreç ve sonuçlarını mevzuata, önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre analiz etmek, karşılaştırmak ve ölçmek, kanıtlara dayalı olarak değerlendirmek, elde edilen sonuçları rapor hâline getirerek ilgili birimlere ve kişilere iletmek. Kontrolör, raportör

Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında

Kanun Hükmünde Kararname’ye göre bakanlık eğitim

denetçilerinden beklenen roller

ç-Bakanlık teşkilatı ile Bakanlığın denetimi altındaki her türlü kuruluşun faaliyet ve işlemlerine ilişkin olarak, usulsüzlükleri önleyici, eğitici ve rehberlik yaklaşımını ön plana çıkaran bir anlayışla, Bakanlığın görev ve yetkileri çerçevesinde denetim, inceleme ve soruşturmalar yapmak. Kontrolör, soruşturmacı

d-Bakanlık teşkilatı ile personelinin idarî, malî ve hukukî işlemleri hakkında denetim, inceleme ve soruşturma yapmak. Kontrolör, soruşturmacı

Araştırmacılık: Denetçiler, okul sorunlarının çözümü, öğretim etkinliklerinin geliştirilmesi gibi hususlarda araştırmalar yapmalı, sonuçlarını okul çalışanları ve üst makamlarla paylaşmalıdırlar.

Çalışanların denetçiden beklediği roller

Okul müdürlerinin il eğitim denetmenlerinden bekledikleri rolleri rehberlik, kendini geliştirme, etkililik ve güdüleyiciliktir (Ünal, Yıldırım Erol, 201

Rehberlik: Denetçiler, öğretmenlerin kendilerini yenileyip geliştirmelerine ve başarılı bir eğitim için gerekli olan okul ve sınıf içi ortamı hazırlamalarına yardım edebilir. Farklı okullarda gördükleri farklı ve orijinal uygulamaları diğer okullara taşıyabilir. Bunun dışında, denetçiler, denetim sürecinde yönetici ve öğretmenlerin geliştirilmesi gereken yönlerini belirlemeli, bu eksiklikleri gidermeye yönelik eğitim programları hazırlamalı, mesleki kaynakları tanıtmalıdır.

Kendini Geliştirme: Denetçi, sürekli olarak kendini geliştirerek denetlediği okul müdürü ve öğretmenden daha yeterli olmalı, onların yaşadıkları sorunların çözümüne onların göremediği öneriler getirebilmelidir.

Etkililik: Denetçiler okullar ile üst makamlar arasında bağlantıyı sağlayan kişiler olmalıdır. Okulların sorunlarını ve çözüm önerilerini tespit edip formal ya da informal yollarla üst makamlara aktaracak, okul çalışanlarına en yakın kişiler olmalıdır. Denetçi sadece rapor yazan kişi olmamalı yaptığı tespitler ve getirdiği öneriler ile başarıya katkıda bulunan kişi olmalıdır.

Güdüleyicilik: Denetçiler, başarılı öğretmenlerin çalışmalarını öğretmen grubu içerisinde tanıtmalı, çalışanların beğendiği yönlerini ortaya koyup takdir etmelidir. İyi, orijinal, emek verilerek üretilmiş çalışmaları takdir edip üst makamlara duyurmalı ve başka okullara taşımalıdır.

Denetçi Yeterlik Alanları

Wiles ve Bondi (1996) ise, okulların yakın zamanda hem içeriden hem de dışarından büyük değişiklikler yaşayacaklarını öne sürerek, denetçilerin rollerini yeni ölçütler doğrultusunda yeniden tanımlamak zorunda kalacaklarını belirtmişler ve eğitim denetçileri için aşağıdaki sekiz yeterlik alanını listelemişlerdir:

Denetçi insanları geliştirir. Denetçi program geliştirir. Denetçi öğretim uzmanıdır.

Denetçi insan ilişkileri çalışanıdır. Denetçi yöneticidir. Denetçi personel geliştiricidir. Denetici değişim yöneticisidir. Denetçi değerlendiricidir.

Eğitim Müfettişleri ve Etik Etkili eğitimin gerçekleştirilmesini sağlama

çabalarında denetim, insan ilişkilerine dayalı bir süreç olarak, işlevsel bir belirleyiciliğe sahiptir. Denetçi, bir taraftan mevcut durumu tespit etmeye çalışırken, diğer yandan, eğitici personelin performansını değerlendiren, değişme ve gelişme yönünde liderlik yapan kişi durumundadır. Ancak tüm bu işlerin gerçekleştirebilmesinde etik unsuru her zaman önemini korumakta ve denetimle ilgili değerlendirme ve tartışmaların merkezinde yer almaktadır.

Denetimde Etik Kurallar Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü, üyelerinin

uyması gereken etik kurallar hazırlamıştır. Etik kuralları belirleme amacı, Enstitü tarafından, iç denetim mesleğinde etik kültürü oluşturmak ve yaygınlaştırmak olarak açıklanmıştır. Etik kurallar için dört temel ilke belirlenmiştir. Bunlar: Dürüstlük, Tarafsızlık, Meslekî Ehliyet ve Sır Saklamadır. Bu dört ana ilke içerisinde, 11 davranış kuralı belirlenmiştir.

Bunlar: a) Üyeler ve CIA (Certified InternalAuditor)’ler görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirirken dürüst, objektif ve gayretli olacaktır.

Denetimde Etik Kurallar b) Üyeler ve CIA’lar kurumlarının meseleleri ile ilgili tüm konularda

veya hizmet sundukları kişilere bağlılık gösterecektir. Fakat üyeler ve CIA’lar bilerek herhangi bir uygunsuz veya yasal olmayan bir faaliyetin tarafı olmayacaktır.

c) Kurumlarına veya iç denetim mesleğine yakışmayan faaliyetlere bilerek katılamazlar.

d) Kurumun çıkarı ile çatışan veya görev ve sorumluluklarını objektif olarak yerine getirmelerini engelleyici faaliyetlere girmekten kaçınırlar.

e) Mesleki kararlarına zarar verecek veya zarar verebileceği tahmin edilen, çalışanlardan, müşterilerden, satıcılardan ve kurumsal iş ilişkisinde bulundukları kişi ve kuruluşlardan değerli herhangi bir şeyi/hediyeyi kabul edemezler.

f) Sadece mesleki yeterlilikleri ile tamamlamayı bekledikleri hizmetleri yüklenirler.

Denetimde Etik Kurallarg) “İç Denetim Uygulama Standartları” ile uyum sağlanması için uygun yöntemleri kullanırlar.

h) Görevleri sırasında elde ettikleri bilgileri kullanırken sağduyulu olurlar. Gizli bilgileri, kişisel kazançları için kullanamayacakları gibi, yasalara aykırı veya kurum menfaatine zarar verecek şekilde kullanamazlar.

i) İşlerin sonuçlarını raporlarken, bildikleri tüm belgelere dayalı olarak gerçekleri ortaya koyarlar. Eğer bu gerçekler ortaya konmazsa, incelemede bulunan faaliyet raporları çarpıtılabilir veya yasal olmayan uygulamalar gizlenebilir.

j) Uzmanlıklarında iyileşme ve hizmetlerin kalite ve etkinliği için sürekli olarak gayret gösterirler.

k) Mesleki uygulamalarda “enstitü” tarafından bildirilen yeterlilik, ahlaklılık ve itibar yüksek standartlarını koruma yükümlülüğünün bilincinde olurlar. Üyeler, “kararnamelere” uyar ve enstitünün hedeflerini desteklerler.


Etik ve eğitim birbirlerini karşılıklı tamamladıklarından, etiğin eğitimle özel bir yakınlığı vardır. Sokrates için etik ve eğitim, ayrılmaz bir bütün oluşturur ve etik bilgiler eğitim anlayışını yönlendirir. Buna göre, gerçek erdem öğrencinin içindedir, öğretmene düşen rol ise, bu erdemi meydana çıkaracak şekilde öğrenci eylem ve davranış potansiyelini yönlendirmektir.


Sosyal yaşam içinde, değişme ve gelişmenin tüm toplum üyeleri için yararlı olabilmesi, sosyal uyum ve güvenin oluşturulması açısından eğitim ve etik birlikte olması gereken iki önemli unsur olarak görülmektedir. Diğer yandan etik ve liderlik iç içe geçmiş kavramlar olarak ele alınmakta, etkili liderler etik davranırken, etik bir çevre etkili liderliği desteklemektedir.

Eğitim Denetimi ve Etik Eğitimin ayrılmaz bir boyutu olan denetimin

amacı, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesine yönelik yapılan eylemlerinin saptanan ilke ve kurallara uygun olup olmadığının anlaşılmasını sağlamak ve daha iyi bir sonuç almak üzere gerekli önlemleri almak ve eğitimi geliştirmektir. Bu amaçla örgütsel işleyiş sürekli olarak planlı ve programlı bir şekilde izlenir, eksik yönler saptanıp düzeltilerek, hataların yinelenmesi önlenir ve daha sağlıklı bir örgütsel işleyiş gerçekleştirilmeye çalışılır.

Eğitim Denetimi ve Etik Bununla beraber, denetimdeki amaca ve izlenen

yöntemlere göre denetim farklılaşabilir. Denetimdeki farklı yaklaşımlar ve farklı bakış açıları nedeniyle farklı denetim türlerinin ortaya çıktığını belirtmektedir. Bu denetim türleri, biçimsel denetim-etkinlik denetimi, yönetsel-parasal-bireysel denetim, politik-yargı-kamuoyu-yönetim denetimleri, dikey-yatay denetim, bireysel grupla, yakın-uzak, sürekli-süreksiz, iç-dış denetim şeklinde farklılaşabilir. Eğitim denetiminde ayrıca alan açısından birey ve kurum denetimi, yöntem açısından, klasik, modern, klinik denetim ayrımları yapılmaktadır.


Eğitim denetiminde eğilim, artık klasik

anlayışta olduğu gibi, mevcut durumu belli

ölçütler temelinde değerlendirmek ve buna

göre bazı önlemler almaktan öte, sürekli

olarak iyileştirme ve geliştirmeyi temel alan

‘geliştirici denetim’ anlayışına doğru

kaymaktadır. Böyle bir anlayışta denetimin

başarılı olması, denetçinin çok yönlü olarak

kendisini yetiştirebilmesi ve iyi insan ilişkileri bilgi

ve becerisine sahip olmasına bağlıdır.


Eğitim sürecinde yol göstericilik ve

geliştiricilik gibi önemli rol oynayan

denetçi, çeşitli gruplardan ve çok çeşitli

gereksinimleri, ilgileri ve beklentileri olan

bireylerden oluşan toplumsal bir ortamda

çalışmaktadır. Denetçinin görevi, çeşitli

güçleri, bireylerin ve grupların eylemlerini,

olanakları ölçüsünde ortak bir hedef

doğrultusunda bütünleştirmektedir.

Eğitim Denetimi ve Etik Denetçinin rollerini görev boyutu, süreç boyutu,

davranış boyutu ve rol boyutu olmak üzere dört grupta toplamıştır. Denetçinin görev boyutu, denetim, araştırma ve soruşturmayı; süreç boyutu, durum saptama, değerlendirme, düzeltme-geliştirme etkinliklerini; davranış boyutu, güdüleme, yol gösterme, değerlendirme, yargılamayı; rol boyutu ise, liderlik, yöneticilik, eğiticilik, araştırıcılık, soruşturmacılık gibi etkinliklerini kapsamaktadır. Denetimin amacına ulaşabilmesi için uyulması gereken temel ilkeler olarak, amaçlılık, planlılık, süreklilik, nesnellik, bütünlük, durumsallık, açıklık, ve demokratiklik ilkelerine vurgu yapılmaktadır .


Etik yönetim değerlere dayanır. Bu değerler kişisel veya paylaşılan ahlaki kodların bir parçası olabilir ve yöneticinin karar vermesinde yapılandırılmış bir gerekçe oluşturur. Okul yönetiminde karar verirken, gücün kötüye kullanımı, ayrımcılık, güveni kötüye kullanma, kişisel çıkarlar için politika yapma vb. kaygılar dile getirilebilir. Etik bir çerçevede yöneticiler, güçlü bireylere, gruplara veya karar vericilere hoş gelen politik kararlardan ziyade, toplumun, öğretmenlerin, öğrencilerin, ve genel olarak örgütün çıkarlarını dengelemeye çalışmalıdırlar. Dengeli karar verebilmek için, bir yöneticinin “Verilen karar yasal mıdır?”, “Karar dengeli midir?”, ve “Karar verici, verdiği karardan ötürü vicdani hesaplaşma yapmakta mıdır?” sorularını yanıtlaması gerektiği önerilmektedir.

Çağdaş Denetim Yaklaşımları Denetim alanındaki gelişmeler, yönetim ve eğitim bilimlerindeki

geliştirilen kuram ve yaklaşımlara paralel bir gelişme seyri izler. Yönetim ve eğitimde olduğu gibi denetimde de yakından denetimden özdenetime giden denetim anlayışlarına doğru bir gelişme görülmektedir. Bu denetim yaklaşımları; bilimsel denetim,

kliniksel denetim,

emsal denetim,

portfolyo değerlendirmesi,

yöneylem araştırması,

kılavuz denetimi,

gelişimsel denetim,

sanatsal denetim,

öğretimsel denetim ve farklılaştırılmış denetim olarak sıralanabilir.

Çağdaş Denetim Yaklaşımları

Bu çağın deneticilerine göre öğretimi iyileştirmenin yolu, bilimsel denetimden geçiyor. Bu iyileştirme öğretmenin dokuz alanda yer alan etkinlikleri yerine getirmesi ile gerçekleşir.

1. Tanılama: Genel amaçların tanımlanması

2. Özel amaçlar: Günlük ders amaçlarının belirlenmesi

3. Beklenti oluşturma: Dikkatin toplanması, hazır bulunuşluğugeliştirme

4. Algılanan amaç: Öğrencilere amaçların açıklanması

5. Öğrenme fırsatları: Öğrencilere fırsat yaratma

6. Model geliştirme: Neyin öğrenilmiş olması gerektiğine ilişkin olarak hem sözel hem de görsel örnekler sunmak.

7. Anlamanın kontrol edilmesi: Öğrencilerin amaçlara ulaşma düzeyinin değerlendirilmesi

8. Kılavuzlu uygulama: Öğrencilere kılavuzluk yapma

9. Bağımsız uygulama: Öğrencilere yeni kazandıkları becerileri uygulama fırsatı verme

Denetimde Etik İlkeler

Etkili öğretimi gerçekleştirmede,

öğretmenlerin mesleki gelişimini sağlamak

amacıyla yapılan geliştirici denetim

türünde, etik hususuyla ilgili olarak,

aşağıdaki hususlara vurgu yapılmaktadır

Denetimde Etik İlkeler Geliştirici denetim:

Öğretmenlerin gelişme gereksinimlerinin, geçmiş deneyimlerinin ve ulaşmak istedikleri amaçların anlaşılması ve saygı gösterilmesini gerekli kılan yoğun bir kişiler arası ilişkiler sürecidir.

Öğretmenlerin yeni öğretim becerileri kazanması ve kişisel gelişimlerinin sağlanmasında temel olarak müdahil olmayı esas alır.

Kişilere ve durumlara karşı yanıt verebilmek, hem ahlaki yansıtmayı (etik mantık yürütme ve yargıda bulunma) hem de ilkeli hareketi zorunlu kılar.

Denetimde Etik İlkeler Denetimde beklentilere yanıt verebilmek ve

standartlar oluşturabilmek birtakım etik ilkelerin bulunmasını zorunlu kılar. Reiman ve Thies-

Sprinthall (1998), denetimde etik kodların

geliştirilmesinin denetçilerin temel amacı ve

sorumluluğu olduğunu belirtmektedirler.

Denetimde etik kodların oluşması için aşağıdaki

hususlara yer verilmektedir:

Denetimde Etik İlkeler Denetlenenlere ve meslektaşlara değerli ve saygın

bireyler olarak davranmak. Denetlenenlerle ilişkilerinde gizlilik esasına uygun

davranmak ve onları bu gizliliğin sınırlarından haberdar etmek.

Denetlenenlerle ikili ilişkilere girmekten kaçınmak.

Denetimin amacı ve sonuçları hakkında bilgi vermek.

Gözlemden önce, gözlemin amacı, planlanmış

çıktıları hakkında denetlenenler ile görüşmek.

Etik dışı unsurlar taşıyan tutum ve davranışlara ilişkin meslektaşları gerekirse karşısına almak.

İhtiyaç duyulan mesleki yeterliliği sürekli geliştirmek.

Denetimde Etik İlkeler Denetimde etiksel tutum ve davranışı hakim

kılabilmek için, özellikle denetim görevini üstlenen yöneticilerin mesleki yeterlilik, nesnellik, değerlendirme ölçütlerinin belirlenmesi ve taraflarca bilinmesi, biçimsel unsurların asıl meselelerin önüne geçmesinin önlenmesi, ayrımcılıktan kaçınılması, denetim yapılacak zamanın önceden bildirilmesi, öğretmen otoritesine saygı gösterilmesi, nitelikli insan ilişkileri kurulması, cinsel içerikli söylemlerden uzak durulması, korku ve kaygı yaratılmaması, denetimde üst makamlardan bağımsızlığın sağlanması, inceleme soruşturma ve rehberlik rollerinin çatışmaması, vb. hususlar önemli görülmektedir.

Denetimde Etik İlkelerMesleğe yeni başlayan öğretmenler, rehber öğretmenler, okul müdürleri, ve üniversiteden öğretim üyelerinin katıldıkları oturumlar sonucunda, denetimde etik karar verebilmeye yönelik aşağıdaki hususlar üzerinde fikir birliği oluştuğunu belirtmektedir:

-Etik karar verme, etik ikilemler karşısında esnek, yansıtıcı, ve soyut düşünme yeteneğini gerektirir.

- Etik karar verme, olaylara ve fikirlere başkalarının bakış açısından bakabilme yeteneğini gerektirir.

Denetimde Etik İlkeler Otokratik liderlik ve/veya denetim ve her ne pahasına

olursa olsun kazanma yada kontrol etme arzusu, etik karar verme süreci ile hiçbir şekilde bağdaşamaz.

Denetim görevini yapan bir okul müdürünün veya yardımcısının farklı rolleri oynamaları s ırasında, bu roller arasında doğal birtakım çatışma ve kaygılar oluşacaktır.

Kurumsal adaletsizlik veya bireysel ırkçılık veya cinsiyet kavramına ilişkin durumlarla karşılaştığında, denetimde etik liderlik, sosyal adalet meseleleri ve ilgili çağdaş mesleki hususlar hakkında bilgili olmayı ve bir değişim ajanı olarak model olmayı gerektirir.

Denetçilerin etik karar vermeleri tüm soruların yanıtını bildikleri anlamını taşımaz.

Türkiye’de Eğitim Denetiminde

Etik İlkeler Türkiye’de eğitim denetçilerinin meslek etiği başlığı altında özel olarak düzenlenmiş etik ilkeler dizisi bulunmamakla birlikte, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığının 1987 yılında yayımlamış olduğu “Müfettişlerin Dikkat Edeceği Hususlar” başlıklı hizmete özel bir kitapçık bulunmaktadır. Bu kitapçıkta müfettişlerin uymaları gereken kural ve davranışlar dokuz alt başlık halinde sıralanmıştır. Bu alt başlıklar, Üslup Tutum ve Davranış; Mesai İçinde ve Dışında Daima Uyulması Gereken Hususlar; Denetlemeler Sırasında Yapılması Gerekenler; Müfettişlerin Protokoldeki Yeri; Nezaket Kuralları; Çevre ile İlişkiler;


Etik İlkeler

Taşınması Gerekli Kaynaklar; Soruşturma Hazırlık

Safhasında Uyulması Gerekli Kurallar, Soruşturma Safhasında Uyulması Gerekli Kurallar şeklinde

verilmektedir (MEGSB, 1987). Bu kurallar içinde

etiksel açıdan önemli görülenlerden bazılarına

değinilecektir:


Etik İlkeler

Müfettişin Üslubu, Tutum ve Davranışı

Müfettişlik mesleğinin kurallarına uyulması hizmetin verilmesini kolaylaştırır, verimliliği artırır.

Müfettişin bilgisi, tecrübesi, düşüncesi, davranışları ve işe yaklaşımı, müfettişin üslubunu ortaya koyar.

Çok çalışmak, dürüst olmak, adil davranmak ve benzeri nitelikler birer fazilettir. Ancak bunların iyi ilişkilerle zenginleştirilmesi gerekir.

Karşısındakilere saygı gösteren kişi saygı görür.


Etik İlkeler Mesai İçinde ve Dışında Uyulması Gerekli Hususlar Özel hayat ile resmi görev birbirine

karıştırılmamalıdır.

Resmiyete ve gizliliğe son derece riayet edilmelidir.

Kişisel görüş ve yorumlarda dikkatli olunmalıdır.

Problemlerin çözümünde tarafsız davranılmalıdır.

Hitaplar dikkatli davranılmalı; muhataplara evladım, canım, üstadım gibi ifadeler kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Mesleği iyi yapabilmek için sürekli gelişme ve yenilenmeye önem verilmelidir.

Korku değil saygı uyandırılmalıdır.


Etik İlkeler Bilgi, tecrübe ve davranışlarla meslektaşların vazgeçilmez rehberi, şefkat sembolü ve güven kaynağı olunmalıdır. • Denetim sırasında uyulması gerekenler Gidilecek yer ve yapılacak görev gelişi güzel yerlerde

konuşulmamalıdır. İkram kabulünde çok dikkatli davranılmalı; kesinlikle hediye

alınmamalıdır. Gerektiğinde ve yanlış anlaşılmalara yol açmayacak

şekilde sınırlı ölçüde ikram yapılabilir. İl merkezinden ilçe ve kasabalara resmi araçla gidildiğinde,

şoförün masrafına da katlanmalıdır. Yapılan iş hukuka dayalı olmalıdır. Bununla birlikte, yapılan

işin psikolojik yönleri ihmal edilmemelidir.


Etik İlkeler Çalışmalarda tutarlı ve ilkeli bir yol izlenmeli, kararsızlıktan

kaçınılmalıdır.

Amirler ve meslektaşlar karşısında öz değerlendirme yapılmalıdır.

İş arkadaşlarıyla iyi bir diyalog içerisine girilmeli; adil ve tarafsızlık daima korunabilmelidir. Kesinlikle sürtüşmelerden kaçınılmalıdır.

Değerlendirmeler kişisel görüşlere değil, belgelere dayandırılmalıdır.

Peşin hükümlü olunmamalı, kanaatler denetlemelerin sonuna bırakılmalıdır.

Raporların denetleme yapılan yerde tamamlanması alışkanlık haline getirilmeli; raporlar, denetleme sonuçlarını yansıtır nitelikte olmalıdır. Ortak rapor düzenleme durumlarında karşılıklı yardımlaşmaya özen gösterilmeli, bencil tutum ve davranışlardan kaçınılmalıdır.


Etik İlkeler Uyulması Gerekli Nezaket Kuralları

Bilinmeyen konuda konuşulmamalıdır.

Karşı tarafın düşünceleri dinlenmelidir.

Muhatabın kültür düzeyine uygun konuşulmalıdır.

Uluorta her şeyin her yerde eleştirilmesinden kaçınılmalıdır.

Konuşmalar ölçülü olmalı, kısa ve öz konuşma tercih edilmelidir. Bu kişiye saygınlık kazandıracaktır.

Dedikodu yapmaktan kesinlikle kaçınılmalıdır.

Peşin hükümlü olunmamalıdır.

Özel gereksinimler (gazete, dergi ve sigara gibi) okul veya kurum çalışanları aracılığı ile sağlama yoluna gidilmemelidir.

Bakanlık kademelerinde iş takipçisi olunmamalıdır.


Etik İlkeler

Soruşturma Sırasında Uyulması Gerekli

Kurallar

İfade alınırken taraflı davranıldığı izlenimi verecek

davranışlardan kaçınılmalıdır.

İfade veren sanığa müdahale edilmemeli,

yazacakları bittikten sonra varsa, diğer gerekli

sorular yöneltilmelidir.

Sanığın lehindeki delillerin toplanmasına da özen

gösterilmelidir.

İNCELEME, SORUŞTURMA VE ÖN İNCELEME

STANDARTLARI

Müfettişler inceleme, soruşturma ve ön inceleme görevlerini yerine getirirken aşağıda belirtilen standartlara uyarlar.

İnceleme, Soruşturma ve Ön İnceleme Görevlerinin Bildirimi ve Görev Mahalline Hareket (İnceleme, soruşturma veya ön inceleme ile görevlendirilen müfettişlere, kendilerine verilen görevle ilgili olarak telefon, e-posta ve kısa mesaj yoluyla bildirim yapılır. Bildirim yapılmasının ardından müfettişler, aynı gün içinde veya ertesi gün Başkanlığa bizzat gelerek görevlendirme emrini ve ilgili evrakı alır. )


STANDARTLARI

Onayı İnceleme ve Planlama (Müfettişler

kendilerine verilen inceleme, soruşturma, ön

inceleme onayı ve eklerini detaylı olarak

inceler ve bir çalışma planı hazırlar. Çalışma

planında iddialara yönelik olarak incelenecek

evrak, bilgisine başvurulacak kişiler,

yararlanılacak mevzuat, çalışma takvimi ve

benzeri unsurlara yer verilir. Soruşturma planı

esnektir, soruşturmanın her aşamasında

yeniden gözden geçirilir ve güncellenir.)


STANDARTLARI

İnceleme, Soruşturma ve Ön İncelemenin Mahallinde Yapılması (İnceleme, soruşturma ve ön incelemenin iddia edilen olayın gerçekleştiği mahalde yapılması esastır. Soruşturmanın mahallinde yapılmasında bir fayda görülmez veya sakıncalı bulunursa bu durum Başkanlığa bildirilir, alınacak talimata göre hareket edilir. Birden fazla mahalli ilgilendiren soruşturmalarda herhangi bir izin ve talimat alınmadan görevli olunan mahalde soruşturma sonuçlandırılabilir.)


STANDARTLARI

İnceleme, Soruşturma ve Ön İncelemeye Başlama (İnceleme, soruşturma ve ön incelemeye delil, bilgi ve belgelerin karartılmaması ve değiştirilmemesi, ayrıca zaman aşımına meydan verilmemesi için bir an önce başlanması esastır. İnceleme, soruşturma ve ön incelemeye gerekli görüldüğünde soruşturmanın yürütüldüğü mahallin mülki amiri (vali veya kaymakam) ile görüşülerek başlanır. Bu görüşmede, inceleme, soruşturma ve ön inceleme konusu hakkında bilgilendirme yapılır ve mülki amirin vermek istediği bilgiler yazılı veya sözlü olarak alınır. Bu görüşmede dikkat edilmesi gereken soruşturmacının tarafsızlığı ve görev unvanıdır. Zira Bakanlık Maarif Müfettişlerine Bakan ve Teftiş Kurulu Başkanı dışında hiçbir makam veya merci tarafından görev ve talimat verilemez. )


STANDARTLARI

İnceleme, Soruşturma ve Ön İnceleme Uygulama Süreci (İnceleme, soruşturma ve ön inceleme süreci, yapılan hazırlık ve planlama doğrultusunda olayın açıklığa kavuşturulduğu süreçtir. Bu süreç soruşturmaya başlama ile evrak incelemesi, ifadelerin alınması, bilirkişi görüşünün alınması, teknik heyet oluşturulması veya keşif yapılması adımlarını kapsayan ispat araçlarını (delilleri) toplama aşamasıdır. Makam oluruna konu iddiaların incelenmesi sürecinde, bilgi belge ve diğer kanıtlar doğrultusunda birtakım iddiaların zamanaşımı sınırında olduğu kanaatine ulaşılması halinde, bu nitelikteki iddialar için gecikmeksizin ayrı bir rapor tanzim edilerek Başkanlığa sunulur.)


STANDARTLARI

İspat Araçlarını (Delil) Toplama (İnceleme,

soruşturma ve ön inceleme sürecinin en önemli ve en detaylı adımlarından birisi ispat araçlarının yani

delillerin toplanmasıdır. Bir olayın aydınlatılması

yeterli delil elde edilmesiyle sağlanabilir. Delil

toplama evrak incelemesi, ifadelerin alınması,

bilirkişi görüşünün alınması, keşif yapılması ve

benzeri etkinliklerle gerçekleşir.)


STANDARTLARI

Değerlendirme ve Karar Süreci

Uygulama sürecinde elde edilen veriler, mantıksal bir bütünlük içinde değerlendirilir. İnceleme, soruşturma ve ön incelemenin etkililiği, geçerliliği ve güvenirliliği yapılan değerlendirme ile ölçülür. Değerlendirme ve karar süreci; ispat araçlarının irdelenmesi ve olayın açıklığa kavuşturulması, açıklığa kavuşan olayın ilgili mevzuat açısından (ödev, sorumluluk ve yasaklar bakımından) değerlendirilmesi, disiplin dışı fiil/hâlin veya suç unsurunun oluştuğuna karar verilmesi ve yaptırımın belirlenmesi aşamalarından oluşur.

Örnek OlayBir deneme okuluna ilköğretim müfettişleri denetim amacıyla gelirler. Müfettiş A Bey, İngilizce dersini denetlemek üzere öğretmenle birlikte sınıfa girer. Müfettiş Bey’in daha önceki branşı s ınıf öğretmenliğidir. Öğretmen B Hanım, derste geniş zamanı işlemektedir. Müfettiş, öğrencilere İngilizce birkaç soru sorar. Sorular içerisinde bir sözcüğü farklı bir şekilde telâffuz eder. Öğrencinin biri söz alarak, “Öğretmenim, öğretmenimiz bu kelimeyi bize farklı öğretti” der. Müfettiş sert bir üslûpla, “doğrusu budur” diyerek öğrenciye yanıt verir. Öğretmen, ders çıkışında müfettişe, “Hocam bu kelimenin telaffuzunu ‘…’ böyle biliyorum” der. Müfettiş yine sert bir üslupla “Hoca hanım, ne yani benim yanlış bildiğimi mi ima ediyorsunuz?” diyerek öğretmene yanıt verir.

Bu örnekte, belirtilen sözcüğün telaffuzuna ilişkin hem İngilizce öğretmeni hem de müfettiş kendi bildiklerinin doğruluğunu ifade etmektedirler. Geliştirici denetimde aslında tüm katılımcıların öğrenmesi esastır. Müfettiş kendi bilgisinin doğruluğundan emin olsa dahi, ‘Benim dediğim doğrudur’ anlamına gelen katı ve suçlayıcı ifadeler kullanması yerine, daha esnek, yapıcı ve birlikte öğrenmeyi esas alan bir davranış içinde, sözcüğün telaffuzuna birlikte bakılmasını önerebilirdi. Böylece hem birlikte öğrenme gerçekleşebilir hem de etiksel açıdan açıklık, nesnellik, doğruluk ilkelerine uyulmuş, işbirliği ve güven ortamları tesis edilebilirdi.

Gelecek Hafta

Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Etik

Teşekkürler

Kaynakça Aydın (2018). Eğitimde ve Öğretimde Etik, Pegem A

yayıncılık, Ankara.

Koçberber (2008). Dünyada ve Türkiye’ de Denetim Etiği. Sayıştay Dergisi.S: 68

Özmen ve Güngör (2008). Eğitim Denetiminde Etik. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt: 9 Sayı: 15 s:137–155 .

Ünal ve Üzüm (2014)Eğitim Denetçilerinin Yeterlikleri Ve Yetiştirilmesi. Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi ISSN: 2146-5177.

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Teftiş Kurulu Başkanlığı (2019) «BAKANLIK MAARİF MÜFETTİŞLERİ GÖREV STANDARTLARI»

Bölüm 8. Eğitim Müfettişleri ve

Documents

Transcript of Bölüm 8. Eğitim Müfettişleri ve