Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı, ve Fırsat

Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak 2005 - 1

Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı ve Fırsat

Yaşar TontaH.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

[email protected]/~tonta/tonta.html


Plan

• Bilgi ve İletişim Teknolojilerindeki (BİT) başlıca yönelimler

• Internet bağlantısı• Güney Doğu Avrupa’da Bilgi Toplumu

gelişmeleri• Dijital uçurum• BİT’ler dünyayı nasıl değiştirebilir? • Sonuç


“Müthiş Düzen Çağı”

“En iyi fiyata dünyanın her yerinden tam istediğimizi anında almaya doğru gidiyoruz.”

Kaynak: Reich, 2000, p. 15


Sanayi Toplumu• Kitlesel üretim ve kitlesel dağıtım• “Üret, depola, sat”• “Mekanistik örgütlenme”• “Sürekli gelişme”• Geleneksek eğitim • Katı/hiyerarşik yönetim• Merkezileşmeye dayanan ekonomik

modeller


Bilgi Toplumu

• Kitlesel özelleştirme ve kişiselleştirme• “Sat, üret, teslim et”

• “Dinamik örgütlenme”

• Müşteri odaklı eğitim / Sürekli gelişme

• Gevşek / yatay yönetim

• Özelleşmeye dayanan ekonomik modeller


Bilgi . . .

• “Zenginlik yaratmak için kullanılan kaynakların hiç biri bilgi kadar önemli değildir.”

• Bilgi “kalkınmanın can damarı”

• Bilgi rekabetin vazgeçilmez unsuru


İnsan Bilgisinin Küreselleşmesi

“Tüm insanlığın belleği herkes tarafından erişilebilir hale getirilebilir, ve muhtemelen yakın bir gelecekte getirilecektir.... Bu yeni tüm insanlığın beyninin...tek bir yerde toplanması gerekli değildir. Bu beyin insan kafası ya da kalbi gibi kolayca tahrip edilemez. Kesin ve tam olarak Peru’da, Çin’de, İzlanda’da, Merkezi Afrika’da ya da tehlikeye ve engellemeye karşı garanti altına alınabilecek herhangi bir yerde bu beynin röprodüksiyonu yapılabilir.”

Kaynak: Dyson (1997, p. 10-11)


Başlıca Yönelimler

• Bilgisayar gücünde artış• Bilginin işlenmesi, depolanması ve

bilgiye erişim• Maliyetlerdeki düşüş

• Bilgi işleme ve iletim• Bilgi patlaması


Depolama Maliyetleri

Kaynak: http://www.berghell.com/whitepapers/Storage%20Costs.pdf


Depolama MaliyetleriDepolama Fiyatları (1992-2023)

0,0

0,1

1,0

10,0

100,0

1.000,0

10.000,0

100.000,0

1.000.000,0

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

Yıl

Mal

iyet

(USD

)

1 Gigabyte (USD)1 Terabyte (USD)

0,42 USD

Fiyatlar her yıl %45 düşüyor

421 USD

Kaynak: http://www.berghell.com/whitepapers/Storage%20Costs.pdf


İletim Maliyetleri

Kaynak: ULAKBİM Faaliyet Raporu, 2003 (www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet03.uhtml)


Bilgi Patlaması

• 5 Exabyte (5 x 1018 byte)• 2002’de dünyada üretilen yeni bilgi miktarı (5

x 1018 byte)• 5 Exabyte’lık bilgi = 37,000 yeni Kongre

Kütüphanesi!• “Yüzey web”de 10 milyar belge var (167

Terabyte) var• “Derin web”de 550 milyar belge var

(91857 Terabyte)

Kaynak: BrightPlanet & Lyman and Varian


Tablo 1. 2002’de dünyada üretilen özgün dijital bilgi üretimi. İyimser tahminlerde bilginin dijital olarak tarandığı varsayıldı, alt tahminlerde dijital içeriğin sıkıştırıldığı varsayıldı.

Depolama ortamı 2002 Üst

tahmin (Terabyte

olarak)

2002 Alt

tahmin (Terabyte

olarak)

1999-2000 Üst tahmin

1999-2000 Alt tahmin

% Değişim

Üst tahminler

Kâğıt 1,634 327 1,200 240 %36

Film 420,254 76,69 431,690 58,209 %-3

Manyetik 5187130 3,416,230 2,779,760 2,073,760 %87

Optik 103 51 81 29 %28

TOPLAM 5,609,121 3,416,281 3,212,731 2,132,238 %74.5

Kaynak: Lyman ve Varian

Bilgi Artışı


Internet

• Zaman ve mekân engelinin ortadan kalkması

• Bilgi kaynaklarına ve hizmetlerine günde 24 saat haftada 7 gün uzaktan erişim

• “Anında memnuniyet”


Dünyada Internet Kullanımı ve Nüfus İstatistikleri

©Copyright 2005, www.InternetWorldStats.com. All rights reserved.

Kaynak: www.internetworldstats.com/stats.htm, 3 Aralık 2004

http://www.internetworldstats.com/

http://www.internetworldstats.com/stats.htm


Avrupa’da Internet Kullanımı

www.InternetWorldStats.com©Copyright 2005, . All rights reserved.

Kaynak: www.internetworldstats.com/stats4.htm, 3 Aralık 2004

http://www.internetworldstats.com/stats4.htm

http://www.internetworldstats.com/surfing.htm


Bölgelere göre dünya nüfusu ve Internet kullanım oranları ve yaygınlığı

14

57

11

4 59

11

7

32

7

68

10

49

2

3228

2

27

7

2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Afrika

Asya

Avrup

a

Orta D

oğu

Kuzey

Amer

ikaLa

tin A

merika/K

ayay

ibler

Okyan

usya

/Avu

straly

a

Yüzd

e (%

)

Dünya nüfusuna oranı (%)

Yaygınlık (Internet kullananların ülkenüfusuna oranı %)Dünyadaki Internet kullanıcılarınaoranı (%)

Kaynak: www.internetworldstats.com/stats.htm, 3 Aralık 2004

http://www.internetworldstats.com/stats.htm


OECD ülkelerinde hane halkı bilgisayar kullanımı (2000-2002)

Kaynak: OECD, 2003. ICT Usage Survey


OECD ülkelerinde hane halkı Internet kullanımı (2000-2002)

Kaynak: OECD, 2003. ICT Usage Survey


DİE Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, 2004

Kaynak: DİE, http://www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/HHBilisim/151004/kapak.html

Internet erişimi olan hane oranı:

%7,02


GÉANT Topolojisi

Kaynak: http://www.geant.net/upload/pdf/Topology_October_2004.pdf


Ağa Hazırlıklılık İndeksi• Ağ kullanımı

– 100 nüfus başına düşen Internet kullanıcısı/cep telefonu sayısı

– “Host” başına düşen Internet kullanıcı sayısı– Internet’e bağlı bilgisayarların oranı– Halka açık Internet olanaklarının varlığı

• Destekleyici etmenler – Ağ erişim değişkenleri (alt yapı, donanım/yazılım ve

destek)– Ağ politikası değişkenleri (BİT politikası, iş çevresi ve

ekonomik çevre)– Ağ toplumu değişkenleri (Ağa dayalı öğrenme, BİT

fırsatları, sosyal sermaye)– Ağa dayalı ekonomi (e-ticaret, e-devlet, genel alt yapı)

Kaynak: www.weforum.org/pdf/Gcr/GITR_2003_2004/


Ağa Hazırlıklılık İndeksi Ülke Sıralamaları

Kaynak: www.weforum.org/pdf/Gcr/GITR_2003_2004/Framework_Chapter.pdf


Kişi Başına Düşen GSYİH ile Ağa Hazırlıklı Olma Arasındaki İlişki

Kaynak: www.weforum.org/pdf/Gcr/GITR_2003_2004/Framework_Chapter.pdf


Kişi Başına Düşen GSYİH ile BT Harcamalarının GSYİH’ye Oranı (%)

Kaynak: Pohjola, 2000, p.9


Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, 2004

Kaynak: ww/w.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/HHBilisim/151004/kapak.html


DİE Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, 2004


Internet erişimi olan hane oranı:

%7,02


Cinsiyete ve yaş gruplarına göre bilgisayar kullanım oranları

Yaş grubu Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

16-24 5,6 M 5,2 M 21,1 44,4 15,9 38,325-34 6,3 M 6,4 M 13,1 26,4 9,9 21,535-44 4,7 M 4,7 M 7,1 19,2 4,9 13,945-54 3,4 M 3,5 M 2,8 12,9 1,7 9,355-64 2,2 M 2,1 M 0,7 4,0 0,6 2,765-74 1,5 M 1,3 M 0,1 0,8 0,1 0,9

Toplam birey sayısı Bilgisayar kullanan (%) İnternet Kullanan (%)

Cinsiyete ve yaş gruplarına göre bilgisayar kullanım oranları

2113

73 1 0

44

2619

13

4 10

10

20

30

40

50

16-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74

Yaş Grubu

Yüzd

e (%

)

Kadın

Erkek



Cinsiyete ve yaş gruplarına göre Internet kullanım oranları

Cinsiyete ve yaş gruplarına göre Internet kullanım oranları

1610

52 1 0

38

2114

93 1

0

10

20

30

40

50

16-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74

Yaş grubu

Yüzd

e (%

)

Kadın

Erkek



Eğitim durumuna göre bilgisayar kullanım oranları

T o p la m K a d ın E rk e k T o p la m K a d ın E rk e kB ir o k u l b it irm e d i 7 1 8 8 8 9 9 0 ,9 2 0 ,2 6 0 ,6 6 0 ,6 9 0 ,1 8 0 ,5 1İ lk o k u l 2 1 1 3 5 0 5 2 2 ,1 9 0 ,3 8 1 ,8 1 1 ,3 1 0 ,1 9 1 ,1 2İ lk ö ğ re t im /o r ta o k u l v e d e n g i 6 1 5 6 1 3 9 2 4 ,1 3 6 ,0 2 1 8 ,1 2 1 7 ,5 8 3 ,5 9 1 3 ,9 9L is e v e d e n g i 8 9 9 1 9 8 0 3 7 ,8 4 1 1 ,6 8 2 6 ,1 6 2 9 ,8 4 8 ,2 5 2 1 ,5 9Ü n iv e rs ite /m a s te r /d o k to ra 3 5 6 7 1 1 4 6 9 ,6 9 2 6 ,1 8 4 3 ,5 0 6 0 ,0 7 2 2 ,6 3 3 7 ,4 4

T o p la m b ire y s a y ıs ı

B ilg is a y a r k u lla n a n İn te rn e t k u lla n a n

Eğitim durumuna göre bilgisayar kullanım ı

0 06

12

26

1 2

1826

44

1 2

24

38

70

01020304050607080

Bir okul bitirmedi İlkokul İlköğretim/ortaokul ve dengi Lise ve dengi Üniversite/master/doktora

Eğitim durumu

Yüzd

e (%

)

Kadın

Erkek

Toplam



Eğitim durumuna göre Internet kullanım oranları

Eğitim durumuna göre Internet kullanım oranları

0 0 48

23

1 1

1422

37

1 1

18

30

60

010203040506070

Bir okul bitirmedi İlkokul İlköğretim/ortaokul ve dengi Lise ve dengi Üniversite/master/doktora

Eğitim durumu

Yüzd

e (%

) Kadın

Erkek

Toplam



İşgücü durumuna göre bilgisayar kullanım oranları

İşgücü durumuna göre bilgisayar kullanım ı

91 1 3 7 2

22

0

2410 5 0

162

43

3

34

11 7 3

22

4

64

30

10203040506070

ücret

li/maa

şlıse

rbest

meslek

ücret

siz ai

le işç

isiev

kadı

nı/ev

kızı

işsiz/

iş arıy

or

emek

li

öğre

nci

diğer

Yüzd

e (%

)

Kadın

Erkek

Toplam

T a b lo 4 :R e fe ra n s d ö n e m in d e k i işg ü cü d u ru m u n a g ö re b ilg isa ya r ve İn te rn e t ku lla n ım o ra n ı (% )

T o p la m K a d ın E rke k T o p la m K a d ın E rke k 1 0 8 7 7 6 1 0 3 3 ,6 4 9 ,3 9 2 4 ,2 5 2 6 ,6 2 7 ,5 3 1 9 ,0 9

7 3 3 0 4 6 1 1 1 ,1 5 0 ,9 3 1 0 ,2 2 8 ,5 3 0 ,8 7 7 ,6 6 3 8 8 1 1 5 7 6 ,6 3 1 ,4 6 5 ,1 7 5 ,1 1 0 ,9 4 4 ,1 7

1 4 9 8 0 7 0 8 2 ,5 6 2 ,5 6 - 1 ,1 7 1 ,1 7 - 2 6 9 5 0 5 1 2 2 ,4 6 6 ,9 1 1 5 ,5 5 2 0 ,7 1 5 ,8 8 1 4 ,8 2 2 9 5 7 2 9 5 4 ,3 2 1 ,9 9 2 ,3 3 2 ,6 5 1 ,2 9 1 ,3 5 3 1 3 8 6 5 3 6 4 ,4 1 2 1 ,6 8 4 2 ,7 3 5 3 ,4 7 1 6 ,9 7 3 6 ,5 1 1 2 7 8 2 5 1 3 ,2 7 - 3 ,2 7 2 ,6 8 - 2 ,6 8

İşs iz /iş a r ıyo rE m e k liÖ ğ re n c iD iğe r

Ü c re tli/m a a ş lıS e rb e s t m e s le k (ke n d i Ü c re ts iz a ile işç is iE v ka d ın ı/e v k ız ı

İşg ü cü d u ru m uT o p la m b ire y s a y ıs ı

B ilg isa ya r ku lla n a n İn te rn e t ku lla n a n



İşgücü durumuna göre Internet kullanım oranları

İşgücü durumuna göre Internet kullanım oranları

81 1 1 6 1

17

0

198 4 0

15

1

37

3

27

9 5 1

21

3

53

30

102030405060

ücret

li/maa

şlıse

rbest

meslek

ücret

siz ai

le işç

isiev

kadın

ı/ev k

ızıişs

iz/iş

arıyor

emek

li

öğren

ci

diğer

Yüzd

e (%

)

Kadın

Erkek

Toplam



Hanelerde bilişim teknolojilerine sahip olma durumu

Tablo 5:Hanelerde bilişim teknolojileri ekipman durumu (%)Bilişim teknolojilerine sahip olan hane oranı

İnternete bağlı araçlara sahip olan hane oranı

Kişisel bilgisayar 9,98 5,86Taşınabilir bilgisayar 0,85 0,55El bilgisayarı 0,13 0,06Cep/araç telefonu 53,64 2,08Televizyon (uydu yayını ve kablo TV dahil) 92,19 0,13Oyun konsolu 2,85 0,24



Kullanılan yere göre bilgisayar ve Internet kullanım oranları



Internet kullanım amaçları

Tablo 6 : Hanehalkı bireylerinin İnternet kullanma amaçları

Amaçlar (%)İletişim 76Bilgi arama ve çevirimiçi (on-line) hizmetler 93Mal ve hizmet siparişi vermek ve satmak, bankacılık 17Kamu kurum/kuruluşlarıyla iletişim 45Eğitim 43



ULAKNET Omurgası ve Yurt Dışı Çıkışı

Küresel Internet Geçişi: 465 MbpsOmurga Kapasitesi: 155 MbpsUç bağlantı kapasitesi: 4-75 kat arttı



ULAKNET Uçlar Haritası

Kaynak: www.ulakbim.gov.tr/servisler/uclar/harita/


Avrupa Ülkeleri GÉANT ve Internet bağlantı kapasiteleri



Güney Doğu Avrupa’da Bilgi Toplumu Gelişmeleri

• SEEREN: Güney Doğu Avrupa Araştırma ve Eğitim Ağı

• SEE - Grid Proposal: Güney Doğu Avrupa GridÖnerisi

• Varna Çalıştayı (2003): Güney Doğu Avrupa’daki Ulusal Araştırma ve Eğitim Ağlarıyla İlgili PoitikaKonuları

• Ulusal Bilgi Toplumu Politikaları: eSEEuropeInitiative (Elektronik Güney Doğu Avrupa Girişimi)

• eEurope Bilgi Toplumu değerlendirme (benchmark) göstergeleri

• Meydan okumalar ve fırsatlar


Güney Doğu Avrupa Araştırma ve Eğitim Ağı: SEEREN

• GRNET, Hungarnet, RoEduNet, TERENA andDANTE

• Proje Aralık 2002’de başladı • Mali destek: AB IST Programı • Amaç:

– Güney Doğu Avrupa ülkeleriyle gelişmiş ülkeler arasındaki dijital uçurumu kapatmak

– Taraf ülkelerde ulusal araştırma ve eğitim ağları (NREN) kurmak


SEE-GRID Önerisi

• Güney Doğu Avrupa GRID destekli Elektronik Alt Yapı Geliştirme

• Güney Doğu Avrupa ülkelerinde (YUN, ARN, BUL, MAK, SIR-KAR, BOS-HER, ROM, TÜR, HIR) GRID etkinliklerini başlatmak

• GRID’ler, eBilim ve eAlt Yapı insan ağı yaratmak• Güney Doğu Avrupa bölgesindeki tüm Avrupa GRID

çabalarına destek olmak• GEANT, SEEREN ve IPv6 girişimleriyle işbirliği yapmak• GRID test yatakları kurmak• Dijital uçurumu kapatmak

Kaynak: ULAKBİM sayfası


SEE-GRID Projesi

Kaynak: ULAKBİM, www.ulakbim.gov.tr/ulaknet/see_grid/


ULAKBİM ve SEE-GRID

Kaynak: ULAKBİM, www.ulakbim.gov.tr/ulaknet/see_grid/ulakbim.uhtml


EGEE

• Avrupa’da eBilim için Destekleyici GRID’ler

• Mayıs 2004’de başladı• Amaç Avrupa’da üretim için GRID alt

yapısı kurmak • 30MEuro destek• Büyük Hadron Çarpıştırıcı Hesaplama

Grid’i• Biyotıp Grid’leri


Varna Çalıştayı (7-9 Eylül 2003, Bulgaristan)

• TERENA, CEENet ve SEEREN EU Projesi• “Avrupa’da araştırma ve eğitim ağlaşmasında önemli bir

dijital uçurum var. Ağ bağlantısı ve hizmet sunma bakımından ülkeler arasında büyük bir dağılım söz konusu. Güney Doğu Avrupa’daki ülkeler tayfın en altlarında”

• Telekom bağlantılarının çok yüksek fiyatlandırılması• Tekelci telekom operatörlerinin hakimiyeti • Liberalleştirme• Hükûmetlerin rolü• Avrupa Araştırma Alanı’nın (AAA) gerçekleşmesi gecikebilir • eAvrupa Bilgi Toplumu kurmanın tek yolu GDA ülkeleriyle

diğer Avrupa ülkeleri arasındaki “dijital uçurumu” kapatmak


Güney Doğu Avrupa’da Ulusal Araştırma ve Eğitim Ağlarıyla İlgili Politika Konuları

• Bilgi Toplumu (BT) gelişmelerinin önemi– Avrupa’yı 2010’a kadar dünyanın önde gelen bilgiye dayalı

ekonomisi haline getirmek – Bunun için uygun bilgi ve iletişim alt yapısı gerekli

• BT için araştırma ve eğitim camiasının anahtar rolü– İletişim omurgasının yaşamsal önemi– Sadece pazar güçlerine güvenmek olanaksız. – Sağlam, dinamik, profesyonel ve kâr amacı gütmeyen bir

örgüt gerekli• BT geliştirme sürecinde makul bir ücretle sağlanan

standart Internet hizmetleri önemli


Dijital Uçurum

• Küresel bölünme – Sanayileşmiş ve daha az gelişmiş uluslar

arasındaki farklar• Toplumsal uçurum

– Bir ulusun insanları arasındaki eşitsizlikler• Demokratik uçurum

– Kamu yaşamına katılmak için dijital teknolojileri kullananlarla kullanmayanlar arasındaki farklar

Kaynak: Hargittai, p. 828


Dijital Adaletsizlik

• Etkin Internet kullanımı için sadece Internet’e bağlı olmak yeterli değil

• Daha duyarlı ölçüler gerekli– Teknik araçlar – Kullanım otonomisi – Toplumsal destek ağı – Deneyim – Beceri

• Eşitlik – adalet/hakkaniyet


BİT’ler Dünyayı Gerçekten Nasıl Değiştirebilir? I

• Bağlantı ve erişim değişim yaratıyor• Eş düzeyli veya aygıttan aygıta bağlantılı ağlar • Her aygıt ve uygulamaya kesin yerel mekan

verisinin gömülmesi• Algılayıcıların birleştirilmesi

– sıcaklığı, hareketi, basıncı, hızı, akışı, elektrik kullanımını, radyoaktiviteyi, kimyasal bileşimi ölçen aygıtların entegrasyonu

Kaynak: Gage, 2002


Bağlantı + İçerik


Internet Telefon Değildir

• Internet: Potansiyel bir eşitleyici araç• Bağlantılılık önemli • İçerik üretim ve dağıtımı

– Web’in etkin ve etkili kullanımı– Web kapsamı – Arama becerilerinin eksikliği– Dil ve okur yazarlık engeli

• Mevcut ile Erişilebilir arasındaki fark


Internet Gezici Kütüphanesi – Brewster Kahle

Kaynak: joi.ito.com/archives/2002/12/09/brewster_showing_us_the_bookmobile.html


BM Bin Yıl Kalkınma Hedefleri2015’e dek tüm BM üyesi devletler aşağıdaki

hedefleri gerçekleştirme sözü verdi• Yoksulluk ve açlığı ortadan kaldırmak• Evrensel ilkokul eğitimi sağlamak • Okullaşmada cinsiyet eşitliği sağlamak• Çocuk ölümlerini azaltmak• Anne sağlığını iyileştirmek• HIV/AIDS vb. hastalıklarla savaşmak• Sürdürülebilir çevre• Kalkınma için küresel katılım ve ortaklıklar kurmak


BİT’ler Dünyayı Gerçekten Nasıl Değiştirebilir? II

• Bütün okulların, işyerlerinin vs. ağa bağlanması• Telekom şirketlerinin okulları, işyerlerini sahiplenmesi,

eğitim ve danışmanlık hizmetleri sağlaması• Kuruluş ve kişilerin birbirleriyle bire bir bağlantı kurmaları• Her bağlı kişinin/kuruluşun kendisini/çevresini

tanımlaması, içerik yaratması• Mikrokredi örgütleri aracılığıyla gereksinim duyanlara

bire bir yardım yapılması• Tekil kimlik sistemleri geliştirilmesi• Her bireyin yaşam koşullarının iyileştirilmesi• Bizi birbirimize bağlayan teknolojilerin seçilmesi• Bizi birbirimize bağlayan kurumların yaratılması

Kaynak: Gage, 2002


Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı ve Fırsat

Yaşar TontaH.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

[email protected]/~tonta/tonta.html

Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı, ve Fırsat

Technology

Transcript of Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı, ve Fırsat