THUYÊT TRI THÔNG MINH ĐA DANG

Lê Minh Thuân

Đai hoc Y Dươc Tp.HCM

KHAI NIÊM

Tri thông minh la kha năng ưng pho thanh công vơi hoan canh, điêu kiên mơi va năng lưc hoc hoi đươc tư kinh nghiêm đa trai qua cua ca nhân khac.

Tri thông minh phu thuôc hoan canh nhiêm vu yêu câu chư không phai căn cư va môt chi sô IQ, môt tâm

băng đai hoc hay môt chưc danh uy tin. THOMAS ASMSTRONG

[Std tr 19]

TOM LAI

• Kha năng hoc tâp/• Tư duy / trưu tương• Ky năng thich ưng/ hanh vi thich ưng

ĐĂC TRƯNG TRI TUÊ Yêu tô đôc lâp vơi cac yêu tô khac cua ca

nhân. Đê tac đông đên yêu tô tương quan cao

Co chưc năng đap ưng môi quan hê tac đông qua lai giưa chu thê vơi môi trương sông, tao ra sư thich ưng tich cưc cua ca nhân.

Hinh thanh/biêu hiên trong hoat đông Chiu anh hương yêu tô sinh hoc, văn hoa xa

hôi.

ĐẶC ĐIỂM (1)

Mỗi trí thông minh có khả năng đươc biểu tương hoá.

kha năng biêu tương hoa trong tư duykha năng diễn đat

-nhưng ý tương, -kinh nghiêm

thông qua sư miêu ta cac hinh anh, con sô va cac tư ngư, la dâu hiêu đê xac nhân đo la tri thông minh cua con ngươi

ĐẶC ĐIỂM (2)

Mỗi trí thông minh đều có một lịch sử phát triển của riêng nó.

 Theo IQ: tri thông minh đươc sinh ra rồi đươc duy tri ổn đinh, bên vưng trong suôt ca chiêu dai cuôc đơi cua mỗi ngươi.

Theo thuyêt tri thông minh đa dang: -mỗi loai tri thông minh biêu hiên ra vao môt thơi điêm xac đinh trong thơi thơ âu, -co môt chu kỳ bôc lô va phat triên tiêm năng rưc rỡ trong chiêu dai cuôc đơi, -mỗi loai co môt hinh mẫu duy nhât vê qua trinh suy giam nhanh chong hay tư tư khi môt ngươi bi gia đi.

ĐẶC ĐIỂM (3)

Mỗi trí thông minh đều sẽ tổn thương và biến mất khi có các tác động xâm pham và gây hai đến những vùng đặc trưng riêng biệt của nó trong bộ não người. 

Thuyêt vê tri thông minh đa dang tiên đoan răng trong thưc tê, tri thông minh co thê bi cô lâp khi bô nao bi tổn thương.

Gardner đa đưa ra ý kiên la: Nhăm muc đich đươc công nhân va co thê tồn tai, bât kỳ môt lý thuyêt nao vê tri thông minh đêu phai dưa trên cơ sơ sinh hoc, nghĩa la đươc bắt nguồn tư câu trúc vât chât cua nao bô.

Vi du: Môt ngươi co thương tich ơ thuỳ trươc tran trong ban câu nao trai thi không thê noi va viêt binh thương đươc nhưng vẫn co thê hat, vẽ, va nhay múa không hê co môt chút kho khăn nao. Trong trương hơp nay thi tri thông minh vê ngôn ngư đa bi suy giam, hư hai môt phân.

ĐẶC ĐIỂM (4)

Mỗi loai trí thông minh có những nền tảng giá trị văn hoá riêng của nó. 

- Băng viêc nhin vao nhưng kha năng đong gop cao nhât cua no đôi vơi xa hôi, chứ không phải là việc giành được kêt quả tôt hay không trong cac cuôc kiêm tra.

- Đem lai nhưng thanh tưu va tiên bô xa hôi: truyện cổ tích, truyện thần thoại, tac phẩm văn học, âm nhạc, những môn nghệ thuật lớn, những kham pha khoa học và những kỹ năng vật lý.

- Co thê hoc đươc những điều thông minh là nghiên cứu, học tập về cac công trình văn hoa có ích nhất cho xã hôi

To qualify as an "intelligence" the particular capacity under study was considered from multiple perspectives consisting of eight specific criteria drawn from the biological sciences, logical analysis, developmental psychology, experimental psychology, and psychometrics. The criteria to consider "candidate intelligences“

(Gardner, 1999a, p. 36) are: 1) the potential for brain isolation by brain damage, 2) its place in evolutionary history, 3) the presence of core operations, 4) susceptibility to encoding, 5) a distinct developmental progression, 6) the existence of idiot-savants, prodigies and other exceptional people, 7) support from experimental psychology, and 8) support from psychometric findings (Gardner, 1999a).

NHƯNG BĂNG CHƯNG CHO HOC THUYÊT 1) Cho cô lâp tiêm năng nao do tổn thương

nao, 2) Diễn ra trong lich sử tiên hoa, 3) Sư hiên diên cua hoat đông côt lõi, 4) Tinh nhay cam đê ma hoa, 5) La môt tiên trinh phat triên riêng biêt, 6) sư tồn tai băng chưng thưc nghiêm7) Hỗ trơ tư nhưng phat hiên thưc hanh tâm lý

(Gardner, 1999a).

ĐĂC ĐIÊM PHÂN LOAI

1. Mỗi tri thông minh đêu co kha năng đươc biêu tương hoa

2. Mỗi tri thông minh đêu co môt lich sử phat triên cua riêng no

3. Mỗi tri thông minh đêu vung đăc trưng riêng biêt cua no trong bô nao

4. Mỗi loai tri thông minh co nhưng nên tang gia tri văn hoa riêng cua no

THEO HOWARD GARDNER

Tri thông minh ngôn ngư  Tri thông minh không gian  Tri thông minh âm nhac Tri thông minh vân đông cơ thê Tri thông minh lô-gic  Tri thông minh tương tac ca nhân Tri thông minh nôi tâm

MÔ HINH 2 THANH PHÂN/C.SPEARMAN

Môt sô yêu tô ca nhân (G.General): tinh linh hoat, mêm deo thân kinh,….

Môt sô yêu tô riêng (S-Special): sư hiêu biêt va năng khiêu riêng

-> soan thao test, pp phân tich nhân tô

MÔ HINH 2 THANH PHÂN/N.A.MENCHINXCAIA

Tri thưc vê đôi tương (cai đươc phan anh)- la nguyên liêu, la phương tiên cua hoat đông tri tuê

Cac thu thuât tri tuê (phương thưc phan anh) – hê thông cac thao tac đươc hinh thanh đê giai quyêt cac nhiêm vu.

-> chi ra nhiêm vu phat triên TT tăng cương vê sô lương va thu thuật trí tuệ.

MÔ HINH 7 YÊU TÔ/ L.L.THURSTONE

Tri tuê

Hiêu ngôn ngư

Kha năng dung tư

Kha năng không gian

Kha năng tri nhơ

Kha năng tri gia

Kha năng suy luân

Vân đông sô

MÔ HINH 3 CHIÊU/ J.P.GIULFORD

Cấu truc: Nôi dung {hinh anh, biêu tương, khai niêm, hanh vi}

San phâm {đơn vi, lơp/loai, liên hê, hê thông, sư chuyên hoa, tổ hơp}

Thao tac {ky năng nhân dang sư kiên, tri nhơ, tư duy hôi tu, tư duy phân kỳ, đanh gia}

Trí tuệ sáng tao: - tư duy hôi tu: la thanh phân logic cua tri tuê, lam cơ sơ cho viêc phat hiên, tim hiêu sư vât hiên tương ma trươc đo ta chưa biêt

- tư duy phân kỳ: la tư duy sang tạo, lam cơ sơ đê tao ra cai mơi, đôc đao ma trươc đo chưa co. Tinh linh hoat, mêm deo, đôc đao, nhay cảm vấn đề.

TOM LAI

Tri tuê logic va tri tuê sang tao mơ ra triên vong nghiên cưu kha năng sang tao cua con ngươi

Test khuôn mẫu Thanh phân sang tao (thich nghi)

MÔ HINH R.J.STRERNBERG

Co kha năng liên kêt tri tuê vơi thê giơi bên ngoai va kiên thưc

Kha năng giai thich con ngươi- thê giơi- bên trong

Phai liên kêt giưa thao tac tri tuê vơi kinh nghiêm ca nhân.

4 LOAI LIÊN TƯƠNG

Liên tương giông nhau Găp ngươi ban tư lâu

Liên tương tương phan Ac >< thiên

Liên tương gân nhau Nhin con giông cha

Liên tương nhân qua Chim găp na sơ dây công

TIÊU CHI

Tich luy liên tương Hoat hoa cac liên tương