DDRR.. TTAANNJJUU SSÜÜRRMMEELLİİ

PPss iikk iiyyaa tt rr ii ss tt

BEYNİNİYİLEŞTİRME

GÜCÜ

1

2

Ahmet Sert

Önsöz, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8-12Projeler, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

BÖLÜM BİR,

KISIM-1Beyin Fonksiyonları, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15-17Beynin Dili, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18-21

KISIM-2qEEG’nin Psikiyatride önemi, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22EEG, qEEG, NxLink Veri Bankası, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Psikiyatrik Hastalara Neden EEG uygulanmalı, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22NxLink Nörometrik Analizin Gelişimi, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24-27

PSİKİYATRİK HASTALIKLARDA NÖROMETRİK ANALİZ, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28-48

Demans, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Şizofreni, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Duygudurum Bozuklukları, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Öğrenme Bozuklukları, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Hastalığı, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29-34Disleksideki qEEG düzensizlikleri, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35-37Alkol ve Uyuşturucu Kötüye kullanımı, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38Hafif Travmatik Beyin Hasarları ve Organik Beyin Sendromu, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38-42Obsesif Kompulsif Bozukluk, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43-45sLoreta, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45CNS Response (r-EEG), . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46-48

KISIM-3Neurofeedback’e Genel bakış, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49Neurofeedback (EEG Biofeedback) Nedir?, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49-53Neurofeedback’in etkisi, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53-54

KISIM-4Nöroterapi ve Nxlink veri bankası, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55-58Hastaya qEEG, Nörometrik Analiz veri bankası, neurofeedback uygulanması, . . . . . . . . . . . . . . . . . .55-58Dikkat Değişkenleri Testi (T.O.V.A.), . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58-59

KISIM-5Peak Performans, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60-63

3

İÇİNDEKİLER

BEYİN FONKSİYONLARI VEBEYİN DALGALARININ ÇEŞİTLERİ

1) Beyin Fonksiyonları

Cerebral Korteks: Gri bir maddeden ibarettir ve cerebral hemisferin dış tabakasıdır. Her iki hemisfer deduyusal verileri analiz eder, hafızayla ilgili fonksiyonlarını yerine getirir, yeni bilgiler öğrenir, düşünceleroluşturur ve kararlar verir.

Sol Hemisfer: a) Seri analiz: Sistematik bilginin mantıklı yorumu gerçekleştirilir. b) Sembolik bilgininüretimi ve yorumu: Dil, matematik, soyutlama, akla yatkın hale getirme, hafızada saklama görevleri gerçek-leştirilir.

Sağ Hemisfer: a) Bütüncül fonksiyonlar: Kişinin çevresinde “bütüncül” görüntü oluşturabilmek için aynıanda birden fazla duyu girdisi almasını sağlar. b) Görsel-uzamsal beceriler: Dans etmek ve jimnastik yapmakgibi bütüncül faaliyetler burada koordine edilir. Hafıza işitsel, görsel ve uzamsal modalitelerde saklanır.

FRONTAL LOBE: Bilişsellik, muhakeme, planlama, duygu kontrol merkezi, dil, hafıza ve motor fonk-siyonlar.

YÖNETİCİ İŞLEVLERPREFRONTAL ALAN

Prefrontal Alan: Düşünme, planlama, zamanı akıllıca kullanma, iletişim kurma, sosyal sorumluluklarıyürütme, genel olarak başarılı olma, konsantre olma ve devamlılık yeteneği, düşüncelerin ayrıntıya dökül-mesi, organizasyon, yeni bilgi alma, yargıya varma, ket vurma, eleştirel düşünme; sosyal ve seksüel davra-nış kontrolü; kişilikle ilgili ve duygusal özellikler burada koordine edilir.

Prefrontal lobunuz iyi çalışmadığı zaman nasıl organize olabilirsiniz? Dürtüsel olmamayı nasıl kontroledebilirsiniz? Dikkatinizi bir işten başka bir işe nasıl değiştirebilirsiniz? Bunların cevabını ilerleyen bölüm-lerde bulacaksınız.

15

BÖLÜM 1

Broca Alanı: Broca alanı dudak,dil ve larynx ile bağlantılı olan primer motor alanının önünde bulunaninferior frontal gyrus’ta bulunur. Broca alanı primer motor alan aksonları yolu ile subcortical beyaz cevhereindikten sonra, motor corteks’e geri döner. Bu alandaki aktiviteler motor corteks’de bulunan Betz hücreleri-nin etkisi ile konuşma hareketlerini üretir. Broca alanı beyinde tek tarafta, yalnızca sol hemisferdedir. Brocaalanı motor konuşma merkezi, Brodmann alanına göre alan 44-45’dir. Broca adı 19. yüzyılda Paul Brocaisimli hekimden sonra kullanılmaya başlandı.

Motor Korteks (Broadman’s): İstemli motor aktiviteden sorumludur. Premotor Korteks: Motor fonksiyon düzeni ve istemli aktiviteler burada koordine edilir. Dürtü kontro-

lü ve düşünceli olma durumu da bu merkezin kontrolündedir.

Prefrontal Korteks üç bölümden oluşur.• Inferior Orbital Bölüm: Bir şeyi söylemeden ya da yapmadan önce bu davranışın sonuçlarının hesap-

lanmasına yardımcı olur. Bu bölüm iş hayatında ve sosyal hayatta davranış seçenekleri arasında önceki dene-yim ile tutarlı davranışın seçilmesini sağlar.

• Dorsal Lateral Bölüm: Kısa süreli hafıza ve öğrenme için gerekli olan dikkat seçiciliğini (attentionspan) sürdürür. Dikkat seçiciliği, çok önemli olmayan düşünce ve duyumları süzüp, daha önemli olan bilgi-nin üzerine odaklanmak olarak tanımlanabilir. Prefrontal Korteks, beynin diğer bölgelerinden gelen dikkatdağıtıcı girdilerin olumsuz etkilerini azaltarak belirli bir görev üzerine odaklanma ve konsantre olmayı sağ-lar. Dorsal Lateral Bölüm, daha karmaşık duyguların hissedilmesi ve ifade edilmesini sağlar. Örneğin mut-luluk, hüzün, nefret, aşk, keyif gibi. Bu bölgenin hasar görmesi, kişinin duygu ve düşüncelerini ifade ede-memesine neden olur.

• Anterior Cingulate Gyrus: Limbik sistemin bir parçasıdır. Beynin şanzımanıdır. Dikkati bir yerdenbaşka bir yere yönlendirme görevini üstlenmiştir. Serotonin nöronlarıyla beslenir. Bu bölgedeki aktivite çokfazla olursa, bir davranışta veya düşünceye takılı kalma ya da kilitlenme olayı gerçekleşir (Bazı hiperaktivi-te ve Obsesif Kompulsif Bozukluk vakalarında olduğu gibi).

Basal Ganglia: İstenmeyen motor davranışları önleme, motivasyonu arttırma, zevk ya da haz verme,vücudun anksiyete düzeyini ayarlama, duyguları ve hareketleri bütünleştirme, ince motor davranışları idareetme gibi görevleri vardır. Basal Ganglia’nın görevini iyi yapamaması durumunda veya orada yaşanan her-hangi bir problemde ince motor sorunları, panik atak, anksiyete, titreme, baş ağrıları, hep en kötüsünü düşün-meye eğilim ve kaçınma çatışması yaşanır. Dikkat Eksikliği olan çocukların ve yetişkinlerin el yazılarıoldukça kötüdür ve aynı zamanda genellikle düşüncelerini biraraya toplayıp yazıya dökemediklerinden şika-yet ederler. Buna da parmak agnozisi denir. Basal gangliadaki dopaminin az salgılanması bu tür problemle-ri ortaya çıkarır.

TEMPORAL LOBE: a) Sol TemporalLobe: Dili anlama ve işleme, faydalı bir biçim-de okuma, okuduğunu anlama, yeni bilgilerinyerleşmesini sağlama, orta ve uzun süreli hafıza,dilin ve kelimelerin geri çağrılması, duygusaldengeyi koruma, görsel ve işitsel işlem yapma.b) Sağ Temporal Lobe: Yüz ifadelerini yorumla-ma, işitsel algılama, başkalarının sesinin ve sestonunun işlenmesi, ritim duygusu, müziktenkeyif alma, görsel öğrenme.

Wernicke Alanı: İlk kez 1874 yılında CarlWernicke tarafından tanımlanmıştır. Superior

16

temporal gyrus’un sol arka tarafında sol hemisferde bulunur. Brodmann alanına göre alan 22’de dir. Diliyorumlama, anlama yetisiyle belirleyici bir ilişkisi olduğu belirlenen bir bölgedir. Konuşma ve ses bilgileriişitsel bölgeden Wernicke alanına ulaşır ve burada içerik kelimelerinin anlamı değerlendirilip yorumlandık-tan sonra sözdizimi analizi için Broca alanına aktarılır. Konuşma sırasında içerik kelimeleri Wernicke ala-nından seçilir, Broca alanında gramatik eklemeler yapılır; bu bilgiler daha sonra konuşmanın fiilen üretilme-si için motor kortekse gönderilir.

PARİETAL LOBE: Duyusal girdilerin işlenmesi, duyusal ayırım, yazı yazma, bedensel uyum, bedenitanıma, bazı dil ve okuma fonksiyonları,

OCCIPITAL LOBE: Birincil görsel algılama alanı, görsel yorumlama, renkleri ve hareketleri ayırtetme, okuma, objeleri fark etme tanıma.

Limbik sistem: Seks, öfke, hiddet, korku, duygular ve yakın hafızanın entegrasyonu.

Amygdala: Sağ amygdala anlamlı uyaranların bilinçaltı tespiti ile ilgilidir. Sol amygdala ise bilinçle ilgi-lidir ve duygusal uyaranların işlenmesidir (Nomura et al, 2004).

Sağ amygdala stres ve duygusallıkla ilgili proseslerde soldan daha fazla ilgilidir (Scicli et al; 2004).Korku koşulunun daha çok sağ amygdala ile ilgili olduğuna dair kanıtlar mevcuttur (Baker & Kim,

2004).

2) Beyin Dalgaları ve EEG

17