BEYİN BİYOKİMYASI ve DAVRANIŞ

Prof. Dr. Nevzat YükselGÜTF Psikiyatri Anabilim Dalı

Beynin karmaşıklığı

Beyinde yaklaşık 10.1010 (yüz milyar) nöron vardır.

Her nöron 1000-10000 kadar sinaps yapar.

50’den fazla nörotransmitter vardır.

Nöronlararası taşıma

ReseptörlerSinapslar

Sinaptik iletimde üç aşama

Kimyasal ileticilerin sentezlenmesiİletimiDepolanması

Sinapslar

AksodendritikAksoaksonikAksosomatikDendrodendritik olabilir.

Nöron yapısı ve bağlantıları

Sinaps ve sinaptik yapılar

PRESİNAPTİK UÇ

Ranvier düğümü

Miyelin kılıfı

Presinaptik uç

Hücre Dışı

Hücre İçiPasif Geçişler(Sızıntı Akımlar)

Sodyum Kanalı(İstirahatte Kapalıdır)

Potasyum Kanalı(İstirahatte Açıktır)

Sodyum-Potasyum Pompası(32 Değişimi)

HÜCRE ZARINDA İYON KANALLARI

Zarın elektriksel özellikleri

İstirahat halinde zarın iki yüzü arasında 60-70 mV kadar negatif potansiyel farkı vardır.

Dış yüzde sodyum, kalsiyum ve klor fazladır.

İç yüzde potasyum ve negatif yüklü büyük moleküller yoğundur.

İyon kanallarının çalışması

Kanallar açıldığında iyonlar düşük yoğunluklu alana doğru akar.

İyon akımı potansiyel farkını değiştirir.

Postsinaptik potansiyel

İyon kanallrının açılması ile elektriksel potansiyel değişimi olur.

Bu değişimle hücre içine Na+ ve Ca++ girmişse uyarıcı postsinaptik potansiyel

Klor girmiş veya K+ çıkmışsa inhibitör postsinaptik potansiyel olur.

Bu potansiyeller artarak aksiyon potansiyeli oluşturur.

Aksiyon potansiyeli akson ucuna ulaşınca nörotransmitter salınır.

SODYUM-POTASYUMPOMPASI

Bu yolla dış ortamdaki yüksek konsantrasyon nedeniyle hücre içine sızan Na+’un fazlası hücre dışına pompalanırken K+ hücre içine alınır. Böylece iyon dengesi korunur.

Gereken enerji hücre membranında yer alan Na+-K+-ATPaz enzimi ile hidrolize edilen ATP’den sağlanır.

AKSİYONPOTANSİYELİ (AP)

Hücre içine giren Na+

iyonları depolarizasyon oluşturarak istirahat membran potansiyelini –70 mV’dan +30 mV’a çıkarır.Bu aksiyon potansiyelinin çıkan kolunu (spike) oluşturur (depolarizasyon).

Daha sonra Na+’un fazlası hücre dışına pompalanırken, membranın K+ geçirgenliği artar ve hücre içine K+alınır. Bu durum aksiyon potansiyelinin inen kolunu oluşturur (repolarizasyon) ve iyon dengesi yeniden sağlandığında istirahat membran potansiyeli yeniden oluşur.

Bunu AP’nin ilk oluştuğu bölgeye komşu diğer bölgelerin depolarize olması ile diğer AP’leri izler.

Bu depolarizasyon ve repolarizasyonlar (AP’leri) akson boyunca ranvier boğumları (miyelinsiz bölgeler) üzerinden atlayarak ilerlerler.

NÖROKİMYASAL İLETİM

Nörokimyasal iletim

1.Sentez

2.Depolama

3.Salınım

6.Enzimlerleİnaktivasyon

4.ReseptörleEtkileşim

5.Gerialım(reuptake)

Triptofan

Nörotransmitterler

Klasik kimyasal taşıyıcılardır. Etkilerini pre ve postsinaptik zarda gösterirler. Özgül reseptörlere bağlanarak işlev görürler. Nörotransmitterler aracılığıyla bilgi aktarımı

genellikle kısa olmakla birlikte bazıları daha uzun süreli etkilere neden olurlar.

Nörotransmitterler eksitatör veya inhibitör olabilirler.

Özellikleri

Nöronda sentezlenmiş olmalıdır. Sinaps öncesi uçta var olmalıdır. Sinaps aralığına sinaps sonrası nöronda

etki yaratacak miktarda salıverilmelidir. Dışarıdan verildiğinde endojen salıverilen

nörotransmitterle aynı etki elde edilmelidir.Etki yerinden uzaklaştırılması için bir

düzeneğin olduğunun gösterilmesi gereklidir.

Reseptörler

İyonotropik: Hızlı bilgi işleme bu reseptörlerle olur.

Metabotropik reseptörler: Daha uzun süreli etkiler oluşur. Etkileri daha çok modülatör niteliktedir.

Metabotropik reseptörler

Devreye giren proteine göre G proteini bağlantılı Reseptör tirozin kinazlar

Hücre içine sinyal iletimi

G proteinleriİkinci habercilerAtipik haberciler

G proteinleri

GDP ve GTP ile çalıştığı için bu antidepresanlar verilmiştir.

Dopamin, serotonin (5HT3 hariç), noradrenalin, ve nöropeptidler G proteinleri ile bağlantılıdır.

Bütün G proteini ile bağlantılı reseptörler hücre zarını 7 kez geçen tek bir proteinden oluşur.

Uyarılmadığında GDP ile bağlıdır. 3 altbirimi vardır (α, β, γ) Adenilil siklazı uyararak cAMP’i arttıran α altbirimi içeren

Gs olarak adlandırılır. Adenilil siklazı inhibe eden Gi’dir. Fosfolipaz C’i

etkinleştiren ise Gq’dur.

Nörötransmitter Reseptörü Aktive Eder

G - ProteiniAktive Olur

G - ProteiniAktive Olur

G - ProteiniAktive Olur

G - ProteiniAktive Olur

G - Proteini

Aktive Olur

Adenilat Siklaz İnhibe

Olur

Adenilat Siklaz Aktive

Olur

cAMP Azalır cAMP Artar

Protein Kinaz Aktivitesi

Azalır

Protein Kinaz Aktivitesi

Artar

İyon KanallarınınÖzellikleri

Değişir

Kanal Fosforilasyo

nu Azalır

Kanal Fosforilasyo

nu Artar

Membran Yük Dağılımı Değişir

Sinaptik Potansiyel

Fosfolipaz A2 Aktive

Olur

Fosfolipaz C Aktive Olur

Araşidonik Asid Salınır

İnozitol Trifosfat Salınır

Diaçilgliserol Salınır

Hücre İçinde

Depolanan Ca++ Salınır

Protein Kinaz

Aktivitesi Artar

Kanal Fosforilasyo

nu Artar

İkinci haberciler

Siklik AMPİnozitol trifosfat (IP3)

Diaçilgliserol (DAG)Araşidonik asitKalsiyum

İkinci habercilerin hücre içindeki etki düzeneği

İkinci haberciler nöron içindeki etkilerini kendilerine bağımlı protein kinazları aktifleştirerek

İyon kanallarının etkinliğini değiştirerek gösterirler.

İkinci habercilerden bazılarının etkileri

IP3 ve DAG hücre zarındaki fosfatidil inozitol 4, 5 bifosfattan fosfolipaz C ile sentezlenir.

DAG protein kinaz C’yi aktifleştirir. IP3 özgül reseptörleri aracılığı ile hücre içinden

Ca++ salınmasını sağlar. Araşidonik asit fosfolipaz A2 ile oluşur.

Araşidonik asit siklooksijenazlar aracılığı ile prostoglandinler ve tromboksana çevrilir.

NSAI ilaçlar bu enzimi bloke ederler.

Atipik haberciler

Nitrik oksitKarbon monoksitEndokanabinoidlerReseptör tirozin kinazlar

NO Biyosentezi

L-arginin (NO prekürsörü)

O2, Ca++ / CaM

Arginin-OH

Ca++

CaM

O2

NADPH

Citrulline + NO

NOS

Beyinde NOS aktivitesi gösterilmiş bölgeler

Serebellum (en yüksek)HippokampusStriatumKortexHipotalamusOrta beyinMedulla (en düşük)

NOS inhibitörlerinin santral davranışsal etkileri

Antikonvulsan AnksiyolitikNosisepsiyonun modülasyonuÖğrenme ve belleğin modülasyonuYeme ve içme davranışında inhibisyon

NOS inhibitörleri (deneysel çalışmalarda)

Alkol yoksunluk sendromunu hafifletir Nalokson ile presipite edilmiş opioid yoksunluk sendromu

belirtilerini hafifletir Mekamilamin ile presipite edilmiş nikotin yoksunluk

sendromu belirtilerini hafifletir Amfetamin ve kokain gibi psikostimulanlarla indüklenen

lokomotor hiperaktiviteyi bloke eder Genetik olarak alkol tercih eden sıçanlardaki alkol alımını

azaltır Alkol ile pekiştirilmiş yanıtları (etanol reinforced

responding) bloke eder NO prekürsörü L-arginin bu etkileri önlerken, NO

donörleri (ISDN, molsidomin vb.) yukarıdaki etkileri potansiyalize eder

SSS’nde NO aracılı glutamaterjik modulasyon

Endokanabinoidler

Hepsi araşidonik asit metabolizması ürünüdürler. En iyi bilineni anandamit’dir. Esrar ve marihuananın beyinde bağlandığı CB1

denen kanabinoid reseptörlerine bağlanır. Etkisi inhibitördür. Bu reseptörler

Korteks Bazal gangliyonlar Serebellum Ve hipokampusta gösterilmiştir.

Reseptör tirozin kinazlar

Sinir büyüme faktörü (NGF), insülin vb. gibi peptidlerin etkilerine aracılık eden hem enzim hem de reseptör işlevi gören proteinlerdir.

Hücre içine bakan bölümlerinde tirozinn kinaz etkinliği gösterirler.

NGF bağlanması ile hücrenin canlı kalması, değişmesi ve gelişmesine katkıda bulunur.

Protein kinazlar

Bu enzimler ile proteinler fosforlanır.Bu şekilde başka moleküllerle daha kolay

etkileşir veya etkileşmesi azalabilir. Afinite artışı Afinite azalması Transkripsiyon faktörleri artabilir. Transkripsiyon faktörleri azalabilir.

Protein kinazlar

4 tane protein kinaz vardır. cAMP bağımlı (protein kinaz A)cGMP bağımlı (protein kinaz G)Kalsiyum-kalmodulin bağımlı (protein kinaz K)Kalsiyum/fosfatidilserin bağımlı (protein kinaz

C)Bu fosforilasyon işlevi protein fosfatazlar aracılığı

ile tersine döndürülebilir.

Gen ifadelerinin değişmesi

Dış uyaranlar yeterince güçlü ise gen ifadeleri değişir.

Protein kinazların fosforladığı proteinlerden biri cAMP yanıt elemanına bağlanan proteindir (CREB).

CREB fosforlanması mRNA sentezini başlatabilir veya arttırabilir.

Bu şekilde artan protein sentezi bir aktiviteyi arttırır.

Nörotransmitter İyon Kanalları

Reseptör

İkincilUlaklar

Kinazlar

TranskripsiyonFaktörleri

Hücre Çekirdeği

Genİfadelerinde değişiklikler

HücreselSüreçlerde

Değişiklikler

UyarılabilirliğinDeğişmesi

OlgununSüresi:

•Saniyeler

•DakikalarSaatler

•DakikalarSaatler

“Kalıcı Etki”

Küçük moleküllü nörotransmitterler

Nörotransmiter

Reseptörü Hücre içi mekanizması

Amino asitler

Glutamat AMPA, Kainat, NMDA, Metabotrofik mGluR1,5mGluR 2,3,4,6,7,8

Na kanalıNa, Ca, kanalıGq proteinleriGi proteinleri

GABA GABA-AGABA-B

Cl kanalıGi proteini

Glisin Glisin Cl kanalı

Küçük moleküllü nörotransmitterler (2)

Amin nörotransmiterlerNoradrenalin/adrenalin

1A,1B,1D, 2A,2B,2C, 1,2,3

Gq proteiniGi proteiniGs proteini

Dopamin D1, D5D2, D3, D4

Gs proteiniGi/o proteini

Serotonin (5-HT) 5-HT1A, 1B, 1D, 1E, 1F, 2A, 2B, 2C, 5-HT3, 5-HT4, 5-HT5A, 5B, 5-HT6, 5-HT7

Gi/o proteiniGq proteiniNa, K kanalıGs proteiniGs proteini

Asetilkolin M1, M3, M5M2, M4Nikotinik

Gq proteiniGi/o proteiniNa, Ca kanalı

Histamin H1, H2, H3

Gq proteiniGs proteiniGi/o proteini

Küçük moleküllü nörotransmitterler (3)

Pürinler

Adenozin, adenin dinükleotid

P1 grubu; A1, A3 A2a, A2bP2Y grubu, P2X grubu

Gi/o proteiniGs proteiniGq proteiniNa, K, Ca kanalı

Nöropeptidler-1

Opioid peptidlerEndorfinEnkefalinDinorfinNosiseptin

TaşikininlerP maddesiNörokinin ANörokinin B

Nöropeptidler-2

Barsak ve beyinde bulunan peptidler

KolesistokininGalaninGastrinGlukagonİnsülinNörpeptid YPeptid YYPankreatik polipeptidVazoaktif barsak peptidi (VIP)

Nöropeptidler-3

Hipofiz hormonu Nöropeptidler

Adrenokortikotropik hormon (ACTH)Büyüme hormonuFolikül uyarıcı hormon (FSH)Lüteinleştirici hormon (LH)Melanosit uyarıcı hormonOksitosin ve vazopresinProlaktinTiroid uyarıcı hormon (TSH)

Hipotalamik Salıverici Faktörler

Kortikotropin salıverici faktör (CRF) ve ürokortinGonadotropin salıverici hormon (GnRH)Büyüme hormonu salıverici hormon (GHRH)SomatostatinTirotropin salıverici hormon (TRH)

Diğer Nöropeptidler

AnjiyotensinBradikininKalsitoninKalsitonin geniyle ilişkili peptidNörotensinOreksin (Hipokretin)

Nöropeptidler-4

Nörotrofik faktörler

Nörotrofinler

Sinir büyüme faktörü (NGF) Beyinden elde edilen nörotrofik faktör (BDNF) Nörotrofin-3 Nörotrofin-4

Glia hücrelerinden elde edilen nörotrofik faktörler (GDNF)

GDNF Nörturin Persefin

Siliyer nörotrofik faktörler (CNTF)

CNTF Lösemi inhibitörü faktör İnterlökin-6

Nörotrofik faktörler-2

Efrinler

Epidermal büyüme faktörleri (EGF)

EGF Değiştirici büyüme faktörü (TGF) Nörogulinler

Diğer büyüme faktörleri

İnsülin İnsülin benzeri büyüme faktörü Fibroblast büyüme faktörü (FGF) Trombositten elde edilen büyüme faktörü (PDGF)

Glutamat

Uyarıcı sinapsların % 90 kadarında bulunur. Temel uyarıcı nörotransmitterdir. Esansiye aminoasittir. Nöronlarda glukozdan sentezlenir. Salınımını ardından astrositler tarafından geri

alınır. Glutamine çevrilir Aktif taşıma ile nörona geri alınır. Glutaminaz ile glutamata çevrilir.

Glutamat reseptörleri

İki gruptur. İyon kanalı içeren reseptörler G proteinleri ile bağlantılı reseptörler

AMPA Kainat NMDA

Öğrenme, uzun süreli güçlendirme (LTP) Psikoz oluşumunda önemli

GABA

Major inhibitör nörotransmitterdir.İnhibitör nöronal iletimin yaklaşık % 50

kadarını oluşturur.

GABA

(Shiah ve Yatham, 1998)

GABA BDP reseptör kompleksi

(Uzbay, 2002)

Kanalın yapısı- GABA ve benzodiazepin bölgeleri

GABA reseptörleri

GABAA

GABAB

GABAC

Bu reseptörler

Nöbet oluşumu Nöbetlerin önlenmesi Alkolün etkileri Bunaltı oluşumu Bunaltı giderici Sedasyon Hipnotik etki Kas gevşetici etkilerinden sorumludur.

Glisin reseptörleri

NMDA reseptör kompleksinde yer alır.Uyarıcı özellik gösterir.

Amin nörotransmitterler: Dopamin

Tirozin hidroksilasyon yolu ile L-Dopa'ya bu da dekarboksilasyon yolu ile dopamine (DA) döner. Monoamin oksidaz (MAO) Katekol-O-metil transferaz (COMT) yıkılır.

Reseptörleri

Dopamin işlevi eksitatör veya inhibitör olabilir.

D1 ve D2 olmak üzere iki temel alt tipi vardır.

Bazı sınıflandırmalarda 5 alttipe ayrılmaktadır.D1 ve D5, D1 grubuna; D3 ve D4'ün D2 grubuna

ait olduğu ileri sürülmektedir.

Beyin Yolları

Nigrostriatal yolMezolimbik ve mezokortikal yollarTuberoinfindibülar (tuberohipofiziyal) yolMedüller periventriküler yolİnsertohipotalamik yol

Nigrostriatal yol

Bu yolun hücre gövdeleri substantia nigranın pars kompaktasındadır.

Bu nöronlar n. kaudatus, putamen ve korpus striatuma gider.

Nigrostriatal yol hareketlerin başlatılmasında ve koordinasyonunda önemli rol oynar.

Bu yolda dopamin ve asetil kolin arasında dinamik bir denge vardır.

Mezolimbik ve mezokortikal yollar

Bu yolu oluşturan dopaminerjik nöronlar ventral tegmental alandadır.

Nöronlar amigdalanın n. akkumbens, septum, singulat girus, serebral kortekse (öncelikle de frontal loblar olmak üzere) ve limbik sisteme projekte olur.

Bu yolların insanda affekt, bilişsel işlevler, motivasyon, sosyal davranışlar ve davranışların kontrolünde önemli olduğu kabul edilmektedir.

Tuberoinfindibülar (tuberohipofiziyal) yol

Bu yoldaki dopaminerjik nöronlar arkuat nukleus ve hipotalamusun periventriküler nukleusunda yer alır.

Hipotalamusun eminentia medialisine ve pituiter bezin arka bölgesine projekte olur.

Dopaminin bu yol aracılığı ile prolaktin inhibe eden faktör gibi işlev gördüğü düşünülmektedir.

Bu yol melanosit uyarıcı hormon salınımını da etkilemektedir.

Medüller periventriküler yol

Bu yola ait dopaminerjik hücre gövdeleri vagus motor çekirdeğinde ve soliter yol çekirdeğinde bulunur.

Periventrikül ve periakuaduktal gri alanlara, retiküler formasyona ve spinal kord gri alanlarına projekte olur.

Gıda alımı ve yeme davranışı ile ilgili olduğu sanılmaktadır.

İnsertohipotalamik yol

Zona insertadaki küçük bir grup nöron hipotalamusun dorsal posteriorundan dorsal anteriora ve septuma projekte olur.

İşlevi ise bilinmemektedir.

MezokortikalYolak

Tubero-hipofizyalYolak

DOPAMİNERJİK YOLAKLAR

MezolimbikYolak

NigrostriatalYolak

Amin nörotransmitterler: Norepinefrin (NE)

Dopamin, dopamin ß hidroksilaz aracılığı ile norepinefrine döner.

Epinefrin norepinefrinden sentezlenir, birincil olarak da adrenal medullada bulunur.

Fizyolojik ve psikolojik strese yanıt olarak salgılanır.. Epinefrin beyinde yalnızca alt beyin sapında küçük

bir grup nöronda bulunur. Az miktarda da lokus seruleusta bulunmaktadır.

Norepinefrin (NE)

Metabolizması MAO (daha çok da MAO A) ve katekol O metil transferaz aracılığı ile olur.

Norepinefrinin metaboliti olan 3- metoksi-4-hidroksifenilglikol (MHPG) ve 3-metoksi-4-hidroksimandelik asit (VMA) plazma ve idrarda ölçülebilmektedir.

İdrardaki MHPG'nin % 30-50 kadarı beyinde oluşur.

Reseptörleri

Dört tip noradrenerjik reseptör vardır: α1α2β1Β2Hepsi G proteinleri ile bağlantılıdır.

Beyin yolları

Beyinde iki temel noradrenerjik nöronal yol vardır: İlk grup lokus seruleustan kaynaklanır. Bu, ponsun merkezi gri alanında üst tarafta lokalize,

4. ventrikül boyunca uzanan bir pigmente nöron kümesidir.

Bu çekirdek projeksiyonlarını serebelluma, omuriliğe ve orta ön beyin demeti ile hipokampusa, hipotalamik ve talamik çekirdeklere, ventral striatuma, tüm limbik sisteme ve tüm serebral kortekse yollar.

İkinci noradrenerjik yol

İkinci grup yol, yan ventral tegmental alandan kaynağını alır. Septum ve amigdala gibi bazal ön beyin alanlarına ve hipotalamusa projekte olur.

NORADRENERJİK YOLAKLAR

Medial ÖnbeyinDemeti

Traktus SolitariusunNukleusu

Spinal Kanal

Epinefrin

Epinefrin içeren nöronlar lateral tegmental alanda noradrenerjik nöronlarla birlikte ve dorsal medullada bulunur.

Lokus seruleus, mezensefalon ve hipotalamusa projekte olur.

Lokus seruleus nukleus traktus solitarideki epinefrin içeren nöronlar kan basıncının kontrolünde önemli rol oynarlar.

Amin nörotransmitterler: Serotonin

Serotonin, triptofandan sentezlenir. Serotonin yıkımı MAO (öncelikle MAO-A)

aracılığıyla amino grubunun oksidasyonu ile olur. Metaboliti ise 5-HIAA’dir.

Serotonin nöronlarının major işlevi uyku ve uyanıklık döngüsünün kontrolüdür (sirkadyen ritim).

Ağrı algısı, duygudurum, şizofreni, depresyon, anksiyete, gelişimsel bozukluklar ve yeme bozukluklarında rol alır.

Serotonin (2)

Serotonin düzeyi değişiklikleri duygudurum değişikliklerine de neden olur.

Beslenme, motor aktivite ve ısı kontrolü ile seksüel davranışta da önemlidir.

Prolaktin, kortizol, büyüme hormonu ve olasılıkla da β endorfin nöroendokrin sistemini de etkiler.

Kan basıncı, kalp hızı, solunum, ısı regülasyonu ve iştahı da kontrol eder.

Dopaminerjik sistemle etkileşir.

Beyin yolları

Beyindeki önemli serotonerjik nöronlar pons orta ve dorsal Raphe çekirdeği’nde, kaudal lokus seruleus, postrema alanı ve interpedinküler alanda mezensefalonda yoğunlaşmıştır.

Medial ve dorsal nöronlar talamus, hipotalamus ve bazal ganglionlara projekte olur.

Medial nöronlar aynı anda amigdala, piriform korteks ve serebral kortekse projekte olur.

Bu gruptan inen lifler spinal kordu inerve eder. Bu özelliği ile de ağrı girişini modüle eder.

Spinal Kanal

Raphe Nukleusu

SEROTONERJİK YOLAKLAR

Histamin

Histidinden L-histidin dekarboksilaz enzimi aracılığı ile sentezlenir.

Histamin metilhistamine metile olarak metabolize olur.

Ardından ise 1, 4-metilimidazolasetik asite okside olur.

Reseptörleri

H, H2 ve H3 olmak üzere üç tip histamin reseptörü vardır.

H1 bloku sedasyon, kilo alma ve hipotansiyona neden olur.

H1 ve H2 uyanıklık, bilişsel işlevlerH3 otoreseptördür. Histamin salınımı yanında

monoamin salınımını da inhibe eder.Histaminin uyanıklık, su alınması, vazopressin

salınması, ısı düzenlenmesi ve kardiyovasküler işlevlerde önemli olduğu düşünülmektedir.

Beyin yolları

Histamin, hipotalamusta yüksek yoğunluklarda bulunur. Uzantıları hipokampus, talamus, korpus striatum, n. akkumbens ve serebral kortekse projekte olur.

Asetil kolin

Asetil kolin, kolin asetil transferaz enzimi ve asetil CoA aracılığı ile kolinden sentezlenir.

Asetil kolin periferik sinir sisteminde nöronlarca salınan temel nörotransmitterdir.

Asetil kolin esteraz tarafından inaktive edilir. Merkezi sinir sisteminde asetil kolin ile dopamin

arasında bir denge vardır.

Asetil kolin (2)

Muskarinik (M1, M2, M3, M4, M5)Nikotinik olmak üzere iki tip reseptörü vardır

REM uykusu, uyanıklık, ağrı algısı, öğrenme, bellek, duygudurum, affekt, dikkat, hareket ve susuzluğu düzenler.

Demans olgularında genel olarak temporal neokorteks, hipokampus ve amigdalada asetil kolin düzeyinde bir azalma bulunmaktadır.

Bilişsel işlevler üzerindeki etkileri NGF ile bağlantılıdır.

StriatalNöronlar

BazalNukleus

SeptohipokampalYolak

KOLİNERJİK YOLAKLAR

Pürinler

AdeninGuanin /nükleozidleri bu gruptandır.

Pürin reseptörleri

P1 A1 A2 A3 olmak üzere 3 reseptör alttipi var.

P2 P2y G proteinleri ile bağlantılıdır.P2x iyon kanalı içerir.

Adenozin

SedasyonBunaltıKonvulziyon oluşumunda rol alır.

Nöropeptidler

Nörotransmitter olarak görev yapar.Küçük moleküllü protein yapısındadırlar.

Nörotransmitter ile nöropeptid arasındaki farklar

• Büyük moleküllüdür (400-4000 dalton)

• Sentezlendikten sonra sinaptik uca yavaş ulaşır

• Presinaptik uca geri alınamazlar

• Etkilerini çok düşük konsantrasyonlarda oluştururlar

• Etkileri uzun sürer

• Uzun mesafelere taşınabilirler

• Peptidazlarla parçalanırlar.

• Küçük moleküllüdür (< 200 dalton)

• Sinaptik uca hemen ulaşır

• Presinaptik uca geri alınabilirler (re-uptake özelliği)

• Etkilerini nöropeptidlere göre daha yüksek konsantrasyon-larda oluştururlar

• Etkileri daha kısa sürer

NöropeptidNörotransmitt

er

Nörotrofik faktörler

Nöronun gelişmesiniFarklılaşmasınıHayatta kalmasını sağlayan nöropeptid

yapısında maddelerdir.Alzheimer Hastalığı’nda BDNF azalır.Stres ile BDNF azalır.Antidepresanlar ilaçlarstres ile olan

değişiklikleri geri döndürür.

Kaynaklar

1- Rezaki M, Dalkara T (2003): Davranışın biyokimyasına giriş. “Psikofarmakoloji”de. Çizgi Tıp Yayınevi, Ankara.

2- Uzbay T (2002): Beyin biyokimyası ve davranış. 38. Ulusal Psikiyatri Kongresi, 22-27 Ekim, Mares Otel, Marmaris.

3- Yüksel N (2002): Antidepresan ilaçlar. Psikofarmakoloji kursu. 38. Ulusal Psikiyatri Kongresi, 22-27 Ekim, Mares Otel, Marmaris.

4- Yüksel N (2002): Bunaltı giderici ilaçlar. Psikofarmakoloji kursu. 38. Ulusal Psikiyatri Kongresi, 22-27 Ekim, Mares Otel, Marmaris.

5- Yüksel N (2003): Bunaltı giderici ilaçlar. Psikofarmakoloji”de. Çizgi Tıp Yayınevi, Ankara.

6- Yüksel N (1998): Beyin biyokimyası ve davranış. Psikofarmakoloji”de. Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara

7- Stahl SM (2000): Esential Psychopharmacology. Neuroscientific basis and practical applications. Second edition, Cambridge University Press.