BC 728

5/17/2018 BC 728 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/bc-728 1/5

Wim Kramer, PA2GRC

De Be -728 is een kortegolfontvangertje dat in deloop der jaren regelmatig op de Nederlandse

dumpmarkt is verschenen. Soms wordt hetaangeboden in een goede conditie compleet metantenne en voertuigmounting, een andere keer zijn er

stapels van deze ontvangertjes die er ronduit vies en'afgekloven' uitzien. Het spreekt voor zich dat de

aanschafprijs van een ontvangertje uit de laatstecategorie beduidend lager is dan een "zogoed alsnieuw' exemplaar.

Een portable legerontvanger uit WO-II

Technisch gezien stelt het ontvanger-

tje niet veel voor en wie denkt met

de BC- 728 eens goed op de kortegolf

te kunnen 'grasduinen', komt be-

drogen uit. Toch is de BC-728 eeri

leuk object voor de amateur die er

schik in heeft dump sets op te knap-

pen en ermee te experimenteren. De

aanschafkosten zijn laag, de afmetin-

gen zijn klein, de voedingsspanning

is geen probleem en met geduld entoewijding is doorgaans zelfs van het

meest afzichtelijke exemplaar nog

een knap ontvangertje te maken.

SCR-593Signal Corps Radio type 593 (SCR-

593) is de officiele aanduiding van

de instaIlatie waartoe de ontvanger

BC-728 behoort. Behalve deze ont-

vanger bestaat de radio-instaIlatie

SCR-593 uit een uitschuifantennetype AN-75-A, een voertuig-moun-

ting type FT-338-A, een 2-V-loodac-

cu type BB-54-A en een acculaadka-

bel type CD-618-A.

De antenne is voorzien van een

dikke, vaak stugge, zwarte kabel.

Deze kabel is niet aileen de coaxka-

bel voor de antenne, maar tevens de

schouderdraagriem van de ontvan-

ger. De beide canvasriempjes aan

weerszijden van de ontvanger die-

nen om er de antennekabel onder te

bevestigen zodat een Ius ontstaat die

als draagband dienst kan doen (zie

figuur 1).

De twee ronde metalen staafjes die

aan weerszijden van de ontvanger

uitsteken, zijn de bevestigingspunten

40

voor het vastzetten van de ontvanger

in de voertuig-mounting.

EigenschappenDe ontvanger, gereed voor portable

gebruik met accu en antenne, weegt

ongeveer 10 kg. De ontvanger is on-

geveer 30 cm hoog, 22 ern breed en

14 ern diep. De antenne is in uitge-

schoven toestand ruim twee meter

lang.

De BC-728 is alleen geschikt voor

het ontvangen van AM-signalen

(spraak of toontelegrafie). Het fre-

quentiebereik loopt van 2...6 MHz en

is weer onderverdeeld in vier banden.

De ontvanger is niet continu afstem-

baar over het frequentiebereik, maar

werkt met voorkeuze-insteIling door

middel van drukknoppen. Er zijn,

verdeeld over het frequentiebereik,

vier voorkeuzekanalen instelbaar.

Militair gebruikUit het blokschema (figuur 2) blijkt

duidelijk dat de ontvanger zeer een-

voudig' van opzet is. Een ontwerp

waarvan men geen 'wonderen' mag

verwachten. De BC- 728 is dan ook

niet bedoeld als 'echte' communica-

tie-ontvanger, maar als uitluisteront-

vanger van radio-telefonienetten

voor 'alert or warning messages',

waarbij de onderlinge afstanden tus-

sen de posten hooguit een twintigtal

kilometers is. In het Nederlandse

leger is de set na de oorlog ook in

gebruik geweest bij onder andere de

luchtdoelartillerie en verbindingsaf-

delingen. In de loop van de jaren '50

HF-special4



RAOIO flECEIV!flSC-128·A

Figuur 1.De coax als draagband (de

illustratie is overgenomen uit de ori-

ginele handleiding}.

werd deze set vervangen door de

ontvanger R-209 die in het dagelijks

gebruik veel gemakkelijker is voor

het uitluisteren van radionetten.

TechniekDe set bevat in totaal zeven buizen,

waarvan er zes in de ontvanger-unit

en een in de voedingsunit zijn opge-

nomen (figuur 3).

Alle buizen zijn sub-miniatuur batte-

rijbuizen (zeven pens-buizen uit de

90-serie). De gloeidraden van deze

buizen zijn erg teer en bij een iets te

hoge gloeispanning geven ze dan

ook meteen de geest. Dit is echter

niet te zien, want deze buizen zijn al

stuk voordat u er erg in heeft. Oppas-

sen bij experimenten dus!

De schake ling is geheel conventio-

neel en komt sterk overeen met hetschema zoals men dat vroeger ook

bij huiskamer-buizenradio's aantrof.

Deze hadden doorgaans geen HF-

versterkertrap, maar verder is het

concept identiek.

Opmerkelijk is dat de toegepaste an-

tenneplug in de BC-728 gelijk is aan

de plug die tot op de dag van van-

daag standaard is voor gebruik bij

autoradio's. In de auto kan men hem

dus gewoon aansluiten op de autora-

dio-antenne.Het antennesignaal komt via een af-

gestemde kring op het rooster van de

HF- versterkerbuis V-I (IT4). Het

versterkte HF-signaal wordt via een

condensator afgenomen uit het anode-

circuit van V-I, waarin ook weer een

afgestemde kring is opgenomen, en

toegevoerd aan het rooster van buis

V-2 (IRS). De heptode V-2 is, net als

bij oude huiskamer-buizenradio's, de

mengbuis/oscillator. Het oscillator-

dee I is een colpitts-oscillator en geeft

een frequentie van 455 KHz boven de

ontvangstfrequentie. Dit oscillatorsig-

naal wordt in V-2 gemengd met het

door V-I versterkte HF-signaal. In het

anodecircuit van de mengbuis V-2 is

middenfrequenttransformator T-l op-

genomen. Deze transformator filtert

het verschilsignaal van 455 KHz uit

het anode-circuit van de mengbuis

V-2 en geeft dit door aan het rooster

van de middenfrequentversterker V-4.

Hier wordt het signaal versterkt en

uitgekoppeld via middenfrequent-

transformator T-2. De diode-sectie

van buis V-5 demoduleert het signaal

waarna het zo ontstane laagfrequent-

signaal via potmeter R-17 (volume)wordt aangeboden aan de eerste laag-

frequentversterkertrap met buis V-5

en vervolgens op luidsprekerniveau

wordt gebracht door versterkertrap

V-6. De negatieve roosterspanning

voor buis V-6 komt van een speciale

winding op de voedingstransformator

T-4. De spanning van deze winding

wordt gelijkgericht door buis V-7

(aanwezig op het chassis van de voe-

dingsunit). V-7 is een penthode die is

geschakeld als diode. De luidspreker-transformator is niet aanwezig op het

ontvangerchassis, maar is op de luid-

spreker gemonteerd. De ontvanger is

voorzien van een AVR-circuit dat de

versterkingsfactor van de HF- en MF-

versterkertrap regelt.

VoedingsunitEen loodaccu van 2 V (type BB-54-

A) met een capaciteit van 28 Ah

wordt gebruikt als voeding van de

ontvanger. De ontvanger verbruikt

ongeveer 3,7 W (1,8 A) uit de accu.

De accu past overigens precies in de

de kast van de ontvanger. Over het

ontluchtingsgat van de accu kan een

speciaal rubberen slangetje worden

geschoven en zo kan via een pijpje

in de rechter "mounting stud" con-

tact met de buitenlucht gemaakt wor-

band B

band C

afstem-unit

bandD

voeding

Figuur 2. Blokschema van de ontvanger. Zoals te zien is, is de opzet vrij conventioneel.

HF-special4 41



den. Op deze wijze kunnen de explo-

sieve gassen die vrijkomen bij het

laden uit de ontvanger worden afge-

voerd. Ret venster aan de zijkant van

de ontvanger geeft zicht op de drie

gekleurde balletjes in de accu. Aan

de stand van deze balletjes, die drij-

yen in het accuzuur, kan men zien ofde accu geladen of ontladen is.

De 2-V-accuspanning wordt door

trillerunit VB-1 (Vibrator type VB-8-

A, de triller met zeven pennen) om-

gezet in een pulserende wisselspan-

ning en door transformator T-4 op

het juiste wisselspanningsniveau ge-

bracht. Triller VB-1 is een zoge-

naamde synchroontriller, hetgeen wil

zeggen dat de hoge spanning van on-

geveer 100 V op de secundaire wik-

keling van T-4 door de triller VB-l

weer wordt gelijkgericht. De zo ver-

kregen gelijkspanning van ongeveer

100 V wordt afgevlakt door de filter-

unit bestaande uit C-35, smoorspoel

CR-3, C-36, R-27 en C-37.

De gloeispanning voor de buizen

wordt van de accu afgenomen via

een filter bestaande uit smoorspoel

CR-2 en condensator C-31.

Laden van de accuDe accu kan worden geladen terwijldeze in de ontvanger zit. Men kan

hem opladen uit een 6- of 12-V-

voertuigaccu of uit een 6,3-V-wissel-

spanning. In de voedingsunit van de

ontvanger is namelijk ook een accu-

ladercircuit opgenomen.

Voor het laden uit een 12-V-voer-

tuigaccu wordt de vierpolige plug

van laadkabel CD-618-A in de con-

nector achter op de ontvanger gesto-

ken (pen 1: dikke pen is plus, pen 4:

massa). De accuklemmen aan het an-dere eind van de laadkabel worden

met een 12-V-accu verbonden en het

laadproces begint. Ret maakt voor

het laden dus niet uit of de ontvanger

aan of uitstaat. Als men willaden

vanuit een 6-volts-accu moet men de

bajonetstop die aan laadkabel CD-

618-A is bevestigd tegen de knop

aan de achterzijde van de ontvanger

drukken, deze indrukken en borgen

door de stop een kwartslag te draaien

(zie ook de tekst achter op de ont-vanger). Hierdoor wordt in de voe-

dingsunit schakelaar SW-4 omgezet.

De acculader bestaat uit een triller-

unit VB-2 (Vibrator type VB-9-A, de

triller met vier pennen) en transfor-

mator T-5 (transformator T-4 en T-5

42

De totale set BC-728 (overgenomen uit de originele handleiding).

zijn samen ondergebracht in een be-

huizing). De accuspanning van 6 of

12 V wordt door de triller-unit omge-

zet in een pulserende gelijkspanning

en door transformator T-5 getransfor-

meerd naar ongeveer 2 volt wissel-

spanning. Deze wisselspanning wordt

door een selenium-gelijkrichter weer

gelijkgericht en gebruikt als laadspan-

ning voor de accu.

Door tussen pen 2 en pen 3 van de

vierpolige plug op de achterzijde van

de ontvanger 6 volt wisselspanningte zetten kan men de radio-accu ook

laden uit het lichtnet via een trans-

formator (220 V / 6 V).

Verschillende modellenDe BC-728 is in de loop der jaren

door verschillende fabrikanten ge-

produceerd. De Amerikaanse GAL-

VIN corp. uit Chigago had deze ont-

vangertjes vanaf 1942 in produktie.

In 1943 zijn door deze fabriek grotehoeveelheden geproduceerd. Ret

schijnt dat ook de firma Motorolla

een versie van de BC-728 voor het

Amerikaanse leger heeft gemaakt.

Deze is echter anders dan de types

die op de Nederlandse dumpmarkt

verkrijgbaar zijn. Ret Motorolla-

model is herkenbaar aan de grote let-

ter 'M' die is verwerkt in het raster

van de luidspreker en aan het feit dat

de bedieningsknoppen bij deze ont-

vanger "op de kop" staan ten opzich-te van de gangbare modellen.

Van de BC-728 bestaan verschillende

produktiemodellen die echter in hoge

mate met elkaar overeenkomen. Zo is

het verschil tussen het model BC-

728-A en BC-728-C dat bij het 'C-

model' een tap is aangebracht op de

secundaire wikkeling van uitgangstra-

fo T-3 voor een 250-0-hoofdtelefoon.

Dit model kan naar keuze worden in-

gesteld voor een 8000-0- of een 250-

O-hoofdtelefoon. Op de kast van de

ontvanger is tevens een rond plaatje

aangebracht waarop staat welke im-

pedantie is ingesteld.

Tussen de Amerikaanse modellen en

het Franse produktiemodel BC-728-

Fr bestaat een groot verschil. Bij het

Amerikaanse model zet de on/off-schakelaar de ontvanger aan/uit. Ret

laden van de accu uit de voertuigbat-

terij blijft echter onafhankelijk van

deze knop doorgaan. Hierdoor is de

kans op het overladen van de radio-

batterij en tevens op het ontladen van

de voertuigbatterij dus groot. Bij het

Franse model is dit net andersom. De

schakelaar on/off schakelt aileen de

acculader aan of uit terwijl de set al-

tijd aan blijft staan. Ret Franse

model is gemakkelijk te herkennenaan het afsluitbare raster dat voor de

luidspreker is aangebracht.

Deense versieEen paar jaar geleden zijn een grote

partij BC-728-ontvangers afkomstig

uit het Deense leger op de Nederland-

se dumpmarkt verschenen. Deze

Deense ontvangertjes zien er door-

gaans bijzonder vies uit met dikke

lagen verf en modder over elkaarheen gekalkt. Onder al deze "viezig-

heid" zit een Amerikaans model dat

het Deense leger enigszins heeft ge-

modificeerd, De modificaties bestaan

uit het toepassen van een iets gewij-

zigde antenne waarbij de draagband

HF-special4



r O T .

Q A N " _ A

v,

YT~I13

R -F AW PU F t£ R

V ,VT~171

WlXfR

v,

1/T.IT3

t·r_LfIER

v ,

YT·I72

DI O{ )E -2 NO . O £T EC TOA 8

1ST. AUDIO AMPLIFIER. P . _ "

"T·n4AUDIO OUTPUT ANPLIFIER

i.~

I L,

I81R-~~----

i.......

I L,

Icu~u-~ ---

sw,

Figuur 3. Er zijn zes buizen voor de ontvanger en een voor de voeding te herkennen.

niet meer tevens de coaxkabel van deantenne is. Om de set dan toch nog te

kunnen dragen heeft men gekozen

voor een standaard canvas webbing-

riem. Ook is de ontvanger aangepast

voor gebruik op een droge batterij

van 1,5 V, in plaats van de loodaccu.

Hierbij is de smoorspoel CH-2 in het

gloeidraadcircuit overbrugd. Bij ont-

vangers waar deze modificatie is uit-

gevoerd is dit, in het Deens, aangege-

yen op een papiertje dat op de beves-

tigingsbeugel voor de accu is geplakt.Wil men deze gemodificeerde ontvan-

gers weer op een accu van 2 V ge-

bruiken, dan moet deze modificatie

ongedaan zijn gemaakt, anders is de

kans groot dat de gloeidraden van aIle

zeven buisjes doorbranden.

GebruikAis de ontvanger is schoongemaakt

en zo nodig gerepareerd, komt het

moment om hem de eerste maal aante zetten. De originele loodaccu is

doorgaans niet aanwezig (en als die

er al is dan is die accu vaak toch de-

fect). Men kan natuurlijk elke wille-

keurige accu van 2 V gebruiken die

in de set past. Let wel op dat het een

HF-special4

type is waar het accuzuur niet zo-maar kan uitlopen. In winkels voor

modelbouw en bij electronicazaken

zijn 2-V-accublokken verkrijgbaar

die worden gebruikt bij modelvlieg-

tuigen en -boten. Deze accublokken

zijn niet goedkoop, maar weI ideaal

voor inbouw in deze ontvanger. De

positieve pool van de accu wordt

aangesloten op de klem met de gele

verf. De negatieve pool op de klem

die halverwege uit de draad komt.

De minpool van de accu ligt bij deBC-728 direct aan massa.

Voor de eerste experimenten kan na-

tuurlijk ook een goed afgevlakte 2-V-

netvoeding worden gebruikt die mini-

maal 2,5 A kan leveren.

Na het aansluiten van de spanning en

het inschakelen van de set moet direct

een bromgeluid hoorbaar zijn. Dit

brommen geeft aan dat de triller-unit

werkt. In het ideale geval kan zelfs op

een van de kanalen al iets worden

ontvangen als de afstemming van datkanaal toevallig nog goed staat.

Bromt de triller niet, dan de set weer

uitschakelen en de triller-unit VB-8,

de triller met de zeven pennen direct

onder het ontvangerchassis, uitnemen

om er een paar keer hard mee in de

handpalm te slaan. Ais het goed is,hoort u in de triller dan het 'zingende'

geluid van veercontacten. Vervolgens

nogmaals proberen of de triller nu

wel werkt. Werkt deze nu nog niet,

dan blijft er niets anders over dan een

ander exemplaar op de kop te tikken.

Instellen kanalenAls de set werkt en er is een antenne

aangesloten, dan kunnen de voor-

keurkanalen worden ingesteld.Bij het openen van de deksel van de

ontvanger zijn, behalve de vier druk-

knoppen, ook 12 afstemknoppen

zichtbaar. Let op: onder iedere voor-

keurtoets kan slechts een frequentie

uit een beperkt gebied worden geko-

zen (zie tabel).

Het op een kanaal instellen van de

ontvanger vraagt enige oefening.

Ook is hiervoor een sterk ontvangst-

signaal nodig. Indien men de be-

schikking heeft over een meetzenderof een testsignaal voor de gewenste

frequentie, is het gemakkelijker dan

wanneer men aangewezen is op sta-

tions die uitzenden.

Het beste kan men de eerste afstem-

experimenten doen met voorkeurka-

43



naal 'D'. Kanaal 'D' omvat nog net

de 49-meter omroepband (rond

6 MHz). Hier zijn altijd wei sterke

AM-signalen te vinden.

Ais de afstemknoppen geheel rechts-

om (met de klok mee) zijn gedraaid

staat de ontvanger afgestemd op het

lage deel van het frequentiegebied.

Zij ze andersom gedraaid (tegen de

klok in), dan staat de ontvanger op

het hoge deel afgestemd en zijn demetalen koppen van de afstemkernen

duidelijk zichtbaar door de gaatjes in

de afstemknoppen.

Druk voorkeurtoets 'D' in. Draai de

afstemknoppen D-l, D-2 en D-3 ge-

heel links om (kernen worden zicht-

bam} Sluit de antenne aan en scha-

kel de ontvanger in. Draai de volu-

meknop geheel open (met de klok

mee). Het kan zijn dat er nu al zachte

signalen hoorbaar zijn. Draai knop

D-2 (RF) langzaam naar rechts (met

klok mee) tot het geluid uit de luid-

spreker maximaal is. Draai vervol-

gens ook knop D-3 (ANT) langzaam

naar rechts tot een maximale ont-

vangst wordt gevonden. Draai nu de

bruine knop D-l langzaam naar

rechts tot een omroepstation wordtontvangen. Als de ontvangst af-

neemt, stel dan steeds knop D-2 en

vervolgens knop D-3 bij, zodat de

ontvangst maximaal blijft. De We-

reldomroep heeft vaak uitzendingen

op 5995 kHz. en zal op de bovenbe-

schreven wijze gemakkelijk worden

gevonden op de ontvanger. (mits er

natuurlijk uitzendingen zijn).

Wat te ontvangenEen nadeel van de BC-728 is dat de

ontvanger aileen geschikt is voor de

ontvangst van AM-signalen. Behalve

voor omroep is deze modulatieme-

thode op de kortegolf bijna niet meer

in gebruik. Aile spraakcommunicatie

op de kortegolf maakt gebruik van

SSB-modulatie.

Een uitzondering is de scheepvaart-

noodfrequentie 2182 kHz. Hier

wordt nog met AM uitgezonden om

http://www.tip.nllusers/barend.hendriksen

Voor velen is Barend Hendriksen het

verkooppunt van gespecialiseerde

onderdelen, maar Barendlevert

meer. Wereldberoemd in Nederland

en Belgie zijn ondertussen zijn

bouwboekjes. Onlangs is Barend een

nieuwe manier van dienstverlening

begonnen, namelijk via Internet. Zelf

schreef hij ons het volgende:"Het is niet zozeer de bedoeling dat

onze Internetsite een broeinest van

reclame-uitingen wordt. Veeleer

denk ik aan een uitwisseling van HF-

technische tips, data updates en der-

44

gelijke, waarbij bijdragen van ieder-

een van harte welkom zijn. En als er

toch handel aangeprezen zal worden,

denk ik aan componenten of appara-

tuur waar we er maar enkele van

hebben. Als het even kan, zullen we

vaak verwijzen naar andere voor ons

HF-mensen interessante sites. Om

een voorbeeld te noemen: Besprekenwe de Harris ICL7660 chip, dan zul-

len we niet nalaten een hypertext-

aanklikverbinding te tonen zodat u

direct toegang krijgt tot de datasheet

op de Harris Semiconductors site!

Ook afbeeldingen van door ons ver-

kochte gekke onderdeeltjes waarvan

iedereen misschien denkt "Hoe moet

zoiets er in ohmsnaam uitzien 7" zul-

len hun plekje vinden, hoe wei ons

konijn al op protesten stuitte ("Je

hebt er niks aan en we moeten hetGIFje wei laden!"). We zullen echter

de plaatjes klein houden ... En het ko-

nijn blijft." Tot zover Barend. Wij

juichen een dergelijk initiatief zeer

toe en hopen dat er daardoor nog

meer info beschikbaar komt.

eventueel een schip in nood gemak-

kelijk te kunnen uitpeilen. Onder

voorkeurtoets 'A' kan men deze fre-

quentie dus instellen. Let wei: over-

dag zalmen op deze frequentie bijna

nooit wat horen. In de avond en

's nacht is er hier meer te horen,

omdat de ontvangstcondities voordeze band dan beter zijn.

Radio-amateurs werken op de 80-

meterband doorgaans ook met SSB.

Een uitzondering vormt een steeds

groter wordende groep 'dump-fana-

ten' die sinds een paar jaar regelma-

tig verbindingen maken op 80-meter

in AM met oude legerapparatuur.

Onder voorkeurtoets 'C' kan men de

80-meterband instellen. De meeste

kans om een aantal van deze 'dump-

amateurstations' te ontvangen is opzondagochtend tussen 10.00 en

12.00 uur rond 3705 kHz.

Voor hen die enthousiast zijn gewor-

den en ook eens met deze portable

Amerikaanse legerontvanger uit

WO-II wil experimenteren, hebben

we een goede mededeling. Gerard

Deibel (06-52820139) heeft er nog

een aantal staan voor de verkoop.

Ook wil hij graag eens met u van ge-

dachten wisselen over de BC-728.

HF-special4



BC 728

Documents

Transcript of BC 728