BASIC OF ART_1

1 BASIC OF ART : พนฐานทางศลปะ อาจารยณงคณช นทพายพทศ

พนฐานทางศลปะ

Basic of Art


เสน ( Line)

คนทวไปรวาเสนเปนสวนจกเสน

มากกวามลธาต ( Elements) อนๆ แมจะ

ไมเคยมความรมากอนประกอบอยางหนง

ของการออกแบบ แตกเรยนรการเขยน

เสนมาตงแตยงเปดเดก จากการศกษา

ววฒนาการความเจรญของมนษยพบวา

เราประทบใจในเสนและขดเขยนลายเสน

ไมวาจะเปนความตงใจกดหรอการเขยน

เพอผอนคลายอารมณ ดงนนจงพบรอยขด

เขยนบนทรายตามชายหาด การขดเขยน

ของเดดเพอการเลนตางๆ ของคน

สมยกอนเพอเลาเรองราวบนผนงถ ากด

แมจะเปนเพยงการเขยนเสนงายๆ กท าให

เกดความสนใจอยางไมมทสนสด

เสนคออะไร เสนมความยาวละมต

เดยว ในทางเรขาคณตนน เสนหมายถง

จดทมาเรยงกนในทางศลปะ เสนหมายถง

จดทเคลอนไหว หรอจดทมแรงผลกดนให

เคลอนทไป เสนมลกษณะทเคลอนไหว

และสายตากจะมองตาม ตวอยางภาพของ

เคล (Klee )ดภาพท 1/1 จะแสดง

ความคดนไดอยางชดเจน ลายเสนของเคล

ดเหมอนจะเคลอนไหวได ดเหมอนจะ

เคลอนไหวได

ทมาของเสนศลปะ

1/1 (Paul Klee) (The mocker mocked) 1930

1/1 (Paul Klee) (The mocker mocked) 1930

1/1

(Paul Klee)

(The mocker mocked)

1930


เสนในธรรมชาต ( Line in Nature)

เสนมอยทกสวนในโลกน จากเสน

ขอบฟาไปจนถงเสนละเอยดออนของใบไม

กางปลา ใยแมงมม เสนแนวตงทแขงแรง

ของอาคาร แตเสนทใชในการวาดภาพ ซง

เกดจากการเขยนดวยดนสอ พกน ฯลฯ

เสนเหลานยอมแสดงถงอารมณ

ตวอยางเสนในธรรมชาต เชน

รปรางของคนจะแสดงลกษณะ 3มต และ

ภาพเงาลกษณะ 2มต นอกจากรปรางของ

คนแลว ยงมเสนอกมากมายในธรรมชาต

เชน ตนไมท

เตบโตขนไป แนวภเขาท

ตอเนองกนกอนกรวดทเรยนรายอยตาม

ชายหาด แนวทางเดนของมดทเดนไปยง

รง เสนเหลานบางชนดแขงตรง บางชนด

เปลยนแปลงได

เสนและรปราง (Line and Shape)

ในงานศลปะนนรปแบบตางๆ

เกดข นจากการเขยนเสนกอน เสนเปนผล

ของการแสดงความคดเหนของคน เสน

แสดงความหมาย มขอบเขต ใหม

ความรสกวามชวต แมจะเปนรปราง

ธรรมดากสามารถบรรลถงความงามได

มากกวาเสนทเขยนอยางระมดระวง หรอ

ขาดความเชอมน เสนแบงเปน 3

ประเภท คอ

เสนโครงสราง (Structural Line)

เสนนามธรรม(Abstract Line)

เสนตกแตง (Decorative Line)



1/2

1/3

เสนโครงสราง (Structural Line)

หมายถง เสนทก าหนดรปรางและ

การแสดงพ นหลง ลายเสนมความส าคญ

ส าหรบผศกษาศลปะมากเพราะเสนท าให

เกดรปราง และจากรปรางท าใหรวาเปน

อะไร ภาพเขยนลายเสน ตามภาพท 1/3

แสดงภาพลายเสนของภาพถาย ภาพท

1/2 ในภาพถายจะไมมเสนด าเขยนรอบ

รปราง และลายเสนในภาพเขยนแสดง

โครงสรางของรปรางทท าใหเขาใจได

ภาพเขยนลายเสนทมโครงสรางบอก

รปรางตางๆ ตวอยางเชน ภาพท 1/4 งาน

วาดเสนภาพพมพหนของปกสโซ

(Picasso) ไดจ าลวงภาพดวยรปคน สตว

และตกรามบานชองโดยการใชเสนอยาง

งายๆ

ภาพท 1/4

ภาพท 1/4

ปาโบล ปกสโซ (Pablo Picasso)

วาดเสนงานพมพหน (Lithograph of a drawing)

1962



เสนนามธรรม (Abstract Line)

ในทนหมายถงเสนทเกดข นอยาง

ลอยๆไมมตวตนแทจรง หรอไมอาจอย

คงทได เชน กลองถายรปสามารถจบภาพ

และสรางเสนแบบนามธรรมทเกดจากการ

เคลอนไหวของพลงงาน เชน ในการ

ถายภาพรถบนถนนในเวลากลางคน แสง

ไฟจากรถทวงจะท าใหเกดเปนเสนของแสง

ในรปถาย บางทเสนนามธรรมไมไดเขยน

ข นโดยคน อาจใชคอมพวเตอร หรอ

เครองมออนๆชวยลายเสนมความแปรผน

ไมรจบ

ดภาพท1/5 เปนแบบนามธรรม ไมมความหมาย

ใหแตอารมณและความรสก เสน

อาจเปนแบบไหนกได เชน บาคลง โกรธ

มความสข อสระ เงยบ ตนเตน สงบ หรอ

สงางาม และยงมอกหลายลกษณะ ซงพลง

ของเสนมความหมายมากมาย

เสนตกแตง (Decorative Line)

มคณสมบตดงนคอ

3.1 เสนเปนรปราง ( Line as

Form) เสนไมเพยงแตเปนรปทรง

(shape) แตเปนรปลกษณะ ( Form) และ

ม3มต เชนรปนอกของคน พช สตว และ

สรรพสงตางๆ หรอเสนในประตมากรรม

3.2 เสนเปนสญลกษณ ( Line as

Symbol) เสนจะเปนเครองหมายตอเมอม

ความหมายเฉพาะทใหกบเสน เมอคนสอง

คนหรอมากกวายอมรบในเครองหมายนน

เชน สญลกษณในการสอสารเสนของ

ตวเลขหรอตวอกษรมความหมายเฉพาะ

ถาไมมการก าหนดเสนเหลาน ความร

ตางๆกไมสามารถเกบหรอเผยแพรได

เสนเปนรปราง (Line as Form)

เสนเปนสญลกษณ (Line as Symbol)



3.3 เสนแสดงทรงและเปน

รปแบบ (Line as contour and Modeling)

เสนแสดงทรง ( Contour Line) คอเสนท

วาดสวนรปนอกของสเหลยม มกไมมเงา

ออนแก และไมไดบอกถงพ นผวของสงของ

เสนชนดนใชวาดภาพในลกษณะแบน 2

มต แตศลปนทช านาญสามารถทจะใชเสน

แสดงทรงวาดภาพเปนลกษณะ3มตได

แตถาตองการจะแสดงถงสวน

ละเอยดของพ นผว ( Surface) ของรปราง

และแบบระนาบ ( Plane) ตองใชเสน

รปแบบ (Modeling Line) เสนเหลานจะใช

ในการแรเงา โดยใชความเขมของดนสอ

ปากกา ถาน ฯลฯ เขยนเสนขนาน

( Hatching) หรอเสนตดกน ( Cross

Hatching)

3.4 เสนแสดงและอากปกรยา

(Contour and Gesture) เมอเสนเปน

สวนประกอบทส าคญทสดของภาพจะ

เรยกวาภาพ “วาดเสน” (Drawing) ซงม

ลกษณะทวๆไป 2แบบ คอวาดเสนแสดง

ทรง (รปราง) และวาดเสนอากปกรยา

การใชเสนเพอเปนขอบเขตรปรางตางๆ

และแสดงโครงสราง จะเรยกวา “การวาด

เสนแสดงทรง ” (Contour Drawing) ซง

อาจเปนลกษณะการใชเสนทธรรมดาทสด

ตวอยาง ภาพท1/6 เปนภาพของ แองกร

( lngres) ชอ ภาพเหมอนของชายหนม

เปนงานวาดเสนทใชเสนบางๆ เพอ

บรรยายลกษณะการพบของเสอโคต การ

เนนน าหนกเขมเลกนอยทศรษะเปนการ

แสดงจดสนใจ นบเปนภาพวาดทสวยงาม

และมความละเอยดประณต

วาดเสนหญงสาวเปลอย ซง

เขยนดวยปากกาของ ดรแดง ( Rodin)

ภาพท1/7 เปนวาดเสนแสดงทรงอกแบบ

หนง แตช นงามมลกษณะแตกตางกน

ออกไป โดยเปนงานวาดเสนทเคลอนไหว

รวดเรว และมอสระทจะเขยนโครงสราง

ของรางกายทเปนธรรมชาต มากกวาจะ

แสดงรายละเอยดอนๆ



วาดเสนอกแบบหนงเรยกวา วาด

เสนอากปกรยา ( Gesture Drawing) ใน

กรณนการบรรยายรปทรงมความส าคญ

นอยกวาการแสดงออกของกรยาทาทาง

ลายเสนจะไมหยดอยทรอบนอกขอบรป

แตจะเคลอนไหวอยางอสระทรปทรงนนๆ

วาดเสนอากปกรยามกไมใชรปสงของ แต

จะเปนวาดเสนของการเคลอนไหวมากกวา

เสนในลกษณะนจะตองเขยนอยางรวดเรว

เปนธรรมชาต และมจดมงหมายจะแสดง

ลกษณะทาทางทเปลยนแปลงของสรรสง

มากกวาจะแสดงรปทรง


ภาพท 1/6

ซอง โอกสต โดมนก แองกร (jean Auguste

Dominique Ingres)

ภาพเหมอนของชายหนม

(Portrait of a young man)

1815 ภาพท 1/7

โอกสต โรแดง (Auguste Rodin)

หญงสาวเปลอย (Female nude)

หลงศตวรรษท 19 กอนศตวรรษท 20


1/12 1/13

3.5 เสนเปนลวดลายและพ นผว

(Line as Pattern and Texture) เมอเสน

ถกเขยนตดๆกนหรอเสนทคลายคลงกน

วาดซ าๆกน และสรางลวดลาย ( Pattern)

และพ นผว ( texture) ข นเชนในงานวาด

เสนทวๆไป จะใชเสนออนไหว เสนแขงแรง

เสนสน ยาวหรอเสนขาดๆ ฯลฯ เพอแสดง

ความรสกทไดเหนจากแบบนน ดภาพท

1/10 งานวาดเสนภาพชาวนาและภาพท

1/11 ภาพตนไมของฟานกอก ( Van

Gogh)

3.6 เสนเปนทศทางและการเนน

(Line as Direction and Emphasis)

ลกษณะทส าคญอกอยางหนงกคอทศทาง

(Direction) เพราะเมอใดทมเสนเกดข น

จะมทศทางพรอมอยดวยกนเสนแนวนอน

หมายถงลกษณะทสงบเงยบและผอน

คลาย อาจจะเปนเพราะลกษณะคลายกบ

ลกษณะของรางกายเวลานอนหลบหรอ

เวลาพกผอน เสนแนวตงเหมอนลกษณะ

ของคนยน ซงแสดงพละก าลงมากกวาและ

เสนแนวเสนทแยงหมายถงการเคลอนไหว

เพราะในการเคลอนไหวของรางกาย เชน

การวง หมนตว โยกตว ฯลฯ รางกายอยใน

ลกษณะเอน คนเราจงสรปเชอมโยง

ลกษณะเสนทแยงวาเปนการเคลอนไหว

ดงนนในภาพท 1/13 มลกษณะ

เปลยนแปลงและดตนเตนมากกวา

ยงมองคประกอบอกอยางหนงทม

คณสมบตของทศทาง ภาพเขยนสวนใหญ

เปนรปสเหลยมสวนนอยทเปนวงรหรอ

ทรงกลม ดงนนเสนแนวตงและเสนแนว

นอนทมอยในภาพจะขนานกบขอบภาพ

ในลกษณะนจะใหความรสกมเสถยรภาพท

มนคง ( Stabilizers) เปนองคประกอบท

ชวยลดความรสกออนไหว ลายเสนในภาพ

ท 1/12 ขนานกบสวนบนและสวนลาง

ของภาพ แตในภาพท 1/13ไมมเสน

ขนานเลย

1/11 1/10



ชนดของเสน ( Type of Line)

การวาดเสนดวยวธการใดๆ หรอดวย

เครองมอชนดใดกตาม เสนทเขยนขนตาม

ความเปนจรง ( Actual Line) ดภาพท

1/17 อาจจะแตกตางกนอยางมากใน

เรองของน าหนก และลกษณะหรอ

คณสมบตอยางอน แตเสนมอกสองแบบ ท

มความส าคญในการสรางภาพ

เสนบอกเปนนย ( Emptier Line)

เปนแนวทเกดจากการวางต าแหนงของจด

ตางๆ ซงสายตาจะมองเชอมเขาดวยกน

เสนประเปนตวอยางทคนรจกคนเคย เชน

เวลาคอยรถเมล คนจ านวนมากทยนเรยง

กนเปนแถวมลกษณะสรางเสนบอกเปน

นยคอแนวเสนจากเทาของคนหนงไปถง

คนอนๆ หรอจากศรษะคนหนงไปถงคน

อนๆ ดภาพท 1/8 ซงไมมเสนทแทจรง

แตเปนแนวทรสกวามเสน

เสนในความรสก (Psychic Line)

ในทนไมมเสนทแทจรง และไมมแนวทให

รสกวามเสนเหมอนเสนบอกเปนนย แตม

ความรสกวามเสน เพราะเปนความรสกท

เชอมโยงสองสงเขาดวยกน สงนมกเกดข น

เมอมการมอง หรอแสดงกรยาทช ไป

ทศทางใดทศทางหนงทแนนอน จะเกด

พลงในกรยานนท าใหเกดเสนในความรสก

บงคบทศทาง และสายตากจะมองตามไป

ลกษณะทง3แบบมอยในภาพการ

ตรงกางเขนของพระเยซ โดยเปรกโน

(Perugino) ดภาพท1/20 หนา10จะเหน

เสนตามความเปนจรงทคนละฉากชดเจน

เสนบอกเปนนยอยทภาพตอนลางคอ พระ

บาทของพระแมมาร ฐานไมกางเขนและ

เทาของนกบญจอหนจะเปนจดเชอมโยง

เขาดวยกนในแนวนอน ซงโยงตอไปใน

แนวมดของชองทงสองภาพ ดภาพท1/21

หนา10 เสนในความรสกเกดข นเมอ

สายตาของผดมองตามคนในภาพ นกบญ

จอหนมองขนไปดพระเยซ และพระเยซ

มองลงมาทพระแมมาร ท าใหมองเหนแนว

ของรปตามเหลยมอยตรงกลาง ทงนกบญ

เจโรเมและมารมกดาเรน มองไปทพระเยซ

เชนกน จงเกดเปนการสรางสามเหลยมท

ใหญขน จดประสงคของเสนเหลาน เพอจะ

เชอมโยงสวนประกอบตางๆ ของภาพเขา

ดวยกน ภาพของเปรกโนอาจจะดแขงแรง

และไมดเลศแคเปนรปทชดเจนและ

สมพนธกน การแสดงความคดของศลปน

จงมความส าคญอยางยงในการมองภาพ

ของผชม และตองควบคมขอบเขตกวางๆ



1/21

ของสายตา การวางเสนในแบบตางๆกนท

กลาวมานเปนวธการทมประโยชนมาก

คณลกษณะของเสน (Line Quality)

ทกลาววาศลปนใชเสนในการแสดง

ความคดเหนเทานนยงไมเพยงพอ เพราะ

เหตทเสนมความผนแปรไมรจบ ภาพ

ผหญงเปลอยทจะบรรยายตอไป เปน

ตวอยางทศลปนใชรอยางเดยวกน แตใช

เทคนคลายเสนทแตกตางกนเทคนค

ลายเสนทเลอกใชในแตละภาพเปนการ

แสดงผลทตางกนอยางเหนไดชด ดภาพท

1/22 1/23 1/24 1/25 ตามล าดบ

ภาพเปลอยนางบ าเรอของ แองกร

ดภาพท 1/22 เปนภาพทแสดงสวนโคง

ของหญงสาวดวยเสนโคงของหญงสาวดวย

เสนเขม และจางจนเกอบหายไป สดสวนท

แทจรงถกท าใหเลอนไปเพอจะเนนสวน

โคงททอดยาวซงท าใหดสงางาม

ภาพท 1/23 เปนภาพ อฟ ของ

ดอเรอร เขยนดวยปากกาและหมกส

น าตาลเปนลายเสนทรนแรงพ นหลงทบ

และแขงทอ เพอเนนใหเหนโครงสรางของ

รางกายอยางมาก ดอเรอร ใชเสนตดขวาง

เปนการแรเงารป (Cross Hatching)

1/20



ภาพท1/24 เปนภาพหญงเปลอย

ของ เรอนวร ( Renoir) ซงสรางพ นทใหม

คาของน าหนกและปรมาตรทหนกแนน

อยางไรกตามพบวา ดนสอถานสามารถ

สรางภาพไดนมกวาทดอเรอรใชปากกา

เขยน ดงนนภาพของเรอนวร จงให

ความรสกถงความยดหยนของรางกาย

เปนภาพทแสดงรปลกษณะและพ นผว

(Form and Texture)

ภาพท1/25 เปนภาพเปลอยของ

มารเก ( Marquet) เปนภาพทไมละเอยด

ละออนทงในดานเทคนคและความรสก

เสนหมก มความหนาและหนกตางกน

มารเกแสดงภาพดวยเสนเคลอนไหว ท

เขยนขนอยางรวดเรว พนหลงเขยนดวย

แปรงทเกอบแหงแลว เนนใหเหนความ

เชยวชาญ และเปนธรรมชาต

ตวอยางเทคนคการใชเสน ดภาพท

1/26 ชอ ความหวาดกลว ของ โดมเย

(Daumier) ขอใหสงเกตวาเทคนคการใช

เสนสามารถสอน าความคดนไดอยางไร

ภาพนแสดงความเคลอนไหว เพราะรสก

วาผหญงคนนสะดงผงะไปขางหลง ขนลก

พองดวยความกลว มเสนโครงสราง

หลายๆเสนทแสดงน าหนกและลกษณะ

ตางกน (ดนสอและถาน) ท าใหเกดเปน

รปรางข น ตวอยางเชน รมอทเขยนดวย

เสนไมกเสน และไมละเอยดชดเจน เสน

แสดงทรงเขยนซ าๆ บางเสนเปนเพยงเสน

อากปกรยาทแสดงการเคลอนไหวของ

รางกาย จงมความรสกวาศลปนไดเขยน

ภาพนอยางรวดเรว



สวนภาพนกบลเลต ของเซอรา

( Seurat) ดภาพท 1/27 เปน

ลกษณะเฉพาะของของศลปนอกแบบหนง

ลายเสนทงหมดของพ นหลงเขยนดวยส

เทยนเปนเสนยาวๆ ชวยเนนภาพคนให

สวางข น และมเสนไมกเสนทแสดงสายรด

ของเสอ หมวก เสนแสดงทรงดคลมเครอ

ไมเดนชด จงเปนการบรรยายภาพท

นมนวลและมลกษณะแปลกออกไป

เปนทนาสกเกตวา เทคนคการ

เขยนลายเสนนนสามารถสรางความรสก

และอารมณไดเปนอยางด เนองจากเสนม

คณลกษณะตางๆ เชน หนา บาง คมชด

มว เลก ใหญ แขง ออนนม จงสามารถให

ความรสกตางๆ เชน เครงขรม กลาหาญ

เงยบสงบ ละเอยดออน แขงกระดางและ

ความรสกตางๆ อกมากมาย มอทธพลตอ

ภาพทปรากฏออกมาอยางยง จง

จ าเปนตองศกษาเพอเลอกใชเสนและ

เทคนคตางๆใหเหมาะสม

เสนในงานจตรกรรม(Line in Painting)

เสนเปนสวนประกอบส าคญอยาง

หนงของงานจตรกรรมไดเชนกน

จตรกรรมเปนเรองของสซงมผลแตกตาง

ไปจากวาดเสน แมจะมการใชเสนไมมาก

และมองคประกอบทจ ากด แตลายเสนกยง

คมมความส าคญตองานกจกรรมอย เมอ

ศลปนตองการใชโครงรางของรปทรง เชน

งานจตรกรรม ของ เดอกาส ( Degas) ด

ภาพท1/28 ในภาพมคนหลายคนและรม

หลายคน บางแหงมสใกลเคยงกบพ น

ทรายมาก จงจ าเปนตองเขยน “เสนรอบ

นอก” ของสงนน

ภาพท1/28 ในภาพมคนหลาย

คนแ ม



ภาพท1/29 เสนผมหลายปอยกระจายออนชอย

ส ง ม

ภาพท 1/30 บอตตเซลลกบภาพนางพยาบาล

ลายเสนมความคมชดมากในภาพ

ชอ ก าเนดของวนส ของบตตเซลล

(Botticelli) ดภาพท 1/29 หนา 15 เสน

ผมหลายปอยกระจายออนชอยสวยงาม

มอทแยกจากหนาอกมสจางทตางกน

เลกนอยจงตองมเสนรอบนอกขอบมอ

เปรยบเทยบกบการใชเสนของ บอตตเซล

ลกบภาพนางพยาบาลของ ลชเตนสไตน

(Lichtenstein) ดภาพท 1/30 หนา 15

ซงใชเสนทหนกและหนาเหมอนเสน

หยาบๆ ทใชในหนงสอการตน ศลปนแต

ละคนไดดดแปลงเทคนคมาใชกบภาพของ

เขา การเขยนภาพของเสนผมของวนสออน

ชอยงดงาม แตตรงกนขามกบเสนผมของ

นางพยาบาล เปนพนเรยบๆทวาดเสน

รอบนอกดวยเสนหนกสองสามเสน เพอ

เปนการแสดงพ นผว

แหลงขอมล


นพวรรณ หมนทรพย. ออกแบบเบองตน (Basic Design). พมพครงท1.

โครงการต าราวทยาเขตภาคพายพ. พมพท บ.นครฟลมอนเตอรกรป จ ากด

69 ซอยพงษสวรรณ (ซอยโปล) ถนนชางเผอก ต.ศรภม อ.เมอง จ.เชยงใหม

BASIC OF ART_1

Documents

Transcript of BASIC OF ART_1