BAKENT ANKARA’NIN YERALTISUYU POTANSİYELİ VE YÖNETİMİ · parametreleri arıtmanın imkansız...

Jeoloji Mühendisleri Odası

BAŞKENT ANKARA’NIN

YERALTISUYU POTANSİYELİ

VE YÖNETİMİ

Hazırlayan:

Hasan KIRMIZITAŞ : JMO üyesi

İsmet CENGİZ : JMO Başkanı

2000 yılı Stokholm Su Sempozyumunda:

•Halen 26 ülkede 350 milyon civarında insanın

susuzluk çektiği,

•1,2 milyar civarında insanın yeterli su kaynağına

sahip olmadığı,

•Her yıl çoğunluğu çocuk 5 milyon kişinin su

yetersizliğinden ve kirli sulardan kaptığı hastalık

sonucu yaşamını yitirdiği,

Ayrıca,

•2025 yılında dünya nüfusunun 8,5 milyar kişi olacağı,

•Susuzluk sorunu yaşayacak ülke sayısının 52,

•Nüfusunda 3 milyar kişiye ulaşacağı ifade edilmiştir.



Dolayısıyla: Tatlı sular, her ülkenin en önemli serveti olup, bu servetten kamu yararı anlayışı ile en iyi şekilde yararlanmak ve gelecek nesillere taşımak, bu serveti kullanan her kişi, kurum ve devletin borcudur.


Bu sunumda:

• Başkent Ankara’nın yüzey suyu

projelerinin özeti

• Yeraltısuyu potansiyeli

Anlatılacaktır.

1968 yılında

hazırlanmış su

master planına göre

2020 yılına kadar:

•Kurtboğazı,

•Bayındır,

•Eğrekkaya,

•Akyar

•Kavşakkaya

Aynı plan dahilinde

Kavşakkaya Barajı

2007 yılı sonunda

işletmeye açılacaktır

Master planda

Kızılırmak suyu

bazı nedenlerle

2024 yılından

sonraya

bırakılmıştır.

1995 yılındaki revize raporla:

Işıklı - Gerede sisteminin

2004 yılında devreye alınması

Ve 2023 yılına kadar ihtiyacın

Karşılanması planlanmış

Ancak…….


Bu nedenlerin başında:

•Beslenme alanında yer alan illere ait kirliliklerin

Kızılırmak suyunu fiziksel, kimyasal ve ağır metalce

kirletmesi,

•Nehrin güzergahı gereğince doğal olarak klor,

sülfat ve sertlik yönünden olumsuz olması,

•Mevcut arıtma teknikleri ile günümüzde bu

parametreleri arıtmanın imkansız veya çok pahalı

olması,

•Yüksek pompaj gerektirmesi,

•Kızılırmak üzerinde inşa edilmiş enerji barajlarında

üretilen enerjinin azalmaya neden olması…


Ancak ………

KIZILIRMAK Projesi 2007 yılı

sonunda devreye girecektir.


Halen mevcut barajların toplam aktif

rezervuar hacimleri (toplam kapasiteleri):

1 milyar 509 milyon 319 bin m3.

Ankara‘nın 5 yıllık su ihtiyacı

depolanabilmektedir (Buharlaşma hariç).

Ankara‘nın günlük su kullanımı : 800-900 bin m3 Ankara nüfusu : 4 319 000 kişi kabul edildiğinde (2005 yılı) Kişi başı su tüketimi : 185-210 litre/gün olmaktadır.


Barajlarda su yetersizliği:

Barajlara, özellikle son yıllarda

kuraklığa bağlı olarak yağışların

yetersizliği nedeniyle yıllık ihtiyacın

altında su gelmekte ve kentin ihtiyacı

mevcut rezervlerden hatta barajların

ölü hacimlerinden karşılanmaktadır.



Yağışların azlığı / yokluğu:

Genel kuraklık dönemleri

Küresel ısınmaya bağlı olabilir.

Kuraklık halinde beslenme kaynağı

sadece yağışlara ve yüzeysel

akışlara bağlı olan barajların tek

alternatifi :

YERALTISULARI olacaktır.



Yerltusularını bulunduran jeolojik

yapılar (akiferler) birer baraj

yapılarıdır. Ve yüzey suyu

barajlarından farklı olarak;

•kirlenme riskleri en az ve geç olan,

•buharlaşması hiç olmayan ve

•sıfır maliyetle inşa olmuş

doğal su yapılardır.

Yeraltısuları, tüm doğal

kaynaklardan (petrol, maden, altın

vb) farklı olarak güneş enerjisi

sayesinde sürekli bir döngü

(hidrolojik çevrim) içinde yağışlara

bağlı olarak sürdürülebilir bir

kaynaktır.


Yeraltısularının tükenmesi;

•yeraltında birer baraj olan akifer

yapılarının hatalı sondajlar ile

bozulması,

•süzülme alanlarının

çeşitli şekillerde yok edilmesi, özellikle

•kirletilerek kullanılamaz

hale getirilmesi ile mümkündür.


Dolayısıyla yeraltısuları:

Sosyal ve ekonomik önemi haricinde

stratejik özelliği de olan bir doğal

kaynaktır.



Ankara İl sınırları

dahilindeki

yeraltısularının dağılımı

Ahmet Apaydın

•Hatip Ovası,

•Kayaş-Hasanoğlan,

•Çubuk Ovası,

•Ankara Güneyi (incek)

•Kazan, Yenikent ve

•Ovaçayı Ovaları,

•Balaban Alüvyonları

•Kızılcahamam Bölg.,

•Kirmir Çayı Alüv.,

•Gölbaşı Bölgesi


Ankara kentine ait

Yeraltısularının Dağılımı

Hatip Ovası (Ankara merkez)

Hatip Ovası 33 milyon m3/yıl yıllık işletme

rezervine sahiptir (DSİ, 1975).

Bu akiferin statik ve dinamik rezervi

hesaplanmamıştır. Hatip akiferinin

ortalama kalınlığının 20 m, alanının 57 km2

ve depolama katsayısının asgari %10 olduğu

dikkate alındığında en az 110 milyon m3

dinamik ve statik rezervi vardır.


Hatip Ovası (Ankara merkez)

Yeraltısularında Kanalizasyondan ve fabrika artıklarından

kaynaklanan ağır metal ve zehirli madde (arsenik) sorunu

vardır. Mamak’tan Sincan’a kadar olan bölgede özellikle

demir ve mangan değerleri içme suyu standartlarının

üzerindedir. Ancak, suların büyük bir bölümü park-bahçe

sulamaya uygun özelliktedir.


İçmeye uygun

olmayan kirli

yeraltısuyu

Çayyolu

Beytepe

ASKİ tarafından 2005 yılında açılan kuyulardan elde

edilen su örnekleri çoğunlukla içmeye uygun çıkmıştır.

Bu kuyulardan uygun olanlar içme suyu şebekesine

bağlanmıştır.

Kayaş-

Hasanoğlan

alüvyonları


Ova Çayı (Kazan) Ovası

Yeraltısuyu işletme rezervi 10 hm3 kadardır.

İçören-Uçarı köyleri civarında içme suyu kalitesinde

yeraltısuyu bulunmakta ve ASKi tarafından açılan kuyular

Kurtboğazı isale hattına bağlanmıştır. Kum-Çakıl

işletmeciliği akiferi ciddi olarak tehdit etmektedir.

Kazan-Yenikent Ovası:

Havzanın mansabındaki

Yenikent bölgesinde ise

içme suyundan ziyade

sulamaya uygun kalitede

yeraltısuyu mevcuttur.


Çubuk Ovası

Çubuk ovasında 9 hm3/yıl işletme rezervi

bulunmaktadır. Rezervin yaklaşık yarısı özel ve

tüzel kişilere tahsis edilmiş durumdadır.

Bu ovada açılan

ASKİ kuyularında

ağır metal

kirliliğine

rastlanılmıştır.



(DSİ, 1975)

Tuluntaş

Ücretli

İkizce

B A

Ankara Güneyi (İncek akiferi)

Ankara’nın güneyinde

yer alan İncek akiferi

kireçtaşlarından oluşmuştur.

2 ayrı sahaya sahip bu akifer

toplam 6 milyon m3/yıl yıllık

işletme rezervine sahiptir.

1975 yılında C2S1 kalitesinde

olan bu akiferin suları

günümüzde çarpık kentleşme

nedeni ile süzülme alanları yok

edilerek beslenme miktarı

azaldığı gibi kanalizasyon

suları ile de kirletilmektedir


Ankara Kenti İçindeki

ASKİ Kuyuları ve Kaliteleri

MAMAK

ÇAYYOLU

GÜVERCİNLİK ETİMESGUT

FATİH

DİKMEN

BALGAT

BEYTEPE

YENİMAHALLE

KEÇİÖREN

BATIKENT

KURTULUŞ

ULUS

ERYAMAN

AOÇ

Ahmet Apaydın


Ankara Kenti Dışında,

İl Sınırları Dahilindeki

Yeraltısuyu Durumu

Balaban Havzası Bala-Tolköy’den Kılıçlar

beldesine kadar uzanan havzadır.

Bala’nın ve Elmadağ’ın içme

suyu ihtiyacı bu havzadaki

alüvyonda açılan kuyulardan

karşılanmaktadır. Havzanın orta

ve aşağı bölümlerinde

yeraltısularında tuzluluk sorunu

vardır. Havzanın Gölbaşı’na

yakın olan Tolköy bölgesinde az

da olsa içmeye uygun kalitede

yeraltısuyu bulunmaktadır.


Kızılcahamam Bölgesi Kızılcahamam-Akyar Barajı arasında

açılacak sondaj kuyuları ile sınırlı

miktarda su almak mümkündür.

Kirmir Havzası

Kirmir havzasında

Yaklaşık 5.5 hm3 işletme

rezervi bulunmaktadır.

Kirlilik Riski bulunan

bir havzadır.


Yeraltısularının Yönetimi


DSİ Teşkilatı, Ankara ili çevresinde

1960-1970 yılları arasında sınırlı veriler ile

yaptığı hidrojeolojik çalışmalar sonucunda;

Hatip Ovası alüvyon akiferi için : 33 hm3/yıl

Kazan-Ova Çayı alüv. akiferi için: 10 hm3/yıl

Çubuk Ovası alüvyon akiferi için : 9 hm3/yıl

İncek kireçtaşı akiferleri (2) için : 6 hm3/yıl

T O P L A M………………………: 58 hm3/yıl

yıllık işletme rezervi hesaplamıştır.


Ayrıca, tüm bu

akiferler, geometrik

yapıları ve hidrolik

iletkenlik değerleri

sayesinde en az

200-250 milyon m3

dinamik ve statik

yeraltısuyu rezervine

sahiptirler.



kuraklık durumunda kişi başına günlük

su ihtiyacının 50 litre kabul edilmesi

durumunda:

Ankara nüfusu: 4 319 000 (2005)

günlük toplam su ihtiyacı : 215 950 m3

Bu durumda:

•58 milyon m3 yıllık işletme rezervi ile

yaklaşık: 268 gün,

•250 milyon m3 dinamik ve statik rezerv ile

1157 gün (3 yıl) idare edilebilecektir.

Bu rakamların ihmal edilemeyeceği

açıktır. Kaldı ki bir insanın hayatını idame

edebilmesi için günlük su ihtiyacının 2,5

litre olduğu dikkate alınırsa Ankara’nın

yeraltısuyu rezervlerinin uzun zaman

insanların gereksinimlerini

karşılayabileceği ortadadır.



Nükleer kirlilik halinde

yeraltısuları kullanılabilecek

yegane sulardır. Bu nedenle

dahi, yeraltısularına ciddi

boyutta önem verilmeli, gelecek

nesillerin de kullanımı

sağlanmalıdır.


SONUÇ

VE

ÖNERİLER


•Yeraltısuyu rezervleri, Ankara

kentinin içme-kullanma suyu

için B planı olmalıdır.

Dolayısıyla nitelik ve nicelik

yönünden koruma altına

alınmalı, gerekli yasal

önlemler alınmalı ve tatbik

edilmelidir.


•Kaçak kuyular ile etkin mücadele için:

Suların ormanlardan daha az önemli

olmadığı gerçeği dikkate alınarak orman

kanunlarında olduğu gibi kaçak kuyu

açan sondaj makineleri müsadere

edilebilmelidir.


•Akiferlerden yıllık beslenim

kadar çekime izin verilmeli,

dinamik ve statik rezervler

kuraklık durumlarında

kullanılmalıdır.

•Başta Hatip Ovası olmak üzere tüm

akiferler kirlilikten korunmalı, alüvyon

boyunca (hiç olmazsa) bugüne kadar

yapılaşma haricinde tutulan alanlar

korunarak yeraltısuyu besleniminin

sürekli olması sağlanmalıdır.


•Halen ASKİ’ye su sağlayan

Ova çayı akiferinden

kum - çakıl malzemesinin

alınmasına kesinlikle

son verilmelidir.



•Arıtılmış su yerine sulama

suyuna uygun yeraltısuları

park-bahçe sulamalarında

kullanılmalı, halk bu konuda

teşvik edilmelidir.

Ancak kullanılacak bu su

yıllık beslenim kadar olmalıdır.

• Yeni yasa ile Büyükşehir mücavir

alan sınırları içine alınan birçok

İlçe, belde ve köylerin içme suyu

ihtiyaçları,mümkün mertebe

mahallindeki yeraltısuyu ve

yüzey suyu kaynaklarından

karşılanmaya çalışılmalıdır.



•Başkent Ankara‘nın karşılaşabileceği

kuraklığın bir afete dönüşmemesi için:

Siyasal iktidarlar ve yerel yöneticiler

popülist politikalar yerine aklı, planı,

bilimi, mühendisliği temel alıp, uzman

kuruluşların ve meslek odalarının

görüşlerini dikkate alan politikalar

geliştirmelidir.

Teşekkür ederim


BAKENT ANKARA’NIN YERALTISUYU POTANSİYELİ VE YÖNETİMİ · parametreleri arıtmanın imkansız...

Documents

Transcript of BAKENT ANKARA’NIN YERALTISUYU POTANSİYELİ VE YÖNETİMİ · parametreleri arıtmanın imkansız...