Avrupa Birliği Çevre Politikası

veTürkiye’ye Yansımalar

(1)

Dr. Nuran Talu28 Mart 2013

ATAUM, Ankara

Hukuk İlkeleri Birincillik İlkesi (Birincil Hukuk*-İç Hukukun bir parçası)– Antlaşmalar ve Topluluk ana kurumlarınca alınan önlemlerden

kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmek zorunluluğu – Avrupa Anayasasından (Lizbon) doğan yükümlülükler

İkincillik ilkesi– Ortak bir politikanın ortak amaçlarına ulaşmanın kendilerince en

uygun aracını seçmek için üye devletlere bırakılan olanak – Ülkelerin Kararları (Decisions), Yönergeleri (Directive) ve Tüzükleri

(Regulation) ulusal hukuka aktarmada kendi ulusal koşullarını hesaba katmada takdir hakları

Avrupa Birliği Adalet Divanı İçtihatlarıAB’nin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar

Kararlar (Decisions)

• Doğrudan hukuki bağlayıcılığı vardır

• İdari bir hüküm oluşturur

• Üye ülkelere, kurumlara, şirketlere ve hatta kişiye özgü kararlar alınabilir

• Sadece hitap ettiği tarafa hüküm getirir

Yönergeler (Directive) Tüzükler (Regulation)

• Yönergeler/Tüzükler AB Konseyi ya da AP tarafından müştereken ya da sadece Komisyon tarafından yasalaşır/geçirilir. AB hukukunun en doğrudan şeklidir

• Ulusal kanunlarla eşit şekilde Üye Devletler üzerinde bağlayıcı kanuni güce sahiptir. Üye ülkelerin uyum için ulusal mevzuata aktarma zorunluluğu var

• Bir yada birden çok düzenleme ile karşılanabilir• Belirlenen nihai hedefleri karşılamak bağlayıcıdır, ancak

kullanılacak yöntemler üye ülkelerin yetkisindedir

• Uyum için belirli bir zaman verilir

AB – TÜRKİYE

ÇEVRE POLİTİKALARI GEÇİŞLERİ

AB TÜRKİYE• 1951 Paris Antlaşması

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nu kuran Antlaşma Politika Yok

• 1957 Roma Antlaşması (Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması)* Başlangıçta Politika YokAvrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (EUROTOM-nükleer enerjinin barışçı kullanımını denetleyen bir sistem kurmak, çevresel güvenlik)

– Ortak eylemlerin ve politikaların yürürlüğe konulması yoluyla, Avrupa Topluluğu’na, diğer görevlerinin yanısıra, çevre kalitesinin yükseltilmesi ve yüksek düzeyde korunmasını sağlamak görevini yüklemektedir (Madde 2).

– Topluluğun yasama kapasitesini ve Topluluk Çevre Politikası’nı yönetmede temel ilkeleri belirlemektedir (Madde 174).

Sağlığın Korunması• 1967 Tehlikeli Maddelerin

sınıflandırılması

• 1923-195010.000 nüfusu aşmayan yerlerde fabrikalar.. İstanbul’un sanayi sorunları için yabancı uzmanların İstanbul’a bölge planlaması tavsiyeleri..Politika Yok

• 1959Türkiye ile Avrupa Birliği'nin ilişkileri 31 Temmuz 1959'da Türkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluğu'na (AET) yaptığı ortaklık başvurusu ile başlar

• 1961 Anayasası Sağlığın Korunması

• 1963 1963 tarihli Ankara Anlaşmasından itibaren, AET ülkemizde yaşanan ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmelerde en önemli referans noktalarından birini oluşturmuştur.

AB TÜRKİYE• 1972 Topluluk Paris Deklarasyonu

Ekonomik kalkınmanın ekolojik sorunları; ortak politika ve eylem programları ihtiyacı (İlk somut adım)

• 1987 Avrupa Tek Senedi* Tek Senet ile çevre birincil bir Politika alanı oldu. Çevre alanında ilk kez yetki kazanıldı 1987 Tek Avrupa Senedi ile çevre konusu AT’nin temel yasalarına doğrudan girdi (Roma Antlaşmasında yasal zemin) Çevre; Topluluğun ortak politikalarına ve AT müktesebatına (aquis communaitaire) dahil edildi, Tek Avrupa Senedi, Roma Antlaşması’nın 130. maddesinde değişiklik yaparak “ kirleten öder” ilkesini ortaya çıkardı, 174. maddesinde değiş - çevre yasama ve yönetim konuları.

• 1992 Maastricht Antlaşması * (Avrupa Birliği Antlaşması) Çevre koruma, resmen ortak bir politika ve ortak karar statüsünde, (kirlenme karşıtı önlemler ortak pazarda rekabeti çarpıtır) çevre öncelikli hedef, çevre politikası ve sürdürülebilirlik ilkesi bir arada tanımlanıyor. Antlaşma ile çevre alanına politika statüsü verilmiş ve AB hukukunda “sürdürülebilir kalkınma kavramı resmen oluşturulmuştur. (Çevre ve İstihdam, Büyüme ve Rekabet) (Atıklar tüketimden değil, üretim süreçlerinden kaynaklanıyor, proses teknolojileri)

• 1978 Uluslararası faaliyetleri izleme ve kurumsallaşma ihtiyacı - Ulusal sorunların çözümünde devletin belirleyici rolü ve liderliği var. Çevreye ilişkin kararları idari hiyerarşinin tepesinden belirlemek de geleneksel Türk kamu yönetim sistemine uygun

• 1982 Anayasası, 1983 Çevre Kanunu

• 14 Nisan 1987 Tam üyelik müracaatı Çevre mevzuat uyumu başlıyor (Örn:1986 tarihli Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 47. maddesi “TSE standardı bulunmayan konularda bir belirleme yapılana kadar AET standartlarındaki değerler esas alınacaktır”.)

• 1992 Uluslararası çevre faaliyetlerine ilgi

AB TÜRKİYE• 1997 (Haziran)

Amsterdam Antlaşması* (Daha demokratik bir AvrupaSürdürülebilir kalkınma kavramı AB anlaşmasına giriyor ve AB’nin ana hedeflerinden birisi artık (katılımcılık ve çevre)

• Gündem 2000

(Temmuz 1997) Çevre ve genişleme politikaları; i) genişlemenin çevresel faydalarını içeren maliyetler, ii) hem iç Pazar, hem dünya (Çevre ve Genişleme, Şeffaflık, Sektörel Entegrasyon, Özel Sektörün önemi)

• 1 Ocak 1996 Gümrük Birliği, Mali İşbirliği Deklarasyonu - Öncelikli alanlar arasında çevre var. Türk özel sektörü rekabete hazırlanıyor

• Mevzuat uyumu devam ediyor

• 1996-Katılımcı süreçler hızlanıyor (Habitat II...)

Gündem 2000 ve Genişleme

Aday ülkelerden 4 önemli beklenti:

1. Çevrenin tüm temel politika alanlarına anahtar faktör olarak entegre edilmesi (sanayi, enerji, ulaştırma, tarım, turizm)

2. “Yönet ve kontrol et” yaklaşımının hükümet, özel sektör ve halk arasında sorumlulukları paylaşarak “teşvik et ve özendir” mekanizmalarıyla harekete geçirilmesi

3. "Her aday ülke, Topluluk müktesabatının tümünü ulusal hukuk düzeni içerisinde kabul edecek ve idari sistemini de buna uygun hale getirecektir.“

4. Şeffaflık, bilgi ve katılım

*Çevre ve Üye Olma Stratejileri Komisyon Tavsiye Kararı, 1998

AB TÜRKİYE– 1998 Cardiff Süreci o Lizbon 2000 Sratejsi

(En dinamik, bilgiye dayalı, rekabetçi, nitelikli istihdam, çevreye daha fazla duyarlı olmak, sanayici açısından özellikle önemli)

o Göteborg, Haziran 2001)“Sürdürülebilir Kalkınma İçin Avrupa Stratejisi” öncelikli entegrasyon alanları: Tarım, Enerji, Ulaştırma

• Mevzuat uyumu devam ediyor…

(% 46’sında mukabil düzenleme yok)

AB TÜRKİYE• 1999 Helsinki

“Sürdürülebilirlik 21”(Genişleme ve Çevre Konsey Tavsiye Kararı)

• 2000 Nice Antlaşması*Su kaynakları yönetimi, atık yönetiminde arazi kullanımı

• 1999 Helsinki (Aralık 1999 Helsinki, Türkiye’ye adaylık statüsü tanındı)– Siyasal ve Yönetsel Reformlar– Yeni kurumsal mekanizmalar – Ekonomik etkinliklerin mekansal

dağılma biçimlerinin yeniden şekillendirmesi (AB bölgesel kalkınma politikaları, kalkınma ajansları yaklaşımları)

• 2003 Avrupa Çevre Ajansına resmen katılım

• Aralık 2004 Müzakerelerin başlaması için karar

• 3 Ekim 2005 Müzakerelerin resmen başlaması.......

AB TÜRKİYE• 2009 Lizbon Antlaşması AB’nin

2003 yılından bu yana devam eden Anayasal sürecini sona erdiren Antlaşma. (1.12.2009 yürürlük) AB 2010 yılı itibariyle gelecek on yıla tek bir uluslararası tüzel kişilik kazanmış,karar alma sürecini hızlandırmış, kurumsal yapısını daha etkin hale getirmiş, ve dış politikadaki hareket kabiliyetini arttırmış olarak girdi)

Lizbon ve Çevre: Birliğin 10 ortak yetki alanından biri “Çevre”.– Dengeli ekonomik

büyümeye dayanan, sürdürülebilir bir Avrupa kalkınması ve dünyanın sürdürülebilir kalkınmasına katkı.

– Bakanlar Konseyi çevre ile ilgili kararlarda her durumda Avrupa Parlamentosuna ve Birlik danışma organlarına danışır.

– Diğer Bazı alanlardaki Politikalar, Bölüm 10 – Enerji: Enerji verimliliği ve tasarrufu ile yenilenebilir enerji biçimleri geliştirilmesini teşvik edilmesini hedefler.

• Aralık 2009

Çevre Faslı

AB’nin 5 Yatay Politikası

Çevre PolitikasıSosyal İlerleme Politikaları

Vergi PolitikasıBölgesel Kalkınma Politikası

Rekabet Politikası

AB Çevre Politikasının Dayandığı 2 Esas

1. Ülkelerde Çevre ve Kalite Standartlarının Uygulanması Farklı, Bu Durum Ürün Maliyetlerinin Değişik Olmasına Neden Oluyor ve… AB’nin Serbest Rekabet Politikaları ile Mallarının Serbest Dolaşımı İstenen Düzeyde Uygulanamıyor

1. Yaşam Kalitesi

AB’nin Sektörel Politikalarında Çevre

• Enerji• Tarım• Ulaştırma

AB Antlaşmaları, yukarıdaki ilk üç sektörde çevre ile ortak politika geliştirilmesini açıkça belirtir

• Sanayi• Balıkçılık• Araştırma ve Teknoloji

Örneğin; AB’nin Enerji Politikaları

• AB’nin enerji sektöründeki temel politika eylemleri, daha çok enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları, enerji-verimli üretim kuralları, enerji hizmetlerinin iyileştirilmesi ve bileşik ısı ve güç sistemleri üzerinde yoğunlaşmaktadır

• AB’nin yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasına büyük önem verdiği ve 2020 yılına kadar enerji üretimlerinin % 20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanmasını kararlaştırdıkları ve bu oranı sonradan % 30’a çıkardıkları bilinmektedir.

• Gereğinden fazla enerji üretimini zorunlu kılan enerji kayıp ve kaçaklarının azaltılması (kayıp ve kaçaklarda Türkiye’de oran % 20 civarında, AB’de bu oran % 4-5 civarında)

• İklim değişikliği stratejileri ve enerji politikası (sera gazı emisyonlarını 2020 itibariyle %20 azaltma – koşullara göre %30 azaltma)

Politikaların 2 Temel Amacı

1.Daha Az Kirleten Ürünler2.Maliyetin Sorumlulara

Yansıtılması

AB ÇEVRE İLKELERİ Bütünleyicilik ilkesi: Çevrenin korunmasında Topluluk’un

diğer politikalar içine entegre edilmesidir. Kirleten öder ilkesi: Topluluk’un temel hedefidir. Kaynakta önlem ilkesi: Atığın üretildiği yerin yakınında

bertaraf edilmesidir. Kaynağında önceden önleme ilkesi: Zararın ortaya

çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınmasıdır. İhtiyatlılık ilkesi: Çevre açısından olumsuz sonuç

oluşturacak belli bir fiilin bilimsel ispatını beklemeden önlem alınmasıdır.

Komuta Kontrol ve Teşvik Et ÖzendirKomuta Kontrol ve Teşvik Et Özendir (Pazar ekonomisine (Pazar ekonomisine ilişkin tedbirler için)ilişkin tedbirler için)

Beşikten-mezara kontrolBeşikten-mezara kontrol Yerellik/Hizmette halka yakınlık/Aşamalı SorumlulukYerellik/Hizmette halka yakınlık/Aşamalı Sorumluluk Çevre suçlarının ceza hukuku kapsamında ele alınması Çevre suçlarının ceza hukuku kapsamında ele alınması

esasıesası

AB Sürdürülebilir Kalkınma Politikaları(1997 Amsterdam, 2001 Gothenburg, 2003, 2006-2010)

•İklim değişikliği ve temiz enerji (Azaltım+uyum)

•Sürdürülebilir ulaşım•Sürdürülebilir üretim ve tüketim•Halk sağlığına yönelik tehditler•Doğal kaynakların daha iyi yönetilmesi (öncelikli alan su yönetimi)

•Sosyal katılım, nüfus ve göç•Küresel yoksullukla mücadele

AB ve İklim Değişikliği • Yeşil Belge - AB Sera Gazı Salım Ticareti, Mart 2000 (Green Paper on greenhouse gas

emissions trading within the EU, COM(2000)87) • The First European Climate Change Programme (2000 - 2004) • 6. Çevre Eylem Programı (2002-2012), (Öncelikli 4 eylem alanı: İklim Değişikliği, Doğa

ve Biyolojik Çeşitlilik, Çevre ve Sağlık, Sürdürülebilir Doğal Kaynak Kullanımı ve Atık Yönetimi

• Avrupa Çevre Ajansı – EEA Raport: Impacts of Europe’s Changing Climate, 2004• The Second European Climate Change Programme, (2005 - 2006)• 2012 Sonrası Strateji (Towards a Post-2012 Climate Change Regime - Final Report,

June 2005) (Azaltım + Uyum)• Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprağın Korunması için Tematik

Strateji (COM(2006)231, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi, Kentsel Çevre Stratejileri) Yeşil Belge – Adapting to climate change in Europe, options for EU action, June 2007 (Uyum)

• Beyaz Belge (White Paper- Adapting to climate change: Towards a European framework for action, 2009) Uyum

• 2012 sonrası kapsamlı bir iklim anlaşması konusunda AB tutumunun geliştirilmesine yönelik Konsey Sonuç Bildirgesi, Mart 2009 (Azaltım + Uyum)

• 2010 Kopenhag Sonrası Politika Belgesi, International climate policy post-Copenhagen: Acting now to reinvigorate global action on climate change, {SEC(2010) 261} Brussels, 9.3.2010 COM(2010) 86 final

• Cancun - Avrupa’da İstihdam kaybı endişesi. AB finans kaynağı yaratıyor – planı var• AB sektörel politikaları (AB’de, iklim değişikliği kapsamında, Enerji, Konut ve Hizmet,

Ulastırma, Sanayi,Tarım ve Ormancılık ve Atık Yönetimi sektörleri ve CZM, flood protection gibi bir çok konuda kabul edilen ve yürütülen çok sayıda ayrıntılı mevzuat, politika ve önlem)

Avrupa Birliği İklim ve Enerji Politikaları

• 2020 yılına kadar Sera Gazı Emisyonlarının %20 azaltılması (bir uluslararası anlaşma durumunda %30 oranında azaltılması)

• 2020 yılına kadar enerji verimliliğinin %20 artırılması

• 2020 yılına kadar yenilenebilir enerjinin toplam enerji tüketimindeki oranının %20 oranına getirilmesi.

AB Çevre Mevzuatı –Karar Alma Süreci

Ortak Karar Alma Usulü

– Avrupa Komisyonu• Çevre Genel Müdürlüğü (40 genel müdürlükten biri)

– Yasa taslağını hazırlama yetkisi olan tek kurum– Uluslararası çevre anlaşmalarının müzakerelerinde AB’yi

temsil eder (Örn: UNFCCC’de)– Internet üzerinden kamuoyu danışma süreci– Yeşil Kitap –tartışma süreci / Beyaz Kitap –öneriler– Etki Analizi

– Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi• Nitelikli Oy Çokluğu (255/345) = Oyların %74’ü, Nüfusun

%62’sini karşılanması gerekiyor. • Avrupa Parlamentosu ile Uzlaşma Komitesi kurulabilir.

– Avrupa Parlamentosu (mutlak çoğunluk)• Çevre, Halk Sağlığı ve Gıda Güvenliği Komitesi (68 üye)

Avrupa Komisyonunun Rolü

• Bugün, çevre sektöründe AB ülkelerinde yürürlükte bulunan yasal düzenlemelerin ortalama %90’ı Brüksel’de kararlaştırılmıştır.

• AB Çevre Müktesebatının uygulanmasının denetlenmesinden sorumlu

• Ön-araştırma yapılır• Üye ülkenin konu ile ilgili görüşleri talep edilir• Komisyonun gerekçeli resmi görüşü• Üye ülkenin verilen zaman diliminde uyumu talep

edilir

• Uyum sağlanmadığı takdirde;• Avrupa Birliği Adalet Divanı

AB İkincil Hukuk Kaynaklarında Çevre• Tüzük/Kanun ülke kanunlarına uyarlanmaksızın geçerli. • Yönerge-Direktif/ üye devlet kendi yöntemini seçer• Karar bağlayıcıdır• Ortak Karar (Ortak politikalar için çıkarılır/Avrupa Konseyi-Zirve ve

AP tarafından yürürlüğe konur, yönlendiricidir. • Tavsiye Kararı ve Görüş (kanuni bağlayıcılığı yoktur ancak bazı

durumlarda önemli. Örneğin çevre denetiminde minimum kriterlere uyum, “tavsiye kararı” ile yapıyor.)

• Deklarasyon “Gelişme” ile ilgili olduğunda hemen hemen “Ortak Karar” gücünde, (Demokrasi Deklarasyonu vb)

• Beyaz Kitap (politika tartışma belgesi (Büyüme, İstihdam, Rekabet Politikaları, Çevre, iklim değişikliğine Uyum Beyaz Kitabı vb.)

• Yeşil Kitap (eylem programları duyuru belgesi, uygulama prensiplerini ortaya koyan dokümanlar, Örn: Sera gazı emisyonlarının salım ticareti ile ilgili Yeşil Kitap; Kyoto Protokolüne göre ülkelerin emisyon azaltma yükümlülüklerine en az maliyetle ulaşmak için yardımcı mekanizmalar için bir uygulama planı ve ülkeler için kolaylıklar sunmaktadır)

• Eylem Programları

Müktesabatın oluşmasında süreç...

• Yasaların yürürlüğe girişi uzun yıllar alıyor…• 27 ülkenin çıkarları, şirketlerin, sektörlerin,

STKların ve diğer grupların girişimleri• Örnek olarak bir süreç: AB’nin yeni

kimyasallar stratejisi: REACH (Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması) düzenlemesi;

•Beyaz Kitap – 2001 (politikası oluşuyor)•Yasa Taslağı - 2003•Yasalaşması – 2006•Yürürlüğe Giriş Tarihi - 2007

AB Çevre Mevzuatının Yapısı

AB Çevre müktesebatı 80’i önemli direktif 18 Çerçeve Yönerge olan 270

yasal düzenlemeden (Tüzük ve Yönerge) oluşuyor, bu sayı bütün ekler ve teknik uyarlamalar dahil

olunca 560’dan fazla

(AB müktesebatı: AB Hukuk Sistemi (35 Fasıl) (Türkiye 33 Fasıl, 130.000 sayfa)

AB Çevre Mevzuatının Yapısı

1. Yatay Mevzuat (Çevresel Bilgiye Erişim, Çevresel enformasyon, Avrupa Çevre Ajansı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi, SÇD,LIFE, Raporlama mevzuatı vb.)

2. Hava Kalitesi (Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi, vb.)3. Atık Yönetimi (Düzenli Depolama, Tehlikeli Atık, Atık

Yağlar, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları, vb.) 4. Su Kalitesi (İçme Suyu, Kullanma Suyu, Yeraltı Suları,

vb.)5. Habitat/Doğa Koruma (Nesli Tehlikede Olan Canlılar,

Habitat, vb.)6. Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Risk Yönetimi

(Entegre Çevre Kirliliği Kontrol ve Önleme, Büyük Yakma Tesisleri, SEVESO, vb.)

7. Kimyasallar ve GDO’lar8. Gürültü Kirliliği 9. Nükleer Güvenlik ve Radyoaktif Kirliliğin Önlenmesi

SU KALİTESİ ATIK YÖNETİMİ

Rekreasyon amaçlı) banyo suyu direktif

1976/160/EEC Atıklara iliskin çerçeve direktif 1975/442/EEC

Tehlikeli maddelerin suya bosaltımına iliskin direktifler

1976/464/EEC,1980/68/EEC

Tehlikeli atık direktifi 1991/689/EEC

Arıtma çamuru direktifi 1986/278/EEC Ambalaj atıkları direktifi 1994/62/EC

Kentsel atık su arıtma direktifi 1991/271/EEC Düzenli depolama direktifi 1999/31/EC

Nitrat direktifi 1991/676/EEC Atık yakma direktifi 2000/76/EEC

İçme suyu direktifi 1998/83/EC

Su çerçeve direktifi 2000/60/EC

HAVA KALİTESİ KONTROLÜ ENDÜSTRİYEL KİRLİLİK KONTROLÜ

Yakıt kalitesi direktifleri 1993/12/EEC1998/70/EC1999/32/EC

Seveso II (COMAH) direktifi 1996/82/EC

Uçucu Organik Bilesikler (VOC) 1. asama direktifi

1994/63/EC Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü (IPPC) direktifi

1996/61/EC

Hava kalitesi çerçeve direktifi ve ilgili direktifler

1996/62/EC1999/30/EC2000/69/EC2002/3/EC

Solvent direktifi 1999/13/EC

Büyük Yakma Tesisleri direktifi 2001/80/EC

AB, Uluslararası SözleşmelerTürkiye (taraf değil)

• Sınıraşan Suların ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi (AB 1995, Helsinki)

• Sınıraşan ÇED Sözleşmesi (AB 1997, Espoo)

• Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (AB 2001, Aarhus)

Topluluk Ajansları

• Avrupa Birliği’nde ortak politikalar çerçevesinde karşılaşılan sorunlara farklı yöntemlerle çözüm arayan ve Birliğin faaliyetlerine ademi merkeziyetçi bir yaklaşım getiren ajanslar, AB hukukuna göre tüzel kişilik statüsündedir

• Türkiye’nin, adaylığının teyit edildiği 10-11 Aralık 1999 tarihli Helsinki Zirvesi’nde Topluluk ajanslarına katılabileceği belirtilmiştir.

Topluluk Ajansları• Avrupa Çevre Ajansı (Türkiye, onay 2003 –tam katılım)• Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (Türkiye, imza 2006)• Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı İzleme Merkezi• Avrupa Topluluğu Bitki Çeşitliliği Ofisi• Avrupa Tıbbi Ürünleri Değerlendirme Ajansı• Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi• Avrupa İş ve Yaşam Koşullarını İyileştirme Vakfı• Tek Pazarın Uyumlaştırılması Ofisi• Avrupa İşyerinde Güvenlik ve Sağlık Ajansı• Avrupa Mesleki Eğitim Vakfı• Avrupa Birliği Organları Çeviri Merkezi• Avrupa Yeniden Yapılandırma Ajansı• Avrupa Gıda Güvenliği Ajansı• Avrupa Deniz (Emniyeti) Güvenliği Ajansı• Avrupa Hava Güvenliği Ajansı• Avrupa Ağ ve Bilgi Güvenliği Ajansı• Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi• Avrupa Demiryolu Ajansı• Avrupa Kimyasallar Ajansı• Dış Sınırlarda Operasyonel İşbirliğinin Yürütülmesi İçin Avrupa Ajansı• Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı• Topluluk Bitki Çeşitliliği Ajansı• Avrupa Temel Haklar Ajansı

Avrupa Çevre Ajansı

• Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Konsey Yönetmeliği EEC/1210/906– Avrupa ölçeğinde nesnel, güvenilir ve

karşılaştırılabilir veriler sunarak çevre koruma amaçlı alınacak önlemlere yardımcı olmak

– Kamuoyuna çevre durumu hakkında bilgi vermek (Ürünlere konacak çevre etiketleri vb)

– EIONET (European Environment Information & Observation Network)

Avrupa’da Çevrenin Durumu (AÇA kaynakları)

• Ekonomik kalkınma ve çevre üzerinde yarattığı baskılar (Doğal kaynakların istikrarlı bir şekilde kullanılması, Enerji, Taşımacılık, Turizm, Sanayi, Tarım, Ormancılık, Balıkçılık)

• Çevreyi ilgilendiren gelişmeler• İklim Değişikliği, Stratosferdeki ozon tabakasının

delinmesi, Hava Kirliliği,Tehlikeli Kimyasal Maddeler, Atıklar, Su, Toprak,Teknolojik ve Doğal tehlikeler, Biyolojik çeşitlilik, İnsan Sağlığı)

• Çevre yönetiminde gelişmeler, sektörlerarası entegrasyonun ilerlemesi

• Açığın kapatılması (Avrupa çevre değerlendirmelerini destekleyecek entegre izleme sistemine doğru)

Avrupa’da Çevrenin Durumu (AÇA kaynakları)

İLERLEMELER • Ozon tabakasının delinmesine neden olan parçacıkların

salımları ve havaya gönderilen salımlar önemli ölçüde azaltılmıştır. Hava kalitesi artırılmıştır.

• Suya salım yapan kaynaklar azaltılmış, su kalitesi artırılmıştır.

• Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ve aday ülkelerde çevre ve sektörel politikaların entegrasyonunda politik altyapının geliştirilmesine yönelik çalışmalar hız kazanmıştır.

• Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde tarım ve sanayi sektörlerinin toprağa ve havaya yaydığı salımlar azaltılmıştır.

Avrupa’da Çevrenin Durumu (Kaynak: AÇA)

SORUNLAR• Atık yönetiminde göreli olarak az ilerleme kaydedilmiş• Doğal kaynakların kullanımının azaltılmasında istenilen ilerleme

olmamıştır. • Ekonomik büyümenin çevre üzerindeki baskısının azaltılmasına

yönelik birkaç olumlu örneğin dışında, çevre ve sektörel politikaların entegrasyonunda önemli bir gelişme kaydedilmemiştir.

• Çevre alanında ekonomik yaptırımlar ve ihtiyari anlaşmalar Avrupa bölgesinde henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır.

• AB’nin istikrarlı kalkınma hedeflerine ulaşılabilmesi için uygulanan politikalarda çevre entegrasyonu yetersizdir.

• Çevre politikalarının oluşturulması ve uygulanması teknolojik alandaki gelişmelerle doğrudan bağlantılıdır.

• İklim değişikliğinin önlenmesi için daha çok uzun bir yol var. İstihdamda sorun yaratır endişesi var.

• Çevre yönergelerinin uygulanması sorunları, gecikmeler ülkelerin sorumluluklarında yaşanan sorunlar

Avrupa’da Çevrenin Durumu (Kaynak: AÇA)

AB’NİN AZALTMAYA ÇALIŞTIĞI TEMEL KİRLETİCİLER

• Karbon dioksit (Birliğin iklim değişikliği konusundaki politikaları ile doğrudan ilgili)

• Ozon (troposferik ozon) • Sülfür dioksit• Karbon monoksit• Kurşun ve kurşun bileşikleri

AB’nin havası pek temiz değil

• Avrupa Çevre Ajansı'nın (EEA) hazırladığı raporda, havayı kirleten maddelerin her yıl AB ve komşusu ülkelerde 500 bin erken ölüme yol açtığı ve biyoçeşitliliğin kaybolmasına neden oldu. Buna göre AB kent nüfusunun % 95'i Dünya Sağlık Örgütü kılavuzundaki alt seviyenin çok üstünde ozona maruz kalıyor.

• Raporda 2020’de AB içinde havayı kirleten maddelerin insan sağlığı, ekosistem ve tarımsal açıdan maliyetinin 537 Milyar Euro olacağı da tahmin ediliyor.

Kasım 2011

Türkiye AÇA

• 1999 Haziran Türkiye’nin Ajansa üyelik başvurusu• 2000 Ekim tarihinde Anlaşmanın taraflarca

Brüksel'de imzalanması• AÇA ile ilgili Kanunun yürürlüğe girmesi (Kanun

No:28.01.2003 tarih ve 25007 sayılı RG.)• 10 Konu: Hava Kalitesi, Hava Emisyonu, Doğa

Koruma ve Biyoçeşitlilik, Su, Deniz ve Kıyı Ortamları, Toprak, Arazi Örtüsü, Veri Kaynakları Kataloğu, Atık, Ulaştırma.

• Türkiye’nin Katkı Payı: 1. yıl: 2.033.000 Euro, 2. yıl: 2.596.000 Euro idi. 3. yıldan itibaren 3.127.000 Euro ödüyor (full cost)

NOT:Türkiye'nin Ajansa üyeliği; Avrupa müktesabatına uyumun sağlanması yolunda Türkiye'nin kararlılığının önemli bir göstergesi Bu da çevre müzakerelerinin ötesinde, önemli bir politik inisiyatif olarak dikkate alınmalıdır.

Mevcut EIONET Konu Başlıkları Yeni EIONET Konu Başlıkları

Doğa Koruma ve Biyoçeşitlilik Doğa ve Biyoçeşitlilik

Hava Emisyonları Hava Kirliliğinin Azaltılması ve İklim değişikliği

Hava Kalitesi Hava Kalitesi

Su Emisyonları Su Emisyonları

Yeraltı suyu Yeraltı suyu

Akarsular ve Göller Akarsular ve Göller

Su Kullanımı ve Miktarı Su Kullanımı ve Miktarı

Toprak Toprak

Arazi Örtüsü ve Mekansal Analiz Arazi Örtüsü

Arazi Kullanımı ve Mekansal Planlama

Atık Atık

Deniz ve Kıyı Ortamları Deniz ve Kıyı Ortamları

Tarım Tarım ve Ormancılık

Enerji Enerji

Ulaştırma Ulaştırma

İklim Değişikliği İklim Değişikliğinin Etkileri, Hassasiyet ve Adaptasyon

Gürültü Gürültü

Kimyasallar Kimyasallar

Çevre ve Sağlık Çevre ve Sağlık

Bilgi Sistemleri Çevre Bilgi Sistemleri

iletişim İletişim

Çevrenin Durumu Çevrenin Durumu

Kaynak Kullanımı Sürdürülebilir Üretim -Tüketim ve Kaynak Kullanımı

Politika Araçları ve Değerlendirme Politika Araçları ve değerlendirme

Balıkçılık Denizcilik

Geleceğe Dönük Bilgi ve Senaryolar

Çevre ve Ekonomi

AÇA’nın Türkiye bölümünden...

Avrupa Çevre Ajansı’nın verilerine göre; Türkiye’de yerleşim alanları artmakta, tarımsal alanlar, ormanlar, sulak alanlar azalmaktadır.

Kaynak: European Environment Agency website, http://www.eea.europa.eu/soer/countries/tr/soertopic_view?topic=land (Accessed on 26 February 2013).

AB Politika Oluşum ve Uygulama Araçları: EYLEM

PROGRAMLARI

22 Kasım 1973 yılında Konsey ve üye ülke temsilcileri kabul ederek Topluluk Bildirgesi haline geldi.

AB TÜRKİYE• 1. ÇEP 1973-1976 AT çevre

politikasının genel prensiplerini ve hedeflerini belirlemiş ve uygulama için gerekli eylemleri tanımlamıştır (yaşam ve yerleşim kalitesi)

• 2. ÇEP 1977-1981 İlkini izlemiştir. (ÇED başlangıcı)

• 3. ÇEP 1982-1986 Eylem önceliklerini tanımlamakta ve entegrasyon temelleri ile önleyici yaklaşım ihtiyacının ortaya atmıştır. (temiz teknolojiler, ÇED Konsey Kararı-1985

• Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967) (hava kirliliği)

• İkinci Beş Yıllık kalkınma Planı (1968-1972) (özel bir bölüm yok)

• 3. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977) (özel bir çevre bölümü var. 1973 başlangıç)

• 4. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983) (“önleyici politikalar” başlıyor, yasal önlem başlıyor-Çevre Kanunu, kusursuz sorumluluk)

• 5. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) (“önleyici politikalar” ve uluslararası taahhütlere yoğun olarak girildiği dönem DPT “BM Ortak Geleceğimiz” Raporunu sorgulattırıyor )

AB TÜRKİYE• 4. ÇEP 1987-1992 Daha geniş

bir yorumlama ve diğer politikalar ile ilişkilendirme yolu ile çevre mevzuatını güçlendirmiş, korumacı yaklaşımda odaklanılmıştır. (Çernobil)

• 5. ÇEP 1993-2000 “Sürdürülebilirliğe Doğru” 5 odak noktası:o Çevrenin diğer politikalarla

bütünleştirilmesi için eylemler (sanayi, enerji, ulaştırma, tarım, turizm)

o Destekleyici eylemler o Çevre yönetiminde teknik,

ekonomik ve sosyal araçların kapsamlı ve farklı modellerle kullanımı

o Önemli ve özel çevre konuları o Uluslararası eylemde

Topluluğun lider rolü(CO2 vergisi, Rio Rüzgarı)

• 6. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994) Çevre ilk kez bütün sektörel yaklaşım ve stratejilerde yer alıyor, SK, OECD 1. Çevre Performansı İncelemesi...)

• 7. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) UÇEP-Çevre bir “yönetim” meselesidir, doğal kaynak yönetiminin sürdürülebilir kalkınma anlayışıyla ele alındığı ilk plan UÇEP ve OECD 2. Çevre Performans İncelemesi)

İlk 4 Çevre Eylem Programının temeli: kirliliğin önlenmesi

5. ve 6. Çevre Eylem Programlarının temeli:

sürdürebilir kalkınma ve sorumluluğun paylaşılması

AB TÜRKİYE• 6. Çevre Eylem

Programı (2002-2012)Öncelikli 4 eylem alanı:

o İklim değişikliği, o Doğa ve biyolojik

çeşitlilik,o Çevre ve sağlık,o Sürdürülebilir doğal

kaynak kullanımı ve atık yönetimi

• 8. 5. Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) (Kurumsallaşma politikaları , UÇEP in yenilenmesi ve AB uyumuna önem, üretim kalıpları politikaları-teknoloji gelişim politikaları, temiz teknolojiler, sürdürülebilir kalkınma göstergeleri)

• (Genel Ekonomik Hedefler ve Yatırımlar (2005)

• Ön Ulusal Kalkınma Planı (2004-2006) (Ekonomik ve Sosyal Uyumda AB Mali Yardımları İçin Stratejik Bir Çerçeve-Ulusal Programın Eki)

o Doğal kaynakların korunmasıo Su kaynaklarının korunmasıo Kentsel çevre altyapı yatırımlarına

önceliko Kurumsal kapasitenin ve verimliliğin

artırılması• Orta Vadeli Programlar • 9. Kalkınma Planı (2007-2013) 2007-

2013)İklim değişikliğine vurgu; çevre yönetiminin araçları güçlendiriliyor,

AB TÜRKİYE

• 7. Çevre Eylem Programı (7EAP/2013 -2023)Gelecek 10 yıl için hazırlanıyor (Europe Growth 2020 Strategy’sine uygun olarak)Ekonomik gelişmeye yeni bir yaklaşım getirmek, bu açıdan AB SK stratejisini yeniden formule etmek (araştırma, yenilikçilik, işgücü politikaları ile bağını kurmak vb.)

2013 Yılı Programı• “İD, küresel düzeyde olduğu kadar

Türkiye’nin gündeminde de önemli• Vergi politikalarının belirlenmesinde ve

uygulanmasında, iklim değişikliğiyle mücadele edilmesine ve enerji tüketiminde tasarruf sağlanması

• Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi enerji verimliliği, yenilenebilir enerji, çevre dostu ulaşım yöntemleri, ormancılık, mera koruma projeleri yürütülecek, kuraklıkla mücadele

• sulama projelerinde planlamaların su kaynaklarının yetersizliği

• turizm aktivitelerinin yoğunlaştığı alanlar olarak beliren kıyı alanlarında, insan kaynaklı kullanımların etkileri, küresel iklim değişikliğinin yarattığı olumsuz koşullarla birleşerek sürekli bir baskı yaratmaktadır.

• Turizm yatırımları yeşil büyüme yaklaşımı çerçevesinde doğal, tarihi, sosyal ve kültürel çevreyi koruyucu ve geliştirici bir anlayışla ele alınacaktır.

• Kentler ne kadar çevreci ve yeşil?

7. Çevre Eylem Programında9 Adım

İlk 3 Öncelikli Tematik Amaç (Amaç):

1.Doğayı Korumak ve Ekolojik Direnci Güçlendirmek (Natural Capital)

2.Sürdürülebilir - verimli düşük karbon ekonomisini geliştirmek/ilerletmek

3.Sağlık üzerine çevresel bozulmadan kaynaklanan tehditler için etkili bağlar kurmak

Bu 3 amaç için 4 Öncelikli Adım

1. Çevre mevzuatının etkin uygulanmasını desteklemek, teşvik etmek

2. Bilim ve teknolojinin politikalara faydasını sağlamak/güçlendirmek

3. Çevre ve iklim değişikliği politikalarını destekleyici gerekli yatırımları yapmak

4. Diğer politikalar için çevresel ihtiyaçları ve duyarlılığı geliştirmek

Diğer 2 öncelikli Adım

1. AB şehirlerinin sürdürülebilirliğini artırmak/geliştirmek

2. Çevre ve iklim değişikliği ile ilgili bölgesel ve global tehditler için AB’nin etkinliğini geliştirmek

AB 7. Çevre Eylem Programı (süreç)

• Avrupa Parlamentosu Nisan 2012’de 6. Çevre Eylem Programının sonuçlarını gözden eçiriyor ve 7. Programın önceliklerini belirliyor (politika düzeyinde ve bazen somut hedeflerle - Avrupa’nın (EU) Ekolojik Ayakizini gelecek 20 yılda % 50 oranında azaltmak gibi)

• Aralık 2012’de yeni EAP için teklif belgesi kamuoyuna açıklanıyor: “Living Well, Within the Limits of The Planet’

• Yeni EAP; Kaynak Verimliliği Yol Haritası, 2020 Biyoçeşitlilik Stratejisi, Düşük Karbon Ekonomisi Yol Haritası, Su Planı (Water Blueprint , adopted in Nov. 2013), 2014’de hava kalitesine odaklanıyor.

Yeşil Büyüme (Yeşil Ekonomi)• Küresel Tehditler: 1 – Gıda; 2 – İklim • Yoksulluk, dünya kaynaklarının hızla tükenmesi, kıtlık ve iklim değişikliği• Küresel Fırsat: Yeşil Büyüme• 2006’dan beri literatürde/yazında yeri var. • Yeşil Ekonomi, özellikle sosyal ve çevresel sorunlara küresel ölçekte çözüm

bulunmasını vurgulayan bir yaklaşım• Yeşil ekonomi, dünyadaki ekolojik riskler ve kıtlıklar artarken riskleri en aza

indirgeyerek sosyal eşitlik ile insan refahının sağlanabileceğini savunan görüş

• Yeşil ekonominin amacı karbon emisyonları (düşük karbonlu) ve kirliliği azaltmak, geliri ve istihdamı arttırmak, kaynak verimliliğini arttırmak, biyolojik çeşitlilik ve ekosistemi korumak, tüm bunları kamu ve özel sektör yatırımları ile gerçekleştirmektir. Hedeflenen yatırımların devlet politikasıyla da desteklenmesi gerekmektedir. 

• Yeşil Ekonomi ile genel iktisat teorisinin amacının ve içeriğinin yenilenmesi konusunda yeni bir yaklaşım ortaya konuyor

• Yeşil Ekonomi, "iktisadın yeniden yazılmasına" katkıda bulunacak mı?

Yeşil Büyüme kesişme noktaları

AB ve Yeşil Ekonomi(Yedinci Çevre Eylem Programının Özü)

• Doğal kaynak etkin bir Avrupa • Düşük Karbon Ekonomisi Esas• AB üyesi ülkeler yaşadığı ekonomik krizden kurtulmak için atılması

gereken adımın, yeşil ekonomiye tam anlamıyla geçilmesi olduğu ana fikrinde buluşuyorlar

• "Finansal kriz küresel ısınmaya karşı harekete geçmemek için bir neden olamaz. Tam tersine Küresel finansal krizle mücadeleye yönelik politikalar, istihdam yaratmak ve ekonomiyi canlandırmaya yönelik politikalarla çok fazla sayıda ortak noktaya sahip.

• “Küresel ısınmayı ekonomilerimizi yeşillendirmek, büyümeyi canlandırmak ve yeni teknolojilere yatırımı hızlandırmak için bir fırsat olarak görmeliyiz.“ diyorlar… 

• Yeşil ekonomi ile; sürdürülebilir üretim tüketim, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kullanımı ile yeni iş imkanlarının yaratılması insan refahının artırılmasıyla yakından ilişkilidir.

Türkiye ve Yeşil Ekonomi

• 2023 hedeflerine sürdürülebilir kalkınma, yeşil büyüme ve insan merkezli gelişme ilkeleriyle ulaşacağız (Geleceği Sahiplenmek, T.C. Rio+20 Raporu, Haziran 2012); Türkiye, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için yeşil büyüme dahil ülke koşullarına uygun tüm araçlardan azami ölçüde faydalanacaktır (Geleceği Sahiplenmek, T.C. Rio+20 Raporu, Haziran 2012).

• 10. Kalkınma Planı, 46 ÖİK, 20 Çalışma Grubu... (2014 – 2018)

Çevrenin FinansmanıÇevrenin Finansmanı

AB Çevre Fonları, Genel AB Çevre Fonları, Genel ÇerçeveÇerçeve

AB Kaynakları

• Topluluk çeşitli politikalarla, mali araçlarla, önlemlerle kendi programlarını finanse eder. (kalkınma yardımı, bölgesel politikalar, vergiler vb)

• Geleneksel uluslararası örgütler gibi (BM ve OECD gibi üye ülkelerin katkılarıyla değil)

• Mali ihtiyaçları personel ve faaliyet harcamaları tutarındadır.

AB Kaynakları• Komisyon (Topluluk) Bütçe Kaynakları • Avrupa Yatırım Bankası• Yapısal Uyum Fonları (ISPRA, SPARD,

Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu)

• Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği (Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği için yeni modeller-Bölgesel Programlar)

• Akdeniz Programı (EUROMED)

AB Kaynakları• Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği

– AVICENNE Programı (sağlık araştırma projeleri, su kaynakları yönetimi araştırma projeleri )

– PHARE Programı (Aday ülkelerin- özellikle Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri - kurumsal kapasitesini güçlendirmek, PHARE Twinning.

Akdeniz Programı (Euromed)– MEDSPA Programı

(Akdeniz Eylem Stratejisi ve Planı, 1984-1992)– METAP (EEC+WB+EIB) 1990– Yenileştirilmiş Akdeniz Politikası (Komisyon + AYB, 1992-1996)– Avrupa-Akdeniz Ortaklığı 1995, Mali Paketi MEDA Programı

o ISPA (ulaştırma ve çevre) o SAPARD (tarımsal modernizasyon ve kırsal kalkınma)

– LIFE Programı (çevre ile doğrudan ilgili, 21 Mayıs 1992/Konsey Yönetmeliği)

– European Commission SMAP–Short and Medium Term Priority Environmental Action Programme (Multi-country programlardan biri) ve diğer bazı uluslararası kuruluşlar NOT: PHARE Yıllık Bütçesi: 1,5 milyar Euro NOT: PHARE Yıllık Bütçesi: 1,5 milyar Euro SAPARD Yıllık Bütçesi: 500 milyon Euro SAPARD Yıllık Bütçesi: 500 milyon Euro

ISPA Yıllık Bütçesi: 1 milyar EuroISPA Yıllık Bütçesi: 1 milyar Euro

Yeni LIFE Programı

• Yeni LIFE Programı, şimdiki çevre için finans aracının yerini alacak • 2014-2020 dönemi için 3.2 milyar Euro ayrılması planlanmış. Bu

miktar, beş yıl önce onaylanan 2.1 milyar Euro'luk paketten % 52 daha fazla.

• Daha fazla kaynak verimliliği • İklim projeleri• Ekoloji projeleri• Su ve toprak kirliliği gibi alanlarda tarım ve çevre politikalarında

daha iyi koordinasyon • Özel şirketlerin doğrudan faydalanacağı projelere paranın nasıl

harcanacağı konusu açıklığa kavuşacak• Hava kirliliği - Amerika'daki Temiz Hava Hareketi'ne benzer şekilde

bir şemsiye toplanması

Kaynakların kullanımında verimlilik kaçınılmaz. Ya yeşil büyüme olacak, ya da büyüme olmayacak

AB Finansman Mekanizmaları

• Tütün ürünleri, alkollü içecekler, petrol ürünleri gibi belli ürünlerin tüketimini azaltmak için özel tüketim vergileri uyguluyorlar

• Dolaysız vergiler kapsamında vergi yapılarının çevreye daha fazla dost bir yönde gelişmesine uğraşılıyor.

• Dolaylı vergilerin uyumlulaştırılması (CO2)• Vergi İndirimleri (Örnek: çevre yatırımının maliyeti

birinci yıl %60, takip eden 5 yıl içerisinde tamamen vergiden muaf,Almanya’da sıkça kullanılan bir uygulama)

AB Finansman Mekanizmaları

İktisadi nitelikli teşvikler (Makro ve mikro ekonomik politikalar çevre maliyetlerinin pazara

yansıtılmasını sağlamalıdır)

• Tarım ve Çevre• Çiftçiye ödeme yaparak bazı toprakların biyoçeşitliliği bozmamak

için üretimden çekilmesi teşvik (İngiltere)• Çiftçi ile biyolojik çeşitliliği koruma amaçlı yönetime katılma

sözleşmeleri yapılıyor (İngiltere)• Üretime ortak olma; üreticiyle, çevre uyumlu üretim anlayışıyla

üretirse işbirliği • Doğal Kaynaklar

• Sulak alanların işletme ve gelişme haklarının bir oluşuma/şirkete devredilmesi

• Balık ve kara avcılığında mülkiyet hakları oluşturarak bir oluşuma devredilmesi (Bizde su ürünleri kooperatifleri!)

Toplumsal nitelikli teşvikler (Destekleyici araçlar)• Kamu eğitimi, bilinçlendirme, bilgilendirme

AB Finansman Mekanizmaları

• “Ters teşvikleri” ortadan kaldırmak Fosil yakıtları ve enerjinin etkin kullanımına

engel olan sübvansiyonları azaltmak yada ortadan kaldırmak

Yenilenebilir enerji kaynaklarını teşvik etmek için vergi teşvikleri, düşük KDV oranları gibi ekonomik önlemler almak

• Temiz teknolojiler için teşvik mekanizmaları

• Örn:Termal güneş enerjisi için aktif teşvik ihtiyacı

AB FİNANSMAN - TürkiyeI - HELSİNKİ ÖNCESİ DÖNEM (1963 – 1999)

A-Gümrük Birliği Öncesi (1963-1995), 32 Yılda Mali Protokoller Çerçevesinde 1.433 milyon ECU taahhüt, 830 milyon ECU KullanımB-Gümrük Birliği Sonrası (1996-1999), 550,5 milyon ECU Kullanım

II - HELSİNKİ SONRASI DÖNEM (1999 – 2006) 2001-2003 dönemi 150 milyon EURO hibe, 450 milyon AYB kredisi,

Katılım Öncesi Mali Yardım (Pre-Accession Financial Assistance) çerçevesinde 2004’de 250, 2005’de

300, 2006’da 500 milyon EURO III - MÜZAKERELERİN BAŞLANGICI (2007 - ) Katılım Öncesi Enstrümanı “Instrument for Pre-

Accession Assistance” (IPA) Tüzük 1085/2006

HELSİNKİ SONRASI

•Genel Amaç: AB’ye Uyum•2001-2006 geçiş dönemi •2007-2013 yeni mali yardım

dönemi

AB’nin katılım öncesi fonları, gerekli olan toplam yatırımların

%10’undan daha azını karşılar

IPA Mali Yardım Bileşenleri

• Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma

• Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği• Bölgesel Kalkınma (ISPA yerine)• İnsan Kaynaklarını Geliştirme • Kırsal Kalkınma

Çevre Projelerine Daha Çok Bütçe (Avrupa Komisyonu, Aralık 2011)

• Çevre için kullanılan mevcut finans aracının yerini alacak olan yeni LIFE programına, 2014-2020 dönemi için 3.2 milyar Euro ayrılması bekleniyor. Bu miktar, beş yıl önce onaylanan 2.1 milyar Euro'luk paketten yüzde 52 daha fazla.

• 1992 yılından beri yürürlükte olan LIFE Programı, AB'nin yanı sıra bazı aday ülkelerdeki çevre girişimlerinin finanse edilmesini sağlıyor.

• Yeni LIFE'ın, Avrupa Komisyonu'nun çevreden sorumlu üyesi Janez Potocnik'in daha fazla kaynak verimliliği ve AB tarafından finanse edilen iklim ve ekoloji projelerinde daha fazla uyum yönündeki politikalarını yansıtması bekleniyor.

• Ayrılan bütçenin dörtte birinin iklim değişikliğine adaptasyon için tahsis edilmesi bekleniyor.

'Kaynakların kullanımında verimlilik kaçınılmaz. Ya yeşil büyüme olacak, ya da büyüme olmayacak.'

AB Çevre DemokrasisiAB Çevre Demokrasisi

Çevre Hakkı, Katılımcı Çevre Hakkı, Katılımcı Süreçler, Bilgiye ErişimSüreçler, Bilgiye Erişim

AB Vatandaşları Politikaları ve Çevre• Amsterdam Antlaşması; “Birlik Vatandaşlığı” • Aralık 2001 Laeken Toplantısı Sosyal Ortakların

Etkin Katılımı• Tüketici Bilgilendirme Politikası• Ombudsman’a başvuru (Halk denetçisi, uzlaştırıcı)• Adalet Divanı çevre korumacı bir yargı politikası

izler (risk konusunda bir belirsizlik varsa, ihtiyatlılık ilkesini çalıştıran karar almıştır-GDO için önemli)

• Zamanında, hedefli, ilgili, bağımsız ve güvenilir çevresel bilgi sağlamak (AVRUPA ÇEVRE AJANSI)

• AB Aarhus Sözleşmesine taraf • AP Dilekçe Komisyonu (sosyal güvenlik ve çevre

ağırlıklı)

G10 (The Green 10)

European Environmental Bureau (Avrupa Çevre Bürosu-Çevre

Gruplarının oluşturduğu en büyük çatı örgüt, 1974) Birdlife International (European Community Office)

Climate Action Network Europe (CAN Europe) European Federation for Transport and Environment

Friends of the Earth Europe (FOE Europe)Greenpeace Europe

International Friends of Nature (IFN)WWF-EPO European Policy Office

Central and Eastern European Bankwatch (CEE Bankwatch)

EPHA Environment Network (EEN)

Uluslararası hukuk..

UNECE

AARHUS SÖZLEŞMESİ (Aarhus, 23- 25 Haziran 1998)

Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme Sürecine

Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi

Yürürlük: 30 Ekim 2001

AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili enstrümanlar (80’ler)

• Çevresel Etki Değerlendirmesi Konsey Direktifi 85/337/EEC

• Birincil Hukuk Kaynağı : Avrupa Tek Senedi 1987, Article 130s (Now Article 175)

AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili enstrümanlar (90’lar)

• Bilgi Edinme Hakkı Konsey Direktifi 90/313/EEC Amaç: Kamu otoritelerinin elinde bulunan çevre ile ilgili bilgilerin yayımlanmasını ve kamunun bu bilgilere ulaşabilme hakkının güvence altına alınması.

• Maastricht 92• Directive on Freedom to Access to Information Sözleşmenin hazırlanması

için ilk önemli araç oldu. 1993 ya da 1992 bir daha check et. • Avrupa Komisyonu ve Bakanlar Konseyi bilgiye ulaşma hakları konusunda

rollerini tanımlıyor ve adopte ediyor. 1994 code of conductlarla yapıyor. • Treaty of Amsterdam 97, Madde 10

Bilgiye erişme ve transperency var ilk kez. • AB Sözleşmeyi 1998 de imzalıyor• Avrupa Parlamentosu Orta ve Doğu Avrupa Aday Ülkeleri Çevre İçin Katılım

Stratejisi Kararı (Resolution) 15 Nisan 1999 çevre ,tüketiciyi koruma halk sağlığı, Gündem 21 in yerel taahütleri

• AB Genişleme ve Çevre Politikaları Konsey Kararları, Aralık 1999, Madde 16, Madde 17), Genişleme ve Çevre politikalarının 4 ana başlığından biri “Şeffaflık, Bilgiye Ulaşma ve Katılımcılık”.

AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili enstrümanlar (2000’ler)

• Avrupa Temel Haklar Şartı, IV. Bölüm: Dayanışma Hakları (Çevre burada), Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu, 2 Ekim 2000

• Nice Treaty, 2000, Post Nice• Directive 2001/42/EC Of The European Parliament And

Of The Council On The Assessment Of The Effects Of Certain Plans And Programmes On The Environment (Strategic EA)

• Directive 2003/4/EC Of The European Parliament And Of The Council of 28 January 2003 On Public Access To Environmental Information And Repealing Council Directive 90/313/EEC (Genel Yorum: 313 den daha İlerde, ama Aarhus’dan geri. (ticari bilgiler konusunda) )

Avrupa Çevre Ajansı

•Avrupa Çevre Ajansı Konsey Yönetmeliği EEC/1210/906–Kamuoyuna çevre durumu hakkında bilgi vermek (Ürünlere konacak çevre etiketleri vb)

–EIONET (European Environment Information &Observation Network)

Çevre Derogasyonları

AB Çevre Mevzuatının Uyumu

• Türkiye, üyelik ile birlikte AB çevre müktesebatının tümünü uyumlaştırmalı ve uygulamak zorundadır.

• Müzakere edilecek husus; mevzuata uyum takvimi, uygulama planı ile birlikte talep edilebilecek geçiş süreçleri ve derogasyonlardır.

Geçiş Süreçleri

• Sadece “ağır yatırım” ihtiyacı olan ve uyumun ancak belirli bir süreç içerisinde tamamlanabileceği alanlarda aşağıdaki şartların karşılanması ile mümkün olacaktır;– Yatırım ve finansman planı– Ara hedefler– Teknoloji bilgisi

• Katılım anlaşmasının ekinde yer alır.

Süreç...

Geçiş Süreçleri ve Düzenleyici Etki Analizleri– Ekonomik ve sosyal faydaların

değerlendirilmesi– Alternatif uygulama senaryolarına

göre maliyet analizinin yapılması– Yatırım önceliklendirilmesinin

yapılmasıFinansman planının belirlenmesi

Müzakereyi Zora Koşacak Temel Hususlar

• Aşağıdaki alanlarda hiçbir şekilde geçiş süreci talep edilemez;– Mevzuatın tümü için (sadece mevzuata tabi

olan işletmelerin bir bölümü için)– AB mevzuatının iç hukuk ile uyumlaştırılması– Çerçeve mevzuat– Doğa koruma– Avrupa Tek Pazarını ilgilendiren ürün-temelli

düzenlemeler

• Yeni İşletmeler

Mevzuat Çek C. Est. Kıbrıs

Let. Litv. Mac. Mal. Pol. Slovk. Slvn.

94/63/EC 2006 2008 2007 2004 2005 2007

94/62/EC 2005 2005 2007 2006 2005 2009 2007 2007 2007

76/464/EEC ve bağlı Direktifler

2007 2007 2006

91/271/EEC 2010 2010 2012 2015 2009 2015 2007 2015 2015 2015

2000/76/EC 2006

96/61/EC 2010 2010 2011 2011

2001/80/EC 2007 2015 * 2015 2004 2005 2017 2007

99/32/EEC * 2006

259/93/EEC * * * *

1999/31/EC 2009 2004 2012

97/43/EC 2005 2006

98/83/EC 2013 2015 * 2005

79/409/EEC 2008*

94/67/EC 2005 2006

87/217/EEC 2004

92/43/EC 2009*

Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olmuş Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olmuş mevzuat (1)mevzuat (1)

• Akaryakıtın istasyonlarda depolanmasından ve terminallerden servis istasyonlarına dağıtımı sırasında oluşan uçucu organik maddelerin kontrolüne ilişkin 20 Aralık 1994 tarih ve 94/63/EC sayılı Konsey Direktifi

• Ambalajlama ve ambalaj atıklarına ilişkin 20 aralık 1994 tarih ve 94/62/EC sayılı Konsey Direktifi

• Bazı tehlikeli maddelerin su ortamlarına deşarjının yarattığı kirliliğe dair 4 Mayıs 1976 tarih ve 76/464/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Kentsel atıksu arıtımı konulu 21 Mayıs 1991 tarih ve 91/271/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Atıkların yakılmasına ilişkin 4 Aralık 2000 tarih ve 2000/76/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi

• Entegre kirlilik önleme ve kontrolü ile ilgili 24 Eylül 1996 tarih ve 96/61/EC sayılı Konsey Direktifi (IPPC)

• Büyük yakma tesislerinden havaya yayılan bazı kirletici maddelerin sınırlanması hakkında 23 Ekim 2001 tarih ve 2001/80/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi

• Bazı sıvı yakıtların kükürt oranının azaltılmasına ve 93/12/EEC sayılı Direktifin değiştirilmesine dair 26 Nisan 1999 tarih ve 99/32/EC sayılı Konsey Direktifi

• Avrupa Birliği içinde veya dışında atıkların taşınımına dair 1 Şubat 1993 tarih ve 259/93/EEC sayılı Konsey Tüzüğü

• Atıkların düzenli depolanmasına ilişkin 26 Nisan 1999 tarih ve 1999/31/EC sayılı Konsey Direktifi

• Tıbbı olarak maruz kalmaya bağlı olarak iyonlama radyasyonunun tehlikelerine karşı bireylerin sağlıklarının korunması hakkında ve 84/466/Euratom sayılı direktifi kaldıran 30 Haziran 1997 tarih ve 97/43/Euratom sayılı Konsey Direktifi

• İnsani tüketim amaçlı suyun kalitesi ile ilgili 3 Kasım 1998 tarih ve 98/83/EC sayılı Konsey Direktifi

• Doğal yaşam ortamlarının yabani fauna ve floranın korunmasına dair 21 Mayıs 1992 tarih ve 92/43/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Yabani kuşların korunmasına dair 2 Nisan 1979 tarih ve 79/409/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Tehlikeli atıkların yakılmasına ilişkin 16 Aralık 1994 tarih ve 94/67/EC sayılı Konsey Direktifi

• Asbestten kaynaklanan kirliliğin azaltılması ve önlenmesi 19 Mart 1987 tarih ve 87/217/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Dizel yakıt ve benzin kalitelerine ilişkin 13 Ekim 1998 tarih ve 98/70/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi

• Tarımsal kaynaklardan gelen nitratın sebep olduğu kirliliğe karşı suların korunmasına ilişkin 2 Aralık 1991 tarih ve 91/676/EEC sayılı Konsey Direktifi

Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olmuş mevzuat (2)Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olmuş mevzuat (2)

• Organik solventlerin kullanımından kaynaklanan uçucu organik bileşiklerin (VOC) emisyonuna dair 1999/13/EC sayılı ve 11 Mart 1999 tarihli Direktif

• Yüzme sularının kalitesine dair 8 Aralık 1975 tarih ve 76/160/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Tehlikeli maddeleri içeren büyük kaza risklerinin kontrolüne ilişkin 9 Aralık 1996 tarih ve 96/82/EC sayılı Seveso II Direktifi

• Balıkların yaşamını korumaya yönelik tatlı su kalitesine dair18 Temmuz 1978 tarih ve 78/659/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Tehlikeli atıklar hakkında 12 Aralık 1991 tarih ve 91/689/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Atık yağların bertaraf edilmesine ilişkin 16 Haziran 1975 tarih ve 75/439/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Poliklorlu bifenil ve poliklorlu terfenillerin (PCB/PCT) ortadan kaldırılması hakkında 16 Eylül 1996 tarih ve 96/59/EC sayılı Konsey Direktifi

• Bazı tehlikeli maddeler ihtiva eden piller ve akümülatörlere ilişkin 18 Mart 1991 tarih ve 91/157/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Ozon tabakasını inceleten maddeler ilişkin 15 Aralık 1994 tarih ve 3093/94/EC sayılı Tüzük

• Atıklara ilişkin 15 Temmuz 1975 tarih ve 75/442/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Üye devletlerde içme suyu için kullanılacak yüzey suyu kalitesine dair 16 Haziran 1975 tarih ve 75/440/EEC sayılı Konsey Direktifi

• Hurda taşıtlara ilişkin 18 Eylül 2000 tarih ve 2000/53/EC sayılı Direktif

Geçiş Süreçleri (örnekler..)

Ülke Mevzuat Tarih

Macaristan(2002)

Kentsel Atık SuArıtma

2015

Polonya (2002)

Büyük YakmaTesisleri

2015

Bulgaristan(2004)

Büyük YakmaTesisleri

2014

Geçiş Süreçleri (örnek: Macaristan)

• Kentsel Atık Suların Yönetimine İlişkin 91/271/EEC Sayılı Direktif (31 Aralık 2015’e kadar 3 aşamada uygulanması 2008,2010,2015)

• Ambalajlama ve Ambalaj Atığına ilişkin 94/62/EC Sayılı Direktif (31 Aralık 2005’e kadar uygulanması) Değişiklik: 2004/12/EC Sayılı Direktif (2012’ye kadar)

• Tehlikeli Atıkların Yakılmasına İlişkin 94/67/EC Sayılı Direktif(30 Haziran 2005’e kadar)

• Büyük Yakma Tesislerinden Emisyonların Sınırlandırılmasına İlişkin 88/609/EEC Sayılı Direktif (31 Aralık 2004’e kadar)

• Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıklarına İlişkin 2002/96/EC Sayılı Direktif (31 Aralık 2008’e kadar)Elektrikli ve Elektronik Atığın Toplanması ve Yeniden Kullanılması İçin Sistem (31 Aralık 2006’ya Kadar)

NOT: DEROGASYON İSTENİRKEN AYRINTILI BİR İDARİ VE MALİ UYGULAMA PLANI SUNULUR

Geçiş Süreçleri (örnek: Polonya)• Büyük Yakma Tesisleri Yönergesi, Polonya

– 36 işletme için 31 Aralık 2015 tarihine kadar kükürt ile ilgili “emisyon sınır değeri” uygulanmayacaktır.

– Ancak bu geçiş süreci içerisinde Polonya’da tüm işletmelerden kaynaklanan kükürt emisyonlarının

– 2008 yılında 454.000 t/yıl– 2010 yılında 426.000 t/yıl– 2012 yılında 358.000 t/yıl

geçmeyecektir.Polonya - Sonuç

• 1 Ocak 2008 / 1 Ocak 2012 tarihlerinde Polonya “geçiş süreci” alınan işletmeler için mevcut uyum durumunu, yatırım planı ve muhtemel tam uyum tarihlerini belirten bir raporu Avrupa Komisyonu’na sunacaktır.

Yaptırım

• AB, üye ülkelerini çevre mevzuatına uymadıkları için mahkemeye verebilir

• Güncel: İsveç ve Yunanistanı Şubat 2013’de ceza almaları için dava açtı. Yunanistan, yasadışı çöplüklerle ilgili kararlara uymadığı için; İsveç,büyük sanayi bölhelerini lisans altına almadığı için.

• Adalaet Divanı Kararları etkili. Para cezası.

TEŞEKKÜR EDERİMTEŞEKKÜR EDERİM

nurantalu@gmail.com