AtaturktenMedeniBilgiler-Afet Inan

8/3/2019 AtaturktenMedeniBilgiler-Afet Inan

1/113

8


2/113


3/113

8

N S Z

Meden Bilgiler ve Atatrk'n El Yazlaradl kitap Prof.

Dr. A. Afetinan tarafndan ilk kez 1930'da Vatanda iin Meden

Bilgiler adyla yaymlanmtr. Art arda basklar yaplan ve uzunyllar ortaokullarda ders kitab olarak okutulan Vatanda iin

Meden Bilgilerin byk ounluu Atatrk'n dorudan doruya

kendisinin kaleme ald belgelere dayanmaktadr. A. Afetinan daha

sonra bu belgeleri Atatrk'n 25. lm yldnm nedeniyle Trk

Tarih Kurumu'nun dzenledii konuma, dizisinde Atatrk'n

vatandalk hak ve vazifeleri zerindeki dnceleri konusunu ele

alarak dinleyicilere sunmutur. Bunun byk bir ilgi grmesi zerinemeslektalarnn da destek ve yardmyla belgelerin tmn,

Atatrk'n lmnn 30. yldnmnde elinde bulunannotlar da

ekleyerek Meden Bilgiler ve Atatrk'n El Yazlar (Trk

Tarih Kurumu, Ankara 1969) adyla yaymlanmtr.

Bu yapt iki blmden olumaktadr. Birinci blm A. Afetinan

tarafndan Atatrk'n yazlarna dayanarak onu biraz daha

genileterek, ayrca seim, vergi, askerlik konulan da eklenerek

hazrlanmtr. Burada yer alan seim, vergi ve askerlik konulan

kitabn hazrland yllardaki


4/113

yasa ve koullara gre yazlmtr. Nitekim vergi blm,

0 zamanki Babakanlk mstear ve iktisat profesr Kemal(Tengirenk) Beyefendi ile maliye profesr ve Byk Millet Meclisi,

bakanvekili Hasan (Hsn Saka) Beyefendi' den edinilen bilgilerin,

notlarn yine gnn maliye bakan kr Saraolu tarafndan

gzden geirilip, o gnk yasalara gre eksiklerinin giderilmesiyle,

hazrlanmtr (agy s. 94).

kinci blm ise devlet dzenine ilikin olup Ktahya milletvekili

Recep (Peker) Bey tarafndan hazrlanm ve onun adyla kitapta yer

almtr.

Bu kitab oluturan belgeler, Trkiye Cumhuriyeti devletininuygar lkeler arasndaki yerini ancak bilinli ve zgr dnebilen

yurttalar yetitirilmesiyle alabilecei gereini gren Atatrk'n, bu

amala 1929 gz ile 1930 Ocak ve ubat aylarnda yazm olduu

yazlardr. Bu yazlarn nasl ortaya ktn A. Afetinan, kitabnn

giriinde yle anlatmaktadr:

1929/1930 ders yllarnda Ankara Musiki Muallim Mektebinderetmenlik grevime, 'Yurt Bilgisi ve Tarih' dersleri vermek zere

balamtm. Yurt bilgisi iin okutacam ders kitabn Atatrk

grd zaman yeterli bulmamt. Kitabn konulan ise kendisini


5/113

ilgilendirdii iin evvela benim Fransz Lisesinde okuduum

dnstruction civique> kitabmdan baz tercmeler yapmam istedi.

Ayn zamanda, bu konulara ait eitli kitaplar, genel sekreteri Tevfk

Bykolu'na aratrtarak Almancadan baz tercmeler yaptrmt.

Kendisi Franszcadan ve Trkeden. okuduklarna bu tercmelerden

de istifade ederek, baz konular bizzat yazm veya bizlere, yani

bana ve genel

o sekretere dikte ettirmitir. Benim o zamanki almalarm bu

konulara ait kitaplar aramak, okumak ve icabederse tercme ederek

notlar almak idi. Bu suretle 'yurt bilgisi' derslerimi program uyarnca

yeni incelemelere gre veriyordum.

YineMeden Bilgiler ve Atatrk'n El Yazlar kitabnn

giri blmnde anlatld zere 'Yurt Bilgisi' dersleri iin bu yolla

ortaya kan konular Atatrk'n sofrasnda ve evresinde

tartlarak, yurdun eitli blgelerinde bulunan aydn kiilerin

grleri sorularak deerlendirilmi ve ondan sonra Atatrk kendi

yorumunu katarak kaleme almtr.

Atatrk'n bu kitab oluturan yazlarndan, gnmzde birok

yaz ve kitapta kaynak olarak yararlanlmaktadr. Bu yazlar

kukusuz, kiide toplumun bir bireyi olarak yurttalk bilincinin


6/113

11

gelimesi asndan ve Atatrk'n dorudan doruya kendi

grlerinden tannp anlalmas asndan byk bir nem ve

deer tamaktadr. Bu yazlarn, bugnn Trkesine aktarlmas

grevi Trk Dil Kurumu tarafndan, Kurum'un resmi devlet dairesi

yaplmasndan ksa bir sre nce, Aralk 1982'de 33/1158 sayl

yrtme kurulu karar ve Prof. Dr. A. Afetinan'm izniyle bana

verilmiti. Byk bir kvanla ve tutkuyla altm. Ancak A.

Afetinan'n ekledii, tamamen o gnn koullarna ve yasalarna

gre yazlm olan seim, vergi ve askerlik blmlerini buraya

almadm. Buna karlk A. Afetinan'n Atatrk'n dncelerini

tamamlayc nitelikte olan tmcelerini olduu gibi braktm. Bundan

baka A. Afetinan'n yaymlad blmde yer almayan kimi eksiksayfa ve blmleri de ekleyerek Atatrk'n grlerini bir btn

olarak ortaya koymaya altm.


7/113

12

Atatrk'n burada yer alan grleri O'nun aklc, acl ve an

aan kiiliinin baka bir kantdr. Bugn Atatrk ilkelerinin

anlalmasna, yorumlanmasna, o ilkelerin toplumumuz iin tad

deerin kavranmasna k tutan, yol gsterici nitelikte olan bu

deerli grlerin gnmz Trkesiyle yaymlanmas, kiiye byk

sorumluluk ykleyen bir grevdi. Bu nedenle, onlan gnmz

Trkesine aktarrken Atatrk'n'tmce yapsna ve biemine

olabildiince bal kaldm. Ancak kimi yerlerde yeni szckleri

kullanrken, anlatmn akcln salamak iin tmce yapsn

deitirmek gerekiyordu. Bu durumda da zgn tmcedeki anlamn,

vurgunun yitirilmemesini gz nnde bulundurarak tmcelerikurmaya altm. almam zaman iinde pekitirip dzeltirken,

Atatrk'ten yaplan baka Trkeletirmeleri de okudum ve kendimi

denetledim. Uzun bir sreden beri zerinde zenle alp bugnn

Trkesine aktardm bu yapt, yetkililerin, eletirilerine ak,

itenlikli bir denemedir.

Bana bu olana veren Prof. Dr. A. Afetinan Hanmefendi'yi

rahmetle anar, bata eski Trk Dil Kurumu Genel Yazman sayn

Cahit Klebi'ye ve o gnk yrtme kurulunun sayn yelerine

teekkrlerimi sunarm.


8/113

13

Ayrca, Atatrk'n kendi eliyle yazd (ki, el yazlaryla yazlm

sayfalardan rnekler, bu kitapn sonuna eklenmitir) Yurttalk

Bilgilerinin ada Yaynlar arasnda kmasn salayan; dizgi,

bask, dzeltme srasnda eitli yardmlarn esirgemeyen sayn

Sami Kara- ren'e de teekkrlerimi sunmaktaym.

Nuran TEZCAN


9/113

14

ULUS

Trkiye Cumhuriyeti'ni kuran Trkiye halkna Trk ulusu denir.

[351 (1)]*

Ulus sznden ne anlalr; ne anlalmas gerekir? Bunu

anlataym:

Szlerimin kolay anlalmas iin yine Trk ulusuna bakacam;

nk yeryznde ondan daha byk, ondan daha eski, ondan daha

temiz bir ulus yoktur ve btn insanlk tarihinde de grlmemitir.

Bugnk Trk ulusuna, bir resim tablosuna bakar gibi bakalm ve

imdiye dein edindiimiz bilgilerin yardmyla dnelim; bu

tabloda neler gryorsak, bu tablo bize neler anmsatyorsa, onlar

birer birer syleyelim:

1) Trk ulusu, bir halk ynetimi olan Cumhuriyet'le

[351 (1)] Bu ve bundan sonra srp gidecek olan keli ayra

iindeki bu saylar, Trk Tarih Kurumu'nca 1969 ylnda yaymlananProf. Dr. Afetinan'n Meden Bilgiler kitabnda Atatrk'n el

yazlarnn yer ald sayfa ve blmleri gstermektedir.


10/113

ynetilen bir devlet kurmutur. [352 (2)]

2) Trk devleti laiktir. Her yetikin dinini semekte zgrdr.3) Trk ulusunun dili, Trkedir. Trk dili yeryznde en gzel,

en zengin ve en kolay olabilecek bir dildir. Bu nedenle her Trk, dilini

ok sever ve onu ykseltmek iin alr. Bir de Trk dili, Trk ulusu

iin kutsal bir hazinedir. nk Trk ulusu, geirdii saysz

sarsntlar iinde ahlaknn, erdemlerinin, gelenek ve greneklerinin,

anlarnn, kendi yararlarnn, ksaca bugn kendi ulusalln

oluturan her eyin diliyle korunduunu gryor. Trk dili, Trk

ulusunun yreidir, belleidir.

4) Trk ulusu Asya'nn batsnda [353 (2)] ve Avrupa'nndousunda olmak zere kara ve deniz snrlaryla ayrlm, dnyaca

tannm, byk bir yurtta yaar. Onun adna Trk Eli, Trk Yurdu

derler. Trk Yurdu ok daha bykt. Yakn ve uzak alar

dnlrse, Trke yurtluk etmemi bir anakara (kta) yoktur. Btn

yeryznde Asya, Avrupa, Afrika Trk atalarna yurt olmutur. Bu

gerekleri eski ve zellikle yeni tarih belgeleri gstermektedir. [354

(4)] Fakat bugnk Trk ulusu, varl iin bugnk yurdundan

memnundur. nk Trk, derin ve nl gemiin, byk ve gl

atalarnn kutsal kaltlarn bu yurtta da koruyabileceine; o kaltlar,


11/113

16

imdiye dein olduundan ok daha fazla zenginletirebileceine

inanmaktadr. '

5) Trk ulusunun her bir bireyi, baz ayrlklar dnda, genelliklebirbirine benzer. Kimi yaradl ayrlklarn ise doal karlamak

gerekir. nk Mezopotamya, Msr koyaklarndan balayan vebilinen tarihten nce, Sibirya steplerinden balayarak Orta Asya,

Rusya, Kafkasya, Anadolu, dnk ve [355 (5)] bugnk Yunanistan,

Girit ve Romallardan nceki Orta talya ksacas Akdeniz kylarna

dein yaylm, yerlemi ve birbirinden farkl iklimlerin etkisi altnda

baka soylardan gelen insanlarla binlerce yl yaam kaynamtr.

Bu denli eski, bu denli byk insan topluluunun bugnk

ocuklarnn tamamen birbirlerine tpatp benzemelerine olanak var

mdr? Hibir zaman ve hibir yerde kk bir ailenin bile ocuklarnn

btnyle birbirlerine benzedikleri grlmemitir. Trkleri yalnz bir

noktada, iklim farkllklar olmayan dar [356 (6)] blgede ortaya

km sanmak doru deildir. Trkleri yukarda sylediimiz gibi,

ok geni bir yeryz alannda ortaya km; ailelerin birleerek

(klan) ve soplarn birleerek boy (kabile)ve boylarn birleerek z

(airet) ve zlerin de birleerek siyasal bir topluluk olan 'el' (medi-

ne) ve en son olarak da 'el'lerin bir zekte (merkezde) birlemesiyle

byk bir toplum oluturmulardr. < Byk Trk topluluunu


12/113

17

oluturan budunlarn nitelikleri ynnden aralarnda byk bir ayrm

bulunmamakla birlikte [357 (7)] geni bir soy kaynandan gelmeleri

ve nfus younluu alarndan dnlecek olurlarsa Trk

budunlar arasndaki manevi ban gevek olmas, eitli adlar

altnda, eitli rolleroynamalar ok doaldr. Bu nedenledir ki, tarih,

olaylarn yazd budunlar nerede, nasl ve hangi adla tandysa o

biimde yazmtr. Byle olmakla birlikte, bugnk Trk ulusunun

asl, ayn kkenin, ayn uzun ve ortak gemiin saptad belli tiptir,

Trk tipi.

6) Bu son szlerden anlalyor ki, Trk ulusunu oluturaninsanlarn tarihi birdir.

7) Trk ulusunun ortak nitelii [358 (8)] olarak yansyan baka

bir yan daha vardr. > * Gerekten dikkat edilecek olursa, Trklerin

aa yukar hep ayn ahlak anlayna sahip olduklar grlr. Bu

yksek ahlak, baka hibir ulusun ahlakna benzemez. Ahlakn ise

ulusun oluumundaki yeri ok byktr ve ok nemlidir. Bu nemi

iyice anlamak iin ahlak zerine birka sz sylemek yerinde olur.

Ahlak dediim zaman, ahlak kitaplarnda yazl olan tleri demek

istemiyorum; undan dolay ki, ahlakllktr [359 (9)] diye yaptmz

davranlar ve yapmaktan ekindiimiz davranlar; kitaplarda yazl


13/113

18

olan ya da birtakm ahlak reticilerinin nerdikleri eylerden daha

nce gelir. Ve bu davranlar, o szlerden, tlerden ayr olarak,

onlara kesinlikle kulak vermeksizin insanlarn yapt davranlardr.

Davran, kuramlarn ynlendiricisi ve buyurucusudur. Ahlak

kurallarnn nasl konulmas gerektii, ahlakllk olduu anlalan

davranlar yapldktan, denendikten sonra anlalr.

Bir i, her neye ilikin olursa olsun insann bir g kullanmasn,

yorulmasn [360 (10)] gerektirir. nsanlar zorunlu olmadka

kendilerini yormak istemezler. Oysa kimi iler vardr ki,

kendiliinden, insana, onu yapmak iin, iinden gelen bir istek, bir

eilim esinler ve o i, istenen bir i olur. te, ahlaksal davranlar da

ayn zamanda hem zorunlu ve hem de istenen davranlardr.

Bir iin, davrann ahlaksal bir deer tamas onun,

< >: Bu ayra iine alnm blmler, Atatrk'n el yazlaryla

yazlm metinde olup da rahmetli Prof. A. Afetinan'n Meden

Bilgilerinde bulunmayan blmlerdir.

tek tek insanlarn tesinde daha yce, daha stn bir kaynaktandomasndandr.

O kaynak toplumdur; ulustur.


14/113

19

[361 (11)] Gerekte ahlaksal dzen, tek tek belli kiilerin

tesinde ve stnde yalnz toplumsal, ulusal olabilir. Ulusun

toplumsal dzeni ve gvenlii, bugnk ve gelecekteki rahatl,

mutluluu, esenlii ve korunmuluu, uygarlkta ilerleme ve

ykselmesi iin insanlardan her bakmdan ilgi, aba, zveri,

gerektiinde seve seve z- varln gzden karmay isteyen

ulusal'bir ahlaktr. Her ynden gelimi ve eksiksiz bir dzeye

ulam bir ulusta, ulusal ahlak gerekleri, o ulusun bireylerince,

yleki usa vurulmakszn vicdan sesiyle ve duygusal bir gd ile

yaplr. En byk ulusal duygu, ulusal coku, ite budur.

[362 (12)] Ulus analarnn, ulus babalarnn, ulus retmenlerinin

ve ulus byklerinin; evde, okulda, orduda, fabrikada her yerde ve

her ite ulus ocuklarna, ulusun her bireyine bkmakszn ve srekli

olarak verecekleri ulusal eitimin amac, ite bu yksek ulusal

duyguyu salamlatrmak olmaldr.

8) Ahlakn, ulusal, toplumsal olduunu sylemek ve o, ortak

vicdann dile gelmesidir demek, ayn zamanda ahlakn kutsal

niteliini de tanmaktr. Ahlak kutsaldr; nk ayn deerde eiyoktur ve baka hibir tr deerle llemez.


15/113

20

Ahlak kutsaldr; nk en byk ahlaksal gereklik [363 (13)]

sahibi olan bir gerekletiriciye dayanmaktadr. O gerekletirici de

yalnz ve yalnz toplumdur. Ondan baka bir gerekletirici yoktur.

Tanrsallk, deitirilmi, simgesel olarak dnlm olan toplum da

iermekdir. nk vicdanlarmz zerinde etkili olan ruhsal yaam,

toplum bireyleri arasndaki etki ve tepkilerden oluur.

Gerekte toplum youn bir dnce ve ahlak etkinliklerinin

odadr.

9) Din birliinin de bir ulusun [364 (14)] kuruluunda etkili

olduunu syleyenler vardr. Ne var ki, biz, bizim gzmzn

nndeki Trk ulusu tablosunda bunun tersini grmekteyiz.

Trkler, slam dinini benimsemeden nce de byk bir ulus idi.

Bu dini benimsedikten sonra, bu din, ne Araplarn, ne ayn dinde

bulunan ranllarn, ne de Msrllarn ve bakalarnn Trklerle

birleip bir ulus oluturmalarna yol at. Tersine, Trk ulusunun

ulusal balarn gevetti; ulusal duygularn, ulusal cokusunu

uyuturdu. Bu ok doaldi. nk Muhammed'in kurduu din btn[365 (15)] ulusallklarn stnde yaygn bir Arap ulusuluu

politikasna dayanyordu.


16/113

21

unutmaya, hayatlarn Allah szcnn her yerde ykseltilmesine

adamaya zorunlu idiler. Bununla birlikte Allah'a kendi ulusal dilinde

deil, Allah'n Arap budununa gnderdii Arapa kitapla ibadet ve

duada bulunacaklard. Arapa renmedike Allah'a ne dediini

bilmeyecekti. Bu durum karsnda Trk ulusu birok yzyllar

boyunca ne yaptn, ne yapacan bilmeksizin, adeta bir

szcnn [366 (16)] bile anlamn anlamadan Kur'an' ezberleyip

beyni sulanm hafzlara dndler. Balarna geebilmi olan hrsl

hkmdarlar, Trk ulusunca ne olduu, kim olduu belirsiz cahil

hocalar azyla salan ate ve azap ile, korkun bir karanlk ve

karklk iinde kalan dini, kendi tutkular ve politikalar uruna bir

ara olarak kullandlar. Bir yandan Araplar zorla buyruklar: altnaaldlar, bir yandan Avrupa'da Allah szcnn kutsal parolas

altnda Hristiyan uluslarn ynetimleri altna aldlar. Fakat onlarn

dinlerine ve ulusallklarna ilimeyi dnmediler. Ne onlar mmet

yaptlar, [367 (17)] ne de onlarla birleerek gl bir ulus yarattlar.

Msr'da belirsiz bir adam halifedir diye, yok ettiler, hrkasdr diye,

bir palaspareyi halifelik belgisi ve stnl olarak altn sandklara

koydular. Halife oldular. Kimi zaman douya, kimi zaman batya,kimi zaman da drt bir yana saldra saldra Trk ulusunu Allah iin,

peygamber iin topraklarn, karlarn ve benliini unutturacak, yal-

nz Allah yolunda olacak denli derin bir kendinden gemilik ve


17/113

22

yorgunluk beiinde uyuttular. Ulusal duyguyu yok eden, bu

dnyaya deer verdirmeyen; yoksulluklar ve yoksunluklar ve

ktlkler ba gstermeye balaynca da, asl gerek mutlulua

ldkten sonra br dnyada kavuulaca inancn alayan dinsel

dogma [368 (18)] ve dinsel duygu,ne var ki ulusun uyanp akl

bana geldii zaman, u ac gerei grmesine engel olamad. Bu

korkun manzara karsnda kalanlara, kendilerinden nce lenlerin

ahiretteki mutluluklarn dnerek ya da bir an nce lmeye dua

ederek ahirete kavumay tleyen bir din duygusu, dnyann en

ac tokadyla Trk ulusunun vicdanndaki adrn ykt; arllar,

Trk dmanlar olan Arap llerine gitti. Trklerin ortak vicdan,

derhal yzlerce yllk gle ve alp ilerleme tutkusuyla, byk bircokuyla arpyordu. Ne oldu? Trk'n ulusal duygusu artk

ocanda atelenmiti. Artk Trk, cenneti deil, eski ve gerek

byk Trk atalarnn kutsal kaltlarnn,[369 (19)] son Trk 'el

Merinin savunma ve korunmasn dnyordu. te dinin ve din

duygusunun Trk ulusunda brakt an. >

10) Trk ulusu, ulusal duyguyu, din duygusuyla deil, fakat

insanlk duygusuyla yan yana dnmekten zevk alr. Vicdanndaulusal duygunun yannda insanlk duygusunun onurlu yerini her

zaman korumakla vn duyar. nk Trk ulusu bilir ki, bugn

tuttuu dnlmez uygarlk yolunda bamsz; fakat kendileriyle


18/113

23

kout dzeyde ilerledii tm uygar uluslarla [370 (20)] karlkl

insancl ve uygar iliki, elbette gelimemizi srdrmek iin gereklidir.

Ve yine bilinmektedir ki, Trk ulusu her uygar ulus gibi, gemiin

btn evrelerinde bulularyla, bulgularyla uygarlk dnyasna

katkda bulunmu insanlarn, uluslarn deerini bilir ve onlarn

insanla braktklar kaltsal anlar saygyla korur. Trk ulusu,

insanlk evrenine gnlden bal bir ye ailedir.

[371 (21)] zetleme: Btn bu sylediklerimizi ksa bir ereve

iine sokmak istersek, yle diyebiliriz: Trk ulusunun ortaya

knda etkisi grlen doal ve tarihsel olgular unlardr:

a) Siyasal varlkta birlikb) Dil birliic)Yurt birlii) Soy ve kken birlii

d) Tarihsel yaknlke)Ahlak yaknl

Baka Uluslarn Ortaya klar

Trk ulusunun oluumunda tm bir arada var olan bu koullar,

baka uluslarn oluumunda hemen hemen yok gibidir. Daha genel


19/113

24

bir tanm yapabilmek iin diyelim ki, bir topluma [372 (22)] ulus

diyebilmek iin bu koullarn ayn zamanda tmnn ya da bir

blmnn bir arada olmas gerekir. Btn uluslar tamamen ayn

koullar altnda kurulmam olduklarna gre Trk ulusu iin

yaptmz gibi, baka her ulus iin ayr ayr irdelemeler yaplmadka

ulus kavramn genel ve bilimsel olarak tanmlamak gtr. nk

belirlediimiz koullar, insanlarn ulus olarak oluumunda genellikle

yardm etmi koullardr. Ne var ki, bu oluum biiminden baka,

hemen hemen bu koullarn hibirinin etkisi sz konusu olmadan

gereklemi [373 (23)] ulus oluumlar da vardr. rnein: ngilizler

ile Kuzey Amerikallar ayn dili konumalarna karn ayr ayr

uluslardr. < Sonra, svire'de dilleri ve kkenleri baka baka olan aznlk vardr: Alman, Fransz, talyan. Bunlar svireli ad altnda

tek bir ulus olarak saylmaktadrlar. >

Gney Amerika'da beyazlarla yerliler dirsek dirsee yaayan

Amerikallardr.

Bugn byk, ada uluslardan olan Franszlarn, ngilizlerin,

eitli soylarn karmas sonucunda ortaya kt bilinmektedir. [Birulusun oluumunda topran nemini bsbtn yok sayanlar da

vardr. Bu dncede olanlar, toprak yalnzcaalma ve urama

alandr, diyorlar.


20/113

25

imdi u noktaya dikkat edelim: Franszlarla ngilizler arasndaki

savalar her iki ulusta uluslama balarn glendirdi.] 1

Bu bilgilere gre sava, trl soylardan gelen insanlarn

birlemesinde en gl etkendir.

Alman

uluslamas, Napoleon'a kar yaplan savalardan; spanya

uluslamas, Fasllarla [374 (24)] yaplan savalardan dodu. Eski

kk Yunan hkmetleri ranllara kar koymak iin birletikten

sonra Yunan uluslamas balar. Trklerin, her eye karn btn

alarda ulusal dayanmasn ve balarn korumalar, hemen her

zaman srekli sava durumunda bulunmalarndandr. Son devrim

yllarnda birlik gcnn domasnda, iinde bulunulan sava

durumunun etkisi byk ve nemlidir.

[375 (25)] Ulus neye denir? sorusuna, bugnk ada

anlaylara uygun, bilimsel bir tanm verebilmek iin yrttmz

irdelemeyi yeterli sayalm. Onun zerinde bir an durup dnelim.

Bugn Trk Cumhuriyetini kurmu olan Trk ulusunu irdelerken

saptadmz koullar yeniden gzden geirelim:

1 Keli ayra iindeki blmler Prof. Dr. A. Afeti- nan'a aittir.


21/113

26

a) Siyasal varlmzn dnda, baka lkelerde, baka siyasal

topluluklarla isteyerek ya da istemeyerek yazglarn birletirmi,

bizimle dil, soy, kken birlii olan ve stelik yakn, uzak [376 (26)]

tarih ve ahlak yaknl grlen Trk topluluklar vardr. Tarihin binbir

olaynn ak sonucunda ortaya kan bu durum, Trk ulusu iin ac

bir andr, ne var ki, Trk ulusunun oluumundaki soyluluu ve

dayanmay gerek tarih ve gerekse bilim alarndan kesinlikle

sarsmaz.

b) Bugnk Trk ulusunun siyasal ve toplumsal birlii iinde

kendilerine Krtlk, erkezlik, Lazlk ya da Bo- naklk dncesi

alanmak istenmi yurtta ve ulus- talanmz vardr. Ancak gemiin

zorbalk dnemlerinin bir sonucu olan bu yanl adlandrmalar,-dmana alet olmu birka, [377 (27)] gerici, beyinsiz dnda- ulus

bireyleri zerinde zntden baka bir etki yaratmamtr. nk

ulusun bu bireyleri de genel Trk toplumu gibi ayn ortak gemie,

tarihe, ahlak anlayna ve hukuka sahip bulunuyorlar.


22/113

27

[378 (28)] c) Bugn iimizde bulunan Hristiyan, Musevi

yurttalar, yazglarn ve geleceklerini Trk ulusallna kendi

vicdanlarndan gelen istekleriyle balandktan sonra kendilerine yan

gzle yabanc diye baklmas, uygar Trk ulusunun soylu ahlakndan

beklenebilir mi?

Ulusun Genel Tanm

Bundan sonra ortak ulusal dncenin, ahlakn, duygunun,

cokunun, an ve geleneklerin ulus bireylerinde olumasn ve

kklemesini salayan ortak gemiin, birlikte yaratlm ve

yaanm tarihin, vicdanlar ve kafalar dorudan doruya birletiren

ortak dilin [379 (29)] uluslarn oluumunda en nemli etkenlerolduunu bir kez daha vurguladktan sonra ulus zerine, ikincil

eleri gz nne almadan, mmkn olduu kadar her ulusun

yapsna uyabi-

lecek bir tanm biz de verelim:

a) Zengin bir an kaltna sahip bulunan;b) Birlikte yaamak konusunda ortak istek ve uzlamada

itenlikii olan;


23/113

28

c) Ve sahip olunan kaltn korunmasn birlikte srdrmekkonusunda [380 (30)] iradeleri ortak olan insanlarn

birlemesinden ortaya kan toplulua ulus ad verilir.

Bu tanm iyice dnlecek olursa, bir ulusu oluturan insanlar

arasndaki balarn deerine, gcne ve vicdan zgrlyle

insanlk duygusuna verilen nem kendiliinden anlalr.

Gerektengemitenkalan ortak utku ve ac kalt;

Gelecektegerekletirilecek ortak izlence;

Birliktesevinmi olmak, birlikte aym umutlan belemi olmak.

Bunlar elbette bugnn uygarlk anlaynda, btn teki [381

(31)] koullarn stnde bir anlam ve kapsam tar.

[Bir ulus kurulduktan sonra bireylerinin, devlet yaamnda,

ekonomide ve dnce yaamnda ortaklaa almasyla ortaya

kan ulusal kltrde, kukusuz ulusun her bireyinin alma pay,

katks ve hakk vardr. Buna gre bir kltrden olan insanlardanoluan toplulua ulus denir, dersek ulusun en ksa tanmn yapm

oluruz.]


24/113

29

Bundan nce belirlediimiz tanma dayanarak diyebiliriz ki,

uluslama sorunu, bireysel ve ortak zgrlk sorunudur.

yleyse sorunu ilke olarak dile getirelim.

Uluslama ilkesi

Bir ulusun, baka uluslara gre doal ya da sonradan kazanlm,

kendine zg karakterlere sahip olmas, baka uluslardan ayrlan bir

organik yap oluturmas, ou kez onlardan ayr olarak, onlara kout

bir gelimeye aba gstermesi olgusuna uluslama ilkesi [382 (32)]

denir.

Bu ilkeye gre her birey ve her ulus kendisine kar iyi niyetliolunmasn ve topraklarna tam olarak sahip olmay istemek hakkna

ve bu hakkn kullanlmasn yasaklayan ya da snrlayan her trl

engeli yok etmek hak ve zgrlne sahiptir.

Bu ilke, bize hangi uluslarn zgr, hangilerinin zgrlnden u

ya da bu biimde yoksun olduklarn, yani ulus adn tamaya yarar

olmadklarn kolaylkla gsterir.

[383 (33)] < imdi kendi kendinize sorunuz!

1)inliler ulus mudur? -Hayr! Niin?2)Afganllar ulus mudur? -Hayr! Niin


25/113

30

3) Hintliler, Trablusgarpllar, Tunuslular, Fasllar, Suriyeliler,balarnda krallar olan Irakllar, Msrllar,

Arnavutlar, btn bu mmeti Muhammed zgr mdrler, ulus

mudurlar?2

-zgr deildirler, ulus deildirler. mmettirler, bamsz

deildirler. Niin?

4) Trkler zgr mdrler, ulus mudurlar? -Evet! Niin >

Trk Ulusuluu

[Trk ulusuluu, ilerleme ve gelime yolunda ve uluslararas ilgi

ve ilikilerde, btn ada uluslara kout ve onlarla bir uyumda

yrmekle birlikte Trk toplumunun kendine zg niteliklerini ve

balbana bamsz zben- liini sakl tutmaktr.]

[Bilmeli ki, ulusal benliini bilmeyen uluslar, baka uluslarn avdr.

1923Gazi M. Kemal]

DEVLET

2 Mutlulukla belirtiriz ki, bu lkeler, o gnler iin belirtilen bugerei deitirmeyi baarar savamlar vererek, uluslar arasndaki

onurlu yerlerini aldlar.


26/113

31

5 Kasm 1929 Sal akam

[384 (16)] Ulusun ne olduunu aklarken, demitim ki, Trk

ulusu, bir halk ynetimi olan cumhuriyetle ynetilir, bir Devlettir.

imdi, devlet ne demektir, bunu aklayarak anlataym:

Devlet dediimiz zaman her eyden nce bir insan topluluu, bir

ulus varl anlalr.

[385 (17)] Bundan sonra, bu insan topluluunun corafya

snrlaryla belirlenmi bir toprakta yerlemi olduu grlr. Yine

ulus konusunda demitim ki, Trk ulusu, Asya'nn batsnda ve

Avrupa'nn dousunda olmak zere kara ve deniz snrlarylaayrlm, dnyaca tannm byk bir yurtta yaar, onun adna Trk

Eli derler. Ulus olma sorununun bireysel ve ortak bir zgrlk

sorunu [386 (18)] olduunu biliyoruz. Yani bir ulusu oluturan

bireylerin, o ulus iinde her trl zgrl; yaama zgrl,

alma zgrl, dnce ve vicdan zgrl gvence altna

alnmaldr.

Yine bir ulusun genel btnnn her trl zgrlnn

salanm olmas gerekir. Yani kendi topraklarnda, dardan hibir

karma ve snrlandrma olmakszn zgr ve bamsz olarak


27/113

32

yaamas ve almas gerekir. [387 (l9)] te devlet, gerek bireylerin

zgrln salamak iin ulus zerinde bir yetkeye (nfuz) ve

gerek ulus ve lke bamszln koruyabilmek iin kendine zg bir

yetke ve gce sahip olmaldr.

yleyse, devlet: Belli bir toprakta yerlemi ve kendine zg bir

gce sahip\ olan bireylerin btnnden oluan bir varlktr.

[388 (20)] Devletin sahip olduu gc anlatrken bu gc

kendine zgdiye nitelendiriyoruz. Gerekte devleti kuran ulusun

barnda ilev kazanan yetke gc, kii olarak hi kimse tarafndan

verilmemitir. O, bir siyasal yetkedir ki, devlet kavramnn znde

vardr. Devlet, bu gc halk zerinde kullanmak ve [389 (21)] ulusudarda temsil etmek ve baka uluslara kar savunmak yetkisine

sahiptir.

Bu siyasal yetke ve erke irade ya da egemenlik denir.

Egemenlik

[390 (22) ] Mademki devlet bir iradeye, bir egemenlie sahiptir,

onu gstermek ve yerine getirmek iin birtakm aralara gereksinimi

vardr.


28/113

33

Bu aralar ieren devlet dzeninde millet meclisi ve

hkmet rgt temeldir.

amzda, bu temel olan rgtr\ dayand gelenek- lemi

birtakm ana ilkeler vardr.

a) Demokrasi ilkesi halklk[39i (23)] Bu ilkeye gre irade veegemenlik, ulusun tnne aittir ve ait olmaldr. Demokrasi ilkesi,

ulusal egemenlik ilkesi biimine dnmtr.

b) Temsili hkmet ilkesi: Bu ilke ulusal egemenliin kullanmnve yrtmn dzenler.

c)Devletin anayasasn belirleyen yasann, teki yasalarnstnde olmas ilkesi:[392 (24)] Bu ilke, ada anayasa hukukunda

yasall ve adli dengeyi salayan ilkedir.

Bu saydmz ilkeler (a, b, c) demokrasi ilkesinin anayaps

olarak grlr. Gerekten demokrasi ilkesi uygulamadaki deerini

ancak bu saygmz ilkelerle kazanr.

A) Demokrasi ilkesi,devlette egemenliin var olmas

iki temel sorun ortaya karr:


29/113

34

1) Egemenlik neden ibarettir? [393 (25)] Egemenliin ieriindene vardr? Snrlan nedir? Egemenlie dayanarak meru yollarla

hangi eylemler yaplabilir?

Bu, devletin egemenlii, sorunudur. Bu sorunda, devlet, i

dayanandan, ulustan, ayr olarak soyut bir biimde dnlyor.

Ve bu yolla siyasal gcnn nitelii ve snr lan belirlenmek isteniyor.

Devletin siyasal gc, barnda yaayan bireylerin ve

topluluklarn varl dolaysyla snrlanmtr; hangi lde

snrlanmtr? Bunu kamu hukukubelirler.

Devletin, baka devletlerin ve kendi kuruluunda yer almayan

baka [394 (26)] insanlarn varl dolaysyla egemenliin lsn

de devletler hukukugsterir. Bu nedenle devletin egemenlii sorunu

tam anlamyla bir anayasa hukuku sorunu deildir.

2) Egemenlik konusunun ortaya koyduu ikinci bir temel sorunda devlette, devlet iinde egemenlik sorunudur. Bu dorudan

doruya anayasayla ilgilidir.

Kamu hukukunun ve devletler hukukunun, snrlarn belirledii

egemenlik, kime aittir?


30/113

35

unu sylemek gerekir ki, devlet tzel bir kavramdr. Gerekte,

ynetenler, egemenlii kullanrlar. yleyse devleti [395 (27)]

ynetenler kimler olmaldr? Siyasal gcn, meru olabilmesi iin

devletin, soyut egemenlii, eylemli olarak kimin eline braklmaldr?

te bu sorunlara

yant veren demokrasi ilkesidir.

Devlet Biimleri

Tarihin ve hukukun incelenmesi, bize, egemenliin balca

deiik biimde kullanldn gstermektedir.

I) Saltanatlk (hkmdarlk- monari): Egemenlik, kral,imparator, ah, padiah, prens, emir gibi trl sanlar alabilen

hkmdarn, yani yalnz bir kiinin tekelindedir. Egemenlii kullanan,

devletin btn memurlar, yalnz bir kii adna hareket ederler.

Devlette son iradeyi yalnz hkmdar belirler. [396 (28)]

Hkmdar, yalnz bana devletiynlendirir, ynetir ve her eyi o

buyurursa, byle bir devletin hkmetine mutlak hkmet denir.

Byle bir devlette, hkmdar Devlet benim der; sava aar, bar


31/113

36

antlamas yapar, yasalar koyar, vergiler koyar, lkenin gelirlerini

istedii gibi kullanr. Ksacas lke sanki onun maliknesidir.

Eer hkmdar, yasalar hazrlayan milletvekillerinden oluan bir

meclis kabul etmise, o zaman merutiyet hkmeti olur. Bu tr

hkmette de sonunda her ey hkmdarn son szne baldr.Merutiyet hkmetinde hkmdar, bir yurttaa, [397 (29)] bir

hkmet kurdurur, lkeyi onunla ynetir. ngiltere, Belika, talya

merutiyet hkmetleriyle ynetilmektedir.

II) Snflk (takmerki - oligari) Bu tr hkmette, egemenlik,birka kiinin, birka ailenin ya da halkn bir

kesiminin elindedir. Soylu erki (aristokrasi), snfln (oligari)baka bir biimidir; burada egemenlik, sekinlerin, soylular snfnn

elindedir.

III) Demokrasi (Halklk): Demokrasi temeline dayanan

hkmetlerde egemenlik, halka, halkn ounluuna aittir.

Demokrasi ilkesi, egemenliin ulusta olduunu, baka bir yerde

olamayacan gerekli klar. Bu yolla demokrasi ilkesi, siyasal gcn,

egemenliin [398 (30)] kaynana ve meruluuna dayanmaktadr.


32/113

37

[Demokrasinin tam ve ak olarak uyguland hkmet biimi

cumhuriyettir.]

Demokrasi lkesinin erii

Demokrasi temeli, bugn ada anayasann genel bir belgisigibi grnmektedir.

Saltanatlk (monari) ve snflk (oligari) artk zaman gemi

ereti biimlerden baka bir nitelikte dnlemezler, geri daha

imdi bile balarnda hkmdarlar bulunan devletler vardr. Fakat

bunlarn hemen hepsi, demokrasi ilkesini kabul etmektedirler. Artk

egemenliin sahibi olduunu ileri srme cesaretinde bulunabilecek

bir hkmdar pek azdr.

[399 (31)] Bir ulusun eylemli olarak demokrasi ilkesini ilan

etmesi, o ulusun ounluunun, toplumsal gcnn bir sonucudur.

Ulus, yeterince gl olursa, gc ve erki eline alr. Bu olay kimi

zaman ayaklanmayla, kimi zaman da hkmdarla barl bir

anlama yaparak gerekleir.

Artk bugn, demokrasi dncesi srekli ykselen bir denizi

andrmaktadr.


33/113

38

Yirminci yzyl, birok bask hkmetlerinin bu denizde

boulduunu grmtr. Rus arl, Osmanl Padiahl ve Hilafeti,

Almanya ve Avusturya - Macaristan mparatorluklar bunlarn

balcalarndandr.

[400 (32)] Bundan baka demokrasi ile ynetilen Portekiz gibilml hkmdarlklarn, demokrasinin daha ak bir biimde

uygulanmasn zorunlu klan cumhuriyetkarsnda silindii grlr.

Son olarak bugn ngiltere, Belika gibi byk, eski

demokrasilerin ynetimlerinin de daha belirgin ve daha iyi

dzenlenmi bir demokrasinin gerekletirilmesi yolunda altklar

grlmektedir.

Demokrasi dncesi, ada anayasann bir belgisi olmakla

birlikte bu dnce, ok eskidir.

Demokrasi dncesinin ierii ve anlam zerinde gerektiince

aydnlanabilmek iin, onun [401 (33)] tarihini ksaca anmsatmak

yararl olur.

Demokrasi lkesinin Tarihsel Geliimi

Bundan 7000 yl nce, Mezopotamya'da insanln ilk uygarln

kuran Smer, Elam ve Akad budunlarnda demokrasi ilkesi


34/113

39

uygulanmtr. Gerekte, bu (Trk) budunlar birleik bir cumhuriyet

kurmulardr. Bundan sonra Atina ve sparta gibi Yunan kentleri, bir

tr demokrasi ile ynetilirlerdi. Roma da demokrasi hayat yaamt.

[402 (34)] Trkler, en eski tarihlerde bile nl kurultaylaryla ve

bu kurultaylarda devlet bakanlarn semeleriyle, demokrasi

dncesine ne denli bal olduklarn gstermilerdir. Son tarih

dnemlerinde Trklerin kurduktan devletlerde balarna geen

padiahlar, bu yoldan ayrlarak zorba olmulardr.

Krallarn ve padiahlarn bask ynetimlerine dinler dayanak

olmutur. Krallar, halifeler, padiahlar evrelerini saran papazlarn,

hocalarn etkisiyle Tanrsal haklara inanm ve dayanmlardr.

Egemenliin, bu hkmdarlara, Allah tarafndan verilmi [403 (35)]

olduu kuram uydurulmutur. Buna gre, hkmdar ancak Tanrya

kar sorumludur. Erk ve egemenliinin snn yalnz din kitaplarnda

aranabilir.

Tanrsal haklara dayanan bir mutlakiyet temeli karsnda,

demokrasi ilkesinin, gsterdii ilk tutum olduka al- ak

gnllcedir. O, nce hkmdan devirmeye deil, onun yalnzglerini snrlamaya, mutlakiyeti kaldrmaya alt. Bu alma

400-500 yl ncesinden balar. lkin erkin, ulustan geldii; erk,


35/113

40

yeteneksiz ve yetersiz bir ele derse, [404 (36)] onun geri

alnabilecei ve bu erkin milletvekillerinden oluan bir meclis

tarafndan kullanlmas gerekecei dile getirildi. 16. yzylda

demokrasi ilkesi, hkmdarlarn yetkesini (nfuz) krmak iin siyasal

savam arac olarak kullanld.

Bu savamlarda, en son olarak ortaya atlan dnceler

unlardr:

Erk ulusa aittir. Onu, yasa erevesinde bir hkmdara

vermitir. Kimi durumlarda geri alabilir.

18. yzylda ise, demokrasi dncesi, kar konulmaz bir g ve

akm durumuna geldi.

Demokrasi ilkesi, ulusal egemenlik ilkesi biimine girdi ve

anayasaya geti. [405 (37)] Artk ulusla hkmdar arasnda

szleme yapma dncesi ortadan kalkt. Ortaya, egemenlik

blnp paralanamaz vebakalarna braklmaz,dncesi kt.

Bu dnceyi yle akladlar: Egemenlik bireylerin yani tek tek

kiilerin iradelerinin stnde, yine bireylerin oluturduklar ulusunortak kiiliine dayanan genel ve ortaklaa bir iradedir. Bu nedenle

egemenlik tektir, paralara ayrlamaz ve egemenliin ortaya


36/113

41

koyduu ortaklaa irade, onun sahibi olan, ortak kiilik, ulusa hibir

zaman bakasna aktarlamaz ve braklamaz.

Demokrasi lkesinin Belirgin Nitelikleri

[406 (38)] Demokrasi ilkesi, egemenlii kullanan arac kim olursaolsun, temel olarak ulusun egemenlie sahip olmasn ve sahip

kalmasn gerektirir.

Bu noktay birka szle aklayalm:

a) Demokrasi, temelde siyasal niteliklidir. Demokrasi, bir sosyal

yardm ya da bir ekonomik rgt dizgesi deildir. Demokrasi, maddi

refah sorunu da deildir. Byle bir gr, yurttalarn, siyasalzgrlk gereksinimlerini uyutmay amalar.

[407 (39)] Bizim bildiimiz, demokrasi, zellikle siyasaldr; onun

amac, ulusun, ynetenler zerindeki denetimiyle, siyasal zgrl

salamakdr.

b) Demokrasinin birinci zelliiyle ortak, ikinci bir zellii dahavardr. O da udur: Demokrasi dnceye dayanr; bir kafasorunudur. Herhalde bir mide sorunu deildir. Ynetim ilkesi de

adalete ball ve erdem, ahlak sahibi olmay gerektirir.


37/113

42

Demokrasi, yurt sevgisidir, ayn zamanda babalk ve analktr.

c) Demokrasi, temelde bireycidir; bu nitelik, yurttanegemenlie, insan sfatyla [408 (40)] katlmas dolaysyla kendini

gsterir.

) Son olarak demokrasi, eitlikidir; bu nitelik, demokrasinin

bireyci olmas niteliinin zorunlu bir sonucudur. Kukusuz, btn

bireyler ayn siyasal haklara sahip olmaldrlar. Demokrasinin bu

bireyci ve eitliki niteliklerinden genel ve eit oyilkesi kar.

CUMHURYET

Balarnda hl Tanrnn vekili, glgesi sfatn tayan

hkmdarlar bulundurmakla birlikte egemenliini kazanm uluslar

olduundan sz etmitik. Gerekte bu uluslarn mensup olduklar

[409 (41)] devletler, ulusun setii milletvekillerinden oluan

meclislere sahiptirler. Ulusun egemenliini bu meclisler temsil eder.

Yasa nermek hakk meclis yelerine ve bakanlar kuruluna aittir.

Hkmdar, devleti temsil eder. Hkmeti kuran yurtta, grnte

hkmdar tarafndan seilir. Fakat gerekte hkmet bakam,

ulusun gvendii, gl siyasal partilerin liderleridir; bunlarn


38/113

43

kurduklar hkmetler ulusu ve lkeyi ynetirler ve meclise kar

sorumludurlar. Bu akladmz trdeki hkmetler temsili

hkmetlerdir ve gerekte demokrasi ilkesi yrrlktedir. Ancak

bunlar tam anlamda demokrat hkmetler deildirler.

[410 (42)] Demokrasinin tam anlamyla lks, btn ulusun,ayn zamanda ynetici durumda bulunabilmesini, hi olmazsa

devletin son iradesinin, ulus tarafndan dile getirilip gsterilmesini

ister. Ne yazk ki, uluslarn bykl, dnsel eitim dzeyleri, bu

lknn uygulanmasnda, bu lkden bsbtn yoksun kalmay

douracak nlemsizliklerden kanmay da gerektirir. Bu nedenle,

demokrasi ilkesinin en ada, en aklc uygulaymn [411

(43) ] salayan ynetim biimi Cumhuriyet'tir.Cumhuriyette son sz, ulus tarafndan seilmi meclistedir. Ulus

adna her trl yasalar o yapar. Hkmete gvenoyu verir ya da onu

drr. Ulus, setii milletvekillerinden memnun kalmazsa, belli

sreler sonunda bakalarn seer. Ulus, egemenliini, devlet

ynetimine katlmasn, ancak zamannda oyunu kullanmakla salar.

Cumhuriyetin hkmeti, bir usul ve tarzda, snrl bir sre iinseilmi bir cumhurbakanna verilir. Babakan, [412

(44) ] o belirler; bakanlar kurulunu oluturacak bakanlar da,babakan, milletvekilleri arasndan seer.


39/113

44I

Dnyadaki devlet biimleri, biri tekine gre kimi ayrmlarla, ok

deiir. Bununla birlikte, hepsi genel olarak, ele alp irdelediimiz

biimlere indirgenebilir: hkmdarlk, snflk (oligari), halk

cumhuriyeti.

Kendini belli bir dine balayan (teokratik) devlet biimi de vardr.

Rus arl ve Osmanl Saltanat byle idiler. ar, kilisenin bakan

idi; sultanlar da halife sann taknmlard.

Ayn ekilde dini siyasetten ayrm laik hkmetler de vardr.

Amerika, [413 (45)] Fransa, Trkiye Cumhuriyeti gibi.

Hkmdarlklarda, devlet bakanl orununa kalt yoluyla gelinir.

Cumhuriyet, milletvekillerinden oluan meclis ve belirli bir sre

iin seilmi olan devlet bakanyla, ulusal egemenliin

korunmuluunun en iyi gvencesidir. Cumhuriyette, meclis,

cumhurbakan ve hkmet, halkn zgrln, gvenliini ve

huzurunu ^nmek ve salamaya almaktan baka bir ey

yapamazlar.

nk bunlar bilirler ki, kendilerini iktidar ve yetki mevkiine belirli

bir sre iin getiren [414 (46)] irade ve egemenliin sahibi ulustur.

Ve yine bunlar bilirler ki, iktidar mevkiine saltanat srmek iin deil,


40/113

45I

ulusa hizmet iin getirilmilerdir. Ulusa kar sorumluluk ve

grevlerini ktye kullandklarnda u ya da bu biimde ulusal irade-

nin kendi haklarnda da ilemesiyle kar karya kalabilirler. Ulus

tarafndan, ulus adna devleti ynetmeye grevlendirilenlerin,

gerektiinde ulusa hesap verme [415 (47)] zorunluluu, laubali ve

keyfi davranla badatrlamaz.

Oysaki sahip olduu erk ve yetkinin Tanr'dan geldiine inanan

ve yalnz ona kar br dnyada hesap verebileceklerini varsayan

ve devleti, lkeyi kendisine braklm bir kalt malikne olarak kabul

eden bir hkmdar, kendisini her trl ba ve snrlamann dnda

tutar. Byle bir ynetimde ulusun benlii, zgrl sz konusu bile

olamaz. Bu nedenle yetkileri snrlandrlm bile olsa, hkmdarlk

ynetim biimi demokrasiye, ulusal egemenlik ilkesine [416 (48)]

uygun deildir. Hkmetin, belirli insanlarn, snflarn elinde

bulunmas da ulus varlnn kesinlikle kabul edemeyecei bir

durumudur. Btn ulusun ounlukla, devlet ynetimine katlmasna

engel olan bu snflk (oligari) ynetim biimi de bir zmrenin

kendi karlarn salamak iin, btn ulusa ait olan egemenliin zorla

ele geirmesinden baka bir ey deildir.


41/113

46

ANAYASAMI Z [417 (49)]

Trkiye Cumhuriyeti'nin anayasas, en ada ulusal egemenlik

ana ilkelerini ve hkmlerini kapsar. Her zaman bellekte kalmas iin

burada birka maddeyi olduu gibi yineleyelim:

a) Egemenlik kaytsz artsz ulusundur.b) Trkiye Byk Millet Meclisi, ulusun tek ve gerek temsilcisi

olup ulusun adna egemenlik hakkn yalnz o kullanr.

c) Yasama yetkisi ve yrtme erki Trkiye Byk Millet [418(50)] Meclisinde ortaya kar ve orada toplanr.

Anmsatma: Bizim anlaymza gre siyasal g, ulusal irade ve

egemenlik, ulusun bir birlik ve btnlk halindeki ortak kiiliine

aittir, birdir, blnemez, paralanamaz ve bakasna braklamaz.

Ulusta olduu gibi, onun temsilcisi olan tek mecliste odaklamtr.

Yani glerin blnmesi gr, bizim iin temel deildir. [Yalnz

grevler u yolla

yerine getirilir. Buna gre:


42/113

47

Trk ulusunun ynetim biimi glerin birlii temeline dayanan

bugnk devlet biimimizdir. Bu devlet biiminde Byk Millet

Meclisi ulus adna egemenlik hakkn kullanr. Cumhurbakan ve

bakanlar kurulu onun iinden kar. Egemenlik birdir, kaytsz artsz

ulusundur. Devlet kurulularnn en uygunu budur. Yalnz grevler u

yolla grdrlr:

c) Meclis yasa yapma yetkisini dorudan kullanr.d) [419 (51)] Meclis, yrtme yetkisini kendisinin setii

cumhurbakan ve onun atayaca bakanlar kurulu araclyla

kullanr. Meclis, hkmeti her zaman denetler ve drebilir.

e) Yarg yetkisi, ulus adna, usul ve yasas erevesindebamsz mahkemelerce kullanlr.


43/113


44/113

43

DEMOKRASYE KARI OLAN ADA

AKIMLAR[420 (52)]

Bizim devlet kuruluumuzda, temel ilkemizi oluturan,

demokrasinin, ayrc niteliklerini tanmladk. Demokrasinin bubiimde kavranmasna kimi kuramlar kar kmaktadr. 1)

Bolevik kuram, 2) htilalci siyasal sendikaclk kuram, 3) kar

gruplarnn temsili kuram.

Bu kuramlarn, demokrasi kurammza kar saldrmakta ne

denli haksz olduunu aklayalm:

1) Bolevik kuramnn Rusya'da uygulanan biimine bakalm.Btn Rus ulusu iinden, [421 (53)] yalnz iilerden, deniz ve

kara kuvvetlerinden oluan bir aznlk, ekonomik temellere dayal

komnist partisi ad altnda birleerek bir diktatrlk

kurmulardr. Amalarnda ulusal deildirler, kiisel zgrlkve

eitlik tanmazlar. Halk egemenlii ilkesine uymazlar. erde

ounluu, zorla bask ile kendi grlerine boyun emek

zorunda tutarlar. Darda propagandayla ve ihtilal rgtylebtn dnya uluslarna kendi ilkelerini yaymaya alrlar.


45/113

44

Oysa, hkmet kurmaktan ama, nce bireysel [422 (54)]

zgrln salanmasdr. Bolevik hkmet biiminde zorbalk

nitelii grlmektedir. Bir toplumun, bir blk insann grlerinin

zorla tutsa olarak yaamas biimine, doal ve akla uygun bir

hkmet modeli olarak bakmaya olanak yoktur.

2) htilalci siyasal sendikaclk kuramna inananlar da her trlsiyasal kurulular, yalnz kendi karlar dorultusunda altrmak

ve sonunda siyasal g ve egemenlii ellerine geirmek isteyen ii

gruplardr. Bunlar amalarn zorla gerekletirme frsatn

beklerken [423 (55)] zaman zaman genel grevler yaparak, hkmet

adamlar zerinde etkili oluyorlar ve kimi ileri kendi karlarna

uygun decek biimde zmlettiriyorlar; yava yava varlklarn

duyuruyorlard. Bunlar ngiltere, Fransa ve Almanya'da etkilerini

gstermektedirler. Almanya'da bu kuramclara az ok bir doyum

salamak iin, millet meclisi yannda ekonomik ierikli fakat yeleri

bu kuramclardan oluan bir meclis kurmulardr. Bizde de Yksek

Ekonomi Kurulu (l ktisat Meclisi) vardr. Fakat bu, herhangibir

bask zerine deil, dorudan doruya hkmetin, yararl

grmesinden tr danma amacyla [424 (56)] oluturulmu bir

kuruldur.


46/113

45

3) kar gruplarnn temsili kuram: Trl meslek, sanat veiadamlar, toplum iinde ayr ayr birer zmre, birer kk topluluk

olarak dnlrse, her bir zmrenin birbirinden farkl karlar

vardr. Bundan tr diyorlar ki, her zel kar sahibi gruplarn, her

biri mecliste kendilerini ayr ayr temsil etmelidirler. Bu durumda,

seim, ulusun [425 (57)] bireyleri tarafndan deil bu gruplar

tarafndan ve gruplarn karlar lsnde gerekletirilecektir.

Mecliste bu gruplarn birka birleip iktidara gelince yalnz kendi

karlar iin alacaklardr. Buna kim engel olacaktr?

te, bu nedenlerden dolaydr ki, biz bunu ve bundan nceki

kuramlar, lkemiz ve ulusumuz iin uygun grmyoruz. Biz, lke

halk bireylerinin ve trl snflarn birinin tekine yardmn ayn

deerde [426 (58)] ve nitelikte gryoruz, hepsinin karlarnn ayn

lde ve ayn eitlik duyarllyla salanmas iin almak isteriz.

Bu yolun, ulusun genel refah ve devlet yapsnn glenmesi iin

daha uygun olduu kansndayz. Bizim gzmzde ifti, oban,

ii, tccar, sanatkar, asker, doktor, ksacas, herhangi bir toplumsal

kesimde ya da kuruluta alan bir yurttan, hak, kar ve

zgrl eittir. Devlete bu anlay ile en yksek lde yararl olan

ve ulusun gvenini ve iradesini yerinde kullanabilmek bizce, [427


47/113

46

(59)] bizim anladmz anlamda, halk hkmeti ynetimi ile

gerekleir.

< Ulusu temsil eden ve yneten Byk Millet Meclisinin ve

hkmetin dayand parti de bu temel ilke erevesinde hibir

ayrm gzetmeksizin tm Trkiye halkm kapsayan, ulusun ortak

karlarn gz nnde tutan ve amalayan parti (Cumhuriyet Halk

Partisi) dir. Parti, ulusa, milletvekillerinin seiminde yol gstermek,

dnsel ve ilevsel yaamda, ortak ulusal terbiyede, [428 (60)]

halklk bilin ve anlayn gelitirerek byk bir grevi yerine

getirmektedir. >


48/113


49/113

52

YURTTAA KARI DEVLETN GREVLER [429 (1)]

Derslerimizin balangcnda, ulusun kurduu devletin ve hkmet

rgtnn yurttalara kar ykml olduu grevleri ve yetkileri,

genel olarak saymtk. Bu grevlerin nitelikleri incelenirse, yle birsralama yaplabilir:

a) lke iinde gvenlik ve adaleti salayarak ve srdrerek,yurttalarn her trl zgrln korumak.

b) D siyaseti ve baka uluslarla ilikileri iyi ve olumlu bir biimdeynlendirerek, lke iinde de her trl savunma glerini her zaman

hazr bulundurarak ulusun bamszln gven altna almak ve

korunmuluunu [430 (2)] salamak ve bu uurda baka kar yol

kalmazsa ulusun haklarn silahla savunmak.

Bu iki tr grev, devletin en bata gelen grevlerindendir.

Denilebilir'ki, devlet kurmaktan ama, bu iki grevin yerine

getirilmesini salamaktr. nk bu grevler, yurttalarn tek tek

kiiler olarak yapmaya glerinin yetmeyecei ilerdir. Dahasyurttalarn, bu grevlerin bir blmn bile yapmaya kalkmalar

doru deildir. nk o zaman, anari olur, devlet kalmaz. rnein,


50/113

53

bir yurtta, kendi kendine, bir yabanc devletle siyasal bir grme

ve ilikide bulunamaz.

Bir yurttan, lke savunmasnda bana toplayabilecei birtakm

kimselerle, kendi bana hareket etmesine izin verilemez.

[431 (3)] Bir yurtta, kendi zgrln ve hakkn, kendi maddi

gcne dayanarak salamaya kalkamaz.

Bu konular, kiilerin gleri ve giriimleriyle deil, ulusun

iradesini elinde bulunduran devletin gc ve nfuzu ile salanabilir.

Bu iki tr grevden baka, devletin stlendiini belirttiimiz

grevleri de baladmz sra ile iinde syleyelim:

c)Yollar, demiryollar vb. gibi bayndrlk ileri,) Eitim ve retim ileri,

d) Salk ileri,e) Sosyal yardm ileri,E) Tarm, ticaret ve ileyimcilie (zanaat) ilikin ekonomik iler.

[432 (4)] Bu son sylediimiz ileri, devletin yapmamas, kiilerebrakmas gerektiini ileri srenler vardr. Bu gr uygun bulup

izleyenlere bireyci derler.


51/113

54

Ulusun genel ve ortak karlarna ilikin siyasal ve dnsel

ilerde olduu gibi, her trl ekonomik ilerin de kiilere braklmayp

devlete yaplmasnn daha uygun olaca kuramn savunan

devletiler de vardr.

Biz, devletimizce uygulanmas uygun olan ilkeyi, belirlemek iinbireyci ve devletilerin dayandklar noktalar ve bir de

demokrasinin en belirgin niteliklerini gz nnde [433 (5)]

bulundurarak bir irdeleme yapalm:

Bilindii zere, Trkiye Cumhuriyeti, demokrasi temeline

dayanan bir devlettir. Demokrasi temelde siyasal ieriklidir;

dnseldir, dnceye dayanr, bireycidir, eitlikidir.

Demokrasinin bu ana noktalarna gre, yurttan siyasal

zgrln ve almasn salamak yurttan bilimsel, toplumsal,

sanat ve ahlak gibi dnsel alanlarda gelimesini salamakla

ilgilenmek ve yurttan ulusal egemenlie, usul erevesinde

katlma hakkn ve btn yurttalarn eit siyasal haklara sahip

olmalarn [434 (6)] salamaktan ibaret olan noktalar, devletin,

yurttaa kar, balca grevlerinin snrn gsteren iaretlerdir.

yleyse, demokrasi temeline dayanan bir devlet, sosyal yardm

sistemi ya da bir ekonomik kurulu sistemi deildir. Bunun iin bu


52/113

55

alanlara ilikin ilere, devletin karmamas, btn bu nitelikteki ileri

bireylere ya da bireylerden oluan ortaklklara brakmas

mmkndr.

Bu olanan lsn anlamak iin devletin, ulusa ve lkeye kar

yerine getirmek [435 (7)] zorunda olduu temel grevlerinin, ikinciderecede olan grevlerle ilgi ve balantlarn dnmek gerekir.

Devlet, gvenlik ve huzuru salamak iin, lkeyi savunmak iin,

salkl, iyi gelimi, anlaylar, ulusal duygular, yurt sevgileri

yksek vatandalar ister.

Devletin, ite ve dta ulus ilerini yaptraca yksekyetenekli

yurttalara gereksinimi vardr.

Devlet, btn yurttalarn, devletin yasalarn anlayp onlara

uyma gereini kavramalarn, lkenin gvenlii ve savunmas iin

nemli grr.

Devlet, btn yurttalarn hangi ileyimcilik ve meslekdalnda

oIursa oIsun [436 (8)] arnzdaki gelime ve ilerlernelerin

gerektirdii Ide baarl olmalaryla yakndan iIgilidir.

Bu nedenledir ki, yurttalarn eitim ve retimiyle, salyla

yakndan ilgilenmek zorundadr.


53/113

56

Devlet, lkenin gvenlik ve savunmas iin karayollaryla,

demiryollaryla, limanlarla, deniz tatlaryla, telgrafla ve telefonla,

'lkenin hayvan gcyle ve her trl tama aralar ile ulusun genel

maddi varlyla yakndan ilgilenir. lke ynetiminde ve

savunmasnda bu saydklarmz, toptan, tfekten, her trl silahtan

daha" nemlidir.

[437 (9)] zellikle para, her trl aracn stnde bir var olma

silahdr.

Bu saydmz alanlardaki ilerden ekonomi ile ilgili oIanIar,

dorudan doruya devletin zorunlu grevlerinden grnmemekle

birlikte, o grevlerin yerine getirilmesinde etkilidirler. Bu alanlardaki

ileri, kiilere ya da ortaklklara btnyle brakabilmek iin, bu

ilerin, devletin karmas

ya da yardm sz konusu olmadan, devleti, temel grevlerini yerine

getirmede zor durumlarda brakmayacana emin olmak gerekir.

[438 (10)] Grlyor ki, ekonomik iIer ve kimi toplumsal iler,

bir bakma bireylerin karlaryla ilikilidir.

Bunun iindir ki, bireyciler, bu ilere devletin karmasn kii


54/113

57

zgrlne karma gibi grrler. Ne var ki, bu iler iinde dolayl

olarak btn ulusun ortak karna dokunan ve dayanan noktalar da

vardr. Bu nedenle, devletilerin hakl olduklarnoktalar kabul etmek

yerinde olur.

zel kar, ou kez genelin karyla eliir bir durum da alabilir.

Bir de zel karlar, sonunda rekabete dayanr. Oysaki,yalnz,

bununla ekonomik dzen kurulamaz. [439 (11)] Bu sanda olanlar,

kendilerini serap karsnda aldanlmaya brakanlardr.

Kiiler, ortaklklar, devlet rgtne gre zayftrlar. Serbest

rekabetin toplumsal sakncalar da vardr; zayflarla glleri

yarmada kar karya brakmak gibi ... ve dahas kiilerin, kimibyk ortak karlar doyurucu nitelikte karlamaya gleri yetmez.

Bu gibi ilerde, kiilerin kurma olana bulamayacaklargeni ve

gl bir kurulu gerekebilir ya da bu gibi ilerde, kiiler, yeterli

lde kar salayamayacaklar iin o ilerden vazgeebilirler.

Oysa, o iler ulusa yaamsal bir nem tar ve devlet onu

yapmak zorundadr. [440 (12)] Herhalde, uluslarda, zgrlk ve

uygarlk gelitii lde, devletin, grevleri ve sorumluluklar artar.


55/113

58

Yaam gelitii oranda aralar da artar. ok ara, ok ve byk bir

gle ynetilmeyi gerektirir. G arttka kurallar da artar. Bir

toplumun arac ve kural ise devlettir.

Bundan baka devletin bireye gre olan hrs da baka

niteliktedir. O, kamunun ortak karlarn ve ilerlemesini dnr.

Kiiler, zel kar hrsndan, ne lde uzak- latrlabilir; bu

gerekten dnlmeye deer.

[441 (13)] Herhalde devletin, siyasal ve dsel konularda

olduu gibi, kimi ekonomik ilerde de dzenleyiciliini, ilke olarak

kabul etmek uygun grlmelidir. Bu durumda kar karya kalnacak

zorluk udur: Devlet ile bireyin karlkletkinlik alanlarn ayrmak.

Devletin, bu alandaki etkinlik snrn izmek ve dayanaca

kurallar belirlemek, te yandan yurttan kiisel giriim ve etkinlik

zgrln kstlamam olmak, devleti ynetme yetkisi verilmi

olanlarn [442 (14)] belirlemesi gereken sorunlardr.

lke olarak devlet, bireyin yerine gememelidir. Fakat kiinin

gelimesi iin, genel koullan gz nnde bulundurmaldr. Bir de

bireyin kiisel etkinlii, ekonomik ilerlemenin temel kayna olarak

kalmaldr. Kiilerin gelimesine engel olunmamas, onlarn her


56/113

59

adan olduu gibi, zellikle ekonomik alandaki zgrl ve

giriimleri nnde, devletin kendi etkinliiyle bir engel oluturma-

mas, demokrasi ilkesinin en nemli temelidir.

yleyse, diyebiliriz ki, bireylerin gelimesinin, engel karsnda

kalmaya [443 (15)] balad nokta, devlet etkinliinin snrn

oluturur. Buna gre genellikle zaman ve ortam iinde srekli zel

bir nitelik gsteren, ekonomik bir ii, devlet zerine alabilir.

rnein, byk ve dzenli bir ynetimi gerektiren ve zel kiiler

elinde tekellemek tehlikesi gsteren ya da genel bir gereksinmeyi

karlayan bir ii, devlet zerine alabilir. Madenlerin, ormanlarn,

kanallarn, demiryollarnn, deniz ulam ortaklklarnn devlete

ynetimi ve para ihra eden bankalarn ulusallatrmas; ayn ekildesu, gaz, elektrik ve benzeri ilerin yerel [444 (16)] ynetimlerce

yaplmas yukarda akladmz trden ilerdir.

Bu akladmz anlamda ve anlayta devletilik, zellikle

toplumsal, ahlaksal ve ulusaldr. Ulusal servetin dalmnda daha

stn bir dorulukla alp emek verenlerin daha yksek refah,

ulusal birliin korunmas iin kanlmaz bir kouldur. Bu koulu, her

zaman gz nnde bulundurmak, ulusal birliin temsilcisi olan

devletin en nemli grevidir.


57/113

60

Kamu yararna alan genel kurulularn oaltlmas, devletin

nemle gz nnde tutmas gereken bir sorundur. Ancak [445 (17)]

bu yolla salt karcla dayanan etkinlikler snrlanabilir. Bu durum

yurttalar arasnda ahlaksal dayanmann gelimesine yardm eden

en nemli etkendir.

lkede, her trl retimin artmas iin, devlet asndan zel

giriimin ok gerekli olduunu nemle belirttikten sonra,

belirtmeliyiz ki, devlet ve birey birbirine kart deil; birbirinin

btnleyicisidir.

Devlet ve birey dediimiz zaman, bu szcklerin soyut anlamn

deil; tek gerek olan toplumsal insanc, yani toplum iinde [446

(18)] yaayan bireyleri demek istiyoruz. te bu insann, iki trl

kan vardr. Bu karlardan bir blm kiiseldir, teki blm ise

ortaktr. Toplum yaamn koruyup srdren bu ortak karlardr.

yice dnlecek olursa, bu iki tr kann birbirine denk olduu

anlalr. nk toplumsal bir varlk olan insann yaam iin her iki

kar ayn lde gereklidir. Buna gre, bizce devlet ve birey

szckleri ister genel, ister zel karlardan biri dnlm olsun,her iki durumda da toplumsal insan [447 (19)] dile getiren ve

aklayan iki deyitir. Yani unu demek istiyoruz ki, ne yalnz bana


58/113

61

bir birey ve ne de bireylerden soyutlanm bir devlet dnyoruz.

Devlet bireylerin oluturduu ulusal top- lululuun gze grnen

biimidir. Ancak birey, emeinin gelirini, devlet de toplumsal

gelimeden tr ortaya kan geliri almak zorundadr.

Bu grlerin bizim durumumuzla daha yakndan olan ilikisini

irdeleyelim:

Cumhuriyetimiz daha ok gentir; gemiten kendisine kalt

olarak geen, btn byk nem tayan iler, an gereklerini

karlayacak, onlarla baa kabilecek lde deildir. Siyasal ve

dnsel yaamda olduu gibi, ekonomik ilerde de [448 (20)]

kiisel giriimlerin sonucunu beklemek doru olmaz. nemli vebyk ileri ancak ulusun genel servetine ve devletin btn

kurulularna ve gcne dayanarak ulusal egemenliin

kullanlmasn ve yrtlmesini dzenlemekle grevli olan

hkmetin, olabildiince zerine alp baarmas yolu seilmelidir.


59/113

Baka kimi devletlerin ikinci derecede grebilecei ve kiisel

giriimlere braklmasnda sakncas olmayan ilerden birou, bizim

iin yaamsal nemi olan birinci derecede devlet grevleri arasnda

saylmaldr.

zetle, Trkiye Cumhuriyetini [449 (21)] ynetenlerin,demokrasi ana ilkesinden ayrlmamakla birlikte lml devletilik

ilkesine uygun yrmeleri, bugn iinde bulunduumuz durumlara,

koullara ve zorunluluklara uygun olur.

Bizim izlenmesini uygun grdmz lml devletilik ilkesi,

btn retim ve datm aralarn kiilerden alarak, ulusu, bsbtn

baka temellere dayal bir biimde dzenlemek amacn gdensosyalizm ilkesine dayanan kollektivizm ya da kominizm gibi zel ve

bireysel ekonomik giriim ve etkinlie olanak vermeyen bir sistem

deildir.

[zet olarak bizim izlediimiz devletilik, bireysel alma ve

etkinlii temel ilke saymakla birlikte, olabildiince az zaman iinde

ulusu refaha ve lkeyi bayndrla eritirmek iin ulusun genel ve

yksek karlarnn gerektirdii ilerde, zellik ekonomik alanda

devleti dorudan doruya ilgilendirmektedir.]


60/113

57

ZGRLK

27 Ocak 1930 Pazartesi

[Demitik ki devlet yurttalarn her trl zgrlnn

korunmuluunu salar. imdi zgrln ne olduunu kavramaya

alalm:]

zgrlk, insann, dndn ve dilediini salt (mutlak)

olarak yapabilmesidir. [450 (1)]

Bu tanm, zgrlk szcnn en geni anlamdr, insanlar, bu

anlamda zgrle hibir zaman sahip olamamlardr ve olamazlar.

nk, bilinmektedir ki, insan, doann yaratdr. Doann kendisi

bile salt zgr deildir; evrenin yasalanna bamldr. Bu nedenle

insan ilk nce, doa iinde doann yasalanna, koullarna, neden-

lerine, etkenlerine baldr. rnein, dnyaya gelmek ya da

gelmemek insann elinde olmamtr ve deildir. nsan, dnyaya

geldikten sonra da, daha ilk anda doaya ve baka birok yarata

kar gsz durumdadr. Korunmaya, beslenmeye, baklmaya,bytlmeye gereksinimi vardr.

zgrln Tarihsel Geliimi


61/113

58

[451 (2)] lkel insanlarn, doann her eyinden; gk

grltsnden, geceden, taan bir rmaktan ve yrtc hayvanlardan,

dahas birbirlerinden korktuklarn biliyoruz. lk duygusu ve

dncesi korku olan insann her dndn ve dilediini kesin

olarak yapmaya kalkm olmas dnlemez.

lkel insan topluluklarnda, ata korkusu ve bunun tesinde de

byk boy ve budunlarda, ata korkusunun yerine geen Tanr

korkusu, insanlarn kafalarnda ve davranlarnda saysz yasaklar

yaratmtr. Yasaklar ve bo inanlar zerine kurulan birok gelenek

ve grenekler, insanlar dncelerinde ve davranlarnda

kstlamtr. O denliki, kiisel dnce ve davran zgrl gibi bir

hak kavram bilinmemitir.

Topluluklarn bana geebilen kiiler, topluluu Tanr adna

ynetirlerdi. [452 (3)] Her trl hak ve yetki onlarda idi. Kiinin

hakk, zgrl sz konusu deildi.

Buraya dein olan dncelerimizi, yle bir sonuca

balayabiliriz: nsan nce doann tutsa idi; sonra, buna gkteng ve yetki alan birtakm insanlara tutsak olmak eklendi. nsan

topluluklar byyp devlet durumuna geldike, insanlar zerindeki

bask da o lde artt. Devletin banda bulunan adamn hakk,


62/113

59

snrsz ve koulsuz, salt bir g olarak kabul ediliyordu. Devlet biimi

imparatorluk ya da cumhuriyet olsun, bunun fazla bir nemi yoktu;

bireyin kiisel bir hakk da sz konusu deildi. Eski zamanlarda,

insanlarn ortaya koyduu uygarlklarn en yksek dnemlerinde bile

durum byle idi. [453 (4)] Bireyin hakk, hkmdarn karna

olarak, Tanrsal hak iindeydi. Bu hakka dayanarak, hkmdar

uyruundaki insanlarn zgrlne istedii gibi sahip olabilirdi; bu

bireyin hakkna saldrganlk saylmazd.

Hkmdarn gc iin, dinlerin koyduu snrdan baka bir snr

tannmyordu. Hkmdarn yapmamas gereken ey, ancak

Tanr'nn yasaklad ey olabilirdi.

nsanlar, dnsel gelimede ilerledike, nereden geldiklerini

ve ne olduklarn yani kendi kkenlerini daha ak bir biimde

dnmeye baladlar; yava yava onun bykln daha iyi

anlayabildiler ve deerlendire- bildiler.

[454 (5)] Doann her eyden stn ve her ey olduu

anlaldka, doannocuu olan insan, kendinin de byklnve onurunu anlamaya balad.


63/113

60

te, insanlar bu kavray aamasna ulatktan sonradr ki:

doann insana verdii btn yeteneklerin, zgrce etkinlik

gstermesi ve gelimesi gerekir; bu gereklilik doaldr; doann

verdii haktr dncesine vardlar.

Artk bundan sonra birey ile hkmdar ve devlet arasnda, hak

davas ve hak savam balar. Bu savam, devletlerin i

gelimelerinin tarihidir.

XVI. yzylda ileri srlen dnceler yle idi: Hkmdar,

buyruklaryla, yasalaryla [455 (6)] Tanrsal hakk olduu gibi, doal

hakk da bozamaz. Doal hakkn da Tanr tarafndan verildiini kabul

etmek gerekir. k noktas bu dnce olduka, hkmdarn erksnrnn temelini, Tanrsallk dncesi ve Tanrsal irade oluturdu.

nk, doal haklar da ayn temele balanmt. Hkmdar bu snra

ve lye bal kalyor idiyse, bu ball dinsel bir grev sayd

iindi, yoksa kiinin hkmdara kar istemde bulunabilecei hibir

hak tannm deildi. Bireysel haklar kuram, doal hak dncesi,

Tanrsallk dncesi temelinden, gkten koparlarak yeryzne

indirilmitir, ondan sonra [456 (7)] ortaya kabilmitir.


64/113

61

Bireysel zgrlk

Bireysel haklar kuramnn temeli yle kuruldu:Her trl hakkn

kkeni bireydir. nk gerek zgr ve sorumlu olan yaratk yalnz

insandr.

[457] Buna gre, bireyin yalnzca doal hak ve ahlaksal

sorumluluu ile baml klnm olan salt bamszl, btn uygarlk

kurumlarndan nce gelen ilk durum olarak, ilk balang noktas gibi

kabul olunuyor. Fakat te yandan insanlarn, toplumsal ve siyasal

kurumlar gelitirmesi de doal ve gereklidir. Bu toplumsal ve siyasal

kurumlarn bir blm ise zorunlu ve yazgsal yasalarn hkmlerine

gre evrimleir. Bu yazgnn var olduu oranda ve zeknn, buyazgnn gidiini ve ynn kavrayp deerlendirebildii lde,

insanlarn zgrlk ve iradeleri, bu yazgya boyun eme zorundadr.

nsanlar, davranlarn, bu yazgnn gidiine ve ynne uydurmak

[458 (8)] zorundadrlar. Bu zorunluluk durumu,gerekte kanlmas

mmkn olmayan bir sonucu, daha mkemmel ve daha uyumlu

yapmaktr. Doann ve tarihin bir rn olan ulusun bireyleri, srekli

bu gerekle kar karyadrlar ve ona sayg duyarlar. Byle birulusun kurduu devletin de temeli ve erei bireysel hak olur.

Bireyin birinci hakk, doutan getirdii yeteneklerini zgrce

gelitirebilmesidir. Bu gelimeyi salamak iin, en iyi yol ise bireye


65/113

62

bakasnn ayn deerdeki hakkn zarara uratmakszn, tehlike ve zarar

kendisine ait olmak zere, ona kendi kendini, istedii gibi ynlendirmeye ve

ynetmeye izin vermektir.

[459 (9)] Bireysel haklarn oluturduu eitli zgrlklerin tm

amac, ite, bu zgrce gelimeyi salamaktr. Bu haklara saygduymayan, gstermeyen siyasal toplum, temel grevini de yerine

getirmemi olur ve devlet, varlnn ama ve anlamnm yitirmi olur.

Toplumsal zgrlk

ada demokraside bireysel zgrlkler bir deer ve nem

kazanmtr; artk bireysel zgrlklere devletin ve hi kimsenin

karmas sz konusu deildir. Ancak bu denli yksek ve deerli olan

bireysel zgrln uygar ve demokrat ulusta neyi anlatt,

zgrlk szcnn salt olarak dnlebilen anlamyla

anlalamaz. Sz konusu olan zgrlk, toplumsal ve uygar insan

zgrldr. [460 (10)] Bu nedenle, bireysel zgrl

dnrken, her bir bireyin ve sonuta ulusun ortak karn ve

devlet varln gz nnde bulundurmak gerekir. Anlalyor ki,

bireysel zgrlk salt bir zgrlk olamaz. Bakalarnn hak ve

zgrl ve ulusun ortak kar bireysel zgrl snrlandrr.

Bireysel zgrl snrlandrma, devletin de grevi ve temelidir.


66/113

63

nk devlet, bireysel zgrl salayan bir rgt olmakla birlikte,

ayn zamanda btn zel etkinlikleri, genel ve ulusal amalar iin

birletirmekle ykmldr.zgrlk, bakasna zarar vermeyecek

her trl kullanm yetkisinde bulunmaktr.3

[462 (12)] Bu dorultma ii bireyin sorumluluuna, giriimlerine

ve gelimesine engel olacak lye vardnlma- maldr. Yurttalarn

[461 (11)] denildii

zaman yurtta zgrlnn, yalnz bunun ama edi- nildii,

devletin bu amac gerekletirmek iin bir ara olduu anlatlm

olur. Ne var ki, bu ara, ulusun, genel kar amacn koruyacaktr.

yleyse bireysel zgrle snr olarak bakalarnn zgrlnn

snrn(*) gsterirken bireysel zgrln, ulusun genel karnn

gerektirdii lden daha fazla kstlanamayaca kabul edilmi

oluyor. Bu dnce basittir, fakat uygulanmas ok gtr. nk

bireysel zgrln ls, devlet etkinliini zayflatmamas gerekir.Devletsiz bir toplum, ya da zayf bir devlet hayatnn sonucu,

herkesin herkese kar savamdr. Bu savamn, ounluun

zgrln bomayacak biimde dorultularak gerekletirilmesi

gerekir.

3 Tekilt Esasiye Kanunu, madde 68.

3 Tekilt Esasiye Kanunu, madde 68


67/113

64

giriim ve sorumluluk duygular ne lde geliirse, devlet iin o

denli iyidir.

Bireysel zgrlkten, ne lde zveride bulunulmas

gerekecei, iinde bulunulan zamana ve lkeye gre deiir.

Olaanst dnemler, olaanst nlemler gerektirebilir. Bir dezgrln ktye kullanlmas, zgrln geici, fakat geni apta

kstlanmasn gerektirebilir. Btn bu nlemleri ve kstlamalar

tanmak gereklilii, devlet dncesini ve kavramn gsterir.

[463(13)] Bu noktalardaki nlemlerin etkisini ve snrlarnn

geniliini plmek, byk bir sanattr. Devlet sanat, ite budur.* [Bu

sanatta baarl olma derecesi, zgrlklerin snrlarn izen yasada

grlebilir.

nk bu snr ancak yasayla izilir ve belirlenir. uras

kesindir ki] yurttalarn, genel zgrl ve esenlii iin bireylerden,

ancak devlet iin gerekli olan bir blm zgrlklerini braklmas

istenebilir.

Trk ulusunun tarihini gz nne getirelim, daha dne deinaltnda ezildii bask, tutsaklk ve zorbaln kara, kanl penesini

duymamak mmkn deildir.


68/113

65

[464 (14)] Trk, zorbalk ve tutsaklk zincirlerini koparabilmek

iin, i ve d dmanlar karsnda kendi yaamn ortaya att; ok

kanl ve tehlikeli savamlara girdi, saysz zverilere katland;

baarl oldu, ancak ondan sonra zgrln kazand. Bu nedenle

zgrlk, Trkn yaamnn ta kendisidir.

Artk Trkiye'de her Trk zgr doar, zgr ya- **

ar.

Trkn bugnk ulusal ve siyasal terbiyesi ve yksek deerlilii,

onun amacn ve bulunduu durumu belirlemitir.

[465 (15)] Trkler, demokrat, zgr ve sorumluluk tayan

yurttalardr. Trk Cumhuriyeti'nin kurucular ve sahipleri dorudan

doruya kendileridir. Trk kiisel zgrlnden ve karlarndan

anayasada belirlenmi olan lde Cumhuriyet'e brakmtr.

Cumhuriyet, bireyin ona brakt bu zgrlkleri, bireyin ve Trk

ulusunun ierde zgrln, darda da bamszln salamak

iin kullanr.


69/113

66

ZGRLN ETLER [466 (1)]

25 Ocak 1930

Bir ulusun, kltr ykseldike, bireysel zgrln alanlar da

geniler ve oalr. [rnein, ilkel bir insanla, uygar bir insannzgrlk gereksinimleri ayn deildir. nsan toplumlar

uygarlatka,] trl biimlerde, birbirinden ayr ve bamsz

zgrlkler ortaya kar. Bu zgrlkler, kapsam ve niteliklerine gre

iki blme ayrlrlar:

I) Bireyin maddi karlarna dayanan zgrlkler.II) Bireyin dnce hayatndaki zgrlk haklar.I. blm iinde sayabileceimiz zgrlklerin balca- lan

unlardr:

1)Kiisel zgrlk,2) Konut dokunulmazl,3) Bireysel iyelik (mlkiyet),4) Ticaret, alma ve ileyimcilik zgrlkleridir.

1) Szcn dar anlamyla, kiisel zgrlktr. Yani serbestegitmek, gelmek, ulusal topraklarda kalmak ya da oradan kmak


70/113

67

hakkna sahip olmaktr (yolculuk yapma ve yerleim hak ve

zgrl). Bununla birlikte yasad tutuklamalardan, hapis ya da

herhangi bir cezadan korunmu olmak gvencesidir. [Kiinin

zgrl insanln zorunlu bir gereidir.]

2) Konut dokunulmazl: [467 (2)] Bu hak, kii gvenliinindevam ve devam edip gitmesidir. nsan, evinin sahibidir ve oraya

ancak istediini sokar. Bir insann evine, hkmetin karmas, yalnz

yasann belirledii durumlarda ve yasal yolla olabilir.

3) Bireysel iyelik hakk: Bir insann, kendi emeinin rn olanher eye sahip olmas, bireyin, devletin kara- mayaca yksek

haklarndandr. nsan, namusluca sahip olduu mal ve mlknistedii gibi [468] kullanabilir, satabilir, satmayabilir, istediine

verebilir, onlar ykp yok edebilir, yani istedii gibi kullanabilir. Eski

alarda byle deildi; bunun tam tersi idi, insanlar, kendi istekleri

dnda, aileleriyle, oturduklar yerle birlikte satlabilirlerdi.

Bireysel iyelik hakkn snrlayan tek ey, kamu yarar iin

kamulatrmadr. Bununla birlikte hkmetin, belediyelerin, yerelynetimlerin, hangi zorunlu durumlarda, hangi usul ve biimde

kamulatrma yapabilecekleri, kamulatrma yasalaryla

belirlenmitir.


71/113

68

Dnce ve kalem rn olan her yapt da sahibinin hakkdr. Bu

hak, Telif Hakk Yasas ile gvence altna

alnmtr.

4) Ticaret, alma ve ileyimcilik zgrl: nsan, yaamn

kazanmak iin istedii ite, meslekte ve sanatta alabilir, buynden serbesttir. Ancak bu zgrln kamu yaran iin usa yatkn

olan, birtakm yasal snrlamalara ve koullara baldr. rnein, bir

st, bir ekmeki birtakm salk kurallarna uymak zorundadr.

[469 (3)] Bir tccar, yabanc lkeden getirdii mallar, gmrk

vermeden yurda sokamaz.

Herkes lkede, istedii gibi, retmenlik, avukatlk, doktorluk

yapamaz; bunun iin yasalara uygun olarak birtakm niteliklere sahip

olmas gerekir.

Bunlardan baka, devletin, siyasal ya da kamu yaran ve gvenlii

amacyla tekeli altnda bulundurduu ileri bakalar yapamaz, [iki

ve ttn gibi.]

Btn bu engellerin yan sra insan iin her zaman yeterli lde

bir alma ve para kazanma zgrl vardr.


72/113

69

II. blme giren zgrlkler, daha [470 (4)] ok dorudan

doruya bireyin dnsel yaamna ilikin zgrlk haklandn

Bunlardan balcalar:

1)Vicdan zgrl,2)

Toplant zgrl,3) Basn zgrl,4) Demek kurma zgrl,5) Eitim - retim zgrl.1) Vicdan zgrl: Her birey, istediini dnme, istediine

inanma, kendine gre bir siyasal dnceye sahip olma, inand

dinin gereklerini yerine getirme ya da getirmeme hak vezgrlne sahiptir. Hi kimsenin dnce ve vicdanna bask

yaplamaz. Vicdan zgrl, kiinin salt ve karlamaz olan

haklarnn en nemlilerinden biri olarak tannmaldr.

[471 (5)] Uygarln geri olduu, bilginin henz gelimedii

alarda, dnce ve vicdan zgrl, bask altnda idi. nsanlk,

bundan ok zarar grmtr. zellikle, din koruyucusu grnnebrnm olanlarn, gerei grebilen ve dnebilenlere,

syleyebilenlere kar yaptklar zulm ve ikenceler insanlk

tarihinde her zaman kirli, korkun olaylar olarak kalacaktr.


73/113

70

Trkiye Cumhuriyeti'nde, her yetikin dinini semede zgr

olduu gibi, belli bir dinin trenlerini yapmada da serbesttir; yani

dinsel tren yapma zgrl de dokunulmazdr. Doal olarak dinsel

trenler toplumun gvenliini bozamaz ve halkn greneine aykr

olamaz, siyasal gsteri biimine de dntrlemez. Gemite ok

grlm olan bu gibi durumlara, artk Trkiye Cumhuriyeti hibir

biimde katlanamaz.

[472 (6)] Ayrca Trkiye Cumhuriyeti snrlan iinde btn

tekkeler, zaviye ve trbeler yasayla kapatlmtr. Tarikatlar

kaldrlmtr. eyhlik, dervilik, elebilik, halifelik, falclk, byclk,

trbedarlk vb. yasaktr. nk' bunlar gericilik yuvalan ve bilgisizlik

damgalandr. Trk ulusu, byle kurumlara ve onlara katlm

olanlara katlanamazd ve katlanmad da.

[Laiklik Trkiye Cumhuriyeti'nin resmi dini yoktur. Devlet

ynetiminde btn yasalar, kurallar ve dzenlemeler bilimin ada

uygarla getirdii ilke ve biimler dorultusunda, dnya

gereksinimlerine gre yaplr ve uygulanr. Din anlay vicdana bal

olduundan, Cumhuriyet, dinle ilgili dnceleri, devlet ve dnyailerinden, politikadan ayr tutmay, ulusumuzun ada

ilerlemesinde balca baar etkeni olarak grr].


74/113

71

2. Toplant yapma zgrl ve 3. Basn zgrldr. Bu iki

zgrlk ayn ilkeye dayanr. O ilke de insanlarn, dncelerini

zgrce syleyebilmek ve yaynlamak hakkdr.

Yurttalar, kendi eitim ve retimleri iin ve halkn yaran

asndan dnce [473 (7)] alveriinde bulunmaldrlar.Dndklerini istedikleri gibi syleyebilmelidirler.

En byk gerekler, kavray ve anlaylar dncelerin, zgrce

ortaya konmas ve tartlmas ile ortaya kar ve ykselir.

Toplant, insanlarn birlikte dnp konumak ya da baka

birinin szlerini dinlemek amacyla, geici olarak bir araya

gelmeleridir.

Toplant insanlarn, bireyi birlikte izlemek iin

toplanmalarndan ya da insanlarn, birlikte yapmak iin srekli olarak

bir araya gelmeleri durumundan ayrt edilmelidir.

[475 (8)] Toplant, ada yaplan kiisel bir ar zerine,

arllarn toplanmasyla yaplan zel toplanma da deildir. lkenin

dirlik ve dzenini bozacak biimde ve yerlerde toplanmak, doal

olarak, yasaktr.


75/113

72

Toplant zgrl, basn zgrlnden daha eskidir. Ne var ki

basn zgrl, basmclk tekniinin ve gazeteciliin ilerlemesiyle

daha byk bir nem kazanmtr.

[474] Toplant yapma zgrl, anayasamz gereince

bireylerin doal haklarndandr. Bu zgrlk ancak, 'Genel

Toplantlar Yasas' erevesinde gerekletirilebilir. nk gvenlik

ve toplumsal ve siyasal dzeni koruma ile ykml olan hkmetin,

gereken nlemleri alabilmesi iin toplant gn ve yerinin,

zamannda usul erevesinde bildirilmesi gerekir.

[476 (6)] Basn zgrl, yurttalarn, gnlk ya da belirli

srelerle kan gazetelere, dergilere yazaca yazlar ya da yapacaresimler araclyla, ve yaymlayaca kitaplarla dncelerini

serbeste ve aka bildirmesidir. Tiyatro, sinema ve gramafon,

radyo, telgraf da dncelerin yaynlanmas ve duyurulmas iin en

nemli ve etkin aralardr. Birinsann herhangi bir yerde syledii

szler orada bulunanlar arasnda kalr; etkisi ancak bir an iindir ve

snrldr. Ne var ki, bu szler, radyo ile sylenirse, btn dnya

iitebilir. Telgraf da dncelerin yaylmasnda en hzl aratr. Ancaksz bir plaa geerse, zellikle, bir gazeteye, bir kitaba geerse,

dnce saptanm olur ve btn dnyada okunur, doal olarak


76/113

73

gelecek [477 (2)] kuaklara ular. Herhangi bir yzeye yaplan

resim ve yazlan yazlar, ve ayn ekilde yaplan heykeller de

dnceleri yaatan yaptlardr.

Trl aralarla saptanan ve hzla yaynlanan dnceler, btn

insanln ilerlemesine ve tarihe byk katkda bulunur.

Kamuoyu

Ulusal egemenlik temeline dayal temsili bir hkmette kamuoyu

byk bir rol oynar. Basn ve toplant zgrlkleri olmadan ve

kamuya ilikin iler hakknda geni bir eletiri [478 (8) ] ortam

yaratlmadan, kamuoyu grevini yerine getiremez. Ulusal egemenlik

ve temsili hkmet dncesinin yaylmas ve ykselmesi ancak

kamuoyunun etkinlii ile olabilir.

Hkmetin dncesi, lkenin dncesini temsil etmelidir.

Hkmet, lkenin dncesini anlayabilmek iin, bu dncenin

ortaya kmasna yol aan aralara sahip olmaldr. Geri hkmet,

seim zamanlarnda ulusun dncelerini yakndan [479 (9)]

renir, seilen meclisler de ulusun dncesini temsil eder. Ne varki, seim zamanlarnda ulusun yanstt dnceler, hep ayn

kalmaz. Bu nedenle, meclislerin, bu dnceleri temsil edebilmesi

uzun zaman srmez. Kamuoyu ulusun iinden taan, her tr


77/113


78/113

75

fakat bir eyi yapmann g olduu gereinin unutulmamas

gerekir. Onun iin:

[483 (13)] III) Kamunun iyilii dncesi, her trl eletiri ve

tartmada, her zaman en bata gz nnde tutulmas ve temel

alnmas gereken bir dncedir. leri srlen dnceler, kamunun

iyilii adna ortaya atlmaldr. Bu dnce, k noktas olunca,

eletiri ve tartma devletin de yararna yaplm olur ve yurttalarn

toplumsal, siyasal eitim dzeylerinin ykseltilmesini de salar.

IV) Kamuya ilikin ileri eletiri [484 (14)] zgrl, hkmet ile

halk arasnda bir anlama ortam yaratr. Hkmet yayn organlar

araclyla kamuoyunu anlar ve gerektiinde onu gerekli belgelerleaydnlatr. Hkmetin, halk ve halkn, hkmeti anlamas, onlarn

bir btn olarak birlemelerini ve ylece kalmalarn salar.

Kamuoyunun Kendi K endine

rgtlenmesi [485 (15)]

Hkmet tutum ve davranlarn dzenlemek iin, kamuoyuna

nem verince, kamuoyu rgtlenir. Kamuoyunun srekli,

yararlanlabilecek bir durumda hazr bulunmas, onun ancak bir

rgte sahip olmasyla mmkndr. Bu rgt de serbest eletiri ve


79/113

76

tartma alandr. Bu alan, srekli ak tutulmal ve srekli, eitli ve

deiik dncelerle beslenmelidir. Bu ise basnn almas ve kamu

yararnn her gn yeniden yeniye tartlmasyla olur. Kamuoyunun

iledii, canl olduu bir lkede, gazeteler yaymlanmasa halk

aknla urar ve lgna dner. [486 (16)] Szn ettiimiz bu

dnce rgtnde, u zellikler grlr:

1) Dnce rgt, bir aznln ya da birtakm sekin insanlarnyaratt, ortaya koyduu bir kurumdur. Kukusuz, halk kitlesi bu

rgte katlr. Ne var ki, baka alanlarda, ilerde olduu gibi, bunda

da halk kitlesinin rol etkin deildir. Geri halk, yayn yanstp iletir

ve dncelere yanda toplar, fakat dnceleri ortaya koyan,

ortaya atan ve yayn alannn odak noktasn oluturan halk deildir.

2)ada dnce rgtnde, gerekte iki seme tabakannetkinlii vardr. Bu snflardan biri basn giriimlerini gerekletiren

ve ynetenlerdir.

Basn, dnceleri ortaya [487 (17)] koymak ve yaymlamak iin

gerekli aralardr. Siyasal dnceleri de reten basndr. Basn

giriimleri, gazete, dergi ve kitap basma yoluyla gerekleir.

Basnn siyasal dnceler retmedeki rol, ok daha baka

niteliktedir. nk siyasal dnceleri ortaya atan, her zaman,


80/113

77

siyasal gruplar ve zmreler gibi belli dnce dernekleridir. Kabul

edilmesi gereken udur ki, siyasal dnceler, siyasal partilerin

karna olarak onlar tarafndan ortaya konur. [488 (18)] Yoksa halk

topluluu iinde kendiliinden ortaya kmaz.

c) yice bilinmelidir ki, gazeteler, okul kitaplar deildir. Kimi

aa dzeyde insanlarn para ile yaptrdklar basn savamlar

vardr. En di yalanlan duyurmada ve yaymada basnn kullanld

bir gerektir. Basn ve dnce zgrlnn kar karya

bulunduu baka tehlikeler de vardr. Basn ve dahas dnce

derneklerinin, ulusal hkmetin etkisinden kurtularak, siyasal ve

ekonomik kimi gizli amalara alet olmasndan korkulur. Basnn para

ile satnalnabilmesi, uluslararas yksek para evrelerinin, basn

zerinde gizli etkisi ya da yalnzca yabanc devlet lerin, rtl

deneinin etkisi, ite bunlann kamuoyunu aldatmalarndan ve

yanltmalarndan ok korkulur.

Nedir ki, zgrlkten kacak olan [489 (19)] bu kt lk ya da

olumsuzluklar, kesinlikle zmsz deildir. lkin basn zgrlne

meru bir snr izilir. kincileyin, gazeteler, zel bir rgt kurarak,

bununla kendi zerlerinde ahlaksal bir etki yaratrlar. Balangta bir

kazan iinden baka bir ey olmayan gazetecilik, zamanla


81/113

78

toplumsal bir kurulu durumuna gelebilir. Bundan baka halkn d-

nsel ve siyasal eitim dzeyi ve tutumu da bir gvencedir. Halk,

belli gazeteleri okumaya ve onlar birbiriyleriyle denetlemeye ve

gazetecilik yalanlarna inanmamaya alrlar. Btn bunlarn

tesinde her eyin ak olmasyla iyi niyetin [490 (20)] gelieceine

ve nemli sorunlar zerinde iyi niyetli insanlarn her zaman

ounluu oluturacaklarn kabul etmek uygun olur. nk her

zaman dnyann yans ve bir zaman da dnyann tm aldatlabilir.

Ne var ki, btn dnya her zaman aldatlamaz, kandrlamaz.

Deneyimler gstermitir ki, her eyi sylemekten insanlan

yasaklamak, kesinlikle olanak ddr. Fakat, ulusal eitim, ulusal

grg, grenek ve byk manevi glere kar hkmetin uygungrd tutumu sayesinde, bakaldrc dncelerin yaylmasna

olanak vermeyecek toplumsal [491 (21)] bir ortam yaratlabilir.

Fakat, herhalde her eyin sylenmesine izin vermek ve bunun

karsnda da syleyenlerin dncelerini eyleme dntrmelerine

seyirci kalp yalnzca nlemler getirmekle yetinmek anlamszdr.

Btn halkn, eyleme getii gn, onlar tutuklayacak g yoktur.

Nasl tbbi bir salk koruma varsa, ayn ekilde toplumsal bir salkkoruma da vardr. Her ikisi ayn ilkeye dayanr. Maddi mikroplan yok

etme olana olmad gibi, manevi mikroplan da yok etme olana

yoktur. [492 (22)] Fakat kiinin vcudunda bedensel bir salk


82/113

79

yaratma mmkn olduu gibi, toplumsal yapda da manevi bir salk

yaratma ve bu yolla bir g ortam hazrlama olana vardr.

Gazeteler

[493] Trkiye Cumhuriyeti'nde, gazete karmak, kitap

yaymlamak, basmevi amak iin uyulmas gereken kurallar, basn

yasas ve basmevleri yasasnda belirlenmitir. Zararl yayn ve

kiilere saldrma durumunda yaplacak ilem, bu yasalarda ve ceza

yasasnda yazldr.

Bu konuda, bizce sylenecek szler, yle zetlenebilir: Basn,

genel yaamda ve cumhuriyetin ilerlemesi ve gelimesi iin tad

grevler yksektir. Basn tam ve geni olarak sahip olduu zgrl

iyi yolda kullanlmas konusunun ne denli ince ve hassas bir konu

olduu aktr. Her trl yasal badan nce, kalem sahibi bir kimse,

bilime, gereksinimlere ve kendi [494 (23)] siyasal grlerine olduu

kadar yurttalarn haklarna ve lkenin, her trl zel grn

stnde olan yksek karlarna da dikkat etmek ve sayg gstermek

manevi zorunluluundadr. Ancak byle bir zorunlulukla genel dzen

salanabilir. Bununla birlikte basn zgrlnden ortaya kabilecek

olan olumsuzluklar ortadan kaldracak etkili yol, kesinlikle gemite


83/113

80

sanld gibi basn zgrln kstlama yolu deildir. Basn

zgrlnden doacak olan sakncalarn ortadan kaldrlmas yolu,

yine dorudan doruya basn zgrldr.


84/113

81

DERNEK KURMA VE ETM-RETM ZGRL

5 ubat 1930 aramba

4) Dernek kurma zgrl [495 (1)]5) Eitim-retim zgrlDernek, belli kiilerce bilgilerini ya da almalarn srekli olarak

birletirmek amacyla kurulan bir topluluktur.

[496] ocuk Esirgeme, Kzlay Dernekleri, Trk Ocaklar, Kadnlar

Birlii, [Trk Hava Kurumu, Trk Tarih Kurumu] gibi kulpler de birer

dernek saylrlar.

retim bir kimsenin, kendi bilgisini bakalarna ret- mesidir.

Buradaki eitim-retimden ama, aile iinde yaplan ders verme ve

ders alma deildir. Bir okul aarak lke

genelinde retim yapmaktr.

Dernek kurma ve eitim-retim zgrlkleri teki bireyselzgrlklerden farkldr. nk bunlar ortak bir etkinliin, srekli

uygulann gerektirir. Bu nedenle, yalnz bireysel haklar olarak

deerlendirilemezler.


85/113

82

Dernek Kurma [497 (2)]

Dernekler, bir yandan toplumu destekler, fakat bir yandan da

kurulan dernekler, devlet iinde bal bana birer rgt ve birer g

olacaklarndan, devlet iin tehlikeli de olabilirler. Bu nedenle, dernek

AtaturktenMedeniBilgiler-Afet Inan

Documents

Transcript of AtaturktenMedeniBilgiler-Afet Inan