aRzrda bibliur iudaizmSi - tsas.ge...2019/11/07  · wigni warmoadgens damxmare saxelmZRvanelos,...

86
aRzrda bibliur iudaizmSi avTandil asaTiani

Transcript of aRzrda bibliur iudaizmSi - tsas.ge...2019/11/07  · wigni warmoadgens damxmare saxelmZRvanelos,...

  • aRzrda bibliur

    iudaizmSi

    avTandil asaTiani

  • TBILISI THEOLOGICAL ACADEMY

    UPBRINGING IN BIBLICAL JUDAISM

    THE PUBLISHING HOUSE OF TBILISI THEOLOGICAL ACADEMY AND SEMINARY

    TBILISI

    2016

    Tbilisis sasuliero akademia

    aRzrda bibliur iudaizmSi

    Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis gamomcemloba

    Tbilisi

    2016

  • wigni warmoadgens damxmare saxelmZRvanelos, romelSic ganx-ilulia aRzrdis sakiTxebi bibliur iudaizmSi. dasabuTebu-lia RvTiuri samyaros roli aRzrdaSi, kanonis anu rju-lis pedagogikis primati da sibrZnis didaqtika iudaizmSi. gaanalizebulia iudaisturi da antikuri aRzrdis sistemebi da mocemulia iudaisturi aRmzrdelobiTi tradiciis Tana-medrove interpretacia.wigni daxmarebas gauwevs studentebs qristianuli peda-

    gogikis SeswavlaSi. masSi ganxiluli sakiTxebi sainteresoa, agreTve, religiis pedagogikis sferoSi moRvawe mecnierebisa da multikulturul sazogadoebaSi tolerantobis aRzrdis problemebze momuSave pedagogebisaTvis.

    The present book represents a supplementary text-book which gives a discourse on the issues of pedagogy in biblical Judaism. It cor-roborates the role of the divine world in the upbringing of children, the primate of the pedagogy of law which is the Great Canon Law and the didactics of wisdom in Judaism. It gives an analysis of sys-tems applied in Judaic and Classical upbringing, and a study of a con-temporary interpretation ofupbringing in Judaic tradition. The book will be a helpful guide for students involved in the study of Christian Pedagogy. The issues it offers the reader will also be interestingfor scholars working in the field of Pedagogy and teachers working at the problems related to the inculcation of tolerance inthe process of upbringing within a multicultural community.

    © Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis gamomcemloba

    ISBN 978-9941-9473-0-8

    redaqtori imer basilaZe

    pedagogikis doqtori, quTaisis ak. wereTlis saxelobis saxelmwifo universitetis profesori, saqarTvelos ganaTlebis mecnierebaTa akademiis akademikosi.

    recenzentebi: rusudan wiqvaZe

    filosofiis doqtori, Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis profesori.

    xaTuna memaniSvili

    filologiis doqtori, saqarTvelos sapatriarqos wmida andria pirvelwodebulis saxelobis qarTuli universitetis profesori.

    EDITOR IMER BASILADZE

    PHD of Pedagogy, Professor of Akaki Tsereteli State University of Kutaisi, Academician of the Academy of educational sciences of Georgia.

    REVIEWERS: RUSUDAN TSIKVADZE

    PHD of Philosophy, Professor of Tbilisi Theological Academy and Seminary.

    KHATUNA MEMANISHVILI

    PHD of Philology, Professor of Saint Andrew the First-Called Georgian University of Tbilisi.

  • 7

    winaTqma

    `gainaTeT yoveldRiuri cxovreba mcnebebis

    sanTliTa da Toris SuqiT~

    (Talmudi)

    ebraelTa dramatuli istoria ramdenime aTa s

    wleuls iTvlis. saukuneTa qartexilebSi SeinarCu

    na am uZvelesma xalxma erovnuli TviTmyofadoba da

    rwmena, raSic gadamwyveti roli tradiciebis mamidan

    Svilze gadacemam da umTavresi ebrauli wignebis –

    Toras swavlebam Seasrula: `da gaumeore isini (To

    ras sityvebi) Sens Svilebs~ [dvarim 6:7]1, _ auwyebda

    rCeuli eris Svilebs RvTis sityva.

    ebrauli tradiciis Tanaxmad, vinc moses kanonebs

    aswavlis bavSvs, igivea, TiTqos Tavad gaeCinos igi.

    e.i. maswavlebeli, romelic bavSvs Toras aswavlis,

    adamians `qmnis~, mis formirebaSi monawileobs da

    misi damsaxureba biologiur mSoblebze aranaklebia.

    amitomac damkvidrda israelianebSi maswavleblis

    mimarT gansakuTrebuli mowiweba da pativiscema.

    religiis arseba RmerTsa daadamians Soris kavSir

    Si gamoixateba. religiis struqturis ZiriTadi ele

    mentia religiuri cnobiereba, romelic warmoadgens

    1 naSromSi paralelurad viyenebT Toras anu moses xuTwigneulis qarTul da ebraul saxeldebebs: dabadeba – bereSiTi, gamosvlaTa – SmoTi, levitelTa – vaikra, ricxvTa – bemidbari, meore rjuli – dvarimi.

  • 98

    ideebisa da Cveulebebis erTobliobas, rac morwmu

    neTaTvis aris damaxasiaTebeli. aqedan gamomdinare,

    religiuri cnobiereba iyofa or nawilad – religi

    ur ideologiad da religiur fsiqologiad.

    adamianis aRzrdaSi wamyvania religiuri ideolo

    gia, romelic warmoadgens SexedulebaTa sistemas

    samyaros, sazogadoebisa da adamianis Sesaxeb.

    iudaizmis istoriaSi gamoiyofa oTxi periodi:

    pirveli dakavSirebulia iahves kultTan da mono

    Teizmis CamoyalibebasTan, igi XVXIV ssSi iwyeba da

    RmerTis mier abraamis gamorCeviT sruldeba. meore,

    e. w. palestinur periodSi Camoyalibebas iwyebs iu

    dauri religiuri tradicia, mis kvaldakval uqmdeba

    Zveli RvTaebebis Tayvaniscema. am periodis dasasru

    lad miCneulia Zv. w. aR.is 586 weli, roca babilonis

    mefem daipyro ierusalimi, daangria misi taZari da

    ebralebi tyved waiyvana. Mmesame periods uwodeben

    `meore taZris xanas~, romelic dakavSirebulia babi

    lonis tyveobidan iudevelTa gaTavisuflebasa da

    ierusalimis taZris aRdgenasTan, rac Zv. w. aR.is 538

    wels moxda. xolo ax. w. aR.is IIV ssebSi anu meoTxe

    periodSi, romelsac ,,diasporis periods~ uwode

    ben, mTavrdeba iudauri religiis Camoyalibeba.

    iudaizmis wminda wigns Tanaxi hqvia. saxelwode

    ba `Tanax~ miRebulia misi Semadgeneli sami nawilis

    sawyisi asoebidan: T Tora (moses xuTwigneuli), n

    nabiim (winaswarmetyvelni), x qeTubim (werilni, ,,q~

    bgera ,,x~ d Seicvala momdevno xmovnis gavleniT).

    winamdebare narkvevis ZiriTad wyaros swored Tanaxi

    warmoadgens, romelsac ebraul bibliasac uwodeben.

    iudaizmi Tavidanve Zalian kargad grZnobda

    adamianis saidumlos, magram metismetad iyo da

    moCilebuli rjulis mcnebebs, radgan cxovrebis

    Sefasebisas utilitarizmidan amodioda. Tumca, wi

    naswarmetyvelTa gamocxadebis safuZvelze, mainc im

    azramde midioda, rom religiuri principebiT Sesa

    Zlebelia cxovrebis gasxivosneba. marTalia, Zvelma

    aRTqmam SeiZina mesianisturi molodini, magram mas

    ar miscemia yvelaze mTavari _ gamocxadeba RmerT

    kacis Sesaxeb, romelsac pedagogikisaTvis bazisuri

    mniSvneloba aqvs.

    `rwmena aRzrdis wyalobiT idgams suls~, wer

    da dekanozi vasili zenkovski, _ “misive wyalobiT

    eZleva suls feriscvalebisa da gabrwyinebis Sesa

    Zlebloba, _ Tumca es Tavis TavSi ukve gulisxmobs

    `sikeTis sawindars~, romelic cxovrobs misi cx

    ovrebis bunebrivi dialeqtikisgan damoukideblad~

    [4,37]1.

    aRzrda aris adamianis sulier samyarosTan

    mimarTebis yvelaze marTebuli gza. swored aRzr

    dam unda SeanivTos adamianis yofiTi moTxovnebi da

    molodini maradiulobis RvTiur kanonebs. aRzrda

    unda iqces adamianis momzadebis erTaderT saSuale

    bad ara mxolod amsofliuri cxovrebisaTvis, aramed

    maradiuli sulieri arsebobisaTvis.

    magram aRzrda am urTules amocanas mxolod ma

    1 iq, sadac frCxilebSi miTiTebul cifrebTan ar aris wignis dasaxeleba, igulisxmeba gamoyenebuli literaturis CamonaTvalSi Sesuli wignebis rigiTi nomeri da

    gverdi.

  • 11

    RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    10

    Sin Seasrulebs, roca aRzrdis procesi liturgiad

    iqceva, roca aRmzrdelSi mRvdelmsaxuris grZno

    ba gaiRviZebs [7,33]. gansakuTrebiT mniSvnelovania

    aRsazrdelisadmi amgvari damokidebuleba bavSvis

    cxov rebis pirvel wlebSi.

    radgan pedagogika socialuri mecnierebaa, am

    sferoSi mecnieruli kvlevaZiebisaTvis gansa

    kuTrebulia dakvirvebis, gamocdilebisa da eqspe

    rimentebis roli. magram aRzrdis procesSi mxolod

    gansjaze damyarebuli midgoma Sedegis momtani

    ver iqneba. srulfasovani pedagogika mxolod maSin

    gveqneba, roca mxolod garegnulze dakvirvebiTa da

    misi gansjiT ki ar davkmayofildebiT, aramed Sinaga

    nad da Rrmad aRviqvamT samyaros saidumloebebs, ro

    melTa Soris yvelaze didi saocreba RvTis msgavsad

    da xatad Seqmnili adamianis aRzrdaa.

    winamdebare naSromi qarTul enaze iudaizmSi aR

    zrdis Sesaxebnarkvevis Seqmnis pirveli mcdelobaa.

    bunebrivia, wamoWril kiTxvebze Cveneuli pasuxebic

    ver iqneba yovlismomcveli da uxarvezo. amitom yve

    la saqmian SeniSvnas da winadadebas madlierebiT mi

    viRebT.

    RvTiuri samyaro – aRzrdis safuZveli

    Tora gvauwyebs, rom xiluli samyaro RmerTma eqvs dReSi Seqmna. Tumca, dabadebis wignSi

    miTiTebuli eqvsi dRe Cveulebriv dReRames ar

    niSnavs, radgan dReRamis monacvleoba damo

    kidebulia mzis arsebobaze, romelic mxolod

    meoTxe dRes warmoiSva. manamde ki `miwa iyo usa

    xurudaburi, da iyo bneli ufrskrulis pirze.

    da suli iZvroda wylis pirze~ [dab. 1:1]. RmerTma

    daiwyo am udaburebisa da qaosisagan mwyobri

    sistemis Camoyalibeba, rac eqvsi dRis ganmav

  • 1312

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    lobaSi mimdinareoda.

    meore dRes RmerTma Seqmna myari sivrce. mes

    ame dRes igi qmnis xmeleTsa da zRvas da gamo

    yofs erTmaneTisgan. meoTxe dRes RmerTi qmnis

    mzes, mTvaresa da sxva mnaTobebs, rac dRisa da

    Ramis monacvleobis dasawyisia. mexuTe dRes

    RvTis nebiT zRvaSi warmoiSvnen Tevzebi da qve

    warmavlebi, xolo haerSi _ frinvelebi. bolos

    ki, meeqvse dRes, uflis brZanebiT iqmnebian cxo

    velebi da adamianebi.

    kidev erTi sayuradRebo detalia gamosayofi

    _ kerZod, aq araferia naTqvami meSvide dReze,

    romelic jer ar dasrulebula, xolo bibli

    uri eqvsi dRe aris eqvsi Tanmimdevruli etapi

    Sesaqmisa, romelic gzadagza viTardeba, vidre

    RmerTi ar Seqmnis adamians _ miwieri samyaros

    gvirgvins.

    radgan RvTis pirvelive qmedeba usaxuruda

    buri, qaosuri samyaros gardaqmnisaken aris

    mimarTuli, amiT, faqtobrivad, sacnauri xdeba

    uzenaesi Semoqmedis yovlisSemZleoba, romelic

    udides sikeTes uyris safuZvels. marTalia, misi

    qmedeba materializebulia, magram mis mier sasike

    To Zvrebi sityvis ZaliT xdeba da amiT samyaroc

    TandaTan srulyofilebas iZens. rogorc biblia

    gvaswavlis, RmerTma adams met yvelebis unari

    uboZa. es unari Tavad RmerTs hqonda. maSasadame,

    es aqtic cxadyofs, rom adamiani RvTis xatadaa

    Seqmnili. enis saSualebiT ara marto adamianebi

    amyareben erTmaneTTan kav Sirs, aramed, rogorc

    bibliaSi vkiTxulobT, roca RmerTi edemis baR

    Si Camodioda da adamians elaparakeboda, ada

    mianic elaparakeboda RmerTs. es urTierToba

    adam sa da mis Semqmnels Soris yovelgvari SiSis

    grZnobisagan Tavisufali, siyvaruliT gamTbari

    da gonivruli iyo. e. i. RvTiuri samyaro araTu

    gamoricxavs, aramed amkvidrebs wesrigs da har

    monias, romlis upirvelesi Semoqmedi RmerTia;

    xolo qaosi da uwesrigoba mravali mankierebi

    sa da borotebis saTavea, amdenad, igi RvTiuri

    nebis sapiripiro movlenaa.

    RvTis mier usaxurudaburobisagan kargad

    gamarTuli samyaros Seqmna umizezod ar mox

    deboda. RmerTs SemTxveviT araferi gaukeTebia,

    misi yvela qmedeba did miznebs emsaxureba. maS,

    ra iyo samyaros Seqmnis mizani?

    RmerTi aris absoluturi srulyofileba, ami

    tom samyaros SeqmniT mas araferi moemateboda,

    radgan ufali absoluturi srulyofilebaa da

    ar ganicdis raimes naklebobas: `Tavad aniWebs

    yvelas sicocxles, sunTqvas da yovelives~ [saqm.

    moc. 17:25]. `aravis ar SeuZlia miagos mas raime

    iseTi, rac RmerTs SeuZlia, radganac yovelive

    misgan gamovida, misken midis~ [rom. 11:36]. wminda

    mamebis azriT, samyaros Seqmnis mizezi RvTaeb

    rivi wyaloba iyo. rogorc fsalmunebSia naT

    qvami, `keTil ars ufali da mowyale yovel mis

    saqmeSi~ [fsal. 144:9]. amdenad, samyaros Seqmnis

    mizezi uflis wyaloba da siyvaruli iyo.

    grigol RvTismetyvelis azriT, saerTod,

    madls aqvs ganvrcobis Tviseba, romelic Sem

    deg gardamoedineba da aniWebs wyalobasa da

  • 1514

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    madls sxva arsebebs. amasTan dakavSirebiT wm.

    mama werda: `radganac wyalobisa da madlisaT

    vis ar aris sakmarisi, Wvritos marto saku

    Tari Tavi, aramed igi ganivrcoba, gardamodis,

    moedi neba gareT, sxva gan, amravlebs, rogorc

    SeiZleba metad, viszec es wyaloba gadmodis.

    amis msgavsad RmerTma Seqmna yovelive xiluli

    da uxilavi _ angelozebrivi, zecieri Zalebi

    iqneba es Tu xiluli miwieri samyaro~. xolo

    wmida ioane damaskeli ambobs: `radganac yovl

    admowyale da yovladsrulyofili RmerTi ar

    dakmayofilda sakuTari Tavis WvretiT, aramed

    wyalobis gardamomatebis gamo, keTilad ineba,

    rom yovelive warmoSobiliyo, rac iqneboda Sem

    deg am wyalobis mimRebi da rasac am wyalobis

    miReba esaWiroeboda. Seiqmna RvTaebrivi azriT,

    romelic movida qmedebaSi RvTaebrivi sityviTa

    da suliT~.

    amgvarad, samyaros Seqmnis aqti da adamia

    nisTvis masSi gansakuTrebuli adgilis mikuT

    vneba imiT iyo ganpirobebuli, rom ufals surda

    Tavisi usasrulo madliT, wyalobiTa da siy

    varuliT, hyoloda is qmnilebebi, romelTac igi

    madls mianiWebda, isini eziarebodnen mis dide

    bas da swored maTze ganxorcieldeboda usas

    rulo srulyofilebani. uflis dideba, rogorc

    xateba da msgavseba, airekleba adamianSi, romel

    ic gvirgvinia qmnilebaTa Soris.

    adamianis ganRmrToba iyo is mizani, ris gamoc

    RmerTma samyaro Seqmna. e. i. RmerTma moisur

    va, RvTaebrivi didebisaTvis adamianic eziarebi

    na. Tumca, amis misaRwevad garkveuli pirobebic

    daawesa, rac, pirvel rigSi, saTno cxovrebasa

    da RvTis didebas gulisxmobs. swored amisken

    mimarTavda RmerTi Cvens pirvel winaprebs, ro

    melTa pirveli maswavlebeli da moZRvari TviT

    ufali iyo, xolo uSualo gzis gamkvalavi _ is

    RvTiuri wesrigi da harmonia, romelebic miwier

    qveyanaSi swored maTTvis daamkvidra RmerTma.

    TviT RvTiuri wesrigi da harmonia uflis sib

    rZnezea aRmocenebuli. wesrigma da sayovelTao

    harmoniam swored RvTis sibrZniT daisadgura

    samyaroSi. amis Sesaxeb igavTa wigni gvauwyebs:

    `ukunisidan var dafuZvnebuli, Tavidanve, miwaze

    uwinares. ufskrulTa aryofnisas davibade, wya

    roTa wylebis siuxvis aryofnisas. sanam mTebi

    dadgebodnen, borcvebze adre davibade. rodesac

    jer kidev ar iyo Seqmnili miwa da mindvrebi,

    samyaros dasabami mtveri. roca is cas amyareb

    da, mec iq viyavi, roca wres hkravda ufskrulis

    zedapirze, roca Rrublebs amagrebda maRliT,

    roca Zlierdeboda ufskrulTa wyaroebi, roca

    daadgina zRvisTvis sazRvari, roca wylebs ar

    gadaelaxaT misi napiri, roca awesebda dedami

    wis safuZvlebs, me viyavi mis gverdiT aRmSeneb

    lad..... vxarobdi misi miwis samyaroSi, da iyo

    Cemi sixaruli adamis ZeTa mimarT~ [igav. 8:2331].

    miuxedavad imisa, rom sibrZnem uflis SemweobiT

    daivana Zalian adre, yoveliveze uwinares, misi

    daniSnuleba mainc konkretulia da igi adamianis

    gakeTilSobilebisken aris mimarTuli; sikeTe ki

    uflis mcnebaTa dacvaSi mdgomareobs: `ismineT

  • 1716

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    Cemi darigeba, dabrZendiT da nu gandiddebiT. ne

    taria kaci, vinc momismens me, vinc fxizlobs Cems

    karebTan dReniadag....~. [igav. 8:3334]. sayovelTao

    wesrigis mosurne RmerTma yvelaze kargad uwyis,

    Tu saiT mouwodebs kacobriobas: `samarTliania

    yoveli naTqvami Cemi pirisa, araa masSi araferi

    daklaknili da mrude. yovlad naTelia isini

    gonierebisaTvis da simarTlea codnis mpovnel

    TaTvis~ [igav. 8:89]. yvelaze didi saunje, rac

    samyaroSi arsebobs adamianisaTvis, sibrZnea. am

    itom, Tvalmargalitis Sovnaze ufro, sibrZnes

    unda daewafos adamiani, radgan: `me, sibrZne~, _

    gvaswavlis igavTa wigni, _ `vmkvidrob goniere

    basTan da gansjis codnas vpoveb. uflis SiSi

    borotebis siZulvilia. siamaye da qedmaRloba

    da boroti gza, da ukuRmarTi piri mZuls me. Ce

    mia rCeva da goniereba, me var goneba, Cemia Zala~

    [igav. 8:1214].

    samarTlianobis, wesrigisa da sayovelTao

    harmoniis mosurne RmerTma Tavisi RvTiuri

    miznebis aRsrulebas safuZvlad sibrZne daudo.

    igi mudam aswavlis kacTa modgmas im sayovelTao

    WeSmaritebas, rom sibrZne sikeTe da sicocxlea,

    xolo misgan gandgoma daRupvas niSnavs: `Tavis

    gulze daimedebuli briyvia, xolo sibrZniT ma

    vali gadarCeba~ [igav. 28:26]. vinc sibrZnis gziT

    ivlis, misi moRvaweoba gamarTlebuli iqneba da

    gonierebas eziareba. amitom mouwodebs adami

    anebs RmerTi: `datoveT sibriyve da icocxleT

    da iareT gonierebis gziT~ [igav. 10,6].

    dabadebis wignis mixedviT, vidre RmerTi de

    dakacs Seqmnida, jer yvela cxoveli da sxva

    cocxali arseba mihgvara adams, romelmac Ti

    Toeul maTgans saxeli daarqva. amiT ufalma

    cxadyo adamis, e. i. misive Seqmnilis, upirateso

    ba yvelas mimarT. amitomac asxams xotbas fsal

    munebi RvTis umaRles qmnilebas [fs. 148,15, 711;

    150, 1, 6]. cocxal arsebaTa Soris ar iyo adamis

    Sesaferi TanaSemwe, igi martosuli aRmoCnda.

    amitom Seqmna RmerTma kacis neknidan qali. es

    epizodi aSkarad adasturebs adamianis maRal mi

    sias yvela suldgmulTan SedarebiT, romlebic

    manamde Seuqmnia RmerTs.

    mkvlevarni xazs usvamen Toras narativis

    geocentrizms. samyaros Seqmnis mesame dRidan

    dawyebuli, RmerTi mimarTavs qveyanas da imas,

    rac masze warmoiSoba. AamaSi Rrma simboluro

    ba Zevs. gamoCenili mecnieri v. loski wers: `es

    ar aris neSti raime primitiuli kosmogoniisa...

    Seusabamo Cveni kopernikis Semdgomi samyarosi.

    geocentrizmi aq aris ara fizikuri, aramed su

    lieri: qveyana sulierad centralizebulia imi

    tom, rom is adamianis sxeulia, imitom, rom ada

    miani centraluri arsebaa, is arseba, romelic

    Tavis TavSi aerTianebs grZnobadsa da zegrZno

    bads, da amitom ufro meti sisruliT, vidre an

    gelozebi, monawileobs qveynisa da cis mTel

    mwyobrSi. samyaros centrSi adamianis guli

    feTqavs~ [12, 234235]. amitomac adamis gansxvavebu

    loba cxovelebisgan mis sicocxles adamianurs

    da gansacvifrebels xdis. Tumca, arc samyaro da

    arc dedamiwa adamianTa sakuTreba ar aris, isini

  • 1918

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    RvTis sakuTrebaa: `uflisa aris qveyniereba da

    savseba misi, samyaro da misi mkvidrni~ [fsalm.

    23:1]. adamianebi mdgmurebi arian RvTis miwaze, is

    maT ar ekuTvniT. amitom bibliaSive aris gacxa

    debuli is pirobebi, romelTa dacva aucilebe

    lia adamianebisaTvis. maTi cxovreba damokidebu

    lia imaze, ramdenad kargad Seasruleben isini

    RvTis nebas; radgan yoveli qmnileba, adamianis

    CaTvliT, Seiqmna RmerTis samsaxurad da misi

    nebis aRsasruleblad [gamocx. 4:11]. swored am

    zneobriv postulats efuZneba religiuri peda

    gogika _ adamianma yovelTvis unda icodes, rom

    RvTis nebis Sesruleba misi arsebobis aucile

    beli pirobaa, xolo misgan gadaxveva safrTxes

    uqmnis ara marto adamianis cxovrebas, aramed

    samyaros arsebobasac. es saSiSroeba ukanask

    nel saukuneSi kidev ufro TvalsaCino gaxda.

    radgan, mecnierebis ganviTarebis Sedegad, amJa

    mad pla netaruli katastrofebis xelovnurad

    gamowvevac ki SesaZlebelia, amitom adamianze

    bevri ram aris damokidebuli, rac yvelam kar

    gad unda gaacnobieros.

    adamiani ufro mniSvnelovania, vidre sxva ram

    dedamiwaze, radgan yvelaferi adamianisTvis ar

    sebobs da ara piriqiT. adamianis mniSvneloba

    bevrad aRemateba samyaroSi arsebul materia

    lur Zalebs, romlebzec TviT adamianebi varT

    damokidebulni. magaliTad, Cven mzis gareSe ver

    vicocxlebT, magram, mniSvnelobis Tvalsaz

    risiT, mze adamians emsaxureba da ara piriqiT.

    igi adamianisTvis Seiqmna, rogorc misi msaxu

    ri da RvTaeba, rogorc Zvel xalxebs miaCndaT.

    Cven viciT mzis daniSnuleba da adgili, man ki

    araferi icis Cven Sesaxeb.

    fizikuri sicocxle saidumloebad rCeba. ara

    viTari cnoba ar arsebobs imis Sesaxeb, rom

    Tundac yvelaze primitiuli mikroorganizmebi

    odesRac spontanuri TviTwarmoSobis Sedegad

    aRmocendnen usicocxlo materiisagan.Ees iseve

    ver moxdeboda, ,,rogorc jarTis grovisgan qa

    riSxali ver warmoqmnis Tanamedrove manqanas~

    [6. 16].

    rac ufro meti gaoceba da mowiweba dagveuf

    leba sicocxlis saocrebis mimarT, miT ufro

    metad davafasebT sicocxles. umaduroba Semoq

    medis mimarT, gveubneba Tora, sicocxlis ga

    ufasurebisaken gadadgmuli nabijia, misgan

    gamomdinare maxinji SedegebiT. amis Taobaze

    sayuradRebo mosazreba ganaviTara eleqtro

    magnetizmis fuZemdebelma, frangma fizikosma,

    andre mari amperma, romelic werda: `bunebaSi

    SegviZlia vWvritoT Semoqmedis saqmeebi da maTi

    saSualebiT mivideT Semoqmedis Secnobamde~.

    saWiroa axalgazrdebma icodnen, rom adami

    anis sxeuli da tvini zustad dabalansebuli

    sistemaa, romelsac saTanado movla esaWiroeba.

    zomiereba adamianma yvelaferSi unda gamoiCi

    nos, TviTnebobam SeiZleba daarRvios sxeuli

    sa da tvinis faqizi sistema da ubedurebamde

    miiyvanos adamiani (nikotini, alkoholi, Sidsi,

    prostitucia...).

    adamians araTu Txovnas usrulebs ufali,

  • 2120

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    aramed zogjer sjis kidec. amisTvis mouvlens

    stiqiur da fizikur ubedurebebs. Tumca, ro

    gorc RvTismetyvelebi Tvlian, esec adamianis

    sasikeTod xdeba, radgan RmerTs unda, adamiani

    moaqcios sinanulisken, daicvas codvisagan da

    sikeTis gzaze ataros. amdenad, RvTiuri sasje

    li boroteba ki ara, ukeTurobisgan adamianis

    dacvaa, rac sabolood sikeTed masve moubrun

    deba. amitom unda daemorCilos adamiani RvTi

    ur kanonebs da im harmoniis Tanaziari gaxdes,

    romelsac es kanonebi amkvidrebs TviT adamianis

    sakeTildReod.

    RvTiuri wesrigis gamovlenad da dedamiwaze

    harmoniis damyarebad unda miviCnioT is faqti,

    rom RmerTma adamians SemoqmedebiTi da esTe

    tikuri aRqmis unari uboZa. es garemoeba kidev

    erTxel usvams xazs imas, rom RvTiuri wesrigi

    adamianis harmoniuli arsebobisaTvis aucilebe

    li piroba iyo. amitom RmerTma miwis erT na

    wilSi baRi gaaSena da iq kaci daasaxla, raTa

    boZebulisTvis moevlo. baRSi marto sakvebad

    gamosayenebeli xeebi ki ar iyo, iq `sanaxavad~

    saamo xeebic idga. aqedan gamomdinare, adami

    ans unari ASeswevs daafasos mSveniereba. ami

    tomac aSeneben adamianebi baRebs _ eswrafvian

    silamazes. aseTi ram cxovelebs ar axasiaT

    ebs. miuxedavad imisa, rom gamravlebis periodSi

    cxo velebsa da frinvelebs erTmaneTis kaSkaSa

    Seferiloba izidavT, zogierTi jiSis frinveli

    sawinaaRmdego sqesis yuradRebis misapyrobad

    mReris kidec, maT mSvenierebis aRqmis unari

    da SemoqmedebiTi Se saZleblobebi ar gaaCniaT.

    aseTi unari mxolod adamians aqvs, romliTac

    igi RmerTs uaxlovdeba. kacobriobis istoria

    adamianis Semoqmede biTi potencialis gamovle

    na, RmerTis, Semoqmedis mibaZvaa. xolo is, vinc

    Rupavs dedamiwas, abinZurebs mdinareebs, arRvevs

    atmosferul Sreebs da safrTxes uqmnis Cvens

    planetas, RvTis winaaRmdeg ilaSqrebs. amitom

    axalgazrdebma unda icodnen, rom aseTi adami

    anebi did codvas sCadian. bibliur iudaizmSi

    mniSvnelovani miniSnebebia mocemuli amasTan

    dakavSirebiT. Tanamedrove mecnierebi zneo

    brivekologiur aRzrdaSi bibliur safuZvlebs

    xedaven.

    adamianma samyaros harmoniidan bevri iswavla.

    swored es mizani hqonda RmerTs, roca mkacrad

    reglamentirebul samyaros qmnida. zneobis pir

    veli gakveTilebi adamianebma samyaroSi arsebu

    li RvTiuri wesrigisa da harmoniis wyalobiT

    miiRes, romliskenac ufali dReniadag mouwodeb

    da: `Sekribe xalxi: kacebi, qalebi da bavSvebi,

    da xiznebi, romelic Sens karibWeebSi arian, rom

    gaigon da iswavlon, da eSinodeT uflisa, Seni

    RmerTisa, da Sesasruleblad daicvan am rju

    lis yoveli sityva~ [II rjl. 31,12].

    samyaroSi arsebuli harmonia da wesrigi ada

    mianebSi yovelTvis iwvevda dadebiT ganwyo

    bas da ajansaRebda sazogadoebas. amis Sesaxeb

    avtoritetuli azri gamoTqmuli aqvT rogorc

    qristianuli samyaros, ise sxva aRmsareblobis

    mimdevrebs. magaliTad, didi Cineli filosofo

  • 2322

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    si konfuci miiCnevda, rom `ca masSi qmnida zneo

    bas~. xolo, bibliuri fsalmunTmgalobeli da

    viTis azriT, es cac da irgvliv yovelive RvTis

    Semoqmedebis nayofia: `...Sevxedav Sens cas _ Seni

    TiTebis namoqmedars, mTvaresa da varskvlavebs,

    romlebic daafuZne. ufalo, Cveno mbrZanebelo!

    raoden didia Seni saxeli mTels qveyanaze~

    [fsalm. 8:4,10]. amis miuxedavad, uflis nebiT Seq

    mnili samyaro mainc winaaRmdegobrivad viTar

    deboda, radgan adamianma ver gaamarTla imedebi.

    amitomac zrunavs dReniadag Semoqmedi dacemu

    li adamianis zneobrivi gajansaRebisaTvis.

    adamis modgmam jer kidev edemis baRSi

    gaucrua imedebi RmerTs, roca ar daemorCila

    uflis nebas da akrZaluli xis nayofi igema,

    rasac SemdgomSi axali imedgacrueba mohyva kae

    nis saSineli codvis saxiT: `ixila ufalma, rom

    gamravlda boroteba adamianisa miwaze, da misi

    gulis yoveli wadili mudam boroteba iyo. da

    inana ufalma, rom Seqmna adamiani miwaze da dam

    wuxrda Tavis gulSi~ [dab. 6, 56]. RmerTs ar

    SeuZlia Seeguos garyvnilebasa da borotebas,

    amitom ganizraxa miwis piridan aRgva da ganad

    gureba yovelive imisa, rac manve didi siyvaru

    liT Seqmna. es aqti TvalnaTliv migvaniSnebs,

    rom RmerTma samyaro sikeTisa da wesrigisaTvis

    Seqmna ase mimzidveli. misi saboloo mizani am

    samyaros gvirgvinis _ adamianis maRali zneo

    baa da ara misi dacema, borotebis gamravleba,

    rac adamianis sisustis bralia. RmerTi yovel

    nairad uwyobs xels dacemul adamians codve

    bis gamos yidvaSi. es pirvelad gamovlinda maSin,

    roca RmerTma edemis baRidan gamoaZeva adami

    da eva. maT sakuTari SromiT unda moepovebinaT

    sarCosabadebeli, magram ufali mainc ar akleb

    da mzrunvelobas dacemul adamianebs. Tumca,

    Sedegi kvlav arasaxarbielo aRmoCnda. amitom

    RmerTma samyaros warRvna mouvlina, magram sike

    TiT savse noe da misi STamomavlebi gadaarCina.

    amis Semdeg ufali kvlav agrZelebs noes STamo

    mavlebsa da sxva sulier arsebebze zrunvas:

    `akur Txa RmerTma noe da misi Zeni da uTxra maT:

    `inayofiereT da imravleT da aRavseT miwa, da

    adamianis sisxlis damRvrelis sisxli adamian

    is mierve daiRvreba~ (dab. 9:6). RmerTma warRvnis

    movlinebiT daasrula gaurCebuli adamis STamo

    mavlebis dasja da noes memkvidreebTan aRTqma

    dado, romelic arsebiTi zneobrivi Rirebulebis

    Sesrulebas iTvaliswinebs adamianTa mxridan,

    xolo, Tavis mxriv, RmerTi noes modgmas (adami

    anebs) warRvniT aRar emuqreba. Tumca, misi yur

    adReba samyaros kanonzomierebaTa dacvasa da

    adamianTa zneobas yovelTvis Tavs dastrialebs.

    mravali saukune da adamianTa modgmis uamravi

    Taoba dasWirda imaSi darwmunebas, rom adamma

    da evam umZimesi codva HCaidines. swored pirve

    li codvidan imata ukeTurobam da pirvel urCo

    bas mravali boroteba miemata. kacobrioba jer

    kidev ver darwmunda, rom RvTis urCoba da cod

    viT dacema kargs arafers uqadis TviT mas da

    mTel samyaros.

    RmerTi rom im momentSi gamoCeniliyo da gve

  • 2524

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    lis mier evas cdunebisaTvis xeli SeeSala, eva

    da adami verasodes gaigebdnen, Tu rogori dam

    Rupveli Sedegebi SeiZleba moutanos adamians

    Tavisufali nebis borotad gamoyenebam.

    adamisa da evas pirvelcodvam gamoiwvia RvTi

    sagan gaucxoeba. amis gamo RmerTTan urTierToba

    veRar iqneba sasiamovno da SiSisagan Tavisufali.

    Tumca, RmerTma mainc ar gawira Tavisi Seqmnili

    adamiani da mudam exmareba codvis gamos yidvaSi:

    `ufals ar waurTmevia adamianisaTvis arc xati

    RvTisa, arc Tavisufali neba, sulier sawyisTa

    Semmecnebeli goneba da sxv. RmerTi adamians mo

    eqca, rogorc mkurnali da aRmzrdeli _ samosiT

    dafara misi siSiSvle. RmerTma adamiani fizikur

    sikvdils dauqvemdebara, raTa aecilebina misT

    vis saboloo, sulieri sikvdili, anu masSi

    codvis sawyisebis ukiduresi, satanur zRvars

    miRweuli ganviTareba. saRvTo gangebulebam wi

    naswar ganWvrita adamis jer kidev ganumtkice

    beli Tavisufali nebis dacema da misi aRdgine

    bac aseve winaswar moawyo. adamis codviT dacema

    ar iqca kacobriobis gamousworebel daRupvad.

    RvTis winasaukuno ganCinebis Tanaxmad, mis ama

    RorZinebel Zalad dedamiwaze gardamomxdari Ze

    RvTisa iqca~1 amiT RmerTma adamians codvaTa ga

    mosyidvis Sansi kvlav SeunarCuna.

    codviT dacemis Semdeg adamianTa urTierTo

    bebi gasastikda. Tundac marto is rad Rirs, rom

    1 protopresviteri miqael pomazanski, dogmaturi RvTismetyveleba, Targmna nino belTaZem (seria: marTlma

    didebluri dogmatika, Tb., 2004, gv. 108109).

    bavSvis dabadeba did tkivilTan iqneba dakav

    Sirebuli; Semdgom misi aRzrdaganaTleba xom

    faTerakebiTaa aRsavse, xolo lukmapurisaTvis

    umZimesi jafa adamianis mudmivi Tanamgzavria

    wuTisofelSi. magram Tavdapirveli antagonizmi

    mainc kacsa da qals Soris Cainerga, radgan ma

    makacebi cdiloben TavianTi upiratesoba gamoi

    yenon qalebze gasabatoneblad, Tumca, RmerTma,

    Tavisi xalxis siyvarulis gamo, aqac daamkvidra

    siyvarulis ideali colqmars Soris: ,,amitom

    miatovebs kaci Tavis mamas da Tavis dedas da

    miekroba Tavis cols, da oriveni erT xorcad

    iqmnebian~ [dab. 2:24].

    rogorc iTqva, codviT dacemis Sedegad Sroma

    adamians mZime tvirTad eqca, rasac avadmyofo

    ba da epidemiebic daerTo. amdenad, adamianis

    cxovreba aRar iyo saamo da usafrTxo. Tumca,

    RmerTi masze zrunvas agrZelebda da xsnis gzac

    mudam Tavisufali iyo, magram ara advilad mis

    aRwevi, adamianis didi codvebis gamo. gonivruli

    daskvnis gakeTeba TiTqos Zneli ar unda iyos,

    rodesac erTi SexedviT umniSvnelo movaleo

    bis Seusrulebloba xSirad did usiamovnebebs

    iwvevs, anu is, rac Zalian iolia, Zalian rTu

    li Sesasrulebeli xdeba. swored amis Tval

    saCino magaliTs warmoadgens adamisa da evas

    codviT dacema. amitomac aris aRzrdis procesi

    mravalmxrivi da rTuli.

    sayuradReboa adamianTa gaerTianebuli Za

    lisxmevis RvTiuri Sefaseba babilonis godo

    lis magaliTze. logikuria, kvlav davsvaT kiTx

  • 2726

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    va: ra saWiro iyo godolis aSeneba? xalxis erTi

    nawili ambobda: ̀ ai, warRvna iyo. axali warRvnis

    SemTxvevaSi Cven koSkze avZvrebiT da wyali

    ver mogvwvdeba~. xalxis meore nawili fiqrob

    da: `Cven SevqmniT CvenTvis saxls~. isini apireb

    dnen koSkis Tavze Sekrebis adgilis mowyobas,

    saidanac kerpebs moemsaxurebodnen. kidev sxva

    jgufi acxadebda: `ar aris samarTliani erTi

    RmerTis (hameSis1) mbrZanebloba~. Tumca, iyvnen

    iseTebic, romlebic fiqrobdnen: `warRvna iyo

    bunebrivi movlena da rogorc drodadro ca ise

    irxeva, rom saWiroa misi damagreba. Cven gava

    keTebT iseT maRal koSks, rom ca mas daeyrdnos.

    maSin Cven hameSis aRar SegveSindeba!“ [2,48].

    mTavari Segoneba, romelsac babilonis godo

    lis epizodiT adamianebs RmerTi auwyebs, isaa,

    rom `koSkis~ aSeneba dedamiwaze namdvilad sa

    Wiroa, magram ara babilonis, aramed RvTiuris.

    saWiroa Torasa da locvebis, mcnebebisa da

    keTili saqmeebis imgvarad gamravleba, rom koS

    ki ufro maRla miwvdes, vidre adamianis sxe

    ulebrivi moTxovnilebebi. swored aseTi koSki

    iqneba RvTis mier kurTxeuli da, rogorc qris

    tianuli WeSmariteba sulis taZris – eklesiis

    Sesaxeb gvauwyebs, `bWeni jojoxeTisani ver ere

    odian mas~ (maT. 16,18).

    yvelaze srulyofili, vinc RmerTma samyaro

    Si Seqmna, adamiani iyo, magram, amis miuxedavad,

    ar dauSva misi gaampartavneba. amitom auria ena,

    1 haSemi – ebraulad RmerTi. naSromSi viyenebT orive saxeldebas.

    raTa adamianebs veRar gaegrZelebinaT babilonis

    godolis Seneba da mimofantuliyvnen dedamiwis

    sxvadasxva mxares.

    RmerTis mier enaTa aRrevis aqts kidev erTi

    garemoeba axlavs, romelmac mniSvnelovani roli

    Seasrula dedamiwaze harmoniis damkvidrebaSi.

    rogorc sayovelTaodaa aRiarebuli, samyaros

    mravalferovneba misi harmoniulobis umTavresi

    winapirobaa. amitom sxvadasxva erebi da erovne

    bebi srulyofilebas sZenen Cvens miwier cxo

    v rebas, romlis ganuyofeli komponenti enaTa

    mravalferovnebacaa. amdenad, RmerTis mier babi

    lonis godolis mSeneblobis SeCereba, rac ena

    Ta aRrevis gziT moxda, logikurad samyaroSi

    wesrigisa da harmoniis iseTi Semadgeneli ele

    mentebis Semotanis winapiroba gaxda, rogoric

    enebis da xalxebis warmoSoba iyo.

    dabadebis wignSi RvTiuri wesrigisa da har

    moniis damkvidrebis kidev ramdenime epizodia.

    maTgan gavixsenoT sodomisa da gomoris ganad

    gurebis ambavi, romelic did zneobrivaRmzrde

    lobiT plastebs Seicavs, magram masSi RvTiuri

    wesrigi da harmonia mainc mniSvnelovnad gvesa

    xeba. swored es ukanasknelni arian TavisTavad

    zneobriv RirebulebaTa safuZveli, radgan zneo

    ba kanonzomierebas, wesrigs da adamianTa Soris

    marTlzomier qmedebas gulisxmobs.

    rac Seexeba sodomis epizods, igi iyo adamian

    Ta ara marto zneobrivi gaukuRmarTeba, aramed

    gamowveva da protesti bunebis kanonzomierebaTa

    winaaRmdeg, romelic ar dauSva RvTiuri wesri

  • 2928

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    gisa da harmoniis mosurne ufalma da ,,... daamxo

    es qalaqebi da mTeli maTi Semogareni, da yove

    li mkvidri am qalaqisa da yoveli mcenare miwi

    sa~ [dab. 19:25].

    dedamiwaze RvTiuri wesrigi yovelgvari gan

    viTarebisa da progresis safuZvlad aris miC

    neuli, amitom ufali dReniadag dastrialebs

    Tavs missave Seqmnil adamians da zneobrivi

    kataklizmebisgan icavs mas; Tumca, radikaluri

    zomebisganac ar ixevs ukan da xSirad umkacresi

    ganaCenic gamoaqvs, magram sasjelic adamiani save

    sakeTildReod wesdeba, raTa ar ganadgurdes

    mTavari _ ar dairRves RvTiuri wesrigi da har

    monia.

    gamosvlaTa wignSi RmerTi mravalgzis mou

    wodebs Tavis rCeul xalxs dadgenili wese

    bis dacvas [gam. 13:10], magram es marto zogadi

    mowodeba rodia, aq aris mocemuli zneobrivi

    kodeqsi da mTeli cxovrebis sazrisi [gam. 20:1

    17], romlis Sesaxeb sagangebo msjeloba qvemoT

    gveqneba. amjerad mxolod imas vityviT, rom ama

    ve wignSi ufali rCeul xalxs moses meSveobiT

    yoveldRiuri cxovrebis iseT wesebs udgens, ro

    goricaa: dadgenileba msaxurTa Sesaxeb, adamia

    nis dazianebis Sesaxeb, qurdobisa da sazRauris,

    aRTqmebisa da Sesawiravebis, samsxverplos, ga

    mosasyidis da sxvadasxva akrZalvis Sesaxeb [gam.

    21:2223].

    roca RmerTma Seqmna samyaro (miwa, wyali,

    mnaTobebi, cocxali arsebebi da sxva aracoc

    xali sagnebi da movlenebi) da misi gamorCeuli

    umaRlesi arseba _ adamiani, wesebi da kanonebi

    daudgina, romlebic urTierTdamoukidebeli da,

    amave dros, erTmaneTis ganmapirobebelic aris.

    adamianebma aqedan is daskvna unda gamovitanoT,

    rom, rogorc dauSvebelia planetaTa moZraobis

    Secvla an mzis sistemis kanonzomierebaTa dar

    Rveva, rasac katastrofebi da sicocxlis ganad

    gureba mohyveba, ise ar SeiZleba uflis mier

    adamianebisTvis dadgenili wesebidan gadaxveva;

    radgan adamiani miwieri cxovrebis gvirgvinia,

    uflis mier dadgenili, da misi yoveli gadac

    doma Semoqmedis winaaRmdeg gadadgmuli nabijia.

    amitom adamianis mier RvTiuri wesrigis dar

    Rvevis TiToeuli mcdeloba codvad miiCneva, ra

    sac iudaizmSi fuZemdebluri mniSvneloba eni

    Weba.

    miwieri cxovreba zedmiwevniT racionalurad

    aris mowyobili. rogorc zemoT iTqva, cocxali

    arsebebi da aracocxali sinamdvile ise mWidrod

    arian erTmaneTTan dakavSirebulni, rom gana

    pirobeben erTmaneTis arsebobas da funqciebs.

    aseTi gonivruli urTierTmimarTeba, samyaro

    Si arsebuli RvTiuri wesrigi da harmonia imis

    mtki ce safuZvelia, rom adamianebma iwamon RvTis

    arseboba, rac xels ar uSlis cxovrebis empi

    riul Semecnebas; piriqiT, igi Semoqmedis mimarT

    rwmeniT aRavsebs adamians.

    erTi SexedviT, TiTqos RmerTma gamoarCia

    ebraeli eri da masze daawesa mzrunveloba, mas

    dastrialebs Tavze da mis mier uflis dadgeni

    li wesebis Sesrulebas ganapirobebs: `da aswav

  • 3130

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    loT israelis ZeT, yoveli wesi, romelic uTx

    ra maT ufalma moses xeliT~ [lev. 10:11]. magram

    ufro siRrmiseulad Tu davakvirdebiT uflis

    sityvas, WeSmariteba sxvagvaria. RmerTisaTvis

    adamiani ganirCeva mxolod imiT, ramdenad icavs

    igi RvTis gangebas. marTalia, uflis rCeuli

    xalxi ebraeli iyo, magram RmerTisTvis mainc

    yvela erTia, radgan `abraami rom gaxdeba didi

    da Zlieri eri, da misiT ikurTxeba yvela eri~

    (dab. 18:18). cxadia, erTi rCeuli eris meSveobiT

    RmerTi mTel kacobriobaze zrunavs. misTvis

    ar arsebobs erovnuli, rasobrivi da sxva gan

    sxvavebani, mTavaria, adamiani asrulebdes uflis

    mcnebebs. aseTia RvTiuri wesrigis gamovlineba

    sxvadasxva xalxTan mimarTebiT.

    RvTis mier samyaros Seqmna yvelaze brZnuli

    aqti iyo, amitom aris igi sayovelTao wesrigis

    nimuSi. Tumca, marto samyaros Seqmna bevri ve

    raferi sikeTe iqneboda, amas rom misi raciona

    luri mowyoba ar mohyoloda. swored wesrigsa

    da dedamiwis racionalur gamarTulobas gana

    pirobebs codna da umaRlesi goniereba, radgan

    `ufalma sibrZniT daafuZna dedamiwa, gonebiT

    ganamtkica ca~ [igav. 3,19]. winaaRmdeg Sem TxvevaSi,

    yvelaze kargad mowyobili samyaroc veras gax

    deboda, Tu masSi uwesrigoba da qaosi daisad

    gurebda. magram brZnulad Seqmnils isev go

    niereba mihyveba kvalSi, raTa SeinarCunos da

    mudmivad ganamtkicos RvTiuri wesrigi ukve

    adamianTa Soris, radgan swored adamianTaT

    vis Seiqmna yovelive da mas adamianma unda upa

    tronos RvTis gangebulebis Sesabamisad. swored

    amaze miuTiTebs kvanturi Teoriis fuZemdebeli,

    germaneli fizikosi maqs planki: `saiTac ar

    unda gavixedoT, ra sagansac ar unda davakvir

    deT, versad vipoviT winaaRmdegobas mecniere

    basa da relgias Soris. piriqiT, Cven aSkarad

    davinaxavT maT Soris srul harmonias – reli

    giac da mecnierebac eZebs WeSmaritebas da midis

    RvTis aRiarebamde~.

    amdenad, RvTiuri wesrigi da harmonia ar aris

    raRac ganyenebuli idea, mas konkretuli da

    niSnuleba aqvs, rac adamianis mier mis gacnobi

    erebaSi, dacvasa da ganmtkicebaSi mdgomareobs.

    amitom adamianma umaRlesi zneobis gakveTile

    bi samyaros RvTiuri wesrigidan unda miiRos.

    uflis mcnebaTa dacva RvTiuri wesrigis gamov

    lenaa TiToeuli adamianisagan. RmerTi kanonebi

    sa da kanonzomierebaTa dacvisaken mouwodebs

    yve las. simarTlis msaxurebis Segneba Taobidan

    TaobaSi unda gadadiodes, swored amiT dam

    yardeba RvTiuri wesrigi da harmonia. rogorc

    dabadebis wigni gvaswavlis: `radgan amovirCie,

    rom amcnos Tavis Zeebsa da Tavis saxls Tavis

    Semdeg, rom daicvan gza uflisa, qmnan simarTle

    da samarTali, raTa Seusrulos ufalma abraams,

    rasac Sehpirda~ [dab. 18,19].

    RvTiuri wesrigi uflis gangebulebis Ses

    rulebas avaldebulebs yvelas, maT Soris,

    ZlierTa ama qveynisaTa, romlebmac sxvebze me

    tad unda daicvan RvTiuri mcnebebi da amiT sa

    magaliToni gaxdnen TavianT qveSevrdomTaTvis:

  • 3332

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    `maS, mismineT da SeigneT, mefeno, iswavleT mTe

    li dedamiwis msajulno! yurad iReT, mraval

    Ta mbrZanebelno, qedmaRlurad rom dahyurebT

    xalxebs! ufalma moganiWaT Zalaufleba, uze

    naesmameufeba; is gamoiZiebs Tqvens saqmeebs da

    Tqvens zraxvebsac gamoscdis~ [sol. 6:13]. mar

    Talia, mefeebs umaRlesi Zalaufleba upyriaT

    xelT, magram es Zalaufleba ukontrolo araa.

    yvela wess ufali adgens. zRvargadasul qcevas

    RmerTi ar dauSvebs, radgan RvTiuri wesrigi

    umaRlesi harmoniaa, romelsac yvela unda em

    saxuros. xolo xalxis winamZRolT gacilebiT

    didi misia akisriaT: `brZeni msajuli aRzrdis

    Tavis xalxs da gonivrul mmarTvelobas daam

    yarebs. rogoricaa mmarTveli, iseTnive arian

    misi msaxurni. rogoricaa qalaqis Tavi, iseTnive

    arian misi mcxovrebnic~ [zir. 10:12]. wesrigisa

    ken mowodeba RmerTisTvis TviTmizani ar aris

    _ RvTiuri wesrigi yvelasaTvis sasargebloa,

    misi mimdevari adamiani srulyofilia, radgan

    harmoniulad ewereba RvTiur samyaroSi da misi

    organuli nawili xdeba; xolo uflis mcnebaTa

    damrRvevi ewinaaRmdegeba samyaros RvTiur wes

    rigs, mis RvTiur gamarTulobas da, DdRevande

    li terminiT rom vTqvaT, anaqronizmad iqceva.

    RmerTma samyaro winaaRmdegobebisa da katak

    lizmebisaTvis ki ar Seqmna, aramed misi survili

    sayovelTao siyvaruli da harmonia iyo: `siyva

    ruli ki isaa, rom daicva misi kanonebi, xolo

    kanonTa dacva ukvdavebis sawindaria, ukvdaveba

    ki RmerTTan gvaaxloebs~ [sol. 6:1919].

    samyaros gaCenidan RvTiuri wesrigi misi

    aucilebeli komponenti iyo. usaxurudaburi bne

    leTisa da qaosisagan Seqmna RmerTma yovelive,

    rac gvxiblavs Tavisi wesrigiTa da gamarTulo

    biT. swored es aris yvelaze didi maniSnebeli

    imisa, saidan unda aiRos adamianma magaliTi,

    vis unda mibaZos, radgan yvelaze TvalsaCino

    sibrZne samyaros RvTiuroba, misi wesrigianoba

    da harmoniulobaa. amitom gonieria is, vinc amas

    kargad aRiqvams da swor daskvnebs akeTebs. go

    nierebas da sibrZnes Zveli aRTqma gansakuTre

    bul rols aniWebda: `brZenTa simravle samyaros

    xsnaa, gonieri mefe ki _ xalxis keTildReoba~

    [sol. 6,24].

    RvTis gangebiT Seqmnili samyaro yvelaze

    didi saxelmZRvanelo wignia, rac ki odesme Seq

    mnila an momavalSi Seiqmneba. adamianebis valia

    es wigni waikiTxon da Seicnon. igi gviCvenebs

    cxovrebis WeSmarit gzas, rac gulisxmobs Cvens

    yoveldRiur yofacxovrebaSi RvTiuri princi

    pebis dacvas. samyaros Seqmnis aqtis gacnobiere

    ba mxolod morwmuneT SeuZliaT. saRvTo wignebi

    mxolod rwmeniT Seicnoba daMmarto ganswavlu

    loba aq sakmarisi ar aris. swored amas gvauw

    yebs IV saukunis meudabnoe amba antoni, romel

    sac ewvia gamoCenili filosofosi da hkiTxa:

    `amba, rogor SegiZlia icxovro aq, wignis kiTx

    viT miRebuli nugeSis gareSe?~ meudabnoem xeliT

    miuTiTa caze, udabnosa da mTebze da upasuxa:

    `Cemi wigni, filosofoso, aris qmnili sagnebis

    buneba, da rodesac movisurveb, SemiZlia iqidan

  • 3534

    avTandil asaTiani RvTiuri samyaro - aRzrdis safuZveli

    amovikiTxo RmerTis saqmeni~.

    samyaros RvTiur srulyofilebasa da mis

    aRmzrdelobiT rolze miuTiTebs udidesi

    rusi mecnieri da pedagogi mixeil lomonosovi:

    `Semoq medma adamianTa modgmas ori wigni miani

    Wa. erTSiTavisi sidiade aCvena; meoreSi – Tavisi

    neba gaumJRavna. pirveli wigni – es aris xilu

    li qveyana, romelic ufalma imisaTvis Seqmna,

    rom adamians, Sexedavda ra am uzarmazar, mSve

    nier da gamarTul Senobas, misTvis miniWebuli

    Semecnebis unaris wyalobiT, eRiarebina RvTis

    yovladZliereba. meore wigni – wminda werilia.

    masSi Semoqmedi gvakurTxebs sulis cxonebisa

    ken. winaswarmetyvelTa da mociqulTa am RvTiv

    sulier wignebSi ganmmarteblebi arian eklesi

    is didi moZRvrebi. xolo pirvelad naxsenebi

    wignis ganmmarteblebi, romelSic mocemulia

    xiluli samyaros agebuleba, arian fizikosebi,

    maTe matikosebi, astronomebi da bunebaSi gamov

    lenil sxva RvTiur moqmedebaTa amxsnelni~.

    yovelive zemoTqmulis safuZvelze SeiZleba

    aseTi daskvna gamovitanoT: raki samyaroSi ar

    sebuli RvTiuri wesrigi da harmonia pirdapir

    Seesabameba uflis mier dadgenil wesebs, rac

    imaze migvaniSnebs, rom samyaros uzenaesi arseba,

    adamiani, uflis mzrunvelobisa da mfarvelo

    bis qveSaa, aqedan gamomdinare, adamiani RvTiuri

    wesrigis mTavari warmmarTveli Zala unda iyos,

    rac uflis mier dadgenili wesebiT cxovrebaSi

    gamoixateba. Tumca, swored es aRmoCnda yvelaze

    rTuli problema codviT dacemuli adamianisaT

    vis. amitomac aris uflis Zalisxmeva mimarTuli

    adamianis gakeTilSobilebisken, raSic garkveul

    rols RvTiuri rwmeniT aRvsili adamianis aR

    zrda asrulebs.

    garemomcvel samyarosTan urTierToba Tana

    medrove pedagogiur mecnierebaSi mozardis gan

    viTarebis, pirovnebad Camoyalibebis erTerT

    faqtoradaa miCneuli da mas empirizmis Teoriis

    saxiT icnoben. swored garemo pirobebi axdens

    bavSvis formirebaze zemoqmedebas (memkvidreoba

    sa da aRzrdasTan erTad), rac RvTiuri wesrigi

    sa da harmoniis sruli gansaxierebaa. amitom igi

    bibliuri iudaizmis aRzrdis msoflmxedvelob

    riv safuZvlad unda miviCnioT.

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    3736

    kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    iudaizmis Tanaxmad, RvTiuri micvebi (mcnebebi) Tavad adamianis sasikeTod aris nabrZanebi

    [3,28]. gamCenma uTxra moSes: `amodi CemTan mTaze

    da iq iyavi da me mogcem qvis luxoTebs – filebs...

    da mcnebebs, romlebic xalxisaTvis Sesaswavlad

    aRvbeWde~ (SmoTi 24:12).

    `da saubris Semdeg sinais mTaze moses mow

    mobis filebi, RvTis TiTiT dawerili qvis ori

    fila gadasca~ (SmoTi 34:18).Aam qvebze daweril

    sityvebs ebraelebsa da haSems Soris arsebuli

    kavSiri unda daemowmebina da swored amitom maT

    `luxot habriT~ _ `aRTqmis dafebi~ ewoda.

    kacobriobis istoria da, maT Soris, ebraeli

    xalxis istoria moses droidan qristeSobamde

    aRsavsea udidesi saocrebebiT: RvTiuri gamocxa

    debebiTa da winaswarmetyvelebebiT.

    msoflio wesrigi da harmonia, rac RmerTma

    daamkvidra samyaroSi, adamianis keTildReo

    bisaTvis Seiqmna. magram igi jer kidev ar iyo

    srulyofili. swored amas emsaxureboda rCeuli

    eris monobidan ganTavisufleba, radgan TviT

    RmerTma uwyoda upirvelesad, rom RvTiuri wes

    rigi da harmonia monobaSi ver damkvidrdeboda.

    Tumca, arc marto Tavisufleba iyo amisaTvis

    sakmarisi. amitom RmerTi Tavis rCeul xalxs

    yvelaze umTavress _ rjuls aZlevs: `da axla

    ismine, israelo, wesebi da samarTalni, romel

    Tac me gaswavliT Tqven Sesasruleblad, raTa

    icocxloT da mixvideT da daimkvidroT is

    qveyana, romelsac ufali, Tqveni mamebis Rmer

    Ti, gaZlevT Tqven~ (II rj. 4,1). es iyo sruli

    ad axali etapi kacobriobis istoriaSi. swored

    aq, sinas mTaze auwya RmerTma moses da, misi

    saxiT, mTel kacobriobas cxovrebis mizani da

    adamianobis umaRlesi misia: ̀ SexedeT, gaswavleT

    Tqven wesebi da samarTalni, rogorc mibrZana

    me ufalma, Cemma RmerTma, aRsasruleblad im

    qveyanaSi, sadac Tqven midixarT dasamkvidreb

    lad~ (II rj. 4,5). faqtobrivad, sinas mTaze mox

    da imis sazeimod aRiareba, rom ufali RvTiuri

    misiis aRsasruleblad irCevda ebrael xalxs,

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    3938

    magram mas garkveul pirobasac uyenebda: `...Tu

    mousmenT Cems xmas da daicavT Cems aRTqmas,

    amogarCevT Cems sakuTrebad yvela xalxidan...

    da Tqven iqnebiT CemTvis mRvdelTa samefod da

    wmida erad~ (gam. 19,56). adamis modgmis codviT

    dacemis miuxedavad, RmerTi mainc zrunavs mis

    STamomavlebze da zneobriv kodeqss umzadebs,

    romelSic yvelaze brZnuli da wmida mcnebebia

    gadmocemuli, vidre aqamde vinmes unaxavs an

    mousmenia, radgan moses mcnebebs warmarTul

    samyaroSi analogi ar gaaCnda. adre arsebul

    stiqiur principebebs, romlebic poliTeistur

    panTeonze iyo dafuZnebuli, aTi mcnebis saxiT

    sulierebiT aRsavse zneobrivi normebi upir

    spirdeba, romlebic miznad isaxavda cxovrebis

    wesidan zRvargadasuli egoizmis aRmofxvras da

    adamianTa Soris harmoniuli Tanasworobis dam

    kvidrebas, rac SemdgomSi kacobriobis yvelaze

    didi monapovari gaxda.

    moses kidev erTi wodebac aqvs. mas ar moixse

    neben, rogorc `mefe moSes~, an `winaswarmetyvel

    moSes~. mas uwodeben `moSe rabeinu~s _ `moSe

    Cveni maswavlebeli~, radgan ormoci wlis man

    Zilze swored moSe aswavlida xalxs mcnebebs

    da uxsnida kanonebs [3.169170].

    `moSem israeli gaiyvana mewamuli zRvidan da

    isini udabnoSi mividnen...~ (SmoTi 15:22). Aaq isi

    ni sami dRe udabnoSi dadiodnen. am drois gan

    mavlobaSi maT Sewyvites Toras Seswavla, ami

    tom RmerTma, sasjelisa da gansacdelis saxiT,

    sasmeli wyali Seuwyvita. Tumca, TorasTan dab

    runebam kvlav ixsna isini. amitom, Tu ebraele

    bi Toras micvebs Seasruleben, maTi sicocxle

    samarTliani da mSvidi iqneba [2,281282].

    `haSemma mTidan moSes mouxmo: `ase uTxari ia

    kobis saxleuls da auwye israelis Svilebs...~

    (SmoTi 19:3), gvauwyebs Tora. Aes mimarTva uTu

    od badebs aseT kiTxvas: ratom uwoda haSemma

    ebraelebs ori saxeli _ `iakobis saxleuli~ da

    `israelis Svilebi?~

    saqme isaa, rom `israelis SvilebSi~ TiTqos

    mxolod kacebi moiazreba, arada, haSemi kavSirs

    yvelasTan amyarebs – kacTan da qalTanac. ami

    tom haSemma jer `iakobis saxleuli~ (qalebi) ax

    sena, raTa moSes scodnoda, rom swavleba unda

    gadaeca qalebisTvisac da kacebisTvisac.

    aqve logikurad Cndeba kidev erTi kiTxva: ra

    tom ewodeba qalebs `iakobis saxleuli~? adami

    anis ojaxs misi Svilebi warmoadgens. vin uvlis,

    efereba, zrunavs da axdens maTze aRmzrdelobiT

    zemoqmedebas? amas, upirveles yovlisa, qalebi

    akeTeben. swored amitom haSemma isini kacebze

    adre axsena, radgan surda, rom qalebs bavSvebi

    saTvis haSemis rwmena da imedi dabadebisTanave

    CaenergaT.

    amasTan dakavSirebiT sainteresoa midraSis

    komentari, Turatom ubrZana haSemma moSes To

    ras mcnebebi jer qalebisaTvis gaecno da Semdeg

    kacebisaTvis.

    ebrauli tradiciis Tanaxmad, qalebi ufro

    adreul asakSi (12 wlis) xdebian valdebul

    ni, Seasrulon mcnebebi. Tu qalebs RmerTi pa

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    4140

    tivs dasdebs, isini micvebs ufro gulmodgined

    Seasruleben da bavSvebsac aswavlian. gasaTva

    liswinebelia agreTve isic, rom RmerTma pirve

    li aRTqma adamTan dado, rac xavas (evas) meSve

    obiT darRveul iqna. amitom RmerTi gadawyvets

    STaagonos qalebs, rom micvebis (mcnebebis) dar

    Rveva upatiebelia rogorc kacebisaTvis, ise qa

    lebisTvisac [3,9].

    rogorc midraSi ganmartavs, mose ormoci dRe

    imyofeboda zecaSi da Toras swavlobda. meor

    moce DdRis dasasruls miiRo ori dafa, rom

    lebzec aTi mcneba iyo aRbeWdili. es moxda

    ebraelebis egviptidan gamosvlis ormocdameaTe

    dRes. amitom ebraelebisaTvis Toras boZebis

    dRe sazeimod iTvleba.

    ToraSi Camoyalibebulia mcnebebi imis Sesa

    xeb, Tu rogor imxiarulo dResaswaulebze, ro

    gor danaRvliande Sesabamis situaciaSi; aris

    mcnebebi, romlebic xalxs mterTan brZolis we

    sebs aswavlis; zogierTi mcneba gvauwyebs, rome

    li sakvebi iWmeva da romeli ara; rogor unda

    vemsaxuroT haSems; ras niSnavs patiosani ada

    miani da, saerTod, rogori unda iyos adamiani.

    RmerTi uTiTebs adamianebs, ra aris dasaSvebi da

    risgan unda Seikavon Tavi, rac, moses kanonebis

    msgavsad, aRmzrdelobiTi zemoqmedebis matare

    belia.

    aTi mcnebis mTeli sazrisi aRmzrdelobiT

    daniSnulebas atarebs. `roca me aRar viqnebi~, _

    ambobda moSerabeinu, _ `ar ifiqroT, rom ara

    vinaa, visganac SeiZleba haSemis1 nebis swavla.

    misi Tora ar aris caSi, rom vinmem Tqvas: `vin

    miwvdeba mas, rom mogvitanos? maSin Sevasruleb

    diT...~ arc zRvis miRmaa is, raTa ar Tqvan: `vin

    gacuravs Soreul zRvebSi, raTa mogvitanos

    is? ai, maSin SevasrulebdiT...~ magram ara! Tora

    axla dedamiwazea. is Tqvens xelSia da Tqvens

    gulSia. Tqven icnobT mas da masTan erTad

    cxovreba SegiZliaT~. Sexede, _ uTxra moSem is

    raels, – haSemma Sen Tora da mcnebebi gadmogca.

    Sen SegiZlia haSems daujero an ar daujero. Tu

    daujereb, icocxleb; Tu ara – daiRupebi. haSemi

    sicocxles da sikvdils iZleva. maS airCie si

    cocxle! – uvaxarTa baxaim!!! [3,173].

    im dros, roca mosem sinas mTaze axali kanone

    bi miiRo da RmerTma aRTqma dado rCeul xalx

    Tan, kacobrioba sazogadoebrivi cxovrebis im

    gzebis ZiebaSi iyo, romlebsac SemdgomSi unda

    uzrunveleyo misi swori ganviTareba da yo

    facxovreba. moses kanonebSi ufali miuTiTebs,

    rom aseTi gzis arseboba SesaZlebelia mxolod

    im pirobebSi, Tu adamianis kavSirs SemoqmedTan

    mamaSviluri xasiaTi eqneba.

    RvTis mier mose winaswarmetyvelisaTvis qvis

    or ficarze dawerili aTi mcneba adamianTa

    zneobrivi qcevis ZiriTad maregulirebel prin

    cipebs warmoadgens. isini Tavisi mowodebiT da

    daniSnulebiT or jgufad SeiZleba gaiyos: pir

    veli oTxi mcneba RvTiur wesrigs da adamia

    nis RmerTTan mimarTebas eZRvneba. maT saritua

    1 ebraulad: RmerTi

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    4342

    losakulto daniSnuleba aqvs. es mcnebebia: `me

    var ufali RmerTi, da ara iyvnen Senda RmerTni,

    ucxoni, Cemsa gareSe; ara rai akeTo kerpi da

    arc raime xateba imisa, rac maRla caSia, rac

    dabla miwazea da rac wyalSia, miwis qvemoT; ar

    warmoTqva uflis, Seni RmerTis, saxeli amaod,

    rameTu ufali dausjels ar datovebs mas, vinc

    mis saxels amaod ixsenebs; moixsene dRe igi Sa

    baTi da wmida – hyav igi: equs dRe iqmode, da

    hqmne maT Sina yovelive saqme Seni, xolo dRe

    igi meSÂide, SabaTi, ars uflisa RmrTisa Senisa~

    (gam. 20, 210).

    mose winaswarmetyvelis zneobriv mcnebaTa

    meore jgufi, mexuTidan meaTis CaTvliT, ada

    mianTa Soris urTierTobebs da maT pirovnul

    qcevebs aregulirebs: `pativec mamasa Sensa da

    dedasa Sensa, raÁTa keTili geyos Sen da dRegr

    Zel iyve qveyanasa zeda; ara kachkla; ara imru

    So; ara iparo; ara cili swamo moyuassa Sensa

    wamebiTa cruiTa; ara guli giTqumides coli

    saTvis moyuasisa Senisa, ara guli giTqumides

    saxlisaTvis moyuasisa Senisa, arca yanisa mis

    isa, arca karaulisa misisa, arca yovlisa misT

    vis, raÁca iyues moyuasisa Senisa~ (gam. 20, 1217).

    uflis mcnebaTa Taviseburi definicia moce

    mulia igavTa wignSi, romliTac mSobeli afr

    T xilebs Svilebs: `mcneba aris sanTeli, sjuli

    aris sinaTle, cxovrebis gza ki aris swavla

    da mxileba~ (igav. 6,23). iudaizmis Tanaxmad,

    `mcneba – mcneba sanTelia, Tora ki sinaTle~.

    sanTeli ver gaanaTebs, Tu cecxls ar avanTebT!

    Aaqedan gamomdinare, adamiani ver Seasrulebs

    micvebs (mcnebebs), Tu Toras ar iswavlis. Cveni

    azriT, moses zneobrivi kanonebi swored warmod

    genili TvalTaxedviT unda gaviazroT. uflis

    mier nauwyebi zneobrivi kodeqsi ar aris raRac

    ganyenebuli, adamianebs daSorebuli abstraq

    cia, aramed igi TiToeuli adamianis sakuTrebaa,

    romlis Sesruleba yvelas movaleobaa. radgan

    mcneba sanTelia, xolo sjuli _ sinaTle. Cven,

    adamianebs, miwier cxovrebaSi maTi swavla da

    ganuxreli Sesruleba gvevaleba. amgvari prin

    cipiT warmodgenili definiciiT Cvens winaSea

    ZvelaRTqmiseuli pedagogikis mizani da amocana.

    aRzrdis ideali im zneobriv normaTa Sesrule

    baSia, romelic aTi mcnebis saxiT mosem sinas

    mTidan Camoitana. mas Semdeg, rac aRniSnuli

    zneobrivi kanonebi sacnauri gaxda adamianTaT

    vis, sruliad axali etapi iwyeba kacobriobis

    istoriaSi. udidesi gardasaxva xdeba TviT

    RvTis rCeul erSic, romelic adrec gamoirCeo

    da religiurobiT, magram amieridan maT mwyob

    rad Camoyalibebuli zneobrivi kodeqsi miemad

    la uflis mier, romelic, rasakvirvelia, mTeli

    kacobriobis sakuTreba xdeba momavalSi.

    pirveli kategoriis mcnebebSi adamiani war

    modgenilia RvTiuri kosmogoniis subieqtad,

    radgan swored RmerTi awesebs adamianTa Soris

    urTierTobis normebs. amiT adamiani aRiarebu

    lia samyaros gamorCeul niSansvetad, radgan

    swored mas mimarTavs RmerTi da afrTxilebs:

    `me var ufali RmerTi Seni, da ara iyvnen Senda

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    4544

    RmerTni ucxoni, Cemsa gareSe~. meore mcnebaSi

    dagmobilia kerpebis gaCena da maTi aRmarTva,

    radgan aseT kerpebs WeSmaritebasTan saerTo

    araferi aqvT, maT mxolod cdomilebaSi SehyavT

    adamiani, radgan yvela mokvdavi mxolod WeS

    marit RmerTs unda msaxurebdes, rogorc es pir

    vel mcnebaSia mocemuli. mesame mcnebaSi RmerTi

    kategoriulad krZalavs uflis saxelis xsen

    ebas ficisas: `ara moiRo saxeli uflisa Rmr

    Tisa Senisa amaosa zeda~. RmerTi simarTles da

    WeSmaritebis samsaxurs aswavlis yvelas da ra

    gasakviria, rom sicruis mimarT igi ase katego

    riulia. aRTqmis darRveva didi codvaa, amito

    mac afrTxilebs ufali adamianebs: ar daificoT

    Cemi saxeli tyuilze da ar SebRaloT saxeli

    Tqveni RmerTisa (lev. 19, 12). winaaRmdeg SemTx

    vevaSi `...ufali dausjels ar datovebs mas, vinc

    mis saxels amaod axsenebs~ (gam. 20, 7). meoTxe

    mcnebac RvTiuri wesrigisken mouwodebs adami

    anebs, kerZod: `daicavi SabaTis dRe, raTa wmi

    dahyo igi~ (gam. 20, 8). es samyaros eqvs dReSi

    Seqmnis faqtidan gamomdinareobs da morwmuneebs

    avaldebulebs, kviraSi erTi dRe RmerTs miuZ

    Rvnan, sauflo dResaswaulad aqcion, radgan

    amis magaliTi TviT RmerTma misca adamianebs _

    man xom eqvs dReSi Seqmna yovelive, xolo meS

    vide dRes daisvena.

    iudaizmis Tanaxmad, SabaTs akrZalulia ro

    gorc gare samuSaoebi, ise saojaxo saqmeebi.

    Tumca, SabaTs SeiZleba seirnoba, simRera, kiTx

    va. SabaTi morwmune iudevelisaTvis sulieri

    ama Rlebis dRea. am dRes asruleben locvebs

    da swavloben Toras. ar fiqroben mTeli kviris

    ganmavlobaSi dagrovil saqmeebze.

    meore kategoriis mcnebebi, rogorc zemoT

    iTqva, adamianis pirovnul qcevas eZRvneba. maT

    Si, faqtobrivad, mocemulia RvTis xatad Seq

    mnili kacis qcevis reglamentacia. niSandobli

    via is garemoeba, rom mxolod mexuTe mcnebaSia

    mowodeba dedmamis pativiscemis Sesaxeb, xolo

    danarCenSi imperatiuli akrZalva ismis. swored

    es ganasxvavebs mexuTe mcnebas meore jgufis

    mcnebebisgan. amitom ar unda gagvikvirdes, rom

    iudaizmi, qristianobisgan gansxvavebiT, uflis

    mcnebebs or jgufad yofs. aqedan gamomdinare,

    mexuTe mcneba miCneulia pirveli jgufis mcne

    bad, rac sagangebo gaazrebas moiTxovs.

    amis gamo zogierTma mkvlevarma es SemTxvevi

    Tobasac ki miawera. Tumca, saqme ufro seriozu

    ladaa. amiT RmerTs adamianebis gamocda surs.

    Tu adamians SeuZlia mSoblebis pativiscema

    (maTi, vinc masze ufrosia da misi aRmzrdelia),

    igi haSemis pativiscemasac SeZlebs.

    gansakuTrebuli damokidebulebaa moses

    rjul Si dedmamis mimarT. am mcnebis darRveva

    ara marto umZimes codvad iTvleba, aramed ase

    Ti adamiani umkacresad isjeba: `vinc Tavis mamas

    an dedas gaartyams, sikvdiliT unda mokvdes~

    (gam. 21,15). aseTive sasjelia im SemTxvevaSic,

    Tu vinme Tavis mSoblebs dawyevlis (lev. 20.9).

    igav Ta wignis Tanaxmad, yovelTvis upatiebelia

    Zarcvagleja, magram aseTi saqcieli, mSoblebis

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    4746

    mimarT Cadenili, ufro samarcxvinoa: `mamis

    mZarcveli da dedis gamgdebi Semarcxveneli da

    upatio Svilia~ (igav. 19:26). uflis mcnebis dam

    rRvevi verasodes miaRwevs Ppirad keTildReo

    bas: `mamis da dedis mawyevars sanTeli Cauqreba

    ukuneT wyvdiadSi~ (igav. 20:20). sanTlis Caqroba

    adamianis sulieri ganadgurebaa da ra unda iyos

    amaze umZimesi sasjeli; amitom mouwodebs brZeni

    Svilebs, yuradRebiT moeqcnen mSoblebs: `usmine

    Sens mamas, man gSoba Sen da abuCad nu aigdeb

    Sens dedas, rodesac moxucdeba igi~ (igav. 23:22).

    rogorc sxva moTxovnebs, am mcnebebsac yavli

    ar gasvlia, radgan, samwuxarod, dResac xSi rad

    vxvdebiT iseT adamianebs, romlebic augad ixsen

    eben mSoblebs, iTviseben maT qonebas da dauZ

    lurebul moxucebs bedis anabara toveben. ami

    tomac aqvs RvTis sityvas maradiuli Rirseba,

    igi xom arasdros yofila drosa da sivrceSi

    SemosazRvruli.

    rCeul xalxSi (ebraelebSi) bavSvTa aR zrda

    calsaxad ojaxur xasiaTs atarebda. oja xur

    urTierTobebs ganapirobebda RvTiuri gamocxa

    deba da, aqedan gamomdinare, religiuri sa

    fuZveli hqonda bavSvebis mSoblebTan damoki

    debulebas: `pativi eci mamasa Sensa da dedasa

    Sensa, raTa dRegrZeli iyo miwaze, romelsac gaZ

    levs ufali Seni RmerTi~ (gam. 20:12). es mcnebebi

    adreuli asakidan asazrdoebda mozardis suls.

    mSoblebi iseve zrunavdnen bavSvis sulierebaze,

    rogorc RmerTi da uflis kanonebi mouwodeb

    daT amas; es, upirveles yovlisa, uflis SiSsa

    da dedmamis morCilebaSi gamoixateboda: ̀ Tvali

    mamis damcinavi da dedis morCilebis moZule _

    amokortnian mas xevis yornebi da SeWamen mas

    arwivis marTveni~ (igav. 30:17). mSoblebis winaSe

    amxedreba sastik sasjels eqvemdebareboda: `Ta

    visi mamisa da dedis avad maginebeli sikvdiliT

    unda mokvdes~ (gam. 21:17). aseTive sasjeli eloda

    masac, `vinc Tavis mamas an dedas gaartyams...~

    (gam. 21:15).

    SiSi da mowiweba vrceldeboda ara marto

    mSoblebis mimarT, aramed amgvari ierarqia iyo

    damkvidrebuli ufrosebsa da bavSvebs Soris,

    radgan ufali mouwodebda: `WaRaris winaSe wa

    modeqi da pativi eci moxucebulis saxes~ (lev.

    19;32). RmerTis arsebobis rwmena da misgan ga

    momdinare RvTiuri wesrigi, faqtobrivad, gana

    pirobebda aRzrdis mimarTulebas.

    RmerTi, aseve, did yuradRebas iCens maT mimarT,

    vinc icavs uflis gangebulebas da Ta visi go

    nierebiT misabaZ magaliTs aZlevs sazogadoe

    bas: `brZeni Svili mamas axarebs, briyvi Svili

    ki dedamisis dardia~ (igav. 10,1). igavTa wignis

    am sentenciam farTo gavrceleba hpova xalxSi,

    radgan misi WeSmariti arsi axlobeli da Tval

    saCinoa yvelasTvis. RmerTi mzrunvelobas iCens

    im adamianebis mimarT, romlebic yuradRebas ar

    akleben sakuTar mSoblebs. aseTi adamianebi uf

    lis madliT iqnebian garemoculni: `mamis pati

    vismcemeli codvaTagan ganiwmindeba~ (zir. 3,3).

    dedmamis pativiscema Cveulebrivi norma iyo

    RvTis rCeuli eris cxovrebaSi, magram aTi mcne

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    4948

    bis saxiT mas kanonis Zala mieniWa, rac ara

    marto biologiuri mSoblebis, aramed asakiT

    ufrosebis pativiscemasac iTvaliswinebs. amitom

    saRvTo wignebSi xSirad aris warmoCenili

    RvTis gansakuTrebuli damokidebuleba moxuce

    bis mimarT da maTi gamorCeuli adgili sazo

    gadoebaSi: `WabukTa dideba maTi Zalaa, xolo

    moxucTa brwyinvaleba _ WaRara~ (igav. 20:29). amis

    gaTvaliswineba axalgazrdebis upirvelesi mov

    aleobaa.

    midraSi1 mexuTe mcnebasTan dakavSirebiT

    ganmartavs, rom am mcnebis gagonebisas mefeebma

    adides gamCeni da aRiares: `rogorc ki adamiani

    maRal Tanamdebobas ikavebs, sakuTari mSoblebi

    maSinve aviwydeba. uzenaesi brZenia, rameTu mSo b

    lebis pativiscema brZana!~ [3,28].

    igavTa sibrZnem yuradRebis gareSe ar dato

    va aRsazrdelis garemo pirobebi da TanatolTa

    wre, romelTa mxardamxar mimdinareobs aRzrda:

    `nu daemoyvrebi brazians da ficx kacTan nu mix

    1 midraSi – saRvTo werilis erTgvari damrigeblu

    ri xasiaTis egzegeza. gamoiyeneboda umTavresad gviandel

    iudaizmSi. esaa rabinTa qadagebis werilobiTi redaqcia,

    romelSic saRvTo werilis muxlobrivi komentarebis meS

    veobiT yoveldRiur problemaTa gadawyvetis xerxebs ayal

    ibebdnen. amgvarad Camoyalibebuli saRvTo werilis komen

    tirebiT, faqtobrivad, saxezea calke literaturuli Janri,

    romelic axlosaa im literaturul mimdinareobasTan, ro

    melsac ganekuTvneba axali aRTqmis calkeuli monakveTebi

    (mag., maT. 122). midraSs SeiZleba hqonoda zneobrivi (halaka

    = svla, kargad moqceva) an TxrobiTgadmocemiTi (hadaga

    = moTxroba) miznebi. `didi midraSi~ dawerilia 3700 wlis

    winaT.

    val, ar gaiwvrTna mis gzebSi da ar daugo maxe

    Sens suls~ (igav. 22:2425). megobarTa wres didi

    mniSvneloba aqvs mozardis CamoyalibebaSi, mag

    ram mTavaria, axalgazrda RvTismosav da brZen

    adamianebTan erTad izrdebodes da ara briy

    vebTan: `umecrebTan dros nu dakargav, aramed

    gonierTa Soris itriale~ (zir. 27:12), _ gaf r

    Txilebas iZleva brZeni ziraqi. umegobro ada

    miani srulyofili ver iqneba. yvelas esaWiroeba

    Tanamdgomi sikeTesa da borotebis Jams, amitom

    samegobrod bavSvobidan unda ganewyos mozardi:

    `mxolod suleli ambobs _ ara myavs megobari

    da arc madlieria vinme Cemi sikeTisaTviso.....~

    (zir. 20:16). aseTi damokidebuleba kategori

    ulad miuRebelia Zveli aRTqmis pedagogikisaT

    vis, radgan moyvasis siyvaruli moses rjulis

    qvakuTxedia. igive ziraqis sibrZne gvaswavlis:

    `uflis moSiSi megobrobas ise warmarTavs, rom

    rogoric TviTonaa, iseTive iyos misi moyvasic~

    (zir. 6:16), amitom didi dakvirvebaa saWiro, roca

    TanatolTa wres varCevT, radgan advilad SesaZ

    lebelia, cud wreSi aRzrdam savalalo Sede

    gebi gamoiRos. gaTavxedebul bavSvebSi keTili

    Tvisebebis mozardic maT yaidaze gadava: `vinc

    fiss miekareba, gaisvreba, da vinc qedmaRals

    dauaxlovdeba, mas daemsgavseba~ (zir. 13:1). ase

    Tive azrs aviTarebs solomon brZenic: `brZe

    nebTan damavali dabrZendeba, regvenTa moyvasi ki

    gaubedurdeba~ (igav. 13:20). umecar da briyv adami

    anebTan urTierToba adaTwesebisa da mamapapaTa

    Semarcxvenel saqcieladaa miCneuli: `nu exumre

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    5150

    bi umecars, raTa Seni winaprebi ar Seuracxyo~

    (zir. 8:4). aqedan mkafiod Cans, rom Svilebis

    mimarT uyuradReboba da maTi cudad aRzrda

    zneobrivi normebis darRvevadaa miCneuli. Zveli

    aRTqma gacilebiT met yuradRebas uTmobs adami

    anis sulier formirebas, vidre uSualod swav

    lebas. keTilgoniereba uflis mcne baTa dacvaSi

    gamoixateba. moses rjuli jansaRi zneobis sa

    fuZvelTa safuZvelia, romelSic, e. w. meore ka

    tegoriis mcnebebSi, ganuzomlad amaRlebuladaa

    warmodgenili moyvasTan urTierToba. analogiu

    ri midgomaa dafiqsirebuli Zveli aRTqmis sxva

    wignebSic.

    kacis mokvlis akrZalva, rac meeqvse mcnebiTaa

    dadgenili, pirdapir uflis qmnilebis dacvas

    gulisxmobs, radgan RmerTma adamiani Seqmna Ta

    vis xatad _ RvTis xatad Seqmna igi. da Seqmna

    igi mamakacad da dedakacad (dab. 1, 27). amitom

    adamianis mokvla RmerTis sawinaaRmdego qmede

    baa da dauSvebelia. amasTan erTad, gasaTva

    liswinebelia is garemoebac, rom adamiani Rv

    Tis warmomadgenelia, romelmac unda upatronos

    yovelives da imefos dedamiwaze. amave dros, mas

    didi pasuxismgeblobac akisria, radgan igi war

    moadgens RmerTs sxva qmnilebaTaTvis. amitom man

    ar unda daCagros isini da ar miayenos tanjva,

    miT umetes, ar xelyos meore adamianis sicocx

    le, radgan adamiani RvTis xatadaa Seqmnili

    (dab. 9:6). amis gamo igi fasdaudebelia. adami

    anis mniSvneloba ar aris damokidebuli imaze,

    ramdenad Wkviani, Zlieri, lamazi an jansaRia

    is. mTavaria, rom igi aris adamiani, RvTis xa

    tad Seqmnili.amitom unda davicvaT avadmyofebi

    da umweoni: `Raribis mCagvreli Tavis Semoqmeds

    Seuracxyofs, maTxovris mwyalobeli ki uflis

    madidebelia~ (igav. 14:31).

    radgan RmerTma yvela rasa erTi qalisa da

    kacisagan warmoSva (Ses. 17: 26), ar arsebobs daba

    li modgmis xalxi, yvela adamiani, romeli ra

    sis warmomadgenelic ar unda iyos, RvTis xata

    daa Seqmnili. yovelgvari SuRli da antagonizmi

    codva da Semoqmedi RvTis Seuracxyofaa. qalebi,

    mamakacebis msgavsad, RvTis xatad arian Seqmni

    li da iseTsave faseulobas warmoadgenen Rmer

    TisTvis, rogorc mamakacebi.

    didi zneobrivi datvirTvis matarebelia meS

    vide mcneba, romelic mruSobis winaaRmdegaa

    mimarTuli. am zneobrivi normis dacva ojaxu

    ri simtkicis qvakuTxeds warmoadgens. swored

    ojaxSi iRebs saTaves zneobrivi mimarTeba ama

    Tu im movlenisadmi. siZva da mruSoba angrevs

    da acamtverebs ara marto ojaxur zneobas, ara

    med Tavad adamianis moralur saxes. moRalate

    colqmari borotebas amravlebs sazogadoe

    baSi. yo vel epoqaSi samarcxvinod iTvleboda

    sqesobrivi aRviraxsniloba. TviT RmerTma moses

    kanonebamde gailaSqra sodomuri codvisa (lev.

    18:22) da sxva gadaxrebis winaaRmdeg. RmerTi ara

    marto kicxavs garyvnilebs da mruSebs, aramed

    `vinc imruSebs qmrian qalTan, vinc imruSebs Ta

    visi moyvasis colTan, sikvdiliT unda mokvdnen

    mruSi mamakacic da mruSi dedakacic~ (lev. 20:9).

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    5352

    aseTive mkacri sasjelia gaTvaliswinebuli siZ

    vamruSobis sxva gamovlinebebis mimarTac.

    meore kategoriis zneobriv mcnebebSi RmerTi,

    aseve, krZalavs qurdobas. samyaros dasabamidan

    qurdoba miuRebel qmedebad iTvleboda. Tumca,

    misi ganzogadeba, rogorc zneobisTvis Seufe

    rebeli movlenisa, yvelaze kargad Zveli aRTqmis

    wignebma Semogvinaxa. SemdgomSi aman srulyofi

    li saxe qristianobaSi miiRo. gamosvlaTa wig

    nSi dawvrilebiTaa ganxiluli qurdoba da misi

    sazRauri (gam. 22:115). iqvea dawesebuli sxvadas

    xvagvari sasjeli da gamosasyidis odenoba da sa

    xeebi. zogjer gvxvdeba Zalze mkacri sasjelic,

    rac Sesabamisi danaSaulis simZimeze miuTiTebs.

    mecxre mcneba ciliswamebis winaaRmdeg aris

    mimarTuli. es mankieri Tviseba, romelic sam

    yaros gaCenidan arsebobs, uamrav borotebas

    aZlevs dasabams. mravali udanaSaulo adamianis

    sicocxle emsxverpla cru mowmeTa Cvenebebs, an

    moralurad da materialurad dazaralda. ami

    tom misi aRmofxvra, brZola mis winaaRmdeg yve

    la droSi aqtualuri iyo. sxvaTa Soris, moses

    kanonebSi wamoyenebuli debulebebi marto Zvel

    epoqas rodi emsaxureboda; maTi dacva dResac

    iseve aucilebelia, rogorc maSin, roca Rmer

    Ti sinas mTaze ecxadeboda winaswarmetyvels.

    ciliswameba yvela epoqis maradiuli boroteba

    iyo, amitom ase calsaxad ilaSqrebs RmerTi mis

    winaaRmdeg: `nu dayri cru xmebs: xels nu miscem

    ukeTurs, raTa borotebis mowme ar gaxde~ (gam.

    23:1), `ar moiparoT, ar icruoT da ar moatyuoT

    erTimeore~ (lev. 19:11).

    meaTe mcnebaSi dagmobilia Suri da yovel

    gvari midrekileba, romelTa gamo nivTieri

    saunjis xelSi Cagdeba daumsaxureblad swadi

    aT. RmerTi sagangebod CamoTvlis im mankiere

    bebs, romlebic Surian adamians Causaxldeba

    sulSi da sxvisi qonebis dapatronebisaTvis ga

    nawyobs. swored Surianoba gaxda kaenis mier

    Cadenili saSineli codvis safuZveli; amgvari

    faqtebi mravladaa rogorc saRvTo istoriaSi,

    ise Cvens yoveldRiur cxovrebaSic. mniSvnelo

    ba ar aqvs, adamianma moaxerxa Tu ara sxvisi

    qonebis xelSi Cagdeba; isic codvad iTvleba, Tu

    man ganizraxa, Caifiqra aseTi qmedeba. ukeTuri

    gulisTqmac danaSaulis tolfasia da amitomac

    isjeba igi RvTis gangebulebiT. rogorc sxva

    mcnebebi, qristianobam meaTe mcnebac gaaRrmava

    da yovlismomcveli mniSvneloba mianiWa.

    imis miuxedavad, rom Toras zneobrivi ka

    tegoriebi warmodgenilia aTi mcnebis saxiT, aR

    niSnuli moraluri sentenciebi gabneulia iuda

    izmis sxva wignebSic. maTi Tavmoyra da sistemad

    Camoyalibeba sagangebod usvams xazs maT mniS

    vnelobas. swored sinas mTaze nauwyebi kanonebi

    amkvidreben adamianTa Tanasworobas; usamarT

    lobam adgili unda dauTmos umaRles RvTiur

    samarTlianobas, rac sazogadoebrivi da kerZo

    cxovrebis ganviTarebas sruliad axlebur mimar

    Tulebas aniWebs. SemdgomSi swored mas daefuZne

    ba kanonSemoqmedebis mTeli sistema. swored

    sinas kanonebSi gamoixata xalxisa da RvTis kav

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    5554

    Siri Tavisufal pirobebSi, radgan rCeuli eri

    mxolod moses mcnebebis SesrulebiT SeZlebda

    RvTiuri aRTqmis keTili sawyisis cxovrebaSi

    ganxorcielebas.

    moses mcnebebi umaRlesi zneobrivi RirsebiT

    gamoirCeva. maTi mizani ar iyo rCeuli xal xis

    nivTieri pirobebis gaumjobeseba, es mcnebebi

    gacilebiT maRal miznebs emsaxureboda: `iyaviT

    CemTvis wmidebi, radgan wmida var me, ufali, da

    me gamogacalkeveT xalxTagan, raTa Cemi iyoT~

    (lev. 20:26). swored amis dasturia isic, rom kae

    ni daisaja ara mcire ZRvenisaTvis, aramed imi

    saTvis, rom hameSma (RmerTma) SesTavaza Seecva

    la midgoma da sulierad cxovreba daewyo; man

    ki amis nacvlad Tavisi Zma, ,,metoqe~ moiSora.

    marTalia, kaenma moinania da Tqva: `diax, me

    Zalian cudad moviqeci da damnaSave var~, mag

    ram RmerTs ganaCeni gamotanili hqonda mis Tvis:

    `RmerTma Tqva: `amieridan dawyevlil iqnebi mi

    wisagan..., roca miwas daamuSaveb, is aRar ga

    moscems SenTvis Tavis Zalas. moxetiale... iqnebi

    dedamiwaze~ (bereSiTi 3:11,12).

    gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom RmerT

    ma kaeni dasaja imis gamoc, rom mas surda sam

    yaros erTaderTi mflobeli yofiliyo [2,35].

    rac Seexeba nivTier mxares, RmerTi iRebs im

    adamianTa ZRvens, vinc materialur qonebas su

    lier simdidres amjobinebs, swavlobs Toras da

    asrulebs mis micvebs (mcnebebs).

    rogorc cnobilia, yoveli sazogadoeba ga r

    kveuli zneobrivi orientirebiT cxovrobs, rac

    gavlenas axdens momavali Taobis sulier Ca

    moyalibebaze. swored sazogadoebaSi damkvidre

    buli cxovrebis wesi, moraluri kategoriebi

    asruleben warmmarTvel rols axalgazrdobis

    aRzrdaSi. xolo, Tu sazogadoeba imdenad aris

    dawinaurebuli, rom mas qcevis mareglamentire

    beli normebi aqvs, es ukve didi warmatebaa.

    mag ram sruliad sxva simaRlesTan gvaqvs saqme

    maSin, roca saubari RvTis sityvaze, anu mara

    diul, yovlismomcvel, yovlisSemZle samyaros

    Semoqmedzea. amdenad, Cven winaSea araTu srul

    yofili, aramed aRmatebuli Sinaarsis, RvTiu

    ri sibrZniT datvirTuli, umaRlesi sulierebiT

    aRsavse moqmedebisa da arsobis sawyisi, udiade

    si mizani.

    Zveli aRTqmis pedagogika aris RvTis mier

    mosesTvis gamocxadebul mcnebebze damyarebu

    li kanonebis pedagogika. es kanonebi orgvaria:

    Teocentruli da sociocentruli. RvTis mier

    boZebuli kanonebi Teocentrulia, xolo adami

    anebis mier Seqmnili kanonebi _ sociocentru

    li. sociocentruli kanoni sazogadoebisagan

    ganyenebuli arasodes yofila, radgan igi sazo

    gadoebis wiaRSi iSva, rogorc am sazogadoebis

    wevrTa qcevis mareglamentirebeli norma. ase

    Tia, magaliTad, hamurabis, manus an vaxtang me

    eqvsis kanonebi. magram sul sxva mdgomareobaa

    moses kanonebTan mimarTebiT, romlis gacxadeba

    Semoqmedis mier moxda.

    RvTiuri kanonebi, mocemul SemTxvevaSi, mo

    ses aTi mcneba da saero kanonebi, maTi warmo

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    5756

    mavlobis miuxedavad, Seicaven adamianTa qcevis

    normebs. amiT isini uSualo zemoqmedebas ax

    denen sazogadoebis wevrTa yoveldRiur yofasa

    da maT Soris eTikuri normebis Sesrulebaze.

    TavisTavad adamianis qceva SeiZleba iyos ka

    nonis Sesabamisi an misi sawinaaRmdego. swored

    sapirispiro SemTxvevaSi, roca esa Tu is indi

    vidi an adamianTa jgufi ewinaaRmdegeba kanonis

    moTxovnas, gamoiyeneba sanqcia, romelic kanonis

    pirdapiri moTxovnaa. magram kanonis amoqmedeba

    yovelTvis rodia saWiro. adamianebi upiratesad

    icaven iuridiuli kanonis moTxovnebs, radgan

    samarTlis normebis darRvevamde adamiani ar

    Rvevs zneobriv normas, romelic garkveul safe

    xurs warmoadgens samarTlis normamde. amdenad,

    eTikuri da samarTlebrivi normebi mWidro kav

    SirSia da zemoqmedebasac axdens erTmaneTze:

    samarTlis normis nebismier darRvevas mohyve

    ba zneobrivi normis xelyofac, magram zneob

    rivi normebis darRvevas yovelTvis ar mohyveba

    samarTlis normis darRveva. swored zneobasa da

    samarTalebriv normebs Soris moiazreboda mTe

    li aRmzrdelobiTi sistema uZvelesi droidan,

    roca jer kidev ar arsebobda Sesabamisi saswav

    loaRmzrdelobiTi kerebi.

    kanonis arseboba TavisTavad zneobrivi dat

    virTvis matarebelia. amis Sesaxeb mkvlevari g.

    lobJaniZe wers: `rogorc samarTlebrivi, ise

    zneobrivi normebi pirovnebisa da sazogadoe

    bis interesTa gamawonasworebel da sazoga

    doebrivi cxovrebis momwesrigebel faqtore

    bad gvevlinebian, Tu samarTlis normebi qmnian

    normatiul struqturas, zneoba adamianTa Tana

    cxovrebis principebs uzrunvelyofs~.1 magram

    Tanacxovrebis principebi adamians eZleva RvTis

    mier (moses kanonebi), an kidev TviT qmnis mas

    (hamurabis kanonebi). orive SemTxvevaSi kanoni

    zemoqmedebas axdens adamianis qcevaze: pirvel

    SemTxvevaSi _ aRmatebulad zneobrivs, meore

    SemTxvevaSi _ yofacxovrebiTs (samarTlebrivs).

    Tumca, garkveuli zneobrivi zemoqmedeba am

    ukanasknelsac aqvs.

    yvela sazogadoebaSi metnaklebad uweven an

    gariSs kanonis moTxovnebs. aqedan gamomdinare,

    sazogadoeba informirebulia imis Sesaxeb, Tu

    ra mohyveba ama Tu im normis Seusruleblobas,

    an mis gadaWarbebas. amdenad, kanoni asrulebs

    Semakavebel funqciasac. adamianma icis, ra SeiZ

    leba da ra aris dauSvebeli. e. i. kanoni adamian

    is qcevis garkveul reglaments awesebs da amiT

    amkvidrebs sazogadoebisTvis misaReb zneob

    riv normebs, an krZalavs miuRebel qcevebs. am

    itom, roca Cven vlaparakobT Zveli aRTqmis aT

    mcnebaze, aq TvalnaTliv Cans moses kanonebis

    zneobrivi mniSvneloba, amasTan, Cven sagangebod

    vamaxvilebT yuradRebas zogadad kanonis aRm

    zrdelobiT funqciaze.

    sazogadoebaSi kanonis moTxovnaTa gavrce

    lebis procesi imave amocanas emsaxureba, rasac

    aRmzdelobiTi saqmianoba. amitom iseTi aRmatebu

    1 g. lobJaniZe, saxelmwifosa da samarTlis zogadi

    Teoria, Tb., 2000, gv. 281.

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    5958

    li rjuli, rogoric qvis or ficarze dawerili

    aTi mcnebaa, ar SeiZleboda, moses droSive ar

    gamxdariyo sagangebo Seswavlis obieqti. kanoni

    rCeul erSi RvTis arsebobis niSani iyo, ami

    tomac amkvidrebda is kanonis moTxovnaTa umka

    c res Sesrulebas (saqm. 23.3; rom. 2:25). sazoga

    doeba im SegnebiT yalibdeboda, rom mcnebaTa

    darRveviT ewinaaRmdegeboda TviT RmerTis ide

    alebs da uars ambobda masze. kanoni mudmivia da

    aucilebeli yvela TaobisaTvis. amitom mose da

    winaswarmetyvelebi kanonebs iReben RmerTisgan,

    iweren da Semdgom ukiTxaven, ganumartaven da

    aswavlian xalxs, rom igi ufro gasagebi iyos

    Sesasruleblad (1 ezr. 8,19). amdenad, aTi mcneba

    saTaves udebs rjulis anu kanonis pedagogikas,

    romelmac Seajama uflis mier samyaroSi dam

    kvidrebuli RvTiuri harmonia da aRzrdis sa

    fuZvlad swored moses kanonebi daamkvidra.

    aTaseuli wlebis win saWirborotod miCneu

    li problemebi, romlebic RvTis sityvam aTi

    mcnebis saxiT Semogvinaxa, dResac zRvardaude

    belia; ami tomac iqca masSi Camoyalibebuli mc

    nebebi aR zrdis idealad. aTi mcneba sxva arafe

    ria, Tu ara RmerTis mier mocemuli adamianis

    sindisis normaTa gansazRvra da maTi obieqturi

    gadmocema.

    zogadad, Zveli aRTqmiseuli aRzrda pirda

    pir Seesabameboda saRvTo gamocxadebas. ada

    mianebi darwmunebulni iyvnen imaSi, rom isini

    iyvnen `RvTis xatad~ Seqmnilni, magram, amave

    dros, codvis memkvidreni. mSoblebi TavianTi

    Svilebis aRzrdisas RvTiuri kanonebiT xelmZR

    vanelobdnen da yoveli adamianis aRzrda RvTis

    samsaxurisTvis mimdinareobda. aRzrdis ZiriTa

    di principi aseTi iyo: `sibrZnis dasabamia SiSi

    uflisa~ (fsalm. 110:10). aRzrda saRvTo gamocxa

    debis SeswavliT da gacnobierebiT unda warmar

    Tuliyo: `radgan me var ufali, RmerTi Tqveni,

    ganiwmindeT da iyaviT wmidebi, radgan wmida var

    me...~ (lev. 11:44). meore mxriv, aRzrdis proces

    Si aucilebeli iyo gaeTavisuflebinaT bavSve

    bi mavne midrekilebebisa da codvebisagan, rom

    lebic adreul wlebSi iRebs saTaves.

    haSemma ar misca ebraelebs wminda qveyanaSi Ses

    vlis ufleba, radgan maT aCvenes, rom amisaTvis

    jer mzad ar iyvnen. maT ormoci xan gZlivi weli

    dasWirdaT, raTa axali Taoba gamoezardaT, rom

    lisTvisac ucnobi iyo egviptis monoba. haSems

    undoda, rom wminda qveyanaSi Ta visufali xalxi

    Sesuliyo, romelic misi ToraTi icxovrebda.

    rameTu monebs mxolod uxeSi Zalis sjeraT da

    saswaulebis dajereba ar SeuZliaT [3,115].

    dvarimi anu meore rjuli gvauwyebs (dvarimi

    4:12), rom, sanam mose miwier samyaros datoveb

    da, Sekriba mTeli eri, raTa maTTvis saboloo

    miTiTebebi mieca. mose xalxs 37 dRis ganmav

    lobaSi esaubreboda. Mes gamosamSvidobebeli

    saubari TiTqmis mTel dvarimis wigns moicavs.

    mose moiTxovs Tavisi miTiTebebis zedmiwevniT

    Sesrulebas: `ar daumatoT imas, rasac gamcnobT

    Tqven da nurc moaklebT, raTa daicvaT Tqveni

    gamCeni RmerTis wesdebani~.

  • avTandil asaTiani kanonis (rjulis) pedagogika iudaizmSi

    6160

    mose xSirad sayvedurobda da kidec kicxavda

    xalxs mcnebebis darRvevis gamo, magram misi sa

    boloo sityva damoZRvrasTan erTad dalocva

    caa. winaswarmetyvelebma swored mosesagan iswav

    les, rom sayveduris Semdeg xalxi aucileblad

    unda daloco. aq Tora moses `haSemis adamians~

    uwodebs. es wodeba mas ebraelebis dalocvis

    Semdeg mieca.

    Tora israelianTa cxovrebis Tanamgzavri da

    gzis maCvenebeli iyo. miuxedavad imisa, rom igi

    RvTis boZebulia, mainc ar aris ganyenebuli,

    Soreuli da miuwvdomeli. igi axlobelia yve

    lasTvis, radgan misi madli mfarvelobs israe

    lianebs. mose swored amas gulisxmobda, roca

    gamosamSvidobebel sityvaSi Tavis xalxs moZ

    Rvravda: `..rac unda SegemTxvaT, rogorc unda

    daifantoT, maSinac, Tu samyaros kideze aRmoCn

    debiT, icodeT, iqidanac SegkrebT haSemi da ukan,

    israelis miwaze dagabrunebT. amisaTvis Tqven

    ubralod unda darCeT ebraelebad, anu ise ic

    xovroT, rogorc Tora brZanebs~.

    rjulis anu moses kanonebis moTxovnaTa dac

    vaSesrulebis peripetiebi istoriuli Tvalsaz

    risiT aRwerilia ezras wignSi. TviT ezra

    mRvdeli iyo. igi aaronis STamomavali da saRvTo

    rjulis maswavlebelia. wigni dawerilia daax

    loebiT 400 wels Cv. w. aR.mde, rogorc neStTa

    wignebis damateba. mis mTavar paToss warmoad

    gens imis damtkiceba, rom iudevelni, miuxeda

    vad TavianTi samefos daqcevisa da devnilobisa,

    kvlavindeburad RvTisagan rCeul erad rCebod

    nen. Eezras wignSi swored am rwmeniT STagonebu

    li adamianebis cxovrebaa aRwerili, romlebic,

    tyveobidan dabrunebulni, aRadgenen taZars da

    ganaaxleben erovnul religiur wesebs. ezrau

    li iudaizmis upirvelesi amocana kanonis uze

    naesobis dacvaa. saRvTo rjulis yvela moTxov

    na zustad unda Sesruldes _ es RvTis rCeuli

    eris pirdapiri movaleobaa. aqedan gamomdinare,

    ezraulma iudaizmma viwro eTnikuri xasiaTi

    SeiZina da rjulis mimdevroba iudevelad aR

    zrdis safuZvlad gamocxadda. amitom ezra da

    rjulis sxva maswavleblebi iweren da kiTxu

    loben moses kanonebs, aswavlian mas, rom igi

    gaxdes ufro gasagebi da yvelasTvis advilad

    Sesasrulebeli (1 ezr. 8:19; 9:48).

    moses kanonebis aRzrdis safuZvlad dam

    kvidrebam pedagogiuri TvalsazrisiT dRis

    wesrigSi daayena iseTi praqtikuli amocanis

    gadawyveta, rogoricaa Tavisuflebisa da ganvi

    Tarebis mimarTeba kanonTan. amieridan swored am

    CarCoebSi ganixileboda adamianis aRzrdasa da

    mis zneobriv Camoyalibebaze RmerTisa da aR

    m zrdelis gavlena.

  • avTandil asaTiani sibrZnis gakveTilebi bibliur iudaizmSi

    6362

    sibrZnis gakveTilebi bibliur iudaizmSi

    Toras Tanaxmad, cxovrebis umaRlesi sazrisi RvTis saqmeTa wvdoma, masTan sulieri kavSiria,

    rac uflis mcnebebis SeswavliTa da dacviT miiR

    weva; magram arsebobs yofiTi sakiTxebi, romel

    Ta gadawyvetas elementaruli codna esaWiroeba,

    Tumca, esec uflis nebiT xdeba. swored aseTi

    damokidebuleba iyo iudaizmSi zogadad sibrZni

    sa da kerZod ki aRzrdaganaTlebis mimarT.

    Zveli aRTqmis wignebSi aRwerili ebraeli

    xalxis istoria zogad warmodgenas gviqmnis

    aRzrdaganaTlebis Sesaxebac. rogorc `rCeu

    li eris~ yofacxovrebaze dakvirveba gviCvenebs,

    Zvel ebraelTa aRzrdaganaTlebis sistema me

    zobeli SuamdinareTisa da egviptis xalxebis

    saganmanaTleblo sistemebisagan sakmaod gansx

    vavdeba. es gansxvaveba, pirvel rigSi, sarwmunoeb

    rivia. bibliis Tanaxmad, yovelgvari sibrZne

    uflismieria da adaminebs igi RvTisgan eZlevaT;

    amitom codnis dauflebis anu swavlis mizani

    uflis saqmeTa wvdomaa, RvTis gangebulebiTve:

    `... uflis SiSia sibrZne da borotisagan ganride

    baa goneba~ (iob. 28:28). amdenad, radgan goniere

    ba borotebisagan gamijvnas niSnavs, igi sikeTe

    yofila, romelic uflis mcnebaTa SecnobaSes

    rulebiT miiRweva. swavlisadmi damokidebule

    bas ebrael xalxSi calsaxad RvTiuri Sinaarsi

    aqvs. amitom winaswarmetyvelebi yovelTvis wesi

    sa da gangebis ganuxrelad Sesrulebisaken mou

    wodebdnen xalxs, radgan RvTis sityvis mosmena

    ar iyo Cveulebrivi ambavi _ ufalTan kavSiri

    did krZalvas moiTxovda: `mismineT da gaigoneT:

    nu amaRldebiT, radgan ufali laparakobs~ (ie

    rem. 13:15).

    sxva xalxebis msgavsad, ebraelTa yofacxo v

    rebaSi farTod iyo gavrcelebuli iseTi cod

    nis daufleba, rogoricaa werakiTxva, elemen

    taruli maTematika, romelsac ukavSirdeboda

    aRebmicemoba, vaWroba da miwis mzomeloba,

    varskvlavebis moZraoba da kalendari; Tumca,

    wamyvani adgili ganaTlebaSi mainc religiuri

    Sinaarsis wignebis Seswavlas eWira.

    radgan aRzrdaganaTlebaSi umTavresi saRvTo

    gamocxadeba iyo, aqedan gamomdinare, gadamwyveti

    mniSvneloba TaobaTa Soris urTierTobas eniWe

    boda, raSic gansakuTrebul rols saojaxo aR

  • avTandil asaTiani sibrZnis gakveTilebi bibliur iudaizmSi

    6564

    zrda asrulebda. codnagamocdilebis Taobidan

    Taobaze gadacemis istoria sayovelTaod aRi

    arebulia. am mxriv gamonaklisi arc bibliuri

    xalxebi yofilan. bavSvebi pirvel gakveTilebs

    swored ojaxSi ismendn