Araştırmacının Alet Kutusu: Mendeley

Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Mutlu Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi

İnet-Tr’12 XVII. Türkiye’de İnternet Konferansı 2012, 7-9 Kasım 2012 Anadolu Üniversitesi, Eskişehir

Geleneksel Akademik Çalışma

Akademik çalışma yaparken literatür taraması temel bir işlemdir. Her akademisyenin kendi alanına ait önemli makaleleri, bildirileri ve kitap bölümlerini biriktirdiği bir klasör bulunur. Geçmişte bu klasörler genellikle yayınların basılı kopyalarından çekilmiş fotokopilerini içeren fiziksel klasörler oluşmaktayken, günümüzde daha çok bilgisayarımızda sakladığımız dijital belgelerden oluşmaktadır.

(Dijital) Akademik Çalışma Günümüzde akademik araştırma yapmak neredeyse bütünüyle bilgisayar ortamında gerçekleşen bir etkinlik haline gelmiştir. Akademik çalışmanın laboratuvar, saha, gözlem, sanat vb. çalışmaları dışında kalan bütün aşamaları akademisyen tarafından kendi bilgisayarında gerçekleştirilmektedir:

• Sempozyum ya da bilimsel dergiyle iletişim kurup süreci başlatma,

• Literatür tarama,

• Alıntı yapma,

• Referans verme,

• Not alma,

• Beyin fırtınası gerçekleştirme,

• İstatistiksel işlemleri yapma,

• Tablo ve şekil oluşturma,

• Makale ya da bildiriyi bir sözcük işlemci programıyla düzenleme,

• Diğer araştırmacılarla tartışma,

• Bildiri sunusu hazırlama ve

• Makale/bildiriyi dergi/sempozyuma gönderme

• Akademik ağlara katılıp çalışmayı paylaşma

Başvuru Yönetim Yazılımları

• Başlangıç aşamasında sınırlı sayıda belgeyle çalışmak sorun olmazken, zamanla binlerce Word, PowerPoint ve Pdf dosyasını yönetmek sorun olmaya başlar. Bu aşamada başvuru yönetim yazılımları araştırmacının hayatını kurtarır.

• Başvuru yönetim yazılımları (alıntı yönetimi yazılımı ya da kişisel bibliyografya yönetimi yazılımı olarak da adlandırılırlar) akademisyen ve araştırmacıların başvuru kaynaklarını yönetmelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiş yazılımlardır.

• Başlangıçta yayınlara ait alıntıların ve dijital kopyaların saklandığı ve saklanan bu kayıtlar üzerinde arama yapılabilen bir masaüstü veritabanı uygulaması olarak tasarlanmış olan bu yazılımlar, günümüzde;

– Bilimsel yayın veritabanlarında belge arama,

– Belge paylaşma,

– Sosyal ağ oluşturma,

– Grup çalışmaları gerçekleştirme,

– Belgeleri bulut ortamında saklama ve

– Dosyaları birden çok bilgisayarda senkronize etme gibi gelişmiş Web 2.0 özellikleri barındırmaktadırlar.

Günümüzde çok sayıda başvuru yönetim yazılımı bulunmaktadır. Örneğin Wikipedia'da 30 farklı başvuru yönetim yazılımı karşılaştırılmaktadır (1).

Software Windows Mac OS X Linux BSD Unix

Aigaion Yes Yes Yes Yes Yes

Bebop Yes Yes Yes Yes Yes

BibDesk No Yes No No No

Biblioscape Yes No No No No

BibSonomy N/A N/A N/A N/A N/A

Bibus Yes Experimental Yes Yes Yes

Bookends No Yes No No No

Citavi Yes No No No No

CiteULike N/A N/A N/A N/A N/A

Connotea Yes Yes Yes Yes Yes

Docear Yes Yes Yes Yes Yes

EndNote Yes Yes No No No

JabRef Yes Yes Yes Yes Yes

Jumper 2.0 Yes Yes Yes Yes Yes

KBibTeX Experimental Experimental Yes Yes Yes

Mendeley Yes Yes Yes No No

Papers Yes[6] Yes No No No

Pybliographer Partial[7] Partial[7] Yes Yes Yes

Qiqqa Yes No No No No

refbase Yes Yes Yes Yes Yes

RefDB Yes Yes Yes Yes Yes

Reference Manager

Yes[8] No No No No

Referencer No No Yes No No

RefWorks[9] Yes Yes N/A N/A N/A

Scholar's Aid Yes No No No No

Sente No Yes No No No

Wikindx Yes Yes Yes Yes Yes

WizFolio Yes Yes Yes Yes Yes

Zotero Yes Yes Yes Yes Yes

(1) http://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_reference_management_software

Biz bu seminerde en popüler başvuru yönetim yazılımlarından birisi olan Mendeley yazılımını inceleyeceğiz.

Mendeley’i Kurma

Mendeley yazılımı bir Masaüstü bileşeni ve bir Web sitesi hizmetini içermektedir. Mendeley sitesine (2) giderek kayıt yaptırıp, Mendeley masaüstü uygulamasını bilgisayarınıza indirebilirsiniz.

(2) http://www.mendeley.com/

Yayın Kitaplığı Oluşturma

Mendeley masaüstü uygulaması bilgisayarınıza kurulduğunda hemen akademik yayın dosyalarınıza ait kitaplık oluşturabilirsiniz. Bu amaçla bilgisayarınızda bulunan makalelere ait PDF dosyalarını (ya da diğer formatlardaki belgeleri) sürükle bırak ile Mendeley yazılımına taşımanız yeterli olacaktır.

Bilgi Çıkartma

Mendeley kendisine yüklenen belgelerin içeriğini tarayarak, makalenin adı, yazar adları, makalenin yayınlandığı derginin adı, yayın yılı, cilt ve sayısı, yayınevi, özeti, anahtar sözcükleri vb. bilgilerini otomatik olarak çıkartacaktır.

Search by Title on Google Scholar

• Eğer Mendeley'e yüklenen belgeden Mendeley yayının adından başka bilgi çıkartamıyorsa, " Search by Title on Google Scholar " düğmesine tıklayarak, Mendeley'in bu makaleye ait künyeyi internette arayarak bulmasını sağlayabilirsiniz.

Yayın Türleri

• Mendeley’e sadece dergi makaleleri değil, kitap, kitap bölümü, tez, web sayfası, bilgisayar programı, televizyon yayını vb. 20 farklı yayın türüne ait içerik girilebilmektedir.

• Mendeley her yayın türü için çok sayıda alanda (örneğin dergi (Journal) yayınları için 66 farklı alan) meta veri tutabilmektedir.

İndeksleme

Mendeley kendisine yüklenen yayınları hemen yazar adına, dergi adına, yazarın belirlediği anahtar sözcüklere ya da sizin girdiğiniz etiketlere göre indeksleyecektir.

Bilgisayarınızdaki yüzlerce PDF'yi bir kerede Mendeley'e sürükleyerek bu işlemlerin bir kaç dakika içerisinde gerçekleşmesini sağlayabilirsiniz.

Filtreleme

Mendeley’e yüklemiş olduğunuz belgeler üzerinde filtre kullanarak seçili yazarların ya da seçili dergilerin, yayınlarını listeleyebilirsiniz. Aynı şekilde, seçili anahtar sözcükler ya da seçili etiketleri barındıran yayınları da listelemek son derece kolaydır.

Belge ve Başvuruların Yönetimi

• Mendeley'de yüklenen yayınları iç içe açabileceğiniz klasörlere yerleştirerek yayınlarınızı araştırma alanlarınıza göre düzenleyebilirsiniz.

• Bilgisayarınızdaki klasörleri Watch Folder olarak tanımlayarak, bu klasörlere kopyalanan belgelerin Mendeley'e otomatik olarak yüklenmesini sağlayabilirsiniz.

Senkronizasyon

Mendeley’e yüklediğiniz belgeleri Mendeley Web sitesiyle senkronize edebilirsiniz.

Böylece başka bir bilgisayara Mendeley masaüstü uygulaması kurduğunuzda, yüklü belgelerinizi o bilgisayara da indirerek eşleştirmeniz mümkün olacaktır.

Bilgi Düzenleme

Belgelerde yazar adı, yayın adı, anahtar sözcük ve etiketlerde farklı yazımları ortadan kaldırmak için sürükle bırak yöntemiyle birleştirme işlemi yapabilirsiniz.

Arama

Mendeleyin diğer güçlü aracı ise Arama aracıdır. Tüm yayınlar üzerinde sözcük ya da tümce bazlı arama yapabilirsiniz. Böylece bir sözcüğün makale adı başta olmak üzere, en çok geçtiği yayınlara erişebilirsiniz. Bu araç literatür taramasını çok kolaylaştırmaktadır.

Not Almak

• Mendeley içerisinde açarak incelediğiniz belgeler üzerinde not alabilir, belge üzerinde yazıların üstünü çizebilirsiniz.

Alıntı Yapmak

• Bir ya da daha çok belge seçiliyken sağ tuş menüsündeki Copy Citation seçeneği ile belgelere ait alıntı bilgisini kopyalayabilir ve daha sonra Word belgesine yapıştırabilirsiniz.

• Mendeley yararlanılan kaynakları APA, APSA, AMA gibi 16 farklı başvuru stilinde oluşturabilmekte, seçeceğiniz onlarca başka stili de kendisine indirebilmektedir.

Word Plug-In

Mendeley Word Plug-In'ini indirerek, seçili belgelere ait alıntı bilgisini Microsoft Word belgelerine aktarabilir, ayrıca metin içerisinde yaptığınız alıntılara ait "Yararlanılan Başvurular" listesini tek bir işlemle oluşturabilirsiniz.

Çalışma Grupları

Belirli bir çalışma alanına ait gruplar oluşturarak bu gruplara belge yükleyebilir, diğer araştırmacıları buraya davet edebilir, ya da kendiliğinden bu gruba kayıt yaptırmalarını sağlayabilirsiniz.

Birlikte Çalışma

Invite Colleagues ile çalışma arkadaşlarınızı davet edebilirsiniz. Onları bir çalışma grubuna dahil ederek belge paylaşımı yapabilirsiniz. Hatta aynı belge üzerinde not alma, belge üzerini çizme gibi işlemleri gerçekleştirerek ortak çalışma yapabilirsiniz.

Akışlar

• Mendeley aynı zamanda bir sosyal ağ olarak da kullanılabilir. Kendinize, gruplarınıza ya da davetli arkadaşlarınızla mesaj paylaşımı yapabilirsiniz.

• Grup üyelerinin etkinliklerinden akış biçiminde haberdar edilirsiniz.

Belge Arama

Mendeley Web sitesinde 7 Kasım 2012’de

• 310,216,240 adet kullanıcı belgesi,

• 2,008,706 adet kayıtlı üye ve

• 192,477 adet araştırma grubu

bulunmaktaydı.

Bu belgeler, kullanıcılar ve gruplar üzerinde arama yapabilir, sizde olmayan belgeleri kendinize yükleyebilirsiniz.

Web’den Alıntı Bilgisi Alma ve Belge İndirme

• Tarayıcıya Web Importer eklentisini kurarak, 30’dan fazla veritabanından doğrudan Mendeley’e belge indirmek ve alıntı bilgisi yakalamak mümkündür.

Sonuç

Başvuru yönetim yazılımları ile araştırma yapmanın verimliliği oldukça artmaktadır. Geleneksel olarak gerçekleştirilen ve zaman kaybına yol açan düzenleme, arama, alıntı yapma işlemleri başvuru yönetim yazılımları ile otomatikleştirilmekte ve araştırmacının içeriğe ve araştırmaya daha fazla odaklanması sağlanmaktadır.

Araştırma 2.0

Anadolu Üniversitesindeki Mendeley Kullanıcıları

Google Search’de

site:mendeley.com "anadolu university" profile