Arap Dilbilimcilerine Dillerin Kaynagi Meselesi the Issue of the Source of Languages According to...

8/4/2019 Arap Dilbilimcilerine Dillerin Kaynagi Meselesi the Issue of the Source of Languages According to the Arab Linguists

1/219

T. C.MARMARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSLAHYAT ANABLM DALI

ARAP DL VE BELAGATI BLM DALI

Arap Dilbilimcilerine GreDLLERN KAYNAI MESELES

DOKTORA TEZ

Ramazan DEMR

stanbul, 2008


2/219


3/219


4/219

GENEL BLGLER

Ad ve Soyad : Ramazan DEMRAnabilim Dal : lahiyatProgram : Arap Dili ve BelagatTez Danman : Prof. Dr. Ahmet Turan ARSLANTez Tr ve Tarihi : Doktora - Austos 2008Anahtar Kelimeler : Lafz, Anlam, Adlandrma (Va), Dellet, Dil (el-la/el-lisn), tevkf, stlh.

ZET

ARAP DLBLMCLERNE GRE DLLERN KAYNAI MESELES

Dilin kayna nedir sorusu insann zihninde hep merak uyandrm ve onu bu

konuda aratrma yapmaya yneltmitir. slam tarihinde de ok erken saylabilecek birdnemde bu soruya Arap Dili bilginlerce cevap aranmtr. te bu almada Arap

Dilbilimcilerine Gre Dillerin Kayna Meselesi incelendi. Aratrmamz giri, iki

blm ve sonutan olumaktadr.

Girite aratrmann amac, yntemi, kaynaklar ve gnmzde konuyla ilgili

olarak yaplan almalar hakknda bilgi verilmitir. Ayrca kavramsal ereve bal

altnda lafz, anlam, adlandrma (va), dellet dil ve konuma kavramlar aklanm;

dil-dnce ile dil-toplum ilikisi zerinde durulmutur.

Birinci blmde, Arap dilbilimcileri dnda dilin douuyla ilgili olarak yaplan

tartmalar genel bir ereve ierisinde incelenmitir.

kinci blmde ncelikle Arap dilbilimcileri arasnda dilin douu ile ilgili

olarak ortaya kan temel teoriler onlar savunan bilginlerin grleri balamnda

kronolojik bir srayla incelenmitir. Dilin kayna meselesi lafz-anlam ilikisi ve

Kurnda konunun tartlmasna dayanak tekil eden ayetler balamnda da

incelenmitir. Bu sebeple bu blmde mesele bu boyutlaryla da ilenmitir.

Sonuta elde edilen bulgular zetlenmitir.


5/219

GENERAL KNOWLEDGE

Name and Surname : Ramazan DEMR

Field : Theology (Divinity)Programme : Arabic Language and LiteratureSupervisor : Professor Ahmet Turan ARSLANDegree Awerded and Date : Doctorate - August 2008Keywords : Word, meaning, naming (Wa), reference(dellet), language (el-la/el-lisn), revelation (tawqf), convention (tl).

ABSTRACT

THE ISSUE OF THE SOURCE OF LANGUAGES ACCORDNG TO

THE ARAB LINGUISTS

The question What is the source of language? has always arose curiosity in

human mind and made him do some research about this question. Also in the history of

Islam, relatively in a very early period, Arab linguists looked for an answer to this

question. In this research, the source of language is examined according to the Arab

Linguists. Our research includes an introduction, two parts and a conclusion.

In our introduction part, the purpose and the method of the research are

indicated and some information is given from the recent works about our research topic.

Also, under the title of conceptual circle, the concepts of word, meaning, naming

(wa), reference, language and speaking concepts are explained and the relation

between language-thought and language-society is focused.

In the first part, the discussions made by linguists (except Arabic linguists) about

the source of language are generally examined.

In the second part, firstly, basic theories about the source of language between

Arab Linguists are examined in a chorolonogical order with the thought of the linguists

defending these theories. The issue of the source of language is examined on the basisof word-meaning relation and verses in Quran causing a discussion as well. Therefore,

the issue is also examined in these ways.

In conclusion, the results we have are summerized.


6/219

I

NDEKLER

NDEKLER ...........................................................................................................1

NSZ ....................................................................................................................... V

TRANSKRPSYON ARETLER ...................................................................... VII

KISALTMALAR ................................................................................................... VIII

GR

ARATIRMANIN KONUSU, AMACI, YNTEM, KAYNAKLARI VE

KAVRAMSAL EREVES

I- ARATIRMANIN KONUSU, AMACI VE YNTEM ........................................2

II- ARATIRMANIN TEMEL KAYNAKLARI .......................................................4

III- KONUYLA LGL ALIMALAR...................................................................8

IV- KAVRAMSAL EREVE ................................................................................ 10

A- LAFIZ() ....................................................................................................... 10

B- ANLAM () .................................................................................................... 12

C- ADLANDIRMA (EL-VA- ) ..................................................................... 13

D- DELLET () ............................................................................................... 15

E- DL ( - ) .................................................................................................. 19

F- KONUMA () .............................................................................................. 22

G- DL VE DNCE ........................................................................................... 24

H- DL VE TOPLUM .............................................................................................. 26


7/219

II

BRNC BLM

DLN KAYNAI MESELESNN ARAP DLBLMCLER DIINDA ELEALINII

I- ANTK ADAN YENAA DLN DOUU TEORLER ...................... 29

II- DLN DOUUYLA LGL ANTK BR METN: KRATYLOS

DYALOU ............................................................................................................... 35

A- KRATYLOS DYALOU ................................................................................. 35

B-KRATYLOS DYALOUNDA TARTIILAN DRT TEMEL TEZ ......... ....... 37

1- Adlarn levi ................................................................................................... 37

2- Adlar le Onlarn Adlandrdklar Nesneler Arasnda Doal Bir Ba Var mdr?

............................................................................................................................ 383- Bir Nesnenin Ka Doru Ad Vardr? .............................................................. 39

4- Adlar Nesnelere lk Veren Kimdir? ................................................................ 41

III- YENA (16-19.yy)DA DLN DOUU LE LGL DNCELER..... 43

IV- ADA BATI DNCESNDE DLN DOUU TEORLER ............... 48

A- DOUTANCI TEOR...................................................................................... 48

B- DAVRANII TEOR ....................................................................................... 50

C- BLSEL GELM TEORS .......................................................................... 50

D- DOADAK SESLERN TAKLT EDLMESN TEMEL ALAN TEOR(BOW-WOW) ......................................................................................................... 51

E- NLEMLER TEMEL ALAN TEOR (POOH-POOH) ........ ........... ........... ........ 52

F- DNG-DONG TEORS...................................................................................... 52

G- YO-HE-HO TEORS ( KURAMI) ................................................................. 52

KNC BLM

ARAP DLBLMCLERNE GRE DLN KAYNAI MESELES

I- ARAP DLBLMCLERNE GRE DLN DOUU TEORLER .............. 55

A- VAHY VE LHAM (TEVF) TEORS VE ONUN SAVUNUCULARI ........ 55

1- bn Fris .......................................................................................................... 56

2- bn Hazm ......................................................................................................... 57

a- bn Hazma Gre Dilin Douu.................................................................... 57


8/219

III

b- bn Hazma Gre Allhn Hz. deme rettii Dil ................................... 61

c- Dillerin Mukayesesi le lgili Grleri ........................................................ 64

(1) bn Hazma Gre En stn Dil Meselesi ........... ......... ......... ........... ........ 64

(2) bn Hazma Gre Cennet ve Cehennemde Konuulacak Dil.................... 67

3- Seyfeddn el-mid ......................................................................................... 69

B- UZLAMA VE ANLAMA (IIL - / MUVAA - /

TEVTU - ) TEORS VE ONUN SAVUNUCULARI .......... ......... .......... ....... 69

1- Mutezleden Eb Him el-Cbb ve Onun Takipileri ........ ........... .......... ... 69

C- BRLETRC TEOR ...................................................................................... 74

1- Eb shak el-sferyn ..................................................................................... 74

D- TEVAF EDEN (EKMSER) TEOR VE ONUN SAVUNUCULARI ...... 751- Eb Bekr el-Bklln ...................................................................................... 76

2- mmul-arameyn el-Cveyn ....................................................................... 81

3- mm Gazzl ................................................................................................. 83

a) Gazzlye Gre Dilin Kayna .................................................................... 83

b) Gazzlde sim, Msemm ve Tesmiye Kavramlar .......... ......... .......... ....... 85

4- Fahreddn er-Rz ............................................................................................ 87

5- Ali Kuu ........................................................................................................ 90

II- KARARSIZ BR FLOLOG BN CNN ........................................................... 93

III- MESELEYE TEVF-IIL TARTIMASI BALAMINDA

YAKLAMAYAN BLGNLER .............................................................................. 99

A- Frb ................................................................................................................. 99

1- Frb ve Dilbilim ........................................................................................... 99

2- Frbnin Dilbilim Tanm ve Ona Gre Dilbilimin Blmleri ........... .......... . 101

3- Frbye Gre el-La ve el-Lisn Kavramlar ........... .......... ......... .......... ..... 102

4- Frbye Gre Dilin (el-La) Oluumu ....................................................... 103

5- Frbye Gre Lisnn (Herhangi Bir Toplumun Kulland Dil) Oluumu ... 106

6- Frbye Gre Lisann Oluum Aamalar .................................................... 111

7- Frbnin Eserlerinde Vurgulad Genel Dilbilim lkeleri ........... ........... ...... 112

8- Frbde Nahiv Mantk likisi ..................................................................... 114

9- Frbye Gre Nutk Kavram ....................................................................... 115


9/219

IV

B- bn Sn ............................................................................................................ 116

C- bn Haldn ........................................................................................................ 119

1- bn Haldnun Dil Anlay ........................................................................... 119

2- bn Haldna Gre Bilginin Oluumu ............................................................ 121

3- Meleke Kavram ............................................................................................ 123

4- Dil Melekesinin Kazanlmas ......................................................................... 126

5- bn Halduna Gre Dil Melekesi Gramer Kurallarn renerek Elde Edilebilir

mi? .................................................................................................................... 128

6- bn Haldnun Meleke Nazariyesiyle Aklad Konular ................. ......... .... 131

a- bn Haldna Gre Anadilde Eitimin nemi ............................................ 131

b- Dil Eitimi ................................................................................................. 133

c- iir ve Dzyaz .......................................................................................... 134

IV- ADA ARAP DLBLMCLERNN YAKLAIMLARI ....................... 135

A- Corc Zeydnn Yaklam ............................................................................... 135

1- Corc Zeydana Gre Dilin Douu ............................................................... 135

2- Corc Zeydana Gre Dilin Geliim Aamalar .............................................. 139

B- Ali Abdlvhid el-Vfnin Yaklam .............................................................. 141

1- Ali Abdlvhid el-Vfye Gre fade Trleri ........ ........... ......... .......... .......... 141

2- Ali Abdlvhid el-Vfye Gre Dilin Douu ............................................... 143

C- brahim Ensin Yaklam ................................................................................ 151

D- Ksid Ysir ez-Zeydnin Yaklam ................................................................. 154

E- md timin Yaklam ................................................................................ 155

V- MESELENN LAFIZ-ANLAM LKS BALAMINDA ELE ALINII .... 158

VI- TEFSR LTERATRNDE MESELENN ELE ALINII .......................... 165

A- HZ. DEME RETLEN SMLER ............................................................ 165

B- NSANA BEYN KABLYYETNN ETLMES .................................... 177

SONU .................................................................................................................... 183KAYNAKA ........................................................................................................... 194


10/219

V

NSZ

nsann dncelerini, duygularn ve meramn ifade etmek zere sesleri,

heceleri, kelimeleri ve cmle gruplarn anlaml ve ahenkli bir ekilde bir araya

getirerek oluturduu semboller btn diye tanmlayabileceimiz dil, onun kendi

varoluunu ifade etmesi asndan olmazsa olmaz unsurlardan biridir. nsan dier

varlklardan ayran ve onu ayrcalkl hale getiren dildir. nsann olmad yerde dilden;

dilin olmad yerde de insandan bahsetmek mmkn deildir. Bu sebeple insan iin

son derece nem arz eden dilin nasl olutuu sorusu her zaman merak uyandrm ve

gncelliini hep korumutur.

slam dncesinde ele alnan en temel konulardan birisi de dildir. slam

dncesinin teekklyle birlikte Arap dilbilimcileri ilk dnemlerden itibaren dili

hemen hemen tm ynleriyle bilimsel inceleme konusu yapmlardr. Dilin kayna

meselesi de incelemeye tabi tutulan konular arasnda yer almtr. Bu balamda mesele

Arap dilbilimcileri tarafndan tartlm, bu tartmalar neticesinde eitli gr ve

dnceler ortaya kmtr.

Bu gr ve dnceleri inceleyip bir btn halinde ortaya koymak amacyla

Arap dilbilimcilerinin dilin kayna meselesini ele aln tez konusu olarak setik.

Tez, giri ve iki blmden olumaktadr. Girite aratrmann amac, yntemi,

kaynaklar ve gnmzde konuyla ilgili olarak yaplan almalar hakknda bilgi

verilmitir. Ayrca kavramsal ereve bal altnda lafz, anlam, adlandrma (va),

dellet, dil ve konuma kavramlar aklanm; dil-dnce ile dil-toplum ilikisi

zerinde durulmutur.

Birinci blmde, Arap dilbilimcileri dnda dilin douuyla ilgili olarak yaplan

tartmalar genel bir ereve ierisinde incelenmitir.

Tezin ana blmn oluturan ikinci blm Arap Dilbilimcilerine Gre Dilin

Kayna Meselesi baln tamaktadr. Bu blmde ncelikle Arap dilbilimcileri


11/219

VI

arasnda dilin douu ile ilgili olarak ortaya kan temel teoriler onlar savunan

bilginlerin grleri balamnda kronolojik bir srayla incelenmitir. Dilin kayna

meselesi lafz-anlam ilikisi ve Kurnda konunun tartlmasna dayanak tekil eden

ayetler balamnda da incelenmitir. Bu sebeple bu blmde mesele bu boyutlaryla da

ilenmitir.

Tez konusunun tespitinden sonulandrlmasna kadar tm aamalarda madd

manev destek ve yardmlarn esirgemeyen, kymetli fikir ve iradlaryla beni her

zaman ynlendiren, ilgi ve alakalarn hi eksik etmeyen muhterem hocam Prof. Dr.

Ahmet Turan ARSLANa; grlerinden istifade ettiim saygdeer hocam Prof. Dr.

smail DURMUa; deerli fikirleriyle ufkumu aarak akademik yolda bana k tutan

ve tezi batan sona kadar okuyarak mspet eletirileriyle almamz olgunlatrandeerli hocam Prof. Dr. Ali DURUSOYa ve tezi okuyup tashihte bulunan vefakr

arkadam Ahmet GLe en iten teekkrlerimi sunuyorum. Bunun yannda eitli

vesilelerle konuyla ilgili dnce ve fikirleriyle almamza katkda bulunan herkese

ayrca varlk sebebim olan, beni yetitiren ve dualarn eksik etmeyen anne-babama,

almam boyunca her trl fedakrl ve sabr gsteren sevgili eime ve biricik

oluma teekkr ederim.

Ramazan DEMR

stanbul, 2008


12/219

VII

TRANSKRPSYON ARETLER

: ,

: ,

: ,

: ,

:

: ,

: ,

: ,

: ,

:

: ,

: ,

Uzatma : ^


13/219

VIII

KISALTMALAR

a.g.e : Ad geen eser

a.g.m : Ad geen makale

a.g.t : Ad geen tez

a. mlf. : Ayn mellif

b. : Bin

bkz. : Baknz

ev. : eviren

DA : Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi

h. : Hicr

haz. : Hazrlayan

M.. : Milattan nce

Mc. : Mcellet

nr. : Nereden

[t.y] : Yayn tarihi yok

takd. : Takdim

thk. : Tahkik eden

tsh. : Tashih eden

v. : Vefat tarihi

vb. : Ve benzeri

vd. : Ve devam

[y.y.] : Yayn yeri yok

yy : Yzyl

ZDMG : Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft


14/219

GR

ARATIRMANIN KONUSU, AMACI, YNTEM,

KAYNAKLARI VE KAVRAMSAL EREVES


15/219

2

I- ARATIRMANIN KONUSU, AMACI VE YNTEM

Dil ve dnce, insan insan yapan onu dier canllardan ayran en temelzelliklerdir. Aslnda dnme ve konuma ayn olayn farkl grnleridir. nk

ifade edilemeyen bir dncenin bir anlam yoktur. nsann kendisini, dncesini ve

duygularn ifade etme vastalarnn en nemlisi, en kolay ve en kullanl olan

phesiz dildir. Burada dilden kastmz sese dayal konuma dzenidir. Bu sebeple son

derece nem arzeden dilin kayna ve kkeni sorusu, insan dncesi iin her zaman

garip ve byleyici etkisi olan bir soru olmutur. Dncenin ilk parltlaryla birlikte

insan, bu sorun zerinde dnmeye balamtr. Dolaysyla bu problem insanlk tarihi

kadar eski olup gncelleini korumaya devam edecek gibi grnmektedir.

Varlk sorunu ile dilin kayna sorunu i ie olan ve birlikte ele alnmas

gereken iki sorundur. Yani insann yeryznde nasl ortaya kt aklanmadan dilin

ortaya k aklanamaz. Ancak unu ak yreklilikle ifade edelim ki, insanolunun

akn bir varlk olan Allah tarafndan yaratldn kabul etmeyenler iin dilin menei

konusu bir muammadr.

Bu alma, halen gncelliini koruyan dillerin kayna problemini konu

edinmektedir. Dillerin kayna konusu hem dou hem bat dnyasnda ilk dnemlerden

itibaren ilenmi ve pek ok tez ileri srlmtr. Bu sebeple konunun onu ele alan

zneye gre tm ynleriyle incelenmesi hem bir doktora tezini aacak hem de iimizi

bir hayli zorlatracaktr. Ayrca doktora tezlerinde ele alnan konunun kapsam dar

olmal ancak konu derinlemesine incelenmelidir. Bu nedenle almamz, Arap

dilbilimcilerinin konu hakkndaki grleriyle snrlandrlmtr. Ancak Arap

dilbilimcileriyle slam evrede yetiip konu hakknda gr bildiren tm bilginleri

kastediyoruz. nk slam dncesinde konunun tartlmaya balad dnemde

islm ilimler birbirinden ayrmamt. O dnemde bir bilgin gnmzde mstakil bir

bilim kabul edilen tefsir, hadis, fkh, kelm vb. ilimlerin tamamnda sz sahibi

olabiliyor ve yetkin kabul edilebiliyordu. rnek verecek olursak bir filozof olarak

mehur olan Frb, ayn zamanda kadlk yapm, dil, dilbilim ve dier alanlarda

eserler yazmtr.


16/219

3

Ak bir ekilde ifade edelim ki, bu almann amac dilin kayna problemini

zmek deildir. Yani almamzda bu problemi zme iddiasyla yola klmamtr.

nk kanaatimizce insann varl yani yeryzne nasl kt; akln, dncenin,

bilincin, idrakin ve dier psikolojik yetilerin kayna aklanmadan dilin kaynann

aklanmas mmkn grnmemektedir.

Bu sebeple bu almann temel amac slam dncesinde dilin kayna

hususunda gr bildiren bilginleri tespit etmek, sz konusu bilginlerin konuyla ilgili

olarak sahip olduklar teorileri kantlaryla birlikte ortaya koymak ve bilimsel adan

deerlendirerek bir btnlk ierisinde okuyucuya sunmaktr.

Aratrmamzda takip edilen ynteme gelince ncelikle girite tezin amac,

yntemi, kaynaklar ve gnmzde konuyla ilgili yaplan almalar hakknda bilgi

verildi. Ayn ekilde konunun anlalmasn kolaylatrmak amacyla konuyla ilgili

olarak tespit edilen temel kavramlar akland.

Birinci blmde dilin kayna meselesinin Arap Dilbilimcileri dnda nasl

ilendiini ortaya koymak zere tartlmaya baland ilk dnemden gnmze varana

kadar kronolojik bir ekilde anahatlaryla ilendi. Ayrca dilin kayna hususunda ilk

metin kabul edilen Platonun Kratylos diyalou mstakil bir balk altnda incelendi.

Tezin ana blmn oluturan ve Arap Dilbilimcilerine Gre Dilin Kayna

Meselesi baln tayan blm hazrlamak iin genel bir literatr taramas yapld.

almamzn amac dorultusunda bu konuda gr bildiren Arap Dilbilimcileri tespit

edildi. Bu bilginlerin grleri savunduklar teorilere gre tasnif edildi. Bylece

karmza Arap Dilbilimcileri arasnda taraftar bulan drt teori kt. Sz konusu

bilginlerin grlerine hangi teoriyi savunuyorlarsa o teori altnda yer verildi. Meseleye

tevf-l tartmas balamnda yaklamayan bilginlerin konu hakkndaki

dnceleri ayr bir balk altnda incelendi. Ayn teoriyi savunan bilginlerin grleri

incelenirken kronolojik sra takip edildi. Ayn ekilde konuyu tespit ettiimiz teoriler

balamnda incelemeyen bilginlerin grleri ilenirken de kronolojik sraya uyuldu.slam dncesinde bu mesele lafz ile anlam arasnda doal bir mnasebetin

bulunup bulunmad ynnden de ilenmitir. Bu sebeple meselenin bu adan

alnmasn ayr bir balk altnda tarttk.

slam dncesinde dilin kayna hususunda yaplan tartmalarn kayna

genellikle Bakara suresinin 31. ve Rahman suresinin 4. ayetlerine dayanmaktadr.


17/219

4

Dolaysyla mesele bu ayetlerin tefsiri balamnda da ele alnmtr. Sz konusu

ayetlerin yorumlar ile ilgili birikimi incelemek amacyla temel tefsir kaynaklar

taranarak elde edilen bilgiler mstakil bir balk altnda deerlendirilmitir.

Tez hazrlanrken olabildiince temel kaynaklara inilmitir. Bununla birlikte

bilimsel yaklam tarzna uygun olarak gnmzde konuyla ilgili olarak yaplan

almalardan da istafade edilmitir.

Tezin yazmnda slup ve dil asndan Trkiye Diyanet Vakf slam

Ansiklopedisi (DA), Trk Dil Kurumu mla Klavuzu ve Marmara niversitesi Sosyal

Bilimler Enstits tarafndan hazrlanan Tez ve Proje Yazm Klavuzu esas alnmtr.

Buna gre Trke eser adlarnda geen her kelimenin ilk harfi byk yazlrken, Arapa

eser isimlerinin yazmnda sadece birinci kelimenin ilk harfi byk dier harfler kk

yazlmtr. zel isimlerin ilk harfi her yerde byk yazlmtr.

almada ad geen ahslarn vefat tarihleri nce hicr sonra milad olarak ilk

getikleri yerde verilmitir. Dipnotlarda geen eserler, ilk getikleri yerde mellifin ve

eserin tam ad, basm yeri, basm yl, cilt ve sayfa numaralar ile birlikte verilmi dier

yerlerde ksaltma cihetine gidilmitir. Bununla birlikte kaynakada yararlanlan tm

eserler hakknda detayl bilgi verilmitir. Eser adlar almamzn her yerinde italik

yazlmtr.

II- ARATIRMANIN TEMEL KAYNAKLARI

almamzda faydalandmz eserler kaynaka blmnde verilmitir.

Burada almamzn temel kaynaklarndan bahsedilecektir.

Tezin ana blmn Arap Dilbilimcilerine Gre Dilin Kayna Meselesi

baln tayan ikinci blm oluturmaktadr. Bu blmde Arap Dilbilimcilerinin

konuyla ilgili grleri incelenmitir. Sz konusu bilginlerin grleri ele alnrken

genel olarak dilin kayna ile igili dncelerine yer verdikleri kendi eserlerine

bavurulmutur.

Bu balamda dilin douu ile ilgili teorilerden vahiy ve ilhm teorisi

incelenirken bu teoriyi savunan bn Frisin es-ib fi fhil-luas; bn azmnel-

km ve el-midninel-km f uli'l-akm temel kaynak olarak kullanlmtr.


18/219

5

Uzlama ve anlama (l) teorisi ilenirken Kad Abdlcebbrn, el-Munve Ebul-

Hseyin el-Barnin, el-Mutemedine mracaat edilmitir.

Bkllnnin, fkh usulne dair olan eseri et-Tarb vel-irdkullanlan temelkaynaklar arasnda yer almaktadr. Bklln, problemi Arapa ya da herhangi bir dille

iletiimde bulunmann yani dilin kayna Allah m yoksa insan m? bal altnda

tartr. Kendisinden nce ortaya konulan iki temel tezi mmkn gren Bklln, bu

tezlerin kesin ve balayc bir ekilde ispatlanamayaca ynnde dncesini ortaya

koyar. Ayrca konuyla ilgili olarak deiik fikirler beyan ederek onlarn da ihtimal

dhilinde olduunu kantlaryla birlikte serdeder. Bu ynyle Bklln, kendisinden

nce dile getirilmeyen ve dilin menei ile ile ilgili teorilerden herhangi birini tercih etme

noktasnda ekimser kalan (tevaf eden) teori adn alan yeni bir tezi gndeme getirenilk dnr olup tartmaya yeni bir boyut kazandrmtr. Ondan sonra gelen Mslman

dnrlerin byk ounluunun konuyla ilgili yaklamlarn onun dncesine

parelel bir ekilde ortaya koymalar nem arzetmektedir. Konuyu Bkllnnin sz

konusu yaklam tarzna paralel bir ekilde ele alan bilginlerin grleri kendi

eserlerinden aktarlmtr. Bu vesileyle mmul-Harameyn el-Cveynnin el-Burhn;

Gazzlnin, el-Mustaf ve el-Menl; Fahreddn er-Rznin, el-Masl; Taceddn el-

Ermevnin, el-l minel-Mal; Sircddn el-Ermevnin, et-Tal minel-

Mal, Ali Kuunun, Unduz-zevhir fis-arf ve ona Mevlana Abdurrahim

tarafndan yaplan er isimli eserleri kullanlan temel bavuru kaynaklar arasnda yer

almtr.

Frbnin grleri iin kendisi tarafndan kaleme alnan Kitbul-urf,

eru'l-Frb li-kitbi Aristtls fi'l-ibre, Kitbul-Elfi'l-mustamele fi'l-mantve

ul-ulm adl eserlerine bavurulmutur.

bn Cinnnin el-aii bir bakma Arap dili gramerinin metodolojisi

konumundadr. Arap dilinin genel yaps ve bu yapy oluturan temel ilkelerin felsef

adan yorumland ve zelliklerinin belirtildii bir eserdir. Bu eser Muhammed Al

en-Neccr tarafndan tahkik edilip cilt halinde baslmtr. Dilin kayna meselesi

birinci ciltte dilin orijini vahye mi yoksa la m dayanmaktadr eklinde mstakil


19/219

6

bir balk altnda ele alnmaktadr. bn Cinnnin yaklam tarzn belirlemek zere sz

konusu eserinden faydalanlmtr.

bn Snnn grleri iin e-if el-Manel-bre adl eserine baklmtr.

almamzda kullandmz temel kaynaklardan birisi de bn Haldnun

dnya genelinde mehur eseri el-Muaddimedir. el-Muaddimede dil ile ilgili

meseleler iin mstakil bir blm almtr. bn Haldn, seleflerinin girdii tartmalara

girmeden meseleyi kendisine has bir slupla, meleke nazariyesiyle aklamaktadr. Bu

almada Muaddimenin iki farkl basks kullanlmtr. lki Derv el-Cuveyd

tarafndan tahkik edilip Beyrutta 1996da tek cilt halinde baslmtr. Bu basknn

kaynak olarak gsterildii dipnotlarda sadece sayfa numaras verilmitir. kincisi ise Ali

Abdulvhid el-Vf tarafndan tahkik edilip Kahirede 1981de cilt halinde

baslmtr. Bu basknn kullanld dipnotlarda ilkiyle kartrlmamas iin hem cilt

hem de sayfa numaras verilmitir.

Suyt, el-Muzhir isimli eserinin giriinde slam dncesinde dilin kayna

meselesiyle ilgili klasik birikimi derleyerek yer yer deerlendimelerde bulunmutur. Bu

sebeple Suynin bu eseri almada kullanlan birincil kaynaklardandr.

Baz Muasr Arap Dili Bilginlerinin dilin kayna problemine yaklamlarnnincelendii balkta Corc Zeydnn el-Felsefetul-laviyye, Ali Abdulvhid el-

Vfnin lmul-la, brahim Ensin, Delletul-elf, Ksid Ysir ez-Zeydnin,

Fhul-latil-Arabiyye, md Htimin, F fhil-lati ve triil-kitbe adl

eserlerine mracaat edilmitir.

Mesele lafz ile anlam arasnda doal olarak zorunlu bir iliki olup olmad

ynnden de incelenmitir. Bu balamda es-Sekkknin, Miftul-ulm ve

Taftznnin, el-Muavvel isimli eserleri kullanlan eserler arasnda yer almtr.

Dilin menei meselesi, Kurnda konuyla ilgili olarak yer alan ayetler

erevesinde de ele alnmtr. Genel olarak konunun tefsir kaynaklarnda

incelenmesine sebep olan ayetler Bakara suresinin 31. ve Rahmn suresinin 4.


20/219

7

ayetleridir. Sz konusu ayetlerle ilgili yorumlar aktarlrken aadaki tefsirlere

baklmtr:

et-aber, Tefsirt-aber Cmiul-beyn an tevli yil-urn,bn Ker,Tefsrl-urnil-Azm, el-Beav, Tefsr'l-Beav (Melim't-tenzl), ez-

Zemaer, el-Kef an haii't-tenzl ve uynu'l-evl f vchi't-tevl, Fahreddn

er-Rz, et-Tefsr'l-kebir, el-urtub, el-Cmi li-ahkmi'l-ur'n, bn Atyye el-

Endels , el-Muarrer'l-vecz f tefsri'l-Kitbi'l-azz, Eb Hayyn el-Endels,

Tefsir'l-bari'l-mutve en-Nehr'l-md mine'l-Bari'l-mut, el-Als, R'l-meni

f tefsri'l-ur'ni'l-azm ve's-sebi'l-men, e-evkn, Fet'l-adr: el-cmi beyne

fenneyir-rivaye ve'd-diraye min ilmit-tefsr, Ebussuud, Tefsru Ebis-Sud el-

musemm bi irdil-aklis-selim il mezyl-Kitbil-kerm, Elmall MuhammedHamdi Yazr, Hak Dini Kurn Dili, Seyyid Kutub, F illil-Kurn, Mevdd,

Tefhmul-Kurn.

almannDilin Kayna Meselesinin Arap Dilbilimcileri Dnda Ele Aln

balan tayan birinci blmnde Gordon Winant ve Hewes tarafndan kaleme alnan

ve Hasan Boynukara ile Blent C. Tanrtanr tarafndan Dilin Douuna likin

Kuramlaradyla dilimize evrilen eserden istifade edilmitir. Bu alma 88 sayfadan

ibaret olup konuyla ilgili olarak ilk dnemden gnmze kadar batda oluan birikiminzeti konumundadr. Ragp Hulsi zdemin,Dil Treyii Teorilerine Toplu Bir Bak

isimli almas bu blmde kullandmz temel eserlerdendir. Platonun Kratylos

Diyalou dilin kayna hususunun tartld ilk metin kabul edilmektedir. Bu sebeple

almamzda sz konusu diyalog mstakil bir balk altnda incelenmitir. Bu blmde

yararlanlan dier temel kaynaklar unlardr.

Dilbilimi Dnnde Dnm Noktalar: Eser, Roy Harris ve Tablot J. Taylor

tarafndan yazlp Eser E. Taylan ve Cem Taylan tarafndan Trkeye kazandrlmtr.

Avrupa Kltrnde Kusursuz Dil Aray: Umberto Econun almas olup

Trkeye Kemal Atakay tarafndan evrilmitir.

Genel Dilbilim Dersleri: Ferdinand De Saussure ait olan eser, Berke Vardar

tarafndan tercme edilmitir.


21/219

8

Bedia Akarsunun Wilhelm von Humboldtda Dil Kltr Balants adl

almas.

III- KONUYLA LGL ALIMALARKonuyla dorudan ilgili olarak tespit ettiimiz mstakil almalarn banda

Bernard George Weissin Language in Orthodox Muslim Thought: A Study of Wad

al-Lughah and Its Developmentisimli almas gelmektedir. Bu alma 1966 ylnda

Princeton niversitesinde Felsefe Blmnde yaplm bir doktora tezidir. Tez 157

sayfa olup blmden olumaktadr. Weiss, almasnn birinci blmnde dilin

kayna problemini incelemektedir.

Weissin Medieval Muslim Discussions of The Origin of Language adl 9sayfalk makalesi 1974te ZDMG dergisinde yaynlanmtr. Bu makale, Adem Yn

tarafndan Ortaa slam limlerinin Dilin Menei le lgili Tartmalar adyla

Trkeye evrilerek Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisinde

yaymlanmtr. Makalede dilin menei ile ilgili slam dncesinde yaplan tartmalar,

bu tartmalar sonucu olumu teoriler hakknda bilgi verilmitir. Weissin bu makalesi

tezinin birinci blmnn zeti mahiyetindedir.

Ragp Hulsi zdem,Dil Treyii Teorilerine Toplu Bir Bak ismiyle 1994te

Ankarada baslan eserinde Ortaa teorileri bal altnda 10 sayfalk bir yer ayrarak

slam dncesinde dilin treyiiyle ilgili teorilere ksaca deinmitir.

Faruk Bozgz, Dilin Kayna ve lk Dil Problemi adl makalesinde1 dilin

tanmn, dilin douunu, dilin douu ile ilgili tezleri, ilk ve temel dil problemini, dil ve

kltr arasndaki ilikiyi inceler. Bozgz, dilin insana hazr olarak verilmi bir olgu

olarak dnlmemesi gerektii, insann kendisinden zorunlu olarak km ve eitli

evreler geirerek geliimini tamamlad sonucuna varr. Ancak Bozgz, slam

dncesindeki yaklam tarzndan ksaca bahsetmekle birlikte Frbnin Kitbul-

hurfu dnda temel slm kaynaklara deinmemitir.

1 Faruk Bozgz,Dilin Kayna ve lk Dil Problemi, (Dicle niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, Cilt: 5,Say: 2), Diyarbakr, 2003, s. 23-37.


22/219

9

Konuyla ilgili bir baka alma, zcan Bakann 1968te kaleme ald,nsan

Dilinin Douu adl 11 sayfalk makalesidir. Ne yazk ki bu makalede slam

dncesindeki grlere hi deinilmemi, Arapa kaynaklara atfta bulunulmamtr.

nsan dilinin douu Darwinci gre dayandrlmtr.

Trke literatrde va ilmini konu edinen iki almadan bahsetmek

mmkndr. Her iki alma da Adudddn el-c (v. 756/1355)nin er-Rislatul-va

iyyesi ile birlikte bilimleme srecine giren va ilmini konu edinmektedir.

Bu almalarn ilki brahim zdemire ait olup Va lminin Douu, Tarihi

Geliimi ve Dier Disiplinlerle likisi ad altnda Frat niversitesi Sosyal Bilimler

Enstitsnde yaplm bir yksek lisans tezidir. zdemir, bu almasnda va ilminin

tanmn, konusunu, gayesini, tarihi geliimini ve dier disiplinlerle ilikisini ilemitir.

Ancak sz konusu almada Abbd b. Sleymana nispet edilen lafz ile anlam arasnda

doal bir mnasebet bulunduu ynndeki grn eletirisi dnda slam

dncesinde dilin kayna hususunda yaplan tartmalar ve oluan teoriler hakknda

detayl bir bilgiye rastlayamadk.

kinci alma Abdullah Yldrma ait olup Va lmi ve Unduz-

Zevhir/Ali Kuu (nceleme Deerlendirme) adn tamaktadr. Bu almada yksek

lisans tezi olup Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde hazrlanmtr.

Ancak bu alma adndan da anlalaca zere Ali Kuunun sz konusu eseri ile

snrlandrlmtr. Bu tezin ana blm Unkduz-Zevhirin Meseleleri baln

tamaktadr. Yldrm, bu balk altnda Ali Kuunun Unkduz-Zevhir isimli

eserinde yer alan meseleleri ele alr. Sz konusu meseleler arasnda sayd Dili Va

Edenradenin Kimlii bal altnda slam dncesinde yer alan dilin kayna ile ilgili

tartmalara deinir.

Dorudan dilin kaynan konu edinmese de kapsamlarnda dilin kaynana yerveren baz almalar da tespit ettik. Bu almalar yle sralanabilir.

Sedat ensoyun, Abdulkhir el-Crcnde Anlam Problemi adl doktora

almas. ensoy, Abdulkhir el-Crcn (v. 471/1078)nin anlam teorisini inceledii


23/219

10

tezinin giriinde Dilin Kayna (Va Meselesi) bal altnda dilin kaynana ilikin

slam dnyasnda ortaya kan tartmalar zetler.2

Ali Durusoy, Aristotalesten Gazzlye Klasik Mantkta Anlam Kuram adlmakalesinde Frb ve bn Snnn dilin kayana hakkndaki dnceleriyle ilgili

tespitlerde bulunur. Durusoyun tespitleri almamzn ilgili yerlerinde zikredilmitir.

Frbnin Kitbul-Elfi'l-mustamele fi'l-mant isimli eserini Mantkta

Kullanlan Lafzlar adyla Trkeye eviren Sadk Trker evirinin giriinde bu

eserin hangi ereve ierisinde ele alnmas gerektii hususunda baz aklamalarda

bulunur. Trker, sz konusu evirinin giriinde ve Frbde Dil ve Mantklikisi

isimli makalesinde Frbnin dil, dilin yaps, dilin oluumu ve st-dil hakkndaki

dncelerine yer verir.

Hlya Altunyann, Frbde Dil Felsefesi adl yksek lisans almas da

Frbnin dilin kayna hususundaki grleri hakknda kapsaml bilgi veren bir

almadr.

IV- KAVRAMSAL EREVE

Kavramsal ereve bal altnda almamzda kullanlan temel kavramlar

zerinde durulacaktr.

A- LAFIZ()

Lafz szc la-fa-a () fiil kknden tremi bir masdar olup ism-i mefl

manasnda (melf = atlan ey) kullanlmaktadr. Szlkte atmak, azdaki bir eyi

dar atmak/karmak, telaffuz etmek, sylemek, demek gibi anlamlara gelmektedir.

Szlkteki anlamna u cmleler rnek verilebilir. Hurmay yedim, ekirdeini attm

2 Sedat ensoy, Abdulkhir el-Crcnde Anlam Problemi, (Baslmam Doktora Tezi, Marmaraniversitesi Sosyal Bilimler Enstits), stanbul, 2001, s. 25.


24/219

11

( ); deniz baln ( ); deirmen ununu ( );

ylan zehirini att ( ).3

Terim anlam ise insann azndan kan anlaml-anlamsz ses ve ses gruplar

ile onlar ifade eden harf ve harf gruplarnn oluturduu sembollerdir. Bu tanmda

grld gibi ister anlaml olsun ister anlamsz olsun insann azndan belli bir dzen

ierisinde kan her trl ses, lafz adn almaktadr. Seslerden oluan bu semboller bir

anlam, bir dnceyi, bir niyeti simgeliyorsa kelime/lafza (szck) ve kelm/kavl

(sz); herhangi bir anlam ifade etmiyorsa mhmel (anlamsz) lafz adn alr.4

Bu almada bizi ilgilendiren bir anlam ifade eden lafzlardr. Bir lafzn bir

anlama dellet edip onu gstermesine adlandrma denir. Adlandrmann nasl

gerekletii yani kimin tarafndan yapld bal bana bir problem olup gizemini hep

korumutur. almamzda cevab aranan soru bir anlam ifade etmesi iin sembol

olarak kullanlan lafzlarn kimin tarafndan konulduu yani adlandrmay gerekletiren

znenin kim olduu meselesine slam dncesinde nasl baklddr. Bu ynyle lafz

kavram bu almada kullandmz temel kavramlar arasnda yer almaktadr.

Bir lafzn bir anlam simgelemesi son derece nem arz etmektedir. Dildeki

grevini ifa etmesi de buna baldr. Bu sebeple bunda sonraki balkta anlam kavramzerinde durulacaktr.

3 Hall b. Ahmed, Kitbul-ayn, (thk. Mehd el-Mahzm - brahim es-Semerr), Beyrut, 1408/1988,VIII, 161; el-Ezher, Tehbl-la, (thk. Muhammed Ali en-Neccr - Abdlhalm en-Neccr), Kahire,[t.y.] XIV, 381; bn Fris, Mucemu meysi'l-la, (thk. Abdsselm Muhammed Hrn), Kahire,

1392/1972, V, 259; a.mlf., Mucmell-la, (thk. Zheyr Abdlmuhsin Sultn), Messeset'r-Risle,Beyrut, 1404/1984, IV, 811; el-Cevher, es-: Tcl-lua ve hul-Arabiyye, (thk. ihbddnEb Amr), Drl-Fikr, Beyrut, 1418/1998, II, 916; Firuzbd, el-msul-mu, Messeset'r-Risle,Beyrut, 1413/1993, s. 902; Seyyid erif ec-Crcn, et-Tarft, Drul-kutubil-ilmiyye, Beyrut,1403/1983, s. 192.4 Frb, eru'l-Frb li-kitbi Aristtls fi'l-ibre, (thk. Wilhelm Kutsch - Stanley Marrow), Dru'l-Merk, Beyrut, 1986, s. 24; et-Tehnev,Mevsatu kefi stlti'l-fnn ve'l-ulm, 1158/1745 (takd.Refk el-Acem; thk. Ali Dahrc; ev. Corc Zeynt, Abdullah el-Hlid), Mektebetu Lbnan, Beyrut,1996, II, 1410-1412; Gelenbev, erhu sagoci, (thk. Abdullah Hidnmez), el-Mektebetul-hanfiyye,stanbul, [t.y], s. 35; Sedat ensoy, Lafz,DA, XXVII, 42, Ankara, 2003.


25/219

12

B- ANLAM ()

Man (anlam) szc szlkte kastetmek, hedeflemek, demek istemek

anlamndaki an () fiil kknden tremi mimli masdar (man = ) veya ism-imefl (man = ) olup anlatlmak istenen, kastedilen eyi ifade etmek iin

kullanlmaktadr. Buna gre man, bir sembol olarak kullanlan lafzlarn gsterdii,

tasvr ettii, dellet ettii, yneldii veya bu sembollerle anlatlmak istenen, onlarla

anlalan eydir.5

Dilbilim geleneinde bir simge olan lafzn mukbili olarak kullanlan mna,

szle anlatlmak istenen ey (maksad, medll) olarak tanmlanmtr.6

Mantk ilminde ise mn benzer bir aklama ile adlandrma (va) yoluyla

lafzdan zihne yansyan tasavvur eklinde tarif edilir. Daha genel bir ifadeyle anlam,

dnce, fikir, hayal, tasavvur ve d dnyada yer alan eylerin zihindeki yansmalardr.

Yani lafz, sz ve dil ile anlatlabilen ve anlatlamayan eylerin tmnn zihindeki izleri

baka bir deyile karlklardr. Yaz da, ses, harf, lafz ve cmlelerden oluan dilin

varln gsteren yap ve iaretler btnnden oluan bir btndr. Dolaysyla szl

dil zihindeki izleri gsterme noktasnda birincil, yaz dili ise ikincil plandadr.7

Mn ile mefhum zihinde oluan sret, dnce ve tasavvuru ifade etmeleri

ynnden birbirlerine benzerler. Ancak oluma ve kullanlma ekilleri bakmndan

farkllk arzederler. nk zihindeki tasavvur lafzla kastedilirse mn adn alr. Bu

tasavvur ve sretin zihinde olumas asndan bakldnda ise mefhm ismini alr.

Aslnda mn ile mefhm z (zt) itibareyle ayn eydir. Aralarnda farkllk bulunmas

kullanmdan kaynaklanmaktadr.8

5

el-Ezher, Tehbl-la, III, 212; bn Fris,Mucemu meysi'l-la, IV, 146; a.mlf.,Mucmell-la,IV, 630; Seyyid erif ec-Crcn, et-Tarft, s. 220.6 et-Tehnev, a.g.e, II, 1600-1601; Sedat ensoy, Mn,DA, XXVII, 555, Ankara, 2003.7 Aristo, Kitbul-ibre, (en-Nal-kmil li-manti Aristo iinde), (thk. Ferd Ceber), Drl-Fikril-Lbnn, Beyrut, 1999, I, 104; Frb, erul-Frb li kitbi Aristtls fil-ibre, s. 24 vd.; bn Sn,e-if el-Mantel-bre, (thk. Mahmd el-Hudayri), Dr'l-Kitbi'l-Arab, Kahire, 1390/1970, s. 1-6;et-Tehnev, a.g.e, II, 1600-1601; Ali Durusoy, Aristotalesten Gazzlye Klasik Mantkta AnlamKuram, (Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, Say: 28), stanbul, 2006, s. 43; Sedat ensoy,Mn,DA, XXVII, 555.8 et-Tehnev, a.g.e, II, 1617; Sedat ensoy, Mna,DA, XXVII, 556.


26/219

13

Bu farkllk, nahiv ile mantk tartmalarn krkleyen sebeplerden birisi

olmutur. Nitekim mantn mnlar, dilbilimin ise lafzlar aratrdn syleyen

mantk Matt b. Ynus (v. 328/940)a kar Srf (v. 368/979), nahvin bir bakma

Arap dilinin mant olduu gibi mantn da bir anlamda Yunan nahvi sayldn ileri

srmtr.9Grld gibi anlam, lafzla anlatlmak istenen eydir. Bu ynyle

adlandrma ileminin temel unsuru olup almamzda kullanlacak temel kavramlar

arasnda yer alacaktr.

Bir lafzn bir anlam simgelemesi iin sz konusu lafzn sz konusu anlam iin

tayin edilmesi gerekir. Bu tayin ilemine adlandrma (va) denilmektedir. Bundan

dolay bu kavram zerinde durmak istiyoruz.

C- ADLANDIRMA (EL-VA- )

Va, kelime olarak bir eyi belli bir yere koymak, brakmak, indirmek,

yerletirmek, oturtmak; ilk olarak yapmak, ihdas etmek, yk olmaktan kmak, kadnn

ocuunu dourmas gibi anlamlara gelmektedir.10

Van terim anlamna gelince, bireyin baka bir eyi anlam ynnden

gstermesi iin tayin ve tahsis edilmesidir. Bunlardan ilk ey anldnda ikinci ey buna

bal olarak anlalr.11 Bu anlamyla va, iletiim vastas olarak kullanlan btn

9 Bu konuda geni bir aklama iin bkz. Mehmet irin kar, Nahivciler ile Mantklar ArasndakiTartmalar, (Baslmam Doktora Tezi, Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), stanbul, 2001.10 el-Ezher, Tehbl-la; III, 72; bn Fris,Meysi'l-la, VI, 117; a.mlf.,Mucmell-la, IV, 928;el-Cevher, es-, II, 1000; bn Manzr, Lisn'l-Arab, Dru Sdr, Beyrut, [t.y.], VIII, 396;Firuzbd, a.g.e, s. 996; ez-Zebd, Tcul-ars, (thk. brhim Terzi), Dru hyai't-Trsi'l-Arab,Beyrut, 1405/1985, XXII, 335.11et-Tehnev, a.g.e, II, 1794 vd.; Seyyid erif ec-Crcn, et-Tarft, s. 252-253; Takprzde,Mevtul-ulm, (trc. Kemleddn Mehmed Efendi), Dersadet: kdam Matbaas, 1313h., I, 169;

Saaklzde, Tertbul-ulm, (thk. Muhammed b. sml es-Seyyid Ahmed), Beyrut, 1408/1988, s. 119;Ali Kuu, Unkduz-zevhir fi-arf, (thk. Ahmed Aff), Kahire, 1421/2001, s. 170; brahim b. Halil,el-Egn, Metnun fil-va, (Mecmatul-vaiyye iinde), Sefa ve Enver Matbaas, stanbul, 1311h., s.73; Muhammed Rahm, el-Egn, el-Ucletur-ramiyye erur-rislatil-vaiyye, (Mecmatul-vaiyye iinde), Sefa ve Enver Matbaas, stanbul, 1311h., s. 15-16; Ahmed kir, Tavrul-va,(Mecmatul-vaiyye iinde), Sefa ve Enver Matbaas, stanbul, 1311h., s. 3; Hacerzde Receb Efendi,eru risletil-cedide alal-avidil-vaiyye, stanbul, 1308h., s. 2; Eb Bekr es-Sr, el-Luma filmil-va, (Mecmatun tetemilu al amsi resil iinde), sitne Kitabevi, stanbul, [t.y.], s. 61;skendern, Sfun-neb f ilmil-va, (Mecmatun tetemilu al amsi resil iinde), sitneKitabevi, stanbul, 1341h., s. 75; Gelenbev, erusagc, s. 35; Fahreddn el-Arns,sc fil-mant


27/219

14

sembolleri kapsamaktadr. Bu sembollere lafz, yaz, iaret, izgi, tabela, amblem,

niforma, rozet vb. rnekleri verebiliriz. Bu sembollerin tamam bir anlam ifade etmek

artyla dilseldir. Szgelimi trafikte krmz n yanmas dur! anlamna gelmektedir.

Yine polis niformasn giyen birisini grdmzde onun polis olduunu anlarz.

Ancak bu sembolleri szl ve szl olmayan eklinde iki ana grup altnda toplayabiliriz.

Szl olan sembollerle, bugne kadar tm dnyada insanlarn iletiimi kendileriyle

gerekletirdii, dili meydana getiren ses dalgalarna dayanan harf, kelime ve cmleler

kastedilmektedir (laf va). Lafzlar yani bir dildeki kelimelerin oluturduu sz

varl dnda kalan dier sembollerin tmne szl olmayan semboller denir (gayr

laf va).12

Bir anlamda dil diyebileceimiz laf va, hem zihindeki dnceleri,duygular, tasavvurlar hem de d dnyada yer alan varlklar, nesneleri ve olgular

ifade etmesi iin lafzlara anlam yklemek anlamna gelmektedir. Anlam ifade etmek

iin konulan lafza mev; bu lafzn dellet yoluyla gsterdii anlama mev leh;

yaplan bu ileme va; bu ilemi gerekletiren iradeye v denmektedir. Grld

gibi bu ilemde va, v, mev ve mev leh eklinde karmza drt temel unsur

kmaktadr.13

Biz yukarda saylan van drt ana unsurunu daha kolay anlalabilmesi iinadlandrma (va), adlandran (v), ad (mev), adlandrlan ey (mev leh)

ve yelhi risletul-va vel-istinratu fil-istire, (thk. Muhammed Halil iek), el-Mektebetul-anfiyye, stanbul, [t.y], s. 61; Ayrca detayl bilgi iin u almalara baklabilir: Bernard George,Weiss, Ilm al-Wad: An Introductory Account of a Later Muslim Philological Science, (Arabica, Say:34), 1987, s. 339 vd.; a.mlf., A Theory of The Parts of Speech in Arabic (Noun, Verb and Particle): AStudy in Ilm al-Wad, (Arabica, Say: 23), 1976, s. 23 vd.; a.mlf., Medieval Muslim Discussions of TheOrigin of Language, (ZDMG, Say: 124), 1974; s. 33 vd. (Bu makale Adem Yn tarafndan Ortaaslam limlerinin Dilin Menei le lgili Tartmalar adyla Trkeye evrilerek Marmara niversitesi

lahiyat Fakltesi Dergisinde yaynlanmtr. Say: 25, 2005; s. 127 vd.); brahim zdemir, Va lmininDouu, Tarihi Geliimi ve Dier Disiplinlerle likisi, (Baslmam Yksek Lisans Tezi, Fratniversitesi Sosyal Bilimler Enstits), Elaz, 2005; Abdullah Yldrm, Va lmi ve Unkduz-Zevhir/Ali Kuu (nceleme Deerlendirme), (Baslmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesiSosyal Bilimler Enstits), stanbul, 2007.

12 Muhammed Rahm, el-Egn, a.g.e, (Mecmatul-vaiyye iinde), s. 16; skendern, Sfun-neb filmil-va, (Mecmatun tetemilu al amsi resil iinde), s. 75.13brahim b. Halil, el-Egn, a.g.e, (Mecmatul-vaiyye iinde), s. 73-74; Muhammed Rahm, el-Egn,a.g.e, (Mecmatul-vaiyye iinde), s. 15, 24.


28/219

15

kavramlarn kullanmay uygun buluyoruz. Ancak yerine gre almamzda yukarda

zikri geen btn terimler kullanlacaktr.

slam dncesinde bu konuyu ileyen eserlere baktmzda mev vemev leh iin; lafz ve anlam; isim ve msemm terimlerinin kullanldn ak bir

ekilde grrz.14

Yukarda ele alnan ekliyle va el-laf ( ) veya daha kapsaml bir

ifadeyle va el-la ( ), dilin oluumu, kayna ve menei anlamna gelmektedir.

Nitekim bu durum, ilk dnem slam dnrlerinin yaptklar dil (el-la) tanmlarna

bakldnda ak bir ekilde anlalmaktadr. V kavram da dil olgusunu ortaya

koyan irade demektir.15

Lafzn adlandrma yoluyla anlam iin konulmas lafz ile anlam arasnda bir

dellet ilikisi dourmaktadr. Dolaysyla dellet kavram da aklamaya ihtiya

duyduumuz kavramlar arasnda yerini almaktadr. Bundan sonraki balkta bu kavram

zerinde durulacaktr.

D- DELLET ()

Szlkte yol gsterme, klavuzluk etme, ifade etme, simgeleme, remzetmegibi anlamlara gelen dellet kelimesi dil ve edebiyat, mantk, cedel, fkh usl gibi

ilimleri yakndan ilgilendirmektedir. Dellet kavram lafz, sz, yaz, davran, hareket,

durum gibi herhangi bir eyin bir bilgi, anlam ve hkmle balantsn ifade etmek

zere zikredilen ilimler tarafndan mtereken kullanlanlmaktadr.16

Lisn gelenekte dellet kavram, bir eyin yle bir hal ve keyfiyette

olmasdr ki onu bilmekle baka bir eyin bilinmesi lzm gelir eklinde

14 Gazzl, el-Maadul-esn feri esmillhil-sn, Drl-Ktbil-lmiyye, Beyrut, [t.y.], s. 6 vd;Muhammed Rahm, el-Egn, a.g.e, (Mecmatul-vaiyye iinde), s. 24.15 Hacerzde Receb Efendi, erur-Risletil-cedide alal-avidil-vaiyye, s. 3; brahim b. Halil, el-Egn, a.g.e, s. 74; Muhammed Rahm, el-Egn, a.g.e, s. 24-25.16 el-Ezher, Tehbl-la; XIV, 65; bn Fris,Meysi'l-la, II, 259; A. Mlf.,Mucmell-la, I, 319;bn Manzr, a.g.e, XI, 247.


29/219

16

tanmlanmtr. Bu iki eyden ilkine gsteren (ed-dll); ikincisine gsterilen (el-medll);

birinci eyin ikincisini gstermesine ise dellet denir.17

Dellet, gsterenin niteliine gre laf ve gayr laf olmak zere iki ksmaayrlr. Delletin iki temel unsurundan biri olan gsteren (ed-dll) bir lafz ise dellet

tr laf, lafz deilde herhangi bir ey ise gayr laf olmaktadr. Mesel kitap lafznn

iki kapak arasndaki yazl metne delleti laf; dumann atee delleti ise gayr laf

dellettir.18

Delletin hem laf hem de gayr laf tr kendi ilerinde akl, tabi ve va

olmak zere alt-blme ayrlmaktadr. Bu blmleme delletin kayna asndan

yaplmaktadr. Delletin kayna baka bir deyile delleti mmkn klan ey akl ise

dellet akl; tabi yani yaratlla birlikte gelen bir durum ise dellet tabi; gsteren ile

gsterilen arasnda ban kayna va (adlandrma) ise dellet va olmaktadr.19

Buna gre akl dellette akl, gsteren ile gsterilen arasnda zti yani dorudan

ve zorunlu bir alaka grerek bir eyin bilgisinden baka bir eyin bilgisine ulamamz

salamaktadr. Mesel duvar arkasndan duyulan insan sesinin orada bir insan

bulunduuna ve dumann atee delleti akldir. nk bir yerde grlen dumann sz

konusu yerde atein bulunduunu gstermesi tamamen aklla anlalan bir durumdur.

Ayn ekilde duvarn arkasndan duyulan bir insan sesinin orada bir insann var

olduuna dellet etmesi de srf aklla karlan bir sonutur.20

Tabi dellet trnde ise gsteren ile gsterilen arasndaki ilikinin kayna

biyolojik, fizyolojik, psikolojik veya benzeri tabi bir durum olup ilki hakkndaki

bilgiden ikincinin bilgisine ulamamz salamaktadr. Mesel insanlarn utandklarnda

yzlerinin kzarmas; korktuklarnda veya heyacanlandklarnda yzlerinin sararmas;

17 Taftzn, el-Muavvel eru Teli Miftil-ulm, (thk. Abdlhamd Hindv), Drl-Ktbil-

lmiyye, Beyrut, 1422/2001, s. 507; et-Tehnev, a.g.e, I, 787 vd.; Seyyid erif ec-Crcn, et-Tarft, s.104; Gelenbev, erusagc, s. 35; Said Paa,Hulsa-i mantk, (Mantk Metinleri 1 iinde, haz. KudretBykcokun), aret Yaynlar, stanbul, [t.y.], s. 64; Mehmed Hlis,Mznul-ehn, (Mantk Metinleri1 iinde, haz. Kudret Bykcokun), aret Yaynlar, stanbul, [t.y.], s. 117; M. Naci Bolay, Dellet,DA, stanbul, 1994, IX, 119.18 Taftzn, el-Muavvel eru Teli Miftil-ulm, s. 507; Et-Tehnev, a.g.e, I, 787 vd.; Gelenbev,erusagc, s. 36; Said Paa, a.g.e, s. 64; Mehmed Hlis, a.g.e, s. 118;19 Taftzn, el-Muavvel eru Teli Miftil-ulm, s. 507; et-Tehnev, a.g.e, I, 787 vd.; Gelenbev,erusagc, s. 36.20 et-Tehnev, a.g.e, I, 788.


30/219

17

hehangi bir sebeple ac duyduklarnda refleks gstererek aniden ah! diye barmalar

doutan getirdikleri ftr bir durumdur. Dolaysyla yzn kzarmasnn utanmaya;

sararmasnn korku ve heyecana; ah! sesinin acya delleti birer tabi dellettir.21

Kaynak asndan delletin son eidi olan va dellette gsteren ile

gsterilen arasndaki alaka akl veya tabi bir durum deildir. Bu dellet trnde

gsteren (ed-dll) bir irade tarafndan gsterileni (el-medll) ifade edip simgelemesi

iin tayin (va) edilmektedir. Va dellette gstereni ifade etmesi iin tayin edilen

ey lafz olabilecei gibi lafzn dnda herhangi bir sembol de olabilir. Mesel insan

lafznn dnen canlya; ba aaya sallamann kabule; yukar kaldrmann redde

delleti birer va dellettir. Trafik iaretlerinin veya eitli kurumlarn, irketlerin

kulland simgelerin delleti de bu dellet tr iinde yer almaktadr.22

Hem nitelik hem de kaynak asndan delleti taksim edecek olursak karmza

alt dellet tr kmaktadr.23 Bu dellet trleri aadaki ekilde sralanabilir.

1- Szsz Tab Dellet (Delleti Gayr Lafziyye-i Tabiyye): Bir duygu veya

dnceyi belirten yz ifadeleri gibi.

2- Szsz Akl Dellet ((Delleti Gayr Lafziyye-i Akliyye): Dumann atee

delleti gibi.

3- Szsz Va Dellet ((Delleti Gayr Lafziyye-i Vaziyye): Trafikte krmz

n dur anlamna gelmesi gibi.

4- Szl Tabi Dellet (Delleti Lafziyye-i Tabiyye): eitli dillerde farkl

olmakla beraber ah! sesinin acya delleti gibi.

5- Szl Akl Dellet ((Delleti Lafziyye-i Akliyye): Duvar arkasndan iitilen

bir lafzn, sesin o sesi karana delleti gibi.

21 et-Tehnev, a.g.e, I, 788; M. Naci Bolay, Dellet,DA, IX, 119.22 et-Tehnev, a.g.e, I, 789; M. Naci Bolay, Dellet,DA, IX, 119.23 et-Tehnev, a.g.e, I, 787vd.; Gelenbev, eru sagc,, s. 36; Said Paa, a.g.e, s. 64-65; MehmedHlis, a.g.e, s. 118-119.


31/219

18

6- Szl Va Dellet ((Delleti Lafziyye-i Vaziyye): nsan szcnn

dnen canlya delleti gibi.

almamzda zerinde durulacak dellet tr son ksmda yer alan szl vadellet eklidir. nk insanlar arasnda iletiim vastas olarak kullanlan szl dilde

yer alan bu dellet trdr.

Yukarda anlatld zere dellet lafzn anlam gstermesi demektir. Ancak

lafzn bir anlama dellet etmesi yani sz konusu anlam gstermesi lafzn o anlam iin

tayin edilmi olmasna (va edilmi) baldr. nk adlandrmadan nce yani bir

lafzn bir anlam iin tayininden nce herhangi bir adn herhangi bir anlama delleti

mmkn olup eit seviyededir. Dolaysyla bir lafzn bir anlam gstermesi

adlandrmaya baldr. Yani ancak adladrmann varlnda delletten bahsedilebilir.

Ayn zamanda gsteren konumundaki lafz ile gsterilen konumundaki anlam da

bilinmelidir.

Dili ilgilendiren laf va dellet, lafzn anlam gstermesi asndan

mutbakat, tazammun ve iltizm olmak zere ksma ayrlr.24

Buna gre bir nesneyi veya bir kavram ifade etmek zere kullanlan lafzn o

nesnenin veya kavramn btn varlna ve unsurlarna birebir rtme yoluyla delletetmesi yani kaplam yoluyla hepsini iine almasna mutbakat denir. nsan

szcnn btn varlk ve unsurlaryla dnen canlya dellet etmesi gibi.25

Bir nesne veya bir kavram anlatmak zere tayin edilen lafz, sz konusu nesne

veya kavrama ait unsurlarn birini veya birkan gstermesine tazammun denir. Bu

dellet trnde lafz, anlamn tamamn deilde bir ksmn gstermektedir. Bu yolla

gsterilen anlam, kaplam yoluyla gsterilen anlamn bir parasdr. Mesel insan

24 bn Sn, et-Tenbht vel-irt, (nr. Mahmd ehbi), Tahran, 1339h., s. 3; Sekkk, Miftul-ulm, el-Mektebet'l-lmiyye, Beyrut, [t.y.], s. 156; Taftzn, el-Muavveleru Teli Miftil-ulm,s. 507; et-Tehnev, a.g.e, I, 790 vd.; Seyyid erif ec-Crcn, et-Tarft, s. 104-105.25bn Sn,aretler ve Tenbihler, (Metin ve eviri: Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli), LiteraYaynclk, stanbul, 2005, s. 4; Gazzl, Miyrul-ilmi f fennil-man, Drul-Endels, Beyrut, [t.y.],s. 42; Seyyid erif ec-Crcn, a.g.e, s. 104-105; et-Tehnev, a.g.e, I, 790; M. Naci Bolay, Dellet,DA, IX, 119.


32/219

19

szcnn dnen canl anlamnn tamamn deilde sadece dnen veya sadece

canl varl ifade etmesi tazammuni dellete rnektir.26

Bir szck, dorudan doruya konusunun yannda zihnin bu konuyla balantlgrd baka bir varlk veya anlama arm yoluyla dellet etmesine iltizm denir.

nsan szcnn glen kiiye delleti iltizm yoluyladr. Her dellet trn

mahlk szc zerinden rnekleyelim. Mahlk szcnn btn yaratlmlara

delleti mutbakat; insana delleti tazammun; yaratcya delleti ise iltizm yoluyladr.

nk mahlk szc yaratc fikrini iermemekle birlikte zihin bu lafzdan dolayl

ve zorunlu olarak (bil-iltizm) yaratc fikrine varmaktadr.27

Yukarda aklanan lafz, anlam, adlandrma (va) ve dellet kavramlar dil

olgusunun oluturan temel unsurlardr. Bu unsurlar olmadan dilden bahsetmek mmkn

deildir. imdi bu drt kavramn oluturduu dil olgusu zerinde duralm.

E- DL ( - )

Arap dilbilimcilerinin dil olgusunu ele alrken kullandklar temel

kavramlardan birisi de el-la kavramdr.

Arapada dil olgusunu anlatmak iin el-la ve el-lisn kavramlar

kullanlmaktadr. Ancak bu kavramlarn her ikisi de Trkeye dil olarak evrilse de

ifade ettikleri anlam bakmndan farkllk arzetmektedir. Mesel Frb bu iki kavram

farkl anlamlarda kullanmtr.28

el-La kavram daha ok evrensel anlamda insanlarn iletiimi kendisiyle

gerekletirdikleri sese dayal konuma dzenini ifade eder. Bunu Arap dilbilimcilerinin

dilin tanmlarken bu kavram kullanmalarndan anlyoruz.29 El-lisn ise bu olgunun icr

edildii organ olmas hasebiyle dil anlamnda kullanlmaktadr. nk lisn

26bn Sn, aretler ve Tenbihler, s. 4; Gazzl, Miyrul-ilmi s. 43; Seyyid erif ec-Crcn, a.g.e, s.104-105; et-Tehnev, a.g.e, I, 790; M. Naci Bolay, Dellet,DA, IX, 119.27bn Sn, aretler ve Tenbihler, s. 4; Gazzl, Miyrul-ilm, s. 43; Seyyid erif ec-Crcn, a.g.e, s.104-105; et-Tehnev, a.g.e, I, 790; M. Naci Bolay, Dellet,DA, IX, 119.28 Frb, Kitbl-urf, (thk. Muhsin Mehd), Drul-Merk, Beyrut, 1990, s. 137-138; a.mlf., ul-ulm, s. 35.29bn Cinn, el-ai, (thk. Muhammed Al en-Neccr), Drul-kitbil-arab, Beyrut, 1371/1952, I, 33;bnul-Hcib,Mutaaru mntehas-sul vel-emel fi ilmiyil-ul vel-cedel, (thk. Nezr Hamd),Beyrut, 1427/2006, I, 220.


33/219

20

szcnn temel anlam, azda bulunan tat alma organdr. Konuma eylemini ve

bildirime sistemini de anlatr duruma gelii, bu olgularn azda bulunan tatma

organyla olan ilikisi, bu organn konumadaki yeri dolaysyladr. Trkede ise dil

szc, hem tat alma organ hem de iletiim vastas anlamnda kullanlmaktadr.30

Arap dilbilimcileri konuma yetenei anlamnda dili tanmlarken el-la

terimini kullanmlardr.31

Dil iin dil bilginleri tarafndan yaplan baz tanmlar aktarmak istiyoruz.

Arap dilbilimciler arasnda dilin tanmn yapan ilk filolog olan bn Cinn (v.

392/1001), el-la () kavramn yle tarif eder: Dil (el-la), her toplumun dilek ve

arzularn, maksat ve gayelerini, dncelerini ifade ettikleri seslerden rl bir

konuma dzenidir. ( )32

bn Cinnin yapt bu tanma gre dil sese dayal bir sistemdir. Szl olmayan

dier iletiim vastalar tanmn dnda braklmtr. Toplumun bireyleri, dncelerini,

duygularn, istek ve arzularn kayna ses olan, szcklerden oluan ibarelerle

muhataplarna aktarrlar. Dolaysyla dil, insanlarn birbirleriyle iletiimde bulunma

ihtiyacndan domutur. Bu sebeple de toplumsal bir olgudur. Yani ancak bir toplum

iinde doup geliebilir.

bnul-Hcib (v.646/1249), el-Mutaarda dili u ekilde tanmlar: Dil, bir

mn (anlam) iin tayin edilmi her lafzdr. ( ).33

snevnin (v. 772/1370) tarifi: Dil, eitli anlamlar iin belirlenmi (ortaya

konulmu) lafzlardan ibarettir. ( ).34

30 Walter Porzig, Dil Denen Mucize, (ev. Vural lk), Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara,1985, I, 99-100.31bn Cinn, a.g.e, I, 33; bnul-Hcib, a.g.e, I, 220.32bn Cinn, a.g.e, I, 33; Suy, el-Muzhir f ulmil-lati ve envihe, Beyrut, 1987, I, 7; el-Knnevc,el-Bula f ulil-la, (thk. Nezr Muhammed Mekteb), Drul-Beiril-slmiyye, Beyrut,1988, s. 64.33 bnul-Hcib, a.g.e, I, 220; es-Sbk, Raful-cib an Mutaari bnil-cib, (thk. Ali MuhammedMuavvez - Adil Ahmed Abdlmevcd), Beyrut, 1419-1999, I, 349; Suy, el-Muzhir, s. 8; el-Knnevc,a.g.e, s. 66.


34/219

21

bnul-Hcib ve snevnin yaptklar dil tanmnda lafz, anlam ve adlandrma

(va) kavramlar dikkatimizi ekmektedir.

Dilin kaynan ele alan ilk metin kabul edilen Kratylosu kaleme alan Yunanfilozof Platon (Eflatun), dili insann kendi zel dncelerini sesin yardmyla, zne ve

yklemler araclyla anlalabilir duruma getirmek eklinde tanmlyor.35

Doan Aksan, dili dnce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam

ynnden ortak olan eler ve kurallardan yararlanlarak bakalarna aktarlmasn

salayan, ok ynl, ok gelimi bir dizgedir eklinde tanmlar.36

Walter Porzige gre belirli bir grup insann birbiriyle konumasn salayan

aralarn tmdr.37

Agop Dilaara gre, genel anlamyla dil fikir anlatan bir iaret sistemidir.

Dilaar, iaretle insanlar arasnda grmeyi salayan her trl sembol

kastetmektedir.38

Ancak Dilaar, dilin dilbilimdeki zel tanmn yle yapar: Dil, insanlk

tarihinin herhangi bir anda, belli bir topluluun veya topluluklarn iinde, kamunun

kullanmasyla evrim geirerek saymaca deer kazanm ve tannabilir bir duruma

gelmi sistemlere gre dzenlenip telaffuz edilen boumlu seslerden meydana gelmi

bir anlatm ve anlama aracdr.39

Tahsin Banguolu, dili insanlarn meramlarn anlatmak iin kullandklar bir

sesli iaretler sistemidir eklinde tanmlar.40

Muharrem Erginin tanm: Dil, insanlar arasnda anlamay salayan tabii bir

vasta, kendine mahsus kanunlar olan ve ancak bu kanunlar erevesinde gelien canl

34 Suy, el-Muzhir, I, 8; el-Knnevc, a.g.e, s. 67.35 Doan Aksan,Her Ynyle Dil: Ana izgileriyle Dilbilim, Trk Dil Kurumu, Ankara, 2003, I, 55.36 Doan Aksan,Her Ynyle Dil Ana izgileriyle Dilbilim, I, 55.37 Walter Porzig, a.g.e, I, 100.38 Agop Dilaar,Dil, Diller ve Dilcilik, Ankara, 1968, s. 3.39 Agop Dilaar, a.g.e, s. 5.40 Tahsin Banguolu, Trkenin Grameri, Baha Matbaas, stanbul, 1974, s. 9.


35/219

22

bir varlk, temeli bilinmeyen zamanlarda atlm bir gizli antlamalar sistemi, seslerden

rlm ictima bir messesedir.41

Dil, insan deneyiminin, topluluktan toplulua deien biimlerde, anlamsal birierikle sessel bir anlatm kapsayan birimlere, baka bir deyile anlambirimlere

ayrtrlmasn salayan bir bildiriim aracdr.42

Dil iin yaplan bu tanmlar incelendiinde genel olarak dilin sese dayal bir

sistem olduu hususuna vurgu yapt kolaylkla saptanacaktr. nsan, dnce ve

duygularn; istek ve arzularn dier insanlara sese dayanan szel dilin dnda baka

ekil ve vastalarla da anlatabilir. Ancak bu almada dil kavram, insanlarn iletiimi

kendileriyle gerekletirdii, ses dalgalarna dayanan harf, kelime ve cmlelerden

oluan szel dil anlamnda kullanlacaktr.

F- KONUMA ()

Kelm, szlkte anlam madd ve manev adan yaralamak ve etkilemek

olan kelm () kknden tremi bir isim olup konuma, sz syleme, bir fikri bir

dnceyi anlatan sz ve ifade anlamna gelmektedir.43

Konuma, szel dilin seslerle ifade biimidir ve insann temel bir biyolojikzelliidir. Motor hareketlerin kullanmn gerektiren fiziksel, psikolojik ve nro-

fizyolojik bir sre olarak tanmlanan konuma eylemi, insanda iitme ve ses yolu

kullanlarak ve konuma ilevinde grev alan baz organlar yardmyla dncelerin

semboller ile kodlanmas olaydr.44

Ayhan Songar da konumay yle tarif eder: Konuma, bir ahsn beyninde

oluan birtakm dncelerin kelime rnekleri tarznda, belli sinir yollar ile grtlak, dil,

damak ve solunum kaslarna intikl etmesi, akcierlerdeki havann bu kaslar vastasyla

zel bir ekilde titretirilmesi sonucunda meydana gelen hava titreimlerinin dier bir

41 Muharrem Ergin, niversitelerin Trk Dili, Boazii Yaynlar, stanbul, 1986, s. 7.42 Andre Martnet,levsel Genel Dilbilim, (ev. Berke Vardar), Multlngual Yay., stanbul, 1998, s. 28.43bn Manzr, a.g.e, XII, 522 vd.; et-Tehnev, a.g.e, II, 1370.44 Komisyon, ocukta Dil ve Kavram Geliimi, Anadolu niversitesi Yaynlar, Eskiehir, 2003, s. 20.


36/219

23

ahsn kulana ve oradan da beynine intikli ile onda ayn kelime ve hayallerinin

uyanmas, netice olarak dncenin intikli demektir.45

Konuma denilen sesli mesajn alcda yani dinleyende ayn psikolojikreaksiyonu dourabilmesi iin konumann beynindeki kelime kalplarnn dinleyenin

beyninde de bulunmas gerekir. Yani hem konuan, hem de dinleyenin ayn dili

bilmeleri konumann anlalmas iin temel arttr.

Konuma eylemi yle gereklemektedir:

D dnyadan gelen tm bilgiler sinirler vastasyla beynimize iletilmekte,

orada ilenmektedir. Sinirler de beynimizle duyu organlarmz ve vcudumuzun dier

organlar arasnda balant kuran elektrik kablolar gibi dnlebilir.

nsan vcudunda konuma organ yoktur. Ancak vcutta yaamsal grevi olan

baz organlar konuma ilevini de stlenmitir. Bunlar grtlak dzenei (grtlak

kapak, ses telleri), grtlak alt (diyafram, gs kafesi, gs kaslar, akcierler,

soluk borusu), ve grtlak st (yutak yolu, az yolu, geniz yolu) dzenei olarak

grupta toplanr. nsanlarn kartabildikleri ses, bir bakma konumann hammaddesidir.

Diyafram, akcierler, grtlak, az boluu ve geniz boluunda yer alan organlarn

hareketleri ile hava titreir ve akustik semboller olarak duyulur. Hava partiklleribasnla gerilir, birbirini iter ve ses dalgalar meydana gelir, bu dalgalar insan kulana

ulaana kadar hareket eder. Eritii kulakta iitme dzenei harekete geer. Gelen

sinyaller sinirler araclyla beyne iletilir, zmlenir ve yorumlanr.46

Ses karabilmek iin hava gerekir. Konuurken cierlerimizden dar

verdiimiz havay kullanrz. Diyafram nefes almamz kontrol eder. Akcierlerimizden

gelen hava grtlaa girer ve ses tellerine arpar. Ses tellerimiz hzla alp kapanarak

grtlamzdaki havay titretirir ve titreimler ses olarak duyulur. Buradan geen hava

45 Ayhan Songar,Dil ve Dnce, stanbul, 1986, s. 37.46 Komisyon, a.g.e, s. 10.


37/219

24

burnumuz ya da azmz yoluyla vcudumuzu terk eder. Bu srada azmzdaki dil, di,

dudak gibi organlarn yardmyla pek ok konuma sesi kartlr.47

Kelm kavram almamzda zihinde bulunan anlamn sese dayal harf veszcklerden oluan sembollerle ifade edilmesi ve zihinde olan anlatan sz anlamnda

kulanlacaktr.

G- DL VE DNCE

Dnme yeteneine sahip olmas insanolunu dier canl varlklardan ayran

en temel zellikler arasnda yer alr. Dnce sistemi, insann i benliini

oluturmaktadr. Hayal eden, dnen, tasavvurda bulunan kimse bunlarn sonularn

davranlar ve sz olarak kendi benliinin dna aktarr. Bu aktarmada en nemli roldil oynamaktadr. Dolaysyla dil, kiinin i dnyas ile evresi ve d dnyas arasnda

balanty kuran bir kprdr.

Klasik mantk kitaplarnda insan, dnen ve konuan canl (ntk)48 olarak

tanmlanmaktadr. nsan dier varlklardan zelliklede hayvanlardan ayran en nemli

vasf dnme ve konuabilme yeteneine sahip olmasdr. Bu tanmda vurgulanmak

istenen de budur. nsan dili kullanabilme yeteneine sahip olmasayd onun

hayvanlardan bir fark kalmayacakt. Dil ile dnce i iedir, birbirinden ayrlamaz.49

Dil dnceyi, dnce de dili gelitirir. Tanmda geen nutk kavramda dil, dnce

ve akl anlamlarna gelmektedir. Nitekim Frb, nutk kavramn bu anlamda

kullanr.50

Herder, dilin insann btn glerinin bir erevesi olduunu belirtir. nsan,

duyan, isteyen, bilen doann bir btndr. Ona gre akl dediimiz btn bu olgular

duyusal bir ses ister. Herder gibi hocas Hamann da dil ile dnceyi aynlatrr.

Hamanna gre akl, kendi iine kapal, soyut bir ey deildir. Akl anlama srelerinin

47 Komisyon, a.g.e, s. 11.48 nsan, zoon logon ekhondur (Yani insan, konuan canl bir varlktr.)49 Bedia Akarsu, Wilhelm von Humboldtda Dil Kltr Balants, stanbul, 1998, s. 36.50 Frb,ul-ulm, s. 36.


38/219

25

btnnden oluan bir eydir. Ama anlama dediimiz ey de ancak dille gerekleebilir.

Onun iin Hamann diyor ki, dil olmasayd, akl ve dnce denilen ey olmazd.51

Alman dnr Thomasius da dilsiz, szsz akl yoktur der.52

Dnme vekonuma ayn olayn farkl grnleridir. nk ifade edilmeyen bir dncenin bir

anlam yoktur.

Leibnize gre dil, akln aynasdr53 Akl ve dil karlkl olarak birbirlerini

gelitirir. Bir insann akl olgunlatka buna bal olarak dili de geliir. br taraftan

insann evresinden duyduu ve kitaplardan okuduu szcklerden oluan dil de akln

ve dncenin gelimesini salar. Aslnda dil, dncenin bir aracdr. Ancak dilin

kendisi de dnce iinde meydana gelir ve onda serpilir. Yani dil ve dnce karlkl

olarak birbirlerini olutururlar.

Gnmzde yaayan dil ve zihin filozoflarndan biri olan John R. Searle,

insann sahip olduu zihin ve dilin birbirinden bamsz iki olgu olmadn belirtir. Ona

gre yetikin insanlar dikkate alndnda, zihin dilbilimsel adan yaplanm hale

gelene kadar birbirlerini giderek zenginletiren dil ve zihindir. nsan en basit

dnceleri dnebilmek iin bile bir dile sahip olmaldr. nsanlarn srf dncelere

sahip olduklar daha sonra bunlar szcklere dktkleri zannedilmemelidir. Bu apak

ar bir basitletirme olur. Grld gibi Searle, dil ile zihnin birbirleriyle baml

olduklarn, birbirinden bamsz dnlemeyecei ifade etmektedir. ocukta konuma

ve dnme yetilerinin ayn anda gelitiini sylemesi de bu dnceyi

kantlamaktadr.54

Ayhan Songar, dil bir taraftan dnce sonucu meydana gelirken bizzat kendisi

de dnceyi oluturduunu belirtir. Baka bir deyile dil, bir taraftan dnce

tarafndan imal edilirken br taraftan dnceyi imal eder.55

51 Bedia Akarsu, a.g.e, s. 37.52 Bedia Akarsu, a.g.e, s. 38.53 Bedia Akarsu, a.g.e, s. 40.54 John R. Searle,Zihin, Dil ve Toplum, Litera Yaynclk, stanbul, 2006, s. 174.55 Ayhan Songar, a.g.e, s. 11.


39/219

26

nsanl ynlendiren byk dnrler dnce yaplarn ancak dil ile

oluturabilir.

Dilsiz hibir dnce var olamaz, insan kendi kendine dnd zaman dahiszcklerle yani dil ile dnr. Dilin, ortaya kmas iin bir topluma ihtiya vardr.nk toplum yaam ancak iletiimle (dil ile) olanakldr.

H- DL VE TOPLUM

Dil, insann kendi var oluunu ifade etmesi asndan olmazsa olmaz

unsurlarndan biridir. Dilin olmad yerde toplumdan bahsetmek ok zor hatta

imknszdr. nk bir insan topluluu ancak dil sayesinde toplum haline gelir.

Bununla birlikte dilin varl da ancak toplumla mmkndr. Bu ynnle dil, toplumunbir rndr.56

Dil, insanlar arasnda en nemli ve en etkili iletiim aracdr. Ayn zamanda bir

toplumun kltrel deerlerini oluturan ve o toplumu ayakta tutan; edebiyat, sanat,

bilim ve teknii, dnya grn, ahlk anlayn, musikiyi ksacas kltrel miras

korumann ve gelecek nesillere aktarmann vastasdr. Bu sebeple dil, toplumun

ahdamardr.57

bn Haldnun belirttii gibi dil ve lafzlar, anlamn, dncenin ve duygularnkalplar ve kaplar mesabesindedir.58 Bir millete ait btn deerler, kltrel birikim,

duygu ve dnceler dil kabna veya kalbna dklerek ifade edilir ve dil ile nesilden

nesile aktarlr. Dolaysyla dil, bir milletin duygu ve dnce hazinesidir. O, milletin

kalbidir. O kalpteki her kriz, millet bnyesini lme yaklatrr.

inli filozof Konfys, dilin toplum hayatndaki nemini yle anlatyor: Bir

memleketin ynetimini ele alsaydm, yapacam ilk i, hi phesiz dili gzden

geirmek olurdu. nk dil kusurlu ise, kelimeler dnceyi ifade edemez. Dnce iyiifade edilemezse, grevler ve hizmetler gerei gibi yaplamaz. Grev ve hizmetin

gerektii ekilde yaplamad yerlerde det, kural ve kltr bozulur. det, kural ve

56 Doan Aksan,Her Ynyle Dil: Ana izgileriyle Dilbilim, s. 11, 64.57 Doan Aksan,Her Ynyle Dil: Ana izgileriyle Dilbilim, s. 64; Muharrem Ergin, a.g.e, s. 7 vd.58bn Haldn, a.g.e, s. 577.


40/219

27

kltr bozulursa adalet yanl yollara sapar. Adalet yoldan karsa, aknlk iine den

halk ne yapacan, iin nereye varacan bilemez. te bunun iindir ki, hibir ey dil

kadar nemli deildir.59

59sa Kayaalp, a.g.e, s. 58.


41/219

BRNC BLM

DLN KAYNAI MESELESNN ARAP

DLBLMCLER DIINDA ELE ALINII


42/219

29

I- ANTK ADAN YENAA DLN DOUU TEORLER

Dil felsefesi alanna ilikin sorunlar her ne kadar on dokuzuncu yzyln sonlarile yirminci yzyln balarnda derinlikli bir biimde tartlmaya ve dilin kendisinin

sorun olarak dnlmesine balanmsa da felsefe tarihi iinde arkeolojik bir kaz

yapacak olursak dil felsefesi tarihinden de bahsetmememiz iin hibir nedenimiz

yoktur.60

Dnyada konuulan ilk dilin hangisi olduunu ortaya karmak amacyla

yaplan ilk aratrma Herodot tarihinde anlatlr. Msrllar, Psammetikos zamanndan

nce, kendilerini dnyann ilk insanlar sayyorlard. nl tarihi Herodotunkaydettiine gre Msr Kral Psammetikos dnyann ilk insanlarnn kim olduunu

renmek ister. Bu amala bir obana rasgele yeni domu iki bebek verir. Onlar bir

ala kapatmasn, onlarn yannda kimsenin azn ap tek bir sz sylememesini ve

yemek vaktinde sadece yemeklerini vermesini emreder. Psammetikos, bylece

bebeklerin azndan kacak ilk sz renmeyi hedefler. Bebekler iki yana

geldiklerinde azlarndan kan ilk kelimenin Bekos! olduu grlr. Bunun zerine

Psammetikos, bu szcn hangi dilde kullanldn ve ne anlama geldiini aratrr.

Bu kelimenin, Phrygiallarn dilinde kullanldn ve ekmek anlamna geldiinirenir. Bylece bu aratrma neticesinde Msrllar, Phrygiallarn kendilerinden daha

eski olduklarn itiraf ettiler.61

Miladi 1200 tarihinde Sicilya Kral II. Frederik ve miladi 1500 ylnda skoya

Kral IV. James (Ceyms) dilin douunun srrn zmek iin benzer yollara

bavurmulardr.62

Dil, insanln ok genel ve ok nceki bir deneyi zerinde temellenir. Bu

deney, fiziksel olmaktan ok toplumsal zelliktedir. ocuk daha konumay

renmeden evresindeki insanlarla iletiim kurmann daha basit yollarn bulmutur.

60 Alkm Saygn, a.g.m, s. 1.61 Herodotos,Herodot Tarihi, (ev. Mntekim kmen), Remzi Kitabevi, stanbul, 1973, s. 103-104.62brahim Ens,Delletul-Elf, Mektebetul-Encil, Msr, 1991, s. 13-14; Ksid Ysir ez-Zeyd, a.g.e,s. 36-37; Umberto Eco,Avrupa Kltrnde Kusursuz Dil Aray, (ev. Kemal Atakay), stanbul, 2004, s.1.


43/219

30

Organik dnyann tmnde bulduumuz rahatszlk, ac, sevin, alk veya korku sesleri

ocukta yeni bir biim almaya balar. Onlar artk basit igdsel tepkiler deildir.

nk daha bilinli ve isteyerek kullanlrlar. ocuk yalnz brakldnda, aa yukar

anlalabilen seslerle annesini veya dadsn ister ve bu isteklerinin, istedii etkiyi

oluturduunun bilincine varr.63

lkel insan, bu ilk toplumsal deneyi doa btnlne aktarr. nk insanolu

varolup dnmeye balamasndan beri dilde bulunduunu zannettii sihirli bir gcn

etkisinde kalm ve bu gce sahip olmak istemitir. Mitolojik sylemlerin etkin olduu

dnemde insan, dilin byl bir g olduu zannn, doast bir kuvvet olarak kabul

etmitir. Bu ada dnyay, cansz bir varlk eklinde deil, canl, iitebilen, anlayabilen

bir varlk olarak alglamtr. Doadaki glerden uygun bir ekilde yardm istediinde,yardm alabileceini ummutur. nk o, hibir eyin byl szcklere kar

duramayacana inanmtr. Ne var ki bu dnemde insan, dilin bysel etkisinden

kurtulduunda canl olduuna inand doa zerinde aratrma yapmaya

balamtr.64

Dilin bysel ilevinin olmadn anlayan insan, anlambilimsel ilevini

anlamaya ynelmitir. Bu gei Grek felsefesinin balangcnda yer almaktadr.

Herakleitos (M.. 535/475)a gre, evrensel dzenin doru yorumunun ipucu maddidnyada deil, insan dnyadadr. Bu insan dnyada konuma yetisi, odak noktasnda

bulunmaktadr. Bu nedenle eer evrenin anlamn kavramak istiyorsak, konumann ne

anlama geldiini anlamamz gerekir.65

Dil ve dnce birbirinden ayrlamaz.66 Parmenides (M.. 539/469), bir ve

ayn ey olduklarndan hareketle varlkla dnceyi ayramayacamz syler.67 Antik

63 Ernst Cassirer, nsan stne Bir Deneme, (ev. Necla Arat), Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 1997, s.136.64 Ernst Cassirer, a.g.e., s. 136-137; Hlya Altunya, Frbde Dil Felsefesi, (Baslmam Yksek LisansTezi, Sleyman Demirel niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Felsefe ve Din Bilimleri Ana BilimDal), Isparta, 2003, s. 7.65 Ernst Cassrer, a.g.e., s. 137.66 Tuncer Tucu, Felsefe Tarihi, Sorun Yaynlar, stanbul, 1985, I, 53; Ernst Cassrer, a.g.e., s. 135.67 Ernst Cassrer, a.g.e., s. 138.


44/219

31

ada dilin insann z iin olan nemine ilk iaret eden Parmenides olmutur.

Parmenidese gre her eye bir ad veren insandr.68

Herakleitosa gre, dil insana gelen ilhamla olumutur. nsan, sz konusuilham sayesinde konumay, eyann isimlerini renmitir.69

Democritos (M.. 460/370) ise dilin uzlama ve anlama sonucu meydana

geldiini dnmektedir.70 Nitekim Platon, dilin douu konusunu ele ald Kratylos

diyalounda Demokritosun grlerini bize Hermogenesin azndan; Herakleitosun

grlerini ise Kratylosun azndan aktarmaktadr.71 Platonun bu diyalou zerinde

ileride ayrca durulacaktr.

Democritos, insan dilinin duygusal zyapdaki belli seslerden kaynakland

tezini ortaya atan ilk dnrdr. Daha sonra Epicurus (M.. 341/270) ve Lucretius

(M.. 95/55) da ayn gr benimsemilerdir. Bu grn, dil kuram zerinde srekli

bir etkisi oldu. Dilin kayna hakkndaki doal ses kuram olarak bilinen bu tez, dil

felsefesinde XVII. yzylda hemen hemen ayn ekilde Vico (1668/1744) ve Rousseau

(1712/1778) gibi dnrler tarafndan da savunulacaktr.72

MehurYunan filozofu Platon (M.. 430/347), dilin douunu ve insann ilk

dnemlerinde dili kullanmay nasl rendiini aratrmtr. Platon, her ne kadar oudurumda szcklerin anlamn uzlama ve kullann tayin ettiini kabul ederse de O,

dilin bir ilham neticesinde, yaratlla birlikte kazanlm ftr bir kabiliyet olduu

grndedir.73

Aristo (M.. 384/322) ise konuyla ilgili olarak Eflatunla ayn gr

paylamamaktadr. Aristo, bir anlam gsteren lafzlarn, l sonucu yani bir uzlama

ve anlamayla olutuu kanaatindedir. Uzlamann gerekleme ekli de yle olur.

68 Bedia Akarsu, a.g.e, s. 16.69 Ksid Ysir ez-Zeyd, Fhul-latil-Arabiyye, Drul-furkn, Ammn, 2004, s. 36; Ragp Hulsizdem,Dil Treyii Teorilerine Toplu Bir Bak, Ankara, 1944, s. 14.70 Ksid Ysir ez-Zeyd, a.g.e, s. 36; Vedi Vsf Mustafa, bn azm ve mevifuhu minel felsefe vel-mant, Abudabi, 2000, s. 262; Ragp Hulsi zdem, a.g.e, s. 14.71 Platon, Kratylos,Diyaloglar 1, (ev. Teoman Aktrel), Remzi Kitabevi, stanbul,1982, (384d).72 Bedia Akarsu, a.g.e, s. 16; Ernst Cassrer, a.g.e., s. 141; Hlya, Altunya, a.g.t., s. 10.73 Ksid Ysir ez-Zeyd, a.g.e, s. 35-36.


45/219

32

Herhangi bir yerde bulunan bir insan topluluu zel kurallarla ekillenen bir szck

grubu zerinde anlamtr.74

Aristo, sz (kavl), ses ile ortaya kp zihinde olan izlere yani dnce vetasavvurlara dellet eden semboller eklinde tanmlar. Yaz da ses ile ortaya kan

gstermek iin kullanlr. Farkl toplumlar iin yaz bir ve ayn olmad gibi bir sembol

olarak kullanlan lafzlarda ayn deildir. Ancak lafzlarla anlatlan zihindeki izler,

tasavvurlar, dnceler ve anlamlar btn insanlarda ayndr. Lafzlar, anlamlar

gstermesi ynnden ise uzlamsaldr.75

Bununla birlikte Aristonun uzlamcl tamamen Democritosun

uzlamcl gibi deildir. nk Aristo, insann konuabilme yetisine sahip olduu

fikrini de kabul etmektedir. Netice itibariyle ona gre, ses ve dil yetisi tabi ve ilahdir;

onlarn kullanllar ise beer ve ihtiyrdir.76

Epikuros (M.. 341-270), konumann grme ve iitme gibi insanda istek d

ileyen tabi bir yeti olduunu ileri srmtr.77

Romallarn dil hakkndaki grleri de Aristo ve Epikurosun benimsedii ve

Platonun Kratylos diyalounda vurgulad iki temel tez etrafnda dnen antik Yunan

dncesine benzemektedir.

Lucterius Carusa gre insanlar eitli sesler kararak konumaya sevkeden

tabiattr. Eyalarn isimleri ise ihtiyatan doar. Horatius, insanlarn yeryzne ilk

yayldklar zaman dilden ve zekdan yoksun bir ekilde sr halinde olduklarna,

giderek eitli ihtiyalarn belirleyen kelimeleri kefettiklerine ve bylece muayyen bir

kltr dneminde dile sahip olduklarna inanr. Romallar konumann tabiat seslerini

taklit ile baladna ve tesadflerle gelitiine inanyorlard. Bu grle, dnyann

74 Frb, erul-Frb li kitbi Aristtls fil-ibre, s. 29, 31; Ksid Ysir ez-Zeyd, a.g.e, s. 36.75 Frb, erul-Frb li kitbi Aristtls fil-ibre, s. 24-31.76 Ragp Hulsi zdem, a.g.e, s. 19.77 Ragp Hulsi zdem, a.g.e, s. 20-21; Ayhan Songar, a.g.e, s. 19.


46/219

33

eitli blgelerinde yaayan insanlarn farkl diller konumasna da kendilerine gre bir

aklama getirmi oluyorlard.78

Dil, dnyaya alan penceremizin biricik anahtardr. Tm insanlar dilirenme potansiyeli ile dnyaya gelirler. Bu bir arnn bal petei yapma yeteneine, bir

rmcein a rme yeteneine benzetilebilir. Ancak tm insanlar doduklar ortamda

konuulan dili kullanrlar.79 nsana rastladmz her yerde, onun konuma yeteneine

sahip olduuna rastlarz.80 O halde dilin douu ile insann varoluu arasnda ok sk

bir iliki vardr.

Nitekim Tevratta eyaya ve hayvanlara ad verme ii ilk insan olan Hz.

deme dayandrlmaktadr.

Ve Rab Allah, her kr hayvann ve gklerin her kuunu topraktan yaratt ve

onlara ne ad koyacan grmek iin deme getirdi ve dem her birinin adn ne

koydu ise, canl mahlkun ad o oldu. Ve dem, btn srlara ve gklerin kularna ve

her kr hayvanna ad koydu fakat dem iin kendisine uygun yardmc bulunmad.81

Acaba Hz. deme bir tek dil mi, yoksa gnmzde konuulan dillerin tamam

m retilmitir. Diller nasl eitlenmitir. Tevratta Babilde dillerin kartrlmas ile

ilgili anlatlan bilgi bu sorulara bir cevap nitelii tamaktadr.

Tevratta dillerin kartrlmas zetle yle anlatlr: Btn dnyada tek bir dil

vard. nsanlar g esnasnda inar diyarnda bir ova bulup oraya yerletiler.

Dalmamak iin kendilerine bir ehir ve ba gklere eriecek bir kule ina etmeye

karar verdiler. Tanr insanolunun ina ettii ehri ve kuleyi grmek zere aaya indi

ve yle dedi:Bakn insanlar tek bir topluluk olup konutuklar dil de tektir. Yapmaya

baladklar ey budur. imdi hayal ettikleri hibirey onlardan esirgenmeyecektir.

Gelin aa inelim ve dillerini yle kartralm ki birbirlerini anlamasnlar. Bylece

Tanr, insanlar oradan btn yeryzne yayd. Onlar da kenti kurmaktan vazgetiler.

78 Ragp Hulsi zdem, a.g.e, s. 24-27; Ayhan Songar, a.g.e, s. 19-20.79 Komisyon, a.g.e, s. 18.80 Ernst Cassrer, a.g.e, s. 135.81 Tevrat, Tekvin, Bap II, 19-20.


47/219

34

Bu yzden kentin adna Babil dendi. nk Tanr, orada btn dnyann dilini

kartrd.82

Suy , bu rivayetin baka bir versiyonunu bn Askirin Enes b. Mliktenaktardn belirtir. Buna gre: Allah mahlkat Babilde toplad zaman onlara bir

rzgr gnderdi. Herkes niin toplandn merak ediyordu. Bu srada birisi onlara yle

seslendi; baty sana, douyu soluna alp Kbeye ynelen iin sem ehlinin kelm

vardr. Bunun zerine Yarub b. ahn ayaa kalkt. Ona, sen Yarub b. ahn b.

Hdsun denildi. Bylece o, fasih Arapay ilk konuan kii oldu. Seslenici diller

yetmi ikiye ayrlnca kadar yle yle yapan iin u dil vardr demeye devam etti.

Sonunda ses kesildi ve bylece diller karrtlm oldu.83

Hz. demin eyaya ve hayvanlara ad verme hikyesi ile Babil Kulesi

arasndaki dilin geliim serveni asndan ba kurulabilir. Biz insanlar dili bireysel

ynden olmasa da en azndan toplumsal adan oluturduumuzu sanrz. Oysaki her iki

rivayetten karlacak sonuca gre dil, gerekte Tanrnn pek anlayamadmz bir

armaandr.84

Ortaa hiristiyan bat dnyasnda dilin menei ile ilgili

Arap Dilbilimcilerine Dillerin Kaynagi Meselesi the Issue of the Source of Languages According to...

Documents

Transcript of Arap Dilbilimcilerine Dillerin Kaynagi Meselesi the Issue of the Source of Languages According to...