“ภูมิซรอล”:...

บทคดยอชมชนภมซรอล เปนชมชนชายแดนทอยตดกบเขาพระวหาร ในชวงป พ.ศ. 2551-2555

ไดรบผลกระทบจากการทวงคนปราสาทพระวหารจากกลมผนยามตนเองวาเปน “คนไทยรกชาต” ทใชความรนแรงในการนยามวาชมชนภมซรอลเปนชมชน “คนไทยไมรกชาต เปนคนไทยหวใจเขมร” บทความนวเคราะหปรากฏการณดงกลาวใน 3 ประเดนหลก คอ 1) การประกอบสราง อตลกษณชมชนเปนอยางไร 2) อตลกษณความรกชาตทนยามโดยชาวชมชนภมซรอลเปนอยางไร และ 3) ความขดแยงจากการทวงคนปราสาทพระวหารสงผลกระทบตอชาวชมชนภมซรอลอยางไร การวเคราะหปรากฏการณใชแนวคดการสรางภาพแทนความจรงเชงวาทกรรม (discursive approach to representation) ของ Hall (1997) ใชเวลาเกบขอมลในชมชน 1 ป 6 เดอน โดยสงเกตอยางมสวนรวมและไมมสวนรวม รวมทงสมภาษณและสนทนากลมอยางไมเปนทางการ ผใหขอมลส�าคญ (key informant) ทเปดเผยตวตนจ�านวน 97 คน ไมเปดเผยตวตนอกจ�านวนหนง

ผลการศกษาพบวา 1) อตลกษณชมชนทถกประกอบสรางขนมหลายความหมายคอ ชมชนหมบานวถสงคมประเพณ (traditional society) (พ.ศ. 2484-2492) ชมชนหมบานกนชนทตองรกชาต (พ.ศ. 2492-2532) ชมชนหมบานแหงเศรษฐกจการทองเทยว (พ.ศ. 2532-2551) ชมชนหมบานคนไทยไมรกชาต เปนคนไทยหวใจเขมร (พ.ศ. 2551-2555) 2) ชาวชมชนภมซรอล นยามอตลกษณความรกชาตของตวเองวา “เปนคนไทยรกชาตผท�าตามนโยบายรฐ” 3) ผลกระทบ

“ภมซรอล”: พฒนาการการประกอบสรางอตลกษณ

ของชมชนชายแดน จากสงคมประเพณสชมชน

คนไทยหวใจเขมร1

“Phromsaral”: Development the Making of Border

Community Identity From traditional community to

community of the Thai with Khmer heart

กนกวรรณ ระลก / Kanogvan Raluk

วารสารสงคมลมนาโขง : ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม-สงหาคม 2556 หนา 139-166

Journal of Mekong Societies : Vol.9 No.2 May-August 2013, pp. 139-166

1 ปรบปรงจากเนอหาบางสวนของวทยานพนธเรอง การประกอบสรางอตลกษณชมชนภมซรอล วทยานพนธส�านกบณฑตอาสาสมคร มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2555

140 Journal of Mekong Societies

ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม-สงหาคม 2556

ทเกดจากการประกอบสรางอตลกษณชมชนวา “คนไทยไมรกชาต คนไทยหวใจเขมร” เกดขนภายใตเงอนไขทางการเมองทมการปลกกระแสความรกชาตของรฐ ผานกลมผนยามตนเองวาเปน “คนไทยรกชาต” ท�าใหเกดการปะทะกนระหวางทหารไทยและทหารกมพชา บานเรอนและพนทการเกษตรเสยหาย ชาวบานตองอพยพหนตาย เสยสขภาพจต ไมสามารถท�ามาหากนไดอยางปกตสข ทงรฐและชมชนสญเสยรายไดจากการทองเทยว นอกจากน ความสมพนธระหวางรฐไทยและรฐกมพชามความราวฉานเกดขน

ค�ำส�ำคญ: การประกอบสรางอตลกษณ อตลกษณชมชน การสรางภาพแทนความจรง ภมซรอล

AbstractThe Phomsaral community is located in the vicinity of the Preah Vihear

temple. During the period 2008-2012, it was impacted by the actions of a group of people calling themselves patriotic Thai, who demanded that the Phrea Vihear temple to be returned to Thailand and viciously referred to the Phomsaral community as “unpatriotic Thai/Thai with Khmer hearts.” This article examines three key aspects of this phenomenon, namely: 1) how the community identity of Phomsaral was constructed; 2) patriotic identity as defined by the people of the Phomsaral community; and 3) how the people of Phomsaral community have been impacted by the conflict calling for Pheah Vihear to be returned to Thailand.

The analysis used the discursive approach to representation of Stuart Hall, 1997. Data were collected through informal interviews and discussions with 97 identifiable key informants and a number of anonymous key informants and through participant and non-participant observation over a period of one-and-a-half years.

The study found that the community identity over the past six decades changed in the following ways: (1) “traditional community” (C.E. 1941-1949); (2) “patriotic buffering village” (C.E. 1949-1989); (3) “tourism economy village” (C.E. 1989-2008); and (4) “unpatriotic Thai and Thai with Khmer hearts” (C.E. 2008-2012). The fourth identity was constructed because of the political conditions that aroused a nationalistic, patriotic fervor among a group of people who define themselves as “patriotic Thai.” This group’s actions caused the Phromsaral people to suffer from clashes between Thai and Cambodian soldiers. Their houses and agricultural fields were damaged and the people had to run for their lives, leaving them in a poor mental health state, unable to live and

141

“ภมซรอล”: พฒนาการการประกอบสรางอตลกษณของชมชนชายแดน

จากสงคมประเพณสชมชนคนไทยหวใจเขมร


make a living normally and peacefully. The community and the country as a whole have lost income from tourism while the relationship between Thailand and Cambodia has become antagonistic.

Keywords: construction/making of identity, community identity, representation, Phomsaral

1. บทน�ำ: วกฤตภำพแทนควำมจรงภำยใตควำมหมำยอนยอนแยง

“ภมซรอล” เปนชอหมบานแหงหนง อาณาบรเวณอยใกลกบทางขน

เขาพนมดงรกหรอเขาพระวหาร อนเปนทตงของปราสาทพระวหาร ประมาณ

10 กโลเมตร ตามการแบงเขตการปกครองของกระทรวงมหาดไทย หมบานนขนกบ

ต�าบลเสาธงชย อ�าเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษ จากหมบานชนบททผคน

พนถนมวถชวตเรยบงายกลายเปนทรจกของคนไทยทงประเทศเพยงชวขามคน

จากสอมวลชนและสอในโลกออนไลน ซงไดกลายมาเปนเครอขายทางสงคม

(social network) ถงภาพลกษณความรนแรงของชาวบานทกระท�าตอบคคล

ภายนอก กลาวคอ เมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2551 ประเทศกมพชาไดเสนอการขน

ทะเบยนปราสาทพระวหารเปนมรดกโลกตอองคการศกษา วทยาศาสตร และ

วฒนธรรมแหงสหประชาชาต (United Nations Educational, Scientific and

Cultural Organization: UNESCO)3 สงคมไทยไดเกดกระแสทวงคนปราสาท

พระวหาร จากกลมคนทนยามตวเองวาเปน “คนไทยรกชาต” หลายกลมในรปแบบ

ตางๆ เชน การชมนมประทวง การยนหนงสอตอหนวยงานทเกยวของ ตลอดจน

การเดนทางไปประกาศเจตนารมณทวงคนปราสาทพระวหารจากประเทศกมพชา

ในพนทชายแดน และกล มคนดงกลาวไดถกตอตานจากชาวบานภมซรอล4

3 ในทางกฎหมายปราสาทพระวหารถอไดวาเปนกรรมสทธของประเทศกมพชา ตามการพพากษา ของศาลยตธรรมระหวางประเทศ (ศาลโลก) ณ กรงเฮก ประเทศเนเธอรแลนด เมอวนท 15 มถนายน พ.ศ. 2505 (Theerasasawat, 2010: 351-359)4 ตวอยางของปฏกรยาความขดแยงและโตตอบกนระหวางชาวบานและกลมคนไทยรกชาต เชน การนงขวางถนนไมใหกลมคนไทยรกชาตผานไปได ท�าใหเกดการชลมนใชอาวธโตตอบกนทงสองฝายจนบานปลายรนแรงถงขนท�าใหชาวบานในทองถนไดรบบาดเจบ



โดยชาวบานใหเหตผลวา การกระท�าเชนนนอาจมผลกระทบตอวถชวตอนเคย

ปกตสขของพวกเขา ปรากฏการณความขดแยงระหวางชาวบานกบกลมคนไทย

รกชาต เกดขนเปนระยะอยางตอเนองยดเยอเรอยมากวา 3 ป5 อาจกลาวไดวากระแส

ความรกชาตน ไดสงผลคอนขางรนแรงตอชาวบานภมซรอล ทงในมตของการให

ความหมายจากคนนอกวาชาวภมซรอลเปนคนไทยไมรกชาต ตลอดจนเปนชมชน

ทนยมใชความรนแรง และเหตการณไดมแนวโนมน�าไปสความขดแยงมากขน6

เมอสมาชกวฒสภา (สว.) จากระบบสรรหา 40 คนไดออกมาเคลอนไหวขอใหเปลยน

ชอหมบานภมซรอล7 เนองจากมความเหนวาค�าวาภมซรอลไมใชภาษาไทย

ปรากฏการณในลกษณะขางตน อาจเรยกไดวาเกดวกฤตภาพแทน

ความจรงตอชมชนทองถน (crisis of representation) โดยถกขบใหหลดออกจาก

ชมชนจนตกรรมการเมอง กลาวคอ หากน�าแนวคดชมชนจนตกรรม (imagined

community) ของ Anderson (2009) มาอธบายอาจกลาวไดวา ชมชนภมซรอล

รวมทงชมชนบรเวณใกลเคยงเปนชมชนชายแดนทไดรบผลกระทบถกขบให

หลดออกจากจนตกรรมการเมองของ “ชาตไทย” ชาวบานภมซรอลถกกระท�าให

กลายเปนคนอนทไมใชคนไทย เปนคนไทยทไมรกชาต เปนคนไทยหวใจเขมร

กรณทเกดขนกบชมชนภมซรอลนสะทอนใหเหนวา แนวคดรฐชาตหรอ

ชาตนยมน�ามาซงการชวงชงความเปนเจาของอ�านาจอธปไตยเหนอดนแดนปราสาท

พระวหารของรฐไทยและรฐกมพชา แมวาศาลโลกไดตดสนออกมาแลววาใหปราสาท

พระวหารตกเปนของประเทศกมพชา8 ส�าหรบชาวบานตามแนวชายแดนของทงสอง

ประเทศแลว ความเปนเจาของดนแดนไมใชปญหาของพลเมองในแถบนน ชาวบาน

ยงคงไปมาหาสเปนบานพเมองนอง มการคาขายในแถบชายแดนกนมายาวนาน

อกหลายสบป จนกระทงประเทศกมพชาด�าเนนการขอขนทะเบยนปราสาทพระวหาร

5 สรปความจาก http://www.thairath.co.th และ http://www.khaosod.co.th/view_newsonline6 Duagkew (2011)7 ผสนใจขอมลประวตศาสตรชมชนภมซรอลอยางละเอยด อานเพมเตมไดในวทยานพนธเรอง การประกอบสรางอตลกษณชมชนภมซรอล8 กรณพพาทพนททบซอน 4.6 ตารางกโลเมตร ทงรฐไทยและรฐกมพชาตางอางสทธในการครอบครอง ขณะทเขยนงานน (2556) ศาลโลกยงไมตดสนกรณดงกลาว

143




เปนมรดกโลก สงผลใหชาวบานภมซรอลตลอดจนชาวบานในชมชนแถบนนไดกลาย

เปนผไมรกชาตดวยการนยามของคนนอกไปในทนท

ปรากฏการณในลกษณะดงกลาวนอกจากอธบายไดดวยแนวคดของ

Anderson (2009) แลวยงสามารถอธบายดวยทฤษฎสญวทยาและความหมาย

(sciences of sign / meaning) ของ Hall (1997) ซง Hall (1997: 28) อธบายวา

ภาพแทนความจรง (representation) หมายถง ผลผลตของการสรางความหมาย

ผานภาษา ภาษาในความหมายของ Hall ในทนนอกจากภาษาพดภาษาเขยนแลว

ยงรวมถงระบบสญลกษณและระบบสญญะตางๆ เชน สญลกษณ ภาพ รหส เสยง

ในโลกยคโลกาภวตนยงรวมไปถงอนเตอรเนตดวย การสรางภาพแทนความจรง

(representation) เรยกอกอยางหนงวา การนยามความหมาย การศกษาการสราง

ภาพแทนความจรงคอการศกษาความหมาย การนยามความหมายถอวาเปนผลผลต

ทางวฒนธรรม (the product of culture) หรออาจกลาวไดวาความหมายของ

สรรพสงใดๆ ในโลกยคหลงสมยใหม (postmodern time) นนมมากกวาหนง

ความหมาย ขนอยกบแตละคนวาจะใหความหมายสงนนๆ อยางไร ประสบการณ

ชวตของแตละคนหรอกระบวนการทางสงคมทหลอหลอมคนแตละคนเปนทมาของ

กระบวนการคดทท�าใหคนแตละคนใหความหมายสงนนๆ แตกตางกน ซงในกรณ

ศกษานความหมายทเกดขนนนมาจากการนยามของรฐและชมชนทมกระบวนการคด

ทตางกน แตกมความเชอมโยงเกยวของกน

จากความสนใจในปรากฏการณทยกมาขางตน น�ามาซงการศกษาวจย

และเขยนบทความครงนเพออธบายและท�าความเขาใจใน 3 ประเดนหลก คอ

1) การประกอบสรางอตลกษณชมชนเปนอยางไร 2) อตลกษณความรกชาตทนยาม

โดยชาวบานชมชนภมซรอลเปนอยางไร และ 3) ความขดแยงจากการทวงคน

ปราสาทพระวหารสงผลกระทบตอชมชนภมซรอลอยางไร โดยศกษาจากประวตศาสตร

บอกเลา (oral history) และหลกฐานทองถน ตลอดจนตวบททเกยวของกบนโยบาย

ความสมพนธระหวางรฐไทยและรฐกมพชา รวมทงประยกตใชแนวคดและวธวทยา

วาดวยการศกษาชมชนแนวชาตพนธวรรณนาและวฒนธรรม โดยเขาไปสงเกตแบบ

มสวนรวมและไมมสวนรวมในชมชน ชวงมสถานการณความรนแรงในเดอนมกราคม-



พฤษภาคม พ.ศ. 2554 หลงจากนนไดเกบขอมลโดยการสมภาษณและสนทนา

กลมอยางไมเปนทางการ ผใหขอมลส�าคญ (key informant) ทเปนชาวบาน

ผเปดเผยตวตนจ�านวน 97 คน ไมเปดเผยตวตนอกจ�านวนหนง ตอเนองมาจนถง

เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2555

จากการทบทวนวรรณกรรมของผศกษานนพบวา ยงไมมงานวจยทศกษา

เกยวกบอตลกษณชมชนภมซรอล ในมตของการรอฟนความแตกตางหลากหลาย

ตลอดจนการเปดพนทใหชาวภมซรอลไดอธบายตวเอง ผศกษามความเหนวา

หากมการศกษาวจยเพอหาค�าตอบในเรองดงกลาว นอกจากจะเปนการทดลอง

อธบายปรากฏการณผานทฤษฎทางสงคมศาสตรแลว ยงเปนประโยชนตอการขยาย

องคความรเกยวกบการประกอบสรางอตลกษณชมชนใหชดเจนและกวางยงขน

เพอเสรมสรางใหคนนอกไดมความเขาใจความรสกนกคดตลอดจนความตองการ

ของชาวบาน และทส�าคญเปนการเปดพนทใหชาวชมชนไดน�าเสนออตลกษณ

ทหลากหลายของชมชนจากมมมองของชมชน รวมทงเปนการสะทอนใหเหนวา

ความขดแยงขางตนสงผลกระทบอยางรนแรงตอวถชมชนอยางไร

2. ผลกำรศกษำ

2.1 กำรประกอบสรำงอตลกษณชมชนภมซรอล

จากการศกษาพบวา เรองเลาทคละเคลาและเตมไปดวยกลนอายของ

ความระทมทกข สะทอนออกมาผานความทรงจ�าของชาวบานเปนผลสบเนองมา

จากการประกอบสรางอตลกษณความเปนไทยกระแสหลก การประกอบสราง

อตลกษณชมชนในแตละยคมการเปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคมและการเมอง

ตลอดจนความสมพนธของรฐไทยและรฐกมพชา ขนอย กบวารฐไดนยามวา

ภยคกคามความมนคงแหงรฐในแตละยคคออะไร ผศกษาไดแบงการประกอบสราง

อตลกษณชมชนภมซรอลจากจดยนของรฐออกเปน 3 ยค โดยพจารณาล�าดบ

เหตการณจากเรองเลาของชาวบานทเชอมโยงไปถงนโยบายความสมพนธระหวาง

รฐไทยและรฐกมพชาเปนแกนกลางการวเคราะห ซงมดงน

145




(1) ยคกอตงชมชน: จำกหม บำนสงคมประเพณส หม บำน

ตำนลทธคอมมวนสต (พ.ศ. 2484-2513) และหม บำนตำนเขมรแดง

(พ.ศ. 2513-2518)

ผศกษาไดพจารณาขอมลจากเรองเลาของชาวบานภมซรอลตงแต

กอตงหมบานใน พ.ศ. 2484 เปนแกนกลางในการเชอมโยงไปสบรบทตางๆ ทงบรบท

ในประเทศไทยและบรบทโลก กลาวคอ กอนเปนหมบานในการควบคมของรฐ

ชาวบานกท�ามาหากนปกตสข ซงวาทกรรมความเปนไทยกระแสหลกของรฐไดเขา

มาครอบง�าบานภมซรอล เมอมการจดทะเบยนเปนหม บานขนกบกระทรวง

มหาดไทยใน พ.ศ. 2492 หลงจากนนอก 4 ป จงมหนวยงาน ตชด. เขามาท�างาน

ดานความมนคงในพนท นอกจากน ชาวบานไดเลาวาชวงรฐบาลลอน นอล แหงรฐ

กมพชา (พ.ศ. 2513-2518) ชาวบานบางคนทเขาใจบรบทเขมรลมไดถกวาจางจาก

“นายฝรง” ใหไปเปนสายลบสบขาวจากเขมรแดง ซงขณะนน สมเดจพระนโรดม สหน

ไดรวมมอกบเขมรแดงชวงชงอ�านาจคนจากรฐบาลลอน นอล ซงปรากฏการณน

มนยทางการเมองระหวางรฐไทยและรฐกมพชา ตลอดจนประเทศสหรฐอเมรกา

ทเปนผน�าในโลกคายเสรนยมเขามาเกยวของ

อาจกลาวไดวา ภาพแทนความจรงจากจดยนของรฐ ใหหมบาน

ภมซรอลเปนชมชนหมบานกนชนทตองรกชาต ในยคนนอกจากการประกอบสราง

ใหเปนหม บานในการควบคมของรฐไทย ดวยการจดทะเบยนเปนหม บาน

ตามกฎหมายแลว รฐยงผลตซ�าวาทกรรมความรกชาตดวยการสงเจาหนาทของรฐ

เขามาควบคมอยางแยบยล การทต�ารวจตระเวนชายแดน (ตชด.) รวมกบชาวบาน

สรางวด สรางโรงเรยน ในยคนเพอใหชาวบานรสกถงการท ตชด. น�าความเจรญมา

ใหชมชน สงเหลานลวนเปนกจกรรมจตวทยามวลชน เพอเอาชนะคอมมวนสต

ในความหมายของรฐ ชาวบานคอยๆ ซมซบแนวคดความรกชาตโดยไมร ตว

ภาพสะทอนทเหนไดชดทสดคอ การเปนคนไทยตองจดทะเบยนหมบานเปนหมบาน

ตามกฎหมาย ตองมบตรประชาชน ตองพดไทยแทนการพดภาษาเขมร และตองเขา

โรงเรยนเพอเรยนภาษาไทย นอกจากนตองไปเปนทหารเพอใชชาตไทย การไปรบ



เวยดนามชวยนายฝรงกเหมอนชวยชาตไทย เพราะนายฝรงเปนพนธมตรทดกบ

นายไทย ทกลาวมานคอ วาทกรรมความรกชาตจากจดยนของรฐไทยทเกดขนในยคน

เรองเลาของชาวบานภมซรอล มกมผกระท�าการ (actor) เปน ตชด.

และทหารฝรง/นายฝรงอยในความทรงจ�าเสมอนน สบเนองมาจากในบรบทโลกได

เกดสงครามเยน (cold war) ขนใน พ.ศ. 2490 ไมผดนกหากจะเรยกวา กระแส

ชำตนยมทำมกลำงสงครำมเยน ซงการเมองระดบโลกแบงออกเปน 2 ขว คอ

คายเสรนยมและคายสงคมนยม การด�าเนนนโยบายตางประเทศของรฐบาลไทย

ขณะนนใหความส�าคญกบประเทศสหรฐอเมรกาซงเปนผน�าในคายโลกเสร ประเทศ

สหรฐอเมรกามนโยบายชดเจนในการตอตานประเทศทอย ในคายสงคมนยม

หรอเรยกอกอยางหนงวา ประเทศคอมมวนสต ซงมประเทศสหภาพโซเวยตเปนผน�า

กลาวคอ จากการศกษาของ Noiwong (1998: 1-8) พบวา ในชวง พ.ศ. 2510 ประเทศ

สหรฐอเมรกาเขามามบทบาทในการตอตานลทธคอมมวนสต โดยสนบสนนให

ประเทศแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมกลมกนตอตานประเทศเวยดนามเหนอ

ซงขณะนนก�าลงท�าสงครามกบประเทศสหรฐอเมรกาเพอรวมประเทศในนามสมาคม

ประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast Asian Nations-

ASEAN) ประเทศไทยใหความรวมมอกบประเทศสหรฐอเมรกาในการตงฐานทพ

อากาศเครองบนเพอไปทงระเบดในประเทศเวยดนาม ถงแมวาประเทศไทยให

การสนบสนนประเทศสหรฐอเมรกาในการท�าสงครามกบเวยดนาม แตประเทศ

สหรฐอเมรกากไดแพสงครามเวยดนามใน พ.ศ. 2518

นอกจากน การศกษาของ Pungsopa (1978: 1-4) ไดระบวานโยบาย

ดานความมนคงของรฐไทยตงแต พ.ศ. 2517 มยทธศาสตรการตอสกบพรรค

คอมมวนสตแหงประเทศไทย (พคท.) โดยใชหนวยงาน กอ.รมน.9 และหนวยผสม

พลเรอนเปนกลไกในการขบเคลอนนโยบายการเมองน�าการทหาร ไมเนนการใช

9 กองอ�านวยการรกษาความมนคงภายใน หรอ กอ.รมน. เปนหนวยงานในสงกดส�านกนายกรฐมนตร มหนาทเปนศนยประสานงานกลาง เพอตอตานภยคกคามทมงท�าลายผลประโยชนและความมนคง ของชาต กอตงเมอป พ.ศ. 2508 วตถประสงคการจดตงทระบไวคอ เพอปองกนการกระท�าอนเปนคอมมวนสต และการปฏบตงานดานการขาวและการปฏบตการจตวทย (ปจว.) สรปความจาก http://www.civilarmy2.net/tspc1.htm และ Pungsopa (1978.)

147




อาวธตอสกบ พคท. แตเนนงานดานจตวทยามวลชน กจกรรมทรฐใหความส�าคญ

ม 3 รปแบบ คอ กจกรรมอบรมลกเสอชาวบาน (ลส.ชบ.)10 กจกรรมไทยอาสาปองกน

ชาต (ทสปช.) และหมบานอาสาพฒนาปกปองตนเอง (อพป.)11

เหนไดวาปรากฏการณปฏบตการทางวาทกรรมของรฐตอบานภมซรอล

ชวงเวลาน มหลายอยางคอนขางสอดคลองกบผลการศกษาของ Noiwong (1998)

และการศกษาของ Pungsopa (1978) เชน ตชด. เขามาท�างานตานคอมมวนสต

ตามเรองเลาของชาวบานทเคยเปน ตชด. การมทหารฝรงพรอมยทธปจจยในคาย

ตชด. การมสนามบน การมสนามเปา และการท�าถนนแดง12 จากบานภมซรอล

ของทหารฝรงเชอมตอไปยงประเทศเวยดนามทสนสดพรอมสงครามเวยดนาม

พ.ศ. 2518 ชาวบานสวนหนงตองไปเปนทหารรบจางไปรบในสงครามเวยดนามดวย

“ความรกชาต” ใน พ.ศ. 2501-2502 หลงจากนนกไปเปนทหารเกณฑและไปเปน

ทหารพรานใน พ.ศ. 2522 ตามล�าดบ

ค�าถามทคางคาวาท�าไมตองเปน ตชด. ทเปนผมบทบาทในการสราง

วาทกรรมชดนไมใชทหาร และเกยวของกบการเมองของประเทศไทยและประเทศ

กมพชาในบรบทนอยางไร ค�าตอบคอ การท ตชด. เปนผกระท�าการปฏบตการ

ทางวาทกรรมความรกชาตทบานภมซรอล เนองจาก ณ ชวงเวลานนประเทศไทย

มทหารในเขตชายแดนบรเวณแถบนไมได เพราะรฐไทยไดท�าสนธสญญากรงเจนวา

กบประเทศฝรงเศสในสมยรชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทร ซงในขณะนน

ประเทศไทยยงใชชอวาประเทศสยาม ไดเกดกรณพพาททเรยกวาเหตการณ

10 ลกเสอชาวบานเปนกลมของชาวบาน เปนชาวบานจดตงของรฐเพอนโยบายดานความมนคงมาตงแตป พ.ศ. 2512 โดยต�ารวจตระเวนชายแดนเปนผฝกสอนใหชาวบานรจกดแลความปลอดภยในหมบาน การปองกนตนเอง ตลอดจนการสอดแนมรกษาความปลอดภยตามแนวชายแดนเปนอนดบตน เพอปองกนการคกคามของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย สรปความจาก http://th.wikipedia.org/wiki/ Civil boy scout และ Pungsopa, (1978.)11 อพป. ยอมาจาก โครงการอาสาพฒนาและปองกนตนเอง จดตงเมอวนท 22 ตลาคม พ.ศ. 2517 โดยกองอ�านวยการรกษาความมนคงภายใน (กร.อมน.) วตถประสงคทจดตงคอ เพอปองกนการแพรขยายอทธพลลทธคอมมวนสตในพนทชนบทหางไกล สรปความจาก http://www.civilarmy2.net/tspc1.htm, Pungsopa (1978)12 สนามเปาและถนนแดงเปนภาษาเรยกของชาวบาน ซงสนามเปาคอสนามซอมยงปน ถนนแดงคอ ถนนท�าดวยดนลกรง



ร.ศ. 112 ระหวางประเทศไทยและประเทศฝรงเศสขน ท�าใหตองท�าสนธสญญา

ถอนทหารออกจากแนวชายแดนรศม 25 กโลเมตร13 สวนในมตความเกยวของกบ

การเมองของประเทศไทยและประเทศกมพชาในขณะนนคอ ประเทศกมพชายงเปน

ประเทศอาณานคมของประเทศฝรงเศส14 สวนประเทศฝรงเศสและประเทศ

สหรฐอเมรกา ไดเปนพนธมตรรวมรบในสงครามเวยดนาม การสนนษฐานของ

ชาวบานจงเปนเหตเปนผลและมความเปนไปไดอยางยงททหารฝรงในคาย ตชด.

บานภมซรอลมาจาก 2 ประเทศน หรออาจกลาวไดวาทหารฝรงเปนปจจยส�าคญ

ทท�าใหกบรฐไทยสรางวาทกรรมความรกชาตแกชาวบานภมซรอลดวยกระบวนการ

ทางสงคมอนแยบยล

สวนนายฝรงทจางชาวบานเปนสายลบไปสบขาวจากเขมรแดงนน

มความเปนไปไดคอนขางมากวาเปนหนวยสบราชการลบกลางแหงสหรฐอเมรกา

13 เหตการณ รศ. 112/พ.ศ. 2436/ค.ศ. 1893 เกดขนในสมยรชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทร ประเทศฝรงเศสไดยดประเทศกมพชาและประเทศเวยดนามเปนประเทศอาณานคม เปาหมายตอไปคอประเทศลาว ในขณะนนดนแดนเหนอพนทฝงซายของแมน�าโขงของประเทศลาว ยงเปนดนแดนภายใตการปกครองของประเทศไทย แตประเทศฝรงเศสอางวาดนแดนของประเทศลาวเคยเปนของประเทศเวยดนามมากอน ดงนน ประเทศลาวตองเปนอาณานคมของประเทศฝรงเศสดวย ประเทศฝรงเศสจงบกเขายดเมองค�ามวนและจบพระยอดเมองขวาง แตทหารมาชวยไวไดและฆาทหารฝรงเศสตายหลายคน หลงจากนนมการประทวงและท�าการรบกนคอนขางยดเยอ ในทสดรฐบาลไทยตองยอมท�าตามทฝรงเศสเรยกรองเพอทจะรกษาดนแดนสวนใหญเอาไว โดยไดมการท�าสนธสญญาระหวางไทยกบฝรงเศสในวนท 3 ตลาคม 2436 สนธสญญามรายละเอยดทงหมด 10 ขอ ในขอท 3 คอ ประเทศไทยตองไมมคายทหารในเขต 25 กโลเมตร ตลอดแนวแมน�า (Theerasasawat, 2010: 1-107) นอกจากน รฐบาลไทยโดย กรมต�ารวจจงไดตงหนวยงานต�ารวจรกษาดนแดน ซงตอมาเรยกวาต�ารวจตระเวนชายแดน (ตชด.) (Border Patrol Police) ขนในป พ.ศ. 2494 ตชด. เปนต�ารวจผปฏบตหนาทเพอเปนก�าลงเสรม แทนการใชก�าลงทหาร ในรกษาความสงบตามแนวตะเขบชายแดน อนเนองจากสนธสญญากรงเจนวา ระหวางไทยกบฝรงเศสก�าหนดหามไมใหมก�าลงทหารในระยะ 25 กโลเมตรจากแนวชายแดน จดประสงคหลกในการจดตง ตชด.ในชวงแรกคอ ปองกนกองก�าลงคอมมวนสตทเขามารกรานในประเทศ โดยให ตชด. เปนหนวย ทมคณลกษณะส�าคญ 3 ประการ คอ 1) สามารถปฏบตหนาทปองกนปราบปรามอาชญากรรมไดอยางต�ารวจ 2) สามารถรบไดอยางทหาร และ 3) สามารถบรการประชาชนไดอยางขาราชการพลเรอนทวไป สรปความจาก Aranyakanon (1998) และ http://th.wikipedia.org/wiki Border Patrol Police14 ประเทศกมพชาไดตกเปอาณานคมของประเทศฝรงเศสมาตงแต พ.ศ. 2406-2496 ไดรบเอกราช จากฝรงเศสในปตอมา สรปความจาก Theeravit and Phasuk (2000:18-43)

149




(Central Intelligence Agencies-CIA) เหนไดจากมผลการศกษายนยนวา15

หนวยสบราชการลบกลางแหงสหรฐอเมรกาใหการสนบสนนนายพลลอน นอล

ในการรฐประหารโคนลมอ�านาจของสมเดจพระนโรดม สหน ใน พ.ศ. 2513 หลงจาก

นนนายพลลอน นอล ไดปกครองประเทศกมพชาจนถง พ.ศ. 2518 จงถกเขมรแดง

กลมพอล พต ยดอ�านาจ

อาจกลาวไดวาจากความสมพนธระหวางประเทศอนสลบซบซอนของ

รฐไทยและรฐกมพชาทเชอมโยงมาจากการเมองในบรบทโลกน สงผลใหเกดภาพ

แทนความจรงจากจดยนของรฐ สถาปนาความหมายใหหมบานภมซรอลกลายเปน

ชมชนชายขอบ เปนชมชนหมบานตานคอมมวนสตและเขมรแดง

(2) ยคสงครำมเขมรแดง (รฐบำลพอล พต พ.ศ. 2518-2522 -

รฐบำลเฮง สมรนและฮน เซน พ.ศ. 2522-2531): หมบำนไทยอำสำปองกน

ชำต (ทสปช.)

เรองเลาของชาวบานทเคยเปนทหารรบจางคอในยคนมเหตการณ

ส�าคญคอเกดสงครามระหวางชาวกมพชาดวยกน รฐบาลไทยใหการสนบสนน

เฮง สมรนและฮน เซนในการรบเอาประเทศคนจากรฐบาลพอล พต รฐไทยให

ทงทพกพงและชวยจดหาทหารรบจางแกกองทพภายใตการน�าของเฮง สมรน

ซงในขณะนนเฮง สมรนและฮน เซนมกองทพเวยดนามสนบสนนในการชวงชง

ประเทศคนจากรฐบาลเขมรแดง

15 งานของ Theeravit and Phasuk (2000: 107) และ Indochina Studies Center, Burapha University (2007: 16-23) ระบโดยตรงวา ซไอเอ สนบสนนลอน นอลใหรฐประหาร แตงานของ Chandler (1997: 315-321) ไมไดยนยนชดเจน แตวเคราะหใหเหนวาสมเดจพระนโรดม สหนไดมความสมพนธทางการทตกบสหรฐอเมรกาและเพงเปดสถานทตสหรฐอเมรกาในกรงพนมเปญ ขณะเดยวกนพระองคมความสมพนธทดกบประเทศเวยดนาม ทาททเปนกลางของสมเดจพระนโรดม สหน อยระหวาง 2 ประเทศ ทเปนปฏปกษตอกน จงมความเปนไปไดทประเทศสหรฐอเมรกาใหการสนบสนนลอน นอล ท�ารฐประหารสมเดจพระนโรดม สหน เพอปองการการแทรกซมลทธคอมมวนสตจากประเทศเวยดนาม นอกจากน ยงมค�ายนยนของสมเดจพระนโรดม สหนเองในหนงสอ สงครามระหวางขาพเจากบซไอเอ ระบวา ประเทศสหรฐอเมรกาในบทบาทหนวยสบราชการลบซไอเอ เขามากาวกายกจการภายในประเทศกมพชา (Sihanouk and Burchett,1972: 8)



การประกอบสรางอตลกษณใหบานภมซรอลเปนชมชนหมบานกนชน

จากจดยนของรฐในยคน มความเขมขนตอเนองจากยคทผ านมาเลยกวาได

นอกจากม ตชด. และ กร.อมน. ทท�างานดานจตวทยามวลชนแลว รฐยงตงหนวยงาน

ดานความมนคงเพมขนใน พ.ศ. 2521 คอทหารพราน และตงหมบาน ทสปช.

ใน พ.ศ. 252216 ปฏบตการทางวาทกรรมจากจดยนของรฐชดนไดสงผลกระทบตอ

ชาวบานคอนขางรนแรง เหนไดจากเรองเลาวาดวยบานแตกครงท 1 เมอ พ.ศ. 2521

เกดการปะทะกนระหวาง ตชด. กบ พคท. ท�าใหชาวบานเสยชวต และการตงให

บานภมซรอลเปนหมบาน ทสปช. เปนสาเหตใหชาวบานสวนหนงโดนจบเปนเชลย

อยในคายเชลยสตงเตรง อยทางตอนเหนอของประเทศกมพชานานถง 2 ป 10 เดอน

การจบชาวบานไปครงนนรฐบาลฮน เซนท�าเพอตอรองนโยบายความสมพนธระหวาง

รฐไทยและรฐกมพชา เพราะการตงใหชมชนภมซรอลเปนหมบาน ทสปช. ในยคท

ฮน เซนปกครองประเทศกมพชานน หมายถงการตอตานกองทพเวยดนามทเขาไป

ชวยกองทพเฮง สมรนและฮน เซนชวงชงประเทศกมพชาคนจากรฐบาลเขมรแดง

นอกจากน การตอกย�าและผลตซ�าแนวคดความรกชาตของรฐในยคน

คอนขางไดผล กลาวคอ ชาวบานเลาวามคนไปสมครเปนทหารพรานจ�านวนมาก

เพราะไมตองวดรอบอกเหมอนเกณฑทหารและมเงนเดอน สวนชาวบานทเคยแสดง

16 ทหารพรานถอเปนกองก�าลงของกองทพบก ท�าการจดตงจากประชาชนในพนทจดเปนก�าลงกงทหาร คอ ก�าลงทบรรจเขาในหนวยตามอตราการจดและยทธภณฑ คลายกบกองก�าลงประจ�าการหนวยทหารพราน จดตงขนเมอวนท 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2521 ตามแนวคดทก�าหนดไววา ทหารพราน คอ อาสาของประชาชน หรอเรยกวานกรบประชาชน โดยเรมตนมาจากการตอสกบคอมมวนสต รฐบาลใน สมยนนไดมการเสนอใชรปแบบของ “ทหารพราน” ขนมาโดยพฒนาจากการจดตง “อาสาสมคร” อนเปน รปจดตงของกระทรวงมหาดไทยเปาหมายอยางแทจรงของ “ทหารพราน” คอ การยอนรอย “คอมมวนสต” นนกคอ เมอพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย มกองทพปลดแอกประชาชนแหงประเทศไทย ซงเปนทหารทระดมมาจากชาวไรชาวนาในชนบท รฐบาลกจดตง “ทหารพราน” ขนมาจากชาวไรชาวนาในชนบทเชนเดยวกน สรปความจาก http://th.wikipedia.org/wiki/ Civil boy scout (Thahan Phran or Hunter Soldiers or Rangers) สาระส�าคญของหมบาน ทสปช. ประเภทปองกนตนเอง ทระบไวในกฎหมายรองรบคอ พ.ร.บ. การจดระเบยบบรหารหมบานอาสาพฒนาและปองกนตนเอง พ.ศ. 2522 คอจะท�าการฝกอบรมในพนทอนตรายหรอหมบานทอยตามแนวชายแดน โดยเนนหนกในเรองการตอตาน และปองกนการกอการรายหรอภยจากการกระท�าของขาศก การตอตานและปองกนการกอความไมสงบเรยบรอยทกรปแบบ การรกษาความปลอดภยในหมบานหรอทองถนของตนเอง สรปความจาก http://www.civilarmy2.net/tspc1.htm

151




ความรกชาตดวยการไปเปนสายลบสบขาวเขมรเมองลมใหนายฝรงในยคทผานมา

ในยคนแสดงความรกชาตมากกวาเดม ดวยการสมครเปนทหารรบจางใหกองทพเขมร

เฮง สมรน และทหารพรานเพอรบใชชาต นอกจากน ชาวบานสวนหนงแสดงความรก

ชาตดวยการเขารวมเปนอาสาสมครไทยอาสาปองกนชาต (ทสปช.)

เงอนไขส�าคญของภาคปฏบตการทางวาทกรรมจนเกดภาพแทน

ความจรงในลกษณะหมบานกนชนทรกชาตจากจดยนของรฐในยคน ดงทกลาวมา

ขางตนนน เนองมาจากนโยบายรฐบาลไทยตองการใหประเทศกมพชาเปนรฐกนชน

(buffer state) ตอตานภยคอมมวนสตเวยดนาม กลาวคอ การศกษาของ Phasuk

(1996: 1-16) ระบวา หลงจากสงครามเวยดนามสนสดลงเมอ พ.ศ. 2518 นโยบาย

ดานความมนคงของรฐบาลไทยตอสงครามเวยดนามนน คอการอาศยประเทศ

กมพชาเปนรฐกนชน (buffer state) เพอตานการขยายอทธพลทางการเมองและ

การทหารของประเทศเวยดนาม ซงขณะนนประเทศเวยดนามเหนอและเวยดนามใต

แลวรวมชาตแลว

(3) ยคเปลยนสนำมรบเปนสนำมกำรคำ (พ.ศ. 2531-2551)-

ยคควำมขดแย งกรณปรำสำทพระวหำรขนทะเบยนเป นมรดกโลก

(พ.ศ. 2551-2555): หมบำนแหงกำรทองเทยวปรำสำทพระวหำรสหมบำน

คนไทยหวใจเขมร

ในชวงตนของยคนเปนการเปลยนผานจากรฐบาลพลเอกเปรม

ตณสลานนทมาเปนรฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณ ไดมนโยบายเปลยนสนามรบ

เปนสนามการคา Phasuk (1996) สวนการเมองภายในของประเทศกมพชานน

รฐบาลฮน เซน ยดกรงพนมเปญคนจากเขมรแดงโดยมเวยดนามหนนหลงยดครอง

เขาพระวหารทขนกบจงหวดพระวเฮยรได ความสมพนธระหวางรฐไทยโดยรฐบาล

ชาตชาย ชณหะวณและกมพชาโดยรฐบาลฮน เซนดขน เปดการทองเทยวปราสาท

พระวหารอกครง สวนพนทอนๆ ของกมพชายงมการสรบ ขณะทการเมองระดบโลก

นนสนสดสงครามเยน เพราะสหภาพโซเวยตลมสลายในป พ.ศ. 2534

อยางไรกตาม ปญหาจากสงครามของ 2 ยคทผานมาไดท�าใหม

ทนระเบดรอบๆ ชมชน ภารกจความรกชาตของชาวบานภมซรอลยคนคอ การเกบ



กระเบดและเพอใหมสนามการคาทปลอดภย การเกบกระเบดในยคนมผ หญง

รวมอยดวย ขอมลจากการสมภาษณชาวบานระบวาในทศวรรษ 2540-2550

เศรษฐกจจากการทองเทยวเขาพระวหารคอนขางราบรน โดยเฉพาะในชวงรฐบาล

ทกษณ ชนวตร (พ.ศ. 2544-2549) อาจกลาวไดวาในยคนท�ามาคาขนเศรษฐกจ

ชมชนเฟองฟ แตเมอรฐไทยและรฐกมพชาขดแยงกนกรณประเทศกมพชาขน

ทะเบยนปราสาทพระวหารเปนมรดกโลก ผประกอบการธรกจการทองรายใหญและ

รายยอยตางไดรบผลกระทบกนถวนหนา ซงความเดอดรอนของชาวบานนคอสงท

สวนทางกบนโยบายดานความมนคงและภาคปฏบตการตามนโยบายขององคกร

ปกครองสวนทองถน รวมทงเกดการประกอบสรางอตลกษณ “คนไทยไมรกชาต

เปนคนไทยหวใจเขมร” ใหชมชนภมซรอล โดยกลมคนผนยามวาเปนคนไทยรกชาต

หรออาจกลาวไดวากลมคนผนยามวาเปนคนไทยรกชาตนคอผลผลตจากแนวคด

รฐชาต เปนประตมากรรมชนเอกของรฐไทยนนเอง

อาจกลาวโดยสรปไดวา การประกอบสรางอตลกษณชมชนภมซรอลม

หลายความหมาย เปนผลสบเนองมาจากภาคปฏบตการทางวาทกรรมความเปน

ไทยกระแสหลกและนโยบายความมนคงของรฐ ตลอดจนมการเปลยนแปลงไปตาม

บรบททางสงคมและการเมอง รวมทงนโยบายความสมพนธของรฐไทยและ

รฐกมพชา โดยเฉพาะการนยามภยคกคามความมนคงแหงรฐในแตละยค

คอวาทกรรมหลกทสงผลใหเกดการประกอบสรางอตลกษณชมชนภมซรอลดงทได

น�าเสนอไปในขางตน

2.2 อตลกษณควำมรกชำตของชำวบำนภมซรอล

ค�าถามส�าคญของการศกษาคอ ชาวบานภมซรอลรสกอยางไรเมอถกให

นยามวา “เปนคนไทยไมรกชาต เปนคนไทยหวใจเขมร” ค�าถามตอมาคอชาวบาน

ภมซรอลอธบายตลอดจนใหความหมายความรกชาตของพวกเขาอยางไร

และพวกเขาแสดงความรกชาตอยางไร

โดยภาพรวมแลวทกคนบอกวา ความรกชาตคอการท�าตามนโยบายรฐ

“เจำนำยบอกวำรกชำตตองท�ำอยำงไรชำวบำนกท�ำตำมอยำงนน” ชาวบานไดเลา

ถงประสบการณคนบานภมซรอลกบสงครามและความรกชาตวา ชาวบานภมซรอล

153




จ�านวนมากตองรบใชชาตท�างานทมความเสยงใหกบรฐ เชน เปนสายลบใหเจานาย

ไปสบขาวเมองลม17 เปนทหารรบจางไปรบในสงครามเวยดนาม เปนทหารพราน

เปนทหารรบจางกองทพเฮง สมรน เปนนกเกบกระเบด18 คนทไมไดอยในสถานะ

ดงกลาวกเปนอาสาสมครไทยอาสาปองกนชาตมาตงแตประมาณทศวรรษ 2500

ซงเรยกวาอาสาสมครไทยอาสาปองกนชาต (ทสปช.) เพงเปลยนมาเรยกวา

ชดอาสาสมครปองกนหมบาน (ชรบ.) เมอไมนานมาน มคนพการ ขาขาด แขนขาด

ตาบอด และเสยชวตจากการท�างานเสยงดงทกลาวมานเปนจ�านวนมาก ชำวบำน

บอกวำเจำนำยอยำกใหเปนแบบไหน ไมวำจะเปนหมบำนไทยอำสำปองกน

ชำตหรอหมบำนแหงเศรษฐกจกำรทองเทยว ชำวบำนลวนท�ำตำม กำรเปน

หมบำนเศรษฐกจกำรทองเทยว สรำงรำยไดน�ำเงนเขำประเทศมำกมำย

แลวกลมผนยำมตนเองวำรกชำตมำท�ำใหทงชำวบำนและรฐสญเสยรำยได

สวนน แลวใครกนแนทไมรกชำต นคอกำรตอบโตและค�ำอธบำยควำมรก

ชำตของชำวบำน

นอกจากนชาวบานยงบอกวา คนบานภมซรอลทกคนรกชาต ถาไมรกชาต

กคงหนไปอยทอนหมดแลว ทกคนเปนคนไทย มสญชาตไทย ในกรณคนทยงไมม

สถานะบคคลกมการพสจนสญชาตกนทงหมบาน ชาวบานสวนใหญเขาโรงเรยน

เพอใหอานออกเขยนภาษาไทยได รวมทงเปนหมบานอาสาสาสมครปกปองชายแดน

มาทกยคทกสมย ค�ายอวาดวยชออาสาสมครมมากจนแทบจ�าไมไดมานานแลว

ชำวบำนท�ำทกอยำงตำมทเจำนำยบอกวำคนไทยทรกชำตจ�ำเปนตองท�ำ

เพอควำมมนคงของชำต เปนเหตผลเพยงพอในกำรอธบำยควำมรกชำต

หรอไม เปนค�ำถำมยอนกลบของชำวบำน

สวนในประเดนท ส.ว. กลม 40 เสนอใหเปลยนชอหมบานนน ชาวบาน

ภมซรอลอธบายวา บานภมซรอลเปนชมชนแหงความด ความงาม ความรก จงไม

17 เมองลมในค�าอธบายของชาวบานคอประเทศกมพชา ทมลกษณะภมประเทศเปนทราบลมหรอตงอยต�ากวาบรเวณบานภมซรอล18 การเกบกระเบดในบานภมซรอล มทงนกเกบกระเบดทผานการฝกหด และนกการเกบกระเบดไปขายให กรอ.มน. ลกละ 25 บาทโดยไมตองผานการฝกหด ชาวบานเลาวาทนระเบดมจ�านวนมาก บางเดอนเกบมาขายให กรอ.มน. จ�านวนมากถง 200,000 บาท/เดอน



ควรเปลยนชอหมบาน กลาวคอ ค�าวา ”ภม” แปลวา บาน ค�าวา ”ซรอล”

มความหมายเทยบเคยงกบค�าวา “สน” ในภาษาไทย และค�าวา “สน” ในภาษาไทย

มความหมายเทยบเคยงกบค�าวา “ซรญ” ค�าวา ”ซรญ” เปนภาษาเขมรนยความหมาย

คอ “ควำมรก ควำมสนอกสนใจ ควำมเอำใจใส” ในภาษาไทย ดงนน ค�าวาซรอล

จงไมใชความหมายแคชอตนไม แตยงมนยทซอนเรนคอ ควำมด ควำมงำม

ควำมรก ซงเปนชอทมความหมายอนลมลก งดงาม และอบอนแลว ท�าไมตอง

เปลยน คนทบอกวาใหเปลยนเขาเขาใจความหมายมากแคไหน แลวความรกชาต

ไมรกชาตมนเกยวอะไรกบชอหมบาน หมบานในแถบนลวนเปนภาษาพนเมอง

เปนค�าดมความหมายทบรรพบรษตงใหทงนน

จากปรากฏการขางตนนนเหนไดวา เมอเกดความขดแยงแนวคดความคด

ทางการเมองหรอการท�าสงครามของขวความคดใดๆ ทงมารกซสตหรอทนนยมเสร

กตาม คนทรบผลกระทบมากทสดคอชาวบาน ทงทชาวบานแตละคนมค�าอธบาย

และรปธรรมความรกชาตและพลตนเพอชาตมาทงชวต ซงกระบวนทศนวาดวย

ความรกชาตนชาวบานถกหลอหลอมมาจากแนวคดรฐชาต หรออาจกลาวไดวา

การอธบายอตลกษณความรกชาตของชาวบานภมซรอลผานเรองเลาขางตน

คอการยอนแยงตอบโตรฐและผลผลตจากแนวคดรฐชาตของรฐ โดยวาทกรรม

ความรกชาตทนยามและปฏบตการทางวาทกรรมโดยรฐนนเอง นอกจากน เรองเลา

ของชาวบานเผยใหเหนการครอบง�าทางอดมการณและอ�านาจความเปนไทยกระแส

หลกของรฐ และชาวบานมการตงค�าถามตออ�านาจและความรความเปนไทยกระแส

หลกนนวา ชำวบำนภมซรอลตำงปฏบตนยำมควำมรกชำตรฐ แตท�ำไมจงถก

ใหควำมหมำยวำ “คนไทยไมรกชำต เปนคนไทยหวใจเขมร” โดยกลมคนไทย

ผนยามตนเองวาเปนคนไทยรกชาต ซงเปนผลผลลตจากแนวคดรฐชาตของรฐไทย

2.3 ผลกระทบจำกกำรประกอบสรำงอตลกษณคนไทยไมรกชำต

เปนคนไทยหวใจเขมร

หลงจากชาวบานขดแยงกบกลมผนยามวาเปนคนไทยรกชาตใน พ.ศ. 2551

และ 2552 ผานไปไมนานนกในตนเดอนกมภาพนธ 2554 ไดเกดเหตการณ

ทชาวบานเรยกวาบานแตกครงท 2 ซงหมายถง การยงถลมกนอยางหนกระหวาง

155




ทหารไทยและทหารกมพชา หมบานโดนลกปนใหญและระเบด ชาวบานตองอพยพ

หนตายบานแตกสาแหรกขาด โดยชาวบานนยามความกลวของพวกเขาวา

“กลวยำงตำยออก” ซงหมายถง กลวจนเกนค�าบรรยาย เปนทสดของความกลว

ไมสามารถเปรยบเทยบความกลวตายขณะนนกบสงใดๆ ได รแตเพยงวากลวสดชวต

เหตการณการปะทะกนระหวางทหารไทยและทหารกมพชานนใชอาวธสงคราม

โตตอบกนไปมาคอนขางรนแรงในบรเวณพนทใกลปราสาทพระวหาร สงผลให

พนทการเกษตร บานเรอนและอาคารสถานทส�าคญเสยหายโดยเฉพาะโรงเรยน

ภมซรอลวทยา รอบหมบานเตมไปดวยรองรอยของระเบด นอกจากนยงมชาวบาน

โดนระเบดคอขาดเสยชวตทนท หลงจากเหตการณบานแตกหมบานภมซรอล

ถกประกาศใหเปนเขตกฎอยการศก มกองก�าลงทหารเขาไปประจ�าการจ�านวนมาก

นอกจากพนททางสงคมทชาวบานใชรวมกน เชน วด โรงเรยน สถานอนามย

ศาลากลางบานแลว ผศกษายงไดพบหลมหลบภยหรอทชาวบานเรยกกนวา “เบม”19

ตงอยโดยรอบหมบาน วถของชาวบานภมซรอลนมทหารและเบมเปนสวนหนง

ของชวต

เมอหมบานภมซรอลถกประกาศใหเปนเขตกฎอยการศก ท�าใหการเดนทาง

ไปท�ามาหากนของชาวบานล�าบาก เชน ไปท�าไร ไปเลยงววเลยงควาย ไปเกยวหญาคา

ในพนทใกลปราสาทพระวหาร ตองแลกบตรประชาชนทดานตรวจอทยานแหงชาต

เขาพระวหาร สงทท�าใหชาวบานท�ามาหากนล�าบากมากคอ ชาวบานแตละคนตอง

กลบบานเรวกวาปกต ชาวบานเคยท�างานจนตะวนตกดนแลวจงเดนทางกลบ

แตเมอสถานการณตงเครยด ประมาณบายสามโมงชาวบานกตองรบเดนทาง

กลบบาน สวนการกนอาหารเยนชาวบานตองรบกนกอนตะวนตกดน เพราะเผอเวลา19 ค�าวา “เบม” นนเปนภาษาอสานของคนแถบชายแดน หมายถง หลมหลบภย ซงหากวเคราะหจากค�าบอกเลาของชาวบาน วฒนธรรมภาษาของค�าวา “เบม” มความเปนไปไดทอาจมาจากค�าวา “bomb shelter” ในภาษาองกฤษ ทแปลเปนภาษาไทยวาหลมหลบภย ชาวบานเลาวา ค�าวาเบมน เจานายฝรงทเขามาอยในคาย ตชด. เมอ 40-50 ปทแลวเปนผเรยก หลงจากนน ตชด. เปนผสอสารกบชาวบานโดยใชค�าวา “เบม” มาเรอยๆ ชาวบาน ภมซรอลทเขาใจภาษาองกฤษในสมยปจจบนตางสนนฐานวา ค�าวา “bomb shelter” ในภาษาองกฤษนนชาวบานออกเสยงเตมค�าไดยากเพราะไมใชภาษาพนเมองทคนเคย ทง ตชด. และชาวบานสมยนนสวนใหญไมไดเรยนภาษาองกฤษ แตเพอใหการสอสารกนเขาใจ จงเรยกหลมหลบภยเปนภาษาสญลกษณวา “เบม” มาเรอยๆ จนถงปจจบน (Kosai and other, 2011)



ไวส�าหรบเหตฉกเฉนทอาจตองอพยพโดยทนท อาจกลาวไดวา แตละวนแตละคน

ชาวบานตองนอนหวาดผวาขางกายมถงยงชพ พาหนะทกคนตองเตมน�ามนใหเตม

พรอมอพยพไดในทนท

ขอมลทสะทอนถงความวตกกงวลของชาวบานนน นอกจากค�าบอกเลา

ของชาวบานแลวผศกษายงไดมการสงเกตอยางมสวนรวม เมอวนท 21 มนาคม

2554 ทสถานอนามยต�าบลเสาธงชย โดยการเขารวมกจกรรมของแพทยเคลอนท

จากประเทศสหรฐอเมรกา กลาวคอ ผศกษาไดไปเปนลามแปลภาษาเขมรและ

ภาษาอสานของชาวบานทสอสารบอกอาการเจบปวยของตนตอแพทยผรกษา20

จากการเกบขอมลพบวา จากผเขารบการตรวจ 133 คน มผปวยทวตกกงวลอนเนอง

มาจากเหตการณบานแตกเมอวนท 4-6 กมภาพนธ 2554 มากกวา 80 คน

ชดขอมลทผศกษาไดจากการสงเกตอยางมสวนรวมน คอนขางเปนไปใน

ทศทางเดยวกนกบขอมลผลการคดกรองสขภาพจตทด�าเนนการโดยส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดศรสะเกษ เมอเดอนมนาคม 2554 ตามเกณฑของกรมสขภาพจต

พบวา หลงเกดเหตการณปะทะกนเมอวนท 4-6 กมภาพนธ 2554 นน มชาวบาน

ทเปนผใหญ 10 ต�าบลแถบชายแดนไทยกมพชา21 มความเครยดตกอยในภาวะ

ซมเศรา จ�านวนมากถง 167 คน มภาวะเสยงฆาตวตาย 25 คน หากพจารณาสถต

เฉพาะต�าบลเสาธงชย มจ�านวนชาวบานตกอยภาวะซมเศรามากถง 63 คน และ

ในจ�านวน 63 คนนมภาวะเสยงฆาตวตายมากถง 14 คน เมอนบเฉพาะชาวบาน

ภมซรอลพบวา มชาวบานอยในภาวะซมเศรา 14 คน ภาวะเสยงฆาตวตาย 3 คน

ในการส�ารวจและคดกรองสขภาพจตครงเดยวกนนพบวา นอกจากจ�านวน

ผเจบปวยทางใจทเปนเดกอายตงแตแรกเกดจนถง 14 ปใน 10 ต�าบลนมมากถง

198 คน ซงมจ�านวนมากกวาผใหญ จากการสงเกตอยางมสวนรวมของผศกษา

พบวา ปรากฏการณทสะทอนความเครยดของเดกๆ นนอาจเหนไดจากการทเดก

20 ผศกษาไดแปลภาษาอสานและภาษาเขมรเปนภาษาองกฤษพนฐาน ใหกบลามทเชยวชาญศพท ทางดานการแพทยแตฟงภาษาเขมรและภาษาอสานไมออก ผเชยวชาญศพททางการแพทยเปนผแปลจากศพทพนฐานเปนศพททางการแพทยอกครงหนง21 พนทแถบชายแดนไทยกมพชา ไดแก ต�าบลรง ต�าบลเมอง ต�าบลนาโพธ ต�าบลบงมะล ต�าบลละลาย ต�าบลทงใหญ ต�าบลภผาหมอก ต�าบลโนนส�าราญ ต�าบลเสาธงชย และต�าบลสงเมก

157




สวนใหญไมอยากไปโรงเรยน เดกบางคนรองไหเมอพอแมใหไปโรงเรยน หลงเกด

เหตการณปะทะดงทกลาวมาขางตน โรงเรยนภมซรอลวทยาและโรงเรยน

บานภมซรอลไดปดท�าการตงแตวนท 7-11 กภาพนธ 2554 และเมอแมทพภาคท 2

ยนยนวาปลอดภยแลว ทงสองโรงเรยนจงเปดเรยนในวนท 14 กมภาพนธ 2554

แตมเดกไปเรยนไมถง 50 คน จากสถตจ�านวนนกเรยนโรงเรยนบานภมซรอล

408 คน และจ�านวนนกเรยนโรงเรยนภมซรอลวทยา 564 คน

ผลกระทบทตามอกอยางหนงคอ มลคาทางเศรษฐกจความขดแยงระวาง

รฐไทยและรฐกมพชา สงผลใหเกดการสญเสยรายไดจากขายสงและขายปลกให

นกทองเทยวและประเทศกมพชาแลว ขอมลในเชงปรมาณผลกระทบโดยภาพรวม

นนเปนสถตทคอนขางสงมาก กลาวคอ วรยทธ ดวงแกว ก�านนต�าบลเสาธงชย

เลาวาหลงจากการปะทะกน เขาไดรวบรวมขอมลจาก 9 ต�าบลในแถบนไดรบ

ผลกระทบมลคาความเสยหายทางดานเศรษฐกจและทรพยสนเปนจ�านวนเงนมาก

ถง 2,239,905,000 บาท (สองพนสองรอยสามสบเกาลานเกาแสนหาพนบาทถวน)

คาเสยหายดานครองชพรายวนทของราษฎร 4 ต�าบลหลกแถบชายแดนไทย-กมพชา

ไดรบผลกระทบอยางรนแรง มลคาการสญเสยรายไดเฉลย 1,000 บาท/คน/วน

หากพจารณาเฉพาะต�าบลเสาธงชย ม 13 หมบาน 2,478 ครวเรอน เฉลยความ

เสยหายมมลคามากถง 331,740,000 บาท (Duangkew, 2011)

จากศกษาผลกระทบดานเศรษฐกจของชาวบานภมซรอลพบวา กรอบ

การพฒนาตามนโยบายการพฒนาจงหวดศรสะเกษ (พศ. 2553-2555) ท อบต.

เสาธงชยน�ามาจดท�าเปนแผนงานเมอน�าไปสภาคปฏบตการ ไดพบอปสรรคซงมผล

อนเกยวเนองมาจากความขดแยงระหวางรฐ กลาวคอ นโยบายดานการพฒนา

จงหวดศรสะเกษระบไววา “มงเนนพฒนาความรวมมอกบประเทศเพอนบาน เพอให

เกดการเคลอนยายการคาขายทางเศรษฐกจระหวางประเทศเพอนบานโดยเนนการ

เพมขนของมลคาชายแดน เพมความรวมมอทางเศรษฐกจและสงคมกบประเทศ

เพอนบาน กรอบความรวมมอระหวางประเทศไดรบการผลกดนระดบพนทใหส

การปฏบต”



ต�าบลเสาธงชยน�ากรอบของแผนพฒนาจงหวดมาท�าแผนกเปนในทศทางเดยวกนทระบวา “ต�าบลเสาธงชยเปนศนยกลางการทองเทยว และแหลงแลกเปลยนคาขายระหวางประเทศ ประชาชนมรายไดตอการด�ารงชพ มการศกษาและสขภาพดมพนฐานการพฒนาทยงยน โดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยง ชมชนมสวนรวม ในการบ�ารงรกษาและจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในสวนทเกยวของกบนโยบายความสมพนธระหวางประชาชนไทยและกมพชาคอนโยบายดานเศรษฐกจทระบไววา สนบสนนเอกชนทกระดบ ใหมความพรอมทางการแขงขน อยางเสร ในเวทการคาทงในและตางประเทศ สนบสนนองคกรใหมขดความสามารถในการวางแผนการผลตใหตรงกบความตองการของตลาด และใหการสนบสนน และดแลการคาและการลงทน และมการเชดชคณคาความเปนไทย เพมแหลง เรยนร” (Tambon Sao Thong Chai, Administrative, 2007: 26-28)

จากนโยบายของ อบต. น น�าไปสภาคปฏบตการของหนวยงานปกครองสวนทองถน ดงเหนไดจาก ค�าขวญทวา

“บำนแมฟำมำโปรด22 โดดเดนโดนตวล ชวนเทยวผำมออแดง แหลงเศรษฐกจ ศกดสทธพระองคด�ำ”

ค�าขวญประจ�าหมบานภมซรอล

ค�าขวญขางตนคอภาพสะทอนทศทางของนโยบายสงเสรมการทองเทยว ขององคกรรฐสวนทองถนทพยายามชใหเหนวาชมชนมความโดดเดนหรอลกษณะเฉพาะ หรออตลกษณชมชนเปนแหลงทองเทยว และมความส�าคญในดานเศรษฐกจอยางไร ค�าขวญดงกลาวมการก�าหนดขนมา เพอสงเสรมการทองเทยวของจงหวดศรสะเกษ ในชวงเวลาดงกลาวประเทศไทยเรมมการกระจายอ�านาจสทองถน มองคการบรหารสวนต�าบล (อบต.) เสาธงชย ซงตงในป พ.ศ. 2541 ท�าหนาทในการสนองนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาระดบชาตมาสทองถน โดยการท�าประชาคมรวมกบชาวบานในการวางแผนพฒนาและจดสรรทรพยากรและงบ

ประมาณทองถน ค�าขวญขางตนจงมบนทกในประวตหมบานมาจนถงปจจบน

22 แมฟาในทนชาวบานภมซรอลหมายถง สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (สมเดจยา) เสดจมาหมบานในป 2520

159




หากพจาณาจากค�าขวญนแลวอาจกลาวไดวา ผำมออแดง และปรำสำท

โดนตวลเทำนน ทรฐไทยมสทธเขำไปบรหำรจดกำรกำรทองเทยว ในกำรรบร

ของชำวบำน และในทางปฏบตกอนมความขดแยงระหวางรฐ เจาหนาทรฐระดบ

ทองถนทงรฐไทยและรฐกมพชา ตางบรหารจดการการทองเทยวรวมกนในพนท

ประเทศของตวเองอยแลว และเมอวนท 1 มถนายน 2544 รฐบาลไทยไดสงเสรม

การทองเทยวมากขนโดยท�าพธเปดผามออแดงเปนแหลงทองเทยวอยางเปน

ทางการกลาวคอ ยคนปราสาทพระวหารอยในความดแลของรฐบาลพนมเปญ

นายกรฐมนตรสมเดจฮน เซนเปดเขาพระวหารใหเปนแหลงทองเทยวอยางเปน

ทางการ รฐบาลไทยโดยอทยานแหงชาตเขาพระวหาร และชาวบานไดรบประโยชน

จากธรกจทองเทยวกมพชา

อาจกลาวไดวานโยบายรฐในสวนทองถน ดานสงเสรมทางดานเศรษฐกจ

และการทองเทยวนนไมอาจเปนจรงไดในภาคปฏบตการ ตงแตปดเขาพระวหาร

ธรกจทองเทยวและขายสงไมมความเคลอนไหว อนเนองมาจากความขดแยง

ในระดบสวนกลาง สงผลกระทบตอชาวบานดงปรากฏการณทน�าเสนอไปขางตน

นอกจากปญหาดงทกลาวมาแลวนน การเขามาในหมบานของทหารยงม

ผลกระทบทางสงคมอนๆ ตามมา กลาวคอ การทมคายทหารในวดท�าใหชาวบาน

ไมมสถานทประกอบกจกรรมทางศาสนาของชมชน เพราะศาลาใชเปนหนวยแพทย

เสนารกษ นอกจากน บรเวณปาชมชนรอบวดไดถกดดแปลงเปนทพกของทหาร

ทหารทมาอยนนไดจบสตว เชน กระแต กระรอก นก ในปาชมชนมาท�าอาหารกน

รวมทงปญหาชสาวทเชอมโยงไปสปญหาสขภาพของผหญงในหมบาน ผหญงทม

ความสมพนธในลกษณะดงกลาวมทงทยนยอมพรอมใจเอง และมผหญงวยรนบาง

คนยงไมบรรลนตภาวะ บางคนยงใช ด.ญ. น�าหนาชอ ผหญงบางคนยอมหยาขาด

จากสามทใชชวตคกนมานานเพอมาอยกนกบทหารแมเพยงชวคราว ขณะทผศกษา

อยในหมบานภาพทเหนคอนขางบอยคอ การททหารควงเดกสาววยรนเขารสอรท

หรอเอารถมาจอดรอรบทขางโรงเรยนบาง มาจอดรอในวดบางเพอพาไปเทยว เปนตน

ชาวบานสวนใหญมความเหนวาอยากใหรฐไทยและรฐกมพชามความ

สมพนธอนดตอกนเพราะชาวบานภมซรอลทกคนตองการชวตทปกตสข ท�ามา



หากนไดเหมอนเดม ในสวนพนททบซอนรฐควรท�าตามบนทกชวยจ�า 2543

ชาวบานยนยนวามชาวบานหลายคนเคยเปนผปกหมดหลกแบงเขตแดนระหวาง

ไทยกมพชา และคนเหลานนยงมชวตอย สามารถยนยนไดวามหลกการแบงเขตแดน

ไทยแดนกมพชาอยางไร หลงจากศาลโลกตดสนใหปราสาทพระวหารเปนของ

ประเทศกมพชาเมอ พ.ศ. 2505 เชน ชาวบานผเคยท�างานเปนลกจางตอนปกปน

เขตแดนคนหนง ไดบอกวาเขตแดนแผนดนไทยคอพนทระยะหางจากตวปราสาท

100 เมตร หางจากบนไดลงปราสาทหลงท 1 ระยะหาง 20 เมตร หากตองการพสจน

เขตแดนระหวางรฐนนควรใหชาวบานคนนนๆ ไปเปนพยานรวม

ขอมลเชงลกทชาวบานเลาเกยวกบพนททบซอนบรเวณปราสาทพระวหาร

หลงท 1 มอยวา ชวงทศวรรษ 2540 มทหารพรานยศระดบผกองชออกษรยอวา

ณ. เอาพนทบรเวณระยะหางจากตวปราสาท 100 เมตร หางจากบนไดลงปราสาท

หลงท 1 ระยะ 20 เมตรนน ไปแบงใหชาวบานกมพชาเชาท�าตลาดขายของโดยแบง

เปนลอคๆ ละ 100,000 บาท จ�านวนหลายสบลอค หลงจากนนทหารคนดงกลาวได

ยายออกจากพนทไปแลว เมออทยานแหงชาตเขาพระวหารประกาศเขตอทยาน

ครอบคลมไปถงบรเวณดงกลาว รวมทงบรเวณวดแกวศขาครศวาระ จงแจงใหผคา

ชาวกมพชายายตลาดออกจากทดนบรเวณนน ชาวบานกมพชาบอกวายนดยายออกไป

หากไดรบการชดเชยเปนเงน 50 ลานบาท โดยอางการไดจายคาเชาพนทดงกลาว

กบนายทหาร ณ. ไปแลว จงควรมสทธอนชอบธรรมในการท�ามาหากนในพนทตลาดนน

มชาวบานยนยนวานายทหารคนนนยงมผลประโยชนจากการเกบเงนคาเขาชม

ปราสาท ทประเทศกมพชาเกบไดจากนกทองเทยวฝงประเทศไทยรายละ 50 บาท

เจาหนาทเกบเงนดานเขาชมปราสาทฯ น�าสงเงนใหกบการทองเทยวประเทศกมพชา

เพยง 20 บาทเทานน อก 30 บาทไดหกเงนคาธรรมเนยมเขาชมปราสาทพระวหาร

นนคนใหกบนายทหารทมชออกษรยอวา ณ. เพอแลกกบผลประโยชนจากการคา

ในตลาดเขมรบรเวณปราสาทฯ หลงท 1 ซงผคาในตลาดเขมรนน สวนใหญคอลก

เมยของทหารกมพชา23 หากเรองนไดเกดขนจรงดงทชาวบานเลา แสดงวามการ

ทจรตของขาราชการทองถนทเกยวของในพนท ท�าใหปญหาพนททบซอนไมได

23 ทหารกมพชาสามารถเอาครอบครวมาอยในคายทหารได

161




ถกหยบยกขนมาแกปญหา นอกจากนหนวยงานดานความมนคงและอทยาน

แหงชาตฯ ตางท�างานแยกสวนเปนเอกเทศ บางบทบาทกทบซอนกนอยระหวาง

ทหารพรานกบทหารลายซงตางอางบทบาทดานความมนคง ชาวบานภมซรอล

จงมกมค�าถามกบหนวยงานอทยานแหงชาตเขาพระวหารวา เมอประกาศพนท

อทยานทบทท�ากนของชาวบาน ไมยอมใหชาวบานเขาไปท�ากนในพนทพวกเขาท�า

มาหากนมานาน แตพอชาวบานกมพชาเขามาท�ามาหากนในพนทอทยานฯ ประกาศ

เวนคน แตอทยานฯ กลบนงเฉยไมท�าอะไรเลย ชาวบานไดแตหวงวาประเดนเหลา

นไดถกหยบยกมาแกปญหาโดยเรว ขณะเดยวกนชาวบานกไมมใครทราบอยาง

แนชดวา บทบาททางดานความมนคงของทหารนนมอะไรบาง และก�าลงท�าอะไรใน

พนทรอบหม บาน แตสงทชาวบานรบร กนถวนหนา ณ เวลานคอก�าลงเกด

ปรากฏการณทหารผดลกผดเมยชาวบาน จนมค�าพดในหมชาวบานวา หลงบาน

แตกยงไมมใครตายเพราะความกลวและความเครยด แตตอนนผชายในหมบานอาจ

เครยดตายเพราะภรรยามสามใหมเปนทหาร

จากผลการศกษาผลกระทบจากการประกอบสรางอตลกษณชมชน

ภมซรอลในสถานการณความรนแรงขางตนนน อาจกลาวไดวาในทางทฤษฎ

ปรากฏการณนเรยกวาชมชนภมซรอลวกฤตเกดภาพแทนความจรง (crisis of

representation) อนสงผลมาจากแนวคดรฐชาต หรอถกขบใหหลดออกจาก

จนตกรรมการเมองของรฐไทย แตในโลกแหงควำมเปนจรงคอชมชนภมซรอล

ไดรบผลกระทบจำกควำมขดแยงกรณประสำทพระวหำร ท�ำใหควำมเดอด

รอนอยำงหนกไมสำมำรถด�ำเนนชวตไดอยำงปกตสข ค�าบอกเลาของชาวบาน

สะทอนใหเหนไดอยางชดเจนวา ตงแตชมชนมการเปลยนผานจากอตลกษณชมชน

สงคมประเพณ (traditional society) มาสชมชนภายใตการควบคมของรฐนน ชมชน

ภมซรอลไดปฏบตตามนโยบายรฐมาโดยตลอด แตกไดรบผลกระทบจากนโยบายรฐ

มาโดยตลอดเชนกน



3. บทสรป

จากวตถประสงคของการเขยนบทความครงนเพออธบายและท�าความเขาใจ

ใน 3 ประเดน คอ 1) การประกอบสรางอตลกษณชมชนเปนอยางไร 2) อตลกษณ

ความรกชาตทนยามและอธบายโดยชาวชมชนภมซรอลเปนอยางไร และ

3) ความขดแยงจากการทวงคนปราสาทพระวหารสงผลกระทบตอชาวชมชน

ภมซรอลอยางไร ซงผศกษาไดอภปรายผลการศกษาไปแลวขางตน จงอาจกลาว

โดยสรปไดวา การประกอบสรางอตลกษณชมชนภมซรอลไดเรมกอรปจากชมชนท

มวถการผลตแบบยงชพหรอสงคมประเพณ (traditional society) ขยายตวไปสชมชน

ทมการเปลยนแปลงไปตามความสมพนธเชงอ�านาจกบรฐ ซงมบรบททางสงคม

แตกตางกนออกไปในแตละยคสมย ท�าใหชมชนภมซรอลไมไดมอตลกษณ/

ความหมายทตายตว ขนอยกบจดยนในการอธบายของผกระท�าการ (actor) ในทน

หมายถงรฐและชมชน อาจกลาวไดวาความหมายทชมชนและรฐประกอบสรางขน

นนมมากถง 4 ความหมาย คอ 1) ชมชนหมบานวถสงคมประเพณ (traditional

society) (พ.ศ. 2484-2492) เกดขนภายใตเงอนไขความสมพนธระหวางชาวบานไทย

และชาวบานกมพชา 2) ชมชนหมบานกนชนทตองรกชาต (พ.ศ. 2492-2532)

เกดขนภายใตเงอนไขนโยบายดานความมนคงของรฐไทย ผลกระทบคอชาวบาน

ตองเปลยนจากวถชวตทสงบสขไปท�างานทมความเสยง เชน เปนสายลบ เปนทหาร

รบจางในสงครามเวยดนาม เปนทหารรบจางกองทพเฮง สมรน เปนทหารเกณฑ

เปนทหารพราน เปนอาสาสมครไทยอาสาปองกนชาต เปนนกเกบกทนระเบด

บางคนโดนจบไปเปนเชลยสงคราม บางคนพการ ขาขาด ตาบอดและเสยชวตจาก

ทนระเบด 3) ชมชนแหงเศรษฐกจการทองเทยว (พ.ศ. 2532-2551) เปนอตลกษณ

ทรฐประกอบสรางขนในยคเปลยนสนามรบเปนสนามการคา ชาวชมชนท�ามาหากน

ตามแนวชายแดนภายใตการเฟองฟของธรกจทองเทยว และ 4) ชมชนคนไทย

ไมรกชาต เปนคนไทยหวใจเขมร (พ.ศ. 2551-2555) เกดขนภายใตเงอนไข

ความราวฉานระหวางรฐไทยและรฐกมพชา กรณประเทศกมพชาเสนอปราสาท

พระวหารเปนมรดกโลก หรออาจกลาวไดวาชมชนทองถนถกขบใหหลดจากชมชน

163




จนตกรรมการเมองของรฐไทย ซงผลกระทบทชมชนไดรบในยคนมความรนแรงมาก

ทสด ขณะเดยวกนชมชนพยายามตอสดวยการน�าเสนออตลกษณความรกชาตของ

ตวเองวา “ชมชนภมซรอลเปนคนไทยรกชำตผท�ำตำมนโยบำยรฐ”

เมอน�าแนวคดการสรางภาพแทนความจรงแนวประกอบสรางเชงวาทกรรม

(discursive approach to representation) ของ Hall (1997) มาเปนแกนกลาง

ในการวเคราะหผลการศกษาครงน เหนไดวาแนวคดดงกลาวน ไดชใหเหนวา

การประกอบสรางอตลกษณชมชนภมซรอลในความหมายตางๆ นน เกดจากการ

ครอบง�าทางอดมการณและอ�านาจของรฐตอชมชน ดงนน รฐจงสถาปนาความหมาย

จากจดยนของรฐผลกใหบานภมซรอล กลายเปนชมชนชายขอบในวาทกรรมความ

เปนไทยกระแสหลก ซงเปนปรากฏการณทอาจเรยกไดวาชมชนทองถนถกขบให

หลดออกจากชมชนจนตกรรมการเมองของประวตศาสตรแหงชาตไทย ตามแนวคด

ชมชนจนตกรรม (imagined community) ของ Anderson (2009) หรออาจเรยก

อกอยางหนงวาเกดวกฤตภาพแทนความจรง (crisis of representation) ตามการ

อธบาย Hall (1997) นนเอง

เอกสำรอำงอง

Anderson, Benedict. (2009) Imagined Communities. Bangkok: The Foundation

for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project.

Aranyakanon, Thoosak. (1998). Phanha lae Uppasak nai kan Patibad Natee

khong Tam-rauj Trawen Chaidaen: Suksa Chapor Korranee Kong

Roi Tam-rauj Trawen Chaidaen Tee Song Sam See Jang Wat

Mukdahan. (In Thai) [Problems and Obstacle to Border Police’s Practices:

A Case Study of Border Patrol Police’s 234 Mukdahan Province].

Independent Study (M.A. Social Administration), Thammasat University.

Border Patrol Police. (2013). History. Retrieved June 15, 2012 from http://

th.wikipedia.org /wiki/Border Patrol Police.



Chandler, David. (1997). A History of Cambodia. Bangkok: The Foundation

for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project.

Civil Boy Scout. (2013). Organization. Retrieved June 15, 2012 from http://

th.wikipedia.org/wiki/ Civil boy scout.

Duangkew, Veerayut. (January 14, 2011). Interview. Head of a Group of

Villages, Tambon Sao Thong Chai.

Hall, Stuart. (1997). Representation: Cultural Representations and

Signifying Practices, London: SAGE.

Indochina Studies Center, Burapha University. (2007). Khow Moon Phaun

Than Rajchaarnachak Kamphucha. (In Thai) [Foundation Info of

Kingdom of Cambodia. Bangkok: Indochina Studies Center: Burapha

University

Kasetsiri, Charnvit. (2009). Latthi Chat-Niyom Thai/ Sayam kab Kamphucha

lae Korranee Suksa Prasat Kao Pra Vihan. (In Thai) [Siamese/Thai

Nationalism and Cambodia: A Case Study of the Preah Vihear Temple].

Bangkok: The Foundation for the Promotion of Social Sciences and

Humanities Textbooks Project.

Khaosod. (2009). Critical of Phomsaral village. Retrieved September 19,

2009 from http://www.khaosod.co.th/view_newsonline.

Kosai, Jansuda and other. (January 14, 2011). Interview. Villagers of

Phomsaral Village.

Noiwong, Orn-Anong. (1998). Kamphucha: Nayobuy Tang Prathed Samai

Phon-Ake Prem Tinsulanond. (In Thai) [Cambodia: Thai Foreign

Policy under the Prem Tinsulanond’s Government]. Bangkok: The

Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities

Textbooks Project.

165




Organized to Strengthen Border Security. (2012). Thai Volunteers

Protecting the Nation Project. Retrieved June 15, 2012 from http://

www.civilarmy2.net/tspc1.htm.

Phasuk, Sunai. (1996). Nayobuy Tang Prathed khong Thai: Suksa Kan

Kamnod Nayobuy khong Ratthaban Phon-Ake Chatchai Choonhawan

tor Panha Kamphucha (See Singhakhon Naung Gao Paed Paed

thaung Yee Sib Sam Kumphaphan Naung Gao Gao Naung). (In Thai)

[Thai Foreign Policy : a Case Study on the Policy Formulation Process

of General Chatchai Choonhawan’s Government on the Cambodian

Problem (4 August 1988 to23 February 1991)]. Thesis (M.A. International

Relation), Chulalongkorn University.

Pungsopa, Aukrit. (1978). Thassana Khati Kharatchakan tor Krongkan

Moo-Ban Asa Pong Kan Ton Aeng: Suksa Chapor Korranee

Kharatchakan nai Amphaor Amnat Charoen Khemarat Chanuman

King-Amphaor Senangkhanikhom Jang Wat Ubon Ratchathani.

(In Thai) [Gorverment Officer’s attitude towards Self - defense Village

Project: a case study of Amnat Charoen, Khemarat Chanuman,

Senangkhanikhom District Ubon Ratchathani Province]. Independent

Study (M.A. Political Science). Thammasat University.

Raluk, Kanogvan. (2012). Kan Prakob Sang Attalak Chumchon Phosaral.

(In Thai) [The Making of Phomsaral Community Identity]. Thesis

(M.A. Rural Studies and Development), Thammasat University.

Sihanouk, Norodom and Burchett, Wilfred. (1972). Songkram rawang Khaphajao

kab CIA. (In Thai) [My War with the CIA]. Bangkok: Lokmai Pass.

Tambon Sao Thong Chai Administrative. (2010). Phan Phatthana Sam Pee

(2553-2555). (In Thai) [Three-year Development Plan (2010-2012)].

(Duplication Document)



Thairath. (2009). 40 Members of the Senate Proposed to Rename of the

Phomsaral village. Retrieved September 20, 2009 from http://www.

thairath.co.th/content/pol/34701.

Theeravit, Khien and Phasuk, Sunai. (2000). Kamphucha: Prawadsat

Sangkhom Setthakit Khawam Mankhong Kan Maung lae Kan

Thangprathed. (In Thai) [Cambodia: History, Society, Economy,

Security, Politics and Foreign Affairs]. Bangkok: The Thailand Research

Fund.

Theerasasawat, Suwit. (2010). Baeung Lang Kan Sia Dindan lae Panha

Prasat Pra Vihan jak Ror Sor Roi Sib Song Jon Thaung Patchuban.

(In Thai) [On the Border Dispute over Prasat Preah Vihear between

Thailand and Cambodia]. Bangkok: Pimdee.

“ภูมิซรอล”:...

Documents

Transcript of “ภูมิซรอล”:...