ANG MGA ALIPIN (ONE-ACT PLAY).doc

“ ANG MGA ALIPIN ”

(Dulang May Isang Yugto)

Sinulat ni Matang-Lawin

__________________________________________________

TAGPUAN : Isang maliit na silid-tulugan sa Dubai.

PANAHON : Kasalukuyan.

(Madilim ang tanghalan sa pagsisimula ng dula. Ang maririnig lang ay mahina at

malamyos na paksang himig ng dula. Maya-maya pa’y magsasalimbayan ang mga tinig ng

pagdadasal ng mga Muslim na karaniwang nangyayari sa mga bansa ng Arabo. Ang mga

tinig ay tila nanggagaling sa mga “loud speakers” na karaniwang kaugalian sa mga bansang

Arabo. Tatagal ito ng ilang sandali. Pagkaraan ng ilang sandali’y dahan-dahang

magliliwanag sa isang bahagi ng tanghalan kasabay ng dahan-dahan ding paglalaho ng

pagdadasal. Ang liwanag ng ilaw ay nakatutok lang sa gitnang bahagi ng tanghalan at

walang ibang makikita doon kndi ang isa sa mga pangunahing tauhan ng dula – si CRIS, 40-

45 taong gulang.

Nakaupo si Cris sa tabi ng isang maliit na mesa. May mug ng kape sa kanyang

harapan. Makikita ang tila kalungkutan sa mukha ni Cris.

Magbabalik-alaala si Cris. Ang parteng ito ng dula ay magsisilbing “Prologo” at ang

kabuuan ng dula ay isang mahabang “pagbabalik-tanaw” o “Flashback”. Bukod sa

pagbibigay ng liwanag, ang ilaw na tumatanglaw kay Cris ngayon ang s’yang magbabadya ng

panahong kasalukuyan.)

of 32

CRIS

Simula na naman ng Ramadan, ang itinuturing na pinaka-banal na panahon ng mga Arabo at

Muslim bilang pag-aalala sa paglalakbay ng kanilang propetang si Mohamad at ang pagbibigay

sa kanya ni Allah ng Banal na Kasulatan – ang Koran.

Ganitong panahon din, dalawang taon na ang nakakaraan, nang huli kaming magkausap ni Bert.

Dapit-hapon din noon at umaalingawngaw sa papawirin ang nagsasalimbayang pagdadasal ng

mga Muslim. Kakapagbihis ko lang din noon kagaya ngayon galing sa upisina nang dumating si

Bert sa maliit at masikip na silid na ito.

Tatlo lang naman kaming naging matatalik na magkaibigan. Iba’t iba nga ang aming

pinanggalingan sa Pilipinas at hindi magkakakilala ngunit pinagtagpo at pinagkaisa ng iisa

naming pangarap at mithiin dito sa Dubai. Daig pa naming tatlo ang tunay na magkakapatid sa

pagtutulungan. Magkakasama kami sa hirap at ginhawa. Sabi nga ng iba naming mga kakilala’y

para daw magkakadugtong ang aming mga bituka dahil halos hindi kami magkahiwa-hiwalay.

Kung magkakasama kami noong pare-pareho pa lang kaming naghahanap at umaasa ng

pagdating ng pinakahihintay na pagkakataon upang maisakatuparan ang aming mga pangarap,

lalo pang tumibay ang aming pagkakaibigan at samahan nang magkaroon na kami ng kanya-

kanyang trabaho.

Ang maliit at masikip na silid na ito ang naging piping saksi sa paghabi namin ng aming mga

pangarap para sa aming mga sarili, anak, asawa, kapatid at mga pinakamamahal sa buhay. Dito

umusbong ang mga panibagong pag-asa, dito dahan-dahang naisakatuparan ang mga dating

pangarap. Napuno ang silid na ito ng mga halakhak ng tuwa ng tagumpay at mga impit na dasal

ng pagsusumamo at hikbi ng kalungkutan at pangungulila sa mga sandali ng pagkagapi at

panghihina.

of 32

Dati-rati’y puno ng mga kapwa namin Pilipino ang silid na ito, mga manggagawa ring kagaya

namin na nagbabaka-sakaling makapagtrabaho at kahit konti ay makabahagi sa kayamanan ng

bansang ito para sa mga umaasang magulang, asawa at mga anak sa Pilipinas. Para kaming

iisang pamilyang sama-samang nagsusumikap at hindi alintana ang pagsisiksikan sa maliit at

masikip na silid na ito dahil mas mahalaga ang katuparan ng mga mithiin. Ang maliit at masikip

na silid na ito ay nagsilbing paraiso ng mga pagal na katawan mula sa maghapong pagtatrabaho

sa mala-impyerno sa init na disyerto o mga construction sites katumbas ng biyayang nakalaan at

hinihintay ng aming mga mahal sa buhay na iniwan sa Pilipinas, biyayang magpapatapos sa pag-

aaral ng aming mga anak, pambayad sa pagkakautang ng aming mga pamilya, pagpapagawa ng

mga nasirang bahay dahil sa bagyo, pambili ng mga gamit na maaaring paglibangan upang kahit

sandali’y makalimutan ng aming mga naiwan ang kahungkagan dahil sa aming pagkawala at

paglayo sa kanilang piling. Sa silid na ito lalong nabuo ang isang matalik na pagkakaibigan na

nagsilbing isang matibay na bigkis sa aming tatlo nina Bert at Mike.

Ngunit ang lahat nga’y may katapusan.

(Sa pagtatapos ng “prologo” ay dahan-dahang magliliwanag ang buong tanghalan.

Sa pagliliwanag ay tuluyang makikita ang kabuuan ng lugar na pangyayarihan ng dula.

Agad makikita ang tatlong “double deck beds” na karaniwang ginagamit ng mga bedspacers

sa Maynila man o kahit sa Dubai. Isasaayos ang mga nasabing kama upang maipakita ang

maliit at masikip na silid – nasa magkabilang bahagi ang dalawa sa mga kama at nasa may

paanan naman ang isa pa. Maglalagay lang ng maliit na puwang sa pagitan ng paanan ng

dalawa sa mga kama bilang s’yang daan patungo sa pinto ng silid.

May mga kabinet na plastic sa iba’t ibang dako ng silid na lalong nagpasikip dito at

makikita rin ang mga nakasampay na damit. Ang mga kama sa ibaba naman ay may

of 32

nakasabit na kumot sa tagiliran na silbing pantabing. Ang ibabaw ng tatlong kama ay may

mga nakapatong na maleta at iba pang gamit upang maipaalam sa mga manonood na wala

nang gumagamit ng mga ito. Ilang nakatiklop na “folding beds” ang makikita rin sa kundi

ma’y ibabaw ay sa gilid ng mga kama upang maipahayag na dati’y marami ang nakatira sa

silid na ito gaya ng sinabi ni Cris.

Ilang sandali ang lilipas at maya-maya pa’y papasok ang isa pang tauhan ng dula – si

BERT, halos kasing-edad ni Cris.

Mabagal ang paghakbang at pagkilos ni Bert. Haggard ang kanyang anyo at parang

pagod na pagod. Ngunit higit na mababanaag ang lungkot sa mukha ni Bert kesa sa kung

anupaman.

Didiretso si Bert kanyang kama – ang kamang nasa tapat ng mesang kinaroroonan ni

Cris. Uupo si Bert. Magsisimulang maghubad ng sapatos.)

BERT

Kanina ka pa?

CRIS

Kararating-rating ko lang. Si Mike, kumusta?

BERT

Nakalipad na. Alas-diyes kaninang umaga nang lumipad ang eroplano. Mga alas-sais o alas-

siete ng gabi ang dating n’ya sa Pilipinas.

CRIS

(malungkot) Natuloy din s’ya.

BERT

Oo, pagkatapos ng halos isang linggong paghihintay.

of 32

CRIS

May naging problema ba kanina?

BERT

Wala. Maayos ang mga ipinakita naming dokumento kaya dire-diretso na s’ya sa eroplano.

CRIS

Kumain ka muna. May natira pa akong ulam kaninang almusal. Hindi na ako nakapagluto at

hindi ako nakadaan sa grocery. Ang dami kasing pinatapos sa akin sa upisina kaya hindi agad

ako nakauwi.

BERT

Mamaya na. Wala akong gana.

(Sandaling katahimikan.)

CRIS

Sino’ng mga naghatid?

BERT

Ako lang at ‘yong isang inhenyero. Pero marami s’yang nakasabay. Mga kapwa din natin

Pilipino na magsisiuwi na ng Pilipinas dahil kundi man natapos ang kanilang mga kontrata o

tinanggal sa trabaho dahil sa pagbabawas ay nagsipagsara ang kumpanya. Kagaya rin ng mga

dating kasamahan natin dito.

CRIS

Kaya nga bukas, pumasok ka na at baka mapasama ka pa sa bilang ng mga natanggal. Dadalawa

na nga lang tayo dito, baka maiwan pa akong mag-isa. Ilang araw ka na ring hindi pumapasok

mula noong…

of 32

BERT

Pinayagan naman akong mag-leave ng isang linggo. Naintindihan nila. Wala naman kasing

mag-aasikaso at ibang aasahan si Mike.

CRIS

Pasens’ya ka na at hindi man lang kita nasamahan.

BERT

Ito ang mahirap sa kalagayan nating mga Pilipino dito sa Dubai. Lalo na kung wala kang

kaibigan man lang o kamag-anak. Pag nagkasakit ka, wala man lang mag-aasikaso sa ‘yo. Pag

malungkot ka, wala ka man lang maiyakan. Pag nagipit, wala ka man lang matakbuhan para

hingan ng tulong. Kahit pa sabihing napakadami nating Pilipino dito. Para kasing nakasama pa

na sobrang dami na natin dito. Kaya ang palagay natin, nasa sarili pa rin tayo, nasa Pilipinas

lang. At gaya nang pag nasa Pilipinas tayo, kanya-kanya at walang pansinan. Bahala ka sa

buhay mo.

CRIS

Di kasi ako pinayagan ng amo ko nung magsabi ako. Madami raw dapat ayusin. Pasens’ya na.

(Di magsasalita si Bert.) Siguradong apektado ang kumpanya n’yo sa pagkawala ni Mike.

BERT

(malungkot na iiling) Anong apektado? Cris, tayong mga trabahador ay mga piyesa lang ng

isang napakalaking makinarya na pag nasira o nawalan ng silbi’y madaling itapon at palitan.

CRIS

Hindi pangkaraniwang trabahador si Mike. Project Engineer s’ya at isa sa mga magagaling na

inhenyero ng kumpanya n’yo.

of 32

BERT

At isa rin lang s’ya sa libo-libong tao ng kumpanya. Hindi pag-aaksayahan ng panahon ng

kumpanya ang isang tao kung masasakripisyo ang milyong nakasalalay sa project. Walang puso

ang negosyo, Cris… dito man o kahit saan.


CRIS

Paano nga pala ang mga gamit ni Mike?

BERT

Ipinagbilin sa akin ng asawa. Di lang ako nakabili ng kahon kanina. Aayusin ko na bukas nang

maipadala na sa Pilipinas.

CRIS

Kumusta naman ang asawa ni Mike? Alam na ba ng mga anak n’ya?

BERT

Hindi pa masabi noong asawa n’ya. Hindi n’ya alam kung paano sisimulan at kung paano

sasabihin. Naubos nga ang load ko sa halos kalahating oras naming pag-uusap kahapon. Hindi

‘yon dahil sa dami ng aming napag-usapan kundi dahil sa maya’t mayang pag-iyak nung asawa.

Gulong-gulo ang isip at hindi malaman kung sino ang sisisihin sa nangyari.

CRIS

Ang ibig bang sabihin ay…? Mabibigla ang mga anak nila pag nalamang…

BERT

Mas maganda na ‘yong malaman na lang bigla pag nandoon na kesa naman pahirapan pa ang

mga sarili sa paghihintay.

of 32

CRIS

Sabihin mo lang sa akin kung magkano ang magagastos sa pagpapadala mo ng mga gamit ni

Mike. Ako na lang ang magbabayad. Pinakatulong ko na sa kaibigan natin.

BERT

Kahit hindi mo sabihin, Cris, talagang ikaw ang hihingan ko ng tulong para maipadala ang mga

gamit n’ya. Di na naman kami pinasuweldo. Pa-dalawang buwan na ito. Ang sabi’y di pa rin

daw nagbabayad ang contractor namin. Kundi lang mahirap maghanap ng trabaho sa mga

panahong ito at kundi lang ako nahihiya kay Mike dahil s’ya ang nagpasok sa akin, matagal na

akong lumipat ng ibang mapapasukan.

CRIS

H’wag kang mag-alala. Naiintindihan ko. At h’wag mo na ring problemahin ang bayad mo sa

renta. Ako na muna’ng bahala doon.

BERT

(parang di narinig si Cris.) At wala pa ring linaw kung kelan kami susweldo at kung ilang

buwan pa kaming ganito.

CRIS

Maswerte ka pa rin at may trabaho ka, Bert.

BERT

(mapapatingin kay Cris.) Ano’ng ibig mong sabihin?

(Titindig si Cris. Pupunta sa kanyang kama. Kukuninang isang papel. Iaabot n’ya

‘yon kay Bert. Sandaling babasahin ni Bert ang nakasulat.)

BERT

Termination notice?

of 32

CRIS

Ibinigay kaninang umaga noong amo ko. Isang buwan na lang ako sa kumpanya. (Malungkot

na mapapangiti at pipiliting magbiro.) Mapupudpod na naman ang sapatos ko sa paghahanap

ng trabaho kagaya noon. (Iiling) Kapipirma ko pa lang ng bagong kontrata at heto tinatanggal

na.

BERT

Kung ganoon, mas kailangan mo ang pera. H’wag mo na lang akong intindihin. Mag-a-advance

na lang ako sa kumpanya.

CRIS

H’wag na. May naiitabi pa naman ako. Saka hayaan mo na lang na matulungan ko rin si Mike

kahit papaano. ‘Yong sa renta naman natin, ikaw na lang ang bahala sa akin pag naubos ang

ipon ko’t wala pa akong trabaho.

BERT

Ano ba’ng nangyari? Di ba bago lang ‘yong kumpanya n’yo dito sa Dubai, sabi mo? At ang

kwento mo’y mga Brazilian ang may-ari.

CRIS

Kagaya rin ng iba pa. Inabutan at nasagasaan ng recession. At dahil bago, hindi naisara ang

kauna-unahan sanang kontrata. Pinabalik-balik lang kami nung Arabong kausap. Siguro dahil

sa bagong kumpanya nga at wala pang pruweba kaya ayaw pagkatiwalaan ng malaking proyekto.

BERT

Hindi pa ba sapat na pruweba ‘yong mga nagawa na ng kumpanya mo sa Brazil? Dun sa mga

ipinabasa mo sa amin ni Mike tungkol sa kumpanya n’yo, malaking pangalan na sila sa Brazil, di

ba?

of 32

CRIS

Para ka namang bago nang bago sa mga Arabo dito. Hangga’t hindi sila ang nakakaranas at

nakakakita ng ginawa mo, hindi mo sila makukumbinsi. Di mo rin naman sila masisisi dahil

alam naman nating milyon ang halaga ng pagpapatayo ng mga buildings dito. At lalong wala

tayong magagawa dahil hawak nila ang pera.

BERT

Sayang.

CRIS

Talagang nakakapanghinayang. Ang taas pa naman ng sweldo ko. Sa ibang kumpanya, hindi

tatanggap ng limang libo isang buwan ang pangkaraniwang Clerk na kagaya ko. Bukod pa doon,

maayos ang pakikitungo ng mga amo ko sa aming mga hindi nila kalahi. May diskriminasyon

din kahit papaano pero hindi naman kasing-grabe kagaya sa ibang kumpanya.

BERT

Di hamak palang mas maganda ‘yong kumpanyang pinanggalingan mo. Ni-renew mo na lang

sana ang kontrata mo noong matapos ‘yong tatlong taong kontrata mo sa kanila. Mababa nga

lang ang sweldo pero hindi naman nagsasara.

CRIS

Oo nga e. Di na nga ako nagbakasyon dahil sinamantala ko ang makapasok agad sa

kumpanyang ito pero wala rin pala. Pero maswerte pa rin ako.

BERT

Paano mo nasabing maswerte ka e napasama ka na nga sa bilang ng mga tinanggal sa trabaho?

Para namang hindi mo alam ang kalagayan at batas dito. Sa mga kagaya mo, dalawa lang ang

pamimilian – umuwi ng Pilipinas o mag-exit nang mag-exit sa loob ng anim na buwan at

of 32

manalangin na paulit-ulit na makakuha agad ng visit visa para sa isang buwan na pananatili dito

at h’wag na namang maisipan ng immigration na maghigpit sa mga binibigyan ng visa. Ikalawa,

kung maswertehan ka namang makakuha agad ng trabaho, hahanapan ka naman ng No Objection

Certificate mula sa dati mong kumpanya. Swerte mo kung bibigyan ka. At mabigyan ka man,

may labor ban ka pa rin sa loob ng anim na buwan. Mabuti nang mabuti kung babayaran ng

kumpanya mo ang halaga para alisin ang labor ban o kaya ay kung may pambayad ka mismo.

Kung hindi mo kayang bayaran at ayaw ding bayaran ng bagong kumpanya mo, wala ring

mangyayari. Kung ayaw mong umuwi ng Pilipinas, anim na buwan kang magpapakalat-kalat

dito sa Dubai nang walang kita at diretso ang gastos sa pag-exit at pagrerenta ng bahay na

tinitirhan mo pwera pa ang gastos sa pagkain.

CRIS

Doon nga ako swerte dahil napakiusapan ko ang mga dating amo ko na h’wag munang i-cancel

ang visa ko hangga’t di ako nakakakita ng bagong mapapasukan. At kung kailangan ko raw ng

No Objection Certificate, sabihan ko lang daw sila at bibigyan ako. Mababait naman sila.

BERT

Kung mabait sila, hindi ka nila tatanggalin.

CRIS

Hindi naman nila kagustuhan na magtanggal ng tao. Napilitan lang magbawas dahil sa

recession. Kahit naman ‘yong malalaking kumpanya napipilitang magbawas, di ba? ‘Yong iba

nga nagsisipagsara pa. At hindi lang naman dito sa Dubai. Kahit sa Amerika, ganito rin.

Mabuti nga ‘yong kumpanya mo at hindi nagbabawas ng tao.

of 32

BERT

At hindi rin nagpapasweldo. Kaya gustuhin ko man sanang sabihin na magbaka-sakali kang

mag-apply sa kumpanya namin, ayoko. Dahil baka madamay ka lang sa nangyayari sa amin. At

sa tingin ko pati’y mahihiya naman silang kumuha pa ng tao ganitong ni hindi na nga sila

makapagpasweldo.

CRIS

May pinag-aplayan na ako. Nakausap ko ‘yong isang Pilipinong nagtatrabaho sa H.R. ng isang

kumpanya sa Deira. Pinadala ko na sa email ‘yong C.V. ko. Tamang-tama daw at naghahanap

sila ng Administrative Assistant. Malamang daw na makuha ako dahil sa karanasan ko. ‘Yon

nga lang, baka hindi daw maibigay sa akin ang dati kong sweldo. Ayos lang ‘yon. Sana

matanggap ako agad. Malapit na naman ang enrollment sa atin. Siguradong mataas ang

babayaran ko kesa noong nakaraang taon dahil Third Year na ‘yong anak ko. Kung sabagay,

pupwede pa naman ‘yong naipon ko. Pero ang iniisip ko ay ‘yong mga susunod na buwan.

Siguradong hindi tatagal ‘yong konti kong naipon para sa tuition n’ya at allowance nina nanay at

tatay.

BERT

At ipanalangin mo rin na hindi tuluyang magsara ang kumpanya mo. Kung hindi, tiyak na ika-

cancel nila ang visa mo. Kalakaran at batas ‘yon dito. Higit sa lahat, basta siguraduhin mo lang

na ‘yang pinag-aaplayan mo’y hindi kagaya ng kumpanya namin na hindi marunong

magpasweldo.

CRIS

Ngayon lang ‘yan, Bert. Malay mo sa susunod na buwan e pasahurin na kayo.

of 32

BERT:

Sana nga dahil inaalala ko ‘yong pamilya ni Mike lalo na ‘yong apat n’yang anak. Pare-pareho

nang nag-aaral ang mga ‘yon. Mabuti sana kung may trabaho rin ‘yong asawa at kahit papaano

ay makakatulong ang kinikita n’ya. Pero wala rin e. Kaya nakikini-kinita ko na ang mangyayari

lalo na’t ni wala man lang naiuwi si Mike. Pati severance pay na kadalasan ay s’yang inaasahan

nating mga Pilipino dito sa Dubai, wala. Ang katwiran kasi ng kumpanya, wala pa s’yang isang

taon. Kaya ‘yong huling sweldo na lang n’ya ang inaasahan kong maiipadala sa pamilya n’ya sa

Pilipinas. Ang tanong lang ay kung kailan ibibigay. Kung wala sanang pamilya si Mike kagaya

ko, solong katawan, wala sanang problema. Kawawa ang mga anak n’ya pag nagkataon.

CRIS

Kahit naman siguro papaano’y may naipon sina Mike at ang asawa n’ya. Sa tinagal ni Mike sa

pagtatrabaho dito, imposibleng wala.

BERT

‘Yan nga ang isa pang ikinaiyak ng asawa noong magkausap kami. ‘Yong kinunan nila ng

educational plan ng mga anak nila, nagsara na. Ang daming naghahabol pero mukhang malabo

sa ngayon kung maiibalik pa ang mga perang ibinayad ng mga tao. Kaya mas malamang, matigil

sa pag-aaral ang mga anak ni Mike. (Iiling.) Alam mo kung minsan naiisip ko, bugbog na

bugbog na tayo sa problema pero wala pa ring tigil sa kadadating.

CRIS

Lilipas din ito, Bert. Nalusutan nga natin ‘yong panahong pare-pareho tayong naghahanap ng

trabaho at pare-parehong wala e, ngayon pa ba natin di makakayanan ang mga ganitong

pagsubok?

BERT

of 32

Ewan ko. Kung minsan ayoko nang mag-isip at baka kung ano pa ang maisipan kong gawin para

matapos na lang lahat.

(Sandaling matatahimik ang dalawa.)

CRIS

(Mapapangiti. Tila may maaalala.) Naaalala mo ba noong una tayong magkakila-kilala ni

Mike?

BERT

(Mangingiti rin) Makakalimutan ko ba naman ‘yon? Sa eroplano pa lang papuntang Kish

Island sa Iran kung saan tayo i-exit kasabay ang iba pang Pilipino, ang gugulo na nating tatlo.

CRIS

At panay ang pambobola ni Mike dun sa stewardess kaya panay rin ang silbi sa atin ng meryenda

kahit ni wala pa yatang isang oras ang lipad ng eroplano mula Dubai hanggang Kish.

BERT

At ang galing n’ya sa pambobola ay nakatulong din sa atin ng malaki noong halos isang buwan

tayo sa Farabi Hotel na bukod sa tambakan at takbuhan ng mga Pilipinong kagaya nating paulit-

ulit ang pag-exit ay poultry pa ng surot!

CRIS

Hindi nga lang s’ya nakalusot doon sa mga taga-hotel para makakuha ng discount at mabawasan

ang kulang-kulang na dalawang libong dirham na babayaran ng bawa’t isa sa halos isang buwan

nating paghihintay ng visit visa doon, madalas naman tayong malibre ng pagkain doon sa kainan

sa may likod ng hotel na ang kusinero’t mga nagsisilbi ay puro Pilipino dahil sa husay ni Mike sa

pakikisama.

of 32

BERT

Na kung hindi man malibre dahil nakabantay ang may-aring Iranian, dadamihan naman ng ulam

at pagkain na ibinibigay sa atin!

CRIS

At noong mabuko ng may-ari ‘yong kusinero at mga waitress sa ginagawa nilang pagpapakain sa

atin ng libre at pagbibigay ng maraming pagkain, si Mike din ang nang-uto dun sa mga Iranian

na bantay sa internet shop para pahiramin tayo ng pambingwit at nang may makain tayo.

BERT

Pero ang totoo’y mas marami pa tayong nahingi dun sa ibang Pilipino maraming huli dahil sa

naawa sa atin at maghapon na tayo’y wala pa ring mahuli kahit man lang dilis!

(Magtatawanan sina Bert at Cris.)

BERT

Wala na siguro tayong makikitang kaibigan na kagaya ni Mike.

CRIS

Ibang klaseng tao, ibang klaseng kaibigan!

BERT

Kung iba-iba lang si Mike, siguro’y humiwalay na s’ya sa atin noong magkatrabaho s’ya. Pero

hindi ganoon ang nangyari. Halos isang taon din n’yang sinagot ang renta natin dito sa kwarto

para h’wag lang tayong maghiwa-hiwalay.

CRIS

Hinding-hindi ko makakalimutan ‘yon. Kung tutuusin nga’y parang inampon na n’ya ako noong

panahong wala akong trabaho. Pati pamilya ko’y nadamay sa kabutihan n’ya. Noong tanggihan

ko ang alok n’yang tulong na pampadala sa mag-ina ko dahil nahihiya na ako sa kanya, hinanap

of 32

hanggang sa makuha n’ya ang address ko sa Pilipinas pati ang pangalan ng asawa ko. At

nalaman ko na lang noong minsan na tumawag ako sa aking asawa’t sinabing natanggap na n’ya

‘yong ipinadala ko samantalang wala naman akong naiipadala.

BERT

Hindi talaga madamot si Mike. Materyal na bagay man, pera o pagkakataon, hindi n’ya

ipagkakait sa ‘yo. Ibang-iba s’ya sa mga kapwa natin Pilipinong nakilala ko dito. Karamihan sa

kanila, kanya-kanya. Sa trabaho naman pag may nanira sa ‘yo sa mga amo, malamang kesa

hindi, kapwa mo Pilipino. Pero si Mike, iba. Nang malamang nangangailangan ng driver ang

kumpanya n’ya noon, ako agad ang inirekomenda n’ya. Nagulat na lang ako noong isama n’ya

ako at interbyu na pala ‘yong pupuntahan ko.

CRIS

‘Yon na nga e. Kaya pangit mang isipin, ipinagpasalamat kong tatlo lang kaming Pilipino sa

kumpanya.

BERT

Hindi na nga yata maaalis sa ugali nating mga Pilipino ang inggit. Luma na ngang marinig ang

pagiging parang talangka natin e. Ayaw nating may kababayan tayong nakakaangat. At ‘yong

umaangat na ‘yon, pipilitin nating hilahin pababa.

CRIS

Tama ka d’yan, Bert. Pero sa isang banda, hindi ko rin naman lubos na masisisi ang iba nating

kababayan sa ganyang ugaling paghila pabalik sa ibaba. Alam mo kung bakit?

BERT

Bakit?

of 32

CRIS

Isa rin kasi sa hindi natin maalis na ugali ang kayabangan e. Pansinin mo. Pag ang isang

Pilipino ay umaangat, sa halip na manghila s’ya ng mga kababayan pataas, tinatadyakan pa n’ya

pababa ‘yong mga umaakyat para wala s’yang maging kaagaw o karibal sa puwesto. Ugaling

talangka pa rin ‘yon, Bert. Dahil kung titingnan mo sa ibang anggulo, hindi kaya ‘yong sinasabi

nating nanghihila pababa ang sa totoo’y nakikiusap o kaya man ay nagmamakaawa sa nasa itaas

na hilahin sila pero itinutulak lang sila pabalik sa kanilang kinalalagyan?

BERT

Kaya nga ibang-iba si Mike. Ginamit n’ya ang kanyang talino at galing para makatulong.

Napabilib n’ya sa husay n’ya ‘yong mga amo sa unang kumpanya kaya naman nung irekomenda

n’ya ako na maging tao n’ya, hindi s’ya nagdalawang-salita. At nung matapos ‘yong tatlong

taon naming kontrata, ganundin ang ginawa n’ya dito sa bagong kumpanya. Binitbit pa rin n’ya

ako. Hindi ko alam na habang nakabakasyon pala s’ya sa Pilipinas ay gumagawa na s’ya ng

paraan para sa akin at kinakausap na ang mga bagong amo. At siguro dahil nalaman na nila ang

galing ni Mike, nagawa n’ya ang gusto n’yang mapasok ako sa kumpanya n’ya bilang driver. At

hindi lang ako, Cris. Halos lahat ng mga Pilipinong kasama namin ngayon sa kumpanya, si

Mike ang nagpasok.

CRIS

Naranasan din kasi ni Mike ang hirap ng buhay dito sa Dubai kaya siguro ganoon na lang ang

kagustuhan n’yang makatulong.

BERT

At hanga ako sa sipag n’ya. Engineer na s’ya at mataas na kahit papaano ang puwesto pero

itinuloy pa rin n’ya ang pagsasanay at pag-aaral ng kung anu-ano na ayon sa kanya’y pandagdag

of 32

din ng kaalaman. Wala naman daw masama at mawawala. At higit sa lahat, walang pinipiling

trabaho.

CRIS

‘Yan ang madalas kong marinig sa kanya. Trabaho naman daw kasi ang ipinunta n’ya dito sa

Dubai. Kaya kung may nag-aalok ng trabaho, tanggapin. Mas mabuti na daw ang kalahating

tinapay kesa wala. H’wag na lang daw munang isipin ang laki o liit ng sweldo. Ang mahalaga

daw ay kailangang gusto mo ang trabaho. Pag gusto mo ang trabaho, tiyak na pagbubutihin mo.

Pag nangyari ‘yon, tiyak na mapapansin ka at kasunod nang dadating ang gantimpala sa

pagsisikap at galing na ipinamalas mo. Sabi pa n’ya sa akin noon, kung hindi ko raw aalisin sa

isip ko ang aking pamilya at ang kagustuhan kong mapaganda ang buhay nila, hindi ako

magdadalawang-isip na pasukin ang kahit anong trabahong tutupad ng mga pangarap ko sa

kanila.

BERT

At hinding-hindi ko s’ya nakitang sumuko. Kahit na noong panahong tayong dalawa’y

nasisiraan na ng loob dahil sa tinagal-tagal na natin dito’y wala pa tayong mapasukan.

CRIS

‘Yon ang pinaka-inspirasyon ko. ‘Yon ang ginagaya ko. ‘Yong tapang at tibay ng loob n’ya.

Pag pinanghihinaan na ako ng loob noon dahil mag-iisang taon na ako’y wala pa akong

nakikitang trabaho, tinitingnan ko na lang si Mike. Pinagmamasdan ko na lang ang kasiglahan

n’ya. At s’ya yata ang taong ang tingin sa problema’y pangkaraniwang pagsubok lang at

ordinaryong pangyayari sa araw-araw na hindi dapat pansinin.

BERT

Mabuti ka pa.

of 32

CRIS

(mapapatingin kay Bert) Ha?

BERT

Mabuti ka pa at hanggang ngayon ay napapalakas pa ang loob mo ng mga nakita mong

halimbawa kay Mike.

CRIS

Ganoon ka rin naman, di ba? Sa ating tatlo, ako na yata ang may pinakamahinang loob.

BERT

Suko na ako, Cris.

(Mabibigla si Cris sa narinig. Sandaling hindi makakapagsalita.)

CRIS

Nalulungkot ka lang sa pagkawala ng kaibigan natin kaya mo nasasabi ‘yan.

BERT

Hindi. Ayoko na dito.

CRIS

Ngayon ka pa aayaw kung kailan limang taon na tayo dito? Kung may dapat umayaw, ako ‘yon

dahil ako ang mawawalan ng trabaho samantalang ikaw ay may kontrata pa. May inaasahan ka

pa rin. E ako?

BERT

Ayoko na dito.

CRIS

Nalulungkot ka lang, Bert. Pareho lang naman tayo ng nararamdaman e. Sa tagal nang

ipinagsama-sama nating tatlo pati na rin ‘yong mga kabutihan sa atin ni Mike, hindi natin s’ya

of 32

basta na lang makakalimutan. Pero lilipas din ito. Masasanay din tayong hindi na natin s’ya

nakikita at nakakasama. Kung pagtutuunan lang natin ng pansin ang ating pagtatrabaho…

BERT

Hindi mo naiintindihan. Hindi ang pagkawala ni Mike ang dahilan.

CRIS

May iba pa bang dahilan bukod dun?

BERT

Ayoko na dito.

CRIS

Dahilan ba ‘yan?

BERT

Sapat nang dahilan kung iintindihin mo.

CRIS

Hindi ko nga maintindihan. At kung maintindihan ko man, saan ka naman pupunta kung aalis ka

dito?

BERT

Uuwi na lang ako ng Pilipinas.

(Matatahimik si Cris. Maya-maya ay ngingiti. At ang ngiti’y mauuwi sa halakhak.)

BERT

(magtataka) Ano’ng nakakatawa sa sinabi ko?

CRIS

(titigil sa pagtawa) Sa loob ng napakahabang panahon na magkakasama tayo, ‘yan ang

pinakamalaking kalokohan na narinig ko sa ‘yo, Bert!

of 32

BERT

Hindi ako nagbibiro!

CRIS

Kundi ka nagbibiro at seryoso ka, baka naman nababaliw ka na? Ganyan ba ka-tindi ang epekto

sa ‘yo ng pagkawala ni Mike at nasiraan ka na ng ulo?

BERT

Ano ang kabaliwan sa sinabi ko?!

CRIS

Hindi ba maiituring na kabaliwan ang bumalik ka sa isang lugar na wala ka namang maaasahan?

Ano’ng mapapala mo sa Pilipinas? Para ka namang hindi nakakapanood ng balita. Mula noong

umalis tayo hanggang ngayon, ang tanging ipinagbago ay ‘yong lalong paglubog ng kalagayan

ng ekonomiya natin. Ipinangangalandakan ng mga namumuno na tumaas ang antas ng

ekonomiya pero tumaas din ang bilang na mga nagugutom!

BERT

Mas gugustuhin ko nang makipagsapalaran sa sarili kong bayan kesa dito!

CRIS

Kung noon nga’y hindi natin napaangat ang ating buhay doon, ngayon pa kaya?! Ano’ng

gagawin mo dun? Babalik ka sa pagmamaneho ng dyip? Paano kung walang magtiwala sa ‘yo

kagaya ng dati? Ano’ng gagawin mo?! Ibibilang mo na lang ang sarili mo sa mga taong walang

trabaho hanggang sa makaisip gumawa ng masama para mabuhay? Ganun ba ang gusto mo,

Bert?!

BERT

Bahala na.

of 32

CRIS

Hindi na pwede ang katwirang ‘yan sa kalagayan ng ating bansa, Bert. Aaminin kong ako ma’y

gumamit din noon ng salitang ‘yan bilang pagpapahayag ng pag-asa sa pagkakataong maaaring

naghihingtay pa sa akin paggising ko kinabukasan. Pero may pag-asa pa ba sa Pilipinas ngayon?

May naghihintay at natitira pa bang pagkakataon para sa atin kung ang karamihan nga sa ating

mga kababaya’y tuluyan nang nawawalan ng pag-asa?

BERT

Hindi ako nawawalan ng pag-asa.

CRIS

Maling pag-asa, Bert. Dahil kung totoong may natitira pang pag-asa para sa atin at para sa ating

mga pamilya, bakit kailangan pang umalis at makipagsapalaran ang marami nating kababayan

kahit sa mga bansang mapanganib puntahan? Bakit kailangan pa nilang isugal ang sariling

buhay mismo para kumita? Dito, dito sa kinaroroonan natin, nandito ang pag-asa, Bert! Nandito

ang lahat ng pagkakataon para kumita. Nandito ang pera. Konting tiis lang ang kailangan, Bert.

Konting tiis lang.

BERT

Tama na ang ipinagtiis ko. Ang kung ako ang tatanungin mo, mas baliw ang mga kagaya mong

nagpupumilit mabuhay sa isang bansan kahit kailan ay hindi ka tatanggaping isa sa kanila! Mas

kabaliwang maituturing ang paniniwala natin sa ibinabansag ng ating gobyerno sa atin na mga

bagong bayani raw ngunit ang totoo’y mas pinahahalagahan nila ang kanilang kinikita sa ating

mga ipinapadala kesa sa ating kapakanan!

CRIS

Hindi kabaliwan ang sikaping maabot ang pangarap para sa iyong pamilya!

of 32

BERT

Kahit nasa Pilipinas ka, kaya mong abutin ang pangarap mo kung talagang gugustuhin mo!

Kung talagang pagsisikapan mo! Tingnan mo ang sarili mo. Naabot mo na ba ang pangarap mo

para sa pamilya mo sa loob ng limang taong pagtatrabaho natin dito? Palagay ko’y hindi pa.

Dahil kung hindi, matagal ka nang umuwi sa Pilipinas!

CRIS

Iba ang sitwasyon ko sa kalagayan mo!

BERT

Iba lang marahil ang pangangailangan natin pero iisa pa rin ang mithiin! Teacher ka, di ba?

Pero ang katwiran mo noon ay nagbaka-sakali ka dito upang maipagamot ang asawa mo.

Nagbaka-sakali ka dito dahil kulang na kulang ang kinikita mo sa pagtuturo para mabili ang mga

kinakailangang gamot ng asawa mo. Natupad mo ba?! Nakamatayan na n’ya ang pangarap mo,

di ba?! Ni hindi mo na nagawang umuwi para makita man lang s’ya sa huling pagkakataon, di

ba?!

CRIS

Halos isang taon akong hindi nakapagtrabaho! ‘Yon ang dahilan kaya hindi ko natupad

pangunahing dahilan ng pagpunta ko dito!

BERT

Ngunit hanggang ngayon ay nandito ka pa rin! Nagtitiis ng lungkot! Ng hirap!

CRIS

Dahil may anak pa ako at magulang na umaasa sa akin! Magkaiba tayong dalawa, Bert! Hindi

mo kagaya, may kailangan pa akong gampanan at gawin! Nawala man ang aking asawa, may

anak at magulang pa akong dapag asikasuhin! Hindi mo ako kagaya!

of 32

BERT

(malumanay) Mali ka, Cris. May tungkulin din ako sa sarili ko. May pangarap din akong gusto

kong matupad.


CRIS

Kung ganoon, bakit kailangan mong umalis?

BERT

Sa loob ng limang taong pagtatrabaho ko bilang driver, pakiramdam ko’y tumigil na ang mundo

ko. Wala na akong pinupuntahan. Hindi mo lang alam, hindi n’yo lang nakikita ni Mike ang

paghihirap ng loob ko dahil pilit kong ikinukubli ‘yon ng mga tawa sa ating mga

pagkukuwentuhan at pagbibiruan. Mag-isa na lang ako sa buhay pero higit kong naramdaman

ang pangungulila at pag-iisa noong makarating ako dito at maranasan ang buhay sa ibang bansa.

Hindi n’yo lang alam ang napakaraming gabi na hindi ako dalawin ng antok dahil sa kalungkutan

sa kabila ng pagod ng katawan sa maghapong pagtatrabaho sa mala-impyernong init ng lugar ng

paggawa. Kung hindi ko siguro kayo nakilalang dalawa ni Mike, baka hindi na ako makakaabot

kahit man lang isang taon dito. Pero kagaya mo, kumuha rin ako ng lakas ng loob kay Mike. Sa

mga sandali ng kalungkutan, sa kanya ko nakikita ang panibagong pag-asam ng magandang

bukas, ng pag-asa sa isang maginhawang buhay pagdating ng ilang panahong pagtitiis at

pagsusumikap, ang pagkakatupad ng matagal nang pinapangarap pagkatapos ng pag-iipon mula

sa kinita sa pagtatrabaho ng ilang panahon, ng ilang taon. Simple lang naman ang pangarap ko,

Cris. Tama na sa akin ang makapagpundar ng kahit isang ari-arian na matatawag kong sa akin,

sarili ko, makapagpatayo ng kahit maliit na negosyong pagkukunan ko ng ikabubuhay hanggang

sa huling sandali ko dito sa mundo. Mula pa sa pagkabata’y hindi na ako nakatikim ng

of 32

kaginhawahan. Halos lumaki ako sa pagpapalimos at sa piling ng ibang taong ni hindi ko

maituturing na magulang. Bangketa at kung saan-saang kalye ang nagsilbing bahay ko.

Ipinagpapasalamat ko na lang na hindi ako nahila sa uri ng buhay na kadalasang pinupuntahan

ng mga kagaya ko. Ang may-ari ng dyip na minamaneho ko ang dahilan kaya ako nakapunta

dito. Hindi ko pa rin matatawag na tulong ang ginawa n’ya dahil ilang taon ko ring binayaran

ang ipinautang n’yang panggastos sa pag-aasikaso ko ng papeles sa ahens’ya ng kumpare n’ya.

Gusto ko lang matupad ang pangarap ko. ‘Yon at ‘yon lang tanging dahilan kaya nagawa kong

magtagal dito. Pag-asa lang ang dahilan kaya natiis ko ang pamumuhay ng parang isang alipin.

CRIS

Kahit kailan, ang isang alipin ay hindi binabayaran. Ngunit dito, ang luha, dugo, pawis, pati

sipon na tumulo mula sa ‘yo, Bert, lahat ‘yan, binabayaran!

BERT

Hindi matutumbasan ng anumang halaga ang paghihirap ng loob, ang pangungulila, ang lungkot.

Naging alipin ako ng kalungkutan. Naging alipin ako ng aking sariling pangarap. Ayoko nang

magpakaalipin, Cris! Ayoko nang magpakaalipin katulad ng iba pang Pilipinong kagaya natin na

tinitiis ang lungkot ng pag-iisa, patuloy na sinisikil ang kagustuhang muling makasama ang kani-

kanilang pamilya at mga mahal sa buhay dahil sa kagustuhang kumita ng malaki. Pero naisip na

kaya natin ang kagustuhan ng ating mga mahal sa buhay, Cris? Mas gugustuhin kaya ng ating

mga anak na magpasasa sa mga biyaya kesa makasama sa kanilang paglaki ang kanilang ama?

Mas sasaya kaya sila sa mga mamahaling laruan, mga damit at kung ano pang mga bagay na

ipinapadala natin kesa sa ligayang mararanasan ng isang anak habang nakakapit s’ya sa kamay

ng kanyang ama sa kanilang pamamasyal? Ikaw, Cris… sa palagay mo ba’y mas ginusto ng

of 32

asawa mo na mapalayo ka sa kanya at hanggang sa huli’y di na n’ya nakita upang mayakap man

lang bago mapatid ang kahuli-hulihang hibla ng kanyang buhay?

CRIS

Pareho kaming nagpasya. Hindi ko sinarili ang desisyon.

BERT

Ipagpalagay. Pero ibig bang sabihin noon ay maluwag din sa loob n’ya ang pagpayag na malayo

ka sa kanya?

CRIS

Gusto pa n’yang mabuhay! Gusto n’yang gumaling para makasama pa kami ng aming anak

kahit man lang ilang panahon pa!

BERT

Pero hindi natupad, Cris. Nabigo ka sa pangunahing dahilan ng pagpunta mo dito.

CRIS

Dahil hindi agad ako nabigyan ng pagkakataon!

BERT

Kung ganoon, hindi sagot ang pagtitiis natin dito para matupad ang ating mga pangarap gaya ng

paniniwala mo.

CRIS

Hindi ibig sabihin ng unang pagkabigo ang habang buhay nang di pagkakatupad ng pangarap, ng

habambuhay nang pagkabigo! Ang kailangan lang ay patuloy na pakikibaka sa mga pagsubok at

hindi pagsuko na parang isang duwag kagaya ng nakikita ko sa ‘yo!

of 32

BERT

Hindi karuwagan ang hangaring lumaya!

CRIS

Kahirapan lang ang piitang kinakukulungan mo, natin, ng mga kagaya natin! At dito, dito, Bert,

narito ang susing magbubukas ng kulungang kinalalagyan natin! Narito ang susi ng ating

kalayaan, ng ating mga anak, ng ating mga pamilya, ng ating mga mahal sa buhay, ng ating mga

sarili!

BERT

Sa limang taon natin dito, Cris… nakamit mo na ba ang kalayaang sinasabi mo?

(Hindi agad makakapagsalita si Cris. Matatahimik silang dalawa ni Bert. Lalakad si

Bert papunta sa kinaroroonan ng kama ni Mike. Kukunin n’ya mula sa ibabaw, sa itaas ng

kama ang isang maleta. Ipapatong n’ya ito sa kama ni Mike at bubuksan. Pagkatapos nito’y

sisimulan na n’yang ligpitin ang mga gamit ni Mike. Ang matitiklop na gamit ay ilalagay

n’ya sa maleta ni Mike.)

CRIS

Kung kasama lang natin si Mike, tiyak na kahit s’ya ay hindi sasang-ayon sa ‘yo. Tiyak na siya

ang unang-unang pipigil sa binabalak mo.

BERT

(Titigil sa kanyang ginagawa si Bert. Tila galit itong biglang babaling kay Cris.) ANG

PROBLEMA NGA’Y WALA NA SI MIKE! WALA NA S’YA! PATAY NA S’YA! AT

AYOKONG MAPAGAYA SA KANYA! AYOKONG MAMATAY NANG NAG-IISA SA

ISANG BANSANG NI HINDI MAN LANG MAGLULUKSA O MANGHIHINAYANG SA

of 32

PAGKAWALA KO! NAIINTINDIHAN MO BA AKO?! AYOKONG MAPAGAYA KAY

MIKE!!!

(Matatahimik si Cris. Nakatingin lang s’ya kay Bert. Para namang nanghihinang

mapapaupo si Bert. Kitang-kitang ang kalungkutan sa kanyang mukha.)

Dalawampung minuto lang ang pagitan ng minamaneho n’yang kotse ng kumpanya at ang

minamaneho kong service van ng mga empleyado, Cris. Masayang-masaya pa s’ya nang

maghiwalay kami noong hapon na ‘yon. Tuwang-tuwa pa n’yang ibinalita sa akin ang

itinawag sa kanya ng asawang magtatapos daw sa high school bilang valedictorian ang

kanilang panganay na anak. Damang-dama ko ang kanyang pagmamalaki noong

magkausap kami. Nakadagdag pa sa katuwaan n’ya ang pagpayag ng kumpanya na

makauwi s’ya sa Pilipinas upang dumalo sa pagtatapos ng kanyang anak. At hindi ko

maintindihan kung bakit sa kauna-unahang pagkakataon ay minaneho n’ya ang kotseng ‘yon

samantalang dati-rati nama’y sa van s’ya sumasakay kasama ng iba pang empleyado ng

kumpanya. Bago umalis ay pinagbilinan pa n’ya akong umuwi agad pagkahatid ko sa mga

empleyado at magsi-celebrate daw tayo. Ibo-blow out daw n’ya tayo. Magpapainom daw s’ya

para sa kanyang anak. (Titigil. Parang hirap na hirap sa pagpigil ng damdamin.)

Dalawampung minuto lang ‘yon, Cris. Malayo pa lang kami doon sa madalas naming daanan ay

nakita ko na ang pagkakagulo ng mga tao, ng mga pulis na nakapalibot sa pinangyarihan ng

aksidente. Di ko pa man nakikita ang nangyari’y para nang may tumadyak agad sa dibdib ko.

At nakita ko nga ang kotseng kanina lang ay minamaneho ni Mike. Wasak na wasak ang kotse

habang ang truck na nakabangga sa kanya’y halos hindi nagurlisan. Isang tingin pa lang sa ayos

ng kanina’y sinasakyan ni Mike ay agad mo nang iisipin na walang mabubuhay. Hindi ko na

namalayan kung paano ko itinigil ang aking minamaneho at kung paano ako nakalabas. Basta

of 32

nakita ko na lang ang sarili ko na nakatingin sa nakalatag na katawan ni Mike ilang metro mula

sa kinaroroonan ng kotseng nabangga. Tumilapon ang katawan ni Mike sa lakas ng

pagkakabangga. Naghahalo na sa kalye ang langis ng makinang nawasak at ang dugo ni Mike.

Halos hindi mo na s’ya makikilala dahil wasak ang kalahati ng kanyang mukha. Ngunit

humihinga pa si Mike! Buhay pa s’ya ng mga sandaling ‘yon!

PERO… PERO NI WALA MAN LANG TUMUTULONG SA KANYA!!! (Tuluyan nang

mapapaiyak.) SA DINAMI-DAMI NG MGA PULIS NA NAKAPALIBOT SA LUGAR NG

AKSIDENTE, NI ISA’Y WALANG KUMILOS PARA ISUGOD MAN LANG S’YA SA

OSPITAL! AT ALAM MO BA, CRIS… ISANG TAO NA NAGPAKILALANG DOKTOR

ANG NAGTANGKANG TUMULONG! PERO ALAM MO BA ANG GINAWA NG MGA

PULIS? PINIGILAN NILA ANG DOKTOR, CRIS! KAILANGANG HINTAYIN DAW ANG

AMBULANS’YA AT MGA AWTORISADONG RESCUE WORKER UPANG S’YANG

MAG-ASIKASO KAY MIKE!!! ‘YON DAW ANG BATAS DITO! BUHAY NA ANG

NAKATAYA NGUNIT MAS PINAHALAGAHAN PA ANG BATAS AT KALAKARAN!!!

AT KITANG-KITA KO, CRIS… KITANG-KITA KO ANG MATINDING PAGDARAMDAM

SA MUKHA NI MIKE BAGO N’YA DAHAN-DAHANG IPIKIT ANG KANYANG MGA

MATA!

Dalawampung minuto lang, Cris… dalawampung minuto lang ang kailangan upang ang lahat ng

pangarap, pagsasakripisyo, mithiin, pagmamalaki, pag-asam, galak at buhay ay tuluyang

maglaho. Dalawampung minuto lang ang kailangan ni Kamatayan upang sa isang iglap ay

maglaho ang lahat!

AYOKONG MAPAGAYA KAY MIKE! AYOKONG MANGYARI SA AKIN ANG

NANGYARI SA KANYA! AYOKONG MAMATAY SA GITNA NG MGA NAKAPALIBOT

of 32

NA TAONG WALA KAHIT KATITING NA PAGDARAMDAM SA AKING PAGKAWALA!

AYOKONG ANG AKING KAMATAYAN, MALAGIM MAN O HINDI, AY MAGING

ISANG PANGKARANIWANG PANOORIN LANG NG MGA TAONG WALANG

PAKIALAM KUNG SINO AT KUNG ANO AKO! AYOKONG UMUWI SA AKING BANSA

KAGAYA NI MIKE NA NAKASILID SA ISANG KABAONG NA DI MAAARING

BUKSAN UPANG KAHIT SA HULING SANDALI’Y MASILAYAN MAN LANG NG MGA

KAKILALA’T KAIBIGAN! AYOKONG MAMATAY SA BANSANG ITO!!!

(Isang napakahabang katahimikan ang susunod. Dahan-dahang maririnig ang

malamyos na paksang himig. Lalakad si Cris papunta sa mesang kinaroroonan sa

pagsisimula ng dula. Parang nanghihina itong mapapaupo. Si Bert naman ay mananatili sa

kanyang kinaroroonan, sa kama ni Mike. Hindi s’ya kumikilos bagama’t patuloy pa rin ang

pagpatak ng kanyang luha.

Dahan-dahan ay magdidilim ang buong tanghalan maliban sa may dakong

kinaroroonan ni Cris kagaya rin sa pagsisimula ng dula. Ito ang hudyat ng pagtatapos ng

“flashback” at ang pagbabalik sa kasalukuyang panahon.

Makikita ang matinding kalungkutan sa mukha ni Cris. Kitang-kita ang paghihirap

ng kanyang kalooban.)

CRIS

Ilang linggo pa mula nang maiuwi ang bangkay ni Mike sa Pilipinas ay umalis na rin si Bert.

Gusto kong sabihin na hindi ko na s’ya napigilan. Ngunit hindi ko kayang lokohin ang aking

sarili upang bigkasin ang mga katagang ito. Ang totoo’y wala na akong lakas upang pigilan s’ya

sa kanyang balak na pag-uwi sa ating bansa. Mula noon ay wala na akong nabalitaan sa kanya.

Hindi ko alam kung nasaan s’ya o kung ano na ang nangyari sa kanya.

of 32

Hanggang ngayon ay gusto ko pa ring papaniwalain ang aking sarili na mali si Bert at tama ako.

Ngunit iyon nga ba ang totoong isinisigaw ng aking damdamin? Hindi ko alam.

Paminsan-minsan ay sumasagi sa aking alaala ang aking matatalik na kaibigang sina Mike at

Bert. Gusto kong hanapin si Bert. Gusto ko s’yang tanungin. Gusto kong makita ng aking

sariling mga mata na tama nga s’ya, na hindi lang ang ibang bansa ang makakapagbigay sa ‘yo

ng pagkakataon upang tuparin ang iyong mga pangarap. Gusto kong makita ang katibayan ng

kanyang pagsisikap, ang pagkakatupad ng kanyang mga pangarap, na s’yang magpapatunay sa

katotohanan ng kanyang sinabing hindi na kailangang magpaalipin ng isang Pilipino upang

makamit ang kanyang minimitmi. Gusto kong mapatunayan ang lahat upang ako man ay

magkaroon din ng lakas ng loob, ng tapang, upang gawin ang ginawa n’ya, upang

makapagpasya. Gusto ko ring itanong kay Mike kung tama ba ang aking pasya na manatili sa

bansang ito. Gusto kong marinig sa kanyang bibig ang pagsang-ayon sa aking mga ginagawa at

mga gagawin pa sa mga darating na panahon. Ngunit sa katapusa’y katahimikan pa rin ang

aking kapiling sa loob ng maliit at masikip na silid na ito. Sa kalauna’y sarili ko pa rin ang

makakapagpasya.

At hindi ko alam kung tama ba ako o mali. Ang alam ko’y ipagpapatuloy ko pa rin ang

nasimulan kong pagtupad ng aking mga pangarap para sa aking anak at sa aking mga magulang.

Hindi ko alam kung hanggang saan ako makakarating sa aking paglalakbay. Ang alam ko lang

ay handa kong harapin ang lungkot ng pag-iisa, pangungulila at patuloy na pag-asam sa isang

magandang bukas para sa aking mga mahal sa buhay. Kung mali man ako, kung totoo nga ang

sinabi ni Bert na ako’y nagpapakaalipin sa aking mga pangarap, marahil ito ay isang

pagkakamaling hinding-hindi ko pagsisisihan. Hahayaan ko na lang ang panahon na s’yang

humusga sa katapatan ng aking ginawa.

of 32

(Lalakas ang malamyos na paksang-himig. Hindi titinag sa kanyang kinaroroonan si Cris. Ilang

sandali pa’y dahan-dahang magdidilim ang ilaw.)

T A B I N G

of 32

ANG MGA ALIPIN (ONE-ACT PLAY).doc

Documents

Transcript of ANG MGA ALIPIN (ONE-ACT PLAY).doc