8/7/2019 Anar

1/5

Anar(Baku, 14 Mays 1938)

Anar Rzayev 14 Mart 193S'de Bak'de do-mutur. Babasnn ad Resul'dur. 1966 ylndaAzerbaycan Devlet nversitesi'nin Filoloji Fa-kltesi'nden mezun olmutur. alma hayatnaNizami adna kurulmu Edebiyyat Mzesi'ndeilmi aratrmac, Radyo ve Televizyon Ko-mitesinde redaktr olarak balamtr. 1962-1964yllarnda Moskova'da Ali Senan Kursunda, 1971-1972 yllarnda da Kinorejissura sanat okulundaokumutur.

Anar, "Qobustan" sanat dergisinin ba re-daktr (1968), Azerbaycan Teatr Cemiyeti'nin Re-

yaset Heyeti bakan yardmcs (1976), AzerbaycanYazclarttifaq ve Kinomaloraflar lttifaqdareHeyetlerinin yesi olmutur. imdi de YazarlarBirliinin bakandr.

Emektar sanat adam, Devlet Mkafat ileonurlandrlmtr. lk defa 1960 ylnda "BayramHesretinde" ve "Geen lin Son Gecesi" hi-kayelerini yazarak mensur eserlere imzasn atar,Eserleri yirmiden fazla dile tercme edilmi, Sos-yalist lkelerde, ABD'de, Kanada'da, Japonya'da,Hindistan'da, Fransa'da, ran'da, Trkiye'de, Araplkelerinde, Finlandiya'da, vs. lkelerde ya-ynlanmtr.

Piyesleri; zbekistan'da, Ermenistan'da, Ta-taristan'da sahnelenmi, "Qaravelli" piyesi, "Men,Sen, O ve Telefon", "Geen lin Son Gecesi" te-levizyon oyunlar Moskova'da gsterilmitir."Adamn Adam", "Dante'nin Yubileyi", "GrcFamiliyas", "A Liman", "Macal", "Seherin YayGnleri", "Bemertebeli Evin Altnc Mertebesi" -Btn bu eserlerde XX. yzyln sonunun "hakikatmakamlar" bedii-felsefi tahlilin temeline yer-letirilmi, o yllarn durgun ve pasif ynetimineAnarn itirazlar aksettirilmitir.

"A Liman", "Elaqe", "Macal", "Bemertebeli

Evin Altnc Mertebesi" Anar'n edebi-felsefi g-rlerini birlikte ifade eden eserlerdir. nsan ge-

miini unuttuu zaman, kan ban kaybettiizaman, yalana, kanunlara hizmet eden kul-robothaline gedii zaman manevi inanlardan uzaklar,onun iin altnc mertebe kaybolur - eserlerin ze-rinde durduu temel fikir budur.

"Geen lin Son Gecesi"nde, "Seherin Yay Gn-leri", "Sehra Yuxulan" pyeslerinde de ayn fikirdramatik olarak ilenir. Her eserde de insan, vic-dan ve hakikat problemleri ilenir. Anar, maneviyatve ahlak sorunlarn senaryolara konu eder. "Tor-

paq. Deniz. Od. Sema", "Gn Gedi", "Dede Qor-qud", "Dante'nin Yubileyi", "zeyir Hacbeyov,

Uzun mrn Akkordlar" filimleri psikolojik-felsefi tarzla ekilmitir. Azerbaycan Devlet Aka-demik Teatir'nda sahnelenmi "Adamn Adam"

piyesinin kuruluu da Anar tarafndan yaplmtr.Anar ayn zamanda nl bir filologtur.

Edebiyat ve sanat meselelerine dair bir ok ma-kalesi de mevcuttur. "airin Hneri", "AnlamaqDerdi", "Aq Elesker", "Oxarlq ve Oxarszlq","Hezin Duygular" ve daha bir ok makaleler,erhler, Azerbaycan Edebiyat'nm kymetli nu-munelerindendir. "Seherin Yay Gnleri" adl eseri1980 yl Azerbaycan Devlet Mkafat'na layk g-rlmtr.

Balca eserleri: A Liman (destan), 1970;Adamn Adam(destanlar, hikayeler, piyesler), B.,1977; Bemertebeli Evin Altnc Mertebesi (destanve roman), B., 1981; Molla Nesreddin-66 (hi-kayeler, destanlar ve piyes), B., 1970; SeilmiEserleri (iki cilt), B., 1987.

Kaynaka:1. Azerbaycan Sovet Edebiyat Tarihi, II c,

Bak, 1967.2. AzerbaycanSovet Edebiyat Tarihi,

Bak,1988.3.Edebi Proses -1976. Bak, 1978.4.Poeziyave nesr, Bak, 1982.5.Akif Hseynov. Nesr ve zaman, Bak, 1984.

8/7/2019 Anar

2/5

DANTENN YUBLEY

(Povest)

(Anar. Seilmi eserleri. 2 cildde, c, 1, Bak 1988, s. 9-12).

Yusif Semedouna-Bu gece. Bu qoca. Bu ocaq. -Bu gece. Bu qoca. Bu ocaq.-Bu gece. Bu cjoca. Bu ocaq.-Yox, yox, bir de yox.

Tamaa salonu bombo ve qaranlq idi. Sa-lonun orta sralarndan birinde ikice nefer1 ey-lemidi2 - rejissor ve ressam. Daha dorusuressam rejissorun arxasnda - daldaki3 srada otur-mudu, rejissorn iyni zerinden ireliye4 eyilibsahneye baxrd.

Rejissorun qar

s

ndak

kiik masa zeif iraqla

5

iqlanmd. Masann stnde raqdan baqa pe-rakende kazlar, karandalar6, klqab, disksizqara rengli daxili telefon, bire "Badaml" ve birstekan vard.

Meq gedirdi.Rejissor yerinden sray b iti addmlarla seh-

neye teref getdi. Sol projektorla iqlandrlm seh-nede iki nefer qrimsiz aktyor dayanmdi. Li-baslar7 da ele8z9adi paltarlar10 idi.

Rejissor qivraq bir srayla pillekenleri11 qetedib sehneye qalxd, n terefde dayanm qa-rabuday, sinli kiiye yanad:

- Feyzulla, atam12, qardaim/ - deye sakit vetemkinle danmaa13 ald, - zne yazn14 gel-mir, bize gelsin. Seher doqquzdan burdayam, azma bir tike15 rek16 almamam. Atam-anamsene qurban, ax17 biz de yazq18. Btn eserde kelme szn var; onu da ferli deye bilinirsen. Axbu zehrimarn haras19 etindir20: Bu gece. Bu qoca.Bu ocaq... Vessalam.

Feyzlla irkli21, ezik desmaln22 xartdi, te-lesik-telesik23 znn, alnnn terini sildi.

- Bu saat, bu saat, - deye rejissoru sa-kitledirmeye ald. - Bu saatca, bu saatca de-yecem, darxma24.

Rejissor papirosunu25 "Kazbek" qutusuna d-

yecledi, frb damana qoydu, yandirmad.-He, di de grm.-Ba ste, bu saat, bu saat.Rejissor kibrit ekd, arxaya evrilmeden ge-

risinde dayanm aktyora:-Elikram, replika, - dedi.Arxada dayanm aktyor Feyzullaya m-

racietle:-Bes26 ham? - deye sorudu.Feyzulla:

-Bu gece. Bu qoca. Bu ocaq. - dedi.Rejissor:-Tfu, senin... - deye szn yarmq kesib

becid27 bir verile28 sehneden dd2q, yerine qa-ytd30, papirosu klqabya bas b sndrd. Sonrad cibinden balaca31 heb xar b dilinin stneqoydu, slekana32 su tkb idi. Olurdu.

Feyzulla:-Esebileme bana dnm33, esebileme, -

deye rejissora yalvard, - bir hovur34 sebir ele, busaatca deyeceyem. Bilmirem, mene ne ohb bu gn,

kanxm

am

3S

.Rejissor ressama teref dnb yava sesle:-Gya ayr gnler da da stne qoyur, -

dedi.Feyzulla: -Olar?-dedi.Rejissor cavab vermedi, ynglce311 ban ter-

petdi.Feyzulla:-Bu gece. Bu qoca. Bu ocaq. - dedi ve rejissora

baxd.Rejissorun znde he bir ifade yox idi. O,

matdm, matdm sehneye, mehul bir nqteyebaxr, sanki he bir ey grmr, he bir ey eit-mirdi.

Feyzulla qeyri-meyyen bir ifade ile:-Bu gece. Bu qoca. Bu ocaq. - dedi.Rejissorun yene de hah deyimedi. Feyzulla

szlerini nc defe tekrar eldi,Rejissor ilan alm37 kimi38 yerinden srad.- Ay kii, ay yolda, vetenda, mselman, er

meni, moltan, adam olusan ax. Ay... - deye bir-den-bire ovcu ile azn berk-berk39 yumub zard40.

Aktyorlar onun bu hereketine beled idiler41, bilirdiler ki, ovcu42 ile azn yumanda diinin di-binden ucan syleri43 saxlayir, saxladma grede zanyr44.

- Siyavu, sakit ol, - deye ressam elini rejissorun iynine qoydu, - bir toxta45 grek.

Rejissor "Badaml"n stekana46 tkmeden bir-baa eden bana ekdi. Bir qeder sakitleib res-sama teref dnd:

- Grrsen de, grrsen de menim gnm.Sen de deyirsen ki, bes47 Brext bele48 geldi, Me-yerxold bele getdi. Ade, bu mexluqnan Brext olar,bu mexluqnan Meyerxold olar? kelme sz seherden49 adam kimi50 buna dedizdire bilmirem.

1. asker 2. oturmutu 3. arkadaki 4. ileriye 5. kla 6. karalamalar 7. elbiseleri 8. yle 9. kendi 10. giysileri 11. merdivenleri 12. babam13. konumaya 14. merhametin 15. para 16. ekmek 17. aha, ite 18. zavallyz 19. neresi 20- zordur 21. pis 22. mendilini 23. hzl-hzl,acele-acde 24. sklma 25. yarasn 26. peki, yleyse 27. hzl, acele 28. yryte 29. indi 30- geri dnd 31. kk, kke 32.

barda 33. kurban olaym, yalvarrm 34. mddet, an 35. armm 36. hafife 37. ylan sokmu 38. gibi 39. sk-sk 40. szland 41.alk idiler 42. avucu 43. kfrleri, sogleri 44. inliyor, szlanyor 45. sabret, dayan 46.bardaa 47. peki,pekiyi 48. byle 49. sabahtan 50.gibi

8/7/2019 Anar

3/5

Men kpek olu Feyzulla Kebirlinski ile byk senetyaradacam. - Esebi, tilrek barmaqlan ile papirosu gtrb yandrd, smrb1 tstn2 ciyerlerine ekdi. -Balam, senden yax3 pinei4 olar, ayc, apaz, men nebilim cumadar5, mescidde mrdeir6olar, amma dahaaktyor yox7, atam8, aktyor yox. Aktyorluq se-netdirey, ay mselmanlar, an qiainiz eidin, is-kusstvo. Yaradclxq. Tvorestvo. Burada iste'dadc' la-zmdr. Temperament, heraret lazmdr. Beli, heraret,36,6 o heraret ile senetyaratmaq olmaz. Gerek qay-nayasan, yanaan ki, yaradasan. Yoxsa sesinin zoryerine salmaqnan i kemez, atam balas10, gr-baman obraz11 yaratmaq olmaz. Sesin gurdur, oxeceb, gel mescide, ol azanca12.

Feyzulla sehnede lal-dinmez dayanrmd. Pr~tb13 qpqrmz qzarmid. Bolluca ter tkrd.Qrx ildi14 sehnede idi ve qrx ilde crbecr15 re-jssorlardan, aktyorlardan bit cr szleri, th-

metleri1'1 az eilmemidi. Amma indi, ona yer ele-yen Siyavus/un son szleri - mescid, azan, mrdeirsohbeti oldu. Teatrda ham17 - Siyavu z de, Elik-ram da bilirdiler ki, Feyzlla ruhani18 ai-lesindendir, atas mfti olub. Bunu belke1" bircecavan20 ressam bilmirdi - teatra teze21 gelmidi.

Ressam pldad22:-Ay Siyavu, sakit ol bir az, - dedi. - Ax bed-

bext neylesin, baeard23 budur da.-Bes men kpek olu neyleyim? - deye Si

yavu partlad, - menim teqsirim24 nedir ki, cavanmrm bele insanlarn iinde rtmeliyem. kieeyin arpasn bole bilmir, gelib xb sehneye.

Ressam erkle;-Aybdr, Siyavu, - dedi, - atan25 yerindedir.-Menim atam qelet eleyer. Menim atam ox-

dan o dnyaya, meleklere salam aparb27. Amma

belei28 bire bitden2'1 kimidir. Seni de, meni de bas-dracaq, arxayn ol30. Yz il31 yaayacaq. Niye deyaamasn? Ne derdi, ne qemi var? Qqrrsan32

stne quzu kimi33 boynunu bkr, lal-dinmez da-yanr. reyinde de yeqin hele mene glr ki, grzalim olu ne zn34 ctnr35. Bax, he tk36 deterpenmir37. Dorudan da ne iskusstvo38, ne tealr?Qrx ildi gelir, kelme szn deyir, maan alr,ix b gedir bozban39 yemeye. Qrx il de bundansonra bele mr srecek. Bizik axmaq, deriden -xrq, senet, yenilik, inkiaf... Kime lazmdr bunlarhamisi40, ay Zeynal, dnya Feyzulla dnyasdr...

Rejissor reyini41 boaldb bir az sakitledi, ye-niden papiros42 yandrd, derin bir qullab ald, seh-neye baxd. Sehnede Feyzlla mtilik43 heykelikimi quruyub qalmd. Ele yazq-yazq rejissorasan baxrd ki, Siyavu zn saxlaya bilmeyib44

gld. Evvel duda qad, glmsnd, sonra

berkden45

aqqanaq4t

ekib gld.- Men lm Kebirlinski, - dedi. - Ele bele mezen o replikam47 bir de de.

Delisov xasiyyetli Siyavun glne cavabolaraq Feyzlla da memun-memun48 glmsedi,hettagld de, amma sonra ne edeceyini bilmirdi.Bilmirdi rejissorun teklifi ciddidir, ya zarafat49,meqi davam etdirir, ya ele bele dilxolq edir. Bil-medi ki, nece desin, birinci defe dediyi kimi (ondarejissor beyenmemidi, ayr cre gostermidi). Yarejissor evvel, ya sonra gsterdiyi kimi, ya datamam baqa bir terzde, belke50 zarafatla desin."Yox, zarafat qoy z elesin, men elesem sonra xa-

tas

xar, bilmek olmaz, der-dmezi var".Var qvvesini, hafizesini, tecrbesini seferberedib gergin bir sesle:

- Bu gece. Bu qoca. Bu ocaq. - dedi...

ANLAMAQ DERDCEsseden para)

(Anar. Seilmi eserleri. 2 cildde, C, 1, Bak, 1988, s. 188-193).

Yz51 il bundan qabaq52 Azerbaycan tor-panda qedim53 Naxvanda Mirze Celil Mem-medqulzade (Molla Nesreddin) dnyaya geldi.

Alt yz il bundan evvel ise Azerbaycan tor-pandan qanl Teymur ordular kemidi. Bir ox

revayetlerde mehur Molla Nesreddin Teymurunmasiri kimi54 tesvir edilir. Onun amansz fatehindz55 zne56 dediyi, mezeli ve cesaretli szler bugn de el arasnda yaamaqdadr.

Molla Nesreddin letifeleri - bir ox erq xalq-larnn mterek mizah irsidir57. Xoca Nesreddin,Nesreddin Efendi, Efendi ve baqa adlar byk birerazide mehurdur. O, ne corafi serhedlere baxr,ne zaman serhedlerine. Be'zi letifelerdc o, Tey-murn masiridir, baqa letifeler ayr tarixi dv-

rn mehsuludur. O, hemiess yaardr, hemie var-dr. O yerde ki, xalq z e'tirazm, narazlm5-', qe-zebini glle, kinaye, rixendb0, masqara ile ifadeetmek isteyir, hakim-mtleqleri laa qoymaq ta-marzismdadr01, o yerde mtleq Molla Nesreddin

zahir olur. O yerde ki, pul62

kimi, fikirler de yalnzdvlet terefinden rnhrlenir, o yerde Molla Nes-reddin qelp63 pul kesendir.

Leninin dediyi kimi, 1905-ci il inqilab ezilen erqktlelerini oyatd64. Ele65 bu zamanlarda khne67 Tiflisinkeleri67 ile addmlayan garadinmez68, qemlidnceler alemine qerq olmu 40 yal kii - CelilMemmedquluzade birden ayaq saxlad. Onun banagzel bir fikir geldi; ner etmek niyyetinde olduumizah jurnalna ox deqiq, drst, serrast*q bir ad

1. ekip, nefesleyip 2. dumann 3. iyi, gzel 4. ayakkab tamircisi 5. imam, cumac 6. l ykayn 7. deil 8. babam 9. yetenek 10.yavsl 11. ifade, sanat 12, mezzin 13. kizarp 14- yldr 15. tr-tr 16. skntlan 17. herkes 18. dindar 19. belki 20. gen 21. yeni 22.

fsldad 23. becerdii 24. gnahm 25. becerdii 26. hata, yanl 27. gtrmtr 28, byle 29. pir-bit gibidir 30. msterih ol, rahat ol 31.yl 32. saldrrsn, hcum edersin 33. gibi 34, kendini 35. yrtar, kaybeder 36. ty, kl 37. kprdamyor 38. sanattr 39, yemeini 40.hepsi, tm 41. yreini 42. sigara 43. tblik 44, tutamayp 45. iddetlice 46. kahkaha 47, itiraz 48. ac-ac, zgn-zgn 49. glmeli,gln 50. belki 51. yl 52. nce 53. eski 54. gibi 55. doru 56. yzne 57. hazinesidir 58. daima 59. rzas 60. alay, dalga 61, niyetindedir62- para 63. sahte 64. uyandrd 65. yle 66. eski 67. sokaklar 68. suskun, konumaz 69. dzgn, doru

8/7/2019 Anar

4/5

tapmd1: "Molla Nesreddin". Jurnal n bundan dayax2 bir ad tapmaq etin idi.

kiafna jurnal misilsiz te'sir gstermidir. Qaldrlanmeselelerin dar milli mehdudiyyeti "Molla

Nesreddin"e yabanc idi. O, btn mselman dn-

yasnn yaralarn acr, btn islam erqine aid olanyaramazlqlar gamlayr, yalnz erqlekifayetlenmeyib, Qerb mstemlekei siyasetini dedamalayrd. Tenqidi ve ifaedici fealiyyetinde jurnalteqribilik xesleliyine tutulmamd. Umumi szlersylemek istemirdi. Tiflise, "Molla Nesreddin"redaksiyasna mselman dnyasnn her bir

bucandan xeberler, me'lumatlar gelirdi ve mxtelifyerli mxbirlerle sx elaqe sayesinde jurnal z30mvqeyim31 konkret32 eyani33 faktlar esasndameyyenledirirdi, naqisliyin konkret nvanngsterirdi ve ifa hedefini heyretamiz34 bir deqiqlik,teferruat drstly ile, nece35 deyerler yerli-yataql

tesvir edirdi. Mehz36

buna gre de jurnala inanrdlar,ona e'tibar besleyirdiler. Ondan qor-xurdular ve bunagre de jurnalin mxtelif eidli, mxtelif nvl qatdmenleri vard. ar me'murlar da ona nifret

besleyirdiler, m'nin m-elmanlar da, zenginler de,"gl-blbl" sairleri de. Tiflis general-qubernatorudefelerle jurnali qa-daan elmidi37. ran hkumetigmrk men-tecjelermde38 jurnalin nsxeleriniyandrrdi. Bir exs Mirze Celili ldrerse, o exsincezasz qalaca barede30 fitva verilmidi. Belebir pulla40satn alnm qatil hemin41 meqsedle Tiflise gelmidi ve

bu iden xeberdar olan C, Memmedquluzade cibindetapanca gezdirirdi. "Molla Nesreddin"e Bak mollalar

ve Aqabad behayileri le'net yad

r

rd

lar. Onununvanna Qaraba beyleri ve Dastan fanatiklerihedeli mektublar gnderirdiler.

Jurnalin dmenleri arasnda baqa nv42 adamlarda - ehli-qelemler de var idi. Eer Kel-kttede veTehranda, Bakda ve Kazanda, Ufada ve Peterburqda,Krmda ve Trkiyede xan qeztilerin sehifelerinde"Molla Nesreddin"in tenqidi edeb-erkan dairesindeidise, ucuz bulvar qezetlerinde byk yazcya fh43

ve bhtan44, ke45 soyleri4b yadran cizma-qaralarda me47 bulayrd. "Seda" qezeti onu milleti tehqiretmekde gnahlandrrd. mumiyyetle mr boyuMirze Celi! bele^s "millet qeyreti4" ekenlerden" oxtehqirler eitmidi. Hemin millet qehremanlar z50

"milli (jeyretlerini"31 ox elverili bir ekilde gizlipolise yazdqlar da-noslarla52 uyunladrrdilar.

ar senzurasi53 jurnali kesib-dorayrdi. "Molla Nesreddin"in bir ox sehifeleri ya tamam bo, ya daqrmz xelle aln-arpaz cziqlanmi ekilde xrd.Kt54 senzorlarn alna gelmirdi ki, icaze verdikleri

baqa keskin materiallarla

"Molla Nesreddin" ele3 bir jurnal olmalyd ki,kemiin ve indinin4 btn teymurlenglerine meydanoxusun. t"), ulu babasnn, qoca ve he-miecavan5 Molla

Nesreddinin Iayiqli varisi kimi1' dnyaya gelmeliydi."Ayq-sayq" senzuradan7 icaze8 alnd. Birinci rus

inqilabndan sonraki qsa bir mddetde met-buataleminde meyyen qeder "nefes genliyi" emelegelmidi ve senzura da ox eye bar-rnaqaras

baxrnali olurdu. Rus yumoristik'* jurnallarnda hetta IINikolayn ban xoruz baeklnde ekirdiler.

Celil Memmedquluzade yasard:"Hele10 Nikolay padah bir saatlq kenarda qalsm,

bes bizim z qiblegahmz ne eleyek? Bes11 biz z12padahlarmzn kefini ne sebebe sormuyaq? Biz z

qiblegahlarmzin niye derdine qal-mayaq? Meer bizim z Nikolaymz yoxdur? Meer erqinMemmedelileri lbdrler? Meer ahzadeMemmedeliler tek bircedirler13? Bes hedd-hesabsz

prensler, xanlar, sultanlar, hakimler ve me'murlar Nikolaydan geri qalrlar? Bunlar keenden sonraemmameli14 heeraf ne eleyek? Bes onlar ne vaxtadekcennet, abi-kovser ve'desile bed-bext islam camaatnnqamn soracaklar? Bes ne vaxtadek avam15 camaatmesrid mersiyesineU ve imam mersiyesine megul ede-ede elm-maarifden ve sa yaddan17 uzaq saxlayacaqlar18?"

1906-c il aprelin19 7-de yumoristik "Molla Nesreddin" jurnalinin ilk nmresi20 apdan21 xd.

Meyyen fasilelerle jurnalin fealiyyeti 25 il davam etdi.Celil Memmedquluzade jurnalin etrafna XX esrinevvelinde yaay b yaradan en qabaqcl22 zi-yallaruruzi23 ya bildi. Jurnalda dramaturqE.Haqyerdiyev, bestekar zeyir Haabeyov, jur-nalislmer Faiq, ressam E.Ezimzade, inqilabair M.E.Sabiremekdalq edirdiler.

Jurnalin etrafnda sonralar Azerbaycan ede-biyyatnn "Molla Nesreddin mektebi" ad ile h-retlenmi btov24 bir cereyan toplamd. Qsa birmddetde jurnal ehalinin btn zmreleri arasndayayld, Sade, anlaql danp dili, kariha turalarnserrasth26 ve aydnl, toxunulan problemlerinkeskinliyi ve konkretliyi27 - jurnali xalqn en avam vesavadsiz2S ktlelerine bele29 tanitdra, sevdire bilmidi.Jurnalin hreti Qafqaz hdudlarn ad.Hindistandan Merakee qeder erqin bir oxlkelerinde "Molla Nesreddin"in feal oxucular,abuneileri, knll mxbirleri vard. Trk, ran,Tatar, zbek, Trkmen, Dastan edebiyya 11 arndademokratik temayllerin in-

1. bulmutu 2. gzel, iyi 3. yle 4. imdinin 5. daima gen 6.gibi 7. idareciden 8. izi 9. glmeli, mizahi 10. hala, daha 11. pekiyi, peki

12. kendi 13. bir danedirler 14. sar

kl

15. cahil 16. mevzusuna, konusuna 17. bilgiden 18. b

rakacaklar 19. ninisan

n 20. say

s

, numaras

21. baskdan 22. nceki, nc 23. aydnlarmz 24. btn 25. konuma 26. dzgnl, doruluu 27. gereklii 26. bilgisiz, cahil 29.byle 30. kendi 31. tavrl 32. gerek, kat' 33. ak, aikar, dzenli 34. hayret verici 35. nasl 36. ancak 37. yasaklamt 38. mntkalarnda39. konusunda 40 parayla 41. ayn 42. tr, eit 43. fuhu 44. yalan 45. sokak4b. kfrleri, svgleri 47. amca, byk kak 48. byle49.ayn 50. kendi 51. haysiyetlerini 52. dilekelerle malumat53. senzur idaresi 54. cahil

8/7/2019 Anar

5/5

qonuluqda1 bu pozulmu, lev olmu sehifelerinte'sir gc daha da iddetlenir.

Celil Memmedquluzade "Molla Nesreddin"ibu eraitde ner edir ve bilirdi ki, resmi qa-

daanlarla2 ister-istemez hesablamal olsa da, herhalda onun jurnali istismar, yalan, riyakarlq vezlm zulmetinde yegane uur radr3.

Celil Memmedquluzadenin khne4 dostu vesilahda E,Haqverdiyev xatirlayr ki, "Molla Nes-reddin"in bir ox nfuzlu dmekleri, o cmledenrevan ve Naxvn xanlar, Qaraba ve Gence bey-leri Tiflise terif gelirerken, zlerine bor bilirdilerki, redaksiyaya gelsinler ve nifrellerini exsen re-daklurun zne izhar elesinler. Ancaq Celil Mem-medquluzade ile shbetden sonra onlardan

be'zileri fikirlerini tamamile deyiir ve bele de-yidiler: "Elbette, onun yazdqlar heqiqetdir.

Amma ax5

her heqiqeti yazmaq olmaz".Heqiqete bele ikibal mnasebet, heqiqetinher hans bir parasn deyip baqa parasn rt-

basdr elemek, yarmq heqiqet - btn bunlarCelil Memmedquluzade vicdannn btvlyne7

yabanc eyler idi. Celil Memmedquluzade jur-nalnda oxucunun yalnz qelbine, lkslerine deyil,fikrine, uruna da mraciet edirdi. Molla Nes~reddinle esil dini mollalarn ferqini izal ederekC.Memmedquluzade yazrdi:

"Men de mollayam, siz de molla. Amma menmselman qardalara deyirem: ey mselmanlor,gznz anz, mene baxmz; anma siz mollalar

deyirsiniz: ey mselmanlar, gznz yunu

m

/,,mene baxnz".nqilabdan evvelki illerde Azerbaycanda mx-

telif isrJt|amelli onlarla qezet8 ve jurnal ner olu-nurdu. Onlar mxtelif meslekli yazclar, m-lerrirler ner edirdi - aralarnda salar9 da var idi,sollar111 da ve corab teki11 yeri gelende sa, yeri ge-lende yol olanlar da.

Bu jurnallar adelen ilk nmrelerinde12 z13

mesleklerini, amallann14 beyan eden proqram me-qaleler dere edirdiler. Bu kimi15 jumallarm ba me-qaleleri ile "Molla Nesreddin"in ilk nmresindedere olunmu lk felyetonunu16 mqayise etmekox maraqldr. Btn jurnallar dnyaya gelilerini

aleme car ekirdiler17, tentene ve debdebe ile m-ayiet edirdiler, z qayelerini bareli ve ternteraqlifadelerle beyan edirdiler, oxucularm ele almaa,

balarna havadar toplamaa alrdlar. "Molla

Nesreddin" de z oxucusuna z18 tuturdu, ammanece?

"Sizi deyib gelmiem, ey menim mselmanqardalarm! O keleri deyib gelmiem ki, menim

sohbetimi xolamayb, be'zi behaneler ile mendenqa b gedirler, meselen, fala baxdrmaa, it bo-udurrnaa, dervi nalna1Q qulaq asmaa, ha-mamda yatmaa ve qeyri bu nv20 vacib emellere.nki hkemalar buyurublar: "Szn o kelere21

de ki, sene qulaq vermirler".Szn sene qulaq asmayan kelere22 demek -

bu prinsipe Celil Memmedquluzade mr boyusadiq qald.

Celil Memmedquluzade 1932-ci ilde Bakdavefat etdi. O, ar hakimiyye dovrnde, m-veqqeti23 hkumel dovrnde, msavat24 ha-kimiyyeli illerinde, menevik Grcstannda, a-

henah rannda ve Sovet Azerbaycanndayaamdr ve mr boyu birce kelme bele olsunyalan sz. yazmamdr. Kimese xo gelmek, ki-minse knlne yatmaq n birce25 kelme de...

O, ac szler deyirdi, xoagelmez metleblerdendanrd26. Ve he bir vaxt he kimin qlna gir-meye almird.

O ref tarm, dncesini ne ixtiyar27 sa-hiblerine, ne hakim ideyalara, ne de camaatn zv-qne uyunladra bilirdi.

"Bir para28 adamlar qelemi ellerine alan kimi20

yalandan balayrlar; Ay menim yaxi30 milletim!Qadan alm31 ay menim milletim! Ne qeder canm

sad

r, haziran

sene can

m

feda edem, ay menimgzel milletim! Ay milletlerin padah milletim!..Vallah, Molla Nesreddin yalan dana bilmez32. Bizdeyirik ki, bele3-1 milleti biz can-dilden isteye bil-merik (belke34 iinde br-iki yaxs tapla35)".

Bu szleri ancaq xalqn qananu bir qelble,odlu36 bir rekle seven patriot37 yaza bilerdi. Ele

bir patriot ki, onun n veten sevgisi zn rek-lam vasitesi yox38, tebii ve zvi oulluq borcudur.

Yksek yazlq, jurnalistlik, itimai xadimlikleyaqelini Celil Memmedquluzade qrurla, btnkemekelerden, yal ve'deler ve kinli hedeler3C|, an-lac|szlq "sehras", cehalet zulmeti, fanatizm, ri-yakarlq, yalan vetenperverlik girdab, ms-

temlekeilik zorakl40 ve nee-nee41 beleburulanlar, bataqlqlar iinden keirmidir. Vebizim bu gnmze pak ve ebedi bir vqarla gel-midir...

1 karlatrldnda 2. yasaklara 3. dr 4. eski 5. ite, aha b. hangi 7. btnlne S. gazete c). saclar 10. solcular 11. gibi 12. saylarnda13. kendi 14. alalann 15. gibi l6. edebiyatta bir yaz tr 17. ilan ediyordular .18. yz 19. masal 20. eit, tr21. kimselere 22. ylda 23. arada bir, bazen 24. Azerbaycan'da bir parti, eitlik 25. sadene, bir tek2b- konuurdu 27. yetki 28. ksm 29. gibi30. iyi, gze! 31. derdin-kederin paylaaym 32. konuamaz 33. byle 34. belki 35 buluna 36. ateli 37. k, bal 38. deil 39. korkular 40.zorakilii 41. nice-nice