‘M aanbaden’ - Huidhuis...MAGAZINE HUID &HAAR MAART 2014 7 StichtingMelanoom Melanoom is op dit...

MAGAZINE OVERHUID- EN HAARAANDOENINGENJAARGANG 18 | 2014UITGAVE 1

‘Maanbaden’

&haar&haarHUIDKANKERDAG

BIJZONDEREONTMOETINGEN

VERJONGINGSKUUR

M A G A Z I N E H U I D &H A A R M A A R T 2 0 1 4 3

HUID&haar Magazine over huid- en haaraandoeningen. Jaargang 18, uitgave 1, maart 2014. Oplage 24.000 ex. Copyright © HUID, ISSN 1387-3598Uitgever Stichting Nationaal Huidfonds, Postbus 2660, 3500 GR Utrecht, www.huidfonds.nl, T (030) 28 23 995 Redactieadres [email protected] dr. J.J.E. van Everdingen Redactie mw. Y. Born-Bult, mw. F. Das, mw. M. Szulc, dr. H.B. Thio Eindredactie Kabos-Van der Vliet RedactiebureauFotografie Coverfoto Sitan van Sluis Illustraties Lilian ter Horst Advertentie-acquisitie P. Simons, T (030) 28 23 995, M 06 136 79 589, [email protected], beeldredactie en traffic Grafitext, Velp Druk & Verzending Senefelder Misset, Doetinchem HUID® is een geregistreerde titel.Stichting Nationaal Huidfonds en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en voor eventueleclaims die daaruit voortkomen. Aan de inhoud van de artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. Het Huidfonds bezit hetCBF-Keur voor Goede Doelen en heeft de ANBI-status.

Patroons Huidfonds 2014 Abbott • Dermalex Repair (Omega Pharma Nederland B.V.) • Dermolin • Eucerin • hannah Skin Improvement Research Company B.V.• La Roche-Posay • Leo Pharma B.V. • Louis Widmer • Neutral Huidverzorging • Pfizer B.V. • U-Consultancy • Vaseline • Vichy.

VOORWOORD

Dit voorjaar is er weer een Huidkankerdag.Meer dan voorheen

ligt het accent van de campagne op het vroegtijdig herkennen

en laten behandelen van huidkanker. Huidkanker heeft een

voordeel boven veel andere vormen van kanker. In een heel

vroeg stadium is te zien of er iets groeit wat er eerst niet zat

of een bestaand plekje geleidelijk groter wordt. Nu zijn er ook

heel veel goedaardige tumoren, zoals wratten, vetbulten e.d.

Dus gelukkig zijn niet alle groeisels kwaadaardig. Toch zou je

bij alles wat groeit op de huid iemand moeten raadplegen

die daar verstand van heeft. De dermatoloog is bij uitstek

degene die men bij twijfel moet raadplegen. Niet alleen zijn

dermatologen als geen ander gewend en in staat om het

kaf van het koren te scheiden. Zij beschikken ook over zeer veel

verschillende behandelingsmogelijkheden.

Nakijken

Dermatologen gaan op de Huidkankerdag ‘screenen’, zoals dat

heet. ‘Bevolkingsonderzoek’ is een ander woord hiervoor. Maar

dat dekt niet echt de lading. Screenen is in Nederland aan

handen en voeten gebonden. Als enige land in Europa hebben

wij een wet die zegt dat een dermatoloog niet zomaar de huid

van mensen mag nakijken. De overheid en de inspectie die de

wet moet handhaven, hebben wel moeite met de uitvoering

ervan, maar een betere wet is er nu eenmaal niet op dit

moment. En een wet veranderen heb je niet zomaar gedaan.

Als alle beroepsgroepen en patiëntenorganisaties zich samen

zouden uitspreken voor het nut van een jaarlijkse screeningsdag,

zou dat de wet nog wel kunnen ‘overrulen’, maar huisartsen

voelen niet veel voor zo’n screening. Die willen eerst zien dat

zoiets echt bewezen meerwaarde heeft boven niet-screening.

En dat is niet gemakkelijk aan te tonen, want het vergt

onderzoek dat vele jaren duurt en grote aantallen patiënten.

Dat heb je niet zomaar georganiseerd en gefinancierd.

Redenen

Waarom dan toch screenen? De grote toename van het aantal

gevallen van huidkanker baart dermatologen grote zorgen.

Op de Huidkankerdag bekijken zij op verzoek van patiënten de

huid. Ze doen dat zorgvuldig en geven een brief voor de huisarts

mee, wanneer ze iets verdachts zien. Dat doen zij gratis,

samen met huidtherapeuten en verpleegkundigen die de

bezoekers op deskundige wijze informeren. Met dit alles

willen de dermatologen bijdragen aan de bewustwording bij

het algemene publiek, inzake huidkanker en het risico daarop.

DR. JANNES VAN EVERDINGEN | HOOFDREDACTEUR

HUIDKANKERDAG IN MEI 2014

IN DITNUMMER

3 Voorwoord: Huidkankerdag

6 Huidkankerdag:Laat uw huid checken op atypische plekjes.

8 Terugkerende huidkankerJohnny Kat: blog en interview.

10 Vroegopsporing van huidkanker:Interview met professor Martino Neumann.

13 Nare plekkenColumn van Just Eekhof.

14 ReuzenmoedervlekkenRequiem voor een bijzonder kind.

15 Huid in de literatuur: melanoom

16 Huidtherapie: ambulante zorg voor ouderen

17 Kwaliteit van leven, kwaliteit van zorg:Drieluik.

20 Kitty Walet: interview met dagboekanier

21 Dagboek: “Eczeem als blijvertje”

22 “Maanbaden voorkomt huidkanker”Sitan van Sluis: fotograaf.

26 Het HuidhuisOratie van professor Suzanne Pasmans.

27 Slakkenslijm: claim onderzocht

28 Expositie Amazing Models

32 “Trouwen met eczeem”:Nieuwe columniste: Marjolein Hendriks.

33 Blaarziekten: proefschrift en praktijk

34 Verjongingskuur voor de huid:Willeke Kamphof over chemische peelings.

36 Beroemde ontmoetingen:Marat en Corday.

39 Kinderwoordenboek

39 Wratten aangepakt

40 “Snoepen van de huid”: boekbespreking

41 Dichter op de huid:Ignace Schretlen.

42 Haarstichting: nieuws en weetjes

43 Landkaart van emoties

44 Allergieonderzoek: deelnemers gezocht

45 Riskante geboortevlekken: folderactie

46 Ingezonden brieven en varia

Basaalcelcarcinomen komen het meest voor. Maar dermatologenzien in de spreekkamer ook plaveiselcelcarcinomen, melanoom ofandere zeldzamere vormen van huidkanker. Hoe is die huidkanker-epidemie te bestrijden? Op twee manieren. Bewustwording vande gevolgen van de zon én het beter herkennen van ‘atypische’plekjes. Wat zou er gebeuren als we allemaal verstandig omgaanmet de zon, geen zonnebank gebruiken en ons goed insmeren?Hoeveel leed is te voorkomen als alle ‘atypische’ plekjes snelgezien, goed gediagnosticeerd en behandeld worden? De getallenen feiten maken duidelijk dat er iets moet gebeuren.

Dermatoloog leidendDe dermatoloog heeft hierbij een leidende rol en is bij uitstek démedisch specialist op dit terrein. Hij/zij kan huidkanker in al zijnvormen herkennen, onderscheiden, classificeren, behandelen enopereren. De dermatoloog kan met u bespreken welke behande-ling het beste resultaat biedt. Uiteraard met het oog op volledigegenezing, maar ook met oog voor het (cosmetisch) resultaat. Dedermatoloog is betrokken bij de ontwikkeling van alle huidkanker-richtlijnen. Samen met de patiënt bepaalt de dermatoloog wat debeste behandeling is. Daarbij neemt hij alle kenmerken van dehuidkanker mee in zijn overwegingen, zoals tumorsoort, groeiwijzeen lokalisatie. In de dermatologische praktijk van vandaag de

dag biedt de beroepsgroep dermatologie veelal alle gangbarebehandelingen van huidkanker aan. Daartoe behoren verschillendevormen van bevriezen, branden, belichten en snijden. De derma-toloog heeft bovendien oog voor eventuele vervolgbehandelingen(laserbehandelingen voor littekens, maar vooral ook preventievemaatregelen om nieuwe vormen van huidkanker te voorkomen oftijdig te signaleren).

Schrijf u in!Op 17 mei 2014 openen vele dermatologische klinieken gratis hundeuren om te laten zien wat de dermatoloog kan betekenen in destrijd tegen huidkanker. U kunt zich inschrijven via de website:huidkankerdag.nl.Op die website vindt u ook alle informatie die nodig is, zoals overalle deelnemende klinieken.

Waarom deze Huidkankerdag?Waarom controleren dermatologen op deze dag mensen ophuidafwijkingen?> Het is geen echt bevolkingsonderzoek, maar iets tussen scree-ning en case-finding in.Demensenworden geïnformeerd.Degenendie dat willen, kunnen zich laten nakijken.> DeWet op het bevolkingsonderzoek is een onding. Nederlandkent als enige land in Europa een dergelijke wet. De wet past nietmeer in deze tijd van marktdenken, zelfredzaamheid en eigenverantwoordelijkheid.> De huidkankercampagne sluit aan bij Euromelanoma en bij dezorgen die dermatologen hebben over de ‘epidemie’ (het aantalgevallen van huidkanker blijft stijgen) en de daarbij behorendeopvang voor patiënten met huidkanker. Euromelanoma is een dagwaarop mensen in heel Europa hun huid gratis kunnen latenonderzoeken op huidkanker.> Sinds 1988 geeft het KWF Kankerbestrijding informatie over degevaren van blootstelling aan zonlicht, maar doet daar de laatstejaren niet veel meer aan. Sinds 2010 heeft het KWF geen actievecampagnes meer gevoerd omdat men bewust koos om allesop een rookvrij Nederland te zetten. Anno 2014 gaat het KWFde bakens weer verzetten. Huidkanker is ook bij het KWF weereen issue.> De belangrijkste partijen (dermatologen, huidtherapeuten,patiënten) steunen de campagne. Er is een breed maatschappelijkdraagvlak.> De dermatologen streven geen geldelijk gewin na. Zij doen ditgratis én op hun vrije zaterdag.> De dermatologen handelen zeer zorgvuldig. Demensen die hunhuid laten nakijken, worden geheel nagekeken, de bevindingenworden gedocumenteerd en bewaard. Als een dermatoloogiets verdacht vindt, krijgt de desbetreffende persoon een briefvoor de huisarts.> Ten slotte, het nakijken van de huid op huidkanker in campag-neverband vergroot de bewustwording bij het publiek omregelmatig naar de huid te (laten) kijken. En dat is waarschijnlijkde grootste winst.

6 M A G A Z I N E H U I D &H A A R M A A R T 2 0 1 4

HUIDKANKERDAG | TEKST: DOMEINGROEP ONCOLOGIE | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

Huidkankerdag,meiHuidkanker is de meest voorkomende vorm

van kanker. Het is bovendien een chronische

aandoening die zich kan voordoen in diverse

vormen, en gedurende alle levensfasen.

Van relatief goedaardige voorloperstadia

(zonbeschadigingen) waarbij meestal

huidsparende ingrepen volstaan, tot uiterst

kwaadaardige vormen die snelle en soms

ingrijpende chirurgische behandeling

vereisen. Het aantal mensen dat te horen

krijgt dat zij kanker hebben, zal in de

komende twintig jaar toenemen met 70%.

Een op de vijf Nederlanders krijgt te maken

met huidkanker.


Stichting Melanoom

Melanoom is op dit moment een van de dodelijkste vormen vankanker. Het aantal patiënten met melanoom stijgt nog steedsgestaag. Steeds vaker worden jongvolwassenen getroffen doordeze ziekte. Preventie kan een deel van de melanoompatiëntenvoorkomen. Dit was vorig jaar voor Stichting Melanoom deaanleiding voor de campagne Bescherm jezelf, check jezelf.Via de social media hebben we het YouTube-filmpje Beste16-jarige ik gelanceerd. Inmiddels is het filmpje ruim 800.000 keerbekeken en gedeeld. Daarnaast heeft fotograaf Jeroen Hofmanvier confronterende foto’s gemaakt, gebaseerd op de fabels enfeiten omtrent zonverbranding. Ook deze foto’s zijn via de socialmedia verspreid en veelvuldig gedeeld. Preventie is noodzakelijken kan het aantal melanoompatiënten daadwerkelijk doenafnemen. Het is noodzakelijk dat deze belangrijke boodschapieder jaar opnieuw gebracht wordt.

Huidpatiënten Nederland (HPN)

HPN is niet alleen een koepelorganisatie van huidpatiënten-verenigingen, maar ook individuele huidpatiënten kunnen lidworden van HPN. Als koepel vertegenwoordigen wij alle huid-patiënten. Eén van de speerpunten van HPN is het bevorderenvan integrale zorg. Een voorwaarde voor integrale huidzorg ishet werken aan samenhang en afstemming in de huidzorgketendie bestaat uit: vroege onderkenning, diagnostiek, behandelingen (chronische) onderhoudszorg. Dit jaar sluit de Huidkankerdagdaar goed op aan. Juist het vroeg ontdekken en op tijd behandelenzijn bij huidkanker cruciaal.Pas als mensen zien wat voor gevolgen huidkanker heeft ende verhalen horen van patiënten, beseffen zij wat er eigenlijkallemaal kan gebeuren met de huid.Hoe vreselijk triest is het als een patiënt overlijdt aan de gevolgenvan een huidziekte die te voorkomen was. Laat daarom verdachteplekjes zien aan de huisarts. Wij moeten leren ook de voorlopersvan huidkanker te herkennen om daardoor grotere schade tevoorkomen!

“De oorzaak is waarschijnlijk het verbranden van mijn lichte huiddoor de zon in mijn jeugd. Ik ben als kind vaak verbrand, soms metblaren tot gevolg. Dat bevestigt ook mijn moeder. In die tijd warener nauwelijks zonnebrandcrèmes, hooguit het bekende blauweflesje met een beperkte beschermingsfactor”.

Leefstijl“Ik werkte vier dagen per week bij de Belastingdienst toen ik dediagnose te horen kreeg.Meteen ging alles onder het vergrootglas.Ik vroeg me zelf af: ‘Is dit het werk dat ik de rest van mijn levenecht wil doen?’ Het antwoord was: ‘Nee’. Bij de Belastingdienstkon ik gebruikmaken van een uittredingstraject mét omscholing.Nu houd ik me bezig met gezond leven, voedingsleer en leefstijl-advisering en werk als gewichtsconsulent. Vooral voor bedrijven.Want de meeste bedrijven zijn er niet op ingericht als werknemersiets overkomt.”Die gezonde leefstijl voert hij ook uit:“Ik sport veel: wielrennen opde weg, hardlopen en mountainbiken. Ik ben iemand die bakkenenergie kan vrijmaken, iemand die dát wil realiseren wat hij zichvoornam. Het is dan extra hard om de confrontatie aan te gaanmet iets wat je leven ontwricht.”“Ik ben vanaf november 2011 chronische kankerpatiënt. Dat houdtin dat ik er rekening mee moet houden dat voor de rest van mijnleven behandeling nodig is. De levensverwachting is gunstig mitsik er op tijd bij ben om de carcinomen te laten verwijderen. Ik heber een tijdje over nagedacht, maar uiteindelijk toch besloten mijnervaringen te delen via een site en mijn blogs.”

September 2012“We moeten even terug in de tijd, naar februari/maart 2011. Al eentijdje loop ik met een plekje op mijn rechterborst dat maar nietweggaat. Het ene moment wat onrustiger (roder en schilferiger)dan het andere moment. De huisarts geeft een recept voor eenhormoonzalf. ‘Als het niet overgaat, moet je terugkomen’. Zoalshet zo vaak gaat, verslapte de aandacht. Maanden gingen voorbij.Vlak voor de zomervakantie dacht ik weer aan de opmerking vande huisarts. Toch maar eerst met vakantie gaan. Maar na devakantie zat het plekje er nog steeds en het was groter geworden.Ook was het met regelmaat open en bloedde het wat.Na de vakantie keek ik met mijn vrouw en dochter naar het pro-gramma ‘Dit is mijn lijf’ en zag een man in de bus met dezelfde rodevlekjes. Diagnose bij de onbekende man: huidkanker! Ik zei tegenmijn vrouw: ‘Deze jongen maakt morgen direct een afspraak bij dehuisarts voor een huidbiopt.’ De uitslag in november: huidkanker.”

7 november 2012“Weer naar Hilversum. De balans aan het eind van de dag: weerzes plaveiselcel- en basaalcelcarcinomen. Gelukkig zijn ze in eenvroeg stadium ontdekt en al deels behandeld.”

BLOGGEN OVER HUIDKANKER | TEKST: JOHNNY KAT | FOTOGRAFIE: BERT TEN BRINKE [MOUNTAINBIKE], GEA KAT- JONKMAN [BEHANDELING] |

Op 28 november 2011 hoorde Johnny Kat (50)

de diagnose: huidkanker. Zoekend naar antwoorden

op de vele vragen waarmee hij zat, ontdekte hij dat

goede informatie verspreid lag over diverse websites.

Hij besloot een eigen, aparte website te openen.

Om zijn verhaal te doen én anderen te informeren

en mogelijk te helpen. Deze site ging exact een jaar

na de vaststelling van kanker ‘de lucht in’:

www.huidkankerinfo.nl. Een kort vraaggesprek

met deze ‘chronische kankerpatiënt’ plus citaten

uit zijn blogs en diverse columns.

Lerenlevenmetterugkerendehuidkanker


November 2012“In het begin van het ontdekken van kanker voelde ik me bedreigdin mijn voortbestaan en heb geestelijk hard moeten vechten omalles te kunnen plaatsen. Ik bemerk nu dat het loslaten van onbe-antwoorde vragen je daadwerkelijk in staat stelt om te leven.En daar is het toch allemaal om te doen!”

28 november 2012, een jaar na dato“Er zijn ondertussen 26 plaveiselcel- en basaalcelcarcinomen met6 verschillende behandelmethoden van mijn huid verwijderd hetafgelopen jaar. Bij iedere controle vinden de dermatologen weernieuwe. Soms worden ze meteen verwijderd en soms nemen ze eenbiopt om de behandelwijze te bepalen. Ik vind het prima allemaal.Als ze weer carcinomen ontdekken, dan ben ik blij. En denk danbij mijzelf: ‘Zo, dat is weer mooi op tijd’. En vragen waar ze tochvandaan blijven komen... ach, op die vraag krijg ik toch geenantwoord. Niet dat de specialisten het niet willen geven, nee,zij weten het ook niet.”

19 april 2013“Het snijden en laseren heeft toch een langere nawerking dan ikdacht of verwachtte. Maar het gaat ook al 1,5 jaar aan een stukdoor… Misschien is het de optelsom van het verwijderen van de35 stuks in totaal?Kwaliteit van leven is een lastig begrip bij chronische ziektes. Hetbetekent dat je de ziekte moet aanvaarden en inbedden in je dage-lijkse bestaan. Dat je moet leven met je beperking(en) maar datje toch zeker voluit moet genieten van wat je allemaal wel kuntondernemen. En dit geldt niet alleen voor degene die aan de ziektelijdt maar ook voor de directe omgeving. Helaas ligt, in de meestegevallen, de acceptatie niet op het zelfde punt in de tijd.”

20 januari 2014“Tijdens de controle wordt de huid van mijn lichaam volledigonderzocht. Dit doet dr. De Leeuw door te voelen en de huid tebekijken met een handmicroscoop. Op mijn borst, wat de meest

onrustige plek op mijn lichaam is, zit aan de rechterkant een plekje.Ook zit er een moedervlek, op mijn linkerborst, die er onrustig uitziet.Van beide wil Dr. De Leeuw een biopt nemen. Natuurlijk stemik daar mee in. Het is belangrijk om te achterhalen om welk soorthet gaat om vervolgens de eventuele behandelmethode daaropaf te stemmen. Binnen 2 weken zal de uitslag bekend zijn. Nadatwe naar een andere kamer zijn gelopen, worden de plekjesverdoofd en wordt er met een soort appelboortje een bioptgenomen van de plekjes. Daarna hecht hij de wonden om ze zomooi mogelijk te laten genezen. Dit is zo ongeveer de standaard-procedure, de afgelopen 2 jaar, bij iedere controle. Toch maakt eencontroledag mij altijd positief gestemd. Ondanks de spanningvooraf… (Kan niet vaak genoeg uitdragen dat het ook voorhuidkanker heel belangrijk is dat het zo vroeg mogelijk wordtgedetecteerd en behandeld).”

Slotles“Voor een ieder die dit leest. Smeer je lichaam in als je in de zon gaat,bescherm het, beperk het gebruik van de zonnebank. Denk aanje (klein)kinderen want zij weten nog niet wat op latere leeftijdhet resultaat kan zijn van zonverbranding. Hopelijk blijft jullie dande geestelijke en lichamelijk belasting van huidkanker bespaard.”

Johnny Kat: patiënt, sporter, doorzetter, blogger.


“Op het jaarcongres van ANBOS heb ik een paar jaar geleden in eenlezing mijn zorgen geuit over de toename van huidafwijkingen inde toekomst.Huidafwijkingen komen steeds vaker voor, verschijnenop steeds jongere leeftijd en groeien vaak uit tot een soortchronische aandoening. Bijvoorbeeld, het aantal melanomenstijgt al jaren en epidemiologen hebben berekend dat die groeionverminderd doorgaat, zeker tot 2020. De druk op dermatologenneemt alsmaar toe en dat terwijl het aantal dermatologendat momenteel wordt opgeleid te gering is om in de toekomstkwalitatief goede zorg te garanderen. Natuurlijk krijgen ze in hunwerk ondersteuning van huidtherapeuten, mensen met eenerkende hbo-opleiding. Maar die samenwerking is nog lang nietoveral optimaal. Voor mij waren dat de achterliggende motievenom op dat congres een noodkreet te slaken: ‘Help ons, we hebbenjullie nodig!’ Daar sta ik nog steeds achter.”

Stoplicht“Het Teledermatologie-project werkt als volgt. Wanneer eenschoonheidsspecialist een in zijn/haar ogen verdachte plek op dehuid ziet, kan deze een zogeheten teledermatologisch adviesinwinnen bij een dermatoloog. Daartoe vult de schoonheidsspe-cialist de gegevens in over locatie, grootte en vorm van de plek.

Die gegevens gaan samen met foto’s via een beveiligde internet-verbinding naar een dermatoloog (dat is mijn Rotterdamse collega,dr. Bing Thio), die binnen drie dagen uitsluitsel geeft. Dat kangeruststelling zijn, maar het kan ook een verwijzing inhouden.Het is een soort stoplicht: bij groen is er niets aan de hand, bijoranje nader advies inwinnen bij de dermatoloog, bij rood vooralniets doen en meteen verwijzen naar de huisarts.”Zijn er al resultaten bekend?“Tijdens de tussenevaluatie bleken de resultaten goed tot zeergoed. Schoonheidsspecialisten blijken zelfs zorgvuldiger danhuisartsen in het beschrijven van vorm, grootte, kleur en locatievan een verdachte plek op de huid. Niet onbelangrijk is dat naastmelanomen ook andere aandoeningen worden opgespoord, zoalsacne en eczeem. Deze resultaten sterken mij in mijn overtuigingdat schoonheidsspecialisten een belangrijke rol kunnen spelenbij het tijdig herkennen en melden van huidkanker en andereaandoeningen, alsook in de voorlichting over huidkwalen.”

BeeldvormingEen succesvolle pilot én een vervolgproject garanderen nog langgeen zonnige toekomst, zo blijkt. Neumann flambeert zijn zinnenals altijd met schalkse ironie: “De beroepsgroep schoonheidsspe-cialisten is een zeer heterogeen gezelschap. Een groot deel heeft,zonder dat ik het negatief bedoel, een bank in de garage gezetmet een schemerlamp erboven. En doet zo nu en dan iets methuid- en lichaamsverzorging, in deeltijd. Maar de toplaag van deberoepsgroep is uiterst capabel, professioneel en gemotiveerd.Zij bestieren een drukke winkel, soms met meerdere werknemers.Dermatologen en de buitenwereld hebben hier nauwelijks weetvan. Deze onbekendheid leidt tot een foute beeldvorming over ditberoep. Men vaart dan op vooroordelen die het leven weliswaaroverzichtelijk maken,maar in feite een vorm van primitief denkenbehelsen. Dat leidt dan weer weer tot verkeerd gedrag.”Zoals?“Men gaat elkaar ontwijken of, erger nog,negeren omdatmen elkaarniet serieus neemt. Dat heeft alles te maken met miskenning. Wehebben het hier over een zeer grote beroepsgroep die zijn klantenvaak ziet, met grote belangstelling voor alles wat te maken heeftmet de huid. Bovendien zien zij huidaandoeningen van mensen dievaak nog niet eens bij de huisarts bekend zijn. Deze feiten misken-nen, leidt tot onderbenutting van kennis, kunde en vaardigheden.Miskenning leidt bovendien tot geringschatting. Helaas.”Denken alle dermatologen hier ook zo over?Neumann is behalve dermatoloog ook een heuse Bourgondiër en,dit terzijde, auteur van het smaakvolle culinaire boekje De geurenvan de herberg, en gezegend met de bijbehorende gulle lach:

VROEGOPSPORING VAN HUIDKANKER | TEKST: FRANS MEULENBERG | FOTOGRAF I E : LEV I EN WI LLEMSE |

“Onbekendheidleidttotverkeerdgedrag”

Prof. dr. Martino Neumann:

Vormen een dermatoloog en een schoonheidsspecialiste

een ongewone combinatie? Niet voor prof. dr. Martino

Neumann, hoogleraar Dermatologie aan het Erasmus MC,

Rotterdam. Hij stond aan de wieg van het project

Teledermatologie waarbij schoonheidsspecialisten nauw

samenwerken met een dermatoloog. “Onbekend maakt

onbemind”, zo luidt het Nederlandse gezegde. Neumann

formuleert het nog ietsje scherper én dubbelzinniger:

“Onbekendheid leidt tot verkeerd gedrag!” Een zoektocht

naar de diepere betekenissen van die opmerking,

gemaakt door een bevlogen dermatoloog én Bourgondiër.


“Reken daar maar niet op! Ik kan mij herinneren dat het bestuurvan onze beroepsvereniging, de NVDV, jaren geleden besloot omniet mee te doen aan de opleiding tot schoonheidsspecialist.”

Haat-liefdeverhouding“Hieruit blijkt dat onbekendheid kan leiden tot defensief gedrag.Was men gewoon bang dat schoonheidsspecialisten de dermato-logische handel zouden bedreigen? Misschien, maar dat lijkt meniet helemaal juist. Vermoedelijk deinsde men terug vanwege hetextra werk dat dit met zich mee zou brengen. Wellicht wasmen ook een beetje bang voor mogelijke imagoschade, want deNVDV heeft zich jarenlang verzet tegen de cosmetiek van het vakdermatologie. Met die cosmetische kanten van het vak heeft deberoepsgroep altijd een soort haat-liefdeverhouding gehad.Gelukkig zie ik in relatie tot schoonheidsspecialisten het tij keren,zij het langzaam.”“Die onbekendheid speelt ook op andere terreinen. Zo kan ik mijvoorstellen dat een schoonheidsspecialiste overduidelijk huid-aandoeningen ziet - zonder dat zij meteen al die afwijkingen vaneen duidelijke diagnose kan voorzien - om vervolgens… niets tedoen, geen actie te ondernemen! Want bedrijfsmatig kan deschoonheidsspecialiste hier niets mee en binnen de gezondheids-zorg heeft dat beroep geen afgebakende plek. Of die schoon-heidsspecialiste onderneemt geen actie uit pure onzekerheid ofwat voor reden dan ook. Hoe fout dit gedrag ook is - want decliënt is er beslist nietmee geholpen - begrijpelijk is het wel.”Neumann speelt even nadenkend met zijn vlinderdas. “Eenzelfdeprocedé speelt mogelijk ook voor cliënten. Hoewel zij hunschoonheidsspecialiste vaak al jaren kennen en er regelmatigkomen, zijn ze niet gewend om over ‘echte’ huidaandoeningente spreken. Aandoeningen die ze mogelijk zelfs verbergen. In datgeval leidt onbekendheid tot verzwijgen en zwijgzaamheid.Ik acht dat zeer ongewenst. Want we hebben hier van doen metde grootste beroepsgroep in Nederland die iets aan de huid doet.

Ik zou dolgraag het algemene publiek, via de beroepsgroepschoonheidsspecialisten, op een directe manier willen benaderen.De meerwaarde is enorm!”

Kansen“Ik ben een soort intimus aan de zijlijn. Wat ik echter zie, heeftmijn goedkeuring. ANBOS werkt gestaag aan de verdere profes-sionalisering van het vak. Dat gebeurt onder andere door hetopstellen van protocollen en richtlijnen, die zij ‘richtsnoeren’noemen. Vooral richtlijnen zijn belangrijk voor de uitbouw van deprofessionalisering van een vak; dat heeft bij meer medischeberoepsgroepen goed uitgepakt.”Wat is uw boodschap aan schoonheidsspecialisten?“Ik ben zelf niet zo boodschapperig van aard... Toch zou ik willenzeggen, gelet op de huidige en toekomstige problemen:‘Take youropportunity!’ De tijd is er rijp voor. Neem vooral geen afwachtendehouding aan. Er komt heus geen delegatie van het ministerie ofeen andere instantie langs die op het bordes van het ANBOS-kantoor inWoerden op de knieën valt en zegt: ‘Ik kom u uw nieuwebevoegdheden aanbieden’. Zo werkt het niet in dit land. Daarom:ga aan de slag en neem de toekomst van de beroepsgroep ineigen handen. Verberg je niet langer, maar toon lef!”Moeten zij een voorbeeld nemen aan de dermatoloog?Neumann grijnst zijn breedste grijns.“We hebben een beschouwendvak en zijn dus rustiger dan de doeners in de gezondheidszorg. Eris een bekend grapje over: drie specialisten gaan op eendenjacht.De internist wacht zo lang voordat hij schiet dat de eenden allangzijn overgevlogen. De psychiater vindt het dermate zielig voor diebeesten dat hij helemaal niet schiet. De dermatoloog ten slotteschiet meteen een eend uit de lucht, overhandigt die aan eenpatholoog-anatoom en zegt: ‘Laat mij straks weten wat ik hebgeschoten’.Om vervolgens serieus af te ronden: “Het zou eeuwig zonde zijnde capaciteit van schoonheidsspecialisten niet beter te benutten.”

Een veelvoorkomende vorm van huidkanker op oudere leeftijd. Dedermatoloog stelde voor een biopt (stukje weefsel) af te nemenen heer Vrielink door te sturen voor chirurgische verwijdering vande plekken.Op mijn fiets rij ik naar de heer Vrielink. Met een ruk aan hettouwtje door de brievenbus kom ik binnen en begin ik mijn wegte banen door de boekenzee naar de plek waar zijn stoel staat.Nadat ik mijn jas heb uitgetrokken en een stoel heb vrijgemaakt,vertel ik hem de uitslag. ‘Das niet mooi dokter’ zegt hij. Ik leg uitwat de dermatoloog voorstelde. Dat bevalt hem helemaal niet. Hijvraagt mij wat er zou gebeuren als hij niet naar het ziekenhuisgaat. Ik vertel dat de plek waarschijnlijk zal groeien en misschieneen keer kan gaan bloeden. De plek zit er waarschijnlijk al zekereen jaar en groeide geleidelijk. Daarnaast weet ik dat zijn prognosehet hartfalen slecht is, heel lang zal hij niet meer leven. Een poli-kliniekbezoek wil hij niet en een biopt zou ook niets toevoegenwant ‘we zouden er dan toch niets mee gaan doen’. Samen komenwe tot de conclusie dat we gewoon niets doen, immers, heel veellast ervan heeft hij niet en mogelijk duurt het nog jaren voordatdat hij er wel veel last van krijgt. Die jaren heeft hij niet. Zijnlevensverwachting is uiterst beperkt, naar mijn inschatting.Een reden om in te stemmen met zijn standpunt. Hij is opgeluchtover het genomen besluit. We spreken af dat ik over een maandweer even kom kijken hoe het met hem ervoor staat. Ik sta op vande stoel en trek mijn jas aan. Als ik hem een hand geeft, maakt hijduidelijk dat hij weet hoe de zaken er voorstaan: ‘Het is goed zodokter, want dat paard zal mij vast niet meer slaan’.

NHG | TEKST, FOTOGRAF I E : JUST EEKHOF, HU ISARTS IN LE IDEN, NAMENS HET NEDERLANDS HUISARTSEN GENOOTSCHAP |

Het ochtendspreekuur is weer achter

de rug. Ik moest wel even doorwerken,

het was weer een mix van veel

verschillende klachten. Ik dacht terug

aan de man die twee maanden geleden

een grote buikoperatie onderging vanwege

alvleesklierkanker. Na de operatie startte

hij met chemo. Twee weken geleden werd

ik met spoed bij hem geroepen vanwege

pijn op de borst: een hartinfarct. Dit kon

een bijwerking zijn van de chemo. Ik heb

met hem te doen, hoeveel pech kan een

mens hebben? Gelukkig ging het nu weer

beter met hem.

Ik heb vandaag één visite. Het is bij de 86-jarige meneer Vrielink.Hij woont alleen in een oud herenhuis aan de Rijn. Hij belt nietvaak ondanks zijn hartfalen waarvoor hij veel plaspillen slikt. Hijzit voornamelijk in zijn stoel en leest veel. Hij kan in huis kleinestukjes lopen, van zijn stoel naar zijn bed in de voorkamer, naar dekeuken of de WC. Veel verder komt hij niet, want dan wordt hijbenauwd. Hij komt al jaren niet meer buitenshuis. Zijn dochterbezoekt hem dagelijks en verder zit hij daar in zijn eentje met zijnboeken. Zijn woonkamer is vol en rommelig; overal liggen papieren,tijdschriften en boeken. Er is geen plek vrij, op de grond en ook opde tafel en stoelen liggen stapels boeken. Vorige week belde hijvanwege twee open plekken op zijn rug. Die plekken zaten er aleen tijdje. Ik zag twee rode gedeeltelijk open plekken met een ruwoppervlak. Een huidcarcinoom, leek mij. In overleg met hemmaakteik een foto die ik per e-mail naar de dermatoloog stuurde. Van-morgen kreeg ik antwoord: waarschijnlijk een basaalcelcarcinoom.

Nietaandoodgaan,maarmeedoodgaan


Het kind in kwestie is Dafnis de Vries, de auteur is zijn moeder,Marjolein van Kessel. Bij de geboorte van Dafnis ging het bijnamis, een miskraam dreigde: “Hij kwam, hij ging, hij was er tochnog. (…) Hij was een sterke baby met een prima Apgar-score,maarvol vreemde vlekken. Al gauw bleken het moedervlekken te zijn.Niet een paar, mega veel. Niet kleine maar heel grote en kleineremoedervlekken.”

ChaosDe verwijzing van het plaatselijke ziekenhuis naar het AMC inAmsterdam volgde snel. Daar hoorden de ouders het advies omDafnis zo snel mogelijk een paar keer te laten opereren. Het doel:zoveel mogelijk moedervlekken te verwijderen. Dat het haast had,komt doordat het herstellend vermogen van de huid bij kleinebaby’s heel groot is. Zodoende onderging Dafnis elke maand eenoperatie.Daar bleef het niet bij. Hij bleek allergisch en kreeg koliekendoor een darmontsteking. De rol van de huisarts daarbij was op datmoment weinig glorieus: “ik kom niet langs voor buikkrampen”.De chaos was compleet, gevoelsmatig. “Als dit een baan was, zouik allang ontslag genomen hebben, maar moederschap is meerdan een baan en je kunt geen ontslag nemen.”Dafnis groeide op, bleek over een enorm doorzettingsvermogente beschikken, enwas een vrolijk kind.Hoewel de problemen bleven.De combinatie van veel hoofdpijn, duizeligheid, trillerigheiden epileptische aanvallen duidde erop dat er iets mis was in zijnhersenen. Op de MRI-scan waren grote holtes te zien. Ook eenneurochirurg kwam in beeld.

EngelenSlecht nieuws volgde op slecht nieuws. In heel uitzonderlijkegevallen komt het voor dat de reuzenmoedervlekken ook op dehersenvliezen zitten. Zo ook bij Dafnis. Dat was de oorzaak voorzijn neurologische klachten, een ziekte die officieel ‘neurocutane

melanose’ heet. Daarbij gaan de moedervlekken zich vermenig-vuldigen, met dodelijke afloop. Wat in stand bleef, was het grote“netwerk van engelen” zoals Van Kessel ze noemt: goede, empa-thische hulpverleners, met de kinderneuroloog voorop: hij was viade mail en zijn mobiele telefoon voortdurend bereikbaar voor deouders. Als Dafnis overlijdt, is hij 13 jaar oud.Marjolein van Kessel, secretaris van het Nevus Netwerk Nederland,baseerde haar boekje op een dagboek dat zij bijhield in de vormvan een ‘nieuwsbrief’. Het boekje schreef ze vooral voor het broertjeen zusje van Dafnis. De toon is nuchter, hoewel ze de emoties nietschuwt, voor zover van nuchterheid sprake kan zijn bij nog netbeheerste wanhoop. De zoektocht naar genezing gaat gepaardmet een soort verkenning van de diepere zin van het bestaandie haar, uiteindelijk, toch een soort hoop en troost biedt. Eenindrukwekkend requiem voor een bijzonder kind, met als epiloogeen verzameling brieven, gedichten en teksten van klasgenootjesen vrienden die de keel van de lezer dichtschroeven.

Wat zijn reuzenmoedervlekken?Bij congenitale melanocytaire naevi (reuzenmoedervlekken) gaathet om een zeldzame, aangeboren huidaandoening. Jaarlijkskomen in Nederland ongeveer 10 kinderen ermee ter wereld,op een totaal aantal geboortes van 160-200.000. Het betreftaangeboren moedervlekken waarvan één 20 cm of groter.De moedervlek kan overal op het lichaam zitten. Iemand heeftaltijd twee of meer vlekken bij de geboorte. Er kunnen nieuwemoedervlekken ontstaan na de geboorte.De kleur van een reuzenmoedervlek kan lichtbruin zijn, maar ookbijna zwart. Ook de vorm ervan kan verschillen. De huid van demoedervlek is stug en wat dikker dan de gewone huid. Vaakgroeien er dikke, donkere haren in de vlek. De vlekken jeukenniet en doen geen pijn.Verder hebben deze kinderen een kleine kans op het ontstaanvan huidkanker of een uiterst zeldzame neurologische complicatie,zoals hier beschreven. Het is daarom belangrijk dat een huisartsof dermatoloog de moedervlekken regelmatig controleert. Eenreuzenmoedervlek kan bijna nooit helemaal weggehaald worden.

> Marjolein S. van Kessel: Dafnis - Hij kwam, hij ging.Stichting Uitgeverij Gusto.Belangstellenden kunnen het boekje bestellen door € 12,50over te maken op IBAN: NL30INGB0005043965 (dat is inclusiefverzendkosten) en o.v.v. ‘boekje Dafnis’ en afleveradres;

> Reacties/vragen via: [email protected];> Meer informatie over reuzenmoedervlekken bij het Nevus

Netwerk Nederland: http://www.nevusnetwerk.nl

REUZENMOEDERVLEKKEN | TEKST: FRANS MEULENBERG |

“’s Avonds gaat er iets mis. De pijnen

zijn terug. In bad kon hij tot nu toe goed

ontspannen en verminderde zijn pijn.

Nu lijkt ook dat helemaal fout. Naar bed.

Misselijkheid terug, hoofdpijn, erge rugpijn,

stuitje doet zeer… Paracetamol innemen.

Bij hem in bed liggen.”

Requiemvooreenbijzonderkind


Een week eerder zit Hertzfeld voor zijn jaarlijkse medische checkbij internist Herb Katz, een oude vriend en studiegenoot.De internistis niet helemaal tevreden: bloeddruk en cholesterol zijn in orde,maar de prostaat begint wat op te zwellen. De schildklier begintzijn goede werk af te bouwen, en de botten - vooral het kraakbeenin knieën en rugwervels - verliezen hun stevigheid. “Verder gaat jehuid achteruit: de cellen van je opperhuid zijn eenvoudig versleten,kijk maar eens naar die bruine ouderdomsvlekken op je wangen”.Wat de internist vooral zorgen baart, is één moedervlek die,onzichtbaar voor Hertzfeld zelf, aan de onderkant van diensschouderblad zit. Hij stuurt Hertzfeld door naar een dermatoloogmet de opmerking: “Waarschijnlijk is het niets, maar laat hem ereven naar kijken. Afgesproken, ouwe jongen?”

MonsterMaar “de gespannen en geforceerde nonchalance” van diens stemontging Hertzfeld niet. Drie dagen later meldt hij zich bij derma-toloog Bob King. Die ziet meteen dat het niet in de haak is enlegt het uit aan de hand van de ABCD-vuistregel: asymmetrie,buitenkant, kleur (color) en diameter. De vlek op de rug heeftonregelmatige contouren, de buitenkant van de vlek verheft zichduidelijk boven het huidoppervlak, de kleur is donkerbruin metspoortjes rood en de vlek is vrij groot terwijl deze nog geen jaaroud is (bij de vorige checkup zat de vlek er nog niet). Dan valthet zwartomrande woord: ‘melanoom’. King neemt een biopt.Een paar dagen later is de uitslag binnen. Het is slecht nieuws:inderdaad een melanoom met tekenen van uitzaaiingen naar delymfeklieren. Gevraagd naar de prognose antwoordt King dathet “niet onredelijk” is om te hopen op nog een jaar van goedegezondheid.Thuisgekomen verdiept Hertzfeld zich in melanomen, maar datmaakt de situatie alleen maar erger. “Hij begon het melanoom tezien als een alles verslindend monster dat zijn gifzwarte tentakelsdiep in zijn vlees had geslagen.”Hoe verder, nu hij, na een zorgeloosleven, de dood, zijn tot dan toe onzichtbare vijand, in de ogen kankijken? Ongeloof helpt niet, geloof evenmin.Wat wel?

FilosofieIn het jaar dat hem nog rest, stort hij zich volledig op zijngroepstherapeutische praktijk - waar hij sinds de dood van zijnvrouw helemaal voor leeft. Daarbij betrekt hij ook een voormaligepatiënt. Yalom wisselt de hoofdstukken over Hertzfeld, de voor-malige patiënt en de therapiegroep af met stukjes biografie vanSchopenhauer. Alle hoofdstukken hebben een epigram vanSchopenhauer als motto. Toch is het niet diens donkere filosofiedie hem verder brengt. In het zoeken naar antwoorden stuitHertzfeld op het werk van een andere filosoof: FriedrichNietzsche. Bij deze grootheid stuit hij op een zin (uit Aldus sprakZarathoestra) die hem ook zingeving bezorgt: “Om ‘zo was het’te veranderen in ‘zo heb ik het gewild’ - alleen dat zal ik eenverlossing noemen.” Anders gezegd: Hertzfeld moet een keuzemaken. En zijn lot aanvaarden. Leef je leven, in plaats van geleefdte worden. Nietzsche vervolgt: “Zou je het leven zoals je hetgeleefd hebt tot in de eeuwigheid precies zo willen prolongeren?”Dát is de hamvraag.

Het is die boodschap die Hertzfeld doet besluiten om ook in zijnlaatste levensjaar als therapeut te blijven werken. Daar was hijmet hart en ziel aan verknocht. Nietzsches woorden zijn natuur-lijk niet uitsluitend van belang voor mensen met een gerichtlevensperspectief, maar voor iedereen kan die grondhoudingnuttig zijn. Om het in twee woorden van de grote filosoofsamen te vatten, die als neon-letters oplichten uit de roman:“Leef intens.” En hou vast aan wat het leven intensiteit geeft.

Irvin D. Yalom: De Schopenhauer-kuur. Balans, Amsterdam 2007.€ 12,50

HUID IN DE LITERATUUR: HET MELANOOM | TEKST: FRANS MEULENBERG | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

“Hij was een gastheer geworden voor ongenode

gasten, voedsel voor een sterker organisme, dat zijn

schrokkende cellen in een duizelingwekkend tempo

muteerde. (…) Misschien deed het zich nu wel te

goed aan de malse voedingsbodem van zijn lever

of aan het sponzige grasland van zijn longen.”

Die gedachten razen door het hoofd van psychiater

Julius Hertzfeld, 65 jaar oud, in de roman

De Schopenhauer-kuur van Irvin D. Yalom.

Detroostvanfilosofie

Zoals alle vrouwen koesterden ClaireMonincx (35) en haar assistenthuidtherapeut Leonore van Gestel (25) lange tijd hun meisjes-dromen, respectievelijk een hondenpension beginnen en nagel-styliste worden. Hun ware roeping kwam later: huidtherapie.De twee zwangere huidtherapeuten van de Utrechtse praktijkHuidhulp hebben een bijzondere specialiteit: de zorg voor ouderemensen die bovendien voor het merendeel bestaat uit ambulantetherapie. “De meeste oudere patiënten komen lopend, met de busof met de regiotaxi naar de praktijk. Ik schat dat daarnaast onge-veer 65 procent van onze cliënten ambulante therapie krijgen.Veel mensen zijn boven de 80 en 90 jaar oud, vaak slecht ter been.Hoe moeten die mensen hier komen? Daarom hebben we eenelektrische fiets aangeschaft - momenteel in reparatie - waarmeewe zo’n 30 kilometer per dag afleggen. De lymfepomp gaat meein de fietstas.”

Vocht“We behandelen vooral oedeem. Oedeem is een opeenhoping vanvocht als gevolg van een niet goed werkend lymfestelsel dat hetvocht onvoldoende kan afvoeren. Daarvoor zijn verschillendebehandelmethoden geschikt. Wij gebruiken vaak de lymfa-press(drukgolfapparaat). Die bestaat uit een pomp en een opblaasbaarmanchet dat we plaatsen om het aangedane lichaamsdeel. Hetmanchet bestaat uit verschillende kamers die achtereenvolgendworden opgeblazen. De lymfapress creëert hierdoor een opstu-wende werking die het vocht richting het hart stuurt. Dankzijde kleppen in de lymfevaten stroomt het vocht niet terug naararm of been. De therapie slaat aan. De armen en benen wordendunner en mensen kunnen, bijvoorbeeld, beter naar de wc.”

CruiseHet vraaggesprek vindt vooral plaats met Monincx, met Van Gestelop de achtergrond. Af en toe klinkt een gezamenlijk “ja”of “nee”, alseen harmonieus dameskoortje. Het lijkt geen toeval dat ze allebeizingen als hobby noemen. Monincx doorliep een opmerkelijke

carrière: “Ik ben van origine schoonheidsspecialiste en wilde deopleiding huidtherapie volgen, maar die was nog geen erkendehbo-dagopleiding. Toen ben ik vier jaar op cruiseschepen gaanwerken, als schoonheidsspecialiste. Vier jaar lang was ik achtmaanden tot een jaar van huis. Een leuke tijd, maar het verlangennaar kennis én het vasteland groeide. Leren, leren, leren… datwilde ik. De dagopleiding huidtherapie heb ik toen snel afgerond.”Over ouderen zegt Monincx, gesteund door Van Gestel: “Het isonze doelgroep en naast de gezellige gesprekken kunnen we veelze van leren. En het mooie bij oedeemtherapie is dat je kuntbehandelen én luisteren tegelijk.”

Trekpleister“Ouderen zijn minder flexibel door beperkingen. Ze voelen zichgoed bij regelmaat en structuur.” De praktijk blijkt een trekpleister.“Voor de patiënten is het een soort tweede thuis. Ze komen hiergraag en ze krijgen ook altijd een kopje koffie en een koekje of ietsanders. Alles wat wij hier doen, gebeurt op ‘gevoel en kennis’.Wat wij ervoor terugkrijgen? Zo veel… Ouderen hebben hungeheel eigen dynamiek, hebben veel meegemaakt en kunnendaarover fantastisch vertellen. We zitten allebei soms ademlooste luisteren. En dat helpt de ouderen om de regie over het eigenleven houden. Die verhalen activeren als het ware ook hun eigenlichaam. Al verschilt dat per individu. De ouderen in deze buurtvan Utrecht zijn voor het merendeel zeer bij de tijd, assertief enveelal zelfstandig.”Hun passies liggen dicht bij elkaar. Monincx: “Het goede uit demens naar boven halen en waar nodig steun geven.” Van Gestelwil daarnaast ook “heel gezellige tijden beleven met veel lachen.”Over de aantrekkingskracht van huidtherapie zijn de dames hetopnieuw eens: “De huid is erg belangrijk. Zij is het eerste aan-gezicht en beschermt ons ook. Geestelijk en lichamelijk contactzijn van belang voor het creëren van een band met de cliënte.Een huidtherapeut kan het leven van de cliënte veraangenamen.Huidtherapie is zo lekker ‘close’.”


NVH [WWW.HUIDTHERAPIE.NL] | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : WANDA LEMMERS - AN IMA VERA FOTOGRAF I E |

Het belangrijkste vervoermiddel in depraktijk van Claire Monincx is de fiets.Haar specialiteit: ambulante therapievoor ouderen. Een vraaggesprek meteen oer-Hollandse meid, huidtherapeuten landrot met zeebenen.

Ambulantehuidtherapievoorouderen


“Toen ik mijn masterthesis - afstudeerscriptie - moest gaanschrijven in het laatste jaar van de masterstudie klinische epide-miologie en biostatistiek aan de UvA, kwam ik bij toeval in contactmet John de Korte, als psycholoog verbonden aan de afdelingDermatologie van het AMC. Daar hadden ze een speciaal voor dedermatologie ontwikkelde vragenlijst vertaald en getest die deinvloed van een chronische huidaandoening op de kwaliteit vanleven in kaart moest brengen. Dat was de Skindex-29. ‘Skindex’is een samenvoeging van de woorden ‘skin’ en ‘index’ en hetcijfer 29 staat voor het aantal vragen van de vragenlijst. Dievragenlijst was al getest (meet de vragenlijst wat deze moetmeten?) en scores waren beschikbaar. De vraag was echter: ‘Hoemoeten we die scores interpreteren?’ Dat was het onderwerp vanmijn masterthesis die een vervolg kreeg in de vorm van promotie-onderzoek.”

Meetbaar leven“Om ‘kwaliteit van leven’ te meten is het gebruik van een vragen-lijst noodzakelijk omdat ‘kwaliteit van leven’ zo’n enorm omvang-rijk begrip is. We weten, uit eerder wetenschappelijk onderzoek,dat de kwaliteit van leven gemiddeld genomen minder is wanneeriemand een chronische huidaandoening heeft.Maar hoe dit lastigeconcept ‘kwaliteit van leven’ te meten? Als een dermatoloog aaneen patiënt vraagt: ‘Hoe gaat het met u?’ is dat geen vraag naarde ervaren kwaliteit van leven. Dat moet dus preciezer en gerichtergebeuren. Zeker als je behandel- of onderzoeksresultaten metelkaar wil vergelijken.”“De Skindex-29 telt 29 items, verdeeld over drie domeinen: symp-tomen, emoties en functioneren. Een combinatie van symptomen(o.a. schilfering, roodheid, jeuk), emoties (o.a. schaamte, angst) enfunctioneren (o.a. sociaal functioneren, intimiteit) moest eenpreciezer beeld geven van de kwaliteit van leven. Gaandeweg hetonderzoek kwamen we erachter - voortschrijdend inzicht, heetdat - dat onder andere een weging van de verschillende vragennodig was. Daarmee bedoel ik: niet elke vraag telt even zwaarmee in de totale berekening van de scores. Daarom gaven we elkevraag een ‘rekenfactor’mee. Hoe hoger die factor, hoe belangrijkereen vraag meetelt bij het berekenen van de ‘kwaliteit-van-leven-score’. Ik geef twee voorbeelden. De vraag ‘Mijn huidaandoeningmaakt me depressief’ telt vier maal zo zwaar mee als de vraag‘Mijn huidaandoening beïnvloedt hoe ik slaap’. En het antwoordop de vraag ‘Ik schaam me voor mijn huidaandoening’ telt driemaal zo zwaar mee in vergelijking tot de vraag ‘Mijn huid jeukt’.

KWALITEIT VAN LEVEN | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : JORN PR INSEN, DREAMSTIME |

KwaliteitvanlevenindedermatologieEen chronische huidaandoening is van invloed op

iemands kwaliteit van leven. Een duur woord en

complex begrip, die ‘kwaliteit van leven’. Hoe hier

handen en voeten aan te geven? Sanna Prinsen

(1979), klinisch epidemioloog, zocht het uit in haar

proefschrift met als resultaat “een vragenlijst die

elke dermatoloog in de klinische praktijk kan

gebruiken.” Een vraaggesprek met een “gedreven,

loyaal en sociaal mens” die de verpleegkunde

achter zich liet.


In de top tien hinderlijke aandoeningen-zonder-fatale afloop prijkenmaar liefst drie huidaandoeningen: schimmelinfecties, acne en devage rubriek ‘varia’. Telt men alle huidziekten bij elkaar op, danstaan deze als nummer 4 in de top tien (lagerugklachten zijnnummer 1, depressieve klachten nummer 2). Vandaar dat hetonderzoeksteam een warm pleidooi houdt om de preventie enbehandeling van huidaandoeningen een veel prominenter plek

te geven in de wereldwijde maatschappelijke gezondheidszorg.Het onderzoek is gepubliceerd in november 2013, in het Journal ofInvestigative Dermatology.

Hoe te meten?Hoe meet men de impact van een aandoening? Onderzoekershanteren daarbij een effectmaat die zij noemen: ‘disability-adjusted life years’ (afgekort: ‘daly’). Een ‘daly’ drukt de waarde vande levensverwachting uit in een cijfer, dat is aangepast voor de teondervinden beperkingen (door, in dit geval, een huidaandoening).Een daly staat voor één levensjaar dat iemand verliest als gevolgvan een minder goede gezondheid. Dat verlies in gezondheidwordt dan uitgedrukt in ziektejaarequivalenten en wordt danverdisconteerd met eerder overlijden als gevolg van een bepaaldeziekte. Huidaandoeningen zijn veelal niet dodelijk, maar leverennu eenmaal wel beperkingen op omdat iemand met een huidziekteminder goed functioneert.

ZiektelastVaak spreekt men, ook in Nederland, over de ‘geringe ziektelast’.Toch eindigen huidaandoeningen dus hoog in de wereldwijde toptien. Hoe kan dat? Allereerst door het grote aantal huidaandoe-ningen (de auteurs komen tot 1000 verschillende huidkwalen) énde enorme aantallen patiënten wereldwijd. Dat drijft de scorehoog op. Typerend is vaak ook het episodisch verloop van een aan-doening, bijvoorbeeld periodes met lage ziektelast en periodesmet hoge ziektelast bij psoriasis en eczeem. Daarnaast zijn er

Huidaandoeningenonderschat!“Ach, het is maar een huidaandoening.

Daar moet je niet te zwaar aan tillen.”

Dat is een veelgehoorde opmerking waar het gaat

om de impact van een huidaandoening op iemands

leven. Een misvatting of op zijn minst een grove

onderschatting. Dat blijkt uit een overzichtsartikel

van een internationaal team. Zij onderzochten de

ziektelast van 15 huidaandoeningen over de jaren

1990-2010 in maar liefst 187 landen.

Kwaliteit van leven, en het inboeten ervan, is van veel factorenafhankelijk. De individuele verschillen in scores kunnen daaromgroot zijn aangezien kwaliteit van leven door patiënten heelsubjectief wordt beleefd.”

PraktijktestenPrinsen studeerde eerst hbo-verpleegkunde (“maar inmiddels ismijn BIG-registratie verlopen”) en werkt nu als postdoctoraalonderzoeker in het VU Medisch Centrum. Ze kijkt tevreden terugop de praktijktesten van Skindex-29: “Het meetinstrument maakteen goed onderscheid tussen een milde, matige of ernstige ver-mindering van kwaliteit van leven. We onderzochten daarnaastook specifiek psoriasispatiënten die een behandeling met biolo-gics kregen. “Gebleken is dat de vragenlijst ondersteuning biedtbij het bespreken van aspecten van kwaliteit van leven tijdens hetdermatologisch spreekuur. Ook heeft het een positief effect op detevredenheid over het zorgproces, door zowel patiënten als artsen.”

Ze formuleert helder, trefzeker in een tomeloos tempo:“Het werkenmet patiëntgerapporteerde uitkomstmaten - deze weerspiegelende beleving van de patiënt - is binnen de dermatologie nog geengemeengoed. Binnen de oncologie bijvoorbeeld, is men wat datbetreft al een stuk verder. Maar ik zie duidelijk een kentering. Ennaast uitkomstmaten zoals ziekte-ernst, zoals de PASI-score bijpatiënten met psoriasis [‘Psoriasis Area and Severity Index’ - red.],is er behoefte aan meer inzicht in de ervaren kwaliteit van leven.”Goedlachs stelt ze met een vette knipoog: “Het proefschrift biedthandvatten om dermatologen goed toe te rusten om de vragenlijstin de klinische praktijk te gebruiken. Ik kan alleen maar zeggen:‘Vooral doen!’”

C.A.C. (Sanna) Prinsen: Health-related quality of life in dermatology:measurement, interpretation and application. AMC, Universiteit vanAmsterdam 2013.Promotores: prof. dr. M.A. de Rie en prof. dr. M.A.G. Sprangers


Discussie over publiceren uitkomstenKwaliteit van zorg meten blijkt anno 2013 nog steeds bijzonderlastig. Over sommige aspecten bestaat overeenstemming. Zo zijndeskundigen het erover eens dat complexe chirurgie meer kansvan slagen heeft naarmate men in een ziekenhuis de ingreepvaker verricht.Verschillend denkt men over het meten en publicerenvan de uitkomsten van gezondheidszorg. Sommigen zwerenbij uitkomstindicatoren: alleen die geven inzicht in wat degezondheidszorg ‘oplevert’ aan levensverlenging en kwaliteit vanleven. Anderen wijzen erop dat verschillen in uitkomstindicatorenook toevallig kunnen zijn of veroorzaakt door registratieproblemen

of verschillen in patiëntenpopulaties. Gestandaardiseerde sterfte-cijfers, bijvoorbeeld, kunnen belangrijke kwaliteitsproblemen aanhet licht brengen, maar kunnen de plank ook lelijk mis slaan.

Kwaliteitsregistraties bieden mogelijkhedenVelen zijn ervan overtuigd dat kwaliteitsregistraties die zijn opgezetdoor zorgverleners belangrijke informatie kunnen leveren. Dezeregistraties dekken echter niet alles wat er op kwaliteitsgebiedtoe doet, zijn in de regel monodisciplinair en vergen veel kostbaretijd van zorgverleners. De bezwaren zijn - op termijn - wellicht teverhelpen door standaardisatie van elektronische patiënten-dossiers (EPD’s) met als doel: alle kwaliteitsgegevens zichtbaarmaken met één druk op de knop. Onduidelijk is echter of zo’nstandaardisatie in Nederland haalbaar is. Evenmin is duidelijkof de doelmatigheidswinst werkelijk zo groot zal zijn als gehoopt.

Hoe nu verder?De Gezondheidsraad concludeert dat het de moeite waard is omte investeren in kwaliteitsregistraties en in het verlagen van dekosten daarvan. Alle partijen zouden om de tafel moeten gaanzitten om gezamenlijk de mogelijkheden van uitkomstindicatorente onderzoeken en afspraken te maken over het gebruik. Tegelijkzouden ZonMw en het Kwaliteitsinstituut samenmoeten optrekkenom te gaan bouwen aan de kennisinfrastructuur die nodig is ombewaking, verbetering en verantwoording van de kwaliteit vanzorg naar een hoger plan te tillen.

Het volledige rapport ‘Publieke indicatoren voor kwaliteit van curatievezorg. De stand van de discussie’ is te raadplegen en te downloaden via:http://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/Kwaliteitsindicatoren201329.pdf

Kwaliteitvanzorg:demistblijfthangenDe overheid streeft er al jaren naar: het ‘zichtbaar’

maken van de kwaliteit van gezondheidszorg.

De Gezondheidsraad geeft de stand van zaken

weer in het signalement Publieke indicatoren

voor kwaliteit van curatieve zorg, dat op

10 december verscheen. Volgens de raad is de

beste strategie: uitgaan van kwaliteitsregistraties

die zorgverleners zelf opzetten en niet van lijstjes

indicatoren die van bovenaf zijn opgelegd.

gegroepeerd. Het waarom hiervan is onduidelijk. Kortom, hoogst-waarschijnlijk scoren huidziekten hoog, maar niet zo hoog als deonderzoekers willen beweren.Het onderzoek bevestigt desondanks in maat en getal dat deimpact van huidaandoeningen niet onderschat mag worden.Meer aandacht hiervoor binnen de maatschappelijke gezond-heidszorg is broodnodig.

Volledige titelbeschrijving: Roderick JH, Johns NE, Williams HC, et al.The global burden of skin disease in 2010: An analysis of the prevalenceand impact of skin conditions. Journal of Investigative Dermatology28 October 2013; doi: 10.1038/jid.2013.446. Zie voor de samenvattingvan het onderzoek:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24166134

aandoeningen met progressief verloop, bijvoorbeeld actinischekeratose en varices (spataderen), die in de loop van de tijd steedsernstiger worden.

KanttekeningMooi en (technisch) knap onderzoek. Toch een kritische noot: dooralle huidaandoeningen bij elkaar op te tellen, komen huidaan-doeningen op nummer 4 terecht in de top tien. Maar is het eerlijkom dat te doen? Want andere, met elkaar verbonden klachtentellen de auteurs niet bij elkaar op. Zo kan men lagerugklachtenoptellen met verstuikte enkels, gescheurde enkel- of kniebandenenzovoorts. Ook de psychiatrische beelden (zoals depressie,angststoornissen, schizofrenie) hebben de auteurs niet bij elkaar


“Het is eigen aan ieder mens dat men zich, vanaf een bepaaldeleeftijd, bezighoudt met het eigen uiterlijk. Het uiterlijk is immershet eerste wat andere mensen van je zien. Het eczeem dat ik

meedraag, is bepalend voor de manier waarop ik mij door hetleven beweeg. Hoewel ik er natuurlijk zelf niets aan kan doen,zou ik dolgraag zonder littekens rondhuppelen in een korte broek.Dat doe ik niet. Ook draag ik geen jurkjes of rokjes. Thuis doe ikdat soms wel in mijn tuin of op vakantie in het buitenland. Ook opmijn werk - ik werk in de bediening in de horeca - draag ik altijdeen lange broek.”

Rituelen“De start van mijn dag is een langzaam ritueel. Opstaan, douchen,hormoonzalf smeren, kwartiertje wachten totdat de zalf is inge-trokken, dan steunkousen aantrekken vanwege problemen metlymfevaten in mijn benen. Daarna is het tijd voor het ontbijt.Dan ga ik naar mijn werk, waar ik overigens dol op ben. En voorhet slapen gaan insmeren met vaselinezalf - maar alleen als ikeen erg droge huid heb - en dan slapen in een speciaal pak, een‘apenpak’. Maar dat doe ik niet langer elke dag. Vroeger, als kind,was het nog erger. Voor het slapen werd ik helemaal in ver-band gewikkeld om het krabben ‘s nachts tegen te gaan en zelfsin de ochtend kwam het bloed daar doorheen. En op vakantie hadik in mijn gewone slaapzak een speciale slaapzak, die elke dagkon worden gewassen.”

Passie“Hoewel ik de symptomen van mijn aandoening zoveel mogelijkverberg, heb ik mij niet ‘in mijzelf teruggetrokken.’ Ik heb leukehobby’s, zoals stijldansen, en ben graag onder de mensen. Al gaatdat altijd in een spijkerbroek en zijn mijn schoentjes met hakkenniet open, maar juist dicht. Ik wil niet anders zijn dan anderen…”Naast constitutioneel eczeem heeft Kitty ook last van haar lucht-wegen, hooikoorts en voedselallergieën. Het zogeheten ‘atopie-syndroom’. “Die combinatie van overgevoeligheid in huid enluchtwegen heeft mij beroofd van de grote passie van mijn leven:paardrijden. De hooikoorts werd erger en erger. Zelfs zo erg dat ikeen half jaar geleden mijn paarden van de hand moest doen.Dat deed echt pijn.”

Woorden“Mijn grootste probleem… ben ikzelf, geloof ik. De weg naar volle-dige acceptatie heb ik nog niet helemaal afgelegd. Links of rechts-om, dit alles heeft me gevormd. Dit is wie ik ben. Hoe moeilijk hetsoms ook is en het verdriet, de discipline, tijd en energie die hetvan je vraagt. Dat is wellicht ook de reden om met die website testarten en een blog bij te houden. Ik probeer de juiste woorden tevinden om met dit alles om te gaan. Daar zoek ik naar.”Sinds kort woont ze samen. “Mijn vriend is iemand die me steuntwanneer dat nodig is, op wie ik kan bouwen, maar vooral ookiemand die heel realistisch in het leven staat. Bij hem mag ikverdrietig zijn. Hij accepteert me zoals ik ben, nu ik nog.”

ECZEEM | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : MANON LEPPERS |

“Dewegnaaracceptatieiserglang”

Kitty Walet (22) heeft vanaf haar geboorte eczeem.

Ze vertelt over haar leven met deze huidaandoening

op haar eigen website: http://www.mijneczeem.com/.

In deze jaargang van HUID&haar zullen we in ieder

nummer dagboekfragmenten van haar publiceren.

Een kort vraaggesprek met een jonge vrouw die zelfs

in een warme zomer “nooit een jurkje of rokje draagt.”


Van mijn eerste vier, vijf levensjaren met eczeem herinner ik mijweinig. De jaren daarna zijn mij veel bewuster bijgebleven. Ik zal ingroep drie van de lagere school hebben gezeten toenwe in de pauzemet alle kinderen buiten speelden.Hartje zomer en de temperatuurwas vrij hoog. Toen kwam een klasgenootje naar me toe en vroeg:“Kitty, waarom heb je een T-shirt met lange mouwen aan? Het isheel warm hoor.” Een vraag waarop ik eigenlijk geen antwoordwilde geven, maar het antwoord uiteraard verdomd goed wist.Het lag aan mijn eczeem dat van onder tot boven op mijn armenzat en iedere seconde van de dag trouw bij me bleef. Een trouwermetgezel dan een chronische huidaandoening is lastig te vinden.Het ware antwoord gaf ik toen niet, ik had het gewoon niet warm.

De enigeZo heb ik nog meer herinneringen aan mijn tijd op de basisschool,die me confronteerde met het feit dat ik ‘anders’ was dan deandere kinderen. Niet alleen op school, maar ook in de periodes

buiten school om. Ik ben de enige van het gezin die kampt meteczeem en daar bijhorende allergieën en luchtwegproblemen.Toch ervoer ik deze tijd nooit als vervelend. Ondanks dat ik op eenbepaalde manier anders was, mocht ik mij gelukkig prijzen metveel vriendjes en vriendinnetjes. Ook mijn ouders, zus en broerhebben me altijd veel liefde gegeven en ervoor gezorgd dat ik zonormaal mogelijk kon leven.Jaren later ziet mijn leven er heel anders uit, behalve mijn eczeem,dat blijft. De behandelingen die ik tot nu toe onderging, lopenuiteen van een kinderdermatoloog tot een Chinese kruidenarts,van homeopathie tot bio-resonantietherapie en weer terug naareen dermatoloog.Tot voor kort was ik onder behandeling in het Diakonessenhuis.Daar bezocht ik elke maand een dermatoloog en kreeg ik tweekeer per week lichttherapie. Na een zoveelste eczeemuitbarstingkreeg ik weer een prednisolonkuur en ben ik doorgestuurd naarhet UMC Utrecht.Voor mijn gevoel was ik opnieuw terug bij af.Voor de zoveelste keer.

Mijn manierMaar ook dit keer wilde ik er weer voor gaan, ook al zakt demoedme soms in m’n schoenen enmisschien nog wel dieper naarbeneden: ooit komt er een tijd dat ook ik het op mijn manieronder controle krijg.Sinds twee maanden ben ik nu onder behandeling in het UMC.Hier zie ik ook weer regelmatig een dermatoloog die me begeleidtbij mijn eczeem. In januari krijg ik een onderzoek voor contact-eczeemdoormiddel van plakproeven enword ik ook gezien door eenoogarts die gespecialiseerd is inmensenmet eczeem in het gezicht.Genoeg dingen om mee bezig te zijn dus, maar naast het eczeemin mijn leven probeer ik vooral bezig te zijn met dingen die meecht gelukkig maken. Samen met mijn moeder, mijn vriend enmeer lieve mensen die ik om me heen heb, gaat dat zeker lukken.

DAGBOEK | TEKST: K ITTY WALET | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

EczeemalsblijvertjeGeboren in 1991 met een klein plekje eczeem op mijn

been. Een verschijnsel waar niet alleen ik, maar veel

anderen ook last van hebben. Waar het grootste deel

van deze mensen gelukkig binnen enkele jaren ook

weer over deze huidaandoening heen groeit, gaven

zij mij, 22 jaar later, het label ‘zeer ernstige vorm van

constitutioneel eczeem’.


“Van 1997 tot 2001 werkte ik bij een groot reclamebureau inAmsterdam (Leo Burnett), waarna ik voor mijzelf begon met hetontwerpen en bouwen van websites. Communicatie is mijn vak,maar in 2009 besloot ik dit werk op een laag pitje te zetten ommij te richten op mijn passie: fotografie.”Een gewaagde stap…“Klopt, want iedereen kan tegenwoordig met zijn smartphonefoto’s van goede kwaliteit maken. Mijn spectrum als fotograaf isbreed, met onder andere portretten, landschappen, lifestyle enarchitectuur. Dat doe ik in opdracht en soms uit eigen beweging.Vaak vanuit mijn passie voor mensen met passie. Soms werk ikvanuit een thema. Dan ontstaan soms reeksen die ook hun wegvinden naar exposities. De niche die ik vond, speelt zich af op hetsnijvlak van fotografie en technologie.”

Magie“Mijn specialiteit noem ik zelf ‘MagicShoot’. Ons team maakttijdens evenementen foto’s van mensen tegen een groen scherm;dat heet greenscreen- of chromakeyfotografie. De bezoeker zietzichzelf op een scherm tegen een gekozen achtergrond (eentropisch eiland, een waterval, een natuurpark, alles is mogelijk) enkan dan een leuke pose aannemen. Met de door ons zelf ontwik-kelde software kunnen wemet een afstandsbediening de persoongoed in de foto plaatsen, vergroten of verkleinen en roteren. Als ereen aantrekkelijke pose is aangenomen, maken wij de foto endrukken die ter plekke af. Het levert exotische, gekke en soms hila-rische beelden op die mensen dolgraag bijvoorbeeld op Facebookplaatsen. Zo krijgen die foto’s een enorme verspreiding.”Waarom gebruik je daarvoor evenementen?“Heel eenvoudig, omdat evenementen grote bezoekersaantallentrekken. Onze stand is laagdrempelig, we werken snel, en hetlevert voor de bezoeker een leuke ervaring én dito resultaat op.Mensen vinden het prachtig!”

Tien jaar geleden kreeg de moeder van de

Haarlemse fotograaf Sitan van Sluis (1973)

te horen dat ze een melanoom had.

Haar ervaringen deden hem nadenken

over een bijzondere manier om de gevaren

van zonnebaden in beeld te brengen.

Dat resulteerde in de fotoserie Maanbaden.

Rolmodellen‘Passie’ is zijn driving force. “Misschien is dat ook wel de redenwaarom ik juist mensen met een eigen passie wil vastleggen.Zoals mijn fotoreeks over een pianostemmer in Zuid-Frankrijk.Dat is puur vakmanschap, dat heel nauw luistert - zelfs letterlijk -en iets magisch heeft. Ik vind het geweldig om dat proces danminutieus te ontleden.”Welke fotografen inspireerden jou?“Mijn inspiratiebronnen zijn Marc Lagrange (België, fine art),Jeremy Cowart (VS, lifestyle), Greg Gorman (VS, portretten),Peter Lindbergh (Polen, portretten) en Mario Sorrenti (Italië,fashion). Dichter bij huis kan ik erg genieten van het werk vanFrits de Beer.”In dit nummer publiceren we foto’s uit de reeks Maanbaden (zie omslagen hartpagina’s). Hoe kwam je op het idee?“In Nederland gaan steeds meer mensen dood aan melanoom, degevaarlijkste vorm van huidkanker. In 2000 overleden 470mensenaan deze ziekte, in 2012 waren dat er 793. Vooral onder 60-plussersis het aantal doden door deze ziekte gestegen. Ook Europeesgezien staan Nederlanders er niet goed voor. Nederland staat opde tweede plek wat betreft sterfte aan melanoom. Alleen inSlovenië is het aantal mensen dat aan een melanoom overlijdthoger. Op persoonlijk vlak werd ik hiermee geconfronteerd toenmijn moeder een melanoom kreeg.”

Maanbaden“De geschiedenis van mijn moeder én de recente berichtgeving inde kranten brachten mij ertoe om een reeks foto’s te maken overde gevaren van zonnebaden. Omdat zoiets ogenschijnlijkonschuldigs als een simpel vlekje tien jaar ellende op kan leveren.Het is min of meer gebruikelijk om kanker te koppelen aangruwelijke beelden. Denk aan foto’s van aangetaste longen omhet rookgedrag te ontmoedigen. Dat soort beelden slaan ‘dood’,volgens mij.Ik denk dat mensen pas over iets gaan nadenken als ze zich nietafsluiten voor een beeld. Dus wilde ik een beeld creëren dat aan-trekkelijk was om naar te kijken en dat in tweede instantie devraag oproept: ‘Waarom gaat iemand zonnebaden als het donkeris?’ Als mensen zich die vraag stellen, dan heb ik mijn doel bereikt.Het kijken naar deze fotoreeks gaat dus in fasen: in eerste instan-tie moet het mooie beeld vooral de kijker verleiden, om diezelfdekijker in tweede instantie aan het denken te zetten. Overigensis de reeks onder andere geschoten in het natuurgebied‘De Kennemerduinen’ van het PWN, ons lokale waterleiding-bedrijf. Mijn model is Laura Lieve, Martijn Laarhoven zorgde voorde belichting.”Dan duikt de reclamevakman in hem op, als hij met een glimlachzegt: “Met een mooie pay-off eronder kan het beeld zo alscampagnebeeld fungeren!”

FOTOGRAFIE EN HUIDKANKER | TEKST: REDACTIE | FOTOGRAFIE: SITAN VAN SLUIS [WWW.SITANSHOTS.NL] |

‘Maanbaden’voorkomthuidkanker

Sitan van Sluis over zijn moeder

“Mijn vader overleed in 2000 aan de gevolgen van keelkanker. Eenjaar later ging mijn moeder naar een dermatoloog om een plek ophaar voet te laten inspecteren, die er al tien jaar zat. De dermatoloogconstateerde dat er sprake was van een melanoom. Ze werd directgeopereerd. De huidtransplantatie met huid uit haar dij mislukteechter waarna een nieuwe operatie volgde.In 2007 kreeg mijn moeder een bult in de lies: een uitzaaiing in eenlymfeklier. Opnieuw was een operatie nodig en een vier weken langeziekenhuisopname. Zonder problemen verliep het niet. De wond(van ongeveer 10 x 10 cm) in haar lies ging ontsteken en de huidrandenstierven af. Na weer een operatie werd met een VAC-pomp [van‘vacuum assisted closure’, redactie] het wondvocht afgevoerd. Eenmobiele pomp ging mee naar huis voor enkele weken nazorg en methulp van een gespecialiseerde wondverpleegkundige.”

Gevoelloos“Tijdens deze periode was haar grootste vrees dat ze een zoge-naamd ‘olifantenbeen’ zou krijgen: na het weghalen van de lymfeklierkan de vochtregulatie in het been verstoord raken. Dan ontstaat dekans op een heel dik been, dat het lopen ernstig bemoeilijkt. Mijnmoeder reist graag en dit wilde ze graag blijven doen. Lopen is heelbelangrijk voor haar. Met drukkousen, rust, gespecialiseerde lymfe-oedeemtherapie en een beetje geluk kon ze een dik been voorkomen.Wel is het zo dat door de bestraling vaten en zenuwen werdenbeschadigd, waardoor zij geen gevoel meer heeft in haar bovenbeenen zij tijdens het lopen al snel een ‘dode’ voet krijgt. Het duurdeongeveer een jaar voordat de wondhuid helemaal genezen was.”

Kameel“In december 2007 wilden we dit heuglijke feit vieren in Marokko,met een kamelentocht. Na acht uur hobbelen op een kameel zatenwe in een nomadentent, midden in de Sahara. Daar is het ’s nachts

steenkoud, met als enige vervoermiddel… een kameel. Daar zatenwe dan, mét een groot probleem. Het been van mijn moeder wasopengegaan, er stroomde veel helder lymfevocht uit, en de wondzelf was vuurrood van kleur. Zij had hoge koorts. We vreesden eenmogelijke infectie en wilden naar het hotel. Maar hoe? Een tocht perkameel was uitgesloten.

Die middag hadden we in de verte nog meer reizigers gezien, meteen grote Landrover. We besloten om, in het donker over de rodezandheuvels, naar hun tent te lopen om te vragen of we hun automochten lenen. Het Duitse stel probeerde ons eerst weg te jagenomdat ze dachten dat we nomaden met koopwaar waren. Na veelgeduld en uitleg bleken beide echtelieden arts te zijn. Ze gingen meenaar onze tent, bekeken de wond en constateerden wondroos ofwelerysipelas. Er was geen onmiddellijke noodzaak om te vertrekken.Een dag later werden we opgehaald met een Jeep en teruggebrachtnaar ons hotel. Daar hebben we, inshallah (bij Gods wil), gewacht totde wond dichtging.”

Kwetsbaar“De huid zal altijd het zorgenkind van mijn moeder blijven. Maar dereislust is gebleven: wandelen in Indonesië, gorilla’s kijken in Ugandaen een hondensledetocht door Lapland om maar een paar voorbeel-den te noemen. Het reizen kan dus nog steeds, gelukkig, al is hetmet de nodige voorzichtigheid en voorbereiding. Ze neemt altijdspeciale verbandmiddelen mee, zoals wondverband dat luchtdichtaan te brengen is zodat er niets in een eventuele wond kan komen.Ook gaan de antibiotica altijd mee in haar reiskoffer. Ondanks allevoorzorgsmaatregelen heeft zij tot op heden in het buitenland aldriemaal wondroos gehad.En dat vlekje? Dat is al 12 jaar geleden verwijderd, maar de gevolgenvan dit melanoom blijven haar nog steeds achtervolgen.”

Woorden uitgesproken door Suzanne Pasmans in haar oratie, op7 februari. Met het uitspreken van die lezing aanvaardde Pasmansofficieel het ambt van hoogleraar Kinderdermatologie. Na afloopdaarvan opende zij feestelijk het Huidhuis, samen met kinderenmet een huidaandoening.Het terugkerende thema in de oratie was‘kortere lijnen in de zorg’: “We kunnen pas echt de zorg voorkinderen met huidafwijkingen verbeteren wanneer zorg, onderwijsen onderzoek onlosmakelijk verbonden zijn met korte lijnen”. Hetbeantwoorden van “nog onbeantwoorde vragen” van kinderen enouders via wetenschappelijk onderzoek noemt ze “mijn echte drive”.

HuidhuisVeelvoorkomende huidaandoeningen zijn eczeem, infecties, aard-beivlekken, moedervlekken, luieruitslag en acne. In twintig procentvan de gevallen van eczeem gaat het om een ernstige huidaan-doening die specialistische zorg behoeft. Pasmans:“Huidziekten bijkinderen staan in de top 10 van ziekten met de grootste ziektelastvoor kinderen. Huidziekten hebben grote invloed op de (psycho-sociale) ontwikkeling en de kwaliteit van leven van het kind alsindividu, op het gezin en op de maatschappij (zorglast).”Vanaf nu

kunnen ouders van deze kinderen terecht op het digitale platformwww.huidhuis.nl.Het Huidhuis telt vele ‘kamers’ (huidaandoeningen), die via hetnavigatiesysteem te vinden zijn. Heeft een kind iets aan zijn huid,dan kan het kind, een ouder of een dokter op de site terecht bij de‘symptomencheck’. De bezoeker kan aanklikken welke symptomenzichtbaar zijn en/of welke klachten er zijn. De site biedt danafbeeldingen en beschrijvingen van de mogelijke onderliggendehuidkwaal. Tevens krijgt de bezoeker meer informatie over deoorzaken alsook over de mogelijkheden hier zelf iets aan te doen.Ook de actuele stand van zaken rond medisch-wetenschappelijkonderzoek is op de site terug te vinden. Verder biedt de site linksnaar relevante websites, informatie over cursussen inclusiefbijvoorbeeld e-learning en het al dan niet bestaan van eenpatiëntenvereniging. Belangrijk is dat de bezoeker ook toegangheeft tot alle professionele standaarden en richtlijnen van huis-artsen, dermatologen en de jeugdgezondheidszorg. Kennis die hijof zij kan gebruiken.

Eigen dossierWil de patiënt daadwerkelijk de regie over de eigen behandelingvoeren, dan is een extra stap nodig. Via het Huidhuis kan een kindmet de ouders het eigen, persoonlijke dossier aanmaken enbijhouden. Dit gebeurt op een technisch goed beschermd deelvan de website. Dit dossier wordt aangevuld met op maat toege-sneden, persoonlijke diagnostische plannen en behandelplannenen de voorgeschreven medicatie. Dit dossier kunnen zij, als ze datwillen, delen met andere zorgverleners, zoals de jeugdgezond-heidsarts, huisarts, dermatoloog of kinderarts. Iedere zorgverlenerziet dan in één oogopslag welk traject de patiënt heeft doorlopenen welke medicatie is toegediend.

RegieHet Huidhuis is hét voorbeeld van toekomstige organisatie in dezorg. Dit organisatiemodel is nieuw. Bij Erasmus MC is deze maniervan werken ingevoerd. Andere zorgverleners zullen volgen, maardat heeft tijd nodig.Het Huidhuis geeft ouders de regie over het behandelproces. Datis de crux. Pasmans: “Uit onderzoek blijkt dat ouders uitstekendepartners zijn van professionele zorgverleners. Daar moeten wijartsen beter gebruik van maken.”


ORATIE | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : KEES WOLLENSTE IN |

Huidhuis.nl“Zelf voel ik mij thuis als ik voorgelezen

word. Ik wil dat u zich nu ook thuis voelt

en daarom ga ik u vandaag voorlezen over

het Huidhuis. Het Huidhuis wil een thuis zijn

voor kinderen met huidafwijkingen en hun

ouders om de lijnen in de zorg te bekorten.”

Voorkinderen meteenhuidaandoening:


Reclame voor huidproducten luistert nauw. Als producent ofleverancier wil je niets liever dan je product zo goed mogelijkaanprijzen, maar valse medische claims zijn bij wet verboden.Wat doe je dan? Je wekt de suggestie van een genezende werking,zonder dit met zoveel woorden te zeggen.Iets dergelijks is aan de hand bij de vele slakkencrèmes en -gelsdie sinds enige jaren op de markt zijn. Vooral op verkoopsites ishet assortiment groot, maar ook winkelketens als VitaminStoreen De Tuinen hebben slakkenproducten in hun schappen staan.Enkele merknamen: Baba de Caracol, Elicina Original, Slakken-wonder, Velform en Celltone.

SlakkenslijmHet verhaal dat verkopers van slakkenproducten vertellen, gaatongeveer als volgt: eind jaren tachtig van de vorige eeuw ontdektemen in Zuid-Amerika bij toeval dat het slijm van de segrijnslak(Helix aspersa Müller) een gunstige uitwerking heeft op de huid.Het slijm maakt de huid zachter en wondjes herstellen er snellerdoor. Dit effect is te danken aan allantoïne (of alantonine), eenstikstofverbinding die ook in smeerwortel en tarwekiemen zit.Wetenschappelijk onderzoek bevestigde deze heilzame werking.Aldus de verkopers.Meerdere verkoopsites zeggen dat slakkengel een gunstige uit-werking heeft op bijvoorbeeld acne. Nu is acne een lastige aan-doening - de NVDV, de Nederlandse Vereniging van Dermatologenen Venerologen, is daar heel duidelijk over. Op haar site schrijftzij dat bij acne de huid rondom de talgklieren ontstoken is. Deaandoening gaat meestal na enkele jaren vanzelf over, maar nietuitgesloten is dat de ziekte terugkeert. De NVDV noemt acne een‘aandoeningmet een chronisch karakter’, ‘die niet altijd kan wordengenezen.’ Wel is het vaak mogelijk te zorgen dat de acneplekken‘rustig’ worden.

CLAIM ONDERZOCHT | TEKST: JOS OVERBEEKE | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

DeheilzamewerkingvanslakkenslijmWerkt slakkenslijm tegen acne? Een argeloze

consument zou het zomaar kunnen geloven.

‘Genezende eigenschappen’Een lastige aandoening dus. Aanbieders van slakkengel waken erdan ook voor ommet zoveel woorden te zeggen dat zij acne kunnengenezen, al komen hun formuleringen daar wel erg dichtbij.Dermamicroroller.nl schrijft bijvoorbeeld over haar productSlakkenwonder dat alantonine ‘unieke genezende eigenschappenheeft’. En even verderop staat: ‘Het product kan goede resultatengeven bij … acne…’. In dezelfde bewoordingen schrijft Kijkshop.nlover Baba de Caracol.Het probleem is dat wie via zo’n site meer informatie wil krijgen,bot vangt. Wie Dermamicroroller.nl benadert met vragen, krijgtals antwoord: “Wij zijn alleen een verkoopkanaal. Alle info vindt uop onze webshop.” Met andere woorden: meer weten we niet ofwillen we niet vertellen.Vraag je vervolgens wie dan wel meer weet,dan is het antwoord: “Geen idee helaas.” Kortom: er wordt deloftrompet gestoken over een product, maar enige onderbouwingvoor de claims krijg je niet - als die al bestaat. Hoe betrouwbaar iszo’n aanbieder?Andere aanbieders zijn minder geniepig en geven bij vragentenminste fatsoenlijk antwoord. Maar ook het bedrijf De Tuinen,dat meerdere slakkenproducten in zijn assortiment heeft, zegt zoongeveer acne te kunnen genezen. Eerst wordt gesproken van‘de heilzame werking voor de huid’. En even verderop: ‘Slakkengelis vanwege zijn herstellend vermogen zeer geschikt om teadviseren bij acne.’ Bij een argeloze consument die worstelt metde aandoening, zijn dan al gauw te hoge verwachtingen gewekt.

Deze expositie is tot enmet 1 juni 2014 te bezichtigen in het MuseumBoerhaave. De expositie omvat anatomische modellen uit deachttiende en negentiende eeuw, afkomstig uit de belangrijkstecollecties ter wereld. Naast modellen uit de eigen verzamelingzijn objecten te zien van de Universiteit van Bologna en hetJosephinum inWenen.Anatomische modellen waren eeuwenlang zeer populair. Ze fun-geerden als onmisbaar element in het medische onderwijs endienden als pronkstukken voor universiteiten, elite en adel.Vanaf de18de eeuw trokken ze veel bekijks als onderdeel van anatomischetentoonstellingen, in reizende vorm als een kermisattractie of invaste museale opstellingen.

EXPOSITIE | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : JAE KLAASEN, KOEN HAUSER, MUSEUM BOERHAAVE |

De foto op het affiche is origineel en gedurfd.

Koen Hauser fotografeerde actrice Georgina

Verbaan als een soort ‘wasmodel’. Een moderne,

fotografische variant op de eeuwenlange traditie

van anatomische afbeeldingen, en daarmee

een uitstekend lokmiddel voor de expositie

Amazing Models in Leiden.

FascinatieHet Nederlandsch Natuur- en Geneeskundig Congres organiseerdebij gelegenheid van deze expositie haar jaarlijkse symposium:Over de anatomie van de mens. Een van de sprekers wasdr. Marieke Hendriksen, medisch historica die als postdoctoraalonderzoeker is verbonden aan het Instituut voor Cultuur-wetenschappelijk Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen.Een rasechte expert, want zij promoveerde in 2012 op het proef-schrift Aesthesis in Anatomy: Materiality and Elegance in theEighteenth-Century Leiden Anatomical Collections. Hendriksenvoerde tijdens haar voordracht het publiek mee op een korte reisdoor de geschiedenis van veranderende idealen in de anatomieom vervolgens wat langer stil te staan bij 18de-eeuwse idealen,daarmee aansluitend bij het thema van expositie.“De fascinatie met de anatomie van het menselijk lichaam gaatminstens terug tot de oudheid, en er is altijd sprake geweest vaneen spanning tussen esthetisch genot en afkeer als het op demenselijke anatomie aankomt. Schoonheidsidealen veranderen,maar zijn van alle tijden, en anatomen en kunstenaars streefdener vaak naar het ideale lichaam weer te geven in hun werk. Maarbij het streven daarnaar komt men onvermijdelijk in aanrakingmet een kant van de menselijke anatomie die afkeer opwekt.Immers, om de menselijke anatomie te kunnen doorgronden,moet men het lichaam ontleden.”

SpektakelDissecties waren populair in de 17de eeuw en publiekelijk toegankelijk.Wat trok het publiek aan?“Universiteiten, chirurgijns- en apothekersgilden organiseerdende manifestaties en ze waren in principe publiek toegankelijk.Men wilde het ontleden van een lichaam live bekijken, terwijl deanatomieprofessor deze ontleding in zijn toelichting ook plaatste


“Esthetiekcombineertschoonheidénvisie”

binnen de context van de schepping. Omdat er zoveel belangstel-ling voor was, bouwde men tijdelijke anatomische theaters: eensoort ronde, trechtervormig constructies. De minder aangenamedingen nam men op de koop toe, zoals de stank die men bestreedmet wierook, geurkaarsen en bosjes kruiden. Vaak deed men omdie reden dissecties alleen in de winter. Men kwam ook voor desmeuïge details die aan het lijk kleefden, die dan al dan niet werdenvoorzien van een morele boodschap. Bij een skelet werd uitvoerigtoegelicht of het ging omeen veroordeelde dievegge of van eenmandie zijn zuster verkracht had.Wat de algemene aantrekkingskrachtbetreft, zullen er veel overeenkomsten zijn met de huidige tijd.Men kon iets gaan zien wat normaal gesproken achter geslotendeuren bleef. Iets wat spannend en interessant was. Houd daarbijvoor ogen dat destijds weinig ‘gebeurde’, zelfs in een grote stadals Leiden. De jaarlijkse kermis plus enkele toneelvoorstellingen,dan was het wel zo’n beetje.”

Esthetiek“Bij het maken van medische atlassen - ik noem als voorbeeldDe humani corporis fabrica van Vesalius - werkten artsen graagsamen met kunstenaars. Wetenschap en verbeelding ging handin hand. Het ging Vesalius en kunstenaar Jan van Calcar nietalleen om de anatomische feiten. Zij toonden dan ook geen louterschematische tekeningen van het skelet, maar ook landschappen.Deze combinatie van anatomische details en esthetiek zijnbelangrijke kenmerken voor de anatomie van die tijd. Dat duurttot ongeveer 1800.”Wat versta je onder esthetiek?Hendriksen betoont zich een open en gul verteller: “Woordenveranderen van betekenis na verloop van tijd. Het huidige begrip‘esthetiek’ is een containerbegrip en inmiddels bijna zinledig.Ik bedoel het woordje in zijn klassieke betekenis zoals vastgelegdin Alexander Baumgartens 18de-eeuwse Aesthetica: de wetenschapvan dingen die kenbaar zijn door zintuiglijke waarneming endus een fysieke betrokkenheid bij onderzoeksmateriaal, en dieonlosmakelijk verbonden was met een gevoel voor schoonheid.Deze combinatie van zintuiglijke waarneming en zoeken naarschoonheid zijn essentieel in het proces van kennisverwerving.Klassieke esthetica combineert dus schoonheid én visie.”

Een ander woord dat veel opdook in je lezing is ‘elegantie’…“Net als ‘esthetiek’ heeft ‘elegantie’ van oudsher een dubbelebetekenis. Het woord verwijst niet alleen naar iemand die mooi is,maar heeft ook betrekking op het doen van nauwkeurig onderzoek.Zo streefde de befaamde anatoom Ruysch (1638-1731) een zekereelegantie en schoonheid na in zijn preparaten, omdat hij meendedat de morele en anatomische lessen niet overkomen als detoeschouwer meteen wordt afgeschrikt.”Plotseling neemt ze, haars ondanks, een uitgesproken standpunt in:“Bedenk vooral dat in vroegere tijden er nauwelijks een waterschei-ding was tussen de verschillende wetenschappelijke disciplines.In de kennis en activiteiten van mensen als Leonardo da Vincien de anatomen waren kunsten en wetenschappen volledig geïn-tegreerd. Hoe anders is de situatie nu, waarbij een mens al vroegin zijn carrière moet beslissen of hij bijvoorbeeld microbioloog wilworden. En dan nog maar moeilijk een andere route kan kiezen.”

Modelwerk“Prepareren is een echt vak dat je alleen kunt leren door het veelte oefenen”. Hendriksen kan het weten,want ze ging zelf ook enkelejaren geleden aan de slag, met een bij de islamitische slagergekocht schapenhart. “Het stonk enorm en het bleek waanzinnigmoeilijk.”

Zwangerschapsmodel, achtste maand.Auzoux, 1875-1900, Museum Boerhaave.

Vergroot oor van papier-maché. Auzoux, Museum Boerhaave.


Wasmodellen van het hoofdmet gelichte schedel,Josephinum MuseumWenen.

Wat is de (toegevoegde waarde van de modellen in het onderwijsgeweest?“De moulages - wasmodellen - vormden een soort encyclopedievan aandoeningen die lange tijd een educatief doel dienden. Ookuit praktische overwegingen omdat ‘echte’ patiënten niet altijdbeschikbaar waren. Vooral moulages van huidafwijkingen warenzeer inzichtelijk én vaak gruwelijk om te zien.”“Inmiddels zijn bijna alle modellen vervangen door digitalemodellen.Maar voor bijvoorbeeld ziekten die hier niet voorkomenof allang zijn uitgestorven - zoals de huidaandoening ‘ulcusnoma’ - gebruikt men bij colleges tropische geneeskunde nog welklassieke preparaten. Er zijn nog wel meer voorbeelden, zoalsmoderne preparaten van schotwonden, zeer zeldzame aangeborenafwijkingen en wat artsen ‘bijzondere traumata’ noemen. Eenvoorbeeld van het laatste is de slokdarm van iemand die is gestiktin zijn eigen kunstgebit. Het is een uitzondering, maar helemaalzonder preparaten kan dus niet.”Hadden de modellen ook een erotische aantrekkingskracht en verklaartdat wellicht mede hun populariteit?Met een glimlach die nauwelijks breder kan zijn: “De beroemde18de-eeuwse Florentijnse anatomische Venussen hadden beslisteen erotische aantrekkingskracht. Niet voor niets werden ze vaakin opdracht gemaakt. Ach, dat was een niche, gemaakt binneneen klein tijdsvak. De medische faculteit kon er weinig mee!”

Model vrouw. Auzoux, 1892, Museum Boerhaave.Model vrouwelijk geslachtsorgaan en embryonale stadia.Auzoux, 1825 - 1875, Museum Boerhaave.

Twee jaar geleden was hij degene die op de rem trapte, toen mijneczeem de overhand kreeg. Een romantisch weekendje Praagwerd overschaduwd door jeuk. Eerlijk gezegd ging het al een tijdjeniet zo goed,maar dokters en ziekenhuizen had ik al lang geledenafgezworen. Ik kreeg toch altijd dezelfde middeltjes mee. In Praagviel mijn eczeem niet meer te ontkennen. Mijn ogen jeuktenverschrikkelijk, zo erg dat ik eraan toegaf. In de hotelkamer wreefik zo lang in mijn ogen dat ze daarna rood en opgezwollen waren.‘Ik zie er niet uit’, snikte ik tegen Peter. Van de laatste dag in Praagheb ik alleen foto’s van mij achter een sjaal of achter een biertje.Ik schaamde me voor mijn uiterlijk.Eenmaal thuis voelde ik me schuldig dat ik ons weekendje hadverpest. Het gemene is dat stress mijn eczeem alleen maar verer-gert. Ik zat weer in die verdomde vicieuze cirkel, die ik al mijn heleleven ken. Die nacht werd de jeuk zo erg dat we er allebei niet vankonden slapen. Ik zei: ‘Ik zou het nooit doen, maar soms denk ik:als ik uit het raam spring, ben ik er vanaf.’ Peter schrok. ‘Zo kan hetniet langer.’

’s Ochtends belde hij meteen met het ziekenhuis. Zijn stem klonkdwingend. Hij zou zich niet laten afschepen, zoveel was duidelijk.Nog diezelfde dag kon ik terecht en Peter ging mee. Een goedebeslissing, want hij kan veel beter opkomen voor mij dan ikzelf.Wat hij precies gezegd heeft, weet ik niet meer, maar ik kreegprednison mee. Wat is dat toch een wondermiddel. Mijn eczeemverdween als sneeuw voor de zon. Ik kreeg er wel een dikke kopvan, maar dat deerde me niet. Wat is een leven zonder jeuk tochheerlijk! Ik barstte ineens van de energie, pakte mijn sociale levenweer op.Helaas komt aan alle mooie dingen een eind en dus ook aan mijnprednisonkuur, maar sindsdien word ik nauw gevolgd door eendermatoloog. Eentje die me voor het eerst (!) goed heeft kunnenuitleggen hoe mijn eczeemwordt veroorzaakt door een overactiefafweersysteem. Ik krijg medicijnen die de afweerreactie van mijnlichaam onderdrukken. Myfortic [mycofenolzuur, red.] is stevigspul, dat ook wordt gebruikt tegen afstoting na een orgaantrans-plantatie. Jeuk heb ik nog wel, maar het is niet te vergelijken methet pre-Myfortic-tijdperk. Eczeem beheerst mijn leven niet meeren dat is zeker in aanloop naar de bruiloft ontzettend fijn.Met mijn dermatoloog heb ik afgesproken dat als mijn bloed-waardes goed blijven, ik de medicijnen tot de bruiloft blijf gebrui-ken. Daarna gaan we rustig afbouwen. Ik zeg eerlijk: daar zie ikverschrikkelijk tegenop. Maar ik sta er niet alleen voor en dat isook heel wat waard. 24 mei is de grote dag en stralen zal ik, want- sorry dames - ik heb de leukste man van de hele wereld!

COLUMN | TEKST: MARJOLE IN HENDR IKS | FOTOGRAF I E : PETER GROENENDI JK , DREAMSTIME |

Met rasse schreden komt de dag dichterbij

waarop ik in het middelpunt van de

belangstelling zal staan: mijn bruiloft.

Ik heb een geweldige vent gevonden die

mij prachtig vindt. Met eczeem, maar liever

zonder natuurlijk. Want dat vindt hij rot

voor mij.


Trouwenmeteczeem

Onderzoek van dermatoloog Jorrit Terra (1978) van het UniversitairMedisch Centrum Groningen toont aan dat de beide blaarziektengoed en veilig te behandelen zijn met een hormooncrème.Het proefschrift bevat ook een attendering: overweeg bij ouderepatiënten met aanhoudende jeuk zónder blaren de diagnose‘pruritic non-bullous pemphigoid’ (PNBP), ook wel blaarziekte-zonder-blaren genoemd. Terra promoveerde op 30 oktober 2013op dit onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen.Pemfigoïd wordt gekenmerkt door circulerende antistoffen diegericht zijn tegen bepaalde eiwitten in de huid die verantwoordelijkzijn voor de stevigheid in de huid. Defecten in de eiwitten zorgtvoor broosheid en blaarvorming van de huid en slijmvliezen.Bulleus pemfigoïd is het meest voorkomende subtype pemfigoïden komt vooral bij ouderen. De belangrijkste kenmerken zijn jeuk,urticaria (galbulten) en strak gespannen blaren. De aandoening isoverigens niet besmettelijk, niet erfelijk en ook niet kwaadaardig.

HerkenningHet herkennen van het ziektebeeld blijkt in de praktijk knap lastig.Voor huisartsen is BP niet gemakkelijk vast te stellen, maar nogmoeilijker vast te stellen is de atypische variant van deze blaar-ziekte onder de noemer PNBP. Bij ongeveer 20% van de patiëntenmet BP ontwikkelen zich namelijk helemaal geen blaren.Daardoor is dit ziektebeeld voor de huisarts, verpleeghuisarts ofdermatoloog extra lastig te herkennen.BP komt steeds vaker voor bij mensen boven de 70 jaar, onder anderedoordat ouderen veel medicijnen slikken. Bepaalde medicatie,zoals plaspillen, kan de ontwikkeling van deze blaarziekte in gangzetten. Als een patiënt zich meldt met aanhoudende jeuk met of

zonder huidafwijkingen, geven artsen vaak een pil of zalf tegeneen andere huidkwaal zoals bijvoorbeeld eczeem, schimmel ofdroge huid. Dat blijkt dan veelal niet te werken. De boodschap vanTerra: “Voor collega-artsen is de boodschap dan ook: “heeft u eenoudere patiënt met therapieresistente jeuk met of zonder huid-afwijkingen en zonder blaren, dan kan het wel eens PNBP zijn.”

BehandelingDe gangbare therapie was tot voor kort systemische behandelingmet pillen (prednisolon). Maar die behandeling had vaak narebijwerkingen. De hoofdvraag van het promotieonderzoek luidde:kan behandeling met een hormooncrème in aanmerking komen?Het antwoord op die vraag is een volmondig ‘ja’. De behandelingmet de hormooncrème clobetasol (als propionaat) blijkt effectiefen veilig. Terra behandelde een aantal patiënten met een lichte(n = 40) of met een ernstige (n = 34) vorm van BP. Bij 90% van depatiënten met een lichte vorm was de ziekte daarmee ondercontrole te houden; bij mensen met de ernstige variant was dat73,5%. Slechts in drie gevallen was er sprake van bijwerkingen.De gangbare behandeling met prednisolon is dan ook vaakonnodig. Terra legt uit:“Het insmerenmet de crème is aanmerkelijkbewerkelijker dan het innemen van een pil. De patiënt moet dangedurende een periode van enkele maanden van kaak tot teenworden ingesmeerd. Maar het geeft veel minder bijwerkingendan de prednisolonpil. Want die kan leiden tot botontkalking,suikerziekte en hoge bloeddruk. Bij smeren is dat echt eenuitzondering. De hoeveelheid hormonen die door de huid heen debloedbaan bereikt, heeft bijna geen bijwerkingen. Bij sommigepatiënten zien we dat de huid iets dunner wordt door de hormonendie in de crème zitten.” Patiënten verdragen de crème ook beterdan de therapie met pillen.

J.B. Terra - Studies on clinical symptoms, diagnosis and treatment inpemphigoid diseases. Rijksuniversiteit Groningen, Groningen 2013.ISBN 978-90-367-6490-2. Promotor: prof. dr. M.F. Jonkman.

PROEFSCHRIFT EN PRAKTIJK | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

Proefschrift en praktijkWetenschap stopt nooit, wetenschap zet altijd stapjes vooruit. Elk jaar verschijnen er dissertaties op het gebied van de dermatologie.Proefschriften zijn ‘wetenschappelijke proeven’ van bekwaamheid. Wat zijn de consequenties van al die onderzoeken voor de gewonepatiënt, in de dagelijkse praktijk? In de rubriek ‘Proefschrift en praktijk’ komen de relevantie en de betekenis voor de patiënt aan bod.

De jeukende blaarziekte bulleus pemfigoïd

(BP) en een variant daarvan zonder blaren

komen steeds vaker voor. Maar huisartsen en

dermatologen herkennen de aandoeningen niet

altijd. Dat is spijtig want bij een juiste diagnose

zijn ze goed te behandelen.

Hormooncrèmewerkttegenblaarziekten


De huid in een zo goed mogelijke conditie te krijgen, is eenbelangrijk onderdeel van het vak dermatologie. De roep ommaak-bare schoonheid klinkt steeds luider. Reden voor de NederlandseVereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV) om eenWerkgroep Cosmetische Dermatologie te installeren. Deze werk-groep publiceerde eind vorig jaar de zogenaamde ‘veldnormchemische peelings’ [zie kader]. Eén van de werkgroepleden isWilleke Kamphof. Ze werkt inmiddels zeven jaar als dermatoloog,thans in het ziekenhuis Amstelland (Amstelveen) en heeft eenprivépraktijk voor cosmetische dermatologie in o.a. Haarlem. “Eenchemische peeling is een techniek om huidveroudering (rimpels)en beschadiging van de huid door zonlicht te behandelen. Het iseen soort ‘verjongingskuur’ voor de huid. Daarbij verwijdert dedermatoloog het bovenste laagje van de huid met behulp van“bijtende” vloeistoffen. Deze stoffen breng ik aan met een kwastje,gaasje of wattenstok. Zo nemen we een deel van de huid weg,waarna jonge huidcellen de plek innemen van de oude huid.”

Houvast“Deze veldnorm wil de behandelend arts houvast bieden. En voorhet publiek is het prettig als er eenduidigheid bestaat over deaanpak. Tevens maken we zo als specialisme aan het publiekduidelijk waar dit vakgebied - onder andere - voor staat: ‘Kom naarons! Hier is over nagedacht. Een dermatoloog beschikt over dekennis en vaardigheden voor deze behandeling’.”De profilering van het vak zit u hoog?“Dermatologie heeft nu eenmaal niet de reputatie van eenlevensreddend specialisme. Niet bij collega’s,maar ook niet bij hetgrote publiek. Dermatologen zie je dan ook niet zo vaak op televisieof in de krant. Dat maakt dat we als beroepsgroep vaak weinigzichtbaar zijn. Dat is spijtig. Het kan geen kwaad om af en toe metde vuist op tafel te slaan en te zeggen: ‘Hier staan we voor!’ Jemoet als medisch specialisme soms ook je best doen om dingen

bij je te houden; dingen die essentieel zijn voor het vak en waar jeals dermatoloog goed in bent.”Deze woorden klinken wellicht wat boodschapperig, maardweperigheid zit niet in het karakter van Willeke Kamphof. Ze iseen ‘doener-dermatoloog’ die met beide benen op de grond staat.Op de liefde voor het vak komt ze later nog terug.

Veroudering“Hou oud deze therapievorm is? Ik zou het echt niet weten.”Schaterlachend: “Maar als je bedenkt dat Cleopatra de gewoontehad om te baden in ezelinnenmelk, hetgeen vanwege demelkzureneen positief effect had op haar huid, dan bestaat deze vorm vanbehandeling dus al eeuwen!”Ouder worden doen we allemaal, moeiteloos. Hoe gaat veroudering vande huid in zijn werk?“Bij het ouder worden vertraagt het stofwisselingsproces in allecellen. Ook delen de cellen die bijvoorbeeld nieuwe huidcellenproduceren een stuk langzamer. Die verminderde aanmaak vanhuidcellen maakt de huid niet alleen dunner, ook beschadigingenherstellen minder snel. Bovendien produceert het lichaammindercollageen en elastine, stoffen die de huid veerkrachtig maken.Daardoor verslapt de huid en verliest ze haar spankracht. En tenslotte wordt ook het onderhuids vetweefsel dunner.”Het effect van peelings is algemeen aanvaard. Is dit effect blijvend?“De behandeling heeft duidelijk een effect, al is dat per definitietijdelijk. Want het verouderingsproces gaat onverminderd door.Dat weet iedereen eigenlijk ook wel. Gelukkig maar dat mensenwat dit betreft over het algemeen toch wel realistisch zijn in hunverwachtingspatroon.”

Oppervlak versus diepte“Verder passen we een chemische peeling toe bij pigmentverande-ringen,de behandeling van littekens, zonschade en acne. Een peelingkan tot op verschillende dieptes worden uitgevoerd, respectievelijkde oppervlakkige, middeldiepe en diepe peeling. Het is de kunstom bepaalde chemische stoffen meer of minder geconcentreerd


VELDNORM CHEMISCHE PEELINGS | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : FUUZE |

Chemischepeeling:verjongingskuurvoordehuidZonschade, acne of verjonging van de huid?

Een van de behandelingen hiervoor is een

chemische peeling. Hoe werkt dat precies?

En hoe ziet het proces van huidverandering eruit?

Is het effect tijdelijk of definitief?

Wat zijn de risico’s? Dermatoloog Willeke

Kamphof over ‘de verjongingskuur voor de huid’.

Wat is een veldnorm?Een veldnorm bevat regels die na een zorgvuldige proceduredoor professionals zijn aanvaard op basis van gezamenlijk opge-stelde waarden. Veldnormen berusten dus meer op onderlingeafspraken dan op wetenschappelijk bewijs, maar ze zijn net zobindend als richtlijnen. Soms hebben ze zelfs het karakter vaneen voorschrift. Dat komt omdat ze vaak concreter dan de richt-lijnen van de NVDV aangeven wat in een bepaalde situatie dewenselijke werkwijze is, zowel wat betreft de inhoud van de zorgals de organisatie van het zorgproces.


te gebruiken. Het is kwestie van gepaste zorg, met vragen als:Voor welke techniek kies ik? Welk middel heeft hier de voorkeur?Op welke plek? Daar waar de huid dun en kwetsbaar is - bijvoor-beeld rond de ogen - kies ik eerder voor een milder soort agens.”Ziet u ook af en toe ongelukken van ondoordacht gebruik van peelings?“Ja zeker. Frequente en te verwachten neveneffecten zijn bijvoor-beeld roodheid en/ of schilfering van de huid. Ernstiger complicatieszijn gelukkig zeldzaam,maar je komt zewel tegen: littekenvorming,infecties of een vertraagde genezing van de wond. Als dermatoloogzien we natuurlijk ook wel eens de complicaties van anderebehandelaars.”Kunnen schoonheidsspecialisten en/of huidtherapeuten alle vormenvan peelings toepassen? Zo niet, waar ligt de grens?“Schoonheidsspecialisten per definitie niet. Dat is een totaal andervakgebied. Huidtherapeuten zijn zeker bekwaam in het uitvoerenvan oppervlakkige peelings. Middeldiepe peelings zouden ze nietmoeten doen, wat mij betreft. En diepe peelings helemaal niet.Dat dient te gebeuren in een ziekenhuissetting en daar is gedegenkennis van de huid en de gebruikte middelen een absolute nood-zaak. Want als het misgaat, moet je als specialist meteen kunnenreageren door ter plekke een oplossing te bedenken.”

OnderhoudLaten we teruggaan naar het verjongen van de huid. Wat voor mensenroepen uw hulp in?“Ik merk dat in deze regio het taboe inmiddels geslecht lijkt.Steeds vaker zie ik dertigers, dus jonge mensen - vrouwen enmannen - met een huid waar medisch of cosmetisch gezien weinigmee aan de hand is. Die mensen willen dat gewoon zo houden.”“Ik vind het erg prettig dat mensen steeds beter voorbereid op hetspreekuur verschijnen. De meest geraadpleegde arts is tegenwoor-dig ‘Dr. Google’. Maar uiteindelijk heb je toch een dermatoloognodig om de diagnose te stellen en demeest geschikte behandelingte bespreken en voor te leggen.”“Mag ik nog een misverstand rechtzetten? Mensen denken vaakdat patiënten na cosmetische behandelingen niet makkelijktevreden te stellen zijn. Niets is minder waar. Het stukje esthetiekin dit vak is boeiend. En het is zo’n dankbaar werk. Het is geweldighoe blij mensen kunnen zijn na een behandeling.”Ze trekt haar jas aan. Nog tien kilometer fietsen om thuis tekomen, zelfs bij dit stormachtige weer. Het slotstatement:“Of ik ook in een andere discipline zou willen werken? No way!”

BEROEMDE ONTMOETINGEN MET EEN VLEUGJE HUID | TEKST: JANNES VAN EVERDINGEN | FOTOGRAFIE: WIKIMEDIA COMMONS |

Corday en Marat

TERRORISTAVANT LA LETTREDe wortels van het woord ‘terrorisme’ liggen in de Franse Revolutie. Het schrikbewind dat enkele

jaren na de bestorming van de Bastille plaatsvond, stond al weldra bekend als ‘La grande terreur’.

Of die naam ‘hellehonden of terroristen’ ook al aan de radicaalste hervormers kleefde toen Charlotte

Corday haar aanslag pleegde op een van de leiders, Jean-Paul Marat, is historisch onzeker,

maar gezien de aard van die daad wel interessant. Want de doodsteek die zij de huidzieke Marat

in bad toediende, had, hoewel het een soloactie was, door zijn politieke lading terroristische trekjes.

CordayMarie Anne Charlotte Corday d’Armont stamde uit de lage plattelands-adel uit Caen, waar men de revolutie weliswaar begroette als eennoodzakelijke afrekening met het verdorven ancien régime, maar waarhet geweld waarmee de omwenteling gepaard ging veel tegenstandopriep. Dat maakte Caen tot een centrum van antirevolutionairen.Vooral de opruiende krant van boegbeeld Marat met zijn herhaaldeoproepen tot afslachting van de kopstukken die de revolutie in deweg stonden, gaf veel beroering. De antirevolutionairen wilden meteen leger van vrijwilligers naar Parijs optrekken. De 24-jarigeCharlotte Corday bezocht hun bijeenkomsten, maar zij had weinigvertrouwen in hun daadkracht.

MaratJean-Paul Marat was een sociaal bewogen arts die, mede door defrustratie dat hij niet doordrong tot de establishment van de bour-geoisie, opkwam voor de zwakkeren in de samenleving. Hij ontpoptezich als een bevlogen agitator, een fanatieke revolutionair met weinigscrupules. Zijn gedachtegoed verspreidde hij door toespraken,brieven, essays en stukjes in zijn eigen krant, waar hij in september1789 mee begon. Die maakten hem populair bij het volk. Zijn fellekritieken op iedereen die iets gematigder was dan hij, waren zoscherp dat hij meermalen moest onderduiken in de riolen van Parijs.Hij maakte deel uit van een radicale fractie van hervormers, dieverantwoordelijk was voor de bloedige moordpartij in september1792 tijdens de eerste fase van de Franse Revolutie.

De moordCharlotte Corday was bang dat het terreurregime onder leiding vanMarat tot een burgeroorlog zou leiden en besloot deze kwade geniuste doden om erger te voorkomen. Op 9 juli 1793 stapte zij zonderafscheid te nemen van haar familie in de postkoets richting Parijs.Daar arriveerde zij op 11 juli en kocht zij een keukenmes. Op 13 juli1793 diende ze zich aan bij Marat. Onder het voorwendsel dat zij overbelangrijke informatie beschikte over antirevolutionairen die vanuitCaen de macht wilden overnemen, liet de hospita haar binnen. Maratontving haar zittend in bad.

BadkuipMarat zat dagelijks en vaak urenlang in een badkuip. Dat had temaken met zijn jeukende huidziekte. Volgens onduidelijke bronnenhad hij die opgelopen in de riolen van Parijs. Wellicht dat de ziektetoen wel is verergerd, maar alles wijst erop dat hij van jongs af aanleed aan een chronische huidaandoening. Er is veel gespeculeerdover de aard daarvan, o.a. psoriasis, met waarschijnlijk daar bovenopeen bacteriële infectie. Dat laatste zou een verklaring kunnen zijnvoor de stank die hij verspreidde. Hij had meestal (zak)doekenover zijn hoofd die in azijn waren gedrenkt om de jeuk tegen te gaan.Op het schilderij van David is daar allemaal niets van te zien. Maratis door David duidelijk geïdealiseerd. Zijn huid is gaaf.

AanslagNadat Marat en Corday een kwartier lang hadden gesproken oversamenzwerende antirevolutionairen haalde ze plotseling het langemes te voorschijn en stak ze hem diep in zijn borst. Ze deed geenpoging te vluchten. Zij had haar geboorteakte bij zich, zodat niemandkon twijfelen aan haar identiteit. Tijdens de ondervragingen gedroegzij zich moedig en kalm. Ze bleek in haar eentje te hebben gehandeld enniet in opdracht van een antirevolutionair complot. Voor het tribunaallicht ze haar motieven toe: ‘Ik doodde één man om honderdduizendente redden, een wild bloeddorstig dier, om mijn vaderland rust teverschaffen. Ik was een republikeinse voor de omwenteling.’

GuillotineCorday wordt veroordeeld tot de dood door de guillotine. Toen zijstaande op de kar door de straten van Parijs reed op weg naar hetschavot, schreeuwde een jonge revolutionair, Adam Lux, haar toe datze groter was dan Brutus en dat hij met haar wilde sterven.Omstanders voerden hem af, maar terstond schreef hij een pamfletom haar te rehabiliteren. Ook voor hem viel kort daarna de valbijl.De opmerkelijke band tussen Charlotte Corday en Adam Lux kreeggestalte in een tweetal bustes die nog steeds in veel Franse huis-gezinnen als zinnebeeld van trouw zijn te vinden.

De aanslag van Charlotte Corday inspireerde Jacques-Louis David(1748-1825), een vriend van Marat, tot zijn schilderij ‘De dood van Marat.’David beeldde hem heel treffend uit met geen ander wapen om zich teverdedigen dan de inkt en de veren waarmee hij schreef. In de periodedaarna nam de verering van Marat als martelaar snel af. In februari1795 werd het schilderij van David verwijderd uit de politieke arena.

Charlotte Corday moest nog ruim een halve eeuw wachten voor zijde heldenrol kreeg toebedeeld die zij ongetwijfeld nastreefde. In 1860werd zij door Paul-Jacques-Aimé Baudry (1828-1886) geschilderd alsde heldin die Frankrijk van het revolutionaire monster bevrijdde.De landkaart achter haar getuigt daarvan.



| TEKST: ARNOUD VAN DEN EERENBEEMT | I L LUSTRATI ES: L I L IAN TER HORST |

In je buik maakt de lever gal aan. Dat iseen bitter goedje waarmee vet in hetverteerde eten in je darmen wordtafgebroken. Een galbult is een jeukenddik plekje op je huid en heeft niets metgal te maken. Eén enkele galbult isklein, maar soms heb je er meer bijelkaar en dan worden ze samen ééngrote plak, in dokterstaal een ‘kwaddel’.

Klinkt gezellig,maar dat is het niet. Soms krijg je galbulten doordatje overgevoelig bent voor een medicijn of bepaalde voeding, zoalsaardbeien of noten. Ze kunnen ook vanzelf komen en blijven daneen raadsel voor de dokter. Vaak komen ze vliegensvlug opzetten,wel binnen een halfuur, en trekken ze na een dag of nog korterweg. Veel mensen hebben wel eens galbulten, die gelukkigmeestal vanzelf overgaan. Sommige mensen hebben er elke daglast van. De dokter kan dan een middeltje (een ‘antihistaminicum’)geven zodat de bulten minder worden. Maar daardoor verdwijntde overgevoeligheid van iemand niet. Je moet galbulten nietverwarren met de bultjes die je krijgt door een muggensteek ofeen brandnetel. Dokters weten dat - en noemen galbulten toch‘urticaria’ (biologen/plantkundigen noemen de brandnetel ‘Urtica’)en ook wel ‘netelroos’... Snap jij dat?

Dure woorden voor ‘riem’ zijn ‘gordel’ en‘ceintuur’. Gordelroos gaat niet overbloemetjes op je broekriem, maar is eenpijnlijke huiduitslag met blaasjes en korst-jes in het gebied waar onder de huid eenzenuw loopt. De uitslag zit dan altijd aanéén kant van je lijf, vooral op de borst,de buik en je gezicht. Mensen krijgengordelroos door het virus waarvan ze als

kind al waterpokken hebben gekregen. Die ziekte krijg je wanneerje besmet bent geraakt met het varicellazostervirus. Nadat jeeenmaal van die waterpokken genezen was, is het virus toch ineen paar zenuwcellen blijven zitten en daar ‘in slaap gevallen’.Jaren later wordt het ‘wakker’ en opnieuw actief. Dan krijg jegordelroos. Waardoor het virus wakker wordt, weten de artsenniet.Mensen krijgen wel vaak gordelroos wanneer hun weerstandminder is.Gordelroos gaat meestal vanzelf over. Als de uitslag verdwenen is,kan de huid toch nog maandenlang pijn doen, vooral bij ouderemensen.Dokters noemen gordelroos ook wel ‘herpes zoster’ (zoster isGrieks voor ‘gordel’). In België spreekt iedereen kort en krachtigvan ‘zona’.

Kinderwoordenboek

Ze zijn het ondergeschoven kindje in wetenschappelijk onderzoek:alledaagse ziekten. Daar zijn nauwelijks onderzoekssubsidies voorbeschikbaar. De Leidse promovendus en huisarts Sjoerd Brugginkvindt dat onterecht: “Het is niet voor niets een van mijnstellingen dat een kleine kwaal die veel voorkomt net zoveel rechtheeft op onderzoek als een grote kwaal die weinig voorkomt.”Zelf promoveerde hij op 25 september op een proefschrift overwratten.Wratten komen vaak voor. Op vier basisscholen bleek eenderde van alle kinderen wratten te hebben: 20 procent op devoetzool, 9 procent op de handen en 4 procent op allebei. Deveroorzaker is een virus, het humaan papillomavirus (HPV). Tweevragen stonden centraal in het onderzoek: hoe kom je aan wrattenen hoe kom je er vanaf?

SchoolklassenIn alle folders staat de waarschuwing: loop niet op blote voetenin publieke ruimtes, zoals zwembaden.Het onderzoek van Bruggink

toont aan dat besmetting vooral binnen gezinnen en schoolklassengebeurt. De klassieke therapie is aanstippen met vloeibaar stikstof.Dit nieuwe onderzoek geeft een meer gespecificeerd advies:voor handwratten is stikstoftherapie het meest effectief met alstweede keus monochloorazijnzuur. Dat laatste middel heeft devoorkeur bij voetwratten.

Is het probleem daarmee verholpen? Nee.Want welke behandelingmen ook kiest, de kans dat de wratten binnen drie maanden wegzijn, is niet meer dan 50 procent. Het belangrijkste advies vanBruggink luidt dan ook: afwachten. “Ze gaan bijna altijd vanzelfover, zeker bij kinderen.”

Voor een interview met promovendus Sjoerd Bruggink:www.mareonline.nl/archive/2013/09/26/527-grote-kleine-kwaalenwww.leiden.nu/wetenschapkennis/dr-leiden-nu-wrattenonderzoek/

| TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

Wrattenaangepakt

Soms doen anderen dat met een liber amicorum, maar als dievrienden het laten afweten, kun je ook zelf de regie nemen enalles opschrijven wat je weet en hebt verzameld over je vak.Bekende voorbeelden daarvan zijn Hans Galjaard met zijn boekenAlle mensen zijn ongelijk en Gezondheid kent geen grenzen,Jan van Gijn met het boek Lijf en leed en Dick Swaab met de prikke-lende titelWij zijn ons brein. In dat rijtje voegt zich nu ook Jan Bos,

oud-hoogleraar Dermatologie in het AMC. Bos had altijd al eenvaardige Engelse pen. Zijn publicatielijst is lang en hij heeft velepromovendi begeleid bij het schrijven van een dissertatie. Daarinheeft hij zijn sporen onmiskenbaar verdiend. In zijn moedertaalgrossierde hij niet in artikelen, maar dat hij ook in het Nederlandszou kunnen uitpakken, is niet onverwacht.

SnoepboekHij schreef een meer dan 600 pagina’s tellend kloek boek overde huid en huidziekten: Onze huid, zo zichtbaar maar ongezien.Zijn boek bevat veel informatie en de hoofdstukken waarin hijuitgebreid uitleg geeft en vertelt, zoals die over psoriasis enatopisch eczeem, zijn zeer de moeite waard. Dat geldt ook voor wathij over huidlijnstelsels en het immuunsysteem van de huid schrijft.Elke schrijver heeft twee problemen: zijn kennis en hoe die tedoseren (voor de juiste doelgroep). Aan de kennis van Bos hoeftniemand te twijfelen. Die komt in overvloed over de lezer heen.Bijzonder aardig aan het boek zijn de korte, persoonlijke herinne-ringen uit zijn loopbaan én de literaire fragmenten die hij alsconfetti over de tekst laat neerdalen. Dat maakt ook dat ditboek vooral een snoepboek is, waarin je al bladerend je eigensnoepgoed vergaart.

Dik of dun?Bos is een vlotte, maar ook een slordige schrijver. Dat geldt nietalleen voor de taal, maar ook voor de feiten. De klassieke medicusGalenus noemt hij bij herhaling Galen (wat de Engelse naam isvoor deze medicus), de eerste Nederlandstalige beschrijving vaneen huidpatiënt situeert hij pas in het midden van de zeventiendeeeuw en hij haalt de relativiteitstheorie aan om aannemelijk temaken dat hoofdharen sneller verouderen dan teennagels omdatze verder van de aarde af staan.Wat de hoofdmoot betreft - de dermatologie - blijkt hij niet bijmachte te zijn om streng te kiezen, te snoeien en te (laten) redi-geren. Het boek had driemaal zo dik kunnen zijn, maar ook dehelft dunner. Dat laatste zou het boek veel goed hebben gedaan,want veel hoofdstukken voegen niet veel toe aan wat al bekend isvan Wikipedia of goede patiëntenfolders. Daarbij is de keuze vanzijn onderwerpen vrij ondoorzichtig.Waarom krijgen uiterst zeld-zame aandoeningen zoals orf en ziekte van Chagas ruimte in ditboek, terwijl huidziekten zoals erysipelas en rosacea ontbreken?Hinderlijker zijn de passages waarin betweter Bos zich aan delezer opdringt. Zo krijgen alle dermatologen die zich verzet heb-ben tegen zijn concept van atopiform eczeem ervan langs enhaalt hij Karel van het Reve aan (‘ik heb gelijk; daarvoor heb ik uwinstemming niet nodig’), daarbij vergetend dat wat hij anderenvoor de voeten werpt, ook op hemzelf van toepassing is. Allegoede kritiek begint met zelfkritiek… Jammer ook dat hij zijnafscheid van de dermatologie bewierookt. ‘Bescheidenheid’ is nietzonder reden één van de hoofddeugden.

Jan D. Bos. Onze huid - Zo zichtbaar maar ongezien.Uitgeverij Elikser, Leeuwarden 2013. € 49,50.

RECENSIE | TEKST: A. BROUWER, ARTS | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

SnoepenvandehuidZoals menig politicus, schrijver of acteur

zijn of haar carrière afsluit met een

(auto)biografie, zo wil ook de zichzelf

respecterende hoogleraar graag een

voetafdruk achterlaten. Het nalaten van

(geur)sporen is blijkbaar een gewoonte

van dier én mens.

POËZIE | SAMENSTELLING: FRANS MEULENBERG | FOTOGRAF I E : MIA SCHRETLEN-VAN DER VORST | ILLUSTRATIE: LILIAN TER HORST |

Ignace Schretlen (1952) is beeldend kunstenaar en arts-publicist.Met eigen werk en projecten exposeerde hij in talrijke musea.In 2013 werd na zeven jaar zijn kleurencirkel op een rotondeboven de A59 (Rosmalen) gerealiseerd. Als gastconservatorstelde hij met conservatorWouter Prins de expositieWeg van dePassie samen voor het Museum van Religieuze Kunst in Uden(15 maart - 9 juni). Als auteur schreef hij meer dan vijftien bundelsen boeken, waarvan Anatomie van het gevoel (onder pseudo-niem van Alexander van Es) werd bekroond als best verkochteliteraire debuut. Veel van zijn publicaties zijn gebaseerd op zijnwerk als huisarts. Hier ligt ook een bron voor zijn poëzie.Zijn beste gedichten en aforismen zijn gebundeld onder de titelEen onvermoede bocht. Onder dezelfde titel verscheen ook eencd met eigentijdse composities van Maarten van der Vleuten,waarbij de dichter zijn werk voordraagt. Ignace Schretlen leidteen teruggetrokken bestaan.

ONNOZELE MONDJES

De week gebleven rimpels op zijn kootjes

- onwetend van wat zijn vingers doen

uitgedacht in verre, stille oorden -

als onnozele mondjes staren ze hem aan

hoog op zijn verweerde voorhoofd

schuilt in verstarde plooien van de huid

geen wijsheid maar ’t nooit vergeten leed

de sporen van waar hij altijd over zweeg

wanneer hij zijn oude handen observeert

en zich spiegelt in al die rimpelingen

voelt hij de verstoorde rust van water

wat nooit bloed heeft kunnen worden.

Ignace Schretlen

Dichteropdehuid

Liever impotent dan kaal?Er is een grootschalig onderzoek gedaan onder de Britse bevolking.Maar liefst 2000 mannen kregen de vraag voorgelegd waar ze zichhet meeste zorgen over maken naarmate de ouderdom naderbijkomt. Uit dit onderzoek zou blijken dat van de ondervraagdemannenmaar liefst 94% kaal worden het ergste vond. 89%maaktezich het meeste zorgen over impotentie. 64% is bang om dik teworden en 60% is bang om de tanden te verliezen. Kanttekening:het onderzoek werd uitgevoerd door een internationale keten vancommerciële haarklinieken.

Verwachtingspatroon bij gebruik van haargroeimiddelenMensen gebruiken steeds vaker haargroeimiddelen. Allerlei recla-mes spelen daar handig op in.Wie overweegt haargroeimiddelente gaan gebruiken, moet goed beseffen wat deze middelenprecies doen. Zo zijn er middelen met negatieve bijwerkingen.Een bekend voorbeeld is finasteride. Over het algemeen hebbende moderne haargroeimiddelen weinig tot geen bijwerkingen.Daarnaast moet iedereen zichzelf de vraag stellen: “Waarom wilik haargroeimiddelen gaan gebruiken?” Is het doel preventief, omhaaruitval te voorkomen? Is het om haaruitval te stabiliseren?Of om hergroei van het haar te realiseren? Het haar kan na hetgebruik van de juiste haargroeimiddelen namelijk wel wat dikker ensteviger worden, maar van echte hergroei is slechts heel beperktsprake. Het succes kan enorm variëren en is individueel bepaald:bij sommigen slaan relatief lichte haargroeimiddelen direct aanen geven een bevredigend resultaat, bij anderen hebben zelfsde zwaardere middelen geen enkel succes. Essentieel is dus omvooraf het eigen verwachtingspatroon helder te krijgen.

Overbeharing door overgewichtOverbeharing zit bij Nederlanders vooral in het gelaat, op buik,borst, rug, benen en schaamstreek. Vrouwen storen zich aan iederevorm van overbeharing. Bij mannen ligt dat veel genuanceerder.Overbeharing kan diverse oorzaken hebben, zoals overgewicht.Bij overgewicht zet het vetweefsel oestrogenen om in testosteron,met als gevolg lichte overbeharing. Het advies? Afvallen. Danvermindert of verdwijnt de overbeharing meestal snel.

Kale kop: de voordelenMannen hebben vaak moeite met uitvallend haar of kaalheid.Uit een studie van de Universiteit van Pennsylvania komen echterook voordelen naar voren. Kale of kaalgeschoren mannen komenmannelijk, dominant, gezaghebbend en initiatiefrijk over. Dat biedtgrote voordelen in het zakenleven.Topondernemer Seth Godin, die al 20 jaar een kaalgeschoren lookheeft, verklaart:“Je hoofd kaal scheren levert niet direct succes op,maar het toont wel aan dat je iets actief hebt ondernomen.”Onderzoekers keken naar de perceptie van drie soorten haarstijl.Waar kaalgeschoren mannen dominanter en soms zelfs groter ensterker overkomen dan mannen met een vollere haardos, vindtmen mannen met een uitdunnende vlassige haardos het minstaantrekkelijk en het zwakst.

Haarwerk/pruik: basisvergoeding verhoogdIn 2012 en 2013 bedraagt de basisvergoeding voor een haarwerk ofpruik € 393,-. In 2014 wordt dit bedrag verhoogd naar € 409,-.Zorgverzekeraars zien een pruik of haarwerk als ‘hulpmiddel ineigendom’. Om die reden wordt het bedrag ook verrekend met heteigen risico van de desbetreffende persoon.

HAARSTICHTING [WWW.HAARSTICHTING.NL] | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

De Nederlandse Haarstichting is een stichting

zonder winstoogmerk. De Haarstichting is hét

centrale medium voor alles wat met ‘haar’ te maken

heeft. De stichting is opgericht om mensen met

haaruitval, haarproblemen en haarziekten voor

te lichten, te helpen en bij te staan. Dat gebeurt

via het verstrekken van onafhankelijke informatie,

door mensen ervaringen te laten delen en met elkaar

in contact te brengen. Ook kan de Haarstichting

mensen in contact brengen met andere instanties.


Haarstichting:nieuws,feitjesenweetjes


Afhankelijk van de emotie die we voelen, kennen we sensatiesals rillingen over de rug, kriebels in de buik, het hart dat breektof het schaamrood op de kaken. In taal zijn emoties veelvuldigverbonden met het lichaam. Echter, dat is meestal in metaforische(spreekwoordelijke) zin, maar die uitdrukkingen beschrijven nietprecies wat men voelt bij emoties. Kortom, de onderlinge relatieen wisselwerking zijn vaag. Finse onderzoekers hebben onlangsde topografie van emoties op het lichaam in kaart gebracht. Zededen dat na ingenieus onderzoek, gepubliceerd onder de titel‘Bodily maps of emotions’ in het deels vrij toegankelijke tijdschriftPNAS, in december 2013.

InkleurenDe onderzoekers legden deelnemers aan het onderzoek twee grijsgetinte silhouetten van het menselijk lichaam voor. Op de eerstetekening moesten ze inkleuren welk lichaamsdeel voor hungevoel een sterkere of snellere activiteit vertoonde bij een bepaaldeemotie. Op de tweede moesten ze met kleuren aangeven welklichaamsdeel juist minder actief is. En dat voor in totaal veertienemoties. De resultaten zijn in de illustratie in beeld gebracht.Vanzelfsprekend zijn niet alle gebieden scherp begrensd. Er isenige overlap tussen de verschillende emoties. Dat ligt ook voorde hand omdat mensen vaak veranderingen in de borststreekaangeven (logisch, als je hartkloppingen krijgt of anders gaatademhalen) en in het hoofd (de plek waar de mens denkt, bloost,huilt en fronst).

BevestigingWat zegt dat alles? Nog weinig. Dat wisten de onderzoekers ook.Daarom gingen ze op zoek naar bevestiging van de ‘plaatjes’.Daarin schuilt ook het aardige van dit onderzoek. Op diversemanieren zijn controlegroepen ingezet: de eerste controlegroepbestond uit (andere) proefpersonen die emotionele verhalen lazen;

de tweede (weer andere) groep kreeg films te zien en de derde(weer andere) groep zag foto’s met menselijke gezichtsuitdruk-kingen. Ook zij gingen allemaal met het kleurpotlood aan de slag.Alle controlegroepen leverden vergelijkbare, ingekleurde silhouet-ten op. Als klap op de vuurpijl lieten de onderzoekers vervolgensaan weer een nieuw proefpanel de ingekleurde silhouetten zien.Zij moesten raden/bepalen welk kleurenpatroon bij welke emotiepaste: ook dat lukte, met uitzondering van ‘angst’. Alles is ookstatistisch getoetst op consistentie.

RelevantieMen moet altijd voorzichtig zijn bij de interpretatie van ditsoort onderzoek in ‘laboratoriumsetting’, maar het lijkt erop datemoties een duidelijke vaste plek hebben in het menselijklichaam, al is er lichte overlap her en der. In essentie zijn het deemoties die het menselijk gedrag sturen. Een menselijk bestaanzonder emoties is ondenkbaar. Emoties reguleren dus ons gedragen onze psychologische conditie gedurende de vele gebeurtenis-sen die we in ons leven meemaken. Dit vraagt om nader inzichthoe dit gebeurt en hoe dit het lichaam beïnvloedt.

Zie voor de samenvatting van het onderzoek:http://www.pnas.org/content/early/2013/12/26/1321664111U kunt doorklikken voor het volledige onderzoeksartikel.

EMOTIES | TEKST: REDACTI E | I L LUSTRATI E : PNAS |

Welke gebieden van uw lichaam voelt u

actiever worden als u droevig bent?

En welke gebieden zijn juist minder actief?

En als u zich schaamt? Boos bent? Bang?

Angstig? Finse wetenschappers zochten

het uit. Eén van hun conclusies:

geluk voel je tot in je tenen!

Toelichting: zwart is de neutrale kleur. De ‘warme’ kleuren tonen dehogere activiteit aan (rood: een lichte toename; geel: grote toename).De ‘koele’ kleuren donkerblauw (matig) en lichtblauw (sterk) gevende afname van lichamelijke activiteit aan.

Woede Vrees Walging Plezier Droefheid Verrassing Neutraal

Angst Liefde Depressie Minachting Trots Schaamte Afgunst

Lichamelijkelandkaartvanemoties

Is bij u in de afgelopen drie jaar “allergie voor konijnen” vastgesteld of heeft u in de afgelopen drie jaar allergische klachten gehadals u in contact komt met konijnen? En bent u geïnteresseerd in deelname aan wetenschappelijk onderzoek? Vraag dan informatie aan.

Erfelijk angio-oedeem (HAE) is een zeldzame genetische afwijking, veroorzaakt door een fout in de productie van bloedeiwitten. Hetgevolg hiervan is dat er steeds weer periodes optreden waarbij verspreid over het lichaam zwellingen optreden. Bijvoorbeeld zwellingenvan de armen of benen, van het gezicht of de buik, de keel, de stembanden of de luchtwegen.Acute aanvallen kunnen behandeld worden met Ruconest. Dit product is ontwikkeld in Nederland en wordt gewonnen uit melk vankonijnen. Het product is geregistreerd door de EMA (het geneesmiddelenagentschap van de Europese Unie) en het is in Europa op demarkt. Doordat bij de productie van het middel konijnenmelk wordt gebruikt, mag Ruconest nog niet worden toegediend aan mensenmet HAE die ook een allergie voor konijnen hebben.

Doel: Het doel van de studie is het vaststellen of een eenvoudige huidpriktest met Ruconest kan voorspellen of een patiënt met eenallergie voor konijnen ook op Ruconest zal reageren. Deze studie is inmiddels goedgekeurd door de Medisch Ethische Toetsingscommissievan het Universitair Medisch Centrum Utrecht. De studie bestaat voor deelnemers uit drie bezoeken, uitgevoerd in het UMC Utrecht:

Bezoek 1 (duur 1,5 uur): Bezoek 2 (duur 3,5 uur): Bezoek 3 (duur 9,5 uur):screeningprocedure, lichamelijk onderzoek, lichamelijk onderzoek,bloedtesten (twee buisjes); bloedtesten (1 buisje), subcutane huidtesten.

huidpriktesten,intracutane huidtesten;

Voor deelname aan deze studie wordt een vergoeding ter beschikking gesteld.Ook de reiskosten worden vergoed.Meer informatie via e-mail: [email protected]

OPROEP | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : DREAMSTIME |

Deelnemersgezochtvoorallergieonderzoek

Er zijn ook riskante geboortevlekken waarvoor een snelle en juistediagnose nodig is. Een folderactie onder artsen moet meerbekendheid geven aan de veelheid van verschijningsvormen vandeze aandoeningen. De actie ging in januari van dit jaar van start.De nieuwe flyer is samengesteld door Hevas, de ‘ouderen patiën-tenvereniging voor Hemangiomen en Vasculaire malformaties’(www.hevas.eu). Aan voorzitter Maria Jongma de vraag naar hetwaarom van deze actie. “We hebben vijf jaar geleden ook al eenkeer een grote flyeractie ondernomen. Dat werkte uitstekend, alleerde die ervaring ons dat dergelijke informatie niet te uitgebreidmoet zijn, maar kort, puntig en vooral duidelijk. Om die redengeven we in de flyer een helder overzicht welke geboortevlekkenriskant zijn en welke onschuldig. De flyer gaat naar, zo mogelijk,alle huisartsen, dermatologen, kinderartsen en jeugdartsen. Ookbenaderen wij de pers en bladen als Ouders van Nu.”

Onschuldig“In de medische opleiding is nauwelijks aandacht voor vasculairegeboortevlekken. Bij veel artsen bestaat de indruk dat het altijdgaat om onschuldige huidaandoeningen. Voor een groot deel kloptdat gelukkig ook. Neem bijvoorbeeld de ‘ooievaarsbeet’. Dat is demeest voorkomende en altijd onschuldige geboortevlek. Baby’shebben dan een roze vlek of vlekjes op de oogleden, het voorhoofdof in de nek. Meestal verdwijnt de ooievaarsbeet binnen een jaar.”“Langduriger zijn de symptomen van hemangiomen die meteenbij de geboorte of binnen enkele weken zichtbaar zijn. Een

hemangioom is een goedaardige bloedvattumor. Ze liggen meestalaan de oppervlakte van de huid en worden steeds roder en dikker.De populaire benaming is ‘aardbeivlekken’. Onderhuidse heman-giomen schijnen vaak blauwig door de huid heen en worden latersoms zichtbaar als een bult.”“Hoewel ze voornamelijk onschuldig zijn,moet men hemangiomenook niet altijd onderschatten. Het kan wel tien jaar duren voordatze wegtrekken en ze kunnen soms forse restschade achterlaten.Denk bijvoorbeeld aan grote hemangiomen die op een nare plekzitten (in oog, neus, mond of oor of in organen). Soms is behan-deling nodig om blijvende schade te voorkomen.”

Riskant“Het probleem zit juist bij de riskante geboortevlekken die veelzeldzamer zijn en die artsen niet altijd meteen herkennen of vaneen verkeerde diagnose voorzien. Zoals het kaposiform heman-gio-endothelioom (KHE), gekenmerkt door warme, verharde enpaarse vlekken die glimmen en forse pijnklachten geven. Via eenbiopt is de diagnose te stellen en behandeling is meteen nodig.Het betreft hooguit enkele baby’s per jaar in Nederland.”Ze vervolgt: “Bij vasculaire malformaties is sprake van verkeerdaangelegde vaten. Ze lijken op hemangiomen,maar het zijn andereaandoeningen. Het bekendst is de ‘wijnvlek’, aanwezig vanaf degeboorte en variërend in kleur van lichtroze tot donkerpaars. Daar-naast bestaan zogenaamde veneuze, arterioveneuze en lymfatischemalformaties die zowel lokaal als uitgebreid over het lichaamkunnen voorkomen. Dit zijn riskante en potentieel gevaarlijkeaandoeningen. In Nederland zijn slechts enkele academischecentra gespecialiseerd in deze complexe - zeldzame - aangeborenvaatafwijkingen die zoveel meer zijn dan ‘louter een geboortevlek’!

PATIËNTENVERENIGING | TEKST: REDACTI E | FOTOGRAF I E : MI JKE BRESSERS [MB-PERSPECTI EF] |

Riskantegeboortevlekken:folderactieGeboortevlekken zijn meestal onschuldig van aard.

De meeste geboortevlekken verdwijnen vanzelf op

jonge leeftijd. Maar niet altijd!

> Meer informatie op www.hevas.eu.> De volledige folder is te downloaden van deze site.> De site geeft ook een overzicht van behandelaars/behandelcentra.> Aanvullende vragen naar [email protected].


Veel haar - weinig haarMet belangstelling blader ik altijd door uw tijdschrift en lees hap-snap stukjes. Meestal willekeurig. In nr. 4 viel mij het miniportretop van de heer Lemmers. Op slechts één pagina schetst u hetleven van een mens. In samenvatting, natuurlijk. Toch komengrote levensthema’s terug, zoals schaamte en trots. Ja, allebei.Veroorzaakt doordat hij bijna zijn leven lang het gevoel heeft‘anders’ te zijn dan anderen, door zijn overmatige lichaamsbeha-ring. En wat een schitterende foto trouwens. Ik vond dat stukjeheel inzichtelijk en zelfs wel indrukwekkend. Herkenbaar ook, al ismijn ‘probleem’ juist tegenovergesteld hieraan: kaalheid die alvroeg ontstond (rond mijn 20ste).Vroeger, toen ik jong was, was ik één van de weinige twintigers diekalend was. Nu ben ik 56 jaar, en ik zie horden jonge mannen meteen kalende kop.Misschien vergis ik mij,maar ik heb sterk de indrukdat kaalheid bij jonge mannen momenteel veel vaker voorkomtdan vroeger. Is mijn indruk juist? Als u daar het antwoord op weet.J. Carstens

NaschriftEr is ons geen epidemiologisch onderzoek bekend waaruit blijkt datmannelijke kaalheid tegenwoordig meer voorkomt dan vroeger.Er zijn wel enkele zaken die mogelijk de indruk versterken. Veel kalendemannen die vroeger met een lange lok vanaf de zijkant het kalendeschedeldak bedekten, neigen er tegenwoordig toe zich helemaalkaal te scheren. Een tweede reden van vertekening is dat er relatiefmeer oude mannen zijn dan vroeger. Een derde reden is dat kalemannen vroeger veel vaker hoeden en petten droegen, waardoorde kaalheid minder opviel.

HuidvariantenOnder de titel ‘Huidvarianten’ zag ik in het laatste nummer eenpaar paginagrote foto’s van mensen met verschillende huidaan-doeningen. Dat begint al op de voorkant: een rug vol puisten enpukkels. Ook in andere nummers zag ik eerder hele pagina’s volmet foto’s. Ik weet niet wat ik ervan moet vinden. Ze stoten eenbeetje af, dat is mijn eerste reactie. U doet dit blijkbaar bewust?Maar waarom zo groot? En plaatst u de foto’s met instemming vande mensen op die foto’s? Ik mag het hopen. Maar zo zou ik nooit,maar dan ook nooit in een blad willen staan. Ik heb chronischeczeem. Van mij mag het dus allemaal een beetje kleiner.Carla van Dongen

NaschriftWe tonen authentieke patiënten die hun aandoening niet verhullen.Alle modellen geven dus expliciet toestemming voor publicatie;sterker nog, ze zijn er blij mee. Elke foto is kunstzinnig en toontzowel de trots als de schaamte voor de aandoening. Bovendienwillen we, als nevendoel, jonge fotografen een podium bieden.

WrattenIk ben blij met het stuk over de behandeling van wratten. De telben ik kwijtgeraakt, maar in de loop der jaren heb ik volgens mijwel honderd middeltjes gebruikt. Ik overdrijf natuurlijk eenbeetje, maar toch. Niemand zal wakker liggen van wratten, maarik vind het gewoon naar, en een beetje vies. Als ik naar een drogistof apotheek ga, zie ik talloze middeltjes die allemaal hetzelfde

beloven: de definitieve oplossing tegen wratten. Inmiddels weetik dat het loze kreten zijn. Daarom vind ik het fijn dat hetblad/tijdschrift aandacht besteedt aan middelen-die-niet-helpen.U helpt hier mensen zoals mij echt mee. Ik hoop dat het Huidfondsuitgroeit tot een soort Consumentenbond voor huidziekten.Mijn complimenten.Sander van Houten

NaschriftDank u voor dit compliment. Wij willen graag onafhankelijke enneutrale informatie geven. Er worden veel onzinmiddelen voor dehuid gepropageerd in de media. Vooral als het om cosmetica gaat.Als wij af en toe die ballonnetjes kunnen doorprikken, doen wijdat graag. Helaas zijn de reclames die wij zelf afdrukken ookniet geheel smetvrij. De waarheid is soms ‘hard’, maar even vaak,zo niet vaker ‘boterzacht’.

ModeshowIn het laatste nummer verbaasde ik mij over het artikel over eenmodeshow getiteld Hybrid Skins. Wat heeft dit in vredesnaammet huid en met huidaandoeningen te maken? Niemand looptin die kleding over straat, denk ik. Bovendien is zo’n artikel voorsommige patiënten wellicht kwetsend.Carine Hooft

NaschriftDank voor uw kritiek. Dat geeft ons de gelegenheid uit te leggenwaarom wij daar toch graag plaats voor inruimen. We willenstructureel aandacht besteden aan exposities die, hoe dan ook,‘iets’ met de huid van doen hebben. Toevallig was dit een mode-show. Hoe past dit bij onze visie? Mode is geen randverschijnselvan de samenleving, maar is diep geworteld in onze cultuur. Hetkledingstuk als tweede huid roept de spanning op tussen naakt enbedekt. Kleding zien we als een verlengstuk van de huid, waarbijaltijd het dilemma optreedt: het verbergen of tonen van de huid.Iedereen moet voor zichzelf die keuze maken. Wij vonden dezeexpositie spectaculair en zinnenprikkelend.


De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden brieven te weigeren, in te korten en/of te redigeren.Ook kan de redactie meerdere meningen over een bepaald onderwerp publiceren. De inzender heeft hierin geen inspraak.

INGEZONDEN BRIEVEN EN VARIA | SAMENSTELLING: REDACTIE |

‘M aanbaden’ - Huidhuis...MAGAZINE HUID &HAAR MAART 2014 7 StichtingMelanoom Melanoom is op dit...

Documents

Transcript of ‘M aanbaden’ - Huidhuis...MAGAZINE HUID &HAAR MAART 2014 7 StichtingMelanoom Melanoom is op dit...