Altcene Sırt VUCU DU omurları
Transcript of Altcene Sırt VUCU DU omurları
KAPATASI VE OMURGA
Üstçenekemiği
AksisTÜBİTAKAltcene kem iği.
Boyunomurları
Kalıcı dişler
Promontoriu'ı
Sırtomurları
VUCU DU Omurgövdelerinikaynaşmabölgesi
Bel omurları
EL DERİSİNİN ALTINDAKİ YAPILARMercekGözici
sıvısı Omurlararası disk Başparmağın kısa fleksor kası / Başparmağın
opponens kası
SaydamtabakaGözakı
Koroidea
Ağtabaka Kuyruksokumukemiği
Küpük parmağın opponens kası
Ulnar TJlnar Radial sinir atar- a tar
damar damar
GOGUS TERMOGRAFİSİ
Hücre zarı SitoplazmaGözbebeği
Görme siniri .
Silier cisim KALP VE AKCİĞERLERİN DOLAŞIM SİSTEMİ Üst ana
toplardamar
GENELLEŞTİRİLMİŞ İNSAN HÜCRESİ
ÖNEM Lİ ATAR VE TOPLARDAMARLAR
Çekirdek
Çekirdekçik
•ınchÇekirdekza n
karınciı
GEBELIGIN DOKUZUNCU AYI
Amnionsıvısı
CeninSentriolRahimduvarıMitokondri
D üz endoplazmik retikulum Golgi kompleksi
(Golgi aygıtı, Golgi cisimciği)
idrar kesesi —^
Pubis kemiği
Üretra '
D O R L IN G K IN D E R SL E Ywww.dk.com
İ N S A N VÜCU DU
TÜBİTAK
P O P Ü L E R B İ L İ M K İ T A P L A R I
Sirıaps öncesi akson
Cenin
Rahim duvarı
Şakakkemiği
Burunbölmesi
KAFATASININ Ö N D E N G O R U N U SU Mitokonciri
Tankafa lobu Alın lobu
Alın kemiği
Elnıacıkkemiği
Şakak lobu Sirıapskeseciği
GELİŞMEKTE OLAN CENİN
Çeneucıı deliğıiMandibula (altçerıe kemiği) Mikrotübiil
Artkafa lobu
BeyincikSİN APS D Ü Ğ Ü M Ü N Ü N YAPISI
Rahim boynu
BEYNİN DIS G O R U N U SU
Atlas Aksis (eksen kemik) OMURGA
İ N S A N• •
VUCUDUÇEVİRİ
M. Saba Kestef
Dıs düz kas
Saydam tabaka
Göz zarı
Mercek
Görme siniri
Göziçi sıvısı
SOL G Ö ZÜ N KESİTİ
T Ü B İ T A K P O P Ü L E R B İ L İ M K İ T A P L A R I
TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 109 Başvuru Kitaplığı 1
İnsan Vücudu - Eyewitsıess Visual Dictionary Human BodyÇeviri: M. Saba Kestef
Türkçe metnin bilimsel danışmanı: Doç. Dr. î. Semih Keskil
© 1991 Dorling Kindersley, London © Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, 1999
Bu yapıtın bütün haklan saklıdır. Yazılar ve görsel malzemeler, izin alınmadan tümüyle veya kısmen yayımlanamaz.
Türkçe yayın haklan Kesim Ajans aracılığı ile alınmıştır.
TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarının seçimi ve değerlendirilmesi TÜBİTAK Yayın Komisvonıı tarafından yapılmaktadır.
12. Basım Ekim 2001 (2500 adet)
Genel Yayın Yönetmeni: Sedat Sezgen Yayıma Hazırlayan: Sevil Kıvan Teknik Hazırlık: Yılmaz Özben
Uygulama: Nurcan Öztop
TÜBİTAKAtatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere 06100 Ankara
Tel: (312) 427 33 21 Faks: (312) 427 13 36 e-posta: [email protected] İnternet: kitap.tubitak.gov.tr
Pro-Mat Basım Yayın A.Ş. - İstanbul
ISBN 975 - 403 - 156 - 8
İlk basım ı T em m uz 1999’da yapılan İnsan Vücudu
b u g ü n e kadar 27.500 adet basılmıştır.
Ayak tarağı kemiği
AYAK KEMİKLERİ
Topuk kemiği Parmak ikinci kemiği
BAZI ORGANLARIN UZAKLAŞTIRILMASINDAN SONRA
GÖĞÜS VE KARIN BOŞLUKLARI
İçindekilerİNSAN VÜCUDU 6
KAFA 8
ORGANLAR 10
VÜCUT HÜCRELERİ 12 İSKELET 14
KAFATASI 16
OMURGA 18
KEMİKLER VE EKLEMLER 20 KASLAR 22
ELLER 26
AYAKLAR 28 DERİ VE SAÇ 30
BEYİN 32
SİNİR SİSTEMİ 34
GÖZ 36
KULAK 38
BURUN, AĞIZ VE YUTAK 40 DİŞLER 42
SİNDİRİM SİSTEMİ 44
KALP 48
DOLAŞIM SİSTEMİ 50
SOLUNUM SİSTEMİ 52
BOŞALTIM SİSTEMİ 54
ÜREME SİSTEMİ 56
BEBEĞİN GELİŞİMİ 58
DİZİN 60
Tüysü çıkıntı
Mukoza ■
c£> • Ç > . ' ,c^>* -
BOSBAGIRSAK IC YÜZEYİ
Gırtlak
idrar
LOBCUGU İLE BİRLİKTE BRONŞİOL
Medülla
'K ü tikü l
SAC KESİTİ
CENİNDE DİŞ GELİŞİMİ
Akciğertoplardamarıdalı
Akciğer atardamarı dalı
İnsan vücudu ERKEK VE KADINDA ARKADAN G Ö RÜNÜŞ
İnsanların dış görünüşleri arasında çok büyük farklar o lduğu halde tüm vücutlar aynı tem el özellikleri taşır.
İnsan vücudunun dış görünüşü iskeletin büyüklüğüne, kasların biçim ine, deri altındaki yağ tabakasının kalınlığına, derinin esnekliği ya da gevşekliğine ve kişinin yaşına ve cinsiyetine göre değişir. Erkekler
M-jj genellikle kadınlardan daha uzun boylu ve daha geniş
om uzludur, vücut kılları daha çoktur ve deri altındaki yağ birikim lerinin dağılımı farklıdır; kadın vücudu daha az kaslıdır ve pelvisi çocuk doğurm aya izin verecek şekilde daha kısa ve daha geniştir.
Kulak -
-Ense
Sırt - Omuz
-Kürek kemiği
■ Üst kol
- Önkol
KoT
El-
-D iz arka çukuru
Bacak -
- Baldır
- Topuk
6
ERKEK VE KADINDA Ö NDEN G Ö RÜNÜŞ
Alın
Tüz ——Bas
-Boyun
-Köprücük kemiği
- Boyun çukuru
-Meme
—Memeb ası
-Dirsek çukuru
' Göbek
■ El bileği
-Ayak bileği
7
Kafa KAFANIN YANDAN G Ö R Ü N Ü ŞÜ
Yeni doğm uş bir bebekte, kafa toplam boy uzun luğunun dö rtte birini o luşturur; bu oran yetişkinlik dönem inde sekizde bire düşer. Kafada vücudun ana duyu organları bulunur: gözler, kulaklar, kokuları alan koku sinirleri ve dildeki ta t tom urcukları. Bu organlardan gelen sinyaller vücudun büyük eşgüdüm m erkezine, yani kafatasının koruyucu kemik kubbesinde yerleşmiş olan beyine gider. Kafadaki saçlar ısı kaybını önler, yetişkin erkeklerde yüzde de kalın kıllar bulunur. Yüzde önem li üç açıklık vardır: içinden hava geçen iki burun deliği ve gıda almaya ve konuşm aya yarayan ağız. Tüm insanların kafaları tem elde birbirine benzediği halde, yüz hatlarının büyüklüğü, şekli ve renklerindeki farklılıklar sonsuz bir görünüm çeşitliliği sağlar.
Baş tepesi (verteks)
~Aluı
-Burun
- Yanak
KAFANIN KESİTİ
Kafatası
Pineal cisinı
Hipofız bezi
Beyincik
Pons
Omurilik soğanı
Tutak
Boyun omuru
Omurilik -
Omurlararası disk
Üst ön-arka sinüs
Beyin
A lın sinüsü
Sfenoid sinüs
Üst konka
Orta konka
konka
Burun açıklığı
Maksilla (üstcene kemiği)
Sert damak
Yumuşak damak
Dil
Küçükdil
Mandibula (altcene kemiği)
Damak bademciği
Epiglot
Nefes borusu
Yemek borusu-
KAFANIN Ö ND EN G Ö R Ü N Ü ŞÜ
A lın kemiği
A lın girintisi
KALINBAĞIRSAĞIN RAHİM DEKİ İK İZLERİN BÖBREKLERİNÇİFT KONTRAST ULTRASON TARAMASI ANJİOGRAFİSİFİLMİ
SİN İR SİSTEMİ KAFA ATARDAMARLA- KADIN GÖĞSÜNÜN GÖĞÜS BÖLGESİNİN KALP ATARDAMARLA- KAFANIN GÖZ DÜZE-SİNTİGRAFİSİ RIN IN ANJİOGRAFİSİ BİLGİSAYARLI TO- TERMOGRAFİSİ RIN IN ANJİOGRAFİSİ YİNDE MRI TARAMASI
MOGRAFİ TARAMASI
KALP BOŞLUKLARI SİNTİGRAFİSİ
SAG AKCİĞERİN ANJİOGRAFİSİ
SAFRAKESESININ KONTRAST FİLM İ
Büyük omentum
Organlar
V Ü C U D U N G Ö RÜNTÜLENM ESİ
Beyin dışındaki tüm yaşamsal organlar gövdede bulunur. V ücudun kafa, kollar ve bacaldar dışında kalan bölüm üne gövde denir. Gövde diyafram denen bir kas tabakası ile ild büyük boşluğa ayrılmıştır. Göğüs boşluğu denen üst boşlukta kalp ve akciğerler bulunur. Karın
boşluğu denen alt boşlukta ise hepsi gıdaların sindirim inde görev yapan organlar olan m ide, bağırsaklar, karaciğer ve pankreas vardır. Boşaltım sistemine ait olan böbrekler ve idrar kesesi ile yeni bir insan hayatının tohum larını taşıyan ürem e organları da gövdede bulunur. M odern görüntü lem e teknikleri, örneğin kontrast filmler ve çeşitli taram a yöntem leri ile, organları üzerlerindeki deri, yağ, kas ve kemik gibi koruyucu örtüleri kesmeye gerek kalmaksızın görüp incelem ek m üm kün olm aktadır.
ANA İÇ ORGANLAR
Tiroid bezi
Gırtlak
Solakciğer
Karaciğer
Mide
Kalınbağırsak
Incebağırsak
Sağ akciğer
10
Onikiparmakbajjırsağı
A lt ana toplardamar
Büyük ili ak toplardamar
Düzbağırsak
Dış iliak toplardamar
Yağ dokusu
Adeniti
mV////Timin
Vakuol
U llljljpllllıllinıııııiıııııÇekirdekçik
Çekirdekzarı
ıııııııım m ınım iı
Vücut hücreleri Mikrovillus
H erkes trilyonlarca hücreden oluşm uştur. H ücreler vücudun tem el yapıtaşlarıdır. Kemikler, kaslar, sinirler, deri, kan ve diğer tüm vücut dokuları farklı tiplerde hücrelerden oluşur. H er hücrenin kendine özgü bir işlevi vardır; ancak diğer tiplerdeki hücrelerle birlikte çalışarak, yaşamın sürdürülm esi için gerekli çok sayıdaki görevi de yerine getirirler. V ücut hücrelerinin çoğunun tem el yapısı birbirine benzer. H er hücrenin hücre zan denen bir dış ö rtüsü ve sitoplazm a denen bir sıvı içeriği vardır. Sitoplazm a içinde birçok özelleşmiş yapı, yani organel bulunur. En önem li organel yaşamsal kalıtım m addesini içeren ve hücre kontrol *merkezi görevini yapan hücre çekirdeğidir.
Guanin
Düz endoplazmıl retikulum
i k i l i s a r m a l
Döner merdiven yapısındaki DNA’nın şematik gösterilişi. DNA yaşamın devamı ve desteklenmesi için gerekli tüm yaşamsal genetik bilgiyi ve kodları içerir.
'Nükleoplazma
12
GENELLEŞTİRİLMİŞ İNSAN HÜCRESİ HÜCRE TİPLERİ
KEMİK YAPICI HÜCRE
. »**» ' ’
OM URİLİKTEKİ SİN İR H ÜCRELERİ
Lizozom
Mitokondrikristası
Kabaendoplazmikretikulum
Mikrofilament
Çekirdek za n deliği
Ribozom
Sentriol
Mitokondri
Mikrotübül
Pinositoz keseciği
Goljji kompleksi (Goljji aygıtı, Golgi cisimciği)
M ENİDEKİ SPERM HÜCRELERİ
TİR O İD BEZİ SALGI HÜCRELERİ
ASİT SALGILAYAN BAGDOKUSUMİDE H ÜCRELERİ HÜCRELERİ
MUKUS SALGILAYAN ALYUVARLAR VE İKİONİKİPARMAKBAĞIR- AKYUVAR SAĞI HÜCRELERİ
YAĞ DOKUSUNDAKİ YAĞ H ÜCRELERİ
YANAKTAKİ EPİTEL HÜCRELERİ
13
iskelet
Göğüs kemiği
Omurga
- Kuyruksokumu kemiği
Sağrı kemiğiPııbis
Iskiyum
Ilium
İskelet 206 kem ikten oluşan hareketli bir çerçevedir. Bu kemiklerin yaklaşık varisi ellerde ve ayaklarda bulunur. Kemikler sert ve bükülm ez oldukları halde, iskelet bir b ü tü n olarak son derece oynaktır ve insan vücuduna çok geniş hareket olanağı sağlar. İskelet, iskelet kasları için bir yapışma yeri ve vücudun iç organları için de koruyucu bir kafes görevi yapar. Kadın kemikleri erkek kemiklerine oranla genellikle daha ufak ve hafiftir.Kadınlarda pelvis de daha kısadır ve pelvis boşluğu daha geniştir. F
Omuz eklemi
Radius
Dirsek eklemi
Omurlararası disk
El bileği eklemi
Kalça eklemi
Kafatası
1-7. kaburgalar (göğüs kemiği ile eklem yapanlar)
El tarağı kemiği
Köprücükkemiği -
8-10. kaburgalar (kaburga kıkırdağı ile eklem yapanlar)
Kürekkemiği
11. ve 12. kaburgalar (göğüs tarafında eklem yapmayanlar)
Humerus Radius Ulna El bileği
14
15
KafatasıKafatası vücudun en karmaşık kemik yapısıdır, ama üzerindeki her oluşum belli bir amaca hizm et eder. İç tarafta, kafatasının ana boşluğu üç düzeyden oluşur, burada her girinti ve çıkıntı beynin şekline uyar. Kafatasının altında, arkaya doğru , içinden om uriliğin geçtiği ve foram en m agnum adı verilen büyük, yuvarlak bir delik yer alır. B unun ön tarafında içinden sinirlerin, atardam arların ve toplardam arların geçtiği birçok
küçük açıklık bulunur. Kafatasının tavanı, iki yaş civarında birbirlerine kenetlenen d ö rt adet ince, eğimli kem ikten oluşur. Kafatasının önünde ise gözkürelerini barındıran iki adet gözyuvası ve burun havayolu için merkezi bir delik bulunur. Çene kemiği kafatasına her iki yanda da kulak seviyesinde birleşir.
Altcene kemiği Burun arka açıklığı
CENİN KAFATASININ SAĞ YANDAN G Ö R Ü N Ü ŞÜ
Alınkemiği
Burun kemiği
Pterigoid düzlük
Pterigoid kanea
Damak büyük deliği
Tankafakemiği
Alın kemiğiTac dikiş
Alm-elmacıkdikişi
Lambdadikişi
Artkafa kemiği
Çeneueu birleşme yen
Gözyuvası üst kenarı
Gözyuvası
SfenoidMastoid \ bıngıldakbıngıldak Kulak dış
deliği
KAFATASININ ALTTAN G O R U N U SU
- Burun kemiği
Burun ön dikeni
Ustcene kemiği
Altcene kemiği
Dış oksipital krista
Foramen magnum
Artkafa kemiği eklem yüzü
Şahdamarı kanalı
Mastoid çıkıntı
Konka
Ön bıngıldak
Taç dikiş
KAFATASININ SAĞ YANDAN G Ö R Ü NÜ ŞÜ
Sfenoid kemiğin büyük kanadı
Tankafa kemiği
Skuamozdikiş
Lambdadikişi
Artkafa kemiği
Şakak kemiği
Dışkulak deliği Stiloid çıkıntıTutak kabartısı
Mastoid çıkıntı Koronoidçıkıntı
ElmacıkkemiğiElmacıkköprüsü
Çeneucıı deliğiSabankemiğin arka kenarı
16
KAFATASININ Ö NDEN G Ö R Ü N Ü ŞÜ
bakalı kemiği
Tankafa kemiği
Nasyon
tfenoid kemiğin lüpük kanadı
Gözyuvası üstü deliği
Elmaeıkkemiği
Burun ön dikeni Altcene kemiği
Çeneueudeliği
A lın kemiği
Glabella
Burun kemiği
•ifenoid kemiğin myük kanadı Gözyuvası üst
kenarı
tcene kemiğinin n akıntısı Gözyuvası
üst yarığı
1Surun bölmesiGözpınarıkemiği
Surun orta konkası Gözyuvası alt yarığı
Surun alt konkasıGözyuvası alt kenarı
Sabankemik
Gözaltı deliği
Üstçene kemiği
Çeneueu çıkıntısı
17
ve iskeletin destekleyici arka bölgesini oluşturur. O m urga her biri farklı şekilli 24 kem ikten (yani om urdan) ve aşağıda da eğimli, üçgen bir kem ikten (sağrı kem iğinden) oluşm uştur. Sağrı kemiği birbirleriyle kaynaşmış om urlardan m eydana gelir; alt ucundaki kuyruk benzeri yapı, hepsine birden kuyruksokum u kemiği denen küçük kem iklerden oluşur. O m urlar arasında, görevi hareket esnasında kemiklere yastık görevi yapm ak olan bir kıkırdak disk bulunur. En üstteki iki om ur şekil olarak diğerlerinden farklıdır ve birlikte çalışır: atlas denen birinci om ur, aksis denen ikinci om urun dike)r çıkıntısı etrafında döner. Bu düzenlem e sayesinde kafatası yukardan aşağıya ve sağdan sola serbestçe hareket eder.
Sırt omurları
Bel omurları
Sağrı omurları
Kuyruksokumu kemiği omurlarıOM UR TİPLERİ (YUKARDAN G O RUNUŞ)
AKSİS (EKSEN KEMİK) BOYUN OMURU
Üst eklem çıkıntısıGövdeEklem
yüzüDikensiçıkıntı
Dikensiçıkıntı
Lamina Omurilikdeliği
Arkakabartı
Kafatası
KAFATASI VE OMURGA
Sırt omurlarıBoyun omurları
Atlas Aksis (eksenkemik)
Omurga BÖLÜMLERE AYRILMIŞ OM URGA ÖNDEN GORUNUŞ
Bovun omurları -
O m urganın iki ana işlevi vardır: Hassas om uriliği çevreleyerek korur
Tan çıkıntı
Arka 0 kabartı
Omurilikdeliği
ATLASÜst eklem yüzü
yan parça
Ön yay Arka yay
r\,,yjtt. -kabartı
18
SAG YANDAN GORUNUS ARKADAN GÖRÜNÜŞ BOYUN O M URU VE OM URİLİK KESİTİ Üst eklenı çıkıntısı
Omur atardamarı Ön boynuz
Omur gövdesi Arka boynuz
Boyun omurunun dikensi çıkıntısı
Omurilik
Dura mater
Omurilik sinir düğümü
Omurilik sinirinin ön dalı Omurilik sinirinin
arka dalı
SAĞRI KEM IGI KUYRUICSOKUMUKEM İĞİ
Ala (kanat)yan bölümü
Kuyruksokumu kemiği boynuzu
SIRT OM URU BEL OMURU
Üst eklem çıkıntısı Ayakeık Üst eklem çıkıntısı ve eklem yüzü
Omurilikdeliği
Dikensiçıkıntı
Dikensiçıkıntı
Lamina
Kaburgayüzü
Lamina
A lt eklem çıkıntısı ICuyruksok umu
kemiği yüzüOmurilikdeliği
Omurgövdelerinin kaynaşma bölgesi
Pro m o n t o ri u m Kulakkepçesibenzen yüzey
Bel omurları
Sağrı kemiği
Kuyruksokumu
Omurlararası disk
19
Kemikler ve KALÇA EKLEMİNİ ÇEVRELEYEN BAĞLAR
eklemlerKemikler vücudun sert ve güçlü iskelet yapısını oluşturur. H er kem iğin hafif ve siingerimsi yapıda bir iç bölüm ü ve bunu çevreleyen sert ve sıkı yapıda bir dış bölüm ü vardır. Kol ve bacakların uzun kem iklerinin, örneğin uylukkem iğinin ortasında kemik iliğini içeren bir boşluk bulunur. Kemikler esas olarak kalsiyum, fosfor ve kollajen denen lifli bir m addeden oluşur. Kemikler birkaç farklı tip eklemle birleşir. Ö rneğin , kalça eklemi uylukkem iğine geniş bir hareket aralığı sağlayan küresel tipte bir eklem olduğu halde; parm ak eklemleri sadece bükülüp açılmaya olanak veren basit, m enteşe tipinde eklem lerdir. Eklem bağı denen doku şeritleri eklemleri yerinde tu tar. Eklem hareketleri, kemik uçlarını örten düzgün hivalen kıkırdak ve eklemi çevreleyip kayganlaştıran eklem zarı sayesinde kolaylaşır.
Uylukkemiği --------------------
Iskiyum
SOL UYLUKKEMİĞİ KESİTİ
Büyüktrokanter
Ilium kemiğinin kristası
Iliumkemiğinindikensiçıkıntısı
Uylukkemiği büyük trokanter i
Iliak çukur
Pubis-uylukkemiğibağı
Obturatorkanal
Pubis üst kolu
- Pubis gövdesi
Obturator zar
XIskiyum çıkıntısı
Ilium-uyluk- kemiği bağı
Trokanterlerarasıçizgi
Uylukkemiği küçük trokanteri
Gövde
Siingerimsi yapı
Uylukkemiğibaşı
Yuvarlakçukurcuk
Küçük trokanter Boyun
Sıkı kemik dokusu
ilik boşluğu
20
Uylukkemiği büyük trokanteri
Uylukkemiğiboynu
Dış geniş kas
Taraksı kasUylukkemiği
gövdesi
Esas olarak alyuvarlardan ve akyuvarlardan oluşan kemik iliği, kemik boşluklarını doldurur.
U Z U N KEMİK KESİTİ
Iliakus kası
Bu güçlü dokuyu eşmerkezli kemik tabakalarının paralel sıraları oluşturur.
KEMİK İLİĞİ YAYMASI
Uzun adduktor kas
Iliakuskası
cgeniş kas
Dış iliak atardamar
Ilium kemiğin kristası
SIKI KEMİK DO K USU KESİTİ
KALÇA EKLEMİ KESİTİ Buyuk bel kası
Asetabulumhiyalenkıkırdağı
Uylukkemiği başının hiyalen kıkırdağı
Uylukkemiği başı bağı
Küçük kalça kası
Orta kalpa kası
Asetabulumdudağı
Uylukkemiği başıUylukatardamarı
Eklemboşluğu
Dış epikondil
Ara lameller
Dizkapağı kemiğine bakan yüzey
Adduktor çıkıntı ■
Endosteum
Osteon (Hav er s sistemi)
Osteosit (kemik hücresi)
Havers lameli
Dıs lamel
Sharpey lifi
Ic epikondil
Volkmann kanalıHavuzcuk
Periost
Havers kanalı
21
Kaslar 1
Ön tibial kas
Üç ana tip kas vardır: iskelet kasları (bilinçli olarak kontrol edilebildikleri için istemli kaslar da denir), düz kaslar (bilinçli olarak kontrol edilemedikleri için istemsiz kaslar da denir) ve kalbin özelleşmiş kas dokusu. İnsanlarda, yaptıkları işe göre büyüklüğü ve şekli değişen 6 0 0 ’den fazla kas vardır. İskelet kasları kemiklere ya doğrudan ya da kirişler aracılığı ile bağlanır ve zıt çiftler halinde çalışırlar (yani kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer) ve yürüm ek, iğneyi ipliğe geçirm ek, yüz ifadesini o luşturm ak gibi son derece çeşitli vücut hareketlerini oluştururlar. D üz kaslar vücut iç organlarının duvarlarında bu lunur ve gıdanın bağırsaklar boyunca ileri itilmesi, doğum sırasında rahm in kasılması ve kanın dam arlar boyunca pom palanm ası gibi işleri yaparlar.
D İL
İç içe geçmiş kas tabakaları büyük bir hareketlilik sağlar.
KTVRIMLIBAĞIRSAK
Zıt yönlerdeki kas tabakaları yarı sindirilmiş gıdayı iletir.
Sternokleidomastoid kas
Trapezci kası
Büyük göğüs kası
Deltoid kas
Ön dişli kas
Kol ikibaşlı kası
YÜZEYSEL İSKELET KASLARI
ÖNDEN GÖRÜNÜŞ
Brakioradial kas
Önkolu büken A lın kası
Göz çevresi kası
Şakak kası
Uzun adduktor kas
Bacak düz kası
Terzi kası
Karın düz kası
Linea alba (beyaz çizgi)
Dış eğik kas
Tensor fasia lata
İR İS
Kas lifleri kasılıp gevşeyerek (uzayarak) gözbebeği büyüklüğünü ayarlar.
VÜCUTTAKİ DİĞER KASLARDAN BAZILARI
Gözbebeği
Iliopsoas kası
Taraksı kas
Dış geniş kas
—
Bacak ikibaşlı kası
Semitendinosus kası
Baldır kası
Bacak kası
Kısa peroneus kası
Büyük kalça kası
Büyükadduktor kası
ince kas
ARKADAN GÖRÜNÜŞEli avuç tarafına büken kaslar
Sternokleidonıastoid kas
Trapezci kası
Deltoid kas
Kol üçbaşlı kası
Küçük yuvarlak kas
Büyük yuvarlak kas
Infraspinatus kası
Büyük romboid kas
En geniş su t kası
Eli el sırtı tarafına büken kaslar
Şakak kası
ÖNICOLUN HAREKETLERİ
Kol ve bacakların kon tro llü hareketi z ıt kasların eşgüdüm lü gevşem e ve kasılm alarına bağlıdır. Ö n k o lu kaldırm ak için ikibaşlı kas kasılıp kısalırken, üçbaşlı kas gevşer; önko l indirilirken tersi olur.
Üçbaşlı kas dinlenme fazında
İkibaşlı kas dinlenme fazında
Üçbaşlı kas gevşer
ikibaşlı kas kasılır
Önkoldinlenmedurumunda
Önkol yarıkalkmışdurumda
Üçbaşlı kas tam gevşemiş
İkibaşlı kas tam kasılmış Önkol tam
kalkmışdurumda
Üçbaşlı kas kasılır
İkibaşlı kas gevşer ■
Üçbaşlı kas tekrar dinlenme fazında
ikibaşlı kas tekrar dinlenme fazında
Önkol tekrardinlenmedurumunda
Önkol yarıinmişdurumda
23
KaslarİSKELET KASI LİFİ
MİMİK KASLARI
H e r yüz ifadesi b irçok kas hareketin in bir so n u cu d u r. Yanda ana m im ik kaslarını çalışır d u ru m d a gö rüyorsunuz .
Motor son up
Sarkomer
Çekirdek
SarkoplazmikC10
Sarkolemma
2Kas lifi
Sinapsdüğümü
Ranvierboğumu
Endomisvum
ALIN KASI
KAŞ Ü ZER İN İ KIRIŞTIRAN KAS
AĞIZ ÇEVRESİ KASI
KAS TİPLERİ
KALP KASI İSKELET KASI DÜZ KAS ELMACIKKEMİĞİBÜYÜK KASI
İSKELET KASININ KASILMASI
GEVŞEME D URUM U KASILMA D URUM U AĞIZ KÖŞESİNİ AŞAĞIÇEKEN KAS
24
Eller KÜÇÜK BİR ÇO CU Ğ U N SOL EL RÖNTGEN FİLMİ
İnsan eli güçlü kavrama hareketleri yanında hassas hareketleri de yapabilen son derece becerikli bir alettir. Kemiklere kirişler ile bağlanan 37 iskelet kasının hareket ettirdiği 27 küçük kem iğin düzenleniş biçimi, çok çeşitli hareketlerin yapılabilmesini sağlar. Aslında insan eline eşsiz becerisini sağlayan şeyler başparm ağın ucunu diğer parm ak
uçlarıyla bir araya getirebilm e yeteneği ve parm ak uçlarındaki zengin sinir sonlanm alarına bağlı olağanüstü hassasiyettir.
Yüzükparmağı Ortaparmak Işaretparmağı
EL KEMİKLERİ
Küpükparmak
Parmak üçüncü — kemiği
Bilekte kemikleşme
alanı
Ulna büyüme hattı
Radius büyüme hattı
El bileğindeki ve parm ak kem iklerinin uçlarındaki kıkırdak alanlar büyüm e alanlarıdır, h en ü z kem ikleşm em işlerdir.
Parmak ikinci kemiği
Parmak birinci kemiği
İkinci el tarağı kemiği
Üçüncü el tarağı kemiği
Dördüncü el tarağı kemiği
Beşinci cl tarağı kemiği
Kancalı kemik
Kapitatum
Uç köşeli kemik
Tarımay kemiği
Ulna — - Radius
El tarağı kemiğinde
kemikleşme alanı
Başparmak ikinci kemiği
Başparmak birinci kemiği
Birinci el tarağı kemiği
Yamuk kemik
Küçük yamuk kemik
Sandalsı kemik
Parmak kemiğinde kemikleşme alanı
Gövde
—
Parmak atardamarı Parmak siniri
AVUÇ İÇİNDE DERİ ALTINDAKİ YAPILAR Başparmağın kısa fleksor kası
Başparmağın opponens kası (başparmağı avuç içine yaklaştırır)
Başparmağın adduktor kası
ikinci solııcansı kas
Başparmağın kısa abduktor kası
Fleksor bant
Ra di al atardamar
Parmak fleksor kirişi
EL SIRTININ DIŞ ÖZELLİKLERİ
parmağın sinir abduktor kası
Küçük parmağın oppenens kası (küçük parmağı başparmağa yaklaştırır)
Parmak ikinci eklemi
Ulnaratardamar
Avuç içi uzun kasının kirişi
Küçük parmakParmak birinci eklemi
Parmak ekstensor kirişi
Tüzükparmağı
Ortaparmak
K ütikül
Küciik av
Işaretparmağı
Radius alt ucuParmak-el tar eklemi
27
A 4 AYAKTAKİ KEMİKLERAyaklar ikinciparmak
Başparmak
-Başparmak ikinci kemiği
■ Ayakbaşparmağının birinci kemiği
Topuk kemiği
AYAKTAKİ BAĞLAR
Kuneonaviküle r arka bağı
Taban tarafındaki kalkaneonaviküler
Parmak kemikleri arası ekleminkapsülü
ikinci ayak tarağı kemiği
Üçüncü ayak tarağı kemiği
Dördüncü — ayak tarağı kemiği
Beşinci ayak tarağı
Parmak-ayaktarağı kemiği ekleminin kapsülü
Tarsometatarsal arka bağ
Talonavikııler bağ
Küp benzeri kemik
İkinci kama kemiği
Üçüncü kama kemiği
Kayıksı kemik
Aşık kemiği
Ayaklar ve ayak parmakları vücut hareketinin tem el öğeleridir. Yürüme ve koşma sırasında vücut ağırlığını taşıyıp sevkederler ve ayrıca vücudun duruş değişikliklerinde dengeyi sağlamaya yardım ederler. H er ayakta 26 kemik, 100’den fazla bağ ve 33 kas vardır. Bu kaslardan bazıları bacağın alt bö lüm üne yapışır. T opuk ve ayak kubbesi, her adım da oluşan sarsıntıya karşı şok emici bir yastık olarak görev yaparlar.
Üçüncüparmak
Asil kirişi Kemiklera,rası bağ
Parmak üçüncü kemiği
Parmak ikinci kemiği
Parmakbirincikemiği
Birinci ayak tarağı kemiği
Küçükparmak
Dördüncüparmak
r.
Çatallananbağ
Fibııla
Deltoid bağ
Kavalkemiği
28
AYAK DERİSİNİN ALTINDAKİ YAPILAR
Başparmak uzun ekstensor kirişi
Birinci dorsal interosseöz kas Ic malleol Kavalkemığı
A lt ekstensor bant
Arka tibial kasFibula
Dıs malleolParmak uzun ekstensor kirişi
Kısa peroneus kası
Küciik parmağın abduktor kası
Kısa peroneus kirişiUzun peroneus
AYAĞIN DIŞ G Ö R Ü N Ü ŞÜ
Başparmak uzun
29
Deri ve saç SAÇ KESİTİ
Medüllcı
Deri vücudun en geniş organıdır; iç organları enfeksiyonlara, yaralanmalara ve zararlı güneş ışınlarına karşın koruyan su geçirm ez bir engeldir. Deri aynı zam anda önem li bir duyu organıdır ve vücut ısısının korunm asına da yardım eder.
D erinin epiderm is denen dış tabakası, aynı zam anda saç ve tırnakların da tem el bileşeni olan sert ve boynuzsu bir protein olan keratinle kaplıdır. Ö lü hücreler deri yüzeyinden dökülür ve epiderm is tabanında oluşan yeni hücreler, dökülen hücrelerin yerini alır. Epiderm is tabanında deriye rengini veren boya m addesi olan m elanin de yapılır. Derinin yaşayan yapılarının çoğu derm iştedir; sinir sonlanm aları, kan dam arları, elastik lifler, deriyi soğutan ter bezleri ve derinin esnekliğini koruyan yağı üreten sebase bezler buradadır. Derm işin altında yağ ve kan dam arları bakım ından zengin olan derialtı dokusu (hipoderm is) vardır. Kıllar derm işte ve derialtı dokusunda bulunan kıl keseciklerinden çıkar. Avuç içleri ve ayak tabanları hariç derinin her yerinde kıllar bulunur.
FARKLI DERİ TİPLERİNİN KESİTLERİ K ütikül
Kesecik bakımından — zengin dermiş
Korteks
Melanintaneciği
Hücre çekirdeği kalıntısı
Makrofibril
KAFA DERİSİ KOLTUKALTI AYAK TABANI
Sebase bez Kıl keseciği Büyümüş ter bezi Kalınlaşmış epidermis
Ter bezi
Pacinicisimciği
Ter deliği
Meissner cisimciği
30
K ıl keseciği
DERİ k e s i t i Tanecikli Boynuzsutabaka tabaka
Damar ağı
Sinir lifi
Sebasebez
Kılıdikleştirenkas
Papilla
Pa cini cisimciği
Ter kanalı
Merkel diski
Epidermis
— Dermiş
— Deri altı
R ujfin icisimciği
Dermişpapillası
Bazaltabaka
Serbestsinirsonlanması
Meissnercisimciği
Ter beziToplardamar
Atardam ar
Dikensitabaka
DERİ VE SAÇIN MİKROFOTOĞRAELARI
D ER l KESİTİ TER DELİĞ İ KIL SAÇ
Deri yüzeyindeki hücre katları Sıvı kaybı ile vücut sıcaklığının Derinin dış tabakasından çıkan iki Kafa derisinden alınmış bir saçınsürekli olarak dökülür. kontrolüne yardımcı olur. kıl kökü ve gövdesinin bir bölümü
BEYNİN YATAY KESİT MRI TARAMASI
BEYNİN ÖN-ARKA EKSENDEKİ KESİTİ
Merkezi oluk Forniks Serebrum
Fine al cisim
Beyin m erkezi sinir sistem inin en önem li organı ve vücudun istemli ve istemsiz tüm etkinliklerinin kontro l m erkezidir. Aynı zam anda düşünce, bellek, duygulanım ve konuşm a gibi karmaşık süreçlerden sorum ludur. Yetişkinlerde yalnızca 1,4 kg olan bu karmaşık organ, 10 milyardan fazla sinir hücresi içerir. Ü ç farklı bölge kolaylıkla ayırt edilebilir: beyin sapı, beyincik ve serebrum . Beyin sapı, solunum ve sindirim benzeri yaşamsal vücut işlevlerini kontrol eder. Beyinciğin tem el işlevleri denge ve kas hareketlerinin eşgüdüm ünü sağlamaktır. Korpus kallosum ’un birbirine bağladığı sağ ve sol yarım kürelerden oluşan serebrum ise bilinçli ve düşünsel etkinliklerin çoğundan sorum ludur.
Tankafa lobuKorpuskallosum
Tankafa -artkafa lobları arası oluk
Talamus
Artkafalobu A lın lobu
Akuaduktusserebri Hipotalamııs
— Beyin sapı
Ön-arka oluk
Ön-arka
Gricevher
Tan karıncık
Beyincik Görme sinirlerinin çaprazlaşma yeri
Omurilik
Pons
Omuriliksoğanı
Beyazcevher
Kafatası
Kafatasıderisi
Dördüncükarıncık
Orta beyin
Hipofız bezi
32
—
KAFATASI VE BEYNİN KESİTİ BEYNİN DIS a n a t o m i s i
Yankafa lobu Yankafa-artkafa\ lobları arası olukKafatası derisi
Presantral kıvrımAraknoidtanecikleri
Kafatası dış zarıPostsantral kıvrım
Kafatası
Dura mater
Pia mater Artkafa lobusınus
BeyincikAraknoid altı bosluk
SEREBRUM BÖLGELERİNİN ÖZEL GÖREVLERİBeyin
damarıGri cevherTemel hareketler DuyularBeceri isteyen
hareketler ^Beyaz cevherGörseltanımaBEYNİN TAC KESİTİ Davranış ve
duygulanımGri cevherSercbnını
Korpus kallosum Konuşma
Kaudatçekirdek
Görmeişitme \ 3 \
Denge ve kas eşgüdümü
BEYİNDEKİ SİN İR HÜCRELERİ
Forniks
Talamus
Orta beyinde krus serebri
Üçüncükarıncık
Omurilik soğanıKovu renkli hücreler vücudun en
Beyincik büyük hücrelerinden olan Purkinjehücreleridir.
Sinir sistemiSinir sistemi vücudun elektrokimyasal iletişim ağıdır. Ana bölüm leri beyin, om urilik ve sinirlerdir. V ücudun ana kontrol ve eşgüdüm
m erkezleri olan beyin ve om urilik, m erkezi sinir sistemini (MSS) oluşturur. Ç oğu sinirler halinde gruplaşmış olan milyarlarca uzun sinir hücresi, çevresel sinir sistemini o luşturur ve MSS ile vücudun diğerbölüm leri arasında sinir uyarılarını taşır. H er sinir hücresi
üç bölüm den oluşur: hücre gövdesi, diğer sinir hücrelerinden gelen kimyasal sinyalleri alan dallanmış dendritler ve bu sinyalleri elektrik uyarıları şeklinde ileten tüp biçimli akson.
MERKEZİ v e ç e v r e s e l SİNİR SİSTEMİ
Kafa siııiıieri
Boyun sinirleri
Ser ebrum
Beyincik
Kol sinir ağı
Omurilik
Göğüs sinirleri
Radial sinir
Median sinir
Bel sinirleri
o m u r i l i k k e s i t i
Gri cevher Orta kanalOmurilik sinir düğümü
w
Beyaz cevher
Ön orta yarık
Sağrı sinirleri
Om urilik sin irin in ön kökü
Derinperoneal sinir
34
BİR M OTOR SİNİR H Ü C RESİN İN YAPISI
Hücre gövdesi
Sehtvann hücresi Ranvier boğumu
- O
S İ S
s
Miyelin k ılıf
Çekirdekçik
Nissl cisimciği
BİR SİNAPS D Ü Ğ Ü M Ü N Ü N YAPISI
SIN IR HÜCRESİ TİPLERİ
M ULTIPOLAR
Motor son uc
UNIPOLAR
Dendrit
BIPOLAR
Dendrit
Akson
Akson
SERBEST SİN İR UCU
MEİSSNER CİSİM CİĞİ
Hücre _ gövdesi
Çekirdek
Hücregövdesi
Dendrit
MERKEL DİSKİ
RU FFIN I CİSİM CİĞİ
PACINI CİSİM CİĞİ
Göz Dıs düz kas
G öz, görm e organıdır. İçeride gözyuvası denen kemik yuvalar, dışarıda da gözkapakları, kaşlar ve gözyaşı ile korunan ild gözkiiresi, beyine görm e sinirleri ile doğrudan bağlıdır.H er bir gözü, gözküresi etrafına yapışmış altı kas hareket ettirir. G özbebeğinden göze giren ışık ışınları, saydam tabaka ve lens tarafından odaklanarak ağtabaka üzerinde bir g ö rün tü oluşturur. A ğtabakada, ışığa karşı hassas olan ve çubuklar ve koniler olarak adlandırılan m ilyonlarca hücre vardır. Bu hücreler gö rün tüyü bir sinir uyarı dem etine çevirir. Uyarılar görm e siniri boyunca beyine iletilir. İld görm e sinirinden gelen uyarılar beyinde işlemden geçerek tek bir eşgüdüm lü görüntüye çevrilir.
Göziçi sıvısı
Maküla
Merkezi ağtabaka toplardamarı
Merkezi ağtabaka atardamarı
Pia mater
Araknoidea
Dura mater
Görme siniri
Optik disk (kör nokta)
Ağtabaka ---------
Koroidea
Gözakı
Ağtabaka kan damarı
36
Mercek
Halkasalkiriş
Dış düz kasA lt eğik kas
SOL G Ö ZÜ N KESİTİ LAKRİMAL (GÖZYAŞI OLUŞTURAN) AYGITGözyaşı kesesiv. Gözyaşı kanalcığı Gözyaşı bezi
Burun orta koııkası
Göz zarı
Makula
Gözbebeği
Saydam tabaka
Optikdisk(körnokta)
Daraltıcı kas
SAĞ G Ö ZÜ N ÇEVRESİNDEKİ KASLAR
A lt düz kas
Ortaaçıklık
Burun bölmesi Burun alt Burun gözyaşı Gözyaşı deliğikonkası kanalı
Görme sinirinin gözden çıktığı yer olan kör nokta, görüntünün merkezine yakın bir yerde açık renkli dairesel bir alan olarak görünüyor.
Üst eğik kas
Makara
Üst düz kas
Dişli kısmı
Gevşetici kas
Zonüler bağ
Ön oda
Arka oda— Gözifi sıvısı
Gözakıtoplardamar sinüsü Iç düz kas
Iris-saydam tabaka acısı
Üst göz kapağım kaldıran kas
Silier cisim
AĞTABAKANIN OFTALMOSKOPLA G Ö R Ü N Ü ŞÜ
Ağtabaka kan damarı
37
Kulak KULAĞIN YAPISI
Antiheliks
ORTAKULAK KEMİKLERİICulakmemesi Kulakmemesi
Antiheliksin alt ayağı
Şakak kemiği
HeliksBoynuz
Dıskulak yolu
Kulak duym a ve denge organıdır. D ışkulak, kulakkepçesi denen bir kanattan ve dışkulak yolundan oluşur. Ana işlevsel bölüm ler yani ortakulak ve içkulak kafatasının içindedir. O rtakulak, kulak kemikleri denen üç küçük kem ikten ve kulağı bu rnun arkasına bağlayan östaki borusundan oluşur. İçkulak ise denge organları olan sarmal biçimli kokleadan, yarım daire kanallarından ve vestibulum dan oluşur. Kulağa gelen ses dalgaları dışkulak yolundan geçerek kulak zarına çarpar ve kulak kemikleri yoluyla kokleava iletilen titreşim lere dönüştürü lür. Bu titreşim ler, kokleadaki m ilyonlarca m ikroskopik uzantı tarafından, beyinde yorum lanacak elektriksel sinir uyarılarına dönüştürü lür.
SAĞ KULAKKEPÇESİ
Kayıksı çukur Üçgen çukur
Antitragus Tragus
Dışkulak yolunun kıkırdak bölümü
Mastoidçıkıntı
Kulakkepçesikıkırdağı
Antiheliksinüst ayağı Kulakkepçesi
Dışkulak deliği
Tragus alt girintisi
AM PULLANIN İÇ YAPISI
ÇEKİÇ ORS ÜZEN Gİ
Bu üç küçük kemik, kulak zarı ile oval pencere arasında bir köprü oluşturacak şekilde birleşir. Bir zar sistemi ile ses titreşimlerini iç kulağa iletirler.
Zar bölüm Kııpula
Kemik bölüm
AmpullasiniriKrista
Kristanm tüylü hücresi
-
LABİRENTsınırı
TimpanikkanalOrtak ayakDışkulak yolunun
kemik bölümü Ön yarım daire kanalı Orta kanal
Kulak zarıVestibülerkanalTan yarını
daire kanalı
Tarım daire kanalı KokleaAmpulla
Duyma-denge sinir
Koklea sinirKoklea 'encere
Arka yarım daire kanalı
Korti organı Orta kanal
Vestibüler kanal
Ie sahdamar
Vestibülerzar
Östakiborusu sınır
Kokleasınırı
Tüylü hücreler
Timpanik kanal Bazal zar
Stiloid çıkıntı
39
Burun, ağız ve yutakH er nefes alışımızda hava burun boşluğundan geçerek yutak (boğaz), gırtlak ve nefes borusu yoluyla akciğerlere gelir. Burun boşluğu havayı ısıtır ve nem lendirir; iç yüzeyindeki minik tüyler havayolunun yabancı cisimler tarafından zarar görm esini önler. Y utkunm a sırasında dil yukarı ve arkaya gider, gırtlak yükselir, epiglot nefes borusu girişini kapatır ve yum uşak dam ak yutak ile burun boşluğunu birbirinden ayırır. Ü ç çift tükürük bezinden salgılanan tükürük , gıdayı kayganlaştırarak yutmayı kolaylaştırır, aynı zam anda gıdanın kimyasal olarak parçalanmasını başlatır ve lezzetin oluşum una katkıda bulunur. Tat ve koku duyuları birbirleri ile yakından ilişkilidir. H er ikisi de, çözünm üş m oleküllerin, burundaki koku siniri uçlarının ve dildeki ta t tom urcuklarının duyusal reseptörleri tarafından algılanmasına dayanır.
DİLİN YAPISI
DİLDEKİ TAT BÖLGELERİ
Damakbademciği
Dil-damak kavisi
Vallatakabartısı
Yapraksıkabartı
Mantarımsıkabartı
Ipliksi kabartı
EpiglotOrta hat dil- epiglot katlantısı
Arka oluk
Çekumdeliği
Orta hat oluğu
Tiroid bezi
Tirohiyoidkas
DİL KABARTILARININ TİPLERİ
Krikotiroidkas
Tirohiyoid zar
Krikotiroidbağ
İPLÎKSİ KABARTILAR MANTARIMSI KABARTILAR VALLATA KABARTILARI
YUTAĞI ÇEVRELEYEN YAPILAR Dil siniri
Nefesborusu
Stiloglossus kası
Hiyoglossus kası
Hipoglossussiniri
Üstlarinkssiniri
Üst tiroid atardamarı
Dilaltı bezi
Altçene kemiği
Çenealtı bezi
Hivoid kemik
Gırtlak çıkıntısı (âdemelması)
40
Üst konka
Orta konka
Üsteme kemiği
Insisiv kanal
Ağız çevresi kası
Tiroid kıkırdağı
Epiglot Ses teli Nefes borusu
B U R U N , AĞIZ VE YUTAK KESİTİ
A lın sinüsü Sfenoid sinüs
Tiroid bezi Omurlararası disk
Temek borusu
Üst boşluk
Orta boşluk
Burun boşluğu
Burun açıklığı
A lt boşluk
Sert damak
A lt konka
Yumuşakdamak
Tutağın burun bölümü
Üst uzunlamasına kas
Kesici diş
Dil tepesi
Genioglossus kası
Dilaltı katlantısı
Dilaltı tükürük bezi
Fibröz bölme
Altçene kemiği
Geniohiyoid kas
Miyohiyoid kas
SES TELLERİNİN ENDOSKOPİIC G Ö R Ü N Ü ŞÜ Hıyoıd kemik
Küçükdil
Dilin arka kısmı Gırtlak çıkıntısı
(âdemelması)
Damak bademciği
Tutağın ağız bölümü
Epiglot
Dil bademciği
Krikotiroidkas
Dişler CENİNDE DİS GELİŞİMİ
20 birincil diş (siitdişi de denir) genellikle bebek altı aylıkken çıkmaya başlar. Ç ocuk yaklaşık altı yaşına geldiğinde bunlar yerlerini kalıcı dişlere bırakmaya başlar. 20 yaşına gelmiş yetişkinlerin çoğunun 32 dişi vardır. Bazı kişilerde ise yirmi yaş dişi denen üçüncü büyük azı dişleri hiç çıkmayabilir. Dişler düzgün konuşm aya ve yüzü şekillendirmeye yarasalar da asıl görevleri besinleri çiğnem ektir. Kesiciler ve köpek dişleri lokmayı kesip parçalara ayırır, küçük ve büyük azı dişleri ise ezip öğü tür. Diş minesi vücuttaki en sert m adde olsa da besinlerin parçalanması sırasında ağızda oluşan asit yüzünden aşınıp çürüyebilir.
Cenin kafatası ■
Üstçaıekemiğiiçinde
CENE KEMİKLERİNİN VE DİŞLERİN GELİŞİMİ
Embriyon gelişiminin altıncı haftasında her iki çene kemiğinde kalınlaşma alanları ortaya çıkar, bu alanlardan diş tomurcukları oluşur. Cenin altı aylıkken diş tomurcukları üzerinde mine oluşmuştur.
Üstçenekemiği
Altcenekemiği
*
YENIDOGAN BİR BEBEĞİN ÇENE KEMİKLERİ
Çene kemikleri içinde gelişmekte olan birincil dişler resimde görülüyor; bu dişler yaklaşık altıncı ayda çıkmaya başlar.
BEŞ YAŞINDAKİ BİR ÇOCUĞUN DİŞLERİ
Yirmi adet birincil dişin tamamı çıkmıştır; üst ve altçene kemikleri içinde gelişmekte olan kalıcı dişler resimde görülüyor.
DOKUZ YAŞINDAKİ BİR ÇOCUĞUN DİŞLERİ
Dişlerin çoğu birincil dişlerdir, ama kalıcı kesiciler ve birinci büyük azı dişleri de çıkmıştır.
YETİŞKİN DİŞLERİ
20 yaşına gelindiğinde 32 kalıcı dişin tamamı (yirmi yaş dişleri dahil) verinde olmalıdır.
KALICI DİŞLER
Büyük azı dişleri
3. (yirmi 2. yaş dişi)
Küçük azı dişleri
Köpekdişleri
Köpekdişleri
Küciik azı dişleri
Orta Tan
Büyük azı dişleri _______ I
3. (yirmi yaş dişi)
42
DİŞİN YAPISI
Kron —
Kapak - Mine
AnıeloAcntin - bileşke Tarık
Boyun
Kök
Dentin
Dişlerarası papilla
Dişeti
Diş özü boynuzu
Diş özü odası
Çene kemiği
Periodontium eğik lifi
Dişlerarasıbölme
Kök kanalı
Köklerarası bölme
Diş özü siniri
Sement
Kokucuperiodontium lifi
Kök ucu deliği
Diş yuvası kemiği
Diş hücresi
Volkman kanalı
— Tan kanal
Diş özü toplardamarı
Diş özü atardamarı
Diş yuvası atardamarı
Diş yuvası toplardamarı
43
Sindirim sistemi 1
Kücükdil
Karaciğer atardamarı
Karaciğer sağ lobu
Sindirim sistemi gıdaları son derece küçük parçacıklara ayırarak besleyici m addelerin kan yoluyla vücudun her tarafına taşınmasını sağlar. Sindirim sistem inin ana bölüm ü, ağızdan rektum a kadar uzanan yaklaşık 9 m etre uzunluğundaki beslenm e kanalıdır; bu kanaldaki kaslar gıdayı ileri doğru iter. Ç iğnenm iş gıda önce yem ek borusundan geçip mideye gider; burada çalkalanıp sıvılaştrıldıktan sonra uzun ve kıvrımlı yapıdaki incebağırsağa geçer. Incebağırsak onikiparm akbağırsağı, boşbağırsak ve kıvrımlıbağırsak adı verilen üç bölüm den oluşur. Burada safrakesesi ve pankreastan gelen sindirim sıvıları, gıda parçacıklarını ayrıştırır. Besleyici m addeler villus denen ve incebağırsağın iç duvarını kaplayan minik parm ak biçimli yapılardan kana süzülür. Sindirilmemiş gıdalar kalınbağırsakta dışkıya dönüşür ve anüsten vücudu terk eder.
Mide
Kardia cerıtiai
Temek borusu
Karaciğer sol lobu
Orak şekilli bağ
Kese kanalı
Burun boşluğu
Ağız boşluğu
Üstçene kemiği
Safrakesesi ■
BESLENME KANALINDAN ENDOSKOPİK G Ö RÜNÜM LER
YEMEK BORUSU M İDE G İRİŞİ M İDE MİDE ÇIKIŞI
MukozaKardiaaçıklığı
44
BESLENME KANALI
Onikiparmakbağırsağı
Safra kanalı
Çıkan kalınbağırsak
Mukoza katlantısı
Dalak
Mide çentiğiİncebağırsaklar (boşbağırsak ve kıvrımlıbağırsak)
Kalınbağırsakkabartıları
Sigmoidkalınbağırsak
Makat kapatıcı kas
Pankreas inenkalınbağırsak
Makat
Apendiks
Ap en diks girişi
Körbağırsak
Kıvrımlıbağırsak-körbağırsak kapakçığı
Tarımay kıvrımı
Karın zarı
Yatay kalınbağırsak
Kalınbağırsak şeriti
ONİKİPARMAKBAĞIRSAĞI İLEUM KALINBAĞIRSAK DÜ ZBAĞIRSAK
Mukoza altı sinir ağının
Halkasalkatmanm i d e n i n d i s a n a t o m i s i
UzunlamasınakatmanVagus
sinirinin dalıKubbe
Kan damarıKardiaçentiği
Temekborusu
Halkasal kas
M ukozan ın^ kaslı tabakasıUzunlamasına
kas lifleri Büyük eğim
Ki'tcükM İDE DUVARI KESİTİ
Kaslı tabakanın eğik katm am
Uzunlamasınakatman
Onikiparmakbağırsağı
Halkasal katman -
Mide atardamarı dalı
Salgı kanalMukozanın ^ kaslı tabakası
A na toplardamar alt bölüm ONİKİPARMAKBAĞIRSAĞI DUVARI KESİTİKese kanalıPortal toplardamar
Ortak safrakanalı
Uzunlamasınakatman
Karaciğeratardamarı
Ortak karaciğer safra yolu
Bağırsak tüysü uzantısı
HalkasalkatmanOrak şekilli bağ 'Safrakesesi
Ortak safra Küçük lob kanalı
Mukozaaltı çöküntüsü
Sindirim sistemi 2 BESLENME KANALININ YAPISIYEMEIvBORUSU DUVARI KESİTİ
Fibröz adventisva
-46
BOŞBAĞIRSAĞIN İÇ YÜZEYİ
Temek borusu
Mide
On ikiparmak bağı rsağı
Tüysü çıkıntı
Mukoza —
KALINBAĞIRSAK DUVARI KESİTİ
Kalınbağırsak bezi kanalı
Mukozanın kaslı tabakası
Uzunlamasınakatman
Kalınbağırsak şeridi
Uzunlamasına katman
MukozaSeroza
Sinir ağı
Lenfdüğümü
Halkasalkatman
Propria tabakası
Epitel
Boşbağırsakbezi
Lieberkühnçöküntüsü
KIVRIMLI BAĞ İRS AK DUVARI KESİTİ
Kaslı tabaka
Mukoza altı
Seroza
Mukoza Halkasalkatman
Bağırsaktüysüuzantısı
Lieberkühn çöküntüsü
Mukozanın kaslı tabakası
tabakası
Kaslı tabaka
Mukoza altı
Sinir ağı
47
Kalp KALBI SARAN ATARDAMAR VE TOPLARDAMARLAR
Kalp göğsün ortasında, vücuda kan pom palayarak hücrelere oksijen ve besin maddesi sağlayan
içi boş bir kastır. Kastan oluşm uş septum denen bir duvar, kalp boşluğunu yukarıdan aşağıya doğru bölerek kalbi sağ ve sol bölüm lere
ayırır. H er iki tarafta iki kapak bu bölüm leri iki odacığa böler:
yukarıda bir kulakçık ve aşağıda bir karıncık.Kalp kası kasıldığında kanı önce kulakçıklardan, sonra karıncıklardan dışarı atar. Akciğerlerden gelen oksijenlenmiş kan, akciğer toplardam arlarından geçerek sol kulakçığa, oradan sol karıncığa geçer; sonra da aort yoluyla vücudun her yerine dağılır. V ücuttan gelen oksijeni alınmış kan, ana toplardam ar yoluyla sağ kulakçığa, oradan sağ karıncığa geçer; sonra akciğer atardam arı ile, yeniden oksijenlenm ek üzere akciğerlere gider.D inlenm e sırasında kalp dakikada 60 ila 80 kez atar; bu sayı egzersiz sırasında veya heyecanlanıldığında dakikada 2 0 0 ’e kadar Sağ koronerçıkabilir. " atardamar
Kalptoplardamarı
Aort (ana atardamar) Sol koroner
atardamar
KALP DUVARI KESİTİ Sol koroner atardamarın ana dalı
Kalp za n boşluğu
Endokard
Kalp kası
Kalp zarı iç tabakası
Kalp zarı Kalp zarı seröz tabakasıfibröz tabakası
KALP ATIM D ÜZENİ
KULAKÇIK GEVŞEME ANI
Oksijeni alınmış kan sağ kulakçığa gelir, bu sırada sol kulakçık oksijenlenmiş kanı alır.
Sağkulakçık
&
Sağkarıncık
4cp
Solkulakçık
Solkarıncık
48
Brakiosefalikatardamar
Sol köprücükaltı atardamarı
Sol şahdamarı
Üst ana toplardamar
Çıkan aort
Sağ akciğer atardamarı
Oval
Sol akciğer atardamarı
Akciğer ana atardamarı
Akciğer kapağı
Koroner atardamar
Sağ akciğer toplardamarı
Sağ kulakçıkKorda tendinea
Sol karıncık
Triküspid kapakPapiller kas
Sol karıncık kası
Karıncıklararası bölmenin kaslı bölümü
Korda tendinea
KALBIN YAPISI
A lt ana toplardamar girişi
Koroner atardamar dalı
Sağ karıncık
Trabekül
KULAKÇIK KASILMA ANI (KARINCIK GEVŞEME ANI) KARINCIK KASILMA ANI
Sağ kulakçık kasılır
Triküspid kapak açılır
Sağ karıncık gevşer
Sol kulakçık kasılır
Mitral kapak açılır
Sol karıncık gevşer
Akciğer atardamarı
Pulmoner kapak açılır
Triküspid kapak kapanır
Aort
Sağ karıncık kasılır
M itral kapak kapanır
Sol karıncık kasılır
Aort kapağı açılır
Sağ ve sol kulakçıklar kasılır, kan gevşemiş karıncıklara geçer. Karıncıklar kasılır ve kan oksijenlenme için akciğerlere atılır, aort yolu ile de vücudun geri kalan kısmına gönderilir.
Dolaşım sistemiDolaşım sistemi kalpten ve kan dam arlarından oluşur, bunlar birlikte vücuttaki kan akımının sürekli olmasını sağlar. Kalp akciğerlerden gelen oksijence zengin kanı, atardam ar denen
borulardan ve atardam arcık denen daha ince dallardan oluşan bir ağ yardımı ile vücudun her yerine pom palar. Kan
kalbe dönerken toplardam arcık denen küçük dam arlardan ve bunların açıldığı toplardam ar denen daha büyük dam arlardan geçer. A tardam arcıklar ve toplardam arcıklar birbirlerine kılcal dam ar adı verilen ince dam arlardan oluşan bir ağ ile bağlanırlar. Kan ve
vücut hücreleri arasındaki oksijen ve karbondioksit değişimi kılcal dam arlarda gerçekleşir. Kanın d ö rt ana bileşeni vardır: alyuvarlar, akyuvarlar, pıhtılaşm a hücreleri ve sıvı plazma.
----------------------------------------------------------------------
BEYİN ATARDAMAR SİSTEMİ
Basilleratardamar
Arka serebral atardamar
Sol omur atardamarı
Sol iç şahdamarı
Ortak safra kanalı
KALP VE AKCİĞERLERİN DOLAŞIM SİSTEMİ
Üst ana toplardamar
Portaltoplardamar
Safrakesesi
KARACİĞERİN DOLAŞIM SİSTEMİ A lt ana toplardamar
Karaciğeratardamarı
Sol karıncık
BÜYÜK ATARDAMAR KESİTİ BÜYÜK TOPLARDAMAR KESİTİ
Endotel
Kollajen ve elastik lifler
Dıs elastik katman- Dış gömlek
Kapakçık
- İ ç gömlek
Orta gömlekKollajen ve elastik lifler
Dış elastik katman- Dış gömlek
Orta gömlek
\Atardamarcık
Iç elastik katman
Endotel-
Dış iliak toplardamar
Ic iliak toplardamar
Uyluk toplardamarı
Büyük safenöz toplardamar
Kısa safenöz toplardamar
Dorsal toplardamar kavisi
Parmak toplardamarı
DOLAŞIM SİSTEM İNİN ÖNEMLİ ATARDAMAR VE TOPLARDAMARLARI
Büyük şahdamarı
Avucici atardamar kavisi
Parmak atardamarı
Büyük iliak atardamar
Dış iliak atardamar
Ic iliak atardamar
Uyluk atardamarı
Dizaltı atardamarı
Peroneal atardamar
Ön tibial atardamaı
Arka tibial atardamaı
Dış plantar atardamar
Dorsal metatarsal atardamar
boyun toplardamarı
Brakiosefalik toplardamar
Köprücükaltı toplardamarı
Koltukaltı toplardamarı
Sefalik toplardamar
A lt mezenterik toplardamar
Üst mezenterik toplardamar
Büyük iliak toplardamar
Köprücükaltı atardamarı
Aort kavisi
Koltukaltı atardamarı
Akciğer atardamarı
Koroner atardamar
Kol atardamarı
Mide atardamarı
Karaciğer atardamarı
Dalak atardamarı
Üst mezenterik atardamar
Radial atardamar
Ulnar atardamar
Üst ana toplardamar
Akciğer toplardamarı
Basilik toplardamar
Karaciğer portal toplardamarı
Dirsek iç toplardamarı
A lt ana toplardamar
On median toplardamar
Gastroepiplorik toplardamar
Avucici toplardamarı
Parmak toplardamarı
KAN HÜCRESİ TİPLERİ
ALYUVARLAR
Alt ve üstten içe çökük biçimleri sayesinde, bu hücrelerin oksijen taşıma kapasiteleri en üst seviyededir.
AKYUVARLAR
Lenfositler en küçük akyuvarlardır, hastalıklara karşı antikor oluştururlar.
PIHTILAŞM A H ÜCRELERİ
Bu minik hücreler kanın pıhtılaşması veya kan damarlarının tamir edilmesi gerektiğinde etkinleşirler.
KANIN PIHTILAŞMASI
Pıhtılaşma sürecinde fibrin iplikçikleri kan hücrelerini hapseder.
51
Solunum sistemiSolunum sistemi vücut hücrelerine gerekli olan oksijeni sağlar ve karbondioksit atığını uzaklaştırır. Nefesle alınan hava, nefes
borusundan bronş denen daha dar iki boruya ve oradan akciğerlere gider. H er akciğer bronşiol denen ince, dallanan tüplerden ve bunların açıldığı hava keseciği denen minik odacık dem etlerinden oluşur. Kaburga kasları ve akciğerlerin altında bulunan kas yapısındaki diyafram, körük gibi çalışarak havayı düzenli aralıklarla içeri çeker ve dışarı atarlar.
BRONŞİOL VE HAVA KESECİKLERİ
Hava keseciği
Bağdokusu
Kılcaldamar ağı Epitel
İçkıkırdak
Mukoza bezi
Bronş siniri
toplardamar dalı
Uç bronşiol
Akciğer atardamar dalı
Elastiklifler
Bronş toplardamarı
Hava kesecikleri arası bölme
dilcik
Sol - akciğerin
üst lobu
Sağ akciğerin — orta lobu
Sağakciğerin — alt lobu
Sol — akciğerin
alt lobu
BRONŞ AĞACININ DALLARI
Dış alt
Tepe
İç alt
Ön alt
Dış alt
Arka alt
Sağakciğer üst — lobu
İç altTepe
Arka alt
Arka
GÖĞÜS BOŞLUĞUNDAKİ YAPILAR HAVA KESECİĞİNDE GAZ DEĞİŞİMİ
Diyafram gevşer ve yukarı çıkar.
Kabıı rga la ra rast kaslar gevşer.
Epiglot
Hivoid kemik —
Tiroid kıkırdağı
Oksijen kana karışır
Havakeseciği
Aortun kar m bölümü
Diyafram kas duvarı
Temek borusu
Tiroid bezi
Yatay yarık
Eğik yarık
Oksijenlenmiş kan
Krikoid kıkırdak
Sol akciğer alt lobu
NEFES VERME
Sağ akciğer alt lobu
Akciğer tepesi
Üst ana toplardamar
Sağ akciğer üst lobu
Akciğerdaralır -Hava
akciğerlerden dışarı atılır.
Sağ akciğer orta lobu
Diyaframın sağ ayağı
Nefes borusu
A ort
Sol akciğer üst lobu
Akciğer ana atardamarı
Sol akciğer atardamarı
ikincilbronş
Üçünciilbronş
Diyafram kasılır Kaburgalar arası ve yassılaşır. kaslar kasılır.
Karbondioksit kandan hava keseciğine geçer.
SOLUNUM MEKANİZMASI
NEFES ALMA
Oksijeni alınmış ve karbondioksitten zengin kan
Akciğergenişler
Havaakciğerlereçekilir.
Boşaltım sistemi BÖBREK ATARDAMAR SİSTEMİ
Aort
Boşaltım sistemi kandaki atık m addeleri süzer ve bir tüp ler sistemi ile vücuttan atar. Kanın siizülmesi yum ruk büyüklüğünde ve fasulye biçim indeki organlar olan böbreklerde olur. Böbrek atardam arları kanı böbreklere getirir; süzm e işlem inden sonra da böbrek toplardam arları böbreklerden uzaklaştırır. H er böbrek bir m ilyon civarında adına
nefron denen küçük birim içerir. H er nefron bir tiibü lden ve glom ertil denen bir süzm e birim inden oluşm uştur. G lom erül ise Bowman kapsülü ile çevrili minik kan dam arlarından ibarettir. Süzm e işlemi sonunda böbreği idrar olarak terkeden sulu bir sıvı ortaya çıkar. İdrar, ü reter denen iki boru ile idrar kesesine taşınır ve üretra denen bir başka boru ile vücudu terkedinceye kadar burada bekletilir.
Çölyak atardamar
Üst mezenter
Sol üreter
Böbrek kolonu
Toplayıcıkanal
Bowmankapsülü
BÖBREK KESİTİ
Lobüllerarası Toplayıcı tübül atardamar
Lobüllerarasıtoplardamar
Henlekulpu
Korteks
Böbreksinüsü
Büyük kadeh
Böbrek papillası
Medülla
Uzak kıvrımlı tübül
Nefron
Glomerül
Bowmankapsülü
Takın kıvrımlı tübül
Toplayıcıkanal
Henle kulpu
Bellinikanalı
Düz damar
Lobüllerarasıatardamar
Böbrekatardamarı
Böbrektoplardamarı
Böbrek pelvisi
Üreter
Küçük kadeh
Fibröz kapsül
SOL BÖBREĞİN KESİTİ
Korteks
Medülla
Medüllapiramidi
Lobüllerarası toplardamar
54
ERKEK BOŞALTIM YOLU Üst mezenterik atardamarı Çölvak atardamar
Sağ böbreküstü bezi
A lt ana toplardamar
Böbrek atardamarı
Böbrek toplardamarı
Sağ böbrek
Aort
Sağ üreter
Pubis üst kolu
BOWMAN KAPSÜLÜ KESİTİ
Götürücü atardamarcık
Uzak kıvrımlı tübiil
Getirici atardamarcık
Sağ üret er
Glomeriil
Bowman kapsülü bazal membranı
Boıvman boşluğu
Boıvman kapsülü
Takın kıvrımlı tübül
Değişken hücreli mukoza
Sağ üreter açıklığı
Ic üretra açıklığı
Sol böbreküstü bezi
Sol böbreküstü toplardamarı
Sol böbrek atardamarı
Sol böbrek toplardamarı
Sol böbrek
Sol üreter
Omurga
Bel kası
Sol büyük iliak atardamar
Sol büyük iliak toplardamar
Haya atar ve toplardamarı
idrar kesesi
ERKEK İDRAR KESESİ KESİTİ
Periton
Urakus
Tnaon
Sol üreter
Kas tabakası
Sol üreter açıklığı
Prostat bezi
Iç üretra kapatıcı kası
Uretra
• •
Üreme sistemi YUM URTALIK KESİTİ
Beyaz cisimPelviste yerleşmiş olan cinsel organlar yeni insan hayatını oluştururlar. Kadın yum urtalıklarından her ay bir olgun yum urta fallop tüpüne salınır. Y um urta buradan kaslı yapıda ve arm ut büyüklüğünde bir organ olan rahim e gider. Erkeklerde torba denen iki oval bezde minik kurbağa yavrusu şeklinde sperm ler üretilir. Erkek, spermleri kadının vaginasına bırakmaya hazır o ld u ğ u n da, milyonlarca sperm iiretradan geçer ve penis yoluyla vücudu terkeder. Sperm ler vaginadan yukarı rahim e doğru gider ve belki bir tanesi içine girip yum urtayı dölleyebilir. Döllenm iş yum urta rahim duvarına yuvalanır ve yeni bir insan oluşturm ak üzere büyüm eye başlar. Oosit (yumurta)
Birincil folikül
Doğurgan epitel
Grafffolikiilü
İkincil folikül
Sarı cisim
Tırtılmış olgun kesecik
KADIN PELVİS BÖLGESİNİN KESİTİ
Üreter
Perine bölgesi
Introitus (vagina açıklığı)
Fallop tüpü geniş
- İdrar kesesi
Pubis birleşme yeri
Üretra
Klitoris
Üretra dış açıklığı
Yumurtalık
Rahim tepesi
R ahim -------
Rahim boynu
Rahim ağzı
Düzbağırsak
Vagina
Makat
Fallop tüpü uzantıları
Fallop tüpü boynu
Küçük dudak
Büyük dudak
56
idrar kesesi
Pubis
KADIN ÜREME ORGANLARI
Fallop tüpünün
Fallop tüpünün geniş yeri
ERKEK ÜREME ORGANLARI
Prostat beziDış spermatik fasia
Kremasterikfasia
Duktus deferens
Seminal kese
Bulboüretralbez
Torba Sünnet derisi
Seminalkese
Boşaltmakanalı
Torba
Yumurtalıkbağı
Yumurtalık
Rahim gövdesi
Rahim ağzı
Fallop tüpünün uzantıları
Rahim boynu
Üretra
Spongiöz cisim
Kavernöz cisim
kalınbağırsak
Üretra açıklığı Penis bası
SPERMİN DIS YAPISI
Akrozom baslığı ' ---------- Bas
Mitokondri k ı lıfı------ T, , „J /U c halkasıW '
/Kuyruk ' ' \kısmı
Kamçı
Prostat bezi
Penis
Boşluklu cisim
~ Sünger si cisim
Üretra
Epididim
Penis başı
Hava
Iç spermatik fasia
Epididim
Hava
îRKEK PELVİS BÖLGESİNİN KESİTİ
Omurlararası disk
Üreter
57
Bebeğin gelişimiD öllenm iş yum urta 40 haftalık gebelik boyunca önce bir em briyona, daha sonra cenine dönüşerek gelişirken beslenir ve korunur. U terus duvarı içine göm ülm üş, kan dam arlarından oluşan bir kütle olan plasenta göbek kordonu yoluyla gıda m addelerini ve oksijeni verir, atık m addeleri uzaklaştırır. Bu sırada cenin kendisini ani darbelerden koruyan bir sıvı kesesi olan am nion kesesi içinde rahatça yatar. H ızla büyüyen cenin gebeliğin son haftalarında baş aşağı dönerek doğm aya hazırlanır.
BEŞ HAFTALIK EMBRİYONAmnionsıvısı
Kalp kabartısı
Desidua
Anne kan dam an
Rahim kası
Kulak taslağı
Göz taslağı Göbek
Ağız taslağı
Kuyruk tomurcuğu
Bacak tomurcuğuOmur taslağı
PLASENTA KESİTİGöbek kordonu
Göbek kordonu toplardamarıGöbek kordonu atardamarı
_ Cenin kan damarları
Rahimduvarı
Koryon
Trofoblast
Koryonuzantısı
Koryon tabakası
Anne kan havuzu
Bölme
Cenin
Kol tomurcuğu
Karaciğertaslağı
58
GEBELİĞİN D O K U ZU N C U AYINDA PELVİS KESİTİ
GELİŞMEKTE OLAN CENİN
Rahim davarı
i k i n c i a y
Bu aşamada tüm ' m iç organlar
I J gelişmiştir.
Omur | Cenin tam İLA olarak
w oluşmuştur ve artık hızlı
büyüme dönemine eirer.
b e ş i n c i a y
Cenin burada başı yukarda gösterilmiş olmasına rağmen doğumdan önce büyük olasılıkla 180 dönecektir. Beşinci ayda bebek artık kendiliğinden hareket etmekte ve sese tepki vermektedir
y e d i n c i a y
^ İç organlar rahim dışındaki hayata
hazırlık olarak W m olgunlaşmaktadır. ■ X Bebek artık o kadar
E büyümüştür ki,rahim içinde hareket edebileceği yer azalmıştır.
Rahim boymı
Makat
PlasentaPubis kemiği
59
DizinAAdduktor çıkıntı, 21 Adem elması, 40, 41 Adenin, 12 Ağ tabaka, 36 Ağ tabaka kan damarı,
36Ağ tabakanın
oftalmoskopla görünüşü, 37
Ağız, 7, 8, 40, 41 Ağız boşluğu, 44 Ağız dış köşesi, 9 Ağız taslağı, 58 Akciğer, 10, 11 Akciğer atardamar kavsi,
10, 11 Akciğer kapağı, 49 Akciğer üst lobu, 11, 52-
53alt lobu, 11, 52-53 orta lobu, 11, 52-53
Akrozom başlığı, 57 Aksilla, 7 Alcsis, 18 Akson, 35, 36 Akson tümseği, 35 Akuaduktus serebri, 32 Akyuvar, 13, 51 Ala, 19 Alıcı, 35 Alın, 7Alın elmacık dikişi, 16 Alın girintisi, 9 Alın kemiği, 9, 16, 17 Alın lobu, 32, 33 Alın sinüsü, 8, 41 Alt boşluk, 41 Alt ekstensor bant, 29 Alt gözkapağı, 9 Altçene kemiği, 8, 16,
17, 40, 41, 42, 44 Alyuvar, 13, 51 Amnion sıvısı, 58 Ampulla, 38, 39 Ampulla siniri, 38 Ana iç organlar, 10 Ana lameller, 21 Anjiografi,
böbrek, 11 kafa atardamarları, 11 kalp atardamarları, 11 sağ akciğer, 11
Anne kan damarı, 58 Anne kan havuzu, 58 Antiheliks, 38 Antiheliksin alt ayağı, 38 Antiheliksin üst ayağı, 38 Antitragus, 38 Aort, 11, 48, 50, 53, 54,
55 çıkan, 49karın bölümü, 11, 53
Aort kavisi, 50
Apendiks, 45 Apendiks girişi, 45 Araknoid, 33 Araknoid altı boşluk, 33 Araknoid tanecikleri, 33 Arka boynuz, 19 Arka kabartı, 18 Arka kolon, 19 Arka kök, 19 Arka oda, 37 Arka oluk, 40 Arka yay, 18 Arter sistemi,
beyin, 50 böbrek, 54
Artkafa kemiği, 6, 16 Artkafa kemiği eklem
yüzü, 15 Artkafa lobu, 32, 33 Asetabulum dudağı, 21 Asit salgılayan mide
hücreleri, 13 Aşık kemiği, 28 Atardamar,
ana, 11, 48 ana dalı, 48 akciğer ana, 49, 53 arka serebral, 50 arka tibial, 50 basiller, 50 böbrek, 54, 55 brakiosefalik, 49 büyük iliak, 11, 50, 55 çöliak, 54, 55 dalak, 50 deri,31dış iliak, 11, 21, 50 dış plantar, 50 diş yuvası, 43 diş özü, 43 dizaltı, 50dorsal metatarsal, 50 göbek kordonu, 58 haya, 55 iç iliak, 11, 50 karaciğer, 44, 46, 49,
50 kol, 50 koltukaltı, 50 koroner, 49, 50 köprücükaltı, 11, 49,
51lobüllerarası, 54 merkezi ağtabaka, 37 mide, 46, 50 omur, 19, 50 ön tibial, 50 parmak, 27, 50 peroneal, 50 radial, 27, 50 sağ akciğer, 49, 50, 52 sağ koroner, 48 sol koroner, 48 ulnar, 27, 50 uyluk, 50
uyluk kemiği, 21 üst mezenterik, 50,
54, 55 üst tiroid, 40
Atardamarcık, 50 getirici, 55 götürücü, 55
Adaş, 18 Avuç içi, 7Avuç içi atardamar kavisi,
50Ayağın dış görünüşü, 29 Ayak bileği eklemi, 15 Ayak kubbesi, 7
bileği, 7, 15 parmağı, 7, 28-29 parmak kemikleri, 15,
28tarağı kemiği, 15, 28
Ayak tırnağı, 29 Ayaklar, 6, 28, 29 Ayaktaki bağlar, 28 Ayaktaki kemikler, 28-29
BBacak, 6 Bacak taslağı, 58 Bağdokusu, 52
hücreleri, 13 Bağırsak tüysü uzantısı,
46 Bağlar,
çatallanan, 28 deltoid, 28ilium-uyluk kemiği, 20 kemik iç, 28 krikotiroid, 40 lcuneonaviküler arka,
28orak şekilli, 44, 46 pubis uyluk kemiği, 20 taban tarafındaki
kalkaneonavikuler,28
tarsometatarsal arka,28
uyluk kemiği başı, 21 yumurtalık, 57 zonuler, 37
Basen, 7 Baş, 7, 8-9
parmak kemiği, 26 sperm, 57uyluk kemiği, 20-21
Baş parmak, 7 Baş parmak,
el, 7, 26-27 ayak, 7, 28-29
Baştepesi,Bazal tabaka, 31 Bazal zar, 39 Bebeğin gelişimi, 58-59 Beceri isteyen hareketier,
33
Bel, 6Bel arkası, 6 Bel kası, 55 Bellini kanalı, 54 Beyaz cevher, 33, 34 Beyaz cevher,
beyin, 32-33 omurilik, 34
Beyaz cisim, 56 Beyaz çizgi, 22 Beyin, 8, 32-33 Beyin damarı, 33 Beyin taş kesiti, 33 Beyincik, 32, 33, 34 Beyinsapı, 32 Bezelye kemiği, 26 Bilekte kemikleşme alanı,
26Bilgisayarlı tomografi,
kadın göğsü, 10 Bipolar sinir hücresi, 35 Birinci kama kemiği, 28 Boğaz, 8, 40, 41 Boşbağırsak, 45 Boşbağırsak, 47
iç yüzey, 47 Boşaltım sistemi, 54-55 Boşaltma kanalı, 57 Boşluklu cisim, 57 Bowman kapsülü, 54, 55
kesiti, 55 boşluğu, 55
Boynuz, 38 Boynuzsu tabaka, 31 Boyun, 7
diş, 43 rahim, 56-57 uyluk kemiği, 22
Boyun çukuru, 7 Böbrek, 11, 54, 55 Böbrek kesiti, 54
kolonu, 54 papillası, 54 pelvisi, 54 sinüsü, 54
Böbreküstü bezi, 11, 55 Bronş,
birincil 11 ikincil, 11, 53 üçüncül, 11, 53
Bronş ağacının dallan,52
Bulboüretral bez, 57 Burun, 7, 8, 40, 41 Burun açıklığı, 8, 41 Burun arka açıldığı, 16 Burun boşluğu, 41, 44 Burun bölmesi, 9, 17, 37 Burun deliği, 9 Burun gözyaşı kanalı, 36 Burun kanadı, 9 Burun kanadı girintisi, 9 Burun kemiği, 16, 17 Burun kökü, 9 Burun ön dikeni, 16, 17
Burun sırtı, 9 Büyük atardamar kesiti,
50Büyük azı dişleri, 41 Büyük dudak, 56'Büyük eğim, 46 Büyük kadeh, 54 Büyük omentum, 10 Büyük toplardamar
kesiti, 50 Büyük trokanter, 20 Büyümüş ter bezi, 30
cCenin, 58-59
gelişmekte olan, 58 kafatası, 16, 42 kan damarları, 58
Cinsel bölge, 7
çÇekiç, 38Çekirdek, 13, 24, 35
zarı, 12 zarı deliği, 13
Çekirdekçik, 12, 35 Çekum deliği, 40 Çene, 7
köşesi, 8 ucu, 8ucu birleşme yeri, 16 ucu çıkıntısı, 17 ucu deliği, 16, 17
Çene kemiği, 43 Çene kemiklerinin ve
dişlerin gelişimi, 42 Çıkan kalınbağırsak, 45
DDairesel kıvrım, 45 Dalak, 11,45 Damak,
bademciği, 8, 40, 41 büyükdeliği, 16 sert, 41 yumuşak, 41
Damar ağı, 30 Davranış ve duygulanım,
33Değişken hücreli
mukoza, 54 Dendrit, 35Denge ve kas eşgüdümü,
33 Dens, 18 Dentin, 42 Deri kesiti, 31 Deri ve saç, 30-31 Derialtı, 31 Dermiş, 30, 31
papillası, 31 Desidua, 58
Dış elastik katman, 50 Dış epikondil, 21 Dış gömlek, 50 Dış lamel, 21 Dış malleol, 28 Dış oksipital krista, 16 Dış spermatik fasiya, 57 Dışkulak deliği, 16, 38 Dışkulak yolu, 38
kemik bölüm, 39 kıkırdak bölüm, 3
Dikensi çıkıntı, 18, 19 Dikensi tabaka, 31 Dil, 8, 22, 40
bademciği, 41 damak kavisi, 40 tat bölgeleri, 40
Dirsek, 6 çukuru, 7 eklemi, 14
Diş, 42-43, 44 Diş hücresi, 43 Dişeti, 42Dişlerarası bölme, 42
papilla, 42 Dişli kısım, 37 Diş özü odası, 43
boynuzu, 43 Diş yuvası kemiği, 42 Diyafram, 10, 11
kas duvarı, 53 sol ayağı, 53
Diz, 7 arka çukuru, 6 eklemi, 15 kapağı kemiği, 15 kapağı kemiğine bakan
yüzey, 21 Dizaltı bezi, 40
katlantısı, 41 tükürük bezi, 41
DNA, 12Doğurgan epitel, 56 Dolaşım sistemi, 50-51
beyin, 50kalp ve akciğerler, 50 karaciğer, 50 önemli atardamar ve
toplardamarları, 51 Dördüncü karıncık, 32 Dudak, 8
alt oluğu, 9 kırmızısı hattı, 9 üst oluğu, 9 üst oluğunun kenarı, 9
Duktus deferens, 57 Duramater, 19, 33, 36 Duyular, 33 Düzbağırsak, 11, 44,'
45, 56, 57, 59 Düz endoplazmik
retikulum, 12 Düz kas, 24 Düz damar, 54
60
EEğik kas lifleri, 46 Eğik yarık, 53 Eklem boşluğu, 21 Eklem kapsülü,
parmak kemikleri arası,28
parmak-ayaktarağı, 28 Eklemler, 20-21 Eklemyüzü, 18, 19 Eksenkemik, 18 El, 6El bileği, 7, 14, 27 El bileği eklemi, 14 El bileği kemiğinde
kemikleşme alanı, 26 El kemikleri, 26 El parmak kemiği, 15,
26El tarağı kemiği, 14, 15,
26Elastik lifler, 52, 50 Eller, 26-27 Elmacık kemiği, 9, 16,
17Elmacık köprüsü, 9, 16 Embriyon, 58 Endokard, 48 Endomisyum, 24 Endoplazmik retikulum,
35Eııdoskopi,
beslenme kanalı, 44, 45
ses telleri, 40 Endosteum, 21 Endotel, 50 Ense, 6 Epidermis, 31
kalınlaşmış, 30 Epididim, 57 Epiglot, 8, 40, 41, 44,
53Epikraniyal ponöroz, 33 Epitel, 46, 47, 52 Erkek pelvis bölgesinin
kesiti, 57 Erkek üreme organları,
57
FFalks serebri, 33 Fallop tüpü, 56, 57, 59 Fallop tüpü boynu, 56,
57Fallop tüpü geniş yeri,
56, 57 Fallop tüpü uzantıları,
56, 57 Femur, 15 Fıbröz bölme, 41
adventisya, 23 kapsül, 54
Fibula, 15, 29 Fleksor bant, 27 Folikül, 56
birincil, 56 graff, 56 ikincil, 56
Foramen magnum, 16 Forniks, 32, 33 Fosfat-şeker bağı, 12
GGırtlak, 10, 11
çıkıntısı, 40, 41 Glabella, 9, 17 Glomenil, 54, 55 Golgi aygıtı (kompleksi,
cisimciği), 13 Göbek, 6, 7, 58
kordonu, 58, 59 Göğüs, 6
boşluğu, 10, 11 kafesi, 14 kemiği, 14kemiği ile eklem yapan
kaburgalar, 14 tarafinda eklem
yapmayan kaburgalar, 14
Görme, 33 Görme sinirlerinin
çaprazlaşma yeri, 32 Görsel tanıma, 33 Gövde,
eltarağı kemiği, 26 mide, 46 omur, 18 pubis, 20uyluk kemiği, 20, 21
Göz, 7, 8 Göz, 36-37
taslağı, 58 zarı, 37
Göz kasları, 37 Gözakı, 9, 36 Gözakı toplardamar
sinüsü, 14 Gözaltı deliği, 17 Gözbebeği, 9, 22, 37 Göziçi sıvısı, 36, 37 Gözpınarı, 9
kemiği, 17 Gözün dış köşesi, 9 Gözün kesiti, 36, 37 Gözyaşı,
bezi, 37 deliği, 37 kanalcığı, 37 kesesi, 37 oluşturan aygıt, 37
Gözyuvası, 16 alt kenan, 9, 17 altı yarığı, 17 üst kenan, 9, 16, 17 üstü deliği, 17
üstü yarığı,17 Graff folikülü, 56 Gri cevher,
beyin, 32, 33 omurilik, 34
Guanin, 12
HHalkasal kas lifleri, 46 Halkasal katman, 46, 47 Hava keseciğinde gaz
değişimi, 53 Hava kesecikleri, 52, 53
arası bölme, 52 Havers sitemi, 21
kanalı, 21 lameli, 21
Havuzcuk, 21 Haya, 57 Heliks, 38 Henle kulpu, 54 Hipofiz bezi, 32 Hipotalamus, 32 Hiyoid kemik, 40, 41,
53Humerus, 14 Hücre zarı, 13
çekirdeği kalınüsı, 30 gövdesi, 35 tipleri, 13
iİç elastik katman, 50 İç epikondil, 20 İç gömlek, 50 İç kapsül, 33 İç kıkırdak, 52 İç malleol, 29 İç spermatik fosiya, 57 İç üretra açıklığı, 55 İdrar kesesi, 11, 56, 57,
59 kesiti, 55
İkili sarmal, 12 İkinci kama kemiği, 29 İletim maddesi, 35 İliak çukur, 20 İlik boşluğu, 20 İlium, 14
kemiğinin dikensi çıkıntısı, 20
kemiğinin kristası, 20,21
İncebağırsak, 10, 45 İncik, 7İnen kalınbağırsak, 45 Inkus, 38 İnsan vücudu, 6, 7 İnsisiv kanal, 41 İntroitus, 56 İpliksi kabartı, 40 İris, 9, 22, 37
saydam tabaka açısı, 37
İskelet, 14-15 İskelet kas lifi, 24 İskelet kası, 24 İskelet kasının kasılması,
24İskiyum, 14 İskiyum çıkıntısı, 20 İşaret parmağı, 26, 27 İşitme, 33
KKaba endoplazmik
retikulum, 13 Kaburga, 14
kıkırdağı, 14 kıkırdağı ile eklem
yapan kaburgalar, 14 yüzü, 19
Kadın pelvis bölgesi, 56 Kadın üreme organları,
57Kafa, 7, 8-9Kafatası, 14, 16, 18, 32,
33 derisi, 33 dış zarı, 33ve beyin kesiti, 32, 33
Kalça, 6 eklemi, 14, 20-21 kıvrımı, 6 yarığı, 6
Kalıcı dişler, 42 Kalınbağırsak, 10, 11,
45, 46-47, 57 bezi kanalı, 47 çıkan, 45 duvar kesiti, 47 düz kabartılar, 45 inen, 45 sigmoid, 45 şeridi, 45, 47 yatay, 45
Kalp kası, 24, 48-49 Kalp, 10, 11,48-49, 53
atım düzeni, 48, 49 duvar kesiti, 48 kabartısı, 58 kası, 48 yapısı, 49 zarı boşluğu, 48 zarı fibröz tabakası, 48 zarı iç tabakası, 48 zarı seröz tabakası, 48
Kamçı, 57Kan hücresi tipleri, 51 Kan pıhtılaşması, 51 Kanat, 19 Kancalı kemik, 26 Kapak, 43 Kapakçık, 50 Kapatıcı kas,
iç üretra, 55 makat, 45 mide kapısı, 45
Kapitatum, 26 Karaciğer, 10, 44, 46-
47, 50 taslağı, 58
Kardia çentiği, 44 açıklığı, 44
Karın zarı, 45, 46, 55 Karın boşluğu, 11 Karıncık,
beyin, 32-33 kalp, 11,48-49, 50
Karıncık gevşeme anı, 49 Karıncık kasılma anı, 49 Kas tabakası, 53 Kas,
ağız köşesini aşağı çeken, 24, 25
alın, 22, 24, 25 alt dudağı aşağı çeken,
25alt düz, 37 alt eğik, 37 arka tibial, 29 bacak, 23, 29 bacak düz, 22 baldır, 22, 23 baş ve boyun, 25 başparmak adduktor,
27başparmak kısa
abduktor, 27 başparmak kısa
ekstensor, 29 başparmak kısa fleksor,
27başparmak opponens,
27başparmak uzun
fleksor, 29 birinci dorsal
interosseöz, 29 brakioradial, 22 burun, 25büyük adduktor, 23 büyük bel, 21 büyük göğüs, 22 büyük kalça, 23 büyük ramboid, 23 büyük yuvarlak, 23 çene, 25 çiğneme, 25 daraltıcı, 35 deltoid, 22, 23 dış düz, 36, 37 dış eğik, 22 dış geniş, 21, 22 eli avuç tarafına büken,
23eli el sırtı tarafına
büken, 23 en geniş sırt, 23 genioglossus, 41 geniohiyoid, 41 gevşetici, 35 göz çevresi, 22, 25
hiyoglossus, 40 iç düz, 36, 37 iç geniş, 21, 22 ikibaşlı bacak, 23 ikibaşlı kol, 22, 23 ikinci solucansı, 27 iliakus, 21 iliopsoas, 22 ince, 22, 23 infraspinatus, 23 karın düz, 22 kaş üzerini kırışuran,
24, 25 kılı dildeştiren, 30 kısa peroneus, 23, 29 kol, 22krikotiroid, 25, 40, 41 küçük kalça, 21 küçük parmak
abduktor, 27, 29 küçük parmak
opponens, 27 küçük yuvarlak, 23, miyohiyoid, 41 omohiyoid, 25 orta kalça, 21 orta skalenus, 25 önkolu büken, 22 ön tibial, 22, 29 parmak kısa ekstensor,
29parmak uzun
ekstensor, 29 parmak uzun fleksor,
29semitendinosus, 23 sırıtma, 25 sternohiyoid, 25 sternokleidomastoid,
22, 23, 25 stiloglossus, 40 şakak, 22, 23 taraksı, 21, 22 terzi, 22tirohiyoid, 25, 40 trapezci, 22, 23, 25 uzun adduktor, 21, 22 uzun peroneus, 29 üfleme, 25 üst diz, 37 üst dudağı yukarı
çeken, 25 üst eğik, 37 üst göz kapağını
kaldıran, 37 üst uzunlamasına, 41
Kas lifi, 24 tipleri, 24
Kasık, 7 Kaslı tabaka, 47 Kaslı tabakanın eğik
katmanı, 46 Kaş, 8
üstü girintisi, 9 Kaudat çekirdek, 33
6 1
Kaval kemiği, 15, 28, 29 Kayıksı çukur, 38 Kayıksı kemik, 27 Kemik bölüm, 38 Kemik hücresi, 21 Kemik iliği yayması, 21 Kemikler ve eklemler,
20-21 Kese kanalı, 44, 46 Kesici diş, 41, 42 Kıl, 31Kıl keseciği, 30, 31
gövdesi, 31 kökü, 30
Kılcaldamar ağı, 52 Kıvrımlı bağırsak, 22, 45,
47körbağırsak kapakçığı,
45son bölümü, 45
Kiriş,Aşil, 28, 29 avuç içi uzun, 27 başparmak uzun
ekstensor, 29 halkasal, 37 kalkaneus, 28-29 kısa peroneus, 29 parmak ekstensor, 27,
29parmak fleksor, 27 parmak uzun
ekstensor, 29 Kirpik, 8 Klavikula, 14 Klitoris, 56 Koklea, 38, 39
siniri, 39 Kol, 6
tomurcuğu, 58 Kollajen lif, 50 Koltukaltı, 7 Kondil, 16 Konka,
alt, 8 orta, 8 üst, 8
Konka, 16 alt, 17, 41 orta, 17, 41 üst, 17, 41
Kontrast film, kalınbağırsak, çift, 10 safrakesesi, 10
Korda tendinea, 49 Koroidea, 36 Koroner sinüs, 48 Koronoid çıkıntı, 16 Korpus kallosum, 32, 33 Korteks, 30 Kortelcs (böbrek), 54 Korti organı, 39 ICoryon, 58 Koryon tabakası, 58
uzantısı, 58
Kök, 43 kanalı, 43 ucu deliği, 43 ucu periodontium lifi,
43Köklerarası bölme, 43 Köpek dişi, 42 Köprücük kemiği, 14, 7 Kör nokta, 36, 37 Körbağırsak, 45 Kremasterik fasia, 57 Krikoid kıkırdak, 53 Krista, 38Kristanın tüylü hücreleri,
38 Kron, 43 Krus serebri, 33 Kubbe, 46Kulağın yapısı, 38-39 Kulak, 6, 8, 38-39
memesi, 38 kepçesi, 9, 38 kepçesi kıkırdağı, 38 taslağı, 58 zarı, 39
Kulakçık, 11, 48-49 gevşeme anı, 48 kasılma am, 49
Kulakkepçesi benzeri yüzey, 19
Kupula, 38Kuyruk kısmı (sperm),
57Kuyruk tomurcuğu, 58 Kuyruksokumu kemiği,
14, 18, 19 boynuzu, 19 yüzü, 19
Küçük ay, 27 Küçük azı dişleri, 42 Küçük dudak, 56 Küçük eğim, 46 Küçük kadeh, 54 Küçük parmak, 27
ayak, 28 el, 26, 27
Küçük trokonter, 20 Küçük yamuk kemik, 26 Küçükdil, 8, 41 Küp benzeri kemik, 27 Kürek kemiği, 14, 6 Kütikül, 27, 30
LLabirent, 39 Lakrimal aygıt, 36 Lambda dikişi, 16 Lamina, 18, 19 Lenf düğümü, 47 Lentiform çekirdek,^ 3 Lieberkühn çöküntüsü,
47Linea alba, 22 Lizozom, 13
MMakara, 37 Makat, 45, 56, 59
kanalı 45 Makrofibril, 30 Makula, 36, 37 Malleus, 38 Mantarımsı kabartı, 40 Mastoid bıngıldak, 16
çıkıntı, 16, 39 Medülla,
böbrek, 54 saç, 30
Medülla piramidi, 54 Meissner cisimciği, 30,
31, 35 Melanin taneciği, 30 Meme, 7 Memebaşı, 7 Menideki sperm
hücreleri, 13 Mercek, 37 Merkel diski, 31, 35 Merkezi oluk, 32, 33 Mide, 10, 44,46, 47
çentiği, 45 çıkışı, 44 girişi 44, kapısı, 44, 46 kıvrımları 44
Mikrofilament, 13 Mikrotübül, 13, 35 Mikrovillus, 12 Mimik kaslar, 24 Mine, 43Mitokondri, 13, 35
kılıfı, 57 kristası, 13
Miyelin kılıf, 35 Motor nöron, 24 Motor son uç, 24, 35 MRI taraması,
beyin 32, kafa, 10
Mukoza, 44, 46, 47 altı, 46, 47 altı çöküntüsü, 46 bezleri, 46, 52
Mukoza katlanası, 45 Mukoza tüysü uzantıları,
45Mukozanın kaslı
tabakası, 46, 47 Mukus salgılayan
onikiparmakbağırsağı hücreleri, 13
Multipolar sinir hücresi, 35
NNasyon, 17Nefes alma, 53Nefes borusu, 8, 11, 40,
41,44, 53,Nefes verme, 53 Nefron, 54 Nissl cisimciği, 35 Nörofilament, 35 Nükleoplazma, 12
OObturator zar 20,
kanal 20 Omur, 59
bel, 18boyun, 18, 41 gövdelerinin kaynaşma
bölgesi, 19 sağrı, 18 sırt, 18 taslağı, 58 tipleri, 18
Omurga, 14, 18, 19, 55 Omurilik, 19, 32, 59, 34
deliği, 19, 18 kesiti, 34sinir düğümü, 19, 34 sinir düğümünün arka
dalı, 19 sinir düğümünün ön
dalı, 19 siniri, 34sinirinin arka kökü, 34 sinirinin ön kökü, 34 soğanı, 32, 33
Omurilikte sinir hücreleri, 13
Omurlararası disk, 14, 19,41, 59
Omuz, 6 eklemi, 14
Onikiparmakbağırsağı, 11,45,46, 47
duvar kesiti, 46 Oosit, 56 Optik disk, 36, 37 Orak şekilli bağ, 44, 46 Organlar, 10, 11 Orta beyin, 32 Orta beyinde krus
serebri, 33 Orta boşluk, 41 Orta gömlek, 50 Orta hat dil-epiglot
katlantısı, 40 oluğu 40
Orta kanal, 34, 39 Orta kulak kemikleri, 38 Orta parmak, 26 27 Ortak ayak, 39 Ortak karaciğer safra
yolu, 46 Ortak safra kanalı, 46, 50 Osteon, 21 Osteosit, 21 Oval çukur, 49 Oval pencere, 39
öÖn bmgıldık, 16 Ön boynuz, 19 Ön kabartı, 18 Ön kök, 19 Ön oda, 37 Ön orta yarık, 19, 34 Ön yay, 18 Ön-arlca oluk, 32 Ön-arka yarık, 3 Önkol, 6Önkolun harekederi, 23 Örs, 38Östaki borusu, 39
PPacini cisimciği, 30, 31,
35Pankreas, 11, 49 Papilla, 31 Papiller kas, 49 Parmak, 7Parmak eklemi, 7, 27, 29
kemiğinde kemikleşme alanı, 26
Parmak-eltarağı eklemi,27
Penis, 7, 57 Penis başı, 57 Perine bölgesi, 56 Periodontium eğik lifi,
43Periost, 21 Peroksizom, 13 Pıhtılaşma hücreleri, 51 Pia mater, 33, 36 Pinasitoz keseciği, 13 Pinna, 9 Plasenta, 58, 59 Plasenta kesiti, 58 Platisma, 25 Pons, 32Postsantral kıvrım, 33 Presantral kıvrım, 33 Propria tabakası, 46, 47 Proserus, 25 Prostat bezi, 54, 57 Pterigoid düzlük, 16
kanca, 16 Pubis, 14, 57, 59
birleşme yeri, 56 üst kolu, 20, 55
Purkinje hücreleri, 33
RRadius, 14, 26
alt ucu, 27 büyüme hattı, 26
Rahim, 56 ağzı, 56, 57 boynu, 56, 57, 59 duvarı, 58, 59
fundusu, 57 gövdesi, 57 kası, 58
Ranvier boğumu, 24, 35 Ribozom, 13 Ruffini cisimciği, 31, 35
SSaban kemik,
arka kenarı, 16 Saç kesiti, 30 Safra kanalı, 45-46 Safrakesesi, 44, 50 Sağrı kemiği, 14, 15, 57
deliği, 19 yan bölümü, 19
Sakkulus, 39 Sakrum, 19 Salgı kanalı, 46 Salgı keseciği, 12 Sandalsı kemik, 26 Sarı cisim, 56 Sarkolemma, 24 Sarkomer, 24 Sarkoplazmik ağ, 24 Saydam tabaka, 37 Schwann hücresi, 24, 35 Sebase bez, 30 Sement, 43 Seminal kese, 57 Sentriol, 13Serbest sinir ucu, 31,35 Serebrum, 32, 33, 34 Seroza, 46, 47 Sert damak, 8, 41 Sfenoid kemik,
büyük kanadı, 16, 17 küçük kanadı, 17
Sfenoid sinüs, 8, 41 bıngıldak, 16
Sharpey lifi, 21 Sıkı kemik dokusu, 20
kesiti, 21 Sırt, 6Silier cisim, 37 Sinaps düğümü, 24, 35
keseciği, 35 öncesi akson, 35 öncesi zar yapısı, 35
Sindirim sistemi, 44-47 Sinir,
arka tibial, 34 bel, 34birleşik peroneal, 34 boyun, 34 bronş, 52 denge, 39 deri, 34derin peroneal, 34 dil, 40dipoglossus, 40 diş özü, 43 duyma-denge, 39
62
göğüs, 34 görme, 36 kafa, 34 kol, 34 median, 34 mukoza 46, 47 parmak, 34 pudendal, 34 radial, 34 sağrı, 34 siyatik, 34 ulnar, 34 uyluk, 34 üst larinks 40 vagus, dalı, 46 yüzeysel peroneal, 34
Sinir hücresi tipleri, 35 Sinir lifi, 31 Sinir sistemi, 34-35
çevresel, 34 merkezi, 34
Sinir ucu tipleri, 35 Sintigrafi,
kalp boşlukları, 10 sinir sistemi, 10
Sitoplazma, 13 Sitozin, 12 Skapula, 6 Skuamoz dikiş, 16 Solunum mekanizması,
53Solunum sistemi, 52-53 Spermin dış yapısı, 57 Spiral sinir düğümü, 39 Stapes, 38 Sternum, 14 Stiloid çıkıntı, 16 Süngerimsi yapı, 20 Süngersi cisim, 57 Sünnet derisi, 57 Sütdişleri, 42
şŞahdamarı, 11, 49
iç, 50 kanalı, 16
Şakak kemiği, 16, 17, 38 lobu, 33
TTaban (el tarağı kemiği),
26Taç dikiş, 16 Talamus, 32 Tanecikli tabaka, 31 Temel harekeder, 33 Tensor fasia lata, 22 Tepe,
akciğer, 53 dil, 40-41
Ter bezi, 30, 31 deliği, 30, 31 kanalı, 31
Termografi, 10 Tırnak, 27 Tibia, 15 Timin, 12 Timpanik kanal, 39 Tirohiyoid zar, 40 Tiroid bezi, 10, 11, 40,
41, 53 salgı hücreleri, 13
Tiroid kıkırdağı, 41, 53 Toplardamar,
akciğer, 49, 51 akciğer dalı, 52 alt ana, 11, 46, 50, 51,
55alt ana girişi, 49 alt mezenterik 51 avuç içi, 51 basilik, 51 brakiosefalik, 51 bronş, 57 boyun, 11 böbrek, 54, 55 böbreküstü bezi, 54 büyük iliak, 11, 50, 55 büyük safenöz, 51 deri, 31dış iliak, 11, 50 dirsek iç, 51 diş özü, 43 diş yuvası, 43 dorsal kavisi, 51 gastroepiploik, 51 göbek kordonu, 58 iç iliak, 50 iç boyun, 51 kalp, 48 kısa safenöz, 51 koltukaltı, 51 köprücükaltı, 51 lobüller arası, 54 merkezi ağ tabaka, 36 ön median, 51 parmak, 51 portal, 46, 50, 51 sefalik, 51 uyluk, 51üst ana, 11, 49, 50,
51, 53 üst mezenterik, 51
Toplayıcı kanal, 54 Toplayıcı tübül, 54 Topuk, 6 Topuk kemiği, 28 Toraks, 7 Torba, 7, 57 Trabekül, 48,49 Tragus, 38Tragus alt girintisi, 38 Trigon, 55 Trikuspid kapak, 49 Trofoblast, 58 Trokanterlerarası çizgi,
20Tüylü hücreler, 39
Tüysü çıkıntı, 47
uUç halka, 57 Ulna, 14, 26 Ulna büyüme hattı, 26 Ultrason taraması,
rahimde ikizler, 10 Unipolar sinir hücresi, Urakus, 55 Utrikulus, 39 Uyluk, 7Uylukkemiği başının
hiyalen kıkırdağı, 21 Uzak kıvrımlı tübül, 54,
55Uzunlamasına kas lifleri,
46Uzunlamasına katman,
46, 47
üUç köşeli kemik, 26 Üçüncü kama kemiği, 28 Üreme sistemi, 56-57 Üreter, 11, 54, 55, 56 Üreter açıklığı, 55 Üretra, 55, 56, 57, 59
açıklığı 56 dış açıklığı, 56
Üst boşluk, 41 Üst eklem yüzü, 18
çıkıntısı, 18, 19 Üst gözkapağı, 9 Üst kol, 6Üst ön-arka sinüs, 8, 33 Üstçene kemiği, 8, 16,
17, 42, 40, 41, 44 Üzengi, 38
VVagina, 56, 57, 59 Vagina açıklığı, 56 Vakuol, 12 Vallata kabamsı, 40 Verteks, 8 Vestibulum, 37 Vestibüler kanal, 39 Vestibüler zar, 39 Volkman kanalı, 21, 43 Vücudun
görüntülenmesi, 10 Vücut hücreleri, 12, 13
YYağ bezi, 31 Yağ dokusu, 11 Yağ dokusundaki yağ
hücreleri, 13 Yakın kıvrımlı tübül, 54,
55
Yamuk kemik, 26 Yan çıkıntı, 18, 19 Yan delik, 18 Yan havuzcuk, 32 Yan kanal, 43 Yan karıncık, 32, 33 Yan kolon, 19 Yan parça, 18 Yanaktaki epitel
hücreleri, 13 Yankafa kemiği, 16, 17 Yankafa lobu, 32, 33 Yankafa-art kafa lobu
arası oluk, 32, 33 Yapraksı kabartı, 40 Yarım daire kanal, 38, 39 Yarımay kemiği, 26 Yarımay kıvrımı, 45 Yatay yarık, 53 Yemek borusu, 8, 11,
44, 46, 47, 53 Yırtılmış olgun kesecik,
56Yirmi yaş dişi, 42 Yumurta, 56 Yumurtalık, 56, 57
bağı, 56, 57 kesiti, 56
Yumuşak damak, 8, 41 Yutağı çevreleyen vapılar,
40 Yutak,
ağız bölümü, 41 burun bölümü, 41
Yüz, 7Yüzevsel iskelet kasları,
22Yüzük parmağı, 26
zZar bölüm, 38 Zarı geren kas, 39
P O P Ü L E R B İ L İ M K İ T A P L A R ITÜBİTAK B A Ş V U R U K İ T A P L I Ğ I
V İ N S A N VÜCUDU
Her yaştan insan için kaynak kitap niteliği taşıyan
Başvuru Kitaplığı dizisinin, zengin görsel malzemesi, sözlüksel yapısı,
titizlikle gözden geçirilmiş bilimsel içeriği ile popüler bilim kitapları
alanında önemli bir boşluğu dolduracağı düşüncesindeyiz.
Dizinin ilk kitabı İnsan Vücudu iskelet yapıs ından kaslara,
sindirim sistem inden kemik ve eklemlere
insan vücudunu yakından tanımanızı sağlayacak
bir başvuru kaynağı.
DİZİNİN DİĞER KİTAPLARI Arkeoloji, Evrim, Fizik,
Kimyanın Öyküsü, Kimya, Evren, 21. Yüzyıl, Taşların Dünyası, Keşifler,
Hayvanlar, Otomobil Çağı
, •<
İ ~ '
ISBN 975-403-156-8 1 2
- 9 7 8 9 7 5 4 0 3 1 5 6 0
Fivati: TL (KDV DAHİL)
Basılı fiyatından farklı satılamaz