Altaylar'dan Tuna'ya Türk Dünyasından Seçme Türkülerimiz

3 MAYIS 2011TÜRKÇÜLER GÜNÜ

ARMAĞANIDIR

ALTAYLAR’DANTUNA’YA

TÜRK DÜNYASINDANSEÇME TÜRKÜLERİMİZ

Yayına HazırlayanMeriç COŞKUN

www.eskimeyendostlar.net

“ALTAYLAR’DAN TUNA’YA TÜRK DÜNYASINDAN SEÇME TÜRKÜLERİMİZ” İSİMLİ BU KİTAP 2005 YILINDA TÜRK OCAĞI ANKARA ŞUBESİ TARAFINDAN 5000 ADET BASTIRILMIŞ VE DAĞITILMIŞTIR. BU KERRE BAZI İLAVE VE ÇI-KARMALAR YAPARAK YENİDEN SİZ SAYGI DEĞER ESKİMEYENDOSTLARI-MIZA “3 MAYIS 2011 TÜRKÇÜLER GÜNÜ ARMAĞANI” OLARAK TAKDİM EDİLMEKTEDİR. DEĞERLİ DOSTUMUZ SAYIN DR.MEHMET GÜNEŞ BEY’İN YAZISI DA KİTABIMIZA AYRI BİR DEĞER KATMIŞTIR. SAYIN DR.MEHMET GÜNEŞ BEY’E VE KİTABIN BASILMASINDAKİ MADDİ KATKILARINDAN DO-LAYI SAYIN DERVİŞ AYTEKİN BEY’E HEPİNİZ ADINA TEŞEKKÜR EDER, KİTABI TAKDİRLERİNİZE SUNARIZ.

BU KİTAP ZİLE’Lİ BOZKURT DERVİŞ MEHMET AYTEKİN BEY’İN KATKILARIYLA BASILMIŞTIR.

İçindekiler

TÜRKÜ HAKKINDA .....................................................................................9TÜRKÜLERİMİZE DAİR ............................................................................13AÇ AÇ KOLLARIN DİGEL YANIMA .........................................................33ADA YOLU KESTANE ..............................................................................106A GIZIM SANA POTİN ALAYIM MI ........................................................118AĞAM SÜLEYMAN PAŞAM SÜLEYMAN ..............................................34AĞLAMA CEYLAN BALASI......................................................................28AH LAÇİN VAH LAÇİN ..............................................................................55AL FADİME’M BAL FADİME’M ..............................................................160AL İPEK YEŞİL İPEK ...................................................................................26ALLI DURNAM BİZİM ELE VARIRSAN ................................................145AL ŞU MUMU ELİNE YAK DEMEDİM Mİ .............................................102ALTIN HIZMA MÜLÂYİM .........................................................................23ALTIN TABAKTA BAL VAR .......................................................................35AMAN AVCI VURMA BENİ .......................................................................59AMAN BRE DERYALAR ............................................................................75AMAN DAYLER YOL VERİN ..................................................................139ANAYURT ...................................................................................................174ANTALYA’NIN MOR ÜZÜMÜ ..................................................................140ARDAHAN’IN YOLLARINDA ................................................................110ASKER OLUP VATANA HİZMET EDEREM MEN ...................................68AŞAN BİLİR KARLI DAĞIN ARDINI .....................................................173ATABARI.......................................................................................................91ATEM TUTEM MEN SENİ ........................................................................160ATIM ARAPTIR BENİM ..............................................................................95AYAĞINDA KUNDURA ............................................................................138AY BILBILIM..............................................................................................174AY DOLANAYDI GÜN DOLANAYDI .......................................................36AY GIZ ADIN AMANDIR ............................................................................64AYLI GECE SERİN KÜLEK GÖY ÇEMEN ...............................................53BAĞINDA ÜZÜM KALDI ...........................................................................60BAHÇALARA GELDİ BAHAR ...................................................................52BASTIM DA KIRILDI İĞDENİN DALI ....................................................151 BEN BİR AVUÇ DARI OLSAM .................................................................58BENDEN SELÂM OLSUN BOLU BEYİNE .............................................133BEN GİDERİM BATUM’A ..........................................................................80BEN YEMENİMİ AL İSTERİM .................................................................131BEN YETİM BEN YETİM..........................................................................161

BERİ GEL ....................................................................................................178BEYAZ GİYME SÖZ OLUR ......................................................................142BEYAZ GÜL KIRMIZI GÜL ........................................................................37BIR YIĞIT GURBETE GITSE ...................................................................158BİR ATEŞ VER CİGARAMI YAKAYIM ...................................................135BİR DALDA İKİ KİRAZ ............................................................................141BİR HIŞMINAN GELDİ GEÇTİ (KİZİROĞLU) .......................................134BİRİNİ DE YAVRUM BİRİNİ ....................................................................150BİTLİS’TE BEŞ MİNARE ..........................................................................159BİZİM ELLER NE GÜZEL ELLER ...........................................................115BİZİM EVDE ŞEKER DE LOKUM BADEM VAR ...................................132BU DAĞDAN AŞMAK OLMAZ .................................................................61BU DERE BAŞTAN BAŞA ..........................................................................47BU DÜNYADA ÜÇ ŞEY VARDIR SEVİLİR ............................................165BU GALA DAŞLI GALA .............................................................................54BU HAL NE HALDI .....................................................................................30CEVİZİN YAPRAĞI DAL ARASINDA .....................................................137CEVİZ OYNAMAYA GELMİŞ ODAMA ..................................................111CİLVE LOY ...................................................................................................89ÇAKMAĞI ÇAK ÇIRAMI YANDIRMAMIŞAM ........................................41ÇALSIN ÇIRTMA OYNAYLIM .................................................................178ÇARŞAMBA’YI SEL ALDI ..........................................................................83ÇAYELİNDEN ÖTEYE ................................................................................91ÇIKTIM BELEN KAHVESİNE (ORMANCI) ...........................................143ÇİFT JANDARMA ........................................................................................90ÇÖKERTMEDEN ÇIKTIM HALİLİM ......................................................159DAĞLAR DAĞLAR VİRAN DAĞLAR ......................................................75DAĞLAR KIZI REYHAN ............................................................................65DAMDAN DAMA ATLAN YAR ................................................................137DÂNE DÂNE BENLERİ VAR YÜZÜNDE .................................................98DELİ HASANÎ HOYRATI ............................................................................46DERE GEÇİT VERMEZSE .......................................................................139DERE GELİYOR DERE .............................................................................143DERSİNİ ALMIŞ DA EDİYOR EZBER ....................................................133DEYMEN BENİM GAMLI YASLI GÖNLÜME .......................................162DİVAN (KERKÜK URFASI) ........................................................................42DÜN GECE YÂR HANESİNDE ................................................................125DÜRÜYE’MİN GÜĞÜMLERİ KALAYLI ................................................141EĞİN DEDİKLERİ KÜÇÜK BİR ŞEHİR ..................................................165ELÂ GÖZLÜM BEN BU ELDEN GİDERSEM .........................................120ELÂ GÖZLÜ NÂZLI YÂRİ ........................................................................119

ELEDİM ELEDİM HÖLLÜK ELEDİM .....................................................120ELMAYI TOP TOP YAPALIM ......................................................................89ERKİLET GÜZELİ......................................................................................114ERZURUM ÇARŞI PAZAR .......................................................................122ESMERİM GÜZEL ESMER .........................................................................40ESTİREYİM Mİ ESTİREYİM Mİ ..............................................................142ETİR SAÇIR GÜL ÇİÇEK (ARZU GIZIM) .................................................66EVLERİNİN ÖNÜ MERSİN ......................................................................106EVREŞE YOLLARI DAR ...........................................................................163EY GÜZEL KIRIM ......................................................................................179FERAYİ’DİR GIZIN ADI FERAYİ ............................................................145FES BAŞINA FES BAŞINA .......................................................................146FINDIKLI BİZİM YOLUMUZ .....................................................................71FİDAYDA (BULGURU KAYNADIRLAR) .................................................94FİNCANI TAŞTAN OYARLAR .................................................................167GALİYE BANU ..........................................................................................179GECELER YARİM OLDU ..........................................................................144GECELER ZAR GECELER ..........................................................................25GEL HA GÖNÜL HAVALANMA...............................................................136GEMİCİLER KALKALIM ...........................................................................84GESİ BAĞLARINI DOLANIYORUM (GERMİR AĞZI) .........................150GÖNÜL GEL SENİNLE MUHABBET EDELİM ......................................126GÖZELE BAK GÖZELE ..............................................................................42GÜLDEK ÖTER ÖMRÜMÜZ ....................................................................180GÜLER OYNARIM ......................................................................................49GÜL SUYUNDAN YA SALAN ..................................................................181GÜZELLERDEN ÜÇ GÜZEL VAR .............................................................39GÜZEL NE GÜZEL OLMUŞSUN ............................................................155GÜZEL TÜRKİSTAN .................................................................................182HALKALI ŞEKER ........................................................................................85HAM MEYVAYI KOPARDILAR DALINDAN .........................................138HANAYLAR YAPTIRDIM DÖŞETEMEDİM .............................................76HANGI BAĞIN BAĞBANISAN GÜLÜSEN ...........................................123HANZA BİG ................................................................................................180HAVADA BULUT YOK BU NE DUMANDIR ..........................................156HAVUZ BAŞININ GÜLLERİ .....................................................................127HAYDAR HAYDAR ...................................................................................164HAZİN HAZİN ESEN SEHER YELLERİ .................................................126HEKİMOĞLU DERLER BENİM ADIMA ...................................................81HELHELE VERİN GELİNE .........................................................................32HELLİYDEN DAĞLAR KAMIŞ .................................................................31

HEM OKUDUM HEMİ YAZDIM ................................................................99HEY ONBEŞLİ ONBEŞLİ ..........................................................................113HIŞ HIŞI HANÇER BOYNUMA ...............................................................128IĞDIR’IN AL ALMASI .................................................................................57ISSIK GÖL ..................................................................................................182İĞNEM DÜŞTÜ YERLERE .......................................................................169İKİ KEKLİK BİR KAYADA ÖTÜYOR .....................................................154İNDİM ÇAYIR BİÇMEYE .........................................................................170İŞTE GİDİYORUM ÇEŞM-İ SİYAHIM.....................................................170İZMİR’İN KAVAKLARI .............................................................................155KAÇMA GÜZEL KAÇMA BEN ADAM YEMEM .....................................82KAHPE FELEK SANA NETTIM NEYLEDIM .........................................200KALEDEN KALEYE ŞAHİN UÇURDUM ...............................................131KALENİN DİBİNDE BİR TAŞ OLAYDIM .................................................38KAMBER HAN ...........................................................................................183KARA BASMA İZ OLUR ...........................................................................161KARADIR KAŞLARIN FERMAN YAZDIRIR .........................................105KARAGÖZ BOY BOY –LEZGİ .................................................................183KARANFİL DESTE GİDER .......................................................................129KARA TREN ...............................................................................................189KÂR ETMEZ AHIM .....................................................................................38KARS’A GİDERİM KARS’A .......................................................................69KEKLİK GİBİ KANADIMI SÜZMEDİM .................................................128KERPİÇ KERPİÇ ÜSTÜNE KURDUM BİNAYI ......................................129KIBRIS GELİNİ ............................................................................................77KIRIM’DAN GELİRİM ADIM DA SİNAN’DIR .........................................74KIRMIZI GÜLÜN ALİ VAR .........................................................................74KIŞLALAR DOLDU BUGÜN ....................................................................144KİYEHENNİ ................................................................................................184KUVA BOL ..................................................................................................184LÂMBA DA ŞİŞESİZ YANMAZ MI ..........................................................100MAKARAM SARI BAĞLAR .....................................................................130MALATYA MALATYA BULUNMAZ EŞİN .............................................101MANASTIR’IN ORTASINDA VAR BİR HAVUZ .......................................71MAYADAĞ’DAN KALKAN KAZLAR ......................................................72MEŞELER GÖVERMİŞ VARSIN GÖVERSİN .........................................199MEKTEBİN BACALARI .............................................................................79MENBERİ (HİSARDAN İNMEM DİYOR) ...............................................171MERİK (MARAŞ’TAN BİR HABER GELDİ) ..........................................158MEVLÂM BİR ÇOK DERT VERMİŞ .......................................................103MEYDE MEYDE ........................................................................................185

MIZIKA ÇALINDI DÜĞÜN MÜ SANDIN ...............................................121MİHRİBAN-I ...............................................................................................191MİHRİBAN-II .............................................................................................192MİNGİ TAV ................................................................................................186MİSKET .........................................................................................................92MOR KOYUN MELER GELİR ....................................................................93MUHALİF HOYRATI ...................................................................................45MUM KİMİN YANAN KERKÜK ................................................................48MÜDÜR BEYIN YEŞIL KÜRKÜ ..............................................................198NARDANESİ ................................................................................................97NASIL METHEDEYİM SEVDİĞİM SENİ ................................................124NAZİFE HANIM .........................................................................................166NE AĞLARSIN BENİM ZÜLFÜ SİYAHIM ..............................................157NERDEN GELİRSİN SİLİFKE KALESİNDEN ........................................148NERGİZİ DESTE BAĞLADIM ....................................................................29NİKSAR’IN FİDANLARI ...........................................................................168NİNNE YAVRUM NİNNE ............................................................................43ODAM KIREÇ TUTMUYOR .....................................................................197ORDU’NUN DERELERİ ..............................................................................78O SÜSEM O SÜNBÜL O GÜL O BAĞINDIR .........................................153O YANA DÖNDER BENİ .............................................................................24OLAM BOYUN GURBANI .......................................................................196OYNAYIN KIZ OYNAYIN ..........................................................................86ÖLLEM ÖLLEM MEN ÖLLEM ..................................................................27ÖZÜNE ÖZÜM KURBAN ...........................................................................62PENCERE AÇILDI BİLÂL OĞLAN ............................................................72PENCEREDEN KAR GELİYOR ...............................................................101PINAR BAŞI BURMA BURMA.................................................................195PINAR BAŞINDAN BULANIR .................................................................124RAMİZE’M ...................................................................................................76SABAHIN YEMİŞİ BİR TANE VİŞNE .....................................................194SABAH OLDU UYANSANA .......................................................................73SAFFET EFENDİ ........................................................................................166SARI ZEYBEK ŞU DAĞLARA YASLANIR ...............................................73SEHER VAKTİ SEN TARLAYA GİDENDE (SÜREYYA) .........................63SEN BİR YANA BİR YANA .........................................................................51SEN GELMEZ OLDUN ................................................................................70SİLİFKE’NİN YOĞURDU .........................................................................149SİZE SELÂM GETİRMİŞEM .......................................................................56SÖĞÜT’ÜN ERENLERİ .............................................................................111SU SIZIYOR SIZIYOR .................................................................................96

SÜSEN’İ MAHMUR YAKASI .....................................................................50ŞEN OLASIN ÜRGÜP DUMANIN TÜTMEZ ..........................................135ŞINGIR ŞINGIR ..........................................................................................187ŞU DALMA’DAN GEÇTİN Mİ ....................................................................99ŞU UZUN GECENİN GECESİ OLSAM ....................................................136TABANCAMUN SAPİNİ .............................................................................88TANRIDAN DİLEDİM BU KADAR DİLEK ............................................162TELLİDİR YAVRUM TELLİDİR ...............................................................147TIREN GELIR HOŞ GELIR .......................................................................102TİRİDİNE BANDIM ...................................................................................112TOMBALACIK HALİME ..........................................................................107TURGU ORUU ...........................................................................................188TUTAM YAR ELİNDEN TUTAM ..............................................................125TÜRKİYE’M (Kahraman Irkıma Sızmış İhanet) ........................................194TÜRKİYEM ................................................................................................190TÜRKMEN KIZI .........................................................................................148TÜRK’ÜZ TÜRKÜ ÇAĞIRIRIZ ...............................................................196UCA DAĞLAR BAŞINDA NAR ŞİRİN OLAR ..........................................67URAL’IM URAL’IM ...................................................................................189URFALIYAM EZELDEN............................................................................104URFA’NIN ETRAFI DUMANLI DAĞLAR ...............................................172VALLÂHİ O YÂRDIR ................................................................................152YABANDAN GEL YABANDAN ...............................................................108YARİM İSTANBUL’U MESKEN Mİ TUTTUN .......................................132YAŞ DESTANI ............................................................................................195YAYLANIN ÇİMENİNE ...............................................................................87YAZMALI GELİN .........................................................................................47YİNE YEŞERDİ FINDIK DALLARI ...........................................................88YOLCU HOYRATI .......................................................................................44YOLUN SONU GÖRÜNÜYOR .................................................................193YUMURTANIN KULPU YOK ...................................................................109YÜKSEK AYVANLARDA BÜLBÜLLER ÖTER .....................................157YÜKSEK YÜKSEK TEPELERE EV KURMASINLAR ...........................116YÜRÜ DİLBER YÜRÜ ÖMRÜMÜN VARI ................................................92ZEYNEP BU GÜZELLİK VAR MI SOYUNDA ........................................117ZOBALARINDA KURU DA MEŞE YANIYOR .......................................100

9

TÜRKÜ HAKKINDAMehmet ÖZGEDİK

“Türküz türkü çığırırız” Âşık VEYSELTürkülerimiz, milletimizin aşkını, yiğitliğini, isyanını, hüznünü,

melâlini, heyecanını ortaya koyan eserlerdir. Türküler, Türk milletinin ruh ya-pısını söze ve sese (musikiye) dönüştüren ürünlerdir. Bu bakımdan türküleri-miz Türk edebiyatının ve musikisinin önemli temel taşlarındandır. Ancak, bu hazinemizin yeterince incelenip anlatıldığını iddia etmek mümkün değildir. Hatta günümüzde türkülerimiz, yoğun kültür anarşisi karşısında, unutulmaya yüz tutmuş bulunmaktadır.

Sitemizin “şiir-marş-türkü” başlıklı bölümüne Türk’ün yaşadığı her yö-reden türküler koymaya çalıştık. Burada güdülen amaç, gençlerimize türkü-lerimizin önemini kavratmak için bir başlangıç yapmaktır. Bunun için türkü terimini çeşitli yönleri ile ele alacağız.

1.Türkü Kelimesinin AnlamıTürkü kelimesinin çeşitli sözlüklerdeki anlamı şu şekilde anlatılmakta-

dır: “Türklere has bir biçimde şarkı”, “hece ölçüsüyle yazılma ve halk ezgile-riyle bestelenmiş manzume”.

Türkü kelimesinin kaynağı da şu şekilde anlatılmaktadır: Farsça, aidiyet bildiren, nispetî’si Türk kelimesine eklenerek Türkî (Türk’e ait, Türk’ün malı, Türk’e özgü) kelimesi türemiştir. Bu kelime, zamanla, Türkçe dilbilgisi uyum kurallarına uydurularak türkü şeklini almıştır.

Türkü kelimesi hem Türk edebiyatını hem de Türk musikisini ilgilendir-mektedir.

2. Türk Edebiyatında TürküTürkü, Türk Halk Edebiyatının nazım tür ve şekillerinden biridir. Nazım Şekli Olarak Türkü:

10

Türkü şekli hane (bent) ve bağlantı (kavuştak, nakarat) dan oluşur. Hane-ler genel olarak iki ve üç mısradan meydana gelir. Ancak tek numaralı haneler olduğu gibi, dört veya daha fazla mısralı haneler de bulunmaktadır. Türküler-deki hâne sayısı da değişkendir. Genel olarak iki hânelidir. Ancak, bir,üç, dört ve daha fazla sayıda hâneli türkülerimiz de vardır. Genel olarak yedili, sekizli ve on birli hece veznindedir.

Türkülerimizin kafiye sisteminde de kesin kurallar yoktur. Genellikle za-yıf kafiyeler ve cinaslar kullanılmıştır. Heceler ve bağlantılar kendi arasında kafiyelenirler.

Mâni ve koşma şeklinde söylenmiş türkülerimiz de çoktur. Günümüzde bestelenmiş türkülerin çoğu koşma şeklindedir. Mâni şeklinde türküler 7’li, koşma şeklindeki türküler 11’li hece vezni ile söylenmiştir.

Türkülerde, aşk, hasret, ölüm, gurbet, yiğitlik vb. konular işlenmiştir. Türkü, bir olay üzerine yakılır. Şüphesiz türküyü ilk söyleyen biri vardır. An-cak, ezgi ile ilk defa söylenen türkü, ağızdan ağıza geçerek söz ve ezgi olarak değişikliklere uğrar. Toplumca benimsenmeyen ifadelerden temizlenir, ezgisi üstün seviyeye ulaşır. Böylece son şeklini alır. Buna rağmen türkü çeşitli yöre-lerde az çok değişik söylenir.

Türkülerimizin bâzılarında anlam birliği olmadığı, hattâ anlamsız oldu-ğu söylenir. Bu görüş isabetli değildir. Türkülerimizde, özellikle mânilerde, hazırlık niteliğinde söylenmiş sözler vardır. Bunun sebebi esas düşüncesini belirtmek için zaman kazanma, düşünme fırsatı doğurma yöntemidir. Unutul-mamalı ki türküler şifahî (sözlü) ürünlerdir. Doğmaca söylenir. Düşünce bir veya iki mısrada dile getirilir. Diğer mısralar hazırlık niteliğinde doldurma mısralardır. Bunlar ayrıca ritm ve melodi sağlar.

3. Türk Müziğinde TürküTürkü, Türk müziğinin halk müziği dalında yer alan bir türüdür. Türkü

sözünün sahibi bilinmediği gibi türküyü besteleyen de bilinmemektedir. Top-lumun ortak malıdır.

Her yakılan türkü uzun süre toplumda yaşamaz. Konusu toplumca be-nimsenen, ezgisi dokunaklı, etkileyici olan, sanat gücü yüksek olan türküler daha uzun ömürlü olmuştur.

Türkülerimizin müzik bilimi açısından derinliğine incelemesinin yapıl-dığını söylemek mümkün değildir. Bunun için ses ve makam sistemleri kesin olarak ortaya konamamıştır. Ancak, türkü hakkında genel olarak şunları belir-tebiliriz:

Türkü deyince, Türk Halk Müziğini (folklorik Türk müziğini) anlarız. Tek sesli müziktir. Makamına, genel olarak ayak denir. Tavır ve ağız özellik-

11

lerini karar sesleri belirler. Ezgi akışı, tavır, üslûp ve ritm türkünün ayağını ortaya çıkarır.

Türkü formu, Klâsik Türk Müziğinin şarkı formunun karşılığıdır. Esas itibariyle Klâsik Türk Müziği ile Türk Halk Müziği arasında derin farklar, ay-rılıklar yoktur. Türk müziğinin genel özelliklerini türkülerimiz de taşımakta-dır. Tabiattaki sesleri karşılamada yeterlilik, ifade gücündeki üstünlük, ezgi ve ritm zenginliği türkülerimizde açıkça görülür.

Gerek halk gerekse klâsik müziğimizde anlamsız ifadeler, terennümler ve ünlemler önemli yer tutar: Of, aman Annem vb. ünlemler.

Türk Halk Müziğinde hüseynî makamı en çok kullanılan makamdır. Bu-nun yanında hicaz, segâh, rast, karcığar, uşak vb. makamlar da çok kullanıl-mıştır. Tabiatıyla klâsik müziğimizde kullanılan bütün makamlar halk müzi-ğimizde yer almaz.

Türkülerimizin büyük çoğunluğu sanat eseri olarak karşımıza çıkar. An-cak, Rumeli, Azerbaycan ve Kerkük yöre türkülerinin daha sanatkârane işlen-diği gözden kaçmamaktadır.

Türk Halk Müziği (türküler) eserlerine göre iki grupta toplamak müm-kündür:

a. Uzun havalar (usulsüz): Uzun hava, bozlak, maya, kayabaşı, garip, kerem vb.

b. Kırık havalar (usullü) :Kırık hava, zeybek, halay, bar, horon, karşıla-malar, sallamalar vb.

4. Türk Halk OyunlarıTürk halk oyunları, türkülerimizin ayrılmaz bir parçasıdır. Çoğu halk

oyunu türkü eşliğinde oynanır. Bin beş yüz civarında halk oyunumuz vardır: Halay, zeybek, horon, bar, karşılama vb. başlıcalarıdır.

Halk oyunlarımız tek kişilik 2,3,4, ve toplu hâlde oynananlar şeklinde gruplandırılır. Oyun esnasında başta mendil olmak üzere bıçak, kalkan, değ-nek vs. kullanılır. Semağ (sema) oyununu mistik bir ritüel olarak değerlendir-mek gerekir.

5. Türk Halk Müziğinde SazlarTürk Halk Müziğinde kullanılan sazların tamamı Orta Asya kaynaklıdır.

Zamanla ve coğrafi konumdan etkilenmek suretiyle meydana gelen değişiklik-ler bu sonucu değiştirmez. Türk Müziği çevre müzikleri etkilediği gibi onlar-dan da etkilenmiştir. Ancak, Türk müziğinin baş unsur olduğu da unutulmama-lıdır. Türk sazları da çevre toplumları arasında kabul görmüştür.

Türk Halk Müziğinde yabancı kaynaklı sazlar da kullanılmaktadır.

12

Kuzeydoğu Anadolu ve Azerbaycan’da akordion, Edirne çevresinde klarnet gibi.

Klâsik müzik sazlarından bazıları da Türk halk müziğinde yer yer kulla-nılmıştır. Kanun, tambur, def, darbuka, barbet, şeştari, mey bunlardandır.

Halk müziğimizde kullanılan başlıca sazlar şunlardır:Vurmalı Sazlar:a. Davul: Şaman davulu olarak ortaya çıkmıştır. Davul kelimesi Arapça

tabl den bozmadır. Türkçesi töngürdür. * Zilli maşa, kaşık, şakşak, nağaralar b. Tezeneli Sazlar:* Bağlama: Kopuz, bağlamanın ortasıdır. Saz (meydan ve divan), çöğüş,

bağlama, bozuk, tambura, cura, taç önemli çeşitlerindendir.c. Yaylı Sazlar:Kemençe ve kabak kemane başlıcalarıdır. ç. Üflemeli Sazlar:Zurna, kaval, düdük, sipsi ve tulum en yaygın olanlarıdır.Burada Türkiye, Kerkük, Azerbaycan Rumeli, ve diğer Türk illerinden

derlenmiş türküler toplanmıştır. Bu türkülerin notaları TRT repertuarında mevcuttur. Ayrıca türkü tarzında bestelenmiş eserler de konmuştur.

Bir milleti ayakta tutan en önemli kültür unsurlarından biri millî mü-ziktir. Sosyal, psikolojik araştırmalar göstermiştir ki ödünç alınması (iktibas edilmesi) en zor, hatta imkânsız kültür unsuru müziktir. Her türlü baskı millî müziği ortadan kaldıramaz, ancak dejenere eder. Bilimin bu tespitini, günü-müz müzik anlayışları ile karşılaştırınız. Nasıl bir vahim sonuca doğru gittiği-mizi göreceksiniz.

Siz gençlerimize düşen millî kültür unsurlarımıza sahip çıkmak ve onları gönülden benimsemektir.

13

TÜRKÜLERİMİZE DAİRMehmet GÜNEŞ

Sözü hikmetli kılan nasıl şiirse, şiiri de kanatlandıran müziğin o efsunkâr ritmidir... Şuur altındaki ilhamların bir tezahürü olan şiir, müziğin büyülü at-mosferinde emsâlsiz bir güzelliğe erişir... Şiirdeki letâfete, mızrabın tellerle vuslatı eklenince; perde perde dokunan mısralar, dokunaklı bir ezgi hâline ge-lir... Duygulardan dile yansıyan dizeler, notaların o esrarlı kanatlarını taktığı zaman; gönül semâlarımızda şehbal açarak canlılık kazanır... Kalbimizdeki en içli duyguları ifâde eden bu güzelim ezgiler, kültür dünyamızda şekillenip, gönül gergefimizde nakışlandıktan sonra, zamanın sînesinde demlenerek bir muammânın sırrıyla hemhâl olur ve “türkü” adını alır...

Türküler, en yalın hâliyle, ama en güzel bir biçimde bizim kültürümüzü terennüm ettiği için binlerce yıldan beri dilden dile dolaşır, nesilden nesile ulaşır... Türkülerimiz, söyleyenin gönlünü bir hoş ederken, yüreğimize sapla-nan nağmeleriyle de dinleyeni “içmeden sarhoş” eder... Tevârüs edilmiş bir asâletin bütün güzelliklerini türkülerimiz anlatır... Türkülerimizde; neş’emiz, sevincimiz, sabrımız, derdimiz ve ıstırabımız dile gelir... Türkülerimiz, “her yanımızı esrarlı bir şafak ışığıyla saran” gönül dünyamızın sönmeyen yıldızlarıdır... Aşk ateşine düşen, milyonlarca insanımızın ortak duygularını türkülerimiz ifâde eder... İnsanımızın doğumundan ölümüne kadar olan her hâline, günlük hayatın bütün veçhelerine türkülerle vâkıf oluruz...Yüreğimize hapsettiğimiz acı-tatlı hatıralarımızı türkülerimizle ya’dederiz... Ayrılığı, ka-vuşmayı, sitemi, kahrı, kadere isyanı, hasreti, gurbeti, ümidi, teselliyi, mutlu-luğu, hüsrânı… hep türkülerde buluruz... Türkülerle hâlleşir, türkülerle dille-şiriz... Hayatın tamamına türkülerle nigâh-ban oluruz... Milletimizin her hâlini türkülerle biliriz...

Türkülerimizi bilmeden Türk’ü bilirim demek, alfabeyi öğrenmeden ki-tap okumaya benzer... Anadolu insanının; hayatındaki mağduriyeti, yaşadığı

14

mahrûmiyeti, tevekkülündeki mazlûmiyeti, tavrındaki mahcûbiyeti, aşkında-ki mâsûmiyeti, gönlündeki muhabbeti, hayâlindeki saadeti, iç dünyasındaki samîmiyeti, heyecânındaki kudreti, rûhundaki asâleti, sevdâsındaki iffeti, kal-bindeki ülfeti, kızgınlığındaki hiddeti, öfkesindeki şiddeti ve duygularındaki haşmeti ancak türkülerimiz anlatabilir...

Türk Milleti olarak bizler; bir yürek yangınında önce kendimiz yanar, sonra bir türkü yakar, daha sonra da bu yanık türkülerde serinlemek adına “Değmen benim gamlı yaslı gönlüme / Ben bir selvi boylu yârden ayrıl-dım” türküsünü söyleyerek Mecnun olup yollara düşeriz... Türkülerde nice dağlar aşar, türkülerle yaramızı deşeriz... Düğünlerde türkülerle coşar, asker-likte türkülerle koşarız... Kısacası, biz hayatı türkülerde yaşarız... Çünkü tür-küler; duygu penceresinden ömür rüyâsını seyreden bir hayat destânıdır...

Türk millî kültürünü ayakta tutabilmemiz için, türkülerimizi yaşatmamız gerekir... Şurası muhakkaktır ki her türkü; milletimizin iç âlemini âşikâr eden, kültür hâzinemizi seslendiren bir sanat şâhikasıdır... Türküler terennüm edil-mezse, bu aziz milletin hayat damarlarından biri daha kurumaya yüz tutar... Bu sebeple türküler, millî kültürümüzün nefesi, binlerce yıllık tarihimizin sazın tellerinde yankılanan sesi, duygularımızın bazen hazin, bazen neşeli, bazen ağıt formunda, bazen de koçaklama olarak bağlamada şekillenmesidir...

Bir Türkmen kiliminin rengârenk nakışları gibi, türkülerimiz de insan-lara doyumsuz bir huzur verir... Milletimizin; duygularındaki enginliği, iç âlemindeki zenginliği ve dünyaya bakışındaki güzelliği, en mükemmel bir bi-çimde türkülerimiz terennüm eder... Türküler, ruh dünyamızın şifrelerini orta-ya koyar... Bizim türkülerimiz, şair bir milletin kendi yüreğine doğru yürüme-siyle işittiği âşina seslerden ve sevdâ gergefinde doyumsuz bir aşkla dokuduğu ışıklı nağmelerden oluşan bir şehrâyindir...

İçimizi yakan türküler başımızda boz dumanlar tüttürür... Teselli verir-ken bile elemin bir başka burcunda gönlümüzü mesken tutturur... Aşkın hudut tanımayan coşkusunu, ahde vefânın ne demek olduğunu ve insanoğlunun gem vurulamayan duygularını ancak türkülerimiz anlatabilir...

Türkülerimiz, kimselere söylenemeyen gizli dertleri, âşikâr edilemeyen aşkları, karşılıksız sevdâları, kaybolan hasletleri, özlenen memleketleri, uzak kalınan sılayı, yâdelerde yapılan bayramı, beklenen asker yollarını, zaman içinde sararan duyguları, kararan umutları, yeşerip boy veren hüzünleri dile getirir... Türkülerimiz, karanlığı titreten bir şafak olur kimi zaman... Kimi za-man gecelerin ağaran saçlarına yakılan türküler, seher vakti yapılan dualar gibi içimizi titretir... Bu sebeple olsa gerek, güneşin yedi renginin üstüne sayısız duygu tayfları düşüren türkülerimiz; kirpiklerimizi ıslatırken, göz bebekleri-mizden parıldayan bir ışık şûlesi yansıtır âsûmâna... Bizim türkülerimiz; kimi

15

zaman, “ Evin yok, barkın yok nerde kalırsın / Her yüze güleni dost mu sa-nırsın / Düşer bir kötüye nâçar kalırsın / Senin dert çekecek dermânın mı var” ezgisiyle inler, kimi zaman, “Geceler yârim oldu / Ayrılık kârım oldu / Her dertten yıkılmazdım / Sebebim zâlim oldu” diye âh eder, kimi zaman da “Bir yiğit gurbete gitse / Gör başına neler gelir / Garip sılayı andıkça / Yaş gözüne dolar gelir” türküsüyle melül ve mahzûn olarak gözyaşı döker...

“Gönül dağı yağmur, boran olunca / Akar can evimden sel gizli gizli” diyen âşıkların; ruhunda esen fırtınalar, kalbinde çakan şimşekler, ha-tıralarında iz bırakan insanlar, unutamadığı ânlar, âh ettiği zamanlar, yaşadığı hicranlar... hep türkülerimizde anlatılır... İnsanımız; yoksulluğun, kimsesizli-ğin, çaresizliğin ve ümitsizliğin getirdiği hüzünlü duygularla başında duman tüterken, için için yanar ve “Şu karşı dağları duman kaplamış / Yine mi gurbetten kara haber var / Seher vakti burda kimler ağlamış / Çimenler üstünde gözyaşları var” uzun havasıyla gönül tellerimizi titretir bizim türkü-lerimiz… Kimi zaman “Yolumuz gurbete düştü / Hazin hazin ağlar gönül / Araya hasretlik düştü / Hazin hazin ağlar gönül” diye en içli duyguları âşikâr eden yine türkülerimizdir...

Dostluğun, sevginin ve aşkın maddeye müncer olduğu günümüzde, sadâkâtin, hasbîliğin, fedâkârlığın ve ferâgatin menfaat denizinde boğulmaya yüz tuttuğu dünyamızda bu gün her zamankinden çok daha fazla türküleri-mizin ruhunu idrâk etmek ve sözlerinin sırrına ermek mecbûriyetinde değil miyiz? “Gel ha gönül havalanma / Engin ol gönül engin ol / Dünya malına güvenme / Engin ol gönül engin ol” diyebilmenin şuuruna müdrik olarak hayatı insan gibi yaşamaya ne kadar çok muhtaç olduğumuzu, ya da “Seyreyle güzel Kudret-i Mevlâ neler eyler / Allah’a sığın, Adl-i Teâlâ neler eyler / Meyl’eylemezem gayrısına Hazreti Hak’tan / Şol yüzleri dost, özleri düş-mandan usandım” gazelinin bize vereceği idrâk irtifaında insan-ı kâmil olma yolunda hangi mesâfeleri kat edeceğimizi hiç düşündünüz mü?

Türk’ten uzaklaşanlar, türkülerimizi de öksüz bıraktılar... “Yastadır hey deli gönül yastadır / Gelir diye kulaklarım sestedir” diye feryat eden türkülerle kendi insanımızdan medet beklediğimizi anlatmaya çalıştık yıllar yılı... Anadolu toprağından eksik olmayan rahmet yüklü şafak yağmurlarının serinliğini yüreğimize serpmek için; “Ayrılık, hasretlik kâr etti cana / Seher yeli sultanımdan bir haber / Selâmım tebliğ et kutb-i cihâna / Seher yeli sultanımdan bir haber” nidâsıyla seslenip durduk senelerdir...

Kâinat muhabbet üzerine, sevgi üzerine, aşk üzerine yaratılmıştır… Tür-külerimiz de yaratılış gayemizin ifâde ettiği bu fıtrî hakîkâte mebnîdir… Ula-şılması mümkün olan bir şeye karşı hissedilen duygu, “Mutlak Hakîkât”e ulaşma yollarının bir vasıtasıdır… Bu sebeple, “Gâh çıkarım gökyüzüne

16

seyrederim âlemi / Gâh inerim yeryüzüne seyreder âlem beni” diyen tür-küler, bizleri alıp bir başka diyara götürür… Çünkü bizim türkülerimizde; gö-nül gönderimize çekilen muhabbet sancağında aklın aşka gelerek kendinden geçmesine, hayâl âlemimizde duygu çiçeklerinin açmasına, kalbin sevgi pı-narından bâde içmesine ve bir “İlâhî” aşkla “Nefes”lenen ruhların mâverâya kanatlanıp uçmasına şâhit olursunuz...

Aşk; bir fâniye fedâ edilemeyecek kadar değerli bir duygu olduğu için, “aşk-ı mecâzî”, “Aşk-ı Hakîkî”ye yol bulduğu zaman ebedîleşir… Türkü-lerimizde, İlâhî aşka giden yolun beşerî sevginin tekâmülüyle meydana gel-diği, bu olgunluğu veren dergâhların rahlesinde insanımızın “Hüsn-ü Aşk”ı bulduğu ve “Yeşil köşkün lambası”nın İlâhî aşkla yanmaya karar kıldığı anlatılır anlatılmasına, ama bizler; ya çok geç anlarız, ya da hiç anlamadan “bize ayrılan vakti” gaflet içinde zamanı katlederek geçiririz... Ahmet Ham-di Tanpınar’ın “Anadolu’muzun iç romanı” diye tarif ettiği türkülerimizin özünden nasiplenmediğimiz takdirde: “İncecikten bir kar yağar / Tozar Elif Elif deyi / Deli gönül abdal olmuş / Gezer Elif Elif deyi” ezgisinin dış zarfını zâhirî olarak terennüm eder, fakat mazrufundan haberdâr olmadan bu dünya-dan göçüp gideriz...

Türkülerimiz; mâzîden hâle, hâlden istikbâle uzanan kültür köprüsünü; ‘bir dut dalından, bağlamanın telinden, mızrabın elinden ve şiirlerin di-linden’ oluşan dört temel direk üzerine kurmuştur... Türkülerden oluşan bu muhteşem kültür köprüsü; ses ve söz kalıpları kullanılarak, uzun bir tarihî sü-reç içinde ve zamana karşı mukavim olarak milletimiz tarafından inşâ edilmiş bir sanat şâheseridir... Türk kültürünün mihenk taşı olan türkülerimiz Anadolu yaylalarında dile gelip, gönüllerimize “dar gelen” hudut boylarında yankı-lanırken; “Türk’üz Türkler yoldaşımız / Hesaba gelmez yaşımız / Nerde olsa savaşımız / Türk’üz türkü çağırırız” dizeleriyle duygularımıza tercü-man olur...

Türküler, pembe dünyaların sabun köpüğü misâli sönen yalancı aşklarını dile getirmez, “Bir âh çeksem karşı ki dağlar yıkılır” ya da “Gel dilber ağ-latma beni, Şâh-ı merdân aşkına” mısralarında ifâdesini bulan karasevdâları anlatılır... Tezenenin tellere dokunmasıyla inleyen nice gönüller, bağlamayı aşka getirirken, Âzerî mahnısının o eşsiz ritmiyle; “Fikrimden geceler yata-bilmirem / Bu aşkı başımdan atabilmirem / Neyleyim ki sana çatabilmi-rem / Ayrılık, ayrılık yaman ayrılık / Her bir dertten âlâ yaman ayrılık” dizelerini “bahtı kara” türkülerimiz terennüm eder...

Evine elvedâ diyecek olan bir gelin kızın ayrılık ve vuslat duygularını birlikte yaşadığı bir zaman dilimini; “Kınayı getir aney / Parmağın batır aney / Bu gece misafirem / Yanında yatır aney” dizeleriyle ve muhteşem

17

ezgisiyle ifâde eden bu türküden daha güzel ne anlatabilir acaba?Türkülerimizde his dünyamızı ayağa kaldıran nağmeler dile gelirken,

göz pınarlarından süzülen inciler yanaklarda gamzeleşir... “Yâr, deyince ka-lem elden düşüyor / Gözlerim görmüyor aklım şaşıyor / Lambada titreyen alev üşüyor / Aşk, kâğıda yazılmıyor Mihriban” türküsü söylenirken bir duygu fırtınası eser gönüllerimizde... Türkülerimiz unutulan sevdâları yeniden yaşatır insanımıza... Dumanı hâlâ tüten aşkların küllenmediğini, tekrar alev-lenebileceğini; “Başımdan bir kova sevdâ döküldü / Islanmadım, üşüme-dim yandım oy / İplik iplik damarlarım söküldü / Islanmadım, üşümedim yandım oy” sözleriyle sarsıldığımız, “of” ile “âh” sarkacında gidip-gelerek dinlediğiniz o güzelim türkülerimizde bir kere daha idrâk edersiniz...

“Deli gönlün” mahzûn ve mahcup duygularını kendi lisânınca anlatan türkülerimiz; sevgiliden, anadan, sıladan, vatandan.... kopmanın ya da kopa-rılmanın hüznüyle, kalbinde derin tahâssürler yaşasa bile; “Ne ağlarsın be-nim çeşmi siyahım / Bu da gelir bu da geçer ağlama / Göklere yükseldi feryâdım, âhım / Bu da gelir bu da geçer ağlama” diyerek istikbâle ümitle bakılması gerektiğini çok içli ve sâmimi bir biçimde dile getirirken, kalbimiz-deki onulmaz yaraları da âşikâr eder...

Türkülerimiz, dağların ardındaki hikâyeleri de kendine has bir üslûpla anlatır... “Erzurum dağları kar ile boran / Aldı yüreğimi dert ile verem” diye başlayıp, “Göç göç oldu göçler yola dizildi / Uyku geldi elâ gözden süzüldü” sözleriyle bizi “sevdâlara salan” türkülerimiz, uzun havası ve etkileyici makamıyla bir dertten, bin derde salar gönüllerimizi...

Türkü yakan da, adına türkü yakılan da, sevdâlanıp solan, gurbette kay-bolan ve ciğeri pâre pâre olan da hep bizim insanımızdır... Türkülerimizde, “Davullar ah çeker, zurnalar ağlar”sa, biliriz ki hem derdimiz, hem de dermânımız türkülerde saklıdır... Gönlünün bütün perdelerini türküyle arala-yan insanların gözleri buğulanırken, iç geçirerek söylediği “Gönlüme ateş düştü / İçinde yâr da yandı” türküsü; hem derdimizi, hem de derdimizin dermanını bizlere açıkça işaret etmiyor mu ne dersiniz?

Türkülerimiz, bazen coşkun bir ırmak gibi gönülden gönüle akar... Bazen, “Yüce dağ başında yanar bir ışık” diye seslenir... Bazen “Yük-sek minarelerde kandiller yanar / Kandilin şavkına bülbüller konar” nidâsıyla dile gelir... Bazen, bir “Seher yıldızı” olup âsumanı aydınlatır... Ba-zen de “Huma kuşu” olup, ”yükseklerden seslenir”... Bazen “Sarı gelin” olup “Erzurum”da bizleri “çarşı-pazar” gezdirir; bazen “Zahidem”, bazen “Eminem”, bazen “Al Fadimem”, bazen de “Leylâm” diye başlayan türkü-lerle kalbimizdeki küllenmiş közleri alevlendirir...

Neler anlatılmaz ki türkülerimizde; “Dün gece yar hanesinde yine gön-

18

lüm hoş idi“ nağmesine, “Garip kaldım yüreğime dert oldu / Ellerin vata-nı bana yurt oldu” diye feryat edenlerin sesi eklenirken, “Dedim yâre gidem nasip olmadı / Ağlama gözlerim Mevlâ’m kerimdir” türküsü nemli gözlerle söylenir... Sevdâ ateşiyle yüreği püryân olanlar “Derdim çoktur hangisine yanayım / Yine tazelendi yürek yarası” derken, bir başkası da “Mevlâ’m bir çok dert vermiş / Berâber derman vermiş / Şu onulmaz derdime / Neden ilaç vermemiş” diye gözyaşı döker...

İçimizde yaşanan gurbeti, gurbetin hasret tüten acısını, gariplik duygusu veren yalnızlığını, sıladan gelen yar kokulu, memleket kokulu esintilerini tâ yüreğimizin başında türkülerimizle duyarız… Gurbet elde kalan, yârini çok özleyen ve onun hastalandığını duyan bir sevdâlı; “Şu uzun gecenin gecesi olsam / Sılada bir evin bacası olsam / Dediler ki nazlı yârin çok hasta / Başında okuyan hocası olsam” diye inlerken, bir başkası da; “Yârim senden ayrılalı / Hayli zaman oldu gel-gel / Bak gözümden akan yaşa / Âb-ı revân oldu gel-gel” sedâsıyla âsumanın fânusunu çatlatır… Gurbet elde; “Akşam olur karanlığa kalırsın / Derin derin sevdâlara dalarsın” türküsüyle her gece efkârlanır… “Başımda bir sevdâ döner / Ben yanarım kül olurum” diye sızlananlara; “Gönül gurbet ele varma / Ya gelinir ya gelinmez” di-yenlere, “Gurbette ömrüm geçecek / Bir ufacık yerim de yok / Oturup derdim dökecek / Bir vefâlı yârim de yok” inkisârıyla dertlenenlerin sesleri eklenir...

Yükseklerde uçan “Bir çift turna”ya, “Telli turnam selâm götür / Sev-diğimin diyârına” denilir... “Allı turnam bizim ele varırsan” diye başlayan, “Duydum dost hârelenmiş / Yine gönlüm hoş değil” sözleriyle devam eden, “Ağlama yâr ağlama / Mavi yazma bağlama” niyâzıyla biten türkülerle berâber, yâre ucu yanık mektuplar gönderilir... Cevâbı gelmeyen mektuplar için de; “Herkes dosta yazmış arzuhâlini / Benimkini ürüzgâra yazmışlar” diye sitemler edilir… Türkülerimiz belki “Telgrafın tellerini” arşınlayamaz ama, “Nazlı yârden bana bir haber geldi / Eğer doğru ise büktü belimi” sözleriyle yaşanılan gerçekleri anlatır... İnsanımız, “Karadır kaşların fer-man yazdırır / Bu aşk beni diyar diyar gezdirir” nağmesini dillerden düşür-mez, “Kurban olam kalem tutan ellere / Kâtip arzı hâlim yaz yâre böyle” türküsünü efkâr dağıtmak için söylerse de “Deli gönül hangi dala konarsın / Senin tutunacak dalın mı kaldı” ezgisinde, “gam dağıtıp, gam çekenler” kendi hâli pür melâlini açıkça îtiraf etmez mi?

“Kışlalar doldu bugün / Doldu boşaldı bugün / Gel gardaş görüşe-lim / Ayrılık oldu bugün” uzun havası, askerde yakını olsun olmasın herkesin gönül tellerini titretmez mi? “Asker yolu” bekleyip, “günü güne” ekleyenler nemli gözlerle; “Şu kışlanın kapısına / Mail oldum yapısına / Telli kur-

19

ban bağlayayım / Asker yârin kapısına” türküsünü gözyaşı içinde terennüm etmez mi? ‘Serde erkeklik’ olduğu için ağlayamayanlar; “Yüce dağlar ol-masaydı / Lâle, sümbül solmasaydı / Ölüm Allah’ın emri de / Şu ayrılık olmasaydı” nakaratıyla devam eden bu türküyü, sesi titremeden söyleyebilir mi acabâ?

Dağların yücesinden yankılanan bir ses; “Tutam yâr elinden tutam / Çıkam dağlara dağlara” diye ovaları inletirken, bir başka ezgi ise; “İşte gidiyorum çeşmi siyâhım / Aramızda dağlar sıralansa da / Sermâyem derdimdir, servetim âhım / Karardıkça bahtım karalansa da” nidâsıyla gönülleri aşka getirir... “Dağlar dağımdır benim / Dert ortağımdır benim / Çok söyletmen ağlarım / Yaman çağımdır benim” diyenlerle, “Şu dağla-rın yükseğine” erenler, “Başı duman pâre pâre” dağları aşmak için “Vur kazmayı dağa Ferhat / Çoğu gitti azı kaldı” diye haykırırlar... Başı duman-lı dağlar, “Yol” verse de, “Hâr içinde biten gonca güle minnet” edilse de, edilmese de; âşık mâşuka; “Yine gam yükünün kervânı geldi / Çekemem bu derdi bölek seninle” dese de “gam, kasâvet” hep iç içe girecek, çilemiz artacak, türkülerimizdeki hüzün hiç eksilmeyecektir...

Türk milleti; vatan topraklarını hep türkülerle nakışlamış, “Memleket ahvâlini” hep türkülerden sormuş, duygularını hep türkülerde âşikâr etmiştir... Türk insanı, türkülerle oynamış, türkülerle ağlamış, kahramanlıklarını türkü-lerle anlatmış, derdini türkülere dökmüştür... Yörelerimizin farklı rengini, söz ve müziğin muhteşem ahengini hep memleket türküleri dile getirmiştir.

Tâlihin zehirden acı yüzü türkülerimizde dile gelir... Bir bakarsın “Kara bahtım kem tâlihim taşa bassam iz olur / Ağustosta suya girsem balta kes-mez buz olur” diye söylenir; ya da “Ziyâ’nın Ağıtı”nda olduğu gibi; “Benim yârim yaylalarda oturur / Ak ellerin soğuk suya batırır / Demedim mi nazlı yârim ben sana / Çok muhabbet tez ayrılık getirir” dizeleriyle bizleri melül ve mahzun eder...

Kalbimize taht kuran türkülerimiz; bozlak, tatyan, mahnı, tesnif, gazel, hoyrat, barak, zeybek, uzun hava, maya, kırık hava, ağıt, İlâhî, nefes... vs. otantik yapısıyla dile gelince bizi kendimizden geçirir... Türkülerimiz, sözle-rindeki zarâfet, makamındaki güzellik, yorumdaki mârifet ve icrâ edilişindeki ihtişâm sebebiyle dinleyenleri kendisine hayran bırakır... Baharda hudâyî nâbit gibi biten kır çiçeklerine benzeyen türkülerimiz, kültür dünyamızın en güzel güllerinin derildiği müstesna bir gülşendir... Bu gül bahçesinden gönderilen bir demet gül: ya “Kırmızı gül demet demet / Sevdâ değil bir alâmet” tür-küsünün hazin hikâyesini yâdımıza düşürür... Ya da Karacoğlan’ın söylediği “Bülbül ne yatarsın bahar erişti /Kırmızı gül goncasına kavuştu” türküsü-nü hatırımıza getirir...

20

Tarihi olan ama tâlihi olmayan Türk Milleti’nin acı hatıralarını dile geti-ren türküler, hüzünlü nağmelerle “gidip de dönmeyenler” için ağıtlar yakar... “Ah o Yemen’dir / Gülü çemendir /Giden gelmiyor / Acep nedendir” diye cevâbı bilinen sorular sorulur; belki teselli verecek birisi çıkar düşüncesiyle... Ya da yüreğinin bir köşesinde hiç söndürmediği umut kandilini yanık tutmak için... Ama bir başka yüreği yanık bu soruya yine bir Yemen Türküsü’yle; “Mı-zıka çalındı düğün mü sandın / Al yeşil bayrağı gelin mi sandın / Yemen’e gideni gelir mi sandın” diye cevap verir… Bir başkası da bu türkünün naka-ratını söyleyip: “Dön gel ağam dön gel dayanamirem / Uyku gaflet bastı uyanamirem / Ağam öldüğüne inanamirem” dizelerini seslendirir… Bir yandan yüreğini serin tutmaya gayret ederken, öbür yandan da umudunun hiç yitmediğini göstermek için önce bu sözlere kendini inandırmaya çalışır, sonra da bu naif umudunu türkü diliyle cümle âleme ilân eder…

Türküler kimi zaman pişmanlığın kucağında filizlenir, gam otağında bü-yür, çile ocağında olgunlaşır... Türküler, bitmeyen çilemize yoldaş olurken, bir yürek tutkusunu sazın tellerine resmeder... Ve bir “Sürmeli” olup dile gelir usulca... “Dersini almış da ediyor ezber / Sürmeli gözlerim sürmeyi neyler / Bu dert beni iflâh etmez deleyler / Benim dert çekmeye dermânım mı var” dizeleriyle bizleri hüzün denizinde gezdirirken, duygularımızı da şâha kaldı-rır… Yaş ekin misâli biçilen bir genci anlatırken Ziyâ’ya ağıt olur; “ Çamlığın başında tüter bir tütün / Acı çekmeyenin yüreği bütün / Ziyâ’mın atın pazara tutun / Gelen geçen Ziyâ’m ölmüş desinler / At üstünde kuşlar gibi dönen yar / Kendi gidip ahbapları kalan yar” türküsü her dinleyeni melâl yağmurlarıyla sırılsıklam eder... Türkülerimiz, duyulan kara haberlere ağıt yakarken, yanık yürekleri serinletmek için üzüntülerimizi paylaşmak ister ve; “Maraş’tan bir haber geldi / Dediler ki Merik öldü / Keşke Merik öl-meseydi / Kesileydi elim kolum / Oy Merik, Merik, Merik /Ben kurbanım sana Merik” diyen içli ezgilerle dert ortağımız olur…

Gün akşama yaslanınca; “Elâ gözlüm ben bu ilden giderken / Zülfü perişanım kal melûl melûl” diyenler, “Geçti dost kervanı eyleme beni” serzenişiyle, “İki kapılı bir handa” “gündüz gece” demeden yürüyenler, “Azrâil’im gelir kendi / Ne ağa der, ne efendi / Sayılı günler tükendi / Yolun sonu görünüyor” türküsünde olduğu gibi, her nefes alışta mukadder âkıbete doğru bir adım daha yaklaşırlar... Sevdâlılar öldükten sonra da “di-leğini türkülere emânet ederek”; “ Mezarımı yol üstüne kazsınlar / Yâr geçerken belki bana can gelir” vasiyetinde bulunurlar…

Netice olarak bizim türkülerimiz; hayatın her kesitinden, tarihimizden, coğrafyamızdan, inancımızdan, değer yargılarımızdan, ruh kökümüzden, ha-yatı kavrayış biçimimizden pasajlar taşıyan mükemmel âbidelerdir...

21

Bizim türkülerimiz, modern çağın metalik gürültülerinden meydana ge-len; yılan tabiatlı, timsah ruhlu, kaktüs görünümlü pozitivist dünyadan yükse-len bir ses kirliliği olmadığı gibi; aklı putlaştıran, aşkı öldüren duygu fakiri bir nota karmaşası da aslâ değildir...

Hâsılı kelâm türkülerimiz; sazın söze, sözün saza Türk’çe düşünüp, Türkçe söylediği muazzam kitâbelerdir… Türkülerimiz; Uluğ Türkistan’dan yayılan sesin, Anadolu yaylasında bâzen Yavuz’ca, bâzen de Yunus misâli yankılanmasıdır...Türkülerimiz; bizim olan desen ve motifleriyle, bize has ifâde ve dizeleriyle, bizi anlatan muhtevâ ve müktesebâtıyla, gönül burçları-mızda dalgalanan “ses ve söz bayrağımızdır”...

Selâm olsun Ay-Yıldızlı ses ve söz bayrağımıza âşina olan nesillere, melâlimizi ve merâmımızı anlayanlara…

Hatm-i kelâmı Yunusumuzun diliyle yapalım:“Bilmeyen ne bilsin bizi Bilenlere selâm olsun...”

23

ALTIN HIZMA MÜLÂYİMKerkük

Altın hızma mülâyimSeni Hâk’tan dileyimYaz günü Temmuz’daSen terle ben sileyim

Gün gördüm günler gördümSeni gördüm şâd oldum

Altın hızma incidiGömleğin narincidi

Menim lâl olmuş dilimNe dedi yâr incidi

Gün gördüm günler gördümSeni gördüm şâd oldum

Altın hızma dudağaYaraşır al yanağa

Gel yârim görüşelimBen gidirem irağa

Gün gördüm günler gördümSeni gördüm şad oldum

MÜLÂYİM: Yumuşak, uygunLÂL : Dilsiz, konuşmayan, suskun

HIZMAV=HIZMA: Buruna takılan halkaŞAD OLMAK: Mutlu olmak sevinmek

24

O YANA DÖNDER BENİKerkük

O yana dönder beniBu yana dönder beniÜregimde yaram varTabibe gönder beni

Çayır kıssa biçilmezSu derindir geçilmez

Mene derler yârdan geçYâr şirindir geçilmez

O yana dönder beni……

Tabibim naşı tabipYaram oynaşı tabip

Bahtı yaram sağlamazDöktü gözyaşı tabip

O yana dönder beni……

Tabibim gel yanımaBak yaralı canıma

Madem tabip değildinNiçin girdin kanıma

O yana dönder beni…… .

25

GECELER ZAR GECELER(SUSUZAM SU İSTEREM)

Kerkük

Geceler zar geceler,(esmer halların gösterir)Mene zinhar geceler (koynun kucağın gösterir)Ay battı ülker doğdu, (esmer yanağın gösterir)Gelmedi yâr geceler (koynun kucağın gösterir)

Susuzam su isterem, esmer yanağın gösterir.Yatmağa yer isterem. koynun kucağın gösterir.

Gecenin yarısıdı (esmer halların gösterir)Yâr ömrüm vârisidi (koynun kucağın gösterir)

İki gözüm insaf et (esmer yanağın gösterir)İnsaf din yarısıdı (koynun kucağın gösterir)

Susuzam su isterem, esmer yanağın gösterir.Yatmağa yer isterem, koynun kucağın gösterir.

Geceler ases menem (esmer halların gösterir)Bineva bikes menem (koynun kucağın gösterir)Can erdim cefa çektim (esmer yanağın gösterir)Emeği abes menem (koynun kucağın gösterir)

Sususam su isterem, esmerin yanağın gösterirYatmağa yer isterem, koynun kucağın gösterir.

SUSUZAM: Susamışım BİNEVA: SessizZAR: İnleyici BİKES: Kimsesiz

ZİNHAR: Sakıncalı ABES: Boş,gereksiz

26

AL İPEK YEŞİL İPEKKerkük

Al ipek yeşil ipek keytan ederler

Vay nene namurad olum bühtan ederlerAl ipek yeşil ipek keytan ederler

Vay nene namurad ölüm bühtan ederler

Keten köynek dizden yâr... keytan ederlerHay aman bu yüzden yâr...bühtan ederler

Uyma eller sözüne... keytan ederlerAyak kesme bizden yâr... bühtan ederler.

Al ipek yeşil ipek................................

Keten köynek beden dar... keytan ederler Beni koyup giden yâr... bühtan ederler Evvel böyle değildin... keytan ederler Seni bir öğreten var... bühtan ederler

Al ipek yeşil ipek..................................

Keten köynek dizuvdan ... keytan ederlerBir yavru yüzünden...bühtan ederler

Yüzün dönder bir öpem ...keytan ederler O sürmeli gözünden... bühtan ederlerAl ipek yeşil ipek...............................

BÜHTAN ETMEK: İftira etmekKEYTAN ETMEK: AyıplamakAYAK KESMEK: Gelmemek

DİZUVDAN: Dizinde,dizinden

27

ÖLLEM ÖLLEM MEN ÖLLEMKerkük

Damımız ardı çöleSunalar endi göle

Ayağıma kan dolduYoluna gele gele

Öllem öllem men öllem neceBaşına dolanım bu gece

Karaçadır üstüyemBir esmerin dostuyamKur’an getir and içimSen gideli yaslıyam

Öllem öllem......................

Karaçadır haraldanBoyun seçtim maraldanNe derdim var ne belâmSensin benzim saraldan

Öllem öllem........................

Ay çıktı minaradanNe geçipti aradanSeni bana getirsinYeri göğü yaradan

Öllem öllem.......................

ÖLLEM: Ölürüm; NECE: Nasıl,SARALDAN: Sarartan

28

AĞLAMA CEYLAN BALASIKerkük

Ağlama ceylan balası,Sızlama ceylan balası Gider gözün karası,

Soyunum bak canımaHepsi de sevdan yarası.

Bu dağlar olmasaydıLalası solmasaydı

Ölüm Allah’ın emriAyrılık olmasaydı

Ağlama ceylan balası...............

Bu dağların ardı varGönlümün muradı varGözlerinden anladımSende sevda derdi var

Ağlama ceylan balası................

Bu dağlar güzel dağlarBaşını duman bağlar

Bir derde düşmüşem kiHalımı gören ağlar

Ağlama ceylan balası..................

BALA: Yavru, genç (sevgili)MURAT: Dilek, istek, arzu

LALA: Lâle

29

NERGİZİ DESTE BAĞLADIMKerkük

Nergizi deste bağladım Desteye beste bağladım

Birini öz yârimçinBirini dosta bağladım.

Gittiler yurt koydularYarama murt koydular

Eski yaram üstüneYeni barut koydular

Nergizi deste bağladım…………

Gidersen men de gelemKaş üste kalem salam

Gönlün hiç fikretmesinArkandan ben de gelem

Nergizi deste bağladım………..

Gidersen uğur olsunGök çimen yolun olsun

Nerde uykun gelirseKolum yastığın olsun

Nergizi deste bağladım...........

GÖK: YeşilMURT: İçinde su bulunan küp ve testilerde oluşan

yanık tedavisinde kullanılan yeşilimsi tortu FİKRETMESİN: Endişe etmesin

YÂRİMÇİN: Yârim için

30

BU HAL NE HALDIKerkük

Bu hal ne haldı gözel ne haldı ,

Yanakta döğdürüpsenCanım ne haldı gözüm ne haldı,

Âlemi yandırıpsan

Bu hali hurda meniSalıpdı derde meniRakipler yığnak ettiİster giderde meni

Bu hal ne haldı...................

Bu dağlar halı kaldıKuş uçtu yavrı kaldı

Anahtar yâr koynundaGönlüm bu havlı kaldı

Bu hal ne haldı...................

Evlerinde halı varDudağında balı var

Men öz yârim tanırımYanağında halı var

Bu hal ne haldı................

HALİ : BoşHAL : Durum ,vaziyet

HAL : Yüzdeki benBUKHAVLI : Prangalı, kilitli

31

HELLİYDEN DAĞLAR KAMIŞKerkük-Tezehurmatı

Helliyden dağlar kamış

Yâr bize vadeylemişHe dedi gellem gellem

Gelmedi heyr görmemiş

Gedisen HamadanaSiyah zilf taradana

Bilmirem sene kurbanYen seni yaradana

Helliyden dağlar kamış……

Gidisen himmet ileGözyaşım kümbet ile

Men senin sen de menimBes bunca minnet ile

Helliyden dağlar kamış……….

Gedisen yara seleÇek bir kinara sele

Çi bir özün bilmeyenÇi bir divara sele

Helliyden dağlar kamış…….

GELLEM: GelirimHEYR: İyilik,hayır

BES:Yeter, kâfi YEN:Yahut

BUNCA: Bu kadar

32

HELHELE VERİN GELİNEKerkük

Helhele verin gelineDeste gül verin eline

Altun kemer bağlamışGelin ince beline

Helhele verin gelineDeste gül verin eline

vay vaaaaaaay Elinde terezi var

Cebinde çerezi varAlemnen oynar güler

Menimnen garezi var babaHelhele verin geline……….

vay vaaaaaaaayKapıdan geçti yârim Yâramı eşti yârimUydu eller sözüne

Menden vazgeçti yârım babaHelhele verin geline………..

HELHELE: Sevinç belirten çığlıkÇEREZ: Fındık, fıstık

EŞTİ: Deşti

33

AÇ AÇ KOLLARIN DİGEL YANIMAKerkük

Aç aç kolların digel yanımaSeni esmerim saram canıma

Çağırdım gelmedi naz eder banaBenim esmerim değer yüz cana

Gel yanıma gel,güzelim gelKolların boynuma sar

Çağırdım gelmedi naz eder banaBenim esmerim değer yüz cana

Kalk gidelim kalk yollar ırakAlma aklımı sevdiğim bırak

Halsızam keyfsizem gelmez yanımaO siyah gözleri girer kanıma

Gel yanıma gel,güzelim gel

Kolların boynuma sarÇağırdım gelmedi naz eder banaBenim esmerim değer yüz cana

34

AĞAM SÜLEYMAN PAŞAM SÜLEYMANKerkük

Ağam Süleyman Paşam Süleyman

Evleri köpri başındaBoyuna hayran

Boyu boylardan küle ağam SüleymanBenzersin konca güle boyuna hayranYıkıpsan babam evi ağam Süleyman

Yüzüme güle güle boyuna hayranAğam Süleyman.............................

Gözü kişmişe benzer ağam SüleymanArak içmişe benzer boyuna kurbanYüzü kış benzi sarı ağam Süleyman

Gözden düşmüşe benzer boyuna kurbanAğam Süleyman...........................

Yerişi kaza benzer ağam SüleymanBoyu rakkaşa benzer boyuna kurban

Birgün seni görmesem ağam SüleymanBir kış bir yaza benzer boyuna kurban

Ağam Süleyman.........................

KÜLE: Kısa, cüceKİŞMİŞ: Çekirdeksiz üzüm

ARAK: RakıYERİŞİ: Yürüyüşü

35

ALTIN TABAKTA BAL VARKerkük

Altın tabakta kaymakYilini barmak barmakDeger dünya malını

Kerkük’ten bir kız almak

Altun tabakta bal varOğlan neneme yalvar

Nenem sana kız vermezEl kaldır Hakk’a yalvar

Altın dişim kaplamaOğlan girme odama

Nenem sana kız vermezElçi gönder babama

Altun tabakta bal var…………..

Altın yüzük mende varMenim gözüm sende var

Bunu Hüda’m yazıptıMenim elimde ne var

Altun tabakta bal var…………..

YİLİNİ: Şişkin, kabarmışHÜDA: Allah

36

AY DOLANAYDI GÜN DOLANAYDIKerkük

Ay çıktı daha batmaz ay dolanaydı

Hüsnünü gören yatmaz gün dolanaydıHüsnün gibi bir hüsün ay dolanaydıBir da Allah yaratmaz gün dolanaydı

Ay dolanaydı gün dolanaydıYarın tek tek yürüyüşü mende olaydı

Ay çıktı yolda durdu ay dolanaydıGör ne hayâlda durdu gün dolanaydıYazmanın saçakları oy ay dolanaydı Gözüne dalda durdu gün dolanaydı

Ay dolanaydı gün dolanaydı Yarın tek tek yürüyüşü mende olaydı

Ay çıktı batar indi ay dolanaydıYâr okun atar indi okun yanaydı

Leylâ hasta düşüpdü ay dolanaydıMecnun can satar indi gün dolanaydı

Ay dolanaydı gün dolanaydıYarın tek tek yürüyüşü mende olaydı

37

BEYAZ GÜL KIRMIZI GÜLKerkük

Beyaz gül kırmızı gül Güller arasından gelir

Yarim giymiş beyaz ezye Sabah namazından gelir.

Beyaz gül deste desteDerdinden oldum hastaDigel bir yüzün göremKalmışam son nefeste

Beyaz gül kırmızı gül…

Güller açmaz her yerdeBülbül ötmez her yerde

Felek bizi ayırdıHer birimiz bir yerde

Beyaz gül kırmızı gül……..

Bir beyaz gül olaydımYar göksüne konaydımGünde bir yüzün görüp

İster isen solaydımBeyaz gül kırmızı gül ……….

Beyaz gül var elindeGümüş kemer belinde

İkimizin sevdasıKaldı âlem dilinde

Beyaz gül kırmızı gül…….

Beyaz gülün adı var Gözlerinde cadı var Severem beyaz gülü Onun başka tadı var

Beyaz gül kırmızı gül……..

38

KALENİN DİBİNDE BİR TAŞ OLAYDIMKerkük

Kalenin dibinde bir taş olaydım

Gelene gidene gidene gidene yoldaş olaydım Bacısı gözele kardaş olaydım

Kalk gidah mey- hana hanaya çay- hana hanaya mey-hana hanaya baba gönlüm eğlensin

Yarın Hakk’ın divanında divanında divanındaDoğru da söylensin

Kalenin dibinde üç ağaç incirElinde kelepçe kelepçe kelepçe boynunda zincir

Zinciri çok sallama kolların incir

Kalk gidah mey- hana hanaya çay- hana hanaya mey-hana hanaya baba gönlüm eğlensin

Yarın Hakk’ın divanında divanında divanındaDoğru da söylensin

KÂR ETMEZ AHIMKerkük

Kâr etmez ahım sen gülüzâre

Onulmaz işler güzelim dilde bu yâre (ah)Olsam da geçmem bin pâre pâre

Sevmiş bulundum güzelim gayrı ne çare (ah)

Avare gönlüm menendi bülbülİnler senin’çin güzelim ruz-u şeb’eytül (ah)

N’ettinse naçar ettim tahammülSevmiş bulundum güzelim gayrı ne çare (ah)

Çekmez efendim bu derdi herkesİster kabul et güzelim ister dilim kes (ah)

Çekmezdim amma ey şuh-i NevresSevmiş bulundum güzelim gayrı ne çare (ah)

39

GÜZELLERDEN ÜÇ GÜZEL VARKerkük

Güzellerden üç güzel var sevilir

Biri oğlan biri gelin bir’si kız(Ah güzel bir’si kız vah şirin bir’si kız)

Oğlan size gelin size kız bize

Başımı sevdaya salan bir güzelAh yaman bir güzel vah şirin bir güzel

Gözelin kaşları da karadır karaÇok aradım bulamadım bir çara

Ah yaman bir çara vah şirin bir çara

Meyvelerden üç meyve var yenilirBiri alma biri ayva birisi nar

(Ah gözel bir’si nar vah şirin bir’si nar)Elma size ayva size nar bize

Başımı sevdaya salan bir güzel.......

40

ESMERİM GÜZEL ESMERKerkük

Esmerim güzel esmerDerdimi yazan esmerNe muhannet yarımışKatlime gezen esmer

Ah esmerim ah hayatımAh esmerim ah hayatım

Can esmerim can esmerim

Esmer gözün karadırDeğme gönül yaradır

Bahdım ceylan gözüneGözün daha karadır



Esmerin inci dişiDünyada yoktur eşiBeni dertlere saldı

Al yanak kalem kaşı



41

ÇAKMAĞI ÇAK ÇIRAMI YANDIRMAMIŞAMKerkük

Çakmağı çak çıramı yandırmamışam

Yarım’çin potin aldımTekin yolda salmışam

Çırayım sana çırayımHem fitilim hem yağımGözümde yâre deremBir gün olsa konağım

Çakmağı çak çıramı yandırmamışam….

Çıramda yağ tükendiNe yaman vakt tükendiNe sende bu güzellikNe bende ah tükendi


Çıramı yandıraydımYol üste konduraydım

Yârim bize gelendeHeybesin endireydim


42

GÖZELE BAK GÖZELEKerkük

Gözele bak gözele

Gelip bizden söz alaMenim bir esmerim varDeğişmem yüz gözele

Bahça barımdan oldumAyva narımdan oldumGece uykusu bilmem

Gündüz kârımdan oldum

Bahçada barım sanaAyvayam narım sana

Gam çekme nazlı gözelÖlencek yârım sana

BAR: Meyve ağaçlarının çiçekleriKÂR: İş

DİVAN (KERKÜK URFASI)Kerkük

Yâr ey yâr ey........

Gülüm di gel men seni seveli neçe il neçe ay gündüSen meni aldattun bu sende neçe dildi (hayranun olum)

Yanağunun dört bir etrafı penbe-i ala güldüÖpsem öldürürler öpmesem ölem aman bu nasıl işti

Hiç bilmem hara gidim

Dede gene men dayanamAç sinem men dayanamKerem aşkından yandı

Umut ver men de yanam

Yâr dayansınSineme yâr dayansın

Men düştüm aşk odunaTutuşsun yâr da yansın

43

NİNNE YAVRUM NİNNE(EVLERİNİN ÖNÜ YONCA)

Kerkük

Evlerinin önü yoncaYonca kalkmış dam boyunca

Boyu uzun beli ince

Ninne yavrum ninneEsmer yarim ninne

Ninne ninne

Evlerinin önü baklaGüvercinler atar takla

Al beni koynunda saklaNinne yavrum ninne…….

Evlerinin önü lalaSaki doldur ver piyalaSarhoş olak düşek yola

Ninne yavrum ninne…….

Evlerinin önü susamSıyrılıp koynuna girsem

Hergün sabah boyun görsemNinne yavrum ninne……

SAKİ: İçki dağıtan; PİYALA: Kadeh

44

YOLCU HOYRATIKerkük

Ağam ağam oy ağamYatmamışam oy ağam

Âlem şirin uykuda Ben derdimnen say ağamBen aşkımnan oy ağam

Her ayınnanHer hafta her ayınnan

Günde bir kerpiç koparÖmrümün sarayınnan

Ağam ağam öz ağamFikrin saf et gez ağam

Muhabbet ölüncediDeme gözden uzağam

Men sana gülüm dememGülün ömrü kem olur

Men sana reyhan dememYaprak döker dal olur

Men sana derviş dememPost gider abdal olur

Men sana paşam dememTahttan düşer azlolur

Men sana begim diyeremDaim begler beg olur

45

MUHALİF HOYRATIKerkük

Dağlar yeşil boyandıKim yattı kim uyandı

Kalbime ateş düştü içinde yâr da yandıSu serptim ataş sönsünSerptiğim su da yandı

Aman azrail amanAlma canım bin zaman

Gider o yâre haberYâr da yanar bir zaman

Aman aman hiç bilmem hara gidim

Kerkük’lüyem men özümKulak ver dinle sözüm

Canlar Kerkük’e kurbanEvvel başta men özüm

Bir vay iki vay üç vayAktı çeşmim doldu çayBin güne biz düşmüşıkDesak vay demesak vay

46

DELİ HASANÎ HOYRATIKerkük

Baba bugün

Kebapçıyam közüm yokŞal sataram bezim yok

Yeri o boya dönümYıkıpsan babam evin neyim

Men ahlâkın beğendimCemalinde gözüm yok

Yeri dinive dönümYıkıpsan babam evin neyim

Dâd ey dâd eluvdenOlmadım şâd eluvdenKurulsun hak divânı

Kurtulam yâd elinden

Baba bugünKebabın közü yanar

Sürmenin gözü yanarDostunu yâda veren

Akıbet özü yanar

Yeri dinive dönümYıkıpsan babam evin neynim

Dâd ey dâd ey akşamın karasıdıBağrımın yarasıdı Aslan çakal oluptıÇakal aslan oluptı

Dünyanın modasıdı

47

BU DERE BAŞTAN BAŞAKerkük

Bu dere baştan başa almalı bağAlmalar kızarıptı dön geri bakYârim Allah aşkına gitme ırak

Ne yaman ögredipler şu bülbülüHer seher gelir derer gonca gülü

Bu dere baştan başa incazlı bağİncazlar mor oluptu dön geri bak

Yârim Allah aşkına gitme ırakNe harap ögredipler şu bülbülü

Her sabah kapıp kaçar gonca gülü

Bu dere baştan başa nar ağacıEğildim birin tuttum o da acıYârim Allah aşkına mene acı

Ne yaman ögredipler şu bülbülüHer sabah gelir derer gonca gülü

KIZARIPTI: Kızarmış, HARAP: Kötü,

İNCAZ:Mürdüm eriği

YAZMALI GELİNKerkük

Yazmalı gelin yaz meneBir bahar bir yaz meneAşkından deli oldum

Gel etme bunca naz mene

Yazman yazmalı gelinGözler sürmeli gelinDağa daşa asumanaAdın yazmalı gelin

Yazmalı gelin.......

Yazmaya yaz adımıYâdına say yâdımı

Men sözümden çıkarsamKır kolum kanadımı

Yazmalı gelin.........

48

MUM KİMİN YANAN KERKÜKKerkük

Yıktılar kalamızıSürdüler balamızı

Daha can boğazdaykenÇektiler salamızı

Ah Kerkük yüz ah KerkükHer zaman yüz ak KerkükÖlseydim düşmeseydim

Men sennen uzak Kerkük

Nobatçı Hoyratı:Nalân......nalân baba bugün

Gene geyduv ağı senKaranı sen ağı senUçurttun bülbülleriVeran ettuv beni senKıl tekin inceldipsen

Menim kimin dağı sen

Elinde yâd elindeÖt bülbül yâd elindeBu diyâr mezar olsunKalmasın yâd elinde

Can Kerkük canân KerkükHer söze kanan Kerkük

Kalıptı yârdan uzakMum kimin yanan Kerkük

49

GÜLER OYNARIMKerkük

Güler oynarım yanar ağlarım

Güler oynarım oy oy bahtı karalım

Evi önünde kabrimi kazınO yârin adını taşıma yazın

Çare bulunmaz oy oy aşkımı yazın

Güler oynarım yanar ağlarımGüler oynarım oy oy bahtı karalım

Evi önünde yayılır kuşlarDerdimin dermanı o kara kaşlar

O elma yanaklar oy oy o inci dişler


Evi önünde ekilmiş darıAradım bulamadım o nazlı yâriGözleri mavi oy oy saçları sarı


50

SÜSEN’İ MAHMUR YAKASIKerkük

Süsen-i mahmur yakasıYoktu da yârin vefasıÇoktu o yârin cefası

Hacı Molla Seyit babasıKorya Şaturlu balası

Diye diye dilden oldumBaka baka gözden oldumGide gide yoldan oldum

(Seve seve candan oldum)(Bala bala yârdan oldum)

Urfa bir yana düşerSaçak gerdana düşer

Nasıl bir saç kondurmuşHer gün bir yana düşer

Süsen-i mahmur yakası ……..Aparın posta meni Yetirin dosta meni

Yârdan bir haber aldımBatırdı yasa meni

Süsen-i mahmur yakası….

Evleri ark boyundaGördüm turunç koynunda

Mennen senin günâhınKalsın anan boynunda

Süsen-i mahmur yakası….

SÜSEN YAKA:Bir yaka modeli, BEÇE:Çocuk

KORYA, ŞATURLU:Kerkük’te yer isimleri

51

SEN BİR YANA BİR YANAKerkük

Sen bir yana bir yanaMen bir yana bir yana

Kaşın karadır gözün elâdırBenzirsen ceylana

Mecburam men sana

Zilfin siyah zil kimi (sen bir yana bir yana)Yanakların gül kimi (sen bir yana bir yana)

Karşında boyun eğdim (sen bir yana bir yana)Alıp satma kul kimi (sen bir yana bir yana)

Sen bir yana bir yana…………

Zilfin kıssa üz örtmez (sen bir yana bir yana)Sevdan başımdan gitmez (sen bir yana bir yana)

Mene ettiğin zulmü (sen bir yana bir yana)Gök başlı firenk etmez (sen bir yana bir yana)

Sen bir yana bir yana……..

Zilif uzun yüze düşer (sen bir yana bir yana)Eğilsen dize düşer (sen bir yana bir yana)Zilfin acem ipeği (sen bir yana bir yana)

Teli Tebriz’e değer (sen bir yana bir yana) Sen bir yana bir yana

GAŞ:Kaş, ZİLİF:Zülüf, saç KİMİ:Gibi, FİRENK:Müslüman olmayan

52

BAHÇALARA GELDİ BAHARKars

Bahçalara geldi bahar,Yeşil halı serdi bahar

Gel dedim gelmedin yâr.. gelmedin yâr

Meni yâda salsana yâr,Şu gönlümü alsana yâr,

A ceylan sevdiğimMehriban sevdiğim

Sırrımı bilmedin, bilmedin yâr!

Bahçalarda güllü çemenGüllü çiçek, güllü çemen

Gül dedim, gülmedin yâr... gülmedin yâr

Meni yâda salsana yârŞu gönlümü alsana yâr


Sırrımı bilmedin, bilmedin yâr

Şirin şirin gözle meni,Özün dedin özle meni,

Gözledim gelmedin yâr ... gelmedin yârMeni yâda salsana yâr,Şu gönlümü alsana yâr


Sırrımı bilmedin ,bilmedin yâr!

YÂD: Yabancı; CEYRAN: Ceylan;MİHRİBAN: Merhametli,sevimli

53

AYLI GECE SERİN KÜLEK GÖY ÇEMENAzerbaycan

Aylı gece, serin külek, göy çemenDört yanımız ıtır saçar yâsemen

Ancak meni bu dertlere garkedenNe çemendir, ne çiçekdir

Sen sen sen sen sen sen a gülümSen sen sen sen sen sen

Bir söz ahır dudağıma dilimden,Canân değil can bilirem seni menGece gündüz şu sinemde döğünen

Ne könüldür, ne ürehdir

Sen sen sen sen sen sen a gülümSen sen sen sen sen sen

AHIR: AkarGÜLEK: Rüzgâr

GÖY ÇEMEN: Gök rengi çemenITIR: Koku

GARKETMEK: BatırmakÜREH: YürekDİL: Gönül

KÖNÜL: Gönül

54

BU GALA DAŞLI GALA(DAĞLARA ÇEN DÜŞENDE)

Azerbaycan

Dağlara çen düşendeBülbüle gam düşende

Ruhum bedenden oynarYâdıma sen düşende

Bu gala daşlı gala Cıngıllı daşlı kala

Gorkaram yâr gelmeyeGözlerim yaşlı gala

Kızıl gül olmayaydıSararıp solmayaydıBir ayrılık bir ölümHeç biri olmayaydı

Bu gala daşlı gala.....

Bulağ başı buz olarÜstü dolu gız olar

Eğil desmalın götürMen götürsem söz olarBu gala daşlı gala.....

ÇEN: Sis, GALA: Kale, ÇINGIL: Çakıl taşı,

DESMAL: Mendil, YÂD: Akıl, hatır

55

AH LAÇİN VAH LAÇİNAzerbaycan

Araz üste buz üsteKebap yanar köz üste

Koy beni götürsünler balamBir elâ göz kız üste

Ah laçin can laçinGel seni götürem gaçım

Apuşka’dan taş gelirHumar gözden yaş gelir

Seni mene verseler balamAllah’a da hoş gelir

Ah laçin vah laçinGel seni götürem gaçım

56

SİZE SELÂM GETİRMİŞEM(SERİN SULU BULAĞLARDAN)

Azerbaycan

Serin sulu bulaklardan Yeşil yaprak budaklardan Lâle renkli yanaklardanBal süzülen dudaklardan

Size selâm size selâm getirmişem

Göy Hazar’ın kenarındanGözel odlar diyârından Savalan’ın vügârından

Köroğlu’nun Nigâr’ındanSize selâm size selâm getirmişem

Koç Nebi’nin hecerindenSettar Han’ın hünerindenŞehriyar’ın şeherindenAy yıldızlı seherinden


Katar katar turnalardanYeşil başlı sunalardan Hoş nakışlı hanalardanAğ birçekli analardan


DUDAK: DalBİRÇEK: Şakaklardaki beyaz saç

BULAK: Çeşme

57

IĞDIR’IN AL ALMASIIğdır

Iğdır’ın al alması (ay balam)Yemeğe bal almasıYâr gelenden sonraYaramın sağalması

Ölürem ölürem yâr yazığam yârYetimem yâr yâr ay balamSevirem yâr sevirem yâr

Sevirem yâr yâr

Iğdır’dan alma aldım (ay balam)Yârimi yola saldımYâr gedenden sonraAyva gibi sarardım


Sevirem yâr yâr

Deryada deryalıklar (ay balam)Suda oynar balıklarNe bu sevda olaydı Ne de bu ayrılıklar


Sevirem yâr yâr

58

BEN BİR AVUÇ DARI OLSAMIğdır

Kız

Ben bir avuç darı olup, yere dökülecek olsamGoy beni nice neylersin (balam) sen beni nice neylersin

ErkekSen bir avuç darı olup, yere serpilecek olsan

Ben bir güzel toyuk olup (balam) seni de yersemne dersin

Kız Ben bir güzel ceylan olup, dağa da çıkacak olsam

Goy beni nice neylersin (balam) sen beni nice neylersin

ErkekBen bir güzel avcı olup, peşine gelecek olsam

Seni de vursam neyersin (balam) seni de vursam neylersin

Kız Ben bir güzel elma olup, sandığa girecek olsam

Goy beni nice neylersin (balam) sen beni nice neylersin

ErkekBenbir güzel açar olup sandığı açacak olsam

Seni de yersem neylersin balam seni de yersem neylersin

TOYUK: Tavuk AÇAR: Anahtar

59

AMAN AVCI VURMA BENİIğdır

Aman avcı vurma beni

Ben bu dağın –ay balam- maralıyamMaralıyam hem yaralı

Avcı vurmuş –ay balam_ yaralıyam

Bir taş attım çaya düştüÇaydan bir çift –ay balam- suna uçtu

Menim gönlüm sana düştüSenin gönlün –ay balam- kime düştü

Şu dağlarda ceylan gezerTırnakları –ay balam- taşlar ezer

Men o yâre neylemişemO yâr menden – ay balam_ kenar gezer

60

BAĞINDA ÜZÜM KALDIAzerbaycan

Bağında üzüm kaldı

Yemedik gözüm kaldıİki emmim kızının ( a leyli a leyli)

Birinde gözüm kaldı ( a leyli a leyli hey hey hey)

Ayağında mesi varGümüşden düğmesi var

Koymurgidem yanına ( a leyli a leyli)Bir zalim nenesi var ( a leyli a leyli hey hey hey)

Köyde ulduz ellidirEllisinde bellidir

Aşnabazlık edenin (a leyli a leyli)Gözlerinden bellidir (a leyli a leyli hey hey hey)

Köyde ulduz yüz atmışMevlâm neler yaratmış

Nenesinin közel ( a leyli a leyli)Gızın huri yaratmış ( a leyli a leyli hey hey hey)

Azizim keten yahşiGeymeye keten yahşi

Gezmeye garip ölke (a leyli a leyli)Ölmeye vatan yahşi (a leyli a leyli hey hey hey)

AŞNABAZLIK: Çapkınlık, sevgiliyle buluşmaGARİP ÖLKE:Gurbet, ULDUZ: Yıldız

61

BU DAĞDAN AŞMAK OLMAZAzerbaycan

Bu dağdan aşmak olmazNarıncı başmak olmazBir guru sözden ötrü

Yarnen savaşmak olmaz

Olmaz olmaz olmaz, olmaz olmaz olmazMuhabbet olsa olar , ah nece olmaz olmaz

Her gözelden yâr olmazSeven bahtiyar olmaz

Yârı gözel olanın Elde ihtiyar olmaz


Ulduz dönüp ay olmazGış geçmese yaz olmazKönül seven gözelin Gözellikte tay olmaz


NARINCI: Nar çiçeği rengi (nar çiçeği renginde güzel bir terlikle dağda gezilmez)BAŞMAK: Terlik TAY: Eş

ELDE İHTİYAR OLMA: Ne yapacağı belli olmamak, kararsız bulunmak

62

ÖZÜNE ÖZÜM KURBANAzerbaycan

Özüne özüm kurban

Gözüne gözüm kurbanSözüne sözüm kurban

Yâr geldi yâr geldi yâr geldi

Elinde ipek desmal dede gurbanın olamÇekmişem hasretini derdini möhnetini

Bu o dur yoksa hayâl?Yâr geldi yâr geldi yâr geldi

Elinde ipek desmal dede gurbanın olam….

Oduna çok yanmışamBaşına çok dolanmışam

Yoluna dayanmışamYâr geldi yâr geldi yar geldi

Elinde ipek desmal dede gurbanın olam…

Gitme menden uzağaSalma könlüm firağa

Sevdiğim ağil olaYâr geldi yâr geldi yâr geldi

Elinde ipek desmal dede gurbanın olam…

ÖZ: Kendi, OD: Ateş, AĞİL-AKİL: Akıl FİRAK: Ayrılık , hüzün, gam DESMAL: MendilMÖHNET-MİHNET: Zahmet, eziyet, gam keder,

63

SEHER VAKTİ SEN TARLAYA GİDENDE (SÜREYYA)Azerbaycan

Seher vakti sen tarlaya gidende

Ses yayılır dört bir yana SüreyyaElindeki gonca gülü derende

Gelmeyesen bizim ele Süreyya

Emeğin azad dileğin azadAy eller kızı bu şirin ölkenin Bahdıvar gızı-Mehriban gızı

Bu yaylığın vardı gülü özü menDolanım başına öpüm yüzünden

Ne dedim küstün menim sözümdenGel ey hanım gel ey güzel Süreyya


Medreseden gızlarınan gelende Âşık oldum cemaline SüreyyaYüzündeki goşa-hali denerde

Sen gelesen bizim ele Süreyya


DERMEK: Toplamak, BAHDIVAR: Mutlu, bahtiyarAZAT: Kurtuluş, CEMAL: Yüz güzelliği.

64

AY GIZ ADIN AMANDIRKars

Ay gız adın amandır

Hoş bakışın yamandırDönen gece söz verdi (balam)

Bu geceki tamamdır

Gaşın gözün, şirin sözünAldı yazık canımıMen sene heyranSen cana kurban Ay hanım hanım

Sen menim canım Men seni alım

Dağlara gaçım bu gece

Ay gız adın EmineŞeker versem yemine

Nenem seni beğendi (balam)Gaç gel sen de men ile

Gaşın gözün, şirin sözün

Aldı yazık canımıMen sene heyranSen cana kurban Ay hanım hanım



Geline bak geline Tefin alıp eline

Şirin şirin danışır (balam)Gurban olam diline

Gaşın gözün, şirin sözün

Aldı yazık canımıMen sene heyranSen cana kurban Ay hanım hanım



DÖNEN : Dünkü NENE: Nine

65

DAĞLAR KIZI REYHANAzerbaycan

Dağlar kızı Reyhan Reyhan Reyhan

Analar kuzusu Reyhan ReyhanOldum sene heyran heyran heyranÂlem sene heyran heyran heyran

Ne gözelsin ay gızBir danesen ay gızDürdanesen ay gızBir danesen ay gız

Maral kimi özün Reyhan ReyhanBaldan şirin sözün Reyhan ReyhanOldum sene heyran heyran heyran

Âlem sene heyran heyran


Gözeller gözeli Reyhan ReyhanSevdanın ezeli Reyhan Reyhan

Oldum sene heyran heyran heyranÂlem sene heyran heyran heyran


66

ETİR SAÇIR GÜL ÇİÇEK (ARZU GIZIM)Azerbaycan

Etir saçır gül çiçekGülsün ömrün bahar tek

Senin bu şen hayat da (ay gızım)Hoş gademin mübarek

Ay menim Arzu gızımAy menim Arzu gızım Arzu gızım

Ömrümün yazı gızım Sevinci nazı kızım Arzu gızım

Dağda duman çen gözelÇihli o çemen gözel

Kalbimde min arzum var (ay gızım)Hamısından sen gözel

Ay menim Arzu gızımAy menim Arzu gızım Arzu gızım

Ömrümün yazı gızım Sevinci nazı kızım Arzu gızım

ETİR: Itır,koku; TEK:Gibi,eş; GADEM:Ayak,ÇEN:Sis; ÇİH:Kırağı;

ÇEMEN:Çimen; HAMU:Hepsi; MİN:Bin, çok

67

UCA DAĞLAR BAŞINDA NAR ŞİRİN OLARKars

Uca dağlar başında nar şirin olarNar şirin olar balam nar şirin olar

Anadan atadan yâr şirin olarYâr şirin olar balam yâr şirin olar

Ay güle güle kız güle güleMen âşık oldum balam bir şirin dile

Uca dağlar başında sona kekliklerSona keklikler balam sona keklikler

Boyanmış ellerin kına kekliklerKına keklikler balam kına keklikler

Açılsın güller süsem sünbüllerBahar olanda balam öter bülbüller

Uca dağlar başında ceyran yol eylerCeyran yol eyler balam ceyran yol eyler

Şu duran yerlerde ördek göl eyler Ördek göl eyler balam ördek göl eyler

Bahar olmasın güller solmasınAllah’a yalvar balam seher olmasın

UCA: YüceSONA: Suna (güzellik ifadesi)

CEYRAN: Ceylan

68

ASKER OLUP VATANA HİZMET EDEREM MENIğdır

Asker olup vatana hizmet ederem menÇağrılmadan asker olup giderem men

Giderem gurbet ele yâr sana gurban oluram

Gurban olim vatana vatanın bayrağınaOnu candan severem gurban olim ayına

Ayın yıldızına onu candan severem

Goy dolanım başına pervane dekSalma meni çöllerde divane dek



Başına döndüğüm garsın ceylanıMen olmuşam o gözlerin heyranı



PERVANE:Işık çevresinde dönen sinekler DEK:Gibi

69

KARS’A GİDERİM KARS’AKars-Kağızman

Kars’a giderim Kars’a

Ağam ey paşam ey beri beri bakÇavuş’a da dadaş dön geri bakKandili kandili kandili yâr yâr

Sallama çavuş mendili yâr

Sözüm yâre varırsa



Giderim böylesine



Karakız mahlesine



70

SEN GELMEZ OLDUNAzerbaycan

Biz bu sonbaharda buluşacaktık

Bahar geldi geçti sen gelmez oldunTaşlara mı döndü kalbin gelmedinAylar geldi geçti sen gelmez oldun

Sen gelmez oldunSen gelmez oldun

Sen gelmez oldun yârimGözlerim yolda beklerim halâ

Sen gelmez oldun

Demiştin kapına gelirim diyeKulağım kapıda ses vermez oldun

Boş yere mi yemin ettik ikimizKuşlar yuva kurdu sen gelmez oldun

Sen gelmez oldunSen gelmez oldun

Sen gelmez oldun yârimGözlerim yolda beklerim halâ

Sen gelmez oldun

71

MANASTIR’IN ORTASINDA VAR BİR HAVUZRumeli

Manastır’ın ortasında var bir havuz(aman havuz canım havuz)

Dimetoka kızları hepsi de yavuz(biz çalar oynarız)

Manastır’ın ortasında var bir çeşme(aman çeşme canım çeşme)

Dimetoka kızları hepsi de seçme(biz çalar oynarız)

Manastır’ın ortasında var bir pınar(aman pınar canım pınar)

Dimetoka kızları hepsi de çınar(biz çalar oynarız)

DİMETOKA: Batı Trakya’daTürklerin yoğun olarak yaşadıkları bir kent

FINDIKLI BİZİM YOLUMUZRumeli

Fındıklı bizim de yolumuz eşim aman aman Hovarda aman hovarda çıktı soyumuzBu bizim eski de huyumuz aman aman Sen hancı ben yolcu yol bana dolaşırO güzel endama allar ne de yaraşır

Fındıklı’dan geçersin eşim aman amanSavura aman savura da sigara içersin

Ne alır ne de geçersin aman amanSen hancı ben yolcu yol bana dolaşırO güzel endama allar ne de yaraşır

HOVARDA:Zevk için para harcayan, çapkın,ENDAM: Boy pos

72

PENCERE AÇILDI BİLÂL OĞLANRumeli

Pencere açıldı Bilâl oğlan piştov patladı

Varın bakın kanlı da Bilâl yine kimi hakladıBen sana varmam Bilâl oğlan ben sana varmam

Yedi yıl karşımda da dursan yine sana yalvarmam

Allı yemeni Bilâl oğlan pullu yemeniBir bahçeden bir bahçeye salla yemeni

Açıklama: Bu türkü, Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türk Müziği repertuarına kazandırılmıştır.

MAYADAĞ’DAN KALKAN KAZLARRumeli

Mayadağ’dan kalkan kazlarAl topuklu beyaz kızlarYârimin yüreği sızlar

Eylenemem aldanamamBen bu yerlerde duramam

Vardar ovası vardar ovasıKazanamadım sıla parası

Mayadağ’ın yıldızıyımBen annemin bir kızıyımEfendimin sağ gözüyümEylenemem aldanamam

Ben bu yerlerde duramam

Vardar ovası vardar ovasıKazanamadım sıla parası

73

SABAH OLDU UYANSANARumeli

Sabah oldu uyansana

Gül yastığa dayansanaÖlüyorum inansana (a canım)

Uyan yârim sabahlar olduSabah yıldızları doğdu

Ne uyursun ne uyursunBu uykudan ne bulursun

Âkıbet benim olursun (a canım)Uyan yârim sabahlar oldu

Sabah yıldızları doğdu

SARI ZEYBEK ŞU DAĞLARA YASLANIRRumeli

Sarı Zeybek (aman) şu dağlara yaslanır (aman)

Yağmur yağar silâhları (efem) ıslanırBirgün olur (aman) deli gönül uslanır (aman)

Eyvah olsun telli de doru efem şanınaEğil bir bak mor cepkenin efem kanına

Karşı dağı (aman) duman duman bürüdü (aman)Üç yüz atlı beş yüz yaya (efem) yürüdü

Sarı Zeybek (aman) şu cihanda bir idi (aman)Eyvah olsun telli de doru efem şanına

Eğil bir bak mor cepkenin kanına

74

KIRIM’DAN GELİRİM ADIM DA SİNAN’DIRRumeli

Kırım’dan gelirim (gelirim) adım (da) Sinan’dır

(hey hey aman adım da Sinan’dır hey)Kılıncımın suyu,( yâr suyu) kandır (da) dumandır

(hey kandır da dumandır hey)Kırım’dan gelirim (gelirim) atım (da) Araptır

(hey hey aman atım da Araptır hey)Gizlenme Nemçe’lu (Nemçe’lu) halin (de) haraptır

(hey halinde haraptır hey)Gizlenme Nemçe’lü (Nemçe’lu) meydan (da) burdadır

(hey meydan da burdadır hey)

NEMÇE: Osm.İmp.döneminde Almanya’nın adı(Avusturya-Macaristan İmp.)

KIRMIZI GÜLÜN ALİ VARRumeli

Kırmızı gülün ali var (aman aman)

Hergün ağlasam da yeri varBugün benim efkârım var (aman aman)Ah bu gönül arzular seni seni yâr seniKırmızı gülü budarlar (aman aman)

Altına meclis kurarlarGüzeli candan severler

Ah bu gönül arzular seni seni yâr seniKırmızı gülün pürçeği (aman aman)

Yâr önünde oynar köçeğiNeyleyim yârsız döşeği

Ah bu gönül arzu eder seni seni yâr seni

75

DAĞLAR DAĞLAR VİRAN DAĞLARRumeli

Dağlar dağlar viran dağlarYüzüm güler kalbim ağlarYüreğimden kanlar damlar

Bir olaydı pir olaydıNe olur benim olaydı

Edirne köprüsü taştanSen çıkardın beni baştanAyrıldım eşten kardaştan

Bir olaydı pir olaydıNe olur benim olaydı

AMAN BRE DERYALAR(KIRCALİ İLE ARDA ARASI)

Rumeli

Kırcali’yle Arda arasıSaat sekiz sırası

(Yusuf’um saat sekiz sırası)Ardalılar ağlıyor Yusuf’um

Yoktur çaresiAman bre deryalar kanlıca deryalar

Biz nişanlıyızİkimiz de bir boydayız

Biz delikanlıyız

Çıkar aba poturunuDalgalar artacak Yusuf’um

Demedim mi ben sana Yusuf’umKayığımız batacak

Aman bre deryalar kanlıca deryalar…….

Kırcaliyle Arda boylarınaKimler gidecek Yusuf’um

Garip Yusuf annesineKim haber verecek

(Zavallı Feride’nin annesineKim haber verecek)

Aman bre deryalar kanlıca deryalar…….

76

RAMİZE’MYugoslavya-Prizren

Bir evler yaptırdım be Ramize’m sazdan samandan

(aman aman sazdan samandan)İçine girilmez be Ramize’m tozdan dumandan

(aman aman tozdan dumandan)

Bir evler yaptırdım be Ramize’m kalaya karşı(aman aman kalaya karşı)

Nasıl çıkarsın be Ramize’m babana karşı(aman aman babana karşı)

HANAYLAR YAPTIRDIM DÖŞETEMEDİMKıbrıs

Hanaylar yaptırdım döşetemedim

Çifte kumruları eş edemedimZalim felek ile baş edemedim

Konma bülbül konma çeşme başınaSeni de vururlar yârin yoluna

Hanaylar yaptırdım yüceden yüceİçinde yatmadım üç gün üç geceKurbanlar keserim geldiğin gece

Konma bülbül konma dalım yok benimSineme saracak yârim yok benim

HANAY: Çift katlı konak

77

KIBRIS GELİNİ(DAVUL ÇALAR GÜM GÜM)

Kıbrıs

Davul çalar güm güm güm güm güm herseler kaynarAslan kardaşlar ne güzel oynar

Şişeler tin tin tin tin tin ne güzel çınlarKızlar dizilmiş gelini tavlar

All’olur ball’olur Kıbrıs geliniGelinler söyleyin benim hâlimi

Çifte patlar bum bum bum bum bum alay yolundaGüveyi şen gider gelin kolunda

Naralar hey hey hey hey hey güvey oyundaKim gülmez oynamaz böyle düğünde

All’olur ball’olur Kıbrıs geliniGelinler söyleyin benim hâlimi

HERSE: Haşlanmış buğday, ya daMısır dövülüp, şeker ya da bal ile

Karıştırılarak yapılan bir çeşit yiyecek

78

ORDU’NUN DERELERİOrdu

Ordu’nun dereleriAksa yukarı aksa

Vermem seni ellere Ordu üstüme kalksa (sürmelim aman)

Oy Mehmedim MehmedimSana küstüm demedim

Beni sana geçmişlerVallahi ben demedim ( sürmelim aman)

Ordu’nun dereleriKara yosun bağlıyor

Kalk gidelim sevdiğimAnnem evde ağlıyor (sürmelim Amman)

BİRİNİ BİRİNE GEÇMEK: Dedikodu yapmakHakkında kötü konuşmak

79

MEKTEBİN BACALARIMuş

Mektebin bacaları

(vay lele lele lele vay lele lele lele vay lele vay)Ders verir hocaları

(uy amman can kurban)Defter kalem elinde

(vay lele lele lele vay lele lele lele vay lele vay)Dolaştım sokakları

(uy amman can kurban)

Mektebin önü bayır(vay lele lele lele vay lele lele lele vay lele vay)

Gülü dikenden ayır(uy amman can kurban)Yâr Allah’ın seversen

(vay lele lele lele vay lele lele lele vay lele vay)Beni ellerden ayır

(uy amman can kurban)Ay doğar bedir Allah

(vay lele lele lele vay lele lele lele vay lele vay)Bu sevda nedir Allah

(uy amman can kurban)Ya benim muradım ver

(vay lele lele lele vay lele lele lele vay lele vay)Ya beni öldür Allah

(uy amman can kurban)

80

BEN GİDERİM BATUM’ASinop

Ben giderim Batum’a

Batum’un batağınaPencereden içeriAl beni otağına

Nazlı yârim geldim sanaFistanını toplasana

Kemençeler çalınıyorBize horon oynasana hey

Köşke serdim yatağıGel derdimin ortağıYataklar diken olduSenden ayrı yatalı


Kemençeler çalınıyorBize horon oynasana hey

Bıldırcının uçuyorKanadını açıyor

Bıldırki sevdiceğimBu yıl benden kaçıyor


Kemençeler çalınıyorBize horon oynasana

81

HEKİMOĞLU DERLER BENİM ADIMAOrdu-Fatsa

Hekimoğlu derler benim aslıma

Aynalı martin yaptırdım da (narinim) kendi neslime

Hekimoğlu derler ufak bir uşakBir omuzdan bir omuz (narinim) on arma fişek

Konaklar yaptırdım mermer direkliHekimoğlu dediğin de (narinim) aslan yürekli

Konaklar yaptırdım döşetemedimÜnye Fatsa da bir oldu da (narinim) baş edemedim

Ünye Fatsa arası Ordu da kurulduHekimoğlu dediğin (narinim) o da vuruldu

MARTİN:Bir tüfek markasıARMA:Omuza asılan fişeklik

82

KAÇMA GÜZEL KAÇMA BEN ADAM YEMEMÇankırı

Kaçma güzel kaçma ben adam yemem

(hey aman aman aman)Gizli sırlarını ellere demem

(hey yavre yavre yavre)Ateşine yandım

Seni benim sandım Pek gafil avlandım

İmaret de güzellerin yoludur (hey aman aman aman)

Lâhuri şal al fistanın gülüdür(hey yavre yavre yavre)

Hey ağalar ben bir Leylâ yitirdim(hey aman aman aman)

Mecnun olup dağ başına oturdum(hey yavre yavre yavre)

Ateşine yandımSeni benim sandımPek gafil avlandım

Benim bir derdimi bine götürdün(hey aman aman aman)

Bir de sen katma da meramın nedir(hey yavre yavre yavre)

Ateşine yandımSeni benim sandımPek gafil avlandım

83

ÇARŞAMBA’YI SEL ALDISamsun-Çarşamba

Çarşamba’yı sel aldı

Bir yâr sevdim el aldı ( aman aman)Keşke sevmez olaydım

Elim koynumda kaldı (aman aman)

Oy ne imiş ne imiş (aman aman)Kaderim böyle imişGizli sevda çekmesi

Ateşten gömleğimiş (aman aman)

Çarşamba yazılarıKörpedir kuzuları

Mevlâm alnıma yazmış Bu kara yazıları (aman aman)

Oy ne imiş ne imiş (aman aman)……..

Bu dağlar ulu dağlar (aman aman)Yârim gurbette ağlar

Yâri güzel olanlarHem ah çeker hem ağlar (aman aman)

Oy ne imiş ne imiş (aman aman)…………..

84

GEMİCİLER KALKALIMTrabzon

Gemiciler kalkalımŞu yelkeni takalımŞişirip de yelkeniSırtüstüne yatalımKızılırmak başına Şu ırgatı atalım

Tutalım balık havyarKeyfimize bakalım

Kaptan attık ırgatıSen de tut ha bu katıGel girelim ırmağaEsecek ha şu batıGemici uşakları

Deniz başımın tacı Yoklayın şu ırgatıİnşallah çıkar acı

Çekin uşaklar çekinHemen aldık ırgatı

Geliyor bir sert poyrazVuralım iki katı

İsmail’a Murad’a Hasan getsin çördeğe Uşaklar ben dümende Biraz çalam kemençe Oh hava güzel yaman

Coştum arkadaş coştumDoğru yürü ah gelinBayıldım aman amanBayıldım aman aman

IRGAT:Gemilerde yatay kollarla vebirkaç kişi tarafından çevrilen düzenek

ÇÖRDEK: Gemilerde kullanılan bir türlü halat veya zincir

85

HALKALI ŞEKEREskişehir

Halkalı şeker şamfıstıkAman arpalar kara kılçık

Eğer beni seversenAman al çeyizi yola çık

Halkalı şekerHasiretlik çeker

Çok salınma sevdiğimCahilim aklım gider

Ben bu yerde haneyimAman yel vurur pervaneyim

Gidin söylen o yâreAman derdinden divaneyimHalkalı şeker……………….

Galabalık dereleriAman yayılır develeri

Kalkı da vermiş oynarlarAman şu Kırka efeleri

Halkalı şeker……………

86

OYNAYIN KIZ OYNAYINTrabzon

Oynayın kız oynayınDurmanın ne kârı var,

A bu köyün içininAcayip bekârı var

Derüle del derüleDerüle del derüle

Oy kemençeci dayıSoktun gözüme yayıKör ettin gözlerimi

Göremedim dünyayı

Derüle del derüleDerüle der derüle

Oy kemençeci dayıSokma gözüme yayı

Ben gözümden vazgeçtimÇevirsene gaydayı

Derüle del derüleDerüle del derüle

GAYDA: Makam , hava

87

YAYLANIN ÇİMENİNETrabzon

Yaylanın çimenineKuzu yayılır kuzu

Günde bugünkü gündürSallan yosmanın kızı

Aman kızı çaçan kızıSen allar giy ben kırmızıÇıkalım dağların başınaSen gül topla ben nergizi

Asmadan gel asmadanFistan giyer basmadanKalk gidelim sevdiğimDevriyeler basmadan

Aman kızı, Çaçan kızı………

Oy Bulancak Bulancakİşin sonu n’olacakVerin benim yârimiVallahi kan olacak

Aman kızı Çaçan kızı……….

88

TABANCAMUN SAPİNİRize

Tabancamun sapiniGülle donatacağum gülle donatacağım

Alacağım başka yâr, seveceğim başka yârSeni çatlatacağum, seni çatlatacağum.

Oy benim Gülizar’umHem söyler hem yazarum, hem söyler hem yazarum

Konuştuğumuz yerler, seviştiğimuz yerlerOlsun benim mezarum, olsun benim mezarum.

Tabancam dolu mermiSeven böyle eder mi, seven böyle eder mi

İnsan sevdiğu yârı, adam sevdiğu yâriBırakır da gider mi, bırakır da gider mi.

Tabancam dolu saçma,Kaçma sevdiğum kaçma, kaçma sevdiğum kaçma

Zaten ben yaralıyım, zaten ben yaralıyımBir yara da sen açma , bir yara da sen açma.

YİNE YEŞERDİ FINDIK DALLARIGiresun

Yine yeşerdi fındık dallarıAcep ne olacak yârin halleriDalgalanıyor pembe şalvarı

Kız allan pullan gel, gel gel yanımaBeyaz kollarını dola boynuma

Tabya başında üç kız yan yanaİçlerinden biri pışt dedi banaSağolsun seni doğuran ana

Kız allan pullan gel, gel gel yanımaBeyaz kollarını dola boynuma.

89

ELMAYI TOP TOP YAPALIMSakarya-Hendek

Elmayı top top yapalımKızlara bahşiş atalım

Kadife de ceketini dar yapalımNe güzel yakışır ince bele

Eğlenelim taze ile Altında yelpaze ile

Ölçelim de o güzelin ince beliniBir gümüş endaze ilen

ENDAZE: 60 cm.lik eski bir uzunluk ölçüsü

CİLVE LOY(İNDİM DERE IRMAĞA)

Artvin

İndim dere ırmağa (hoy nanay da cilveloy nanay da)Zeytin dalı kırmağa (hoy nanay da cilveloy nanay da)Geldim seni almağa (hoy nanay da cilveloy nanay da)Başladın ağlamağa (hoy nanay da cilveloy nanay da)

Nayda nayda nanay da hoy nanay daCilveloy nanay da

Pınar başı pıtırak (hoy nanay da cilveloy nanay da)Gel burada oturak (hoy nanay da cilveloy nanay da)

Bir sen söyle bir de ben (hoy nanay da cilveloy nanay da)Bu sevdadan kurtulak (hoy nanay da cilveloy nanay da)


Karşıda gül menevşe (hoy nanay da cilveloy nanay da)Gel güneşe güneşe (hoy nanay da cilveloy nanay da)Senin yârin gül ise (hoy nanay da cilveloy nanay da)

Benim yârim menevşe (hoy nanay da cilveloy nanay da)


90

ÇİFT JANDARMAArtvin-Şavşat

Çift jandarma geliyor daKaymakam konağından

Fiske vursam kan damlar daKırmızı yanağından

Haydi yârim haydi canımŞinanay aslan yârim

Çift jandarma bekliyor daKaymakam konağında

Al jandarma vur beni deO yârin kollarında


Zeytin yaprağın yeşil deDibinde kayfe pişir

Senden bana yâr olmaz daAklını başa devşir


Dağlarda kar sisi var da Tarlada zar sesi var

Kurban olam Şavşat’a daİçinde yâr sesi var


ZAR: Şavşat-Ardanuç köylerinde mısır,gübre vb.taşımaya yarayan büyük ve derin sepet.

91

ATABARIArtvin

Bahçası var barı varAyvası var narı varAtamızdan yadigârBiz de Atabarı var

Atabarıdır barıBahçada gördüm yâri

Seslendim ses vermediAğladı zarı zarı

Uzun uzun kamışlarUcunu boyamışlarBenim elâ gözlümüGurbete yollamışlar

ÇAYELİNDEN ÖTEYEÇayeli-Rize

Çayelinden öteye gidelum yali yali

Arkandaki sepetin ben olayım hamali

Sepetumun ipleri keseyi omuzumiAç beyaz peştemali bir göreyim yuzuni

Karlı dereden beri yeşil çay bahçeleriÇay filizi toplayi peştemalli kızlari

92

YÜRÜ DİLBER YÜRÜ ÖMRÜMÜN VARIAnkara

(hey hey) Yürü dilber yürü ömrümün varı

Eridi kalmadı dağların karı (vay vay)Günde on beş kere gördüğüm yâri

Aylar yıllar geçti göremez oldum (vay vay)Asmalarda üzüm

Yosmalarda gözüm Biraz daha büyüsemÇapkınlıkta gözüm

(hey hey) Yürü dilber yürü saçın sürünsünAç beyaz göğsünü sinen görünsün (vay vay)

Evvel benim idin şimdi kiminsinŞimdi uzaklardan bakan ben oldum (vay vay)

Asmalarda üzüm…………….

MİSKET(GÜVERCİN UÇUVERDİ)

Ankara

Güvercin uçuverdiKanadın açıverdi ben yandım aman

El oğlu değil mi aman amanSevdi de kaçıverdi

A benim hacı yârimBaşımın tacı yârimEller bana acımazSen bari acı yârim

Güvercinim uyur mu Çağırsam uyanır mı ben yandım aman

Sen orada ben buradaBuna can dayanır mı

Deniz susuz olur muDibi kumsuz olur mu Ben müftüye danıştımYiğit yarsız olur mu

93

MOR KOYUN MELER GELİRAnkara

Aman mor koyun meler gelir,

Yavrum dağları deler gelir.Aman hakikatli yâr olsa

Yavrum uykuyu böler gelir.

Nesine de yavrum nesineSigara da koymuş fesine,

Yavrum ben yandım birisine

Aman mor koyun kuzusuna,Yavrum can kaynar bazısınaAman nedeyim de ağlayım,Yavrum alnımın yazısına.

Nesine de yavrum nesine,Sigara da koymuş fesine

Doyulmuyor yârin cilvesine

Aman mor koyun meşelerde,Yavrum gül suyu şişelerde

Aman eller almış yâriniYavrum ben kaldım köşelerde.

Nesine de yavrum nesine,Sigara da koymuş fesine,

Aman ben yandım cilvesine.

94

FİDAYDA (BULGURU KAYNADIRLAR)Ankara

Aman bulguru kaynadırlarSerine yayladırlar

Bizde âdet böyledirGüzeli ağladırlar

Aman çirkini söyledirler

Fidayda da Ankara’lım fidaydaBeşyüz altın yedirdim bir ayda

Gitti de gelmedi ne faydaBaşını da yesin bu sevda

Aman dama çıkma başaçıkArpalar gara gılçıkEğer gönlün var ise

Aman gey galucu yola çık

Fidayda da Ankara’lım fidayda ..

GALUÇ: Eskiden giyilen bir ayakkabı

95

ATIM ARAPTIR BENİMAnkara

Atım araptır benim... aman aman

Haydi yüküm şaraptır benim...amanHaydi yüküm şaraptır benim vay vay

Bu yıl böyle giderse.. aman amanAman halim haraptır benim... amanHaydi halim haraptır benim vay vay

Emişim de gümüşüm bir hoşum ...amanÇokça da içtim serhoşum... aman

Atım kara, ben kara... aman amanAman kalk gidelim ılgara aman

Aman kalk gidelim ılgara...vay vayIlgar bizi neylesin... aman aman

Aman sarılalım kızlara amanHaydi sarılalım kızlara..vay vay

Emişim de gümüşüm bir hoşum... amanÇokça da içtim serhoşum...aman

ILGAR: Atla yapılan dolu dizgin saldırıveya dört nala koşmak

96

SU SIZIYOR SIZIYORAnkara

Su sızıyor sızıyorTaşların arasından

Eğil bir yol öpeyimKaşların arasından

Oğlan mayilem oğlan/ Sözüne de kayilem oğlanEnişte bana pışt demiş/ Yalan aslanım yalan

Derenin kenarındaKalayladım kazanıBir güzelin uğrunaYedim ıramazanı

Oğlan mayilem oğlanSözüne de kayilem oğlan

Enişte bana pışt demişYalan aslanım yalan

Kar yağıyor yağıyorAbamı giyeceğimSakallıya varıp da

Baba mı diyeceğim

Oğlan mayilem oğlanSözüne de kayilem oğlan

Enişte bana pışt demişYalan aslanım yalan

KAİL:Boyun eğmiş, razı , ABA: Keçeden yapılan bir tür giysi

97

NARDANESİKırşehir

Sevda olmasaydı daGönüle dolmasaydı

Dünya neye yarardı daGüzeli olmasaydı

Nar danesi danesi de seviyom nardanesiGüzellerin içinde de sevdiğim bir danesi

O yâr zülfünü darar daGönül dengini arar

Bu dünyada sevmeyenlerAhrette neye yarar


Sevda ömür çürüdürHas bahçenin gülüdür

Sevmeyeni neyleyim deSevenim sevgilimdir


ZÜLÜF: Saç

98

DÂNE DÂNE BENLERİ VAR YÜZÜNDEKırşehir

Dâne dâne benleri var yüzünde

Can alıcı bakışları gözündeBin bir tat var edasında nazında

Dünyada yârden tatlı var m’olaSallanı sallanı gelen yâr m’ola

Küpeleri ağır düşer kulaktan Zülüfleri tel tel olmuş yanaktan Ağzı şeker bal akıyor dudaktan


Ağır barhanası vardır elindeDatlı kelâm gelir yârin dilinde

Kemer olsam sevdiğimin belinde


99

ŞU DALMA’DAN GEÇTİN MİAydın-Nazilli

Şu Dalma’dan geçtin miSoğuk sular içtin mi

Efelerin içindeYörük (de) Ali’yi seçtin mi

Hey gidinin efesi efesi efelerin efesi

Şu Dalma’nın çeşmesiNe hoş olur içmesi

Yörük de Ali’yi sorarsan Efelerin seçmesi


Cepkeninin kollarıParıldıyor pulları

Yörük de Ali geliyorAçılsın Aydın yolları


HEM OKUDUM HEMİ YAZDIMÇorum

Hem okudum, hemi yazdım,Yalan dünya senden bezdim...of

Dağlar koyağını gezdim,Yiten yavru bulunur mu...of

El yazıya, el yazıyaDuman çökmüş göl yazıya...of

Kurban olam, kurban olamBeşikte yatan kuzuya vay.

El veriyor el veriyorOrta direk bel veriyor...of

Döndüm baktım sağ yanıma, İmamoğlu can veriyor vay.

100

ZOBALARINDA KURU DA MEŞE YANIYORDenizli

Zobalarında kuru da meşe yanıyor efem

Yanıyor da Memet Efem de üşümüş de donuyor.Boncuklu gelin ortalıkta dönüyor da dönüyor

Aslanım da efeler vay vay

Gar mı yağıp ba Yarengöme’nin dağına efemMemet ağam da oturu da vermiş efelerin de sağına.

Çıkam haden der şu dağların başına da başına.Aslanım da efeler vay vay

YAĞIP BA: Yağıyor,HADEN:HaydiYARENGÖME: Tavas’ın eski adı

LÂMBA DA ŞİŞESİZ YANMAZ MIKilis

Lâmba da şişesiz yanmaz mı

Cicim bana yâr bulunmaz mı (yallah)Ben bu dertten ölürsem

Bana da acıyan olmaz mı (yallah)Alamadım kaşları karayı

Süremedim zevk ile sefayı (yallah)

Asmadan gel asmadanCicim fistan giymiş basmadan (yallah)

Kalk gidelim sevdiğimCicim devriyeler basmadan (yallah)

Alamadım kaşları karayıSüremedim zevk ile sefayı (yallah)

101

MALATYA MALATYA BULUNMAZ EŞİNMalatya

Malatya Malatya bulunmaz eşinGönülleri coşturur ayla güneşin

Aman anom aman anom Kernek’li misinKerneğe gelmeye de yeminli misin

Malatya’yı baştan başa çiçek bürüdüTanrı takmış alnına yeşil zümrüdü

Aman anom aman anom Kernek’li misinKerneğe gelmeye de yeminli misin

PENCEREDEN KAR GELİYOR Malatya

Pencereden kar geliyor, aman annemGurbet bana zor geliyor, aman annem Gurbet bana zor geliyor, ben öleyim

Sevdiğimi eller almış, aman annem O da bana ar geliyor, aman annem O da bana ar geliyor, ben öleyim

Kekliğimi doyurdular, aman annem Kanadını ayırdılar, aman annem Kanadını ayırdılar, ben öleyim

Bu nasıl zalim yaraymış, aman annemBeni senden ayırdılar, aman annem Beni senden ayırdılar, ben öleyim

102

TIREN GELIR HOŞ GELIRMalatya

Tiren gelir hoş gelir (ley ley limi limi ley)Odaları boş gelir (mini mini güzel gel bize)

Duydum yar bize gelmiş (ley ley limi limi ley)Safa gelmiş hoş gelmiş (mini mini güzel gel bize)

Beydağına kar yağar (ley ley limi limi ley)Kar altında güller var (mini mini güzel gel bize)Ben mahleden geçerken (ley ley limi limi ley)

Pencereden yar bakar (mini mini güzel gel bize)

Çarmuzu’nun kızları (ley ley limi limi ley)Koyu kahve gözleri (mini mini güzel gel bize)O yardan mektup geldi (ley ley limi limi ley)Sevindirdi bizleri (mini mini güzel gel bize)

AL ŞU MUMU ELİNE YAK DEMEDİM MİEge Adaları

Al şu mumu eline yak demedim miKasaturayı beline tak demedim mi

Akşama yolun uzak kal demedim miKasaturayı belinden al demedim mi

Al şu mumu eline tut demedim miKasaturayı belinden at demedim miAkşama yolun uzak kal demedim miKasaturayı belinden al demedim mi

KASATURA: Bir tür bıçak

103

MEVLÂM BİR ÇOK DERT VERMİŞMalatya

Mevlâm bir çok dert vermiş

Beraber derman vermişBu tükenmez derdimeNeden ilâç vermemiş

Zalim ağlatma beniDerde bağlatma beniGülüp sızlatma beniDiley diley diley yârDiley diley diley yâr

Diley diley yâr

Fâni şu dünya fâniAlır da vermez yâri

Bu tükenmez derdimi Tabipler de bilmedi

Zalim ağlatma beni………..

Allah’ın verdiği dertGün olur gelir geçerAşka düşen yüreklerYanar kül olur geçer

Zalim ağlatma beni…….

104

URFALIYAM EZELDENŞanlıurfa

Urfa’lıyam ezelden,

Göynüm geçmez gözelden (vay)Göynümün gözü çıksın

Sevmez idim ezelden.(vay)

Anam (ağam) olasan ÖmerBabam (paşam) olasan Ömer

Bensiz kalasan ÖmerYetim olasan Ömer (vay)

Dağlardan akar seller,Dökülmüş sırma teller (vay)

Yüreğin daştan mıdırBana acıyor eller.(vay)

Anam olasan Ömer…………

Urfa bir yana düşer,(Antep bir yana düşer)Zülüf gerdana düşer,

Bu nasıl baş bağlamakHergül bir yana düşer

Anam olasan Ömer……….

105

KARADIR KAŞLARIN FERMAN YAZDIRIRZonguldak

Karadır kaşların ferman yazdırırBu aşk beni diyâr diyâr gezdirir

Lokman hekim gelse yaram azdırırYaramı sarmaya yâr kendi gelsin

Ormanlardan aşağı aşar gezerimNazlı yâri kaybettim ağlar gezerim

Ormanların gümbürtüsü başıma vururNazlı yârın hayâli karşımda durur

Karadır kaşların benzer kömüreYârdan ayrılması zarar ömüre

Kollarımdan bağlasalar beni demireKırarım demiri koşarım yâre

Ormanlardan aşağı aşar gezerim……….

Uzaklara gittim gelirim diyeTabancam doldurdum vururum diye

Hiç aklıma gelmez ölürüm diyeÖlüm ver Allah’ım ayrılık verme

Ormanlardan aşağı aşar gezerim………

Karadır kaşların yay eylemişlerAklımı başımdan zay eylemişlerDuydum güzelleri pay eylemişler

Varsam baksam nazlı yâr kimle düştü

106

EVLERİNİN ÖNÜ MERSİNIsparta

Evlerinin önü mersin,

Ah sular içme kadınım tersin tersin,Mevlâm seni bana versin.

Al hançeri kadınım, vur ben öleyim,Ah kapınızda bidanem,kul ben olayım.

Evlerinin önü susam,Ah su bulsam da gadınım çevremi yusam,

Açsam yüzünü, baksam dursam.

Al hançeri gadınım, vur ben öleyim.Ah gapınızda bidanem, kul ben olayım.

MERSİN: Kısa,bodur, bol yapraklı bir ağaçYUSAM: Yıkasam

TERSİN: Terli

ADA YOLU KESTANEBolu

Ada yolu kestaneAmanın dökülür dane daneAmanın dökülür dane dane

Kızlar yola dizilmiş,Amanın alalım birer dane.

Ada yolu yamandırAmanın ada yolları yamandır,

Bolu dağı dumandırAmanın Bolu dağı dumandır.

Dostlar vurun sazlaraAmanın eğlenecek zamandır.

Ada yolu düz giderAmanın ada yolu düz gider,

Bir edalı kız giderAmanın bir edalı kız gider

O kız yolun şaşırmış,Amanın inşallah bize gider.

107

TOMBALACIK HALİME(KİRAZ ALDIM DİKMEDEN)

Bolu-Mengen

Kiraz aldım dikmedenHalime’m dallarını bükmeden

Bir armağan ver banaHalime’m ben gurbete gitmeden

Tombalacık Halime’m yâr başına gelBen gidiyorum Bolu’ya düş peşime gel

Ocak başında kaldımHalime’m ince fikire daldım

Kapılar açılırkenHalime’m seni geliyor sandım

Alçaklara kar yağıyor üşümedin miSen bu işin sonunu düşünmedin mi

Tütün aldım Hendek’tenHalime’m hekim gelir Devrek’ten

Hekim buna ne desinHalime’m yangınımız yürekten

Algın mısın Halime’m baygın mısın gelHiç haberin gelmiyor dargın mısın gel

108

YABANDAN GEL YABANDANNiğde

Yabandan gel usul da boylu yârim

Yabandan aslanım hey heyAmman yörü yörü, çapraz yörü yörü

Kostak yörü yörü, yörü yörü yörü

Aldım haberini de garip çobandanAslanım hey hey

Amman yörü yörü,çapraz yörü yörü…Kostak yörü yörü, yörü yörü yörü

Yaban ellerinden de özendim geldim Aslanım hey hey

Amman yörü yörü, çapraz yörü yörü…..Kostak yörü yörü, yörü yörü yörü

Gördüm cemalini de efendim geldimAslanım hey hey

Amman yörü yörü,çapraz yörü yörü….Kostak yörü yörü, yörü yörü yörü

Yaban ellerinde de yatmış uyumuş Aslanım hey hey

Amman yörü yörü, çapraz yörü yörü…….Kostak yörü yörü, yörü yörü yörü

Elâ gözlerini de uyku bürümüşAslanım hey hey

Şirin yörü yörü, tek tek yörü yörüBebek yörü yörü, kostak yörü yörü

Usul yörü yörü, güzel yörü yörüYörü yörü yörü

109

YUMURTANIN KULPU YOKAntalya-Elmalı

Meşelidir engin de dağlar meşeliÜç yıl oldu ben bu derde düşeli

Yumurtanın kulpu yokGözlerimde uyku yok

Sür gemici gemiyiHiç kimseden korkum yok

Yumurtanın sarısıYere düştü yarısı

Sarısından fayda yokKaç gel gece yarısı

Üç giderim beş ardıma bakarımGözlerimden kanlı yaşlar dökerim



Sen gideli ben ayrılık çekerimO sebepten kapanmıyor gözlerim



110

ARDAHAN’IN YOLLARINDA (EYVAH DİMME)

Ardahan

Ardahan’ın yollarındaGüller açıp bağlarında

Eyle bir yâr sevmişem kiOnüç ondört çağlarında

Eyvah Dimme DimmeNazlı yâr DimmeMen özüm serhoşSen şarap verme

Dimme’yi çayda gördümElinde bir bayda gördümİki öptüm bir de sevdim

Ondan ne bir fayda gördüm


Samavarı alıştıramMaşa salıp garıştıram

O yâr mennen ayrı gezerKüstürmüşem barıştıram


111

CEVİZ OYNAMAYA GELMİŞ ODAMAKayseri –Bünyan

Ceviz oynamaya gelmiş odamaNişanlın da bu mu derler adamaDayanamam senin kara sevdana

Aman aman olmuyorEş eşini bulmuyor

Kara yağız genç oğlanNiye gönlün olmuyor

Asker bayrağını burca diktilerKüçücük yârimi asker ettiler

Ben doymadan o yâri de alıp gittiler

Aman aman olmuyor…………..

SÖĞÜT’ÜN ERENLERİBilecik-Söğüt

Söğüdün erenleriÇevirin gidenleri.

Ah ne güzel baş bağlayorSöğüt’ün güzelleri.

N’aldırdın beni, gül iken, soldurdun beni

Söğüdün çarşısına,Gün doğar karşısına

Ah insan hile yapar mıKapı bir komşusuna

N’aldırdın beni, gül iken soldurdun beni.

EREN: Yiğit, kahramanN’ALDIRDIN: Ne aldırdın

112

TİRİDİNE BANDIM(AŞAĞIDAN GELİR TÜRKMEN GOYUNU)

Kastamonu-Tosya

Aşağıdan gelir Türkmen goyunu-aman amanSelviye benzettim yârin boyunu –amanın yandım

Amanın amanın amanın yandımTiridine tiridine tiridine bandım

Bedava mı sandın para vidim aldım

Sabahleyin erken çifte giderken – aman amanÖküzüm torbadan düştü gördün mü –amanın yandım

Amanın amanın amanın yandım…………….

Manda yuva yapmış söğüt dalına – aman amanYavrusunu sinek kapmış gördün mü-amanın yandım

Amanın amanın amanın yandım…………..

TİRİT: Et suyu VİDİM: Verdim

113

HEY ONBEŞLİ ONBEŞLİTokat

Hey onbeşli onbeşliTokat yolları taşlıOnbeşliler gidiyorKızların gözü yaşlı

Aslan yârim kız senin adın HediyeBen dolandım sen de dolan gel beriye

Fistan aldım endazesi on yediye

Giderim elinizdenKurtulam dilinizden

Yeşil baş ördek olsamSu içmem gölünüzden

Aslan yârim kız senin adın hediye……….

Gidiyom gidemiyomSeni terkedemiyom

Sevdiğim pek gönüllüGönlünü edemiyom

Aslan yârim kız senin adın hediye………….

114

ERKİLET GÜZELİKayseri

Erkilet güzeli bağlar bozuyor

(amanın aman ben yandım aman)Kirpikleri kalem olmuş yazıyor- canım canım

Tek tek basaraktanBâde süzerektenİnci dizerekten

Gel canım gel aman

Cevizin yaprağı dal arasında(amanın aman ben yandım aman)

Severler güzeli bağ arasında- canım canım

Tek tek basaraktan…………

Erkilet günaydın gölge basma mı(amanın aman ben yandım aman)

Benim sevdiceğim senden yosma mı

Tek tek basaraktan……………

115

BİZİM ELLER NE GÜZEL ELLERVan

Bizim eller ne güzel ellerSöylesin şirin dillerOynasın koç yiğitler

(oh)Bizim eller ne güzel eller

Bu dağda maral gezerZülfünü darar gezer

Dağ bizim maral bizimAvcı burada ne gezer

Bizim eller ne güzel ellerSöylesin şirin dillerOynasın koç yiğitler

(oh)Bizim eller ne güzel eller

(ah) Al giyer allanırsanŞekerlenir ballanırsanGiyinmiş kuşanmışsanKarşımda sallanırsan

Bizim eller ne güzel eller…….

116

YÜKSEK YÜKSEK TEPELERE EV KURMASINLAREdirne-Yolüstü Köyü

Yüksek yüksek tepelere ev kurmasınlar,

Aşrı aşrı memlekete kız vermesinlerAnnesinin bir tanesini hor görmesinler,

Uçan da kuşlara malûm olsun,Ben annemi özledim.

Hem annemi hem babamı,Ben köyümü özledim.

Babamın bir atı olsa binse de gelseAnnemin yelkeni olsa açsa da gelseKardeşlerim yolları bilse de gelse

Uçan da kuşlara malûm olsun, Ben annemi özledim.

Hem annemi hem babamı,Ben köyümü özledim

AŞRI: Uzak, aşırıHOR GÖRMEK: Bir kimseye değersiz gözle bakmak

117

ZEYNEP BU GÜZELLİK VAR MI SOYUNDASivas/Kangal

Zeynep bu güzellik var mı soyundaElvan elvan güller biter bağındaArife gününde bayram ayında

Zeynep’im Zeynep’im allı Zeynep’imBeş köyün içinde şanlı Zeynep’im

Zeynep’e yaptırdım altından tarakTara zülüflerin bir yana bırak

Zeynep’e gidemem yollar pek ırak

Zeynep’im Zeynep’im allı Zeynep’im……….Beş köyün içinde şanlı Zeynep’im

Söğüdün yaprağı narindir narinİçerim yanıyor dışarım serin

Zeynep’i bu hafta ettiler gelin


Kangal’dan aşağı Mamaş’ın köyüDerindir kuyusu serindir suyu

Güzeller içinde Zeynep’in huyu


ELVAN: RenkNARİN: İnce yapılı

118

A GIZIM SANA POTİN ALAYIM MIİçel-Silifke

A gızım sana potin alayım mıA çocuk sana

Sen deli m’oldun a ellerin yâriAman nerelerine de işte şuralarına

A gızım sana fistan alayım mıA çocuk sana


A gızım sana guşşağ alayım mıA çocuk sana


A gızım sana çember alayım mıA Çocuk Sana


A gızım sana gırep alayım mıA çocuk sana


GUŞŞAĞ: KuşakÇEMBER: Büyük yazma, yemeni

GIREB-KREP: Çok bükümlü iplikle dokunmuş bir çeşit ince kumaş.

119

ELÂ GÖZLÜ NÂZLI YÂRİAdana-Seyhan

Ela gözlü nazlı yâriGörem dedim göremedimBoş kalmıştır kavil yeri

Varam dedim varamadım

Gönlümün gülü neredeEngeller durmaz aradaYârim ile ben mûradaErem dedim eremedim

Şeker kaymak tatlı diliKınalamış nazik eli

Bağındaki gonca gülüDerem dedim deremedim

Şahinim yok çıkam avaNe yaptımsa aldım havaKuşlar gibi ben bir yuva

Kuram dedim kuramadım

Derdin nedir bana anlatBen kimlere edem minnet

Dediler ki bağın cennetGirem dedim giremedim

Mehmet Ali esas adımFerrahi’yi pirle koydum

Gurbet elden gelmem dedimDuram dedim duramadım

KAVİL:Anlaşma,sözleşme MİNNET ETMEK:Boyun eğmek

120

ELÂ GÖZLÜM BEN BU ELDEN GİDERSEMErzurum

Elâ gözlüm ben bu elden gidersemZülfü perişanım kal melûl melûlKerem et aklından çıkarma beniAğla gözyaşını sil melûl melûl

Elvan çiçekleri takma başınaKudret kalemini çekme kaşınaBeni ağlatırsan doyma yaşınaAğla gözyaşını sil melûl melûl

Karac’oğlan der ki ölüp gidinceBen de güzel sevdim kendi hâlimce

Varıp gurbet ele vasıl oluncaDostlardan haberim al melûl melûl

KEREM ETMEK:Soyluluk göstermek, cömert davranmak

ELVAN: RenkliMELÛL: Hüzünlü ,yaslı

VASIL OLMA: Erişmek,varmak

ELEDİM ELEDİM HÖLLÜK ELEDİMErzurum

Eledim eledim höllük eledimAynalı beşikte (cânan) bebek beledim

Büyüttüm besledim asker eyledimGitti de gelmedi cânan buna ne çare

Bir güzel simadır aklımı alanAşkın sevdasını cânan serime salan

Bizi kınamasın ehli din olanGitti de gelmedi cânan buna ne çare

BELEMEK: Çocuğu beşiğe yatırıp bağlamakSER: Baş

EHL-İ DİN: Din ehli, dininin kurallarını bilip uygulayan,hakbilir

121

MIZIKA ÇALINDI DÜĞÜN MÜ SANDINErzurum

Mızıka çalındı düğün mü sandınAl beyaz bayrağı gelin mi sandınYemen’e gideni gelir mi sandın

Dön gel ağam dön gel dayanamiramUyku gaflet basmış uyanamiram

Ağam öldüğüne (ey ey ey) inanamiram

Koyun gelir kuzusunun adı yokSıralanmış küleklerin südü yokAğamsız da bu yerlerin tadı yok


Ağam öldüğüne (ey ey ey) inanamiram

Ağamı yolladım Yemen elineÇifte tabancalar takmış belineAyrılmak olur mu taze geline


Ağam öldüğüne(ey ey ey) inanamiram

122

ERZURUM ÇARŞI PAZARErzurum

Erzurum çarşı pazar(neynim amman aman neynim amman aman sarı gelin)

İçinde bir kız gezer(hop ninen ölsün sarı gelin aman

sarı gelin aman sarı gelin aman suna yârim)

Elinde divit kalem(neynim amman aman neynim amman aman sarı gelin)

Katlime ferman yazar(hop ninen ölsün sarı gelin aman


Palandöken yüce dağ(neynim amman aman neynim amman aman sarı gelin)

Altı mor sünbüllü bağ(hop ninen ölsün sarı gelin aman


Seni vermem yâd ellere(neynim amman aman neynim amman aman sarı gelin)

Niceki bu canım sağ(hop ninen ölsün sarı gelin aman


DİVİT: Eskiden kullanılan yazı takımıKATLİME: Ölümüme

123

HANGI BAĞIN BAĞBANISAN GÜLÜSENDiyarbakır

Hangi bağın bağbanısan gülüsen... gülüsen,Aldın aklım beni ettin deli sen amman.Kırk yıl kalsa yine kendi malımsan...

İsterem ki bir gün evvel gelesen amman.

Öldüm bittim eridim tutuştum amman O senin aşkın elinden bayıldım amman

Sesin aldım yüzünde gördüm ayıldım aman

Diyarbakır etrafında bağlar var... Bağlar varFitil işler yüreğimde yâre var amman.

Sen gidersen benim başka kimim var... Kimim var,İsterem ki bir gün evvel gelesen aman.

Öldüm bittim eridim tutuştum ammanO senin aşkın elinden bayıldım amman

Sesin aldım yüzünde gördüm ayıldım aman

Karşı dağın kumruları seslenirYaylasında türlü ceylan beslenirKoy başım dizine yatım uzanım

İsterem ki bir gün evvel gelesen amman

Öldüm bittim eridim tutuştum ammanO senin aşkın elinden bayıldım amman

Sesin aldım yüzünü de gördüm ayıldım aman

BAĞBAN: Bağ bekçisi, bahçıvanFİTİL: Yaradaki irini dışarı akıtmak için

konulan pamuklu, gazlı bez parçası

124

NASIL METHEDEYİM SEVDİĞİM SENİErzurum

Nasıl methedeyim sevdiğim seniİstanbul Bursa’yı değer gözlerin

Arasam bulunmaz ruhi revanıİzmir i Konya’yı değer gözlerin

Hüsnüne yakışır Yusuf nişanıSeni sevenlerin artar efkârı

Kars’ı Ardahan’ı Erzurum Van’ıDelhi Buhara’yı değer gözlerin

Ben seni severim ezel ezeliBana cefa etme dünya güzeli

Bağdat’ı Basra’yı acem Şiraz‘ıBüsbütün dünyayı değer gözlerin

HÜSÜN: Güzellik

PINAR BAŞINDAN BULANIRErzurum

Pınar başından bulanır canım oy

İner ovayı dolanır canım oySende çok hallar bulunur canım oy

Dağlar duman olurHalim yaman olur

Ben yâri görmesemHalim yaman olur (yâr yâr)

Hiç ovaya inmedin mi canım oyAşk oduna yanmadın mı canım oy

Can yakmadan doymadın mı canım oy

Dağlar duman olur……………..

Yaz görmemiş kışa benzer canım oyDert görmemiş başa benzer canım oyÇok içmiş serhoşa benzer canım oy

Dağlar duman olur……………..

125

TUTAM YAR ELİNDEN TUTAMErzurum

Tutam yar elinden tutam Çıkam dağlara dağlara Olam bir yareli bülbül İnem bağlara bağlara

Birin bilir birin bilmezBu dünya kimseye kalmaz Yar ismini desem olmaz

Düşer dillere dillere

Emrah eydür bu günümdür Arşa çıkan tütünümdür Yâre gidecek günümdür Düşem yollara yollara

DÜN GECE YÂR HANESİNDEErzurum

(Amman amman…) Dün gece yâr hanesinde yastığım bir taş idi

Altım çamur üstüm yağmurYine gönlüm hoş idi(Amman amman…)

Ben yandım seni bilmem

(Amman amman…)Bir dağ ne kadar yüce olsa kenarı yol olur

Buna bayram günü derler dostla düşman bir olur(Amman amman…)

Ben yandım seni bilmem

(Amman amman)Sen bugün nadân ile gezdin

Merak oldu bana çeşmi mestimden bile süzdümMerak oldu bana

Amman amman amman amman amman ammanBen yandım seni bilmem

NADAN: Kadir bilmez, kaba, bilgisiz

126

GÖNÜL GEL SENİNLE MUHABBET EDELİMErzincan

Gönül gel seninle muhabbet edelimAraya kimseyi alma sevdiğim

Ya benim kimim var kime yalvarayımKaldır kalbindeki karayı gönül

Dünya için gül benzini soldurmaHaldan bilmeyene halin bildirmeTabip olmayınca yaran saldırmaAzdırırsın birgün yarayı gönül

Solmazsa dünyada güzeller solmazBu dünya fanidir kimseye kalmaz

Yalan dolan ile sofuluk olmazMûmin olan bekler berây-ı gönül

Derviş Alim öğüt verir özüneGönül lûtfeyledi kendi sözüneAzrail konunca göğsün düzüneBekleme o zaman sırayı gönül

MUHABBET:Sevgi, aşk, FANİ: Sonu olan,BERAY-I GÖNÜL: Gönül için,

MÜMİN: İmanlı olan, imanı olan

HAZİN HAZİN ESEN SEHER YELLERİErzincan

Hazin hazin esen seher yelleri

Hiç bülbül öter mi gül olmayıncaHer âşık dünyada murad alamaz

Yanıp ateşlere kül olmayınca

Âşık isen dost bağından muş eyleArif ol daima gönül hoş eyleHeran enginlere akıp coş eyle

Ummana varılmaz sel olmayınca

MUŞ ETMEK: Koklamak

127

HAVUZ BAŞININ GÜLLERİErzincan

Havuz başının gülleriŞak şak öter bülbülleri

O yârin dudu dilleri

Balam kaşların gözlerinSeni sinemde gizlerim

On bir aydır yol gözlerim

Havuz başında üç testiNe yaman bir rüzgâr estiO yâr benden ümit kesti

Balam kaşların gözlerin………..

Havuz başında yatmazdımYorganım yele açmazdımSensiz bir yere gitmezdim

Balam kaşların gözlerin………..

DUDU: Papağan, tûti BALA: Çocuk,(burada Sevgili)

128

HIŞ HIŞI HANÇER BOYNUMAGaziantep

Hış hışı hançer boynuma le le

Küpeli kızlar yanıma

Ben halayın başıyam le leİncili küpe kaşıyam

Çekin halay dizilsin le leMahmur gözler süzülsün

Ben halayın başıyam le leİncili küpe kaşıyam

HIŞ: Ağır, büyük MAHMUR:Uykulu

KEKLİK GİBİ KANADIMI SÜZMEDİMErzincan

Keklik gibi kanadımı süzmedimMurad alıp doya doya gezmedimBu kara yazıyı kendim yazmadım

Alnıma yazılmış bu kara yazıKader böyleyimiş ağlarım bazı

Gönül ey sebep ey

Şu gonca gülleri ben deremedimÇifte bülbülleri konduramadımKadir kıymetimi bildiremedim

Alnıma yazılmış bu kara yazı……….

Geceleri uyku girmez gözüme Zâlim yastık diken oldu gözümeUyma dedim uydun eller sözüne

Alnıma yazılmış bu kara yazı……….

129

KARANFİL DESTE GİDERKilis

Karanfil deste gider (hah hah ha na nay)Kokusu dosta gider (hah hah ha na nay)

Benim kalbimde sensin (hah hah ha na nay)Senin kalbinde kimler (hah hah ha na nay)

Nay nay nay nayNanay ellerin malıÇürük bellerin bağı

Gün olur devran dönerBen de sararım yâri

Nanay nanay nanay nanay

Kuru kastel akmıyor (hah hah ha na nay)Yâr yüzüme bakmıyor (hah hah ha na nay)Üç deste gül kokladım (hah hah ha na nay)Yârim gibi kokmuyor (hah hah ha na nay)

Nay nay nay nay…………………

KERPİÇ KERPİÇ ÜSTÜNE KURDUM BİNAYIDiyarbakır

Kerpiç kerpiç üstüne kurdum binayıBinayı kurar iken gördüm Leylâ’yı

Leylâ başıma açtı türlü belâyı

Ah Leylâ Leylâ Leylâ etme bu nazıGel barışalım baban kıysın nikâhı

Kerpiç kerpiç üstüne dizdim bir sıra Leyla’dan haber aldım gitmiş Mısır’a

Kuzu olup melesem arkası sıra

Ah Leylâ Leylâ Leylâ etme bu nazıGel barışalım baban kıysın nikâhı

130

MAKARAM SARI BAĞLARDiyarbakır

Makaram sarı bağlar oyKız söyler gelin ağlar

Niye ben ölmüşmüyem loAsyem karalar bağlar

Lo berde lo berdeZülfün yüzüne perde

Devriyeler sardı da biziMeğer kaderim böyle

Makarada ipliğim oyAsye benim kekliğim

Hiç aklımdan çıkmıyor loTenhalarda gezdiğim

Lo berde lo berde………

Sarı gülü derende oyİnsaf senin nerende

Kabahat sende değil loSana gönül verende

Lo berde lo berde………..

ASYE=ASİYE: Bir hanım adıZÜLÜF: Şakaklardan sarkan saç lülesi

131

KALEDEN KALEYE ŞAHİN UÇURDUMAdıyaman

Kaleden kaleye şahin uçurdumAh ilen vah ilen ömrüm geçerdimYâre şeker ezdim şerbet içirdim

Öyl’olur böyl’olur Türkmen güzeliEdası hoş olur Türkmen gelini

Kaleden kaleye taş ben olaydımElâ göz üstüne kaş ben olaydımYalınız kalana eş ben olaydım

Öyl’olur böyl’olur Türkmen güzeliEdası hoş olur Türkmen gelini

BEN YEMENİMİ AL İSTERİMBursa

Ben yemenimi (aman aman) al isterim

Ortasında (a canım da) dal isterimBir güzelce (aman aman) yâr isterim

Al gel aman a canım da mor çiçeği Bul gel aman a canım da mor çiçeği

Ben yemenimi (aman aman) çaldım taşaTaş yarıldı (a canım da) baştan başaYazılanlar (aman aman) gelir başa

Al gel aman a canım da mor çiçeğiBul gel aman a canım da mor çiçeği

132

YARİM İSTANBUL’U MESKEN Mİ TUTTUNKayseri

Yarim İstanbul’u mesken mi tuttun,Gördün güzelleri beni unuttun,Sılaya gelmeye yemin mi ettin.

Gayri dayanacak özüm kalmadı,Mektuba yazacak sözüm kalmadı.

Yarim sen gideli yedi yıl oldu,Diktiğin fidanlar meyveye geldi,Seninle gidenler sılaya döndü.

Gayri dayanacak özüm kalmadı,Mektuba yazacak sözüm kalmadı.

BİZİM EVDE ŞEKER DE LOKUM BADEM VARKonya

(haydi) Bizim evde şeker de lokum badem var

(badem var amman)Yavaş da yürü arkamızda adem var

(adem var amman)

Vay amman ammanYâr kaşlar keman

Sevdirmedin gerdandan gerdandan amman

(haydi) Bizim evde fıstıklı da lokum üzüm var(üzüm var amman)

Benim de sana bir ufacık sözüm var(sözüm var amman)

Vay amman amman…

(haydi) Yüce dağ başına çıkar bakarım(bakarım amman)

Deste bağlar şeleğimi saçarım(saçarım amman)

Vay amman amman….

ŞELEK: Sırtta taşınan yük

133

BENDEN SELÂM OLSUN BOLU BEYİNEKastamonu

(hey hey efeler hey hey)

Benden selâm olsun Bolu beyine (Bolu beyine)Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır

At kişnemesinden kargı sesindenDağlar seda verip seslenmelidir

(hey hey yinede hey hey)Düşman geldi tabur tabur dizildi (hele dizildi)

Alnımıza kara yazı yazıldıTüfek icad oldu mertlik bozuldu

Eğri kılıç kında paslanmalıdır

(hey hey efeler hey hey)Köroğlu döner mi kendi şanından (kendi şanından)

Çıkarır çoğunu er meydanındanKırat köpüğünden düşman kanından

Çevre dolup şalvar ıslanmalıdır

DERSİNİ ALMIŞ DA EDİYOR EZBER(Yozgat sürmelisi)

Dersini almış da ediyor ezber

Sürmeli gözlerin sürmeyi neylerAman aman ben yarelendim aman

Bu dert beni iflâh etmez del’eyler Benim dert çekmeye dermanım mı var

Aman aman sürmelim aman

Kaşın çeğmelenmiş kirpik üstüneHavada buludun ağdığı gibi

Aman aman ben yarelendim aman

Çiğ düşmüş de gül sineler ıslanmışYağmurun güllere yağdığı gibi Aman aman sürmelim aman

ÇEĞMELENMEK: Bükülmek yay gibi olmak

134

BİR HIŞMINAN GELDİ GEÇTİ (KİZİROĞLU)Kars

Bir hışmınan geldi geçti (peh peh peh peh)

Kiziroğlu Mustafa bey (hey hey hey)Hışmı dağı deldi geçti

Ağam kim, paşam kim, Nigâr kim, hanım kimKim kim kim kim

Kiziroğlu Mustafa beyBir beyin oğlu zor beyin oğlu

Bir at biner ala paça (peh peh peh peh)Mecel vermez kırat kaça (hey hey hey)

Az kaldı ortamdan biçeAğam kim, paşam kim, Nigâr kim, hanım kim

Kim kim kim kimKiziroğlu Mustafa bey

Bir beyin oğlu zor beyin oğlu

Hay edince haya teper (peh peh peh peh)Huy edince huya teper (hey hey hey)

Köroğlu’nu suya teperAğam kim, paşam kim, Nigâr kim, hanım kim

Kim kim kim kimKiziroğlu Mustafa bey

Bir beyin oğlu, zor beyin oğluBir bey oğlu bir bey oğlu

HIŞIM: Öfke; ALA PAÇA: Ayakları sekili(beyaz); MECEL: Güç, derman, takat

135

ŞEN OLASIN ÜRGÜP DUMANIN TÜTMEZNevşehir

Şen olasın Ürgüp dumanın tütmez

Kıratım acemi kolanı tutmazOğlum Osman küççük yerimi tutmaz

Cemal’im Cemal’im algın Cemal’imAl kanların içinde kaldın Cemal’im

Ürgüp’ten de çıktığımı görmüşler Kıratımın sekişinden bilmişler

Beni öldürmeye karar vermişler


Cemal’ın giydiği ketenden gömlekAl kana boyanmış şal ile gömlekBizim kaderimiz ecelsiz ölmek


BİR ATEŞ VER CİGARAMI YAKAYIMİzmir

(ah) Bir ateş ver cigaramı yakayımSen sallan gel ben boyuna bakayım

Uzun olur gemilerin direğiÇatal olur efelerin yüreği

(ah) Vur ataşı gavur sinem ko yansınArkadaşlar uykulardan uyansın

Uzun olur gemilerin direğiÇatal olur efelerin yüreği

ÇATAL YÜREK: Efelerde, yiğitlerde yüreğin ucunun çift başlı olduğu oüşünülmektedir.

136

GEL HA GÖNÜL HAVALANMASivas-Şarkışla

Gel ha gönül havalanmaEngin ol gönül engin olDünya malına güvenmeEngin ol gönül engin ol

Şu dünyanın hâli böyleYalan yahşi geçer şöyleSöyledikçe engin söyleEngin ol gönül engin ol

Gökde uçan huma kuşuBilmiyenler atar taşıEnginlik gönülün işi

Engin ol gönül engin ol

Teslim abdal sözüm Hâk’tırSözümün yalanı yoktur

Engin söyle büyüklüktürEngin ol gönül engin ol

ENGİN:Yüksek olmayan, alçakYAHŞİ:İyi güzel

HÜMA KUŞU: Devlet kuşu; saadet

ŞU UZUN GECENİN GECESİ OLSAMÇorum

Şu uzun gecenin gecesi olsam Sılada bir evin bacası olsam (anam anam anam)

Dediler ki nazlı yârin pek hastaBaşında okuyan hocası olsam (anam anam anam)

Evlerinin önü üç ağaç çınarDillerim tutuşur yüreğim yanar (anam anam anam)

Eşinden ayrılan böyle mi yanarAnam anam hangi derdime yanam (anam anam anam)

Kâtipler oturmuş yazıya bakmazHerkes sevdiğini dilden bırakmaz (anam anam anam)

Hey Allah’tan korkmaz kuldan utanmazGönül defterinden sildin mi beni (anam anam anam)

137

CEVİZİN YAPRAĞI DAL ARASINDAAfyon-Dinar

Cevizin yaprağı dal arasındaGüzeli severler bağ arasında

Üç beş güzel bir araya gelmişlerBenim sevdiceğim yok arasında

Sensiz lokmaları yiyemez oldum (yutamaz oldum)Sensiz odalara giremez oldum (yatamaz oldum)

Evlerinin önü zerdali dalıPencereden gördüm kınalı eli (o nazlı yâri)

Benim sevdiceğim domurcak gülüSensiz lokmaları yiyemez oldum (yutamaz oldum)

Sensiz odalara giremez oldum (yatamaz oldum)

Evlerinin önü bahçalık bağlıkNe güzel işlemiş eline sağlık (koluna sağlık)

Yâr bana yollamış bir beyaz yağlıkBoynuna dolasın eylensin diye (aldansın diye)

YAĞLIK: Boyuna dolanan büyük mendil

DAMDAN DAMA ATLAN YARAksaray

Damdan dama atlan yâr (Osman’a yandım)Püskülleri sarkan yâr (bir danem)

El ettim de gelmedi (Osman’a yandım)Horuzlardan korkan yâr (bir danem)

Osman abim evde mi evde miÜç odalı yerde mi yerde mi Ah gadifeli evde mi evde mi

Terleğimin tepesi (Osman’a yandım)Gül kokuyor nefesi (bir danem)

Karşı köyden geliyor (Osman’a yandım)Nazlı yârimin sesi (bir danem)

138

AYAĞINDA KUNDURAŞanlıurfa

Ayağında kunduraYar gelir dura dura

Ölürem ben ölürem (vay)

Genç ömrümü çürüttümGöksüme vura vura


Nere gelsey geliremBen bir yetim çocuğam

Mutlak seni alıram

Nere getsey geliremBen bir yetim oğluyamArar seni buluram (vay)

Bindim kerpiç divaraSeyrettim eski yâra


Eski yâr hele meleCan kurban yengi yâra


HAM MEYVAYI KOPARDILAR DALINDANYozgat-Akdağmadeni

Ham meyvayı kopardılar dalındanBeni ayırdılar nazlı yârimden

Eğer yârim tutmaz ise salımdanOnun için açık gider gözlerim

Benim yârim yaylalarda otururAk elini soğuk suya batırır

Demedim mi nazlı yârim ben sana Çok muhabbet tez ayrılık getirir

139

DERE GEÇİT VERMEZSE Sivas-Divriği

Dere geçit vermezseAtlarım taştan taşaElpir yelpir fistanınYırtarım baştan başa

Oy nereye nereyeKoyun indi dereye

Uzaktan el etme yârGel beriye beriye

Derenin oylumunaKuş konar yaylımınaGörüşelim nazlı yârGeldik yol ayrımına

Oy nereye nereye…………..

Şu dere buz bağladıDibi nergiz bağladıBeni bir gelin vurdu Yaramı kız bağladı

Oy nereye nereye…………

ELPİR-YELPİR: Sallana, uçuşa uçuşa, dalgalananFİSTAN: Giysi ,entari

AMAN DAYLER YOL VERİNEdirne

Aman dayler yol verin a beyler

Ben sılama varayımSılam yeşil yaprak açmışA ben nasıl dayanayım

Küp içinde unum var(aman) Allahtan umudum var

O yâr benim olursaDedelere mumum var ( aman aman)

Küp içinde bulgurum a beylerKeman kaşa vurgunumBana sabırsız diyorlar

Ben sabırlı bir kulum (aman aman)

140

ANTALYA’NIN MOR ÜZÜMÜAntalya-Akseki

Antalya’nın mor üzümüSeverler boyu uzunu (aleylim)

İmamın küçcük kızını

Sarsam ne zaman ne zaman ne zamanSevsem ne zaman ne zaman ne zaman

Saran kollar yorulur mu bir zaman

Antalya’nın kuyularıÇayır çimen kıyıları (aleylim)

Avdan gelir dayıları

Sarsam ne zaman ne zaman ne zaman…………

Antalya’nın altı bakırAtlar gelir şakır şakır (aleylim)

Sevdiğimin gözü çakır

Sarsam ne zaman ne zaman ne zaman…

141

BİR DALDA İKİ KİRAZİstanbul

Bir dalda iki kirazBiri al biri beyaz

Eğer beni seversenMektubunu sıkça yaz

Sallasana sallasana mendiliniAkşam oldu göstersene sevdiğimi

Sallasana sallasana saçlarınıAkşam olsun söyliyeyim suçlarını

Bir dalda iki cevizAramız derya deniz

Sen orada ben buradaNe bed kaldı ne beniz

Sallasana sallasana mendilini……….

Bir dalda iki elmaBirin al birin alma

Kurban olduğum AllahCanım al yârim alma

Sallasana sallasana mendilini………..

DÜRÜYE’MİN GÜĞÜMLERİ KALAYLIKarabük-Safranbolu

Düriye’min güğümleri kalaylı ah kalaylıFistan giymiş etekleri alaylı alaylı aman aman

Düriye’min aldatması kolaylı ah kolaylı

Alırım dedin de aldattın beni aldattın beni amanOn telli saz ile oynattın beni oynattın beni aman

Giyme dedim giydin sen o alleri ah alleriBaşıma getirdin türlü halleri halleri aman aman

Düşman ettin bana bütün elleri ah elleri

Alırım dedin de aldattın beni aldattın beni amanOn telli saz ile oynattın beni oynattın beni aman

142

BEYAZ GİYME SÖZ OLURBolu

Beyaz giyme söz olurSiyah giyme toz olurGel beraber gezelimMuradımız tez olur

Salına da salına da gel Hadi yavrum

Dön dolaş gene bana gel

Beyaz giyme tanırlarSeni yolcu sanırlar

Zaten bende talih yokSeni benden alırlar

Salına da salına da gel………

Alçak ceviz dallarıSıva beyaz kolları

Kız nereden geleyimHep sarmışlar yolları

Salına da salına da gel…………

ESTİREYİM Mİ ESTİREYİM MİBolu

Estireyim mi estireyim mi

Yavrum sana fistan kestireyim miAman sana fistan kestireyim mi

Üç o yandan beş bu yandanYavrum bir de Abant Yaylasından

Tirilay laylam tirilari lay layLayları tirilay lay lam

Köprünün altı örümcekYavrum aklımı aldın görüncekAman aklımı aldın görüncekÜç o yandan beş bu yandan

Yavrum bir de Seben YaylasındanAman bir de Kızık Yaylasından

Tirilay laylam tirilari lay layLaylları tirilay lay lam

143

DERE GELİYOR DEREKırklareli-Lüleburgaz

Dere geliyor dere (ya le lel ya le lel)

Kumunu sere sere (ya le lel lim)Al dere götür beni (ya le lel yal e lel)

Yârin olduğu yere (ya le lel lim)Amanın aman aman

Zamanın zaman zamanBizim düğün ne zaman (ya le lel lim)

Ben armudu dişledim (ya le lel ya le lel)Sapını gümüşledim (ya le lel lim)

Ben yarimin ismini (ya le lel ya le lel)Mendilime işledim (ya le lel lim)

Amanın aman aman………..

Armut dalda bir iki (ya le lel ya le lel)Sayın bakın on iki (ya le lel lim)

On iki’nin içinde (ya le lel ya le lel)Birincisi benimki (ya le lel lim)

Amanın aman aman……….

ÇIKTIM BELEN KAHVESİNE (ORMANCI)Muğla

Çıktım Belen kahvesine baktım ovayaBay Mustafa çağırdı da dam’oynamayaOrmancı da gelir gelmez yıkar masayaSöz anlamaz ormancı çekmiş kafaya

Aman ormancı canım ormancıKöyümüze bıraktın yoktan bir acı

Köyümüzün suları hoştur içmeyeÜstünde köprüsü var gelip geçmeyeOrmancı da beni vurdu hiç mi hiçine

Yazık ettin ormancı köyün iki gencineAman ormancı canım ormancı……….

Gereviz’in ortasında değirmen dönerDeğirmenin suları dağından iner

Mustafa’ya atılan kurşun Tevfik’e değerTevfik’imin acıları yürekler deler

Aman ormancı canım ormancı…………..

144

KIŞLALAR DOLDU BUGÜNŞanlıurfa

Kışlalar doldu bugünDoldu boşaldı bugünGel kardaş görüşelimAyrılık oldu bugün

Yarin elinden vah vah yar yar(naçar elinden vah vah yar yar yar)

Geceler yarim oldu(aney) Ağlamak kârım oldu

Her dertten yıkılmazdım(nazlım) Sebebim zalım olduHayın elinden vah vah yar yar

(garib elinden vah vah yar yar yar)

Yaralandım yatmadım(aney) Yaram azdı bakmadım

Kaldı hasretimiz kıyameteGüzel boynuna el atmadım

Hayın elinden vah vah yar yar yar

GECELER YARİM OLDUŞanlıurfa

Geceler yarim oldu (aman aman garibem) Ağlamak kârim oldu (anam anam garibem)

Her dertten yıkılmazdım (aman aman garibem) Sebebim zalim oldu (anam anam garibem)

Bayram gelmiş neyime (aman aman garibem) Kan damlar yüreğime (anam anam garibem)

Yaralarım sızlıyor (aman aman garibem) Doktor benim neyime (anam anam garibem

145

FERAYİ’DİR GIZIN ADI FERAYİMuğla

Ferayi’dir gızın adı Ferayi (de yandım aman

esmer yârim de aman da Ferayi)

Türkmen de gızı katarlamış mayayı ( of yâr yandımaman esmer yârim de aman da mayayı)

Ninna ninna nini ninnana ninninih ninanaydamAmanda aman Ferayi

Demirciler demir döğer tunç olur (of yandım amanesmer yârim de aman tunç olur)

Sevip sevip ayrılması güç olur (of yâr yandım amanesmer yârim de aman da güç olur)

Ninna ninna nini ninnana ninninih ninanaydamAmanda aman Ferayi

ALLI DURNAM BİZİM ELE VARIRSANKırıkkale/Keskin

Allı durnam bizim ele varırsanŞeker söyle, kaymak söyle, bal söyle

Gülüm gülüm, kırıldı kolum,Tutmuyor elim, durnalar hey

Ah gülüm gülüm, yar gülüm gülümKız gülüm gülüm, durnalar hey

Eğer bizi sual eden olursaBoynu bükük, benzi soluk yar söyle

Gülüm gülüm, kırıldı kolum…..

Allı durnam ne gezersin havadaArabam kırıldı kaldım burada Gülüm gülüm, kırıldı kolum…

Ne onmamış bir kulmuşum dünyadaAkşam oldu allı durnam dön geri

Gülüm gülüm, kırıldı kolum,

146

FES BAŞINA FES BAŞINAGaziantep-Nizip

Fes başına fes başınaPüskülü ben olayımPüskülü ben olayım

Başım ağrıyo başım ağrıyoBaşına kurban olayımSabah pazara varayımBaşına bir fes alayım

Fes başına fes başına …

Kaşım ağrıyo kaşım ağrıyoKaşına kurban olayımSabah pazara varayımKaşına hıdat alayım

Hıdat kaşına hıdat kaşınaFes başına fes başına …

Gözüm ağrıyo gözüm ağrıyo

Gözüne kurban olayımSabah pazara varayımGözüne sürme alayım

Sürme gözüne, sürme gözüne, hıdat kaşınaFes başına fes başına …

Burnum ağrıyo burnum ağrıyo

Burnuna kurban olayımSabah pazara varayım

Burnuna hırzma alayımHırzma burnuna sürme gözüne hıdat kaşına

Fes başına püskülü ben olayım püskülü ben olayım

Dişim ağrıyo dişim ağrıyoDişine kurban olayımSabah pazara varayımDişine fıstık alayım

Fıstık dişine fıstık dişine hırzma burnunaSürme gözüne hıdat kaşına

Fes başına püskülü ben olayımPüskülü ben olayım

Hırzma-Hızma: Süs için buruna takılan halkaHıdat : Kaşa çekilen bir tür sürme

147

TELLİDİR YAVRUM TELLİDİRDenizli

Tellidir yavrum aman tellidir (tellidir aman)

Denizli’nin horozları bellidirÖtüver de gül ibiğim biyo ötüverGeniş olam gam zamanı değildir

Asmam yıkıldı suyu sıkıldıBugün çil horozu görmedim (duymadım)

Canım sıkıldı amanın canım sıkıldı

Asmam çardaktanSuyu bardaktan

Biyo öpüverem de gocuman gızİlimon yanaktan amanın ilimon yanaktan

Telli gelin tüllü gelin geliyor (geliyor aman)Ganat açmış tüylerini beleyor

Ötüverde çil horozum biyo ötüverTelli gelin tasasından çürüyor

(Tüllü gelin kahırından ölüyor)

Asmam yıkıldı suyu sıkıldı…

Sabah olur akşam olur ötersin (ötersin aman)Âlemi de kendine hayran edersin

Ötme gözel horozum da o gadar ötmeÂlemin de kem gözüne değersin(ellerin kem gözüne değersin)

Asmam yıkıldı suyu sıkıldı……

148

NERDEN GELİRSİN SİLİFKE KALESİNDENİçel-Silifke

(yâr yâr yâr) Nerden gelirsin Silifke kalesinden

Ne gezersin açlık belâsındanNerde yattın beyin konağında

Ne varıdı kupkuru yerde hey kekliğim hey

Kekliği düz ovada avlayalımKanadını çam dalına bağlayalım

Şıkıdım şıkıdımŞıkıdım şıkıdım oynayalım

(yâr yâr yâr) Buyurun arkadaşlar davetim var benimHerkes yesin içsin saltanatım var

Aslı yok yaylasında binbeşyüz koyunum var benim heyKekliğim hey

Kekliği düz ovada avlayalımKanadını çam dalına bağlayalım

Şıkıdım şıkıdımŞıkıdım şıkıdım oynayalım

TÜRKMEN KIZIİçel-Silifke

Türkmen kızı Türkmen kızıYayık yayar Türkmen kızı

(ah) Sen allar giy ben kırmızıÇıkalım dağlar başına

Sen gül topla ben nergizi(ah) Aman Ayşe’m yaman Ayşe’m

Dağlar başı duman Ayşe’m

Türkmen kızı Türkmen kızıİnek sağar Türkmen kızı

(ah) Sen allar giy ben kırmızı ……….

Türkmen kızı Türkmen kızıHamur yoğrur Türkmen kızı

(ah) Sen allar giy ben kırmızı…

149

SİLİFKE’NİN YOĞURDUİçel-Silifke

(a hey hey hey)

Silifke’nin yoğurduAh seni kimler doğurdu

Seni doğuran anaBalınan mı yoğurdu

Beşiği çamdanAh yuvarlandı damdan

Anası pilav pişirir Oğlu durmaz aşırır

(a hey hey hey)Kale kaleye bakar

Ah kaleden toplar atarDelikanlı dururkenİhtiyara kim bakar

Beşiği çamdan……..

(a hey hey hey)Bağa girdim üzüme

Ah çubuk battı gözümeÇubuk seni keserim

Yâr göründü gözüme

Beşiği çamdan………..

(a hey hey hey)Beşiği çamdan

Ah yuvarlandı damdanKeşke sevmez olaydımUsandırdı bu candan

Beşiği çamdan……..

150

BİRİNİ DE YAVRUM BİRİNİKastamonu-İnebolu

Birini de yavrum biriniHarmana serdim kilimi (aman)

Takıver de zillerin biriniDönüver de meydan senindir (aman)

Çiftini yavrum çiftiniGeliver de çifteli çifteli (aman)

Takıver de zillerin çiftiniDönüver de meydan senindir (aman)

Üçünü de yavrum üçünüYaylada gördüm göçünü (aman)

Takıver de zillerin üçünüDönüver de meydan senindir (aman)

Merdini yavrum merdiniKim bilir kimin derdini (aman)

Takıver de zillerin dördünü Dönüver de meydan senindir (aman)

GESİ BAĞLARINI DOLANIYORUM (GERMİR AĞZI)Kayseri

Gesi bağlarını dolanıyorum Yitirdim yarimi (anam) aranıyorum

Bir çift selâmına güveniyorum

Atma anam atma beni dağlar ardınaKimseler yanmasın anam yansın derdime

Gesi bağlarının gülleri sarı Ayrıldım yarimden (anam) gülmeyim gayrı

Gitti isen selâmın kesme bari

Atma anam atma beni dağlar ardına Kimseler yanmasın anam yansın derdime

Gesi’ye giderken yolum ayrıldıBindim arabaya (anam) başım çevrildi

Bu ayrılık bize Hak’tan verildi

Atma anam atma beni dağlar ardına Kimseler yanmasın anam yansın derdime

151

BASTIM DA KIRILDI İĞDENİN DALIOrta Anadolu

Bastım da kırıldı iğdenin dali (vay dali)Kötüye düşenin böyl’olur hali (diller)

(diller) Oynaksın diller(diller) Açılsın diller(diller) Açılsın güller(güller) Açılsın kollar(kollar) Ne bilsin eller

(eller) Narinay nina nayNarinay narinay nina nay

Arabacı arabanı koş getir (koş getir)Ben ölüyom mezarıma taş getir (diller)

(diller) Oynaksın diller

Arabacı arabanı yillendir (yillendir)Şeker al da şu bebeyi dillendir (diller)


Sabahınan esen seher yeli mi (yeli mi)Benim gönlüm akıllı mı deli mi (diller)


YİLLENDİRMEK: Yel gibi gidecek şekilde kullanmak

152

VALLÂHİ O YÂRDIRDiyarbakır

Vallahi o yârdırBillâhi o yârdır

Sinemin üstündeHalâ o dağdır

Mavi yüzük firuzeHaber verin horoza

Horoz bugün ötmesinYâr gelmiş hanemize

Vallâhi o yârdır……..

Bu dağın ötesineMailem yâr sesine

Yârim keklik ben doğanDüşeydim ensesine

Vallâhi o yârdır……………

DAĞ: Kızgın demirin vücuda değmesi sonucu açılan yaraFİRUZE: Süs eşyalarında kullanılan mavi renkli değerli bir taş

SİNE: GöğüsMAİL: Eğilimi olmak, gönlü düşmek

153

O SÜSEM O SÜNBÜL O GÜL O BAĞINDIR Van

O süsem o sünbül o gül o bağındırO inci o mercan beyaz gerdanındır

Oynamak sıçramak eylenmek çağındırEdremit Van’a bakarİçinde Şamran akar

Ele bir yar sevmişemHer gören ona bakar

O süsem o sünbül o gül o bağındır O inci o mercan beyaz gerdanındır

Oynamak sıçramak eylenmek çağındır


Oynamak sıçramak eylenmek çağındırKale gibi kayalık

Denizde dolu balıkKızın gönlü oğlandaOğlan da ona yanık


Oynamak sıçramak eylenmek çağındır

SÜSEM: Süsen, bir çeşit zambakEDREMİT: Van gölü kıyısında bir merkezŞAMRAN: Van bölgesinde bir ırmak adı

ELE: Öyle

154

İKİ KEKLİK BİR KAYADA ÖTÜYORBalıkesir

İki keklik bir kayada ötüyorÖtmede keklik derdim bana yetiyor

(aman aman yetiyor)Annesine de kara haber gidiyor

Yazması oyalı kundurası boyalı yâr benimaman aman yâr benim

Uzun da geceler yâr boynuna sar benimaman aman sar benim

İki keklik bir dereden su içerDertlide keklik dertsizlere dert açar

(aman aman dert açar)Buna yanık sevda derler tez geçer

Yazması oyalı kundurası boyalı yâr benim…………

İki keklik bir kayada yaslanırTeke de bıçak gümüş kında paslanır

(aman aman paslanır)Bir gün olur deli de gönül uslanır

Yazması oyalı kundurası boyalı yâr benim…………

155

İZMİR’İN KAVAKLARIİzmir

İzmir’in kavaklarıDökülür yaprakları

Bize de derler Çakıcı (yâr fidan boylum)Yıkarız konakları

Selvim senden uzun yokYaprağında düzüm yok

Kamalı da zeybek vuruldu (yâr fidan boylum)Çakıcı’ya sözüm yok

GÜZEL NE GÜZEL OLMUŞSUN Kahramanmaraş

Güzel ne güzel olmuşsun

Görülmeyi görülmeyiSiyah zülfün halkalanmış (aman aman)

Örülmeyi örülmeyi

Mendili yudum arıttımGülün dalında kuruttum

Adın ne idi unuttum (aman aman)Sorulmayı sorulmayı

Çağır Karacoğlan çağırTaş düştüğü yerde ağır

Yiğit sevdiğinden soğur (aman aman)Sarılmayı sarılmayı

156

HAVADA BULUT YOK BU NE DUMANDIRElazığ

Havada bulut yok bu ne dumandırMehlede ölüm yok bu ne şivandırŞu Yemen elleri ne de yamandır

Ano Yemendir gülü çemendirGiden gelmiyor acep nedendir

Şu dağın ardında redif sesi varVarın bakın çantasına acep nesi var

Bir çift pabuç ile bir de fesi var

Burası Huş’tur yolu yokuşturGiden gelmiyor acep ne iştir

Kışlanın önünde çalınır sazlar Ayağım yalnayak yüreğim sızlarYemen’e gidene ağlıyor kızlar

Burası Huş’tur yolu yokuşturGiden gelmiyor acep ne iştir

ŞİVAN: Ağıt, figanREDİF: Terhis edildikleri halde yeniden askere alınan kişiler

HUŞ: Yemen’in başkenti Sana ile Taiz şehirleri arasında bir Türk kalesinin ismidir.

157

NE AĞLARSIN BENİM ZÜLFÜ SİYAHIMErzincan

Ne ağlarsın benim zülfü siyahımBu da gelir bu da geçer ağlama

Göklere erişti figânım ahımBu da gelir bu da geçer ağlama

Bir gülün çevresi dikendir hardırBülbül har elinden ah ile zardırNe olsa da kışın sonu bahardırBu da gelir bu da geçer ağlama

Daimi’yem her can ermez bu sırraGerçek âşık olan erer o nûraYusuf sabır ile vardı Mısır’a

Bu da gelir bu da geçer ağlama

ZÜLÜF: SaçFİGÂN: Feryat,ağlama

AH:Çekilen üzüntü,kahır ile ağızdan çıkan ateşHAR: Diken

YUSUF: Yusuf Peygamber

YÜKSEK AYVANLARDA BÜLBÜLLER ÖTERMalatya

Yüksek ayvanlarda bülbüller öter

Bülbülün figânı âleme yeterBenim çektiklerim ölümden beter

Gel anam gel bacım gelin olasınÇarşamba gecesi bize gelesin

Elinin kınasın al eylemişlerGözünün sürmesin bol eylemişler

Seni bir yiğide mal eylemişler

Gel anam gel bacım gelin olasınÇarşamba gecesi bize gelesin

AYVAN: Teras, sundurma veya bir tarafı dışarıya açık olan oda

158

MERİK (MARAŞ’TAN BİR HABER GELDİ)Kahramanmaraş

Maraş’tan bir haber geldiDediler ki Merik öldü oy oy oy

Keşke Merik ölmeseydiKesileydi elim kolum oy oy oy

Oy Merik Merik MerikBen kurbanım sana Merik

Ben hayranım sana Merik (vay)

Doktor yarayı kesiyorGene Merik kan kusuyor oy oy oy

Dediler ki Merik öldüAnası kime küsüyor oy oy oy

Oy Merik Merik Merik………….

Şu Meriğin acısınaÇarşaf serin gecesine oy oy oy

Kekşke Merik ölmeseydi Sabır onun anasına uy uy uy

Oy Merik Merik Merik………..

MERİK: (Meryem, Meyrem,Meyrik) hanım ismi

BIR YİĞİT GURBETE GİTSEKırıkkale/Keskin

Bir yiğit gurbete gitse, Gör başına neler gelir. Garip sılayı andıkça,

Yaş gözüne dolar gelir.

Bağrıma basarım taşlar,Akıttın gözümden yaşlar. Yavrusun yitiren kuşlar,

Yuvasına döner gelir.

Evlerinin önü söğüt, Atalardan almış öğüt.Yarinden ayrılan yiğit,

Sılasına döner gelir.

159

ÇÖKERTMEDEN ÇIKTIM HALİLİMMuğla/Bodrum

Çökert’meden çıktım da Halilim aman başım selâmet, Bitez de yalısına varmadan Halilim aman koptu kıyamet.

Arkadaşım İbram çavuş Allah’ıma emanet,

Burası da Aspat değil Halilim aman Bitez yalısı,Ciğerime ateş saldı, telli kursun yarası.

Güverte de gezer iken aman kunduram kaydı,İpekli mendilimi Halilim aman örüzgâr aldı.

Çakır da gözlü Gülsümüm aman kolcular aldı,

Burası da Aspat değil Halilim aman Bitez yalısı,Ciğerime ateş sardı, telli kursun yarası.

Gidelim gidelim Halilim çökertmeye varalım,Kolcular gelirse Halilim nerelere kaçalım.

Teslim olmayalım Halilim aman kurşun sıkalım,

Burası da Aspat değil Halilim aman Bitez yalısı,Ciğerime ateş sardı, telli kursun yarası.

BİTLİS’TE BEŞ MİNARE

Bitlis

Bitlis’te beş minare beri gel oğlan beri gelCiğerim dolu yâre beri gel canân beri gel

İsterem yanan gelem beri gel oğlan beri gelCebimde yok beş pâre beri gel canân beri gelTüfeğim dolu saçma beri gel oğlan beri gel

Güzelim benden kaçma beri gel canân beri gelDoksan dokuz yaram var beri gel oğlan beri gel

Bir yara da sen açma beri gel canân beri gel

160

ATEM TUTEM MEN SENİBitlis

Atem tutem men seni

Şekere gatem men seniAkşem baben gelende oy

Ögüne atem men seni

Hop hopun olsun oğlumGül topun olsun oğlumSıralı kavak dibinde oyToyluğun olsun oğlum

Atem tutem men seni ……

Ev süpüre toz ede Hemama gide naz ede

El ayağı kir içindeYıkamam diye naz ede

Atem tutem men seni ……

AL FADİME’M BAL FADİME’MAfyon-Emirdağ

Evlerinin önü yoldurYoldan geçen karakoldurKurban olam sarı gelin

Gel testini bizden doldur

Al Fadime’m bal Fadime’mYanakları gül Fadime’mUyan uyan sabah oldu

Namazını kıl Fadime’m

Şu dağların burcu musun Kız boynumun borcu musun

Kurban olam sarı gelinSen çirkinin harcı mısın

Al Fadime’m bal Fadime’mYanakları gül Fadime’mUyan uyan sabah oldu

Namazını kıl Fadime’m

161

KARA BASMA İZ OLURBayburt

Kara basma iz olurGüzellerde naz olur

Gündüz gelme gece gelEller duyar söz olur

Hop ninnayı ninnayıGel oynayı oynayı

Kara basma kayarsınSen benimle ayarsın

Asker olduğum zamanGünlerimi sayarsın


Kar üstüne kan damlarDayanmaz buna canlarNe zaman düğünümüz

Sayılmıyor bu aylar


BEN YETİM BEN YETİMAğrı

Ben yetim ben yetim ben yetim vayBen öksüz ben öksüz ben yetim vay

Binmişsen binmişsen dert atınaYavaş get yavaş get ben yetim vay

Ağlama ağlama gel ağlamaZamana zamana bel bağlama

Gün gelir gün gelir bu da geçerAç gözün aç gözün ağlama vay

162

DEYMEN BENİM GAMLI YASLI GÖNLÜMEAmasya-Tokat

Deymen benim gamlı yaslı gönlümeBen bir selvi boylu yârdan ayrıldım Evvel bağban idim dostun bağındaTalan vurdu ayva nardan ayrıldım

Gökyüzünde turna gibi dönendeBaykuş gibi viran yurda konanda

Çok ağladım Mecnun gibi çöllerdeŞirin gibi nazlı yârdan ayrıldım

TANRIDAN DİLEDİM BU KADAR DİLEKErzincan

Tanrıdan diledim bu kadar dilek (aman aman)O yârin yüzünü bir daha görek (aman aman)

Bana kısmet değil dizinde yatmak (aman aman)Dizinde yatıp da yüzüne bakmak (aman aman)

Gel aman aman yanımaKıyma bu yazık canıma

Bir kara kaşın bir kara gözünDeğer dünya malına

Ayrılık hasreti canıma yetti (aman aman)Kalmadı gözümün yaşları dindi (aman aman)Bahçenizde lale sümbül gül bitti (aman aman)

Eridi yüreğim tükendi bitti (aman aman)

Gel aman aman yanımaKıyma bu yazık canıma

Bir kara kaşın bir kara gözünDeğer dünya malına

163

EVREŞE YOLLARI DARÇanakkale-Gelibolu

Evreşe yolları dar dar

Bana bakma benim yârim var

Bir fırın yaptırdım doldurdum ekmekleriGel beraber yiyelim yaptırdım börekleri

Evreşe yolları dar darBana bakma benim yârim var

Arkandaki yeleği ben örmedim mi yârimKızlarla konuşurken ben görmedim mi yârim


Yeleğimin içinde mavi boncuk nazarlıkBenim yâre hediyem bir ufacık gerdanlık


164

HAYDAR HAYDAR

Ben melamet hırkasını Kendim giydim eğnime,

Ar ü namus şişesini Taşa çaldım kime ne

(aaah) Haydar Haydar taşa çaldım kime ne

Sofular haram demişler Aşkımın şarabına

Ben doldurur ben içerim Günah benim kime ne

(aaah) Haydar Haydar günâh benim kime ne

Gâh çıkarım gökyüzüne Seyrederim alemi

Gâh inerim yeryüzüne Seyreder âlem beni

(aaah) Haydar Haydar seyreder âlem beni

Gâh giderim medreseye Ders okurum hak için

Gah giderim meygedeye Dem çekerim aşk için

(aaah) Haydar Haydar dem çekerim aşk için

Nesimi’ye sormuşlar Yarin ile hoş musun

Hoş olayım olmayayım O yâr benim kime ne

(aaah) Haydar Haydar o yâr benim kime ne

165

BU DÜNYADA ÜÇ ŞEY VARDIR SEVİLİRDoğu Anadolu

Bu dünyada üç şey vardırSevilir lele sevilir lele sevilir

Biri ana biri baba Yâr da var lele yâr da var lele yâr da var

Ana sana baba onaYâr bana lele yâr bana lele yâr bana

Bu dünyada üç şey vardırKoklanır dile koklanır dile koklanır

Biri lâle biri sümbülGül de var lele gül de var lele gül de var

Lâle sana sümbül ona Gül bana lele gül bana lele gül bana

Bu dünyada üç şey vardırYenilir lele yenilir lele yenilir

Biri elma biri ayvaNar da var lele nar da var lele nar da var

Elma sana ayva onaNar bana lele nar bana lele nar bana

EĞİN DEDİKLERİ KÜÇÜK BİR ŞEHİRErzincan-Eğin

Eğin dedikleri (anam) küçük bir şehir (nidem)

Ana ben cahilem (yandım) çekemem kahirYediğim içtiğim (anam) ağuyla zehir (nidem)

Ya ben ağlamayım (yandım) kimler ağlasınŞu garip gönlümü (yandım) kimler eylesin

Derya kenarında da (anam) kayık değilim (nidem)Yârdan ayrılalı (yandım) ayık değilim

Bir çift selâmına (anam) lâyık değilim (nidem)

En gel yavrum en gel de gene gitAkan göz yaşımı sil de gene git

166

NAZİFE HANIM(BAĞA GİRDİM BAĞ BUDANMIŞ)

Tekirdağ-Şarköy

Bağa girdim bağ budanmış bağa bülbül dadanmışOn beş yaşında da Nazife’de hanım kimlere aldanmış

Çıktım Şarköy’ün yoluna sıra sıra zeytinlerOn beş yaşında da Nazife hanıma yazık ettiler

O tepeden bu tepeye oyun olur muOn beş yaşında da Nazife’de hanıma doyum olur mu

SAFFET EFENDİ(BENİM ATIM ŞU YERLERDE EŞİNİR)

Aksaray

Benim atım şu yerlerde eşinirAyağına değen taşlar aşınır

Ah aman aman Saffet EfendiSuçlarımı affet efendi

Beni buralardan al git efendi

Koca kuşun yüksektedir oyunuDeğme bir şahine vermez payını aman



Üç gider de beş ardıma bakarımGözlerimden kanlı yaşlar dökerim



167

FİNCANI TAŞTAN OYARLARSivas

Fincanı taştan oyarlar balam oyarlarİçine bade koyarlar

Sen bize gelme duyarlar balam duyarlar

Sen kimin cânısın canıSen yine doldur fincanı

Fincanı rafa dizerler balam dizerlerİçine bade süzerler

Sen bize gelme sezerler balam sezerler


Fincanın dibi düz olur balam düz olurBir kadeh bâde az olur

Sen bize gelme söz olur balam söz olur


Fincanı doldur sıradan balam sıradanİçmeyen çıksın aradan

Esirgesin seni yaradan balam yaradan


Fincanın orta göbeği balam göbeğiHanımlar sever bebeği

Yedi mahlenin meleği balam meleği

Sen kim cânısın canıSen yine doldur fincanı

168

NİKSAR’IN FİDANLARI(KALENİN BEDENLERİ)

Tokat

Kalenin bedenleri yâr yâr yâr yandımKoyverin gidenleri şinanay yavrum şinanay nay

İpek bürük bürümüş yâr yandım ben yandımNiksar’ın fidanları şinanay yavrum şinanay nay

Hopa şina şinanay şinanay nayŞinanay yavrum şinanay nay

Hopa hopa şinanay şinanay nayŞinanay yavrum şinanay nay

Kaleden iniyorum yâr yâr yâr yandımÇağırsan dönüyorum şinanay yavrum şinanay nay

Aşkından kibrit oldum yâr yandım ben yandımÜflesen yanıyorum şinanay yavrum şinanay nay

Hopa şina şinanay şinanay nay……….

Entarisi aktandır yâr yâr yâr yandımNe gelirse Hak’tandır şinanay yavrum şinanay nay

Benzimin sarılığı yâr yâr yâr yandımYâre ağlamaktandır şinanay yavrum şinanay nay

Hopa şina şinanay şinanay nay……….

169

İĞNEM DÜŞTÜ YERLEREBurdur

İğnem düştü yerlereKarıştı gazellere

Gözüm çapkın alışmışBakarım güzellere

Aman yelelom yelelom yelelaylomHaydi yelelom yelelom yelelaylom

İğnem düştü yakamdanGel arkamdan arkamdanSen arkamdan gelmezsen

Ben korkmam kaymakamdan


Yakamda iğne misinGöğsümde düğme misinAşkından harab oldumHâlimden bilme misin


170

İNDİM ÇAYIR BİÇMEYEHatay-Antakya

Hey güzel güzel güzel güzel hanGüzel maya çobanı yâr amman

İndim çayır biçmeye (güzel han)Eğildim su içmeye (Yâr amman)Dediler yâr geliyor (güzel han)

Kanat vurdum uçmaya (yâr amman)

Hey güzel güzel güzel güzel hanGüzel maya çobanı yâr ammanEski ayva yeni nar (güzel han)

Küsme bana nazlı yâr (yâr amman)Sen küsersin ben küsmem (güzel han)Senden başka kimim var (yâr amman)

Hey güzel güzel güzel güzel hanGüzel maya çobanı yâr amman

İŞTE GİDİYORUM ÇEŞM-İ SİYAHIMKahramanmaraş

İşte gidiyorum çeşm-i siyahımÖnümüzde dağlar sıralansa da

Sermayem derdimdir servetim âhımKarardıkça bahtım karalansa da

Haydi dolaşalım yüce dağlardaDost beni bıraktı ah ile zarda

Ölmek istiyorum viran bağlardaAyağıma cennet kiralansa da

Bağladım canımı zülfün telineSen beni bıraktın gurbet eline

Güldün Mahsuni’nin garip halineMervan’ın elinden parelense de

171

MENBERİ (HİSARDAN İNMEM DİYOR)Kütahya

Hey hey heyHisardan inmem diyor

Haydi basmadan giymem diyorKestirirsen pullu kesYanına gelmem diyor

Menberidir yallah yallah menberiAl başımdan çemberiAğlatmayın dilberi

Ben yandım aman aman

Hey hey heyKalenin ardındayım

Haydi saatin dördündeyimEller uykusun uyur

Ben senin derdindeyimMenberidir yallah yallah menberi…

Hey hey hey

Ey pınar eşme pınarDerdimi deşme pınar

Yar başına gelirseSu ver söyleşme pınar

Menberidir yallah yallah menberi…

172

URFA’NIN ETRAFI DUMANLI DAĞLARŞanlıurfa

Urfa’nın etrafı dumanlı dağlarCiğerim yanıyor aney gözlerim ağlar

Benim zâlim derdim cihanı yakar

Gezme ceylan bu dağlarda seni avlarlarAnandan babandan yârdan ayrı koyarlar

Urfa dağlarında gezer bir ceylanYavrusunu kaybetmiş ağlıyor yamanYârimin derdine bulmadım derman

Gezme ceylan bu dağlarda seni avlarlarAnandan babandan yârdan ayrı koyarlar

Ceylan senin gibi yüreğim yaraCihanda derdime aney bulmadım çâre

Kimselerim yoktur söylesin yâre

Gezme ceylan bu dağlarda seni avlarlarAnandan babandan yardan ayrı koyarlar

173

AŞAN BİLİR KARLI DAĞIN ARDINISivas-Divriği

Aşan bilir karlı dağın ardınıÇeken bilir ayrılığın derdini

Bülbül kaça aldın Aman aman aman aman aman aman aman

Gülün narhınıGül alıp satmanın aman aman aman oy

Zamanı değil zamanı değil

Selvinin dalları boyundan uzunYavrular gözüme bir salkım üzüm

Ölmeden o yâriAman aman aman aman aman aman aman

Görürse gözümKoyun kuzu kurban aman aman aman oy

Olur o zaman

Yaprak gazel olmuş durmuyor daldaVefasız güzelden bize ne fayda

Bu ayda olmazsa Aman aman aman aman aman aman aman

Gelecek aydaÖlürüm vazgeçmem aman aman aman oy

Sevdiğim senden

174

ANAYURT(TÜRKİSTAN HALK KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Özbek Türkmen Uygur Tatar Azer bir boydurKarakalpak Kırgız Kazak bunlar bir soydur

Özbekistan Türkmenistan kılıp koygenlerKırgızıstan Uyguristan kılıp koygenler

Anayurdum Türkistan’ı bölüp koygenler

İnanmeynler aldanmeynler ey Türk yiğitlerKırk asırlık tarihe sahip bolgen Türkler

Türkistan Kafkasistan ey güzel yurdumuzTürkmenistan Azerbaycan güzel yurdumuz

Singe kurban buleylik ey ana yurdumuz

AY BILBILIM(TATAR HALK YIRI-TÜRKÜSÜ)

Ay bılbılım vay bılbılımAgıydılnın kamışı

Bigrek matur işitileSandugaçlar tavışı

Ay bılbılım vay bılbılımAgıydılde tan ata

Tannar at özile üzekCırlata da yılata

Ay bılbılım vay bılbılımKunıp

175

BERİ GEL(SENSEN MENİM DİLBERİM)

(ÖZBEK HALK KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Sensen menim dilberim beri gelCanımın canânesi beri gelİki cihan serveri beri gel

Derdimin dermânesi beri gel

Beri gel beri gel beri gel beri gelCanımın canânesi beri gel

Gözleri gülgünümdür beri gelAvazı bülbülümdür beri gel

Saçları sümbülümdür beri gelDişleri dürdanesi beri gel

Beri gel beri gel beri gel beri gelCanımın canânesi beri gel

ÇALSIN ÇIRTMA OYNAYLIM(GAGAUZ HALK TÜRKÜSÜ)

Çalsın çırtma oynaylım Toplansın oğlanlarım

Dostlara sevinelim mari hey

Tatlı dile doymaylım Toplaşınız kızlarım

Kadıncayı basalım mari heyHoppa hoppa

Gün orta harman gibiMavi gökün yok gibi

Çalsın çırtma oynaylımTatlı dile doymaylım

Gelin dostlar kol kola Oynaylım bir düz havaÇalsın çırtma bucakta

İşidilsin uzakta

176

EY GÜZEL KIRIM(KIRIM HALK JIRI-TÜRKÜSÜ)

Men bu yerde yaşalmadım yaşlığıma toyalmadımVatanıma hasret kaldım ey güzel Kırım

Aluştadan esken yeller yüzüme vurduBalalıktan ösken evge köz yaşım düştü


Bahçelerin meyvaları bal ile şerbetSularını içe içe toyalmadım men


Bala çağa vatanım dep köz yaşın dökerKartlarımız emenç yayıp dualar eder


GALİYE BANU(KAZAN HALK CIRI-TÜRKÜSÜ)

Terezeden karıysın laKarap kimni tanıysın

Karap küzin taldır gançı

Galiye Banu sılvın irkemNikça kırıp almıysın

Terezenni açık koyupKimge külmek istiasınKara kasım karlı gaçın

Galiye Banu sılvın irkemKim bahtına üstin sin

Tereze tibin katı balAçıysın kilse vatıp al Süyülerin cıana bulsa

Galiye Banu sılvın irkemTerezeden tartıp al

177

GÜLDEK ÖTER ÖMRÜMÜZ(DOĞU TÜRKİSTAN KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Gül açılgen bağlarning bülbül yari emes muYürögimni oynaktan yarnın sazı emes mu

Yar çalısen sazıngni men melengden ötkendeToh top kulak salınmen küveyci geyetkende

Hey…Güldek ömrimizTa ebetke bile biz

Nalışang bilen işimge küçce suret toliduMihnitingden seher gül çiçekler külidu

Koçma kunçe çiçekler içkimizge okşeyduGünel yaşlık ömrimiz şu güllerdek yaşneydu

Hey…Güldek öter ömrimizTa ebetke bile biz

HANZA BİG(HAKAS HALK TÜRKÜSÜ)

Polıs sağıs palğanar (hey çanım poyarin)Tom-turazar çidiner (hey çanım poyarin)Tom-sığnın palığı (hey çanım poyarin)

Tobgalıs hanım bilbedim (hey çanım poyarın)

Altı ağas postanar (hey çanım poyarin)Aba-turazar çidiner (hey çanım poyarin)Aba-suğnıp palığı (hey çanım poyarin)

Abdadıs hanım bilbedim (hey çanım poyarin)

178

GÜL SUYUNDAN YA SALAN(TÜRKMEN HALK AYDIMI-TÜRKÜSÜ)

Gül suyundan ya salanMahi taban sen midinDerdime derman bolıpArzı lokman sen midin

Gızların hüri gözelHürlerin piri gözelÖzge ylari istemem

Bolsam men biri gözel

Bulutlar akar giderCerenler öter gider

Yar geçende iz basıpGülgesin döker gider



Sensiz ciğerim dağlıGözlerim nar çırağı

Zorum yok kız zarım barBul ömrüm sana bağlı



179

GÜZEL TÜRKİSTAN(TÜRKİSTAN HALK KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Güzel Türkistan senge ne bolduSebep vakitsiz güllerning soldu

Çemenler berbad kuşlar hem feryadHemmesi mahsun bolmaz mı dil şad

Bilmem ne içün kuşlar uçmaz bahçeleringde

Birligimizning teprenmes tagıÜmidimizning sönmez çıragı

Birleş ey halkım kelgendür çagıBezensin imdi Türkistan bağı

Kozgal halkım yeter şunca cevrü cefalar

ISSIK GÖL(KIRGIZ HALK YIRI-TÜRKÜSÜ)

Coykışı bilep sayran kurupTolkumdar cekti boylogon

Akkuday kanat caygan bulutKilalap köldü boylogan

Issık köl ömür cırgalındayMahabat sırınday

Issık köl ömür cırgalındaySügünün ırınday

Akkuday köldü körkün karaKörköndü meni tandan tad

Akkuday kızdın körkün kara Körköndü meni uyaltad

Issık köl ömür cırgalındayMahabat sırınday

Issık köl ömür cırgalındaySügünün ırınday

180

KAMBER HAN(UYGUR HALK KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Davançı’nın yolu kattık tarvazı tatlıkDavançı’da bir yarim var Kamber Han adlık

Kamber Han’ım Kamber Han’ım yelpüp koyeymuYelpügüçning sayesinde taşlap koyeymu

Kamber Han’nıng saç papegi yerge ligemduKamber Han’dan sorep baking erge kitemdu


Ernge ketse menge ketsün tengesi bilenKamber Han’nı alpkaçaylık yengesi bilen


KARAGÖZ BOY BOY –LEZGİ(ÖZBEK HALK KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Gördüm iki peri gelerGeler sallana sallanaAşığının könlün alıpGeler sallana sallana

Senin özün bir yana Menim özüm bir yana Aşkından öler boldum

İzledim yana yanaKaragöz boy boy

Cemalin tolgen aydekYüzünge orten ay muKalem bilen çizilgen

Kaşınge ortey mu

Senin özün bir yana Menim özüm bir yana Aşkından öler boldum

İzledim yana yanaKaragöz boy boy

181

KİYEHENNİ(YAKUT-SAHA HALK TÜRKÜSÜ)

Kiyehenni sörünne kitibar kireminMin kündü segerim kelerin ketibin

İnniber kien amma mendere dolguyarAtti bar küyök ürek küyögeye nushayar

Tulubar homustar çıçahtar ıllılarUygunu buyanı holuyan tuoyallarIrahtan sataran ohuokay diyereyerİcattar munnustar kördörö ihiller

Bu kere sibekki narının talammınBastına öröbün segerbir sanıbın

Doğoruom narınnık namçıtık körbüteDoğoçuok eyigin tabtıbın diebite

Sibekkim kiergeyer süreğim nüyölüyerSegeremi ol iher kördöhtük miçerdir

Duğoçuok en keliy ırıata ıllıaha Bu eder saaspıtın uruydu touyuoha

KUVA BOL(KAZAK ENİ-TÜRKÜSÜ)

Közümdü cumsamda körem seniEsedi açmannın konur celiKuvva bol alatav bakı tıma

Kuvva bol kök terek kör enkeliKuvva bol jıldızım kuvva bol ayım

Kuvva bol ala tavım

Köp izdep men bu gün olnı taptımBastadım bir annin mahabbattın

Akkayın ayalap armanımaKuvva bol kök özen külüp cattın

182

MEYDE MEYDE(ÖZBEK HALK KOŞUĞU-TÜRKÜSÜ)

Yariming saçı meyde meyde ya meydeMeyde saçli yar kayde kayde ya kayde Kara saçlar ösüptür meyde ya meyde

Ösüp kaşni tösüptür Sevgi degen bu sevdaYaş başimge tüşüptür

Kakşing bilen bir ösme meyde ya meydeEke yolumni tösme

Eger yolumni tössengKeter kaşimden ösme

Kaşing kara peyvesteSen belendde men peste

Visalinge yitalmeyİşkingde boldum heste Şu boyida mecnun tal

Şahlerini kayrib alBoyginenden urgiley

Senden başka kimim bar

183

MİNGİ TAV (ELBRUZ DAĞI)

(KARAÇAY CIRI-TÜRKÜSÜ)

Sen kökke cete miyikseKafkas tavlanı içindeMiyala kibik cıltıray

Kanna buzların üstündeHorira horira horarira horivaHorira horira horarira horiva

Senden sonra kaysı tavdırAriuvlugu bıla aytılgan

Beli caz bolup başı kış bolupEteklerinde cay bolgan

Horira horira horarira horivaHorira horira horarira horiva

Üstünde bardı ak tonunSen cayda kışta kiyese Kün buzulurga tebreseBoran eterge süyese


Karnı buznu ciyıvçuBaşına bulut konuvçu

Tögeregine ciyılıpTavlula karap toymavçu


184

ŞINGIR ŞINGIR(ÇUVAŞ HALK YIRI-TÜRKÜSÜ)

Şıngır şıngır şuv yu hat’(e)Şıv yu hat’te şıv yu hat’te çul yulat

Şu hoşlarha tavansem t’eEmer irtet emer irtet kun yulat

Vunik kahranper yuman taHaras tarsa haras tarsa kasar i

Epir vuniken per tavan taHaras tarsa haras tarsa kasar i

Epir kuntan kaysasan taMen kalasa men kalasa yuleş şi

Saga şulşi şavraga taMen kalasa men kalasa şırha şi

Men kalasa şırnin’e teKam kalasa kam kalasa pare şi

Kam kalasa papin’e teKam itlese kam itlese yule şi

185

TURGU ORUU(TUVA HALK IRI-TÜRKÜSÜ)

Pejinden üngenden beerBejen aldan kona berdim

Bejen teve baraanımnıİnda kağaş çorup ormen

Alımdan üngenden beerAldan jeden kona berdim

Aldan teve baraanımnıArtta kağaş çorup ormen

Jeerimeyden üngenden beerJeden aldan kona berdim

Jeden teve baraanımıJerde kağaç çorup ormen

Anay kara şuujarımnıSaktıpla kelirimge

Aldan teve baraan sugdaÇünün keree bolur iğne

Meen karam şuujarnıSaktıbla kelirimge

Bejen teve baraan sugdaÇünün keree bolur iğne

Anay karam saktarımgaAldan teve çoruu çımcak

Ergimimni saktarımgaEngin teve çoruu çımcak

186

URAL’IM URAL’IM(BAŞKURT HALK YIRI-TÜRKÜSÜ)

Ural’ım Ural’ım

Kurgerep yatkan Ural’ımNurga sungan tubeheKüke aşkan Ural’ım

Kızarıp koyaş kalkanda Hayrap karşılar koştayımTonyorap koyaş batkandaHayrap o zata koştarım

Hine danlayyır zarımHine maktayyır zarımHinbitminen töyegemHine höye yüregem

Ural’ım Ural’ım

KARA TREN

Gözüm yolda gönlüm dardaYa kendin gel ya da haber yolla

Duyarım yazmışsın iki satır mektupVermişin trene hâlini unutup

Kara tren gecikir belki hiç gelmezDağlarda salınır derdimi bilmezDumanın savurur halimi görmez

Gam dolar yüreğim gözyaşım dinmez

Yara bende derman sendeYa kendin gel ya da bana gel de

Duyarım yazmışsın iki satır mektupVermişin trene halini unutup

Kara tren gecikir belki de gelmezDağlarda salınır derdimi bilmezDumanın savurur halimi görmez

Gam dolar yüreğim gözyaşım dinmez

187

TÜRKİYEM(BAŞ KOYMUŞUM TÜRKİYE’MİN YOLUNA)

Baş koymuşum Türkiye’min yoluna

Düzlüğüne, yokuşuna ölürüm,Asırlardır kır atımı suladım

Irmağının akışına ölürümTürkiye’mÖlürüm Türkiye’m ölürüm Türkiye’m

Hey hey hey hey

Deli sular, salkım-saçak söğütler,Kışlada kumandan, asker öğütler,

Yaylalarda ata biner yiğitler,Bozkurt gibi bakışına ölürüm Türkiye’mÖlürüm Türkiye’m ölürüm Türkiye’m

Hey hey hey hey

Sevdalıyım, yangın yeri bu sinem.Doksan yıldır çile çekmiş hep ninem

Pınarlardan su doldurur Emine’m,Mavi boncuk takışına ölürüm Türkiye’m

Ölürüm Türkiye’m ölürüm Türkiye’mHey hey hey hey

Düğünüm, derneğim, halayım, barım,Toprağım, ekmeğim, nâmusum, arım,

Kilimlerde çizgi çizgi efkârım,Heybelerin nakışına ölürüm Türkiye’m Ölürüm Türkiye’m ölürüm Türkiye’m

Hey hey hey hey

188

MİHRİBAN-I

Sarı saçlarını deli gönlümeBağlamışlar çözülmüyor Mihriban

Ayrılıktan zor belleme ölümüGörmeyince sezilmiyor Mihriban

Yâr deyince kalem elden düşüyorGözlerim görmüyor aklım şaşıyor

Lâmbada titreyen alev üşüyorAşk kâğıda yazılmıyor Mihriban

Tabiplerde ilâç yoktur yaramaÂşk deyince ötesini arama

Her nesnenin bir bitimi var amaÂşka hudut çizilmiyor Mihriban

189

MİHRİBAN-II

”Unutmak kolay mı?” demeUnutursun Mihriban’ımOğlun kızın olsun hele

Unutursun Mihriban’ım

Zaman erir kelep kelepMeyve dalında kalmaz hep

Unutturur bir çok sebepUnutursun Mihriban’ım

Yıllar sinene yaslanırHatıraların paslanır

Bu deli gönlün uslanırUnutursun Mihriban’ım

Süt emerdin gündüz geceUnuttun ya büyüyünce

Bu iş de tıpkı öyleceUnutursun Mihriban’ım

Gün geçer azalır sevgiDeğişir herşeyin rengi

Bugün değil yarın belkiUnutursun Mihriban’ım

Düzen böyle bu gemideEskiler yiter yeni de

Beni değil sen seni de Unutursun Mihriban’ım

190

YOLUN SONU GÖRÜNÜYOR

Bana ne yazdan bahardan Bana ne borandan kardan

Aşağıdan yukarıdan Yolun Sonu Görünüyor

Geçtim dünya üzerinden Ömür bir nefes derinden Bak feleğin çemberinden

Yolun sonu görünüyor

Azrail’in gelir kendi Ne ağa der, ne efendi Sayılı günler tükendi


Bu dünyanın direği yok Merhameti yüreği yok Kılavuzun gereği yok Yolun sonu görünüyor

Geçtim dünya üzerinden Ömür bir nefes derinden Bak feleğin çemberinden


Azrail’in gelir kendi Ne ağa der ne efendi Sayılı günler tükendi


191

TÜRKİYE’M(KAHRAMAN IRKIMA SIZMIŞ IHANET)

Kahraman ırkıma sızmış ihanetBütün yüreklerde acı ve nefret

Düşmanlarım mert değil hepsi de nâmertTürk’e Türk’den başka yoktur dost nimet

Ata’nın verdiği ilkelerle coşalımO’nun gösterdiği hedeflere koşalım

Türkiye’m Türkiye’m cennetimBenim eşsiz milletim

Türklüğün gençliğin önderi Ata’mSenin eserindir bu yüce vatan

İzindeyiz milletçe aşk ile coşanYaşa varol cumhuriyet ey aziz vatan

Ata’nın verdiği ilkelerle coşalımO’nun gösterdiği hedeflere koşalım

Türkiye’m Türkiye’m cennetimBenim eşsiz milletim

192

YAŞ DESTANI

Bir güzel ki on yaşına girinceGonca güldür henüz açılır

Onbirinde gonca diye koklarlarOnikide elma deyip saklarlarOnüçünde cevrü cefa çekerler

Ondördünde hamre şeker benzer

Onbeşinde güzelliğin çağıdırOnaltıda gören aklın dağıdır

Onyedide göğsü cennet bağıdırUzanır kameti selviye benzer

Onsekizde hem artırır zarınıOndokuzda terkeylemiş arınıYirmisinde gözetir şikarını

Zincirinden kopmuş aslana benzer

Yirmibeşte bıyıkları burulurOtuzunda akan sular durulur

Otuzbeşte hep günahlar sorulurYalana karışmış irfana benzer

Kırk yaşında gazel dökülür bağlarKırkbeşinde günahlarına ağlarEllisinde insanlara bel bağlar

Dağbaşına çökmüş dumana benzer

Ellibeşte sızı iner dizineAltmışında duman çöker gözüneAltmışbeşte hiç bakılmaz yüzüneAhireti görmüş Sübhan’a benzer

Altmışbeşten sonra beller bükülürBütün damarlardan kanlar çekilir

Gel gel diye toprak çağırırGeldi geçti şimdi yalana benzerBeni ağlatma ki sen de gülesin

Leyli leylim ha leylimHem muradan hem maksudan eresin

Yavru yavru yavru ha yavrum

193

TÜRK’ÜZ TÜRKÜ ÇAĞIRIRIZ

Dünya dolsa şarkıyılanTürk’üz türkü çağırırız

Yola gitmek korkuyulanTürk’üz türkü çağırırız

Türk’üz Türkler yoldaşımızHesaba gelmez yaşımız

Nerde olsa savaşırızTürk’üz türkü çağırırız

Türklerdir bizim atamızHalis Türk’üz kanı temiz

Şarkı gazeldir hatamızTürk’üz türkü çağırırız

Bayramlarda düğünlerdeToplantıda yığınlardaSıkılınca dar günlerdeTürk’üz türkü çağırırız

Yaylalarda yataklardaOdalarda otaklarda

Koyun gibi koytaklardaTürk’üz türkü çağırırız

Su başında sulaklardaTürk’ün sesi kulaklardaBeşiklerde beleklerdeTürk’üz türkü çağırırız

Hep beraber gelin kızlarBile coşar o yıldızlar

Koşulunca çifte sazlarTürk’üz türkü çağırırız

İnler Veysel arı gibiBülbüllerin zarı gibiTurnalar katarı gibi

Türk’üz türkü çağırırız.

194

SABAHIN YEMİŞİ BİR TANE VİŞNEKuzeydoğu Anadolu

Sabahın yemişi bir tane vişneGiderem gelirem ardıma düşme (ay Osman)

Yörü ha yörü ha küsmüşem sendenAyrılık badesin içmişim elden (ay Osman)

Sabahın yemişi bir tane elmaİlahi canım al yarimi alma (ay Osman)


Sabahın yemişi bir tane kişmişUyandım yanımdan nazlı yar uçmuş (ay Osman)


195

PINAR BAŞI BURMA BURMA

Orta Anadolu

Hey hey... Pınar başı burma burma,Yar yar yar yar yar yar aman.

Yaz gelince öter durna,Leylim leylim leylim aman.

Çayırda buldum seni, Ellere vermem seni. Kendime alsam seni,Sineme sarsam seni.

Hey hey... Çıktım pınarın başına, Yar yar yar yar yar yar aman.

El ettim dudu kuşuna,Leylim leylim leylim aman.

Çayırda buldum seni, Ellere vermem seni. Kendime alsam seni,Sineme sarsam seni.

Hey hey... Pınar başı ben olayım,Yar yar yar yar yar yar aman.

Bulanırsam bulanayım,Leylim leylim leylim aman.

Aynam düştü yerlere, Karıştı gazellere.

Tabiyatım kurusun,Bakarım güzellere.

196

OLAM BOYUN GURBANI

Kars

Olam boyun gurbanıSensin dağlar ceylanıKara kaşın gözlerinBudur aşkın fermanı

Hey öldürme beni Sevmişem seni

Guş diline gurban İnce beline hayran

Şeker lebine doymam Vay benim maralım

İncidir dişin seninHoştur gülüşün seninAşkından ölürem menYok mu insafın senin




Kekliğin gözü elaBaşıma açtı bela

Yiğit ona demişemSevdiğini tez ala




197

ODAM KIREÇ TUTMUYOR

Manisa/Gördes

Odam kireç tutmuyorBiraz kum katmayıncaSevda baştan gitmiyor

Sarılıp yatmayınca

Hadi gızımız oyna da gel yanıma sarı liralar takayım gerdana

Tahta babuç ayaktaNe gezersin hayatta

Ne gezmeyim hayattaSevdiğim var konakta

Hadi gızımız oyununa maşallah Yarın akşam kavuşuruz inşallah

Odam kireçtir benimYüzüm güleçtir benimSevda baştan gitmiyo Acep ne iştir benim

Hadi gızımız seki seki seki seki ver Ara yerde diz çökü çökü çökü ver

198

MÜDÜR BEYIN YEŞIL KÜRKÜ

Tokat/Reşadiye

Müdür beyin yeşil kürküYeni çıktı bu türkü

Müdür bey izin verdiSöylenecek bu türkü de yanıyom ben

Yanma da güzelim yanıyom bendeMendilli salla geliyom ben

Bir güzelin uğruna da Verem de oldum ölüyom ben

Aşma kırandan aşmaBen seni tanıyorumHer kırandan aşanı

Ben seni sanıyorum da yanıyom ben

Yanma da güzelim yanıyom bendeMendilli salla geliyom ben

Bir güzelin uğruna da Verem de oldum ölüyom ben

199

MEŞELER GÖVERMİŞ VARSIN GÖVERSİN

Ankara/kızılcahamam

Meşeler gövermiş varsın göversin, Söyleyin huysuza durmasın gelsin.

Varmasın kötüye asılsın ölsün,Kötü adam yar ömrünü yok eder.

Ben bilemedim yaylaların yolunu,Saçın uzun bağlasınlar kolumu.Eğer anan seni bana vermezse, Yemin ettim keseceğim yolunu.

Karaser deresi bükülür gider, Zülüfler gerdana dökülür gider.Bir yiğit de sevdiğini almazsa, O yiğidin ömrü sökülüp gider.

200

KAHPE FELEK SANA NETTIM NEYLEDIM

Sivas/Divriği

Kahpe felek sana nettim neyledim Attın gurbet ele parelerimi Akıbeti beni sılamdan ettin

Kestin mümkünümü çarelerimi

Aman aman dağlar duman geçti zaman ben varamam Aman aman dağlar duman halim yaman

Ben kemlik görmedim hüsnü aladanGözlerim mektubun gelsin sıladan

Ölürüm kurtulamam ben bu yaradanDost olan bağlasın yarelerimi

Aman aman dağlar duman Geçti zaman ben varamam

Aman aman dağlar duman halim yaman

Şu dağların arkasını bilirim İflah olmam ben bu dertten ölürümVadem yeter çöl gurbette kalırım

Yine ben sarayım yarelerimi

Aman aman dağlar duman Geçti zaman ben varamam

Aman aman dağlar duman halim yaman

Altaylar'dan Tuna'ya Türk Dünyasından Seçme Türkülerimiz

News & Politics

Transcript of Altaylar'dan Tuna'ya Türk Dünyasından Seçme Türkülerimiz