Akademik Performans için Açık Erişim Yayınların Önemi

ANKOS AEKAAçık Erişim ve Akademik Performans Maksimizasyonu

3-5 Kasım 2014İstanbul, Ankara, İzmir

www.ankos.gen.tr

“Geleneksel bilimsel iletişim sistemi artık işlemiyor. Tüm paydaşlar için artık sistemde radikal

değişiklikler yapmanın zamanı”

Lars Björnshauge @ Berlin10 Open Access conference

Bilimsel iletişim süreci ve açık erişim

• Açık Erişim (AE) girişimi ile bilimsel bilginin tüm insanlığın yararına sunularak evrenselliğe yönelmesi amaçlamıştır.

• Bu amaçla, AE kavramı çeşitli platformlarda tartışılmış ve amaca uygun esaslar belirlenerek hedefler ortaya konmuştur.

“Araştırma sonuçlarına açık erişim, araştırma çıktılarının görünürlüğünü, yenilikleri etkiler,

yatırımın boyutunu artırır”

OpenAIRE Plus

Araştırmacılar neden yayın yaparlar?

PaylaşımUlusal ve

Uluslararası tanınırlık

Akademik İşbirlikleri

Daha çok atıf AÇIK ERİŞİM? Akademik yükseltme

Bilimsel iletişim sürecinin paydaşları

• Araştırmacılar• Yazarlar• Editörler• Hakemler• Yayıncılar• Dağıtıcılar• Kütüphaneler/Kütüphaneciler• Okurlar/Bilgi Kullanıcıları

Değişimi destekleyen AE hedefleri

• Bilimsel araştırmaların uluslararası standartlar çerçevesinde kayda geçmesi

• Kullanıcıların bilimsel araştırmalara engelsiz ve ücretsiz erişimin sağlanması

• Araştırma kalitesinin yükseltilmesi• Araştırma sonuçlarından çok hızlı ve ekonomik bir biçimde

bilim dünyasının haberdar edilmesi • Üretilen bilimsel araştırma çıktılarının tam metin olarak,

elektronik ortamda arşivlenmesi ile uzun süreli korunabilirliğinin artırılması

Akademisyenler için açık erişimin önemi

• Görünürlükleri artırır• Araştırma çıktılarının paylaşımını hızlandırır• Mevcut bilginin yeniden kullanımına imkan sunar• Disiplinlerarası etkileşimi destekler• Yeni işbirlikleri yaratır• Fon sağlayıcılara doğrudan erişim sağlar.

Açık erişimi neden tercih etmeli?

• Ücretlendirme ve lisanslama önündeki engeller aşılır• Araştırmaların bilim dünyasında etkisi artar• Atıf oranı yükselir• Araştırmanın tekrarını önler• İntihali azaltır• Proje ortağı bulmayı kolaylaştırır• Üniversite sanayi işbirliğini artırır• İnovasyonu destekler

Kamu fonları ile yapılan araştırmalar

“Special Clause 39: FP7 • 1. Hakemli araştırma makalelerini ya da FP7 proje

sonuçlarını içeren nihai metinleri bir online arşivde depolayın;

• 2. Yayınlanmasından sonraki 6 ay içinde açık erişim olması için elinizden geleni yapın (COM: Sosyal Bilimler, Sosyoekonomik bilimler ve insani bilimlerde 12 ay).”

Avrupa Araştırma Komisyonu

Açık erişim - Açık veri (Horizon 2020)

29.2 Bilimsel yayınlara açık erişim “Her lehdar araştırma sonuçlarını içeren tüm hakemli yayınların (ücretsiz, herkes için açık erişim) açık erişim olduğundan emin olmalıdır.”

29.3 Araştırma verisine açık erişim“OPSİYON Açık Araştırma Verisi Pilot uygulamasında yer almak için; dijital araştırma verisi yaratılan aksiyonlarda, lehdar …”

Yayınlara açık erişim nasıl sağlanır?

• Kurumsal veya konusal arşivlerde depolayarak (Yeşil Yol)– PASTEUR4OA AB Projesi– OpenAIRE Plus AB Projesi– YAAP (YÖK Akademik Arşiv Projesi)

• Açık erişim yayın yaparak (Altın Yol)– Açık erişim dergiler– Hybrid (karma) dergiler

Sayılarla altın yol & yeşil yol

• Yayınlanan aktif bilimsel dergi sayısı : 28.000+• Yıllık yayınlanan makale sayısı: 1.9M+• Dergi ve makale sayısı yıllık büyüme oranı: %3-3,5• Yıllık yayınlanan makalelerin açık erişim oranı : %20• DOAJ’a kayıtlı açık erişim dergi sayısı: 9.744• OpenDOAR’a kayıtlı arşivlerde toplam kayıt sayısı: 7M+ • MIT Dspace arşivinde doküman sayısı: 60.000• MIT Dspace arşivinde aylık indirilen doküman sayısı: 1M

Açık erişim ve telif hakları

Kişisel arşivlemeye yeşil ışık yakan yayıncı oranı: %72

ISI’da indekslenen dergi yayıncılarının yaktığı yeşil ışıkta geçilseydi, bu oran %85’i bulabilirdi

Yayıncı açık erişim politikaları

Yeşil 30%Mavi 33%Sarı 8%Beyaz 30

Telif haklarının yönetimi: Yayıncı politikalarıyayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor

Yayın versiyonları

• Ön baskı (pre-print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali

• Son baskı (post-print): makalenin hakem/editör değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.

• Yayıncı baskısı (publisher version): makalenin dergide yayınlanmış formatı.

• Hemen depolama: “Immediate deposit”-- Yayın kabulünden sonra son baskının kurumsal açık bir açık arşive hemen konması.

• Ambargo süresi: Fon sağlayıcı veya yayıncı tarafından belirlenen, yayının açık erişime kapalı olması gereken süre.

• İstek butonu: “request button” “optional access --- Tam metni açılamayan yayınlar için istek butonu.

Doğru bilinen yanlışlar

• Açık erişim –adı üstünde- ücretsizdir.• Kurumsal arşivlerde ticari dergilerde yayınlanan makaleleri

depolayamazsınız.• Açık erişim yayın kalitesiz/hakemsiz yayındır.• Yayınımı açık erişim yaparsam intihal ihtimali artar.• …

Açık erişimde konusal dağılım

%36-200 Daha fazla atıf

Son söz

• Açık erişimin çıkış noktası bilimsel iletişim döngüsünün etik işleyişini sağlamak ve internetin olanaklarından tam kapasite ile faydalanmaktır.

• Bilimin üretildiği üniversitelerin, açık erişimin getirdiği ve şekillendirdiği dünyaya hazırlıklı olmaları bir yana buna liderlik etmesi beklenmektedir.

• Açık erişimin itici gücü, asıl sahibi araştırmacılar/akademisyenlerdir.

TeşekkürlerSoru & Cevap

ANKOS AEKAAnadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu

Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Çalışma Grubuhttp://acikerisim.ankos.gen.tr

oa@ankos.gen.tr @ANKOSOpenAccess