Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?

3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı

Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?

20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

İlkay Holt Kütüphane Direktörü

2



Açık erişim ve veri yöne/mi poli/kaları •  Üniversitelerin entelektüel çık8larını ve üre9kleri veriyi

yönetmek için açık erişim poli/kalarını geliş/rmeye, veri yöne/m planlarını hazırlamaya ih/yaçları var.

3



4



Kamu kaynaklarının verimli kullanımı •  Üniversiteler, kamu finansmanı ile yapılan araş8rmalar

sonucunda üre/len, yazarlarının üniversitelerinde öğre/m üyesi olduğu ve ücretsiz yazarlık yap8kları yayınlar için, yayıncılara kurumları aracılığıyla tekrar ücret ödememeliler.

5



Açık erişim yayıncılık •  Açık erişim yayıncıları değişime zorladı. Açık erişim

yayıncıların yanında, geleneksel yayıncılar karma yayıncılık modelleri ile karşımıza çıkıyor. Hem üniversite yayıncılığında bu modelleri izlemek hem de üniversite üyelerinin açık erişim yayın yapması için teşvik gerekiyor.

6



7



Kurumsal arşivler •  Üniversiteler üyeleri taraGndan yapılan tüm yayınları

kayıt al8nda tutmalı, bu yayınları uluslararası standartlarda, uzun dönemli saklayacak altyapılar geliş/rmeli, tümünün tam metnine erişimi sağlamalı, hem kurumun hem de yazarlarının görünürlüğünü ar8rarak yayınların bilimsel etkisini yükseltmeli.

8



9



Telif haklarının yöne/mi •  Kurumsal entelektüel haGzanın kayıt al8nda olması ve

tam me/n erişilebilirliği, yazarın eser sahibi olarak manevi ve maddi haklarının farkında olması, yayıncı ile olan iş anlaşmasında interne/n kapasitesini yüksek düzeyde kullanabilmesi için gözetmesi gerekenler ve böylelikle yayınların yazar kopyalarının en azından bir kurumsal arşivde depolayabilmesi önem taşımaktadır.

10



Telif haklarının yöne/mi: Yayıncı poli/kaları yayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor

Yeşil 30% Mavi 33% Sarı 8% Beyaz 30

11



Telif haklarının yöne/mi: açık lisanslar •  İnternet ortamında açık erişime sunulan içeriklerin hem

yayıncı anlaşmalarında hem de kişisel veya kurumsal dağı8m sırasında hangi şartlarla kullanıma açıldığını belirleyen Crea/ve Commons lisansları gibi açık lisanslar konusunda farkındalık gerekiyor.

12



Kütüphane bütçeleri •  Ulusal ve kurumsal, üre9ğimiz bilgiye erişebilmek elzem

bir ih/yaç. Kendi kurumlarının üyeleri taraGndan üre/len bilgiye erişemeyen kütüphaneler gerçeğimizdir. Daralan üniversite ve kütüphane bütçelerine karşılık katlanarak artan yayın fiyatları göz önüne alındığında açık erişime olan ih/yaç bir kez daha kendini gösterir.

13



14



Kaynakların konsolidasyonu •  Kamu araş8rma fonları •  Ulusal lisanslar •  Kurumsal ödenekler (araş8rma bütçeleri) •  Kütüphane yayım alım bütçeleri •  Makale işlem ücretleri

15



Akademik değerlendirme kriterleri •  Açık erişim dergiler de geleneksel dergiler kadar a8f

indekslerinde yüksek a8f etkisi ile yer alıyor. Açık erişim dergilerde yapılan yayınlar için ödüllendirmenin yanında kurumsal arşivlerde indekslenen yayınların da değerlendirme kriterleri arasına alınması gerekiyor. Makale düzeyinde metrikler (altmetrics) önem kazanıyor. Uluslararası a8f indekslerinin tek yükseltme ölçütü olması tüm dünyada sorgulanıyor.

16



Yayın etkisi, araş8rmanın tekrarı, işbirliği, inovasyon •  Açık erişim yayınların, olmayanlara göre kullanım ve a8f

oranlarının konu alanlarına göre değişse de daha yüksek olduğu pek çok çalışmanın sonucunda ortaya konmuştur.

•  Yayınların varlığından haberdar olmak araş8rmaların tekrarını önlerken, in/hal oranını da azaltmakta, mevcut çalışmalardan yeni yayınlar üretmek için Grsat yaratmaktadır.

•  İlişkili alanlarda kimlerin hangi konularda çalış8ğını görebilmek ulusal ve uluslararası bilimsel işbirliklerini ar8rmakta, yenilikçi projeler için ortam yaratmaktadır.

17



Soru işaretleri; •  Tüm üniversiteler üyelerinin yayınlarını kurumsal arşivlere

koyduğunda ar8k yayıncılara ücret ödemeyecek miyiz? •  Yayınların yazarları üniversiteler, o zaman kendi yayınımızı

kendimiz yapalım. •  Açık erişim için makale işlem ücre/ni kim ödeyecek? •  Yayınımı kurumsal arşive koyarsam yayıncı ile anlaşma ihlali

doğurur mu? •  Yayınlanmış bir makalemi açık lisans ile arşivleyebilir miyim? •  ...

18



Son Söz •  Açık erişimin çıkış noktası bilimsel ile/şim döngüsünün

e/k işleyişini sağlamak ve interne/n olanaklarından tam kapasite ile faydalanmak8r. Bu nedenle bilimin üre/ldiği üniversitelerin, açık erişimin ge/rdiği ve şekillendirdiği dünyaya hazırlıklı olmaları bir yana buna liderlik etmesi beklenmektedir.

Holt, İlkay. (2014) “Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?” 3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı. 20-21 Ekim. YÖK, Ankara.

İlkay Holt Kütüphane Direktörü Özyeğin Üniversitesi

[email protected] @ilkayholt

Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?

Education

Transcript of Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?