Kohlberg’e Göre Ahlak Gelişimi

Kohlberg ahlak gelişiminin gelenek öncesi, geleneksel vegelenek sonrası olmak üzere üç düzey içindegerçekleştiğini öne sürmektedir. Her düzey kendiiçinde iki ayrı aşamada gerçekleşmektedir. Ahlakgelişiminin aşamaları hiyerarşik bir düzen içindeoluşmaktadır. Aşamaların her biri kendisinden önce vesonra gelenlerden izler taşımaktadır. Aşamalardanherhangi birisini atlayarak daha üstteki basamaklaraulaşmak söz konusu değildir.

Kohlberg’e Göre Ahlak Gelişiminin nitelikselözellikleri

Gelişim evreleri adım adım birbirini izlemektedir.

Gelişim herhangi bir evrede sona erebilmektedir.

Yaş her zaman gelişim göstergesi değildir. Bazı gençleryetişkinlerden daha yüksek evrelere ulaşabilmektedir.

Bilişsel gelişim ahlaki gelişim için gerekli ancak yeterlideğildir.

Kohlberg’e Göre Ahlaki Gelişim Dönemleri

Gelenek Öncesi Dönem (4-9 yaş)

Bu dönemde önemli olan bireyin kendi gereksinimlerinidoyurmasıdır. Ben merkezci düşünme biçimi budönemin temel özelliğidir. Birey bencil güdülerinedoyum arar. “kuvvetli olan kazanır” düşüncesinesahiptir. Yani bu dönemde bireysel ihtiyaçlar önplanda olduğu için gelenekler pek fazla dikkatealınmaz. Dışa bağımlı dönemdir. Olaylar sonuçlarınagöre değerlendirilir. Bu dönemde cezadan kaçınılır veödül getiren davranış iyidir, ceza verilen davranışsuçtur. Bu dönemde bireyler ceza almayacaklarınainanırlarsa, konulmuş kural ve yasaları çiğnemektesakınca görmezler.

1. Dönem: İtaat ve Ceza Eğilimi

Otoriteye mutlak uyum söz konusudur. Temel hedefceza görmemektir. Kurallar neyi gerektiriyor,otorite neyi istiyorsa buna uygun davranmak gerekir.Davranışların doğruluğu veya yanlışlığı sonuçlarınagöre değerlendirilir. Fiziksel sonuç önemlidir. Bireybu dönemde kurallara inandığı için değil cezadankaçmak için kurallara uyar. Otorite yoksa yasakdavranışı yapar.

Örneğin;

Birey trafik polisi yoksa kırmızı ışıkta geçer.

Öğrenci sınavda hoca yoksa kopya çeker.

Birey cezalandırılmamak için vergi öder.

2. Dönem: Saf Çıkarcı Eğilim/Araçsal Amaç

Bireysel ihtiyaçlar ve çıkarları karşılamak; buna ulaşmakiçin diğer bireylerin de çıkarlarını dikkate almayadayanan düşünme biçimi görülür. Kurallara kişininçıkarına hizmet ediyorsa ve ihtiyacını karşılıyorsauyulur. Alış veriş adil olmalıdır. Birey diğerlerindenfazla ya da eksik verip almamalı, oran aynı olmalıdır.İhtiyacı karşılayan veya ödül getiren davranışlardoğrudur. Ödüle ulaşmak için kurallara uyar.Çıkarcılık egemendir. Karşılıklı ilişkilerde süreklikendini düşünür ve karşılıklı çıkarcılık söz konusudur.

Örneğin;

Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez.

Göze göz, dişe diş

Devlet bana iş vermiyorsa ben de askere gitmem.

Polis beni koruyorsa vergi veririm.

Benim yerime nöbet tutarsa ben de onun yerine nöbettutarım.

Beni sevdiği için ben de onu seviyorum.

Bana forma aldığı için onun tuttuğu takımı tutuyorum.

Bana tek taş aldığı için onu terk etmiyorum

Geleneksel Dönem (10-15 yaş)

Bu dönemde toplumsal beklentiler ve geleneksel kurallarbelirleyicidir. Başka kişilerin, grupların görüşleri vegereksinimleri dikkate alınır. Seçilen referansgrubunun doğruları çocuk için de doğrudur.Otoritenin kuralları ve yargıları içselleştirilir; ancaksorgulanmaz. Empatik düşünce gelişir.

Sosyal düzenin korunması ve desteklenmesi, kurum vegruplarla özdeşleşmek önemlidir. Çocuk için ailesinin,grubunun ve ulusunun beklentileri her şeyden dahaönemlidir.

3. Dönem: İyi Çocuk Olma Eğilimi

Bu dönemdeki temel güdü “ grup tarafından kabuledilmektedir.” Kurallara uyma ve iyi insan olma altınkuraldır. Birey kendisinden beklenilen rollerdoğrultusunda iyi insan olmalıdır. Diğer bireylerinduygularını anlamalı ve onlarla iyi geçinmelidir.

Çevresinden onay almak ister ve takdir edilmekister.

Örneğin;

Babası görsün diye camiye gitme

İyi vatandaş vergi vermeli ve askere gitmelidir.

4. Dönem: Kanun ve Düzen Eğilimi

Temel güdü toplumsal düzeni korumaktır. Onurunukorumak ve sorumluluk almak bu evrede daha fazlaönem taşır. Sosyal sistemi sürdürme ve vicdanevresidir. Kurallar varsa herkes uymak zorundadır.

Örneğin;

Bir babanın oğlunun yaptığı hırsızlığı polise ihbaretmesi.

“Şeriatın kestiği parmak acımaz” düşüncesi

NOT:

Kanun ve düzen eğilimindeki bir birey kanuna, düzeneveya geleneğe isteyerek uymaktadır, yaniiçselleştirmiştir. Ancak itaat ve ceza evresindeki birbirey de zaman zaman, kanuna, düzene veya geleneğeuymaktadır. Fakat itaat ve ceza evresindeki birey uymadavranışını, kanunu, düzeni veya geleneği benimsediğiiçin değil cezadan korktuğu,m kaçtığı içinyapmaktadır.

Gelenek Sonrası Dönem (10-15 yaş)

İnsan haklarının gözetlendiği ve evrensel değerlerinbenimsendiği dönemdir. Kişi toplumu aşmış üst düzeybir kişiliğe sahip olmuştur. Bu düzeye toplumun az birkesimi ulaşır. Kişisel seçimler, bireyin belirlediğiilkeler temelinde, bireysel yargılara göre yapılır.Göreceli düşünme görülür.

5. Dönem: Sosyal Anlaşmalara ve Yasalara UymaEğilimi

Bu dönemde bireysel farklılıklar gözetilir ve doğalkarşılanır. Yasalara üzerinde çoğunluğun anlaştığıtoplumsal bir anlaşma olduğu için uymak gerekir.Kurallar toplum yararına demokratik yollarladeğiştirilebilir.

Örneğin;

Kimse başka birinin özel eşyasını izin almadan alamaz.

Bir kişi konuşurken sözü kesilmez.

6. Dönem: Evrensel Ahlak İlkesi

Bu dönemde birey tüm insanlar eşittir düşüncesinesahiptir. İnsanlar cinsiyeti, ırkı, dini ne olursa olsuneşittir. Bireyler kendi ahlaki ilkelerini bağımsız olarakkazanırlar. Bu dönemde insan hakları ve evrenselkurallar temel ölçüttür. Hak, adalet, özgürlükkavramları çerçevesinde doğru ve yanlışları bireybelirler. Kohlberg’e göre peygamberler bu düzeydedir.

Örneğin;

Bireyin “ilk yardım kursuna gideceğim; çünküöğreneceklerim sayesinde bir insanın yaşama şansınıartırabilirim.”