โรคของผลมะมวงหลงการเกบเกยวและการควบคม

รศ.ดร. สมศร แสงโชตภาควชาโรคพช คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯEmail: agrsrs@ku.ac.th

ทมา:กรมศลกากร และ สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

แหลงปลกมะมวงในประเทศไทย

การผลต

รายการ ป พ.ศ.2556

ป พ.ศ.2557

ป พ.ศ.2558

1. เนอทใหผล (ไร)

2,087,680

2,131,590

2,132,995

2. ผลผลต (ตน)

3,141,950

3,308,230

3,131,237

3. ผลผลตตอไร (กก.)

1,505 1,562 1,468

4.ตนทนการผลต (บาท/ตน)

5,263 5,349 5,617

ปรมาณและมลคาการสงออกมะมวง

010,000,00020,000,00030,000,00040,000,00050,000,00060,000,00070,000,00080,000,00090,000,000

2555 2556 2557 2558

ปรมาณการสงออก (กก.)

0.00

500,000,000.00

1,000,000,000.00

1,500,000,000.00

2,000,000,000.00

2,500,000,000.00

3,000,000,000.00

3,500,000,000.00

2555 2556 2557 2558

มลคาการสงออก (บาท)

ปจจยททาใหไดมาซงผลไมทมคณภาพปจจยทเกยวของกบสภาพภมอากาศ

- แสงและความเขมของแสง- การกระจายของแสง- อณหภม- ความแตกตางระหวางกลางวน กลางคน- ความชนสมพทธ- ลม

ปจจยทเกยวของกบกายภาพทางสรระ- แสง ความเขมของแสง พนทใบ การแลกเปลยนกาซและการ สงเคราะหแสง การสรางสารตางๆ

ปจจยทเกยวของกบการจดการ

ก. การวางแผนการปลก - พนธและทอนพนธ - ความหนาแนนและ ระยะปลก - การบงคบตน

ข. การจดการในสวน- การตดแตงกงและผล

- การใหปยและการจดการดน - การใหนา - การควบคมโรค

การจดการขณะหรอหลงการเกบเกยว- การเกบเกยว- การขนยาย

- การจดการภายในโรงบรรจหบหอ - การควบคมโรค - การเกบรกษา

ยอดตนรากผล

- ดน นาและธาตอาหาร การสงเคราะหสารอนทรย

เปอรเซนตความเสยหายของมะมวงนาดอกไมทเกดขนในระยะเกบเกยว ระยะขนสงและระยะวางจาหนายในจงหวดเชยงใหม

ความเสยหาย ระยะเกบเกยว ระยะขนสง ระยะวางจาหนาย

โรคแอนแทรคโนส 68.2 44.3 63.2

ผลแตก 12.5 - -

ผลชา 9.4 45.6 29.0

มตาหนทผว 6.0 - -

ราดา 5.3 3.1 2.4

ยางไหล 2.3 5.6 1.1

โรคขวผลเนา 1.5 1.3 4.4

ทมา: อราภรณ และคณะ , 2546

การเขาทาลายของเชอสาเหต

• กอนการเกบเกยว• ขณะหรอหลงการเกบเกยว

การเขาทาลายกอนการเกบเกยว

เกดจากเชอทปรากฏอยในแปลงปลก ซงทาใหเกดโรคกบสวนอนๆของตนพชอยแลวและมความสามารถมจะเขาทาลายผลตผลไดดวย เชอจะเขาทาลายผลตผลโดยไมกอใหเกดอาการจนกระทงผลตผลนนสก

Arauz, L.F. 2000.Mango anthracnose:Economic impact and current options for integrated management Plant Disease 84:600-611

ใบออนเปนระยะทออนแอตอการเขาทาลายของเชอราและเปนแหลงของเชอราทจะแพรไปยงผล

เชอราเขาทาลายดอก ทาใหดอกรวงไมตดผล และเปนแหลงของเชอทจะแพรไปยงผล

เชอราเขาทาลายแบบแฝงในผลออนและไมแสดงอาการของโรค

ผลทมการเขาทาลายแบบแฝงของเชอ เชอจะเรมเจรญหลงการเกบเกยว

เชอเขาทาลายลกจนไมสามารถกาจดได และเกดอาการของโรคทตลาดตางประเทศ

ระยะใบออน

ระยะชอดอก

ระยะผลดบ

ระยะเกบเกยว

ระยะหลงเกบเกยว

ระยะใบออน

ระยะชอดอก

ระยะผลดบ

ระยะเกบเกยว

ระยะหลงเกบเกยว

- เชอราทเปนสาเหตของโรคนม species ใดบาง-สารเคมทใชในปจจบนมประสทธภาพในการกาจดโรคหรอไม-เชอราสาเหตโรคตานทานตอสารเคมหรอไม

-การใชสารเคมดดซมทเฉพาะเจาะจงกบเชอสาเหตของโรค- การปองกนโรคดวยการหอผล

หยดหรอชะลอการเจรญของเชอราทเขาทาลายแฝงในผลโดยการจมผลนารอนหรอสารเคม

ลดการเจรญของเชอราลงลกในผลดวยการขนยายผลโดยรถหองเยนและการใชตทควบคมอณหภมและบรรยากาศ

อายของใบหลงจากเรมคล (วน) ขนาดของแผล (มม.)

5 12.8

7 7.3

9 1.9

11 0.1a

13 0.0a

15 0.0a

ขนาดของแผลของโรคแอนแทรคโนสบนใบทมอายตางๆกน หลงจากทไดรบการปลกเชอดวยเชอรา C. gloeosporioides และบมเชอไวในสภาพชนเปนระยะเวลา 48 ชม โดยวดขนาดของแผลหลงจากปลกเชอ 15 วน

เชอราทเปนสาเหตของโรคแอนแทรคโนส จากการจาแนกเชอราจานวน 60 ไอโซเลท ในจ.ฉะเชงเทรา จ.พษณโลก จ.นครราชสมา และจ.สระแกว

ลกษณะทางสณฐานวทยา

- C. gloeosporioides 54ไอโซเลท- C. acutatum 6 ไอโซเลท

ลกษณะทางชวโมเลกล

คาความเสยงของการควบคมโรคไมสมบรณ

- C. gloeosporioides 36 ไอโซเลท-C. acutatum 10 ไอโซเลท - ไมจาเพาะตอ specific primer CgInt และ CaInt2 13 ไอโซเลท

สารเคม azoxystrobin ความเขมขน 500 ppm เชอรามความตานทานสง 32 ไอโซเลท และมความตานทาน 28ไอโซเลท

สารเคม prochloraz ความเขมขน 250 ppmเชอรามความไวตอสารเคมสง 58 ไอโซเลท และมความไวจานวน 2 ไอโซเลท

การใช azoxystrobin มความเสยงตอการควบคมโรคไมไดผล 100%

A B C

การเจรญของเชอรา Colletotrichum spp.บนอาหาร PDA (A), PDA+azoxystrobin (B),PDA+propineb(C)

การพนสารเคม propineb เปนเวลา 3 ชวโมงกอนปลกเชอรา C. gloeosporioides บนใบออนในสภาพโรงเรอน มประสทธภาพดกวาสารเคม azoxystrobin, prochloraz และ พนนาเปลา

การเก

ดโรค

(%)

ชวโมงบมเชอ

โดยลดการเกดโรคทใบออนได 75%

ความรนแรงของโรค

(%)

อาการของโรคแอนแทรคโนสบนใบมะมวงนาดอกไมสทอง เมอพนสารเคม โปรคลอราซ โพรพเนบ อะซอกซสโตรบน และนาเปลา จนกระทงใบแหง กอนการปลกเชอรา C. gloeosporioides สาเหตโรคแอนแทรคโนส

โปรคลอราซ โพรพเนบ อซอกซสโตรบน นาเปลา

โรคแอนแทรคโนสของมะมวงเกดจากเชอรา Colletotrichum gloeosporioides, C. acutatum

ใบทเปนโรค

เชอทปรากฏบนใบ

ผลทเปนโรค

การเกดของโรคแอนแทรคโนสหลงจากบมไวเปนระยะเวลาตางๆ

3 วน

5 วน 9 วน

7 วน

การเขาทาลายขณะหรอหลงการเกบเกยวเกดจากเชอทปรากฏอยทวไปในอากาศ พนดนนา และบรเวณทปฏบตงาน เปนเชอทไมมความสามารถทจะเขาทาลายผลตผลไดโดยตรงแตสามารถทจะเขาทาลายผลตผลไดโดยทางแผลหรอชองเปดตางๆ โดยไมกอใหเกดอาการจนกระทงผลตผลนนสก

ผลมะมวงทขวสมผสกบเชอบรเวณโคนตน

ผลมะมวงทไมแสดงอาการเมอยงดบ

Pycnidia ของเชอราLasiodiplodia theobromaeบนกงแหงมะมวง

pycnidia

conidia

อาการของโรคขวผลเนาของมะมวง

4 วน

5 วน

6 วน

7 วน

ปจจยทเกยวของกบการเกดโรค

ภมอากาศปรมาณ conidia ของเชอรา Colletotrichum gloeosporioidesทดกไดจากนาฝนทตกในปรมาณตางๆกน

การเขตกรรม

ลกษณะของpycnidia ของเชอราLasiodiplodiatheobromae บนกงแหงมะมวง

การตดแตงกงทงไวโคนตนมะมวง

แนวทางในการควบคมโรค•การปองกนเชอเขาทาลายผลตผล• การกาจดหรอลดการเขาทาลายของเชอ •การลดการแพรกระจายของเชอ

การปองกนเชอเขาทาลายผลตผล

•การลดปรมาณเชอในแปลงปลกและโรงบรรจ•การปองกนผลตผลจากการเขาทาลายของเชอ

วธการควบคมโรคกอนเกบเกยวเปนวธการทเหมาะสมสาหรบโรคทมลกษณะการเขาทาลายกอนเกบเกยวและแฝงอยในเปลอก

3 เมตร

3.5 เมตร

พลาสตก PVC ใสชนดกนรงส UV 5%

หลงคาพลาสตกกบมะมวง

0

20

40

60

80

100

21 ก.ค. 31 ก.ค. 10 ส.ค. 20 ส.ค. 30 ส.ค. 9 ก.ย. 19 ก.ย. 29 ก.ย.

วนท

ผลเป

นโรค

แอนแ

ทรค

โนสต

อชอ(

%)

คลมหลงคาพลาสตก ไมคลมหลงคาพลาสตก

ผลอาย 4 สปดาห

ผลอาย 13 สปดาห

ผลอาย 8 สปดาห

ผลเปนโรคแอนแทรคโนสกอนเกบเกยว ระดบความรนแรงของผลเนาระยะผลสก

11

67

22

0 0 0

4537

144

0

20

40

60

80

จานว

นผล

คลมหลงคาพลาสตก ไมคลมหลงคาพลาสตก

ระดบ 0 ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4

การเกดโรค(%)และความรนแรง(%) ของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงทไดรบการหอผลและไมหอผล (Sangchote,1995). วธการ การเกดโรค (%) ความรนแรงของโรค (%) แอนแทรคโนส ขวผลเนา แอนแทรคโนส ขวผลเนา หอผล 32a 7a 2.3a 31.4a ไมหอผล 97b 11a 30.9b 28.2a คาเฉลยในแนวตงทกากบดวยอกษรทเหอนกนไมมวามตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95% โดยวธ DMRT

การใชสารเคม prochloraz สามารถลดการเกดโรคได 54%

อาการของโรคแอนแทรคโนสบนผลสกทปลกเชอราC. gloeosporioidesในระยะผลออนแลวหอผล (A) และปลกเชอราC. gloeosporioidesในระยะผลออนและพนสาร prochlorazแลวหอผล (B) และไมปลกเชอราแลวหอผล (C)ไมปลกเชอราและพนสาร prochloraz แลวหอผล (D)

A B C D

ลดการเกดโรคไดประมาณ 23-28%

อาการของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงทหอดวยถงใหม (A) ถงทผานการใชงานแลว 1ฤดการผลต (B) และไมหอผล (C)

A B C

ตรวจคณภาพของผล พบวา ขนาด นาหนก และสของเปลอก คา a*, b* ไมแตกตางกน คา L* ของถงคารบอนทผานการใชงานแลวมคามากทสด คาความแนนเนอของผลทไมหอผล มคามากกวาผลทหอผลดวยถงใหมและถงทผานการใชงาน ปรมาณกรดซตรกในนาคนของเนอมะมวงในผลทไมหอผลและผลทหอดวยถงทผานการใชงานแลวไม

แตกตางกนซงมคานอยกวาผลทหอดวยถงใหม ปรมาณของแขงทละลายนาไดในผลทไมหอผลและผลทหอดวยถงทผานการใชงานแลวไมแตกตางกน

ซงมคามากกวาผลทหอดวยถงใหม

Treatment Size (cm.) Weight(gram)

Firmness(Kg/cm2)

TSS(%

Brix)

TA(%)

Peel colorwide long thick L* a* b*

ถงกระดาษคารบอนไมผานการใชงาน

5.93 11.79 4.36 282.9 .92b1/ 12.98b 0.15a 73.80b

15.59 43.10

ถงกระดาษคารบอนผานการใชงาน 1 ฤด

5.78 12.61 4.44 302.0 .89c 14.56a 0.11b 75.91a

15.63 41.63

ไมหอผล 5.93 12.44 4.59 313.9 .95a 14.58a 0.12b 73.28b

14.89 46.90

การใชถงหอผลมะมวงสามารถปองกนการเขาทาลายของเชอราได เพราะเชอราไมสามารถเขาทาลายผานถงหอได

อาการของโรคแอนแทรคโนสบนผลซงหอผลดวยถงกระดาษคารบอนทไมผานการใชงานแลวพนเชอราC. gloeosporioides(A),หอผลดวยถงกระดาษคารบอนทผานการใชงานแลว1 ฤดการผลตพนเชอราC. gloeosporioides (B), ไมหอผลแลวพนเชอราC. gloeosporioides(C) ไมหอผลแลวพนนา (D)

A B

C D

ความยาวของขวผลมะมวง มผลตอการเกดโรคขวผลเนา (sangchote, 1988)

ความยาวขวผล (ซม.) การพฒนาของโรค (%)

0 40.75a1/

1 28.00b

2 19.30c

3 15.90d

4 11.90e

การพฒนาของเชอรา B. theobromae สาเหตโรคขวผลเนา บนผลมะมวงทมความยาวของขวผลแตกตางกน

1/ Treatment means followed by the same latter are not significantly different by Duncan’s multiple range test at the 5% level

เชอรา Dothiorella domonicanaบนกงแหงมะมวง

เชอรา Colletotrichum gloeosporioides บนกงแหงมะละกอ

ทาลายแหลงของเชอ

การเกดโรค (%) ขวผลเนาของมะมวงทไดรบการปลกเชอดวยเชอราL. theobromae ทแยกไดจากแหลงตางๆ

แหลงของเชอ การเกดโรค (%)ผลมะมวงทเปนโรค 34.5 aกงแหงบนตนมะมวง 32.5 aกงแหงใตตนมะมวง 31.7 aผลฝรงทเปนโรค 29.5 aผลเงาะทเปนโรค 27.7 abผลกลวยทเปนโรค 25.2 abผลเสาวรสทเปนโรค 26.5 abผลชมพทเปนโรค 22.0 abดน 20.8 bคาเฉลยทกากบดวยอกษรทเหมอนกนไมมความแตกตางทางสถตทระดบความเชอมน 95%

โดยวธ DMRT(Sangchote, 1991)

การกาจดหรอลดการเกดโรคจากการเขาทาลายของเชอทยงไมปรากฎอาการ

•การใชความรอน•การใชอณหภมตา•การใชสารเคม•การใชรงส

การใชอณหภมตา

การขนยายมะมวงหลงการเกบเกยวดวยรถหองเยนทควบคมอณหภมท 15 oซ และนาผลมาฆาเชอทเขาทาลายแฝงดวยสารเคมprochloraz ภายใน 6 ชวโมง สามารถควบคมโรคไดสมบรณและเมอจมผลดวยสารเคมในระยะ 12-24 ชวโมงจะลดการเกดโรคไดถง 70%

A B

C D E

อาการของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงท แลวนาปลกเชอรา C. gloeosporiodes เปนเวลา 6 (A) 12 (B)18 (C) และ 24 (D) ชวโมง แลวเกบไวทอณหภม 15 oซเปรยบเทยบกบผลทไดรบเชอและเกบทอณหภม 25 oซ เปนเวลา 24 ชวโมง(E) แลวจงจมสารเคม

การใชความรอน R temp (14.97%)

45 oC (4.80%)

50 oC (1.86%)

55 oC (1.08%)

เครองทใชสาหรบการจมนารอนทางการคา

นาดอกไมสทอง สามารถคมไดโดยการจมในนารอนท 55°ซ นาน 3-5 นาท

การปฎบตของผสงออก

การควบคมโรคหลงการเกบเกยวโดยการจมนารอนทอณหภม 55 oซ เปนเวลา 3 นาท มประสทธภาพดทสดในการควบคมโรคแอนแทรคโนส รองลงมาคอการจมผลดวยสารเคม prochloraz ซงไมแตกตางจากการจมผลดวยสารเคม azoxystrobin

การเกดโรคและความรนแรงของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงหลงจากจมดวยสารเคมprochloraz (A) azoxystrobin (B) นารอน 55 oซ (C) และนาเปลา (D) เปนเวลา 3 นาทแลวนามาบมใหสก

A B

C D

ตอบไอนาทใชทางการคา

อบไอนาท 46๐ซเปนเวลา 20 นาท

การคดเลอกขนาดผลมะมวง การขนยายมะมวงเขาตอบไอนา

เจาหนาทกกกนพชไทย และญปนรวมกนเสยบแทงวดอณหภม ( sensor ) กบผลมะมวง

การใชรงส

มะมวงไมฉายรงส

มะมวงฉายรงส 600 Gy ลดความรนแรงของโรค จาก 37 เปน 21%

การใชสารเคมกรรมวธ การเกดโรค

(%)ความรนแรงของ

โรค(%)จมผลใน azoxystrobin ความเขมขน 250 ppm นาน 5 นาท

78.3b 1.4b

จมผลใน prochloraz ความเขมขน 250 ppm นาน 5 นาท

54.9c 0.6b

จมผลในนาเปลา นาน 5 นาท 96.7a 2.5a

การเกดโรคและความรนแรง (%) ของโรคแอนแทรคโนส บนผลมะมวงหลงจากจมดวย สารเคม azoxystrobin สารเคม prochloraz และนาเปลาเปนเวลา 5 นาท หลงเกบรกษาเปนเวลา 15 วนในตควบคมอณหภม 15 องศาเซลเซยส

การเกดโรคและความรนแรง (%) ของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงหลงจากจมดวยสารเคม azoxystrobin สารเคม prochloraz และนาเปลาเปนเวลา 5 นาทหลงเกบรกษาเปนเวลา 15 วน ในตควบคมอณหภม 15 องศาเซลเซยส

ผลจากงานวจยสการสงออก

• การสงออกมะมวงทางเรอไป กวางโจว ประเทศสาธารณรฐประชาชนจน

การหอผลทไมสมบรณ

กรรมวธ การเกดโรค (%)

ความรนแรงของโรค(%)

จมผลใน prochloraz ความเขมขน 250 ppm นาน 3 นาท

80.9a 2.3b

จมผลในazoxystrobin ความเขมขน 250 ppm นาน 3 นาท

79.2a 2.6b

จมผลในนารอน 55 oซ นาน 3 นาท 40.8b 0.9cจมผลในนาเปลา นาน 3 นาท 87.5a 3.3a

การเกดโรคและความรนแรง (%) ของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงหลงจากจมดวยสารเคม prochloraz azoxystrobin นารอน 55 oซ และนาเปลาเปนเวลา 3 นาท

กรรมวธ การเกดโรค (%)

ความรนแรงของโรค(%)

จมผลใน azoxystrobin ความเขมขน 250 ppm นาน 5 นาท

78.3b 1.4b

จมผลใน prochloraz ความเขมขน 250 ppm นาน 5 นาท

54.9c 0.6b

จมผลในนาเปลา นาน 5 นาท 96.7a 2.5a

การเกดโรคและความรนแรง (%) ของโรคแอนแทรคโนส บนผลมะมวงหลงจากจมดวย สารเคม azoxystrobin สารเคม prochloraz และนาเปลาเปนเวลา 5 นาท หลงเกบรกษาเปนเวลา 15 วนในตควบคมอณหภม 15 องศาเซลเซยส

การเกดโรคและความรนแรง (%) ของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงหลงจากจมดวยสารเคม azoxystrobin สารเคม prochloraz และนาเปลาเปนเวลา 5 นาทหลงเกบรกษาเปนเวลา 15 วน ในตควบคมอณหภม 15 องศาเซลเซยส

14 วน หลงจากการเดนทางโดยทางเรอ

ความเสยหายทพบกบผลมะมวงในระยะเวลา 14 วนของการขนสง

• ผลมะมวงเรมสก (ผลนม) 6.87%

• ผลทเปนโรค 4.76%

สรปผลทไดจากการสงมะมวง

• สารเคมคมโรคไมดพอยงมผลเปนโรค

• ผลมะมวงบางผลเรมนม

• ตองเผออยางนอย 4 วนสาหรบการลาชาทอาจจะเกดขน

• ไมควรสงเมอมผลไมอนมากโดยเฉพาะทเรยนและนอกเทศกาล

การเกดโรคและความรนแรงของโรคแอนแทรคโนสบนผลมะมวงหลงจากจมดวยสารเคมสารเคม azoxystrobin (A) สารเคมprochloraz(B) และนาเปลา (C) เปนเวลา 5 นาทแลวนามาบมใหสก

การจดการสวนมะมวงเพอการสงออกของเกษตรกรในชมรมผปลกมะมวงอ.เนนมะปราง จ.พษณโลก

การพกฟนตน

การลางตน

การคดบรรจและการขนสง

การเกบเกยว

การตดแตงกงและการจดทรงตน

การบารงชอดอกและชอผล

การปลดผลและการหอผล การบารงตาดอก

และเปดตาดอก

การบารงรกษาตนและใบ

การราดสาร

sulfur

prochloraz, propineb, trifloxystrobin, difenoconazole, carbendazim,captan,antracole, mancozeb, chitosan

(ธวชชยและรงทพย, 2552)

การควบคมโรคหลงการเกบเกยวของบรษทผสงออก

ขนสงดวยรถหองเยนจากแปลงมายง

บรษท

คดขนาดของผล

จมคลอรน

จมเอทฟอนและโปรคลอราซ

จมนารอน52 oซ

จมนาเยน

ขอบคณครบ