รายงานการวจย เรอง

การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

ภก.ศภกาญจน โภคย ผศ.ดร.กรณฑรตน บญชวยธนาสทธ ภก.วษณ โรจนเรองไร ภก.ภมพฒน อรณากร

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2556

รายงานการวจย เรอง

การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของ ป 2556

ภญ.ศรนวล กรกชกร ทปรกษาของแผนงานวจย ดร.ภญ. สมาล พรกจประสาน ทปรกษาของแผนงานวจย นายนรตน เตยสวรรณ ทปรกษาของแผนงานวจย ภญ.ยพา เตยงธวช ทปรกษาของแผนงานวจย นางสาวทพากร มใจเยน ทปรกษาของแผนงานวจย ผศ.จนตนา เทยมทพร ทปรกษาของแผนงานวจย ภก.ศภกาญจน โภคย หวหนาโครงการวจย ผศ.ดร.กรณฑรตน บญชวยธนาสทธ ผวจย ภก.วษณ โรจนเรองไร ผวจย ภก.ภมพฒน อรณากร ผวจย

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2556

ก

บทคดยอ

การวจยเรอง การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนา-ศกยภาพผบรโภค ป 2556 มวตถประสงคเพอประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของ กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ทด าเนนงานในป 2556

ประชากรทใชในการศกษาครงนคอ ประชาชนทวไปทงชายและหญง ทมอาย 11- 65 ป กลมตวอยาง จ านวน 3,000 คน ไดมาโดยการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multistage Sampling) เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบสอบถามการประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

ผลการวจยสรปไดดงน 1. การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา กลมตวอยางสวนใหญเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหาร-

และยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 โดยรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 91.1

2 ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ กลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง

โดยรายการทกลมตวอยางตอบถกมากทสดคอ การกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปน โรคไตและความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 98.0 โดยตอบดวยความมนใจ คดเปนรอยละ 96.0

3. พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ กลมตวอยางรอยละ 82.2 มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง รายการทกลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองอนดบแรกคอ ผบรโภคอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทาน คดเปนรอยละ 80.5

4. ความคดเหนของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยา

กลมตวอยางรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม ทงนกลมตวอยางรอยละ 90.9 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพรรณรงคประชาสมพนธ และกลมตวอยาง รอยละ 76.6 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค

5. ความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

ข

กลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ โดยมความเชอมนระหวาง 89.8 – 96.7 มความเชอมนอนดบแรกในเรอง ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. คดเปนรอยละ 96.7

6. ปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการ โดยเรงดวน

กลมตวอยางสวนใหญ ไมมปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยาด าเนนการแกไข (ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ คดเปนรอยละ 88.0 และดานการคมครองผบรโภค คดเปนรอยละ 89.2) ปญหาเรงดวนดานการเผยแพรประชาสมพนธทกลมตวอยางตอบปญหาปลายเปด ตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการคอ ควรมการประชาสมพนธใหมากกวาน คดเปนรอยละ 60.3 สวนปญหาเรงดวนดานการคมครองผบรโภคคอ ควรมการตรวจสอบสนคา คดเปนรอยละ 61.9

ค

สารบญ หนา บทคดยอ ............................................................................................................................ ก สารบญ .............................................................................................................................. ค สารบญตาราง .................................................................................................................... จ สารบญภาพ ....................................................................................................................... ช สารบญตารางภาคผนวก .................................................................................................... ซ บทท 1 บทน า .................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ......................................................................... 1 วตถประสงคของการวจย ................................................................................................ 1 ขอบเขตของการวจย ...................................................................................................... 2 ค าจ ากดความทใชในการวจย.......................................................................................... 2 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย .......................................................................... 3 กรอบแนวคดการวจย ..................................................................................................... 3 บทท 2 ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ ................................................................................ 4 ตอนท 1 ทฤษฎการประเมนผลการด าเนนงาน............................................................... 4 ตอนท 2 ทฤษฎดานจตวทยา ....................................................................................... 10 ตอนท 3 แนวคดเกยวกบกฎหมายคมครองผบรโภค .................................................... 17 ตอนท 4 แนวคดเกยวกบสทธผบรโภค ......................................................................... 17 ตอนท 5 หนาทและความรบผดชอบของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ......... 24 ตอนท 6 ยทธศาสตรส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ประจ าป 2553-2556 .... 27 ตอนท 7 งานวจยทเกยวของ ........................................................................................ 29 บทท 3 ระเบยบวธการวจย ............................................................................................... 39 ประชากรและกลมตวอยาง ........................................................................................... 39 เครองมอทใชในการวจย ............................................................................................... 40 การหาคณภาพของเครองมอ ........................................................................................ 40 การเกบรวบรวมขอมล .................................................................................................. 41 การวเคราะหขอมล ....................................................................................................... 42 เกณฑการวดตวแปร ..................................................................................................... 42 บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล .......................................................................................... 44 ตอนท 1 ขอมลเกยวกบกลมตวอยาง ............................................................................ 44 ตอนท 2 การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา ......................................................................... 46 ตอนท 3 ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ................................................................... 48 ตอนท 4 พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ......................................................... 53

ง

สารบญ (ตอ) หนา

ตอนท 5 ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา.......................................................................... 56 บทท 5 สรปผลการวจย การอภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................... 66 สรปผลการวจย ............................................................................................................. 66 การอภปรายผล ............................................................................................................ 68 ขอเสนอแนะจากการวจย ............................................................................................. 72 ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป .............................................................................. 73 บรรณานกรม.................................................................................................................... 74 ภาคผนวก ........................................................................................................................ 79 ผลการวเคราะหตามตวชวดจ าแนกตามภาค ................................................................ 80 แบบสอบถามการวจย ................................................................................................... 93

ช

สารบญภาพ หนา ภาพท 1 แสดงโมเดลเชงตรรกะของการด าเนนงานทมงเนนผลสมฤทธ 5 ภาพท 2 แสดงตวชวดผลการด าเนนงาน 6 ภาพท 3 แสดงสายความสมพนธระหวางผลการด าเนนงาน (Chains of outputs) 8 ภาพท 4 แสดงตวชวดผลการด าเนนงาน 10 ภาพท 5 แสดงกระบวนการรบร 12

จ

สารบญตาราง หนา ตารางท 1 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามภาค 44 ตารางท 2 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามเพศ 45 ตารางท 3 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามอาย 45 ตารางท 4 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามระดบการศกษา 46 ตารางท 5 แสดงหนวยงานทประชาชนคดถงทจะรองเรยน เมอประสบปญหาเกยวกบ

ผลตภณฑสขภาพ เปนอนดบแรก 46 ตารางท 6 แสดงสอทกลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพ

ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 47 ตารางท 7 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา อยางนอย 1 สอ 47 ตารางท 8 แสดงความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางจ าแนกตามรายขอ 48 ตารางท 9 แสดงความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม 52 ตารางท 10 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตาม

ระดบพฤตกรรม 53 ตารางท 11 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม 55 ตารางท 12 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา จ าแนกตามระดบความพงพอใจ 56 ตารางท 13 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ 58 ตารางท 14 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค 58 ตารางท 15 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม 59 ตารางท 16 แสดงความตองการของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา จ าแนกตามระดบความตองการ 60 ตารางท 17 แสดงความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ ในรายขอ 61 ตารางท 18 แสดงความเชอมนองกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ 62

ฉ

สารบญตาราง (ตอ) หนา ตารางท 19 แสดงความคดเหนของกลมตวอยางเกยวกบปญหาเรงดวนทตองการให

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการโดยเรงดวน 63 ตารางท 20 แสดงปญหาเรงดวนทกลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหาร

และยาด าเนนการ 64 ตารางท 21 แสดงเรองทกลมตวอยางไมพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา 64

ซ

สารบญตารางภาคผนวก หนา

ตารางภาคผนวกท 1 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ จ าแนกตามภาคตาง ๆ 80

ตารางภาคผนวกท 2 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง 81

ตารางภาคผนวกท 3 แสดงความความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางจ าแนกตามภาคตาง ๆ 82

ตารางภาคผนวกท 4 แสดงความความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง 83

ตารางภาคผนวกท 5 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามภาคตาง ๆ 84

ตารางภาคผนวกท 6 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง 85

ตารางภาคผนวกท 7 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการ เผยแพร รณรงคประชาสมพนธ จ าแนกตามภาคตาง ๆ 86

ตารางภาคผนวกท 8 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงคประชาสมพนธ จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง 87

ตารางภาคผนวกท 9 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงาน ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค จ าแนกตามภาคตาง ๆ 88

ตารางภาคผนวกท 10 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง 89

ฌ

สารบญตารางภาคผนวก (ตอ) หนา

ตารางภาคผนวกท 11 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงาน ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม จ าแนกตามภาคตาง ๆ 90

ตารางภาคผนวกท 12 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม จ าแนกตาม สถานภาพของกลมตวอยาง 91

บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา

จากสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไปในปจจบน กอใหเกดผลกระทบ ตอวถการด าเนนชวตของบคคลในสงคมอยางเหนไดชดเจน โดยเฉพาะประชากรทอาศยอยใน เมองใหญ เนองจากภารกจประจ าวนท าใหตองเรงรบ แขงขนกบเวลา และดวยขอจ ากดทางดานเวลา ท าใหประชาชนมโอกาสถกเอาเปรยบหรออาจไดรบสนคาและบรการทไมตรงตามความตองการหรออาจไดรบอนตรายจากสนคาและบรการ หรอไดรบสนคาและบรการทไมเหมาะสม

กองพฒนาศกยภาพผบรโภคเปนหนวยงานทรบผดชอบดานการเผยแพร

ประชาสมพนธความรดานผลตภณฑสขภาพ พฒนาพฤตกรรมการบรโภคของประชาชนใหถกตองเหมาะสม ไดก าหนดตวชวดผลงานทชดเจน ไดแก “รอยละของผบรโภคมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา” , “รอยละของผบรโภคทมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง” , “รอยละของผบรโภคทรสทธและชองทางการรองเรยน” และ “ รอยละของผบรโภคมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางถกตองเหมาะสม” ซงเปนตวชวดผลการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จงเหนวาการศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชนนจะเปนขอมลส าหรบหนวยงานทเกยวของในการก าหนดแผนด าเนนงานบรโภคศกษา ทงดานการเผยแพรความร การพฒนาพฤตกรรมผบรโภค การพฒนาศกยภาพผบรโภค ตลอดจน การจดกจกรรมรณรงคใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เกดประโยชนสงสดตอผบรโภคเพอใหผบรโภค มความร สามารถใชสรางเสรมพฤตกรรมการเลอกซอและเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพไดอยางเหมาะสม ซงจะสงผลท าใหผบรโภคมภาวะสขภาพทด เปนประชากรทมสขภาพดอนเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศตอไป นอกจากนยงสามารถน าขอมลมาใชในการรายงานผลตอส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา และน าขอมลมาก าหนดทศทางและกลวธในการด าเนนงานในปตอไปใหมประสทธภาพยงขน รวมทงจะท าใหไดคาดชนชวดผลงานตามทก าหนดในแผนพฒนาศกยภาพผบรโภคดวย

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาความเชอมนของประชาชนทมตอผลตภณฑสขภาพทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

2. เพอศกษาระดบความรของประชาชนเกยวกบผลตภณฑสขภาพ 3. เพอศกษาพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน

2

4. เพอประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานตามแผนงานพฒนาศกยภาพผบรโภคตามตวชวดทก าหนด

ขอบเขตของการวจย 1. การวจยครงนท าการศกษากบประชาชนทมอาย 11 - 65 ป ทวประเทศ 2. การวจยครงนท าการศกษาความรและพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภค ผลตภณฑสขภาพของประชาชน ซงจะศกษาเฉพาะความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรม การบรโภคผลตภณฑสขภาพทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยารณรงคใหความรและ สรางความตระหนกใหแกประชาชน ตามแผนพฒนาศกยภาพผบรโภค ปงบประมาณ 2556 (ตลาคม 2555 – กนยายน 2556)

3. ผลตภณฑสขภาพ หมายถง ผลตภณฑอาหาร ยา เครองส าอาง เครองมอแพทย และวตถอนตรายทใชในบานเรอน ค าจ ากดความทใชในการวจย

ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ หมายถง ความสามารถในการแปล

ความหมายของขอความ รปภาพ หรอสญลกษณ บนฉลากผลตภณฑสขภาพไดอยางถกตองของประชาชน รวมทงมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพตามทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเผยแพรและประชาสมพนธ ในปงบประมาณ 2556

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ หมายถง การปฏบตหรอแสดงออก

เกยวกบการอานฉลากกอนซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพ การใชประโยชนขอมลโภชนาการบนฉลากผลตภณฑอาหาร และการปกปองสทธผบรโภคเมอประสบปญหาจากการบรโภคผลตภณฑ -สขภาพ และพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยารณรงคใหความรและสรางความตระหนกใหแกประชาชน ตามแผนการพฒนาศกยภาพผบรโภคในปงบประมาณ 2556 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย ผลการวจยครงน จะท าใหไดขอมลตาง ๆ คอ

1. ท าใหทราบระดบความเชอมนของประชาชนทมตอผลตภณฑสขภาพทไดรบ การรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ระดบความรของประชาชนเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน

2. น าผลจากการวจยมาใชเปนขอมลพนฐานในการปรบปรงขอก าหนดและวดผลตวชวดผลงานตามแผนงานพฒนาศกยภาพผบรโภค

3

3. น าผลจาการวจยมาใชประโยชนในการก าหนดวธด าเนนงานทเหมาะสมและมประสทธภาพในการวางแผนงานพฒนาศกยภาพผบรโภค

4. การประเมนตามตวชวดของส านกงานตามท ก.พ.ร. ก าหนด

กรอบแนวคดการวจย

ตวแปรตน ตวแปรตาม

แผนงานพฒนาศกยภาพ

ผบรโภค ปงบประมาณ 2556 -

การรบรขาวสารจากการเผยแพร ความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา

ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ

พฤตกรรมผบรโภค

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑ- สขภาพ

ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของ

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

บทท 2

ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนมจดมงหมายเพอประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556 ผวจยไดรวบรวมแนวคด เอกสารและงานวจยทเกยวของดงน

ตอนท 1 ทฤษฎการประเมนผลการด าเนนงาน ตอนท 2 ทฤษฎดานจตวทยา ตอนท 3 แนวคดเกยวกบกฎหมายคมครองผบรโภค ตอนท 4 แนวคดเกยวกบสทธผบรโภค

ตอนท 5 หนาทและความรบผดชอบของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ตอนท 6 ยทธศาสตรส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ประจ าป 2553 –

2556 ตอนท 7 งานวจยทเกยวของ

ตอนท 1 ทฤษฎการประเมนผลการด าเนนงาน การด าเนนงานใหบรรลผลสมฤทธ จ าเปนตองมกลยทธและตรรกะของการด าเนนงาน ผลสมฤทธของการด าเนนงาน เปนค ารวมทมสวนประกอบของผลผลต ผลกระทบ และผลลพธ ตวชวดผลการด าเนนงานทสะทอนคณภาพของการด าเนนงานและความส าเรจของ ผลการด าเนนงานควรครอบคลมถงประสทธภาพของการด าเนนงาน ประสทธผลของผลการด าเนนงาน และความพงพอใจของผเกยวของ (ศรชย กาญจนวาส, 2550) ผลส าเรจของการด าเนนงาน หรอผลสมฤทธเปนค ารวมทมาจากสวนประกอบของ “ผล” หลายสวนทมความเกยวของเชอมโยงกน สามารถเรยงล าดบจากรปธรรมสนามธรรม คอ ผลผลต (output) เปนผลโดยตรงจากการด าเนนกจกรรม ผลกระทบ (impacts) เปนผลทเกดขนตอเนองมาจากผลผลต และผลลพธ (outcomes) เปนผลจดหมายปลายทางทเกดเนองมาจากผลกระทบ ในการประเมนผลการด าเนนงานอยางเปนระบบ มวตถประสงคหลกอยทการตดสนคณคาของผลการด าเนนงาน โดยมจดมงหมายเพอพฒนาคณคาของการด าเนนงานใหมคณภาพยงขน ตวชวดผลการด าเนนงานทส าคญซงสามารถสะทอนคณภาพหรอความส าเรจของ การด าเนนงาน ครอบคลมถงประสทธผล (effectiveness) ประสทธภาพ (efficiency) และความพงพอใจ (satisfaction) ของกลมเปาหมาย และผปฏบตงาน กระบวนการประเมนผลการด าเนนงาน ควรประกอบดวย การศกษาวสยทศน/จดมงหมายขององคการ วตถประสงค/เปาหมายของการด าเนนงาน วเคราะหโครงสรางความสมพนธระหวางปจจยน าเขา (ทรพยากร) กระบวนการ และผลการด าเนนงาน ตดตามก ากบ

5

ภาพท 1 แสดงโมเดลเชงตรรกะของการด าเนนงานทมงเนนผลสมฤทธ ทมา : (ศรชย กาญจนวาส, 2550)

การปฏบตงานตามตวชวดผลการด าเนนงาน ส าหรบเปรยบเทยบกบมาตรฐานการปฏบตงาน และวดผลการด าเนนงานส าหรบเปรยบเทยบผลทคาดหวง เพอตดสนผลสมฤทธของการด าเนนงาน และใชผลการประเมนส าหรบพฒนาความส าเรจของการด าเนนในระดบขนทสงยงขนตอไป

จดมงหมายและมาตรฐาน

กลยทธการด าเนนงาน (Strategy)

แผนการปฏบตงาน (Action Plan)

A11 A12 A13 A31 A32 A41 A21 A22 A23

กจกรรมจ าเปนทตองปฏบตตามปกต

กจกรรมตามปกตทตองปรบปรงแกไข

กจกรรมทตองรเรมขนมาใหม

F1

F3

F4

F2

ลงมอปฏบตงาน (Action)

1. A11

2. A12

3. A13

4. A21

5. A22

6. A23

7. A31

8. A32 9. A41

องคประกอบส าคญทสงผลตอความส าเรจ กจกรรมทจ าเปนส าหรบแตละองคประกอบของความส าเรจ

ก

ก

ก

ข

ข

ข

ค

ค

ง

กจกรรม ผรบผดชอบ ชวงเวลา การตดตามก ากบและประเมนผล การด าเนนงาน

ระหวางการด าเนนงาน เพอปรบปรงแกไข

ผลการด าเนนงาน

ผลผลต

ผลผลต

ผลผลต

หลงเสรจสนการด าเนนงานเพอตดสนผลสมฤทธ

6

การบรหารงานทมงเนนใหเกดผลสมฤทธตามเปาหมาย จ าเปนตองสรางโมเดล เชงตรรกะของการด าเนนงาน เพอศกษาเสนทางความเชอมโยงเชงสาเหตระหวางปจจยน าเขา (input) กระบวนการ (process) และผลผลต (output) ทตองการ การสรางโมเดลเชงตรรกะของการด าเนนงาน สามารถกระท าไดโดยการศกษาจดมงหมายและมาตรฐานทเปนเปาหมายของการด าเนนงานวเคราะหสภาพแวดลอม เพอก าหนด กลยทธการด าเนนงานสความส าเรจตามเปาหมาย โดยการพจารณาองคประกอบส าคญ (critical success factors) ทสงผลตอความส าเรจ และก าหนดกจกรรมทจ าเปนส าหรบแตละองคประกอบของความส าเรจ เพอสรางโครงขายเชอมโยงของการปฏบตงานจากการจดสรรทรพยากร น าเขาสกจกรรมการปฏบตซงจ าแนกไดเปนกจกรรมจ าเปนทตองปฏบตตามปกต กจกรรมตามปกตทตองปรบปรงแกไขและกจกรรมทตองจดท าหรอรเรมขนมาใหม เพอใหกจกรรมเหลานสงผลตอการบรรลผลสมฤทธตามเปาหมาย ในขนตอนของการปฏบต มการลงมอปฏบตงานตามทไดก าหนดล าดบขนของกจกรรม ชวงเวลาด าเนนการและผรบผดชอบอยางชดเจน พรอมทงมการตดตามก ากบและประเมนผลการด าเนนงาน ทงระหวางการด าเนนงาน และหลงเสรจสนการด าเนนงาน ในระหวางการด าเนนงานมการตดตามก ากบงานส าหรบเปรยบเทยบกบมาตรฐานการด าเนนงาน เพอปรบปรงแกไข ปจจยน าเขาและกระบวนการด าเนนงานใหสามารถน าไปสผลสมฤทธดยงขน เมอเสรจสนการด าเนนงานมการวดผลการด าเนนงานส าหรบเปรยบเทยบกบผลตามเปาหมาย เพอตดสนผลสมฤทธของการด าเนนงาน

ความพงพอใจของผเกยวของ (satisfaction)

ผลลพธ (outcomes)

ผลกระทบ (impacts)

ผลผลต (outputs)

กระบวนการ (process)

ปจจยน าเขา (inputs)

การใชทรพยากร

การลงทนตอการสราง

ผลผลต 1 หนวย

ผลทคาดหวง

ประสทธภาพในการประหยด

ประสทธภาพในการผลต

ประสทธผล

ภาพท 2 แสดงตวชวดผลการด าเนนงาน ทมา : (ศรชย กาญจนวาส, 2550)

7

ในการด าเนนงาน มองคประกอบทส าคญ คอ ปจจยน าเขา กระบวนการด าเนนงาน และผลการด าเนนงาน ตวชวดส าคญของความส าเรจในการด าเนนงาน จงควรประกอบดวยอยางนอย 2 สวนเชนกน คอ ตวชวดกระบวนการด าเนนงาน และตวชวดผลการด าเนนงาน ตวชวดกระบวนการด าเนนงาน เปนสงสะทอนคณภาพของการใชทรพยากร และคณภาพของกระบวนการปฏบตงานในการสรางผลผลต อนไดแก ประสทธภาพ (efficiency) ของการด าเนนงาน ซงประกอบดวยประสทธภาพในการประหยด ซงเปนการใชทรพยากรอยางประหยด คมคา กอใหเกดผลสงสด และประสทธภาพในการผลต ซงเปนการลดคาใชจายตอการสรางผลผลตหนงหนวย ตวชวดผลการด าเนนงาน เปนสงสะทอนคณภาพของการบรรลผลสมฤทธตามเปาหมาย อนไดแก ประสทธผล (effectiveness) ของผลการด าเนนงาน โดยผลการปฏบตงาน ไมวาจะเปนผลผลต ผลกระทบ หรอผลลพธ ไดผลตรงตามผลทคาดหวง และเปนทพงพอใจของผรบบรการ ผบรโภค และผปฏบตงาน ผลสมฤทธของการด าเนนงาน 1. คณภาพของการปฏบตงาน องคการหรอหนวยงานตางกมงหวงใหเกดผลงานทมคณภาพ ( quality) ค าวา “คณภาพ” ม 2 ความหมาย (Flynn, 1997 : 164-165 อางใน ศรชย กาญจนวาส, 2550)

1.1 คณภาพ หมายถง ผลการปฏบตทไดตรงตามคณลกษณะทก าหนดไว บรการหรอผลผลตทเกดขนเปนไปตามขอก าหนดทวางไวลวงหนา นยามนมทมาจากภาคอตสาหกรรม ซงการบรหารจดการมเปาหมายส าคญคอ การไดผลผลตมคณภาพตามทก าหนดไว จงมวธการควบคมคณภาพ (quality control) โดยผานการตรวจสอบ (inspection) และการตดตามก ากบ (monitoring) เพอใหไดผลผลตตามขอก าหนด

1.2 คณภาพ หมายถง ผลการปฏบตอนเปนทพงพอใจของผใช (ผเกยวของ) และเกดผลสมฤทธตามทคาดหวง (ตามทควรจะเปน) จงท าใหเกดการประกนคณภาพ ( quality assurance) เพอสรางความมนใจวาจะไดผลงานทตอบสนองความคาดหวงของผใช การประกนคณภาพจงเนนการท าใหเกดความมนใจวากจกรรมตงแตการวางแผนการลงมอปฏบตและการตดตามก ากบเปนไปอยางเหมาะสมอนจะน าไปสการสรางผลงานตรงตามทปรารถนา (หรอสญญาไว) ปจจบนมกระบวนการด าเนนงานเพอรองรบคณภาพหนวยงานทเกดขน เชน การด าเนนงานตามมาตรฐาน ISO เปนตน 2. องคประกอบของผลสมฤทธ ผลหรอผลสมฤทธ (results) เปนค ารวมของสงทเกดขนทงหมดอนเนองมาจากการด าเนนงาน ค าวา “ผล” มองคประกอบส าคญซงเกยวของสมพนธกน โดยเรยงจากรปธรรมสนามธรรม คอ ผลผลต (outputs) ผลกระทบ (impacts) และผลลพธ (outcomes)

8

2.1 ผลผลต (output) หมายถง ผลทเกดขนทนทจากการด าเนนงาน (initial or immediate outputs) หรอผลเบองตน ผลผลตเปนผลทเกดขนโดยตรงอนเนองมาจากกจกรรมหรอการปฏบตงาน

2.2 ผลกระทบ (impact) หมายถง ผลระยะกลาง (intermediate outputs) อนเปนผลทเกดตอเนองมาจากผลผลต

2.3 ผลลพธ (outcome) หมายถง ผลระยะยาว (long term outputs) หรอผลจดหมายปลายทาง (ultimate outputs) ผลลพธเปนผลจดหมายปลายทางอนเปนผลทเกดตอเนองมาจากผลกระทบ

ภาพท 3 แสดงสายความสมพนธระหวางผลการด าเนนงาน (Chains of outputs) ทมา : (ศรชย กาญจนวาส, 2550)

การวดผลสมฤทธของการด าเนนงาน

1. เปาหมายของการปฏบตงาน องคการทกแหงยอมมพนธกจของตนเอง จากพนธกจจะน าไปสการสรางแผนงาน งานและโครงการส าหรบน าไปด าเนนงาน เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร หนวยงาน

นามธรรม (Abstract)

รปธรรม (Concrete)

ผล (Results)

ผลลพธ (outcome)

ผลกระทบ (impact)

ผลผลต (output)

กจกรรม/ การด าเนนงาน

9

ปฏบตทดจะตองก าหนดเปาหมายของการปฏบตการทพงประสงคใหชดเจน ก าหนดตวชวดผลการปฏบตงานและตดตามก ากบผลการปฏบตงาน ก าหนดวธการวดและประเมนผลการปฏบตงาน การก าหนดเปาหมายของการปฏบตงานอยางเหมาะสมมความส าคญตอการสรางตวชวด การตดตามผลการปฏบตงานและประเมนผลการปฏบตงาน รวมทงเปนการแสดงความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได (Accountability) ขององคกรและผบรหาร ซงจะตองสามารถแสดงใหเหนประจกษวาเงนทไดรบจดสรร (เงนภาษอากรจากประชาชน) ไดถกใชไปท าประโยชนใดบาง มประสทธภาพ ประสทธผล และตรงตามวตถประสงคเพยงไร ในการวดผลการปฏบตงาน ควรพจารณารวบรวมขอมลตามตวชวดผลการปฏบตงาน (performance indicators) อนเปนตวชวดทงปจจยน าเขา กระบวนการ และผลการปฏบตงาน ซงอาจครอบคลมทงผลผลต ผลกระทบ และผลลพธของแผนงาน งาน/โครงการ ตวชวดเหลานสามารถใชในการก ากบระหวางการปฏบตงาน เพอตดตามความกาวหนาส าหรบปรบปรงแกไขการปฏบตงานและใชในการประเมนผลสมฤทธของการปฏบตงานตามแผนงาน งาน/โครงการ 2. ตวชวดผลการด าเนนงานทส าคญ (key performance indicators) ในการวดผลการด าเนนงาน ควรพจารณาจากตวชวดซงสามารถสะทอนคณภาพ หรอความส าเรจของการด าเนนงาน ตวชวดผลการด าเนนงานทส าคญ ควรครอบคลมทง “ประสทธผล” และ “ประสทธภาพ” ซงมรายละเอยดดงน

2.1 ประสทธผล (effectiveness) หมายถง การบรรลผลสมฤทธตาม เปาหมาย หรอวตถประสงคทพงปรารถนา นนคอ ผลการปฏบตงานไมวาจะเปนผลผลต ผลกระทบ ผลลพธ ไดผลตรงตามผลทคาดหวงไวและเปนทพงพอใจของผใชหรอผบรโภค

2.2 ประสทธภาพ (efficiency) หมายถง ความสามารถของการใชทรพยากรและกระบวนการปฏบตงานในการสรางผลผลต ประสทธภาพ สามารถพจารณาได 2 ลกษณะ ไดแก

- ประสทธภาพในการประหยด หมายถง ความสามารถในการใช ทรพยากรอยางประหยด หรอใชอยางคมคากอใหเกดผลสงสด

- ประสทธภาพในการผลต หมายถง ความสามารถในการลดคาใชจายตอหนงหนวยการผลต

10

ภาพท 4 แสดงตวชวดผลการด าเนนงาน ทมา : (ศรชย กาญจนวาส, 2550)

Flynn (1977 : อางถงใน ศรชย กาญจนวาส, 2550) ไดเสนอวา ตวชวดผลการปฏบตงานทส าคญควรประกอบดวย - ประสทธผล ( effectiveness) หมายถง การบรรลผลสมฤทธ - ความประหยด ( economy) หมายถง การประหยดทรพยากร - ประสทธภาพ ( efficiency) หมายถง การสรางผลผลต สามารถจ าแนกไดเปน 2 ลกษณะ ไดแก 1. ประสทธภาพเชงการจดสรร ( allocative efficiency) ซงเปนการจดสรรทรพยากรทกอใหเกดประโยชนหรอความพงพอใจสงสดส าหรบผบรโภค 2. ประสทธภาพเชงการผลต ( productive efficiency) ซงเปนคาใชจายตอหนงหนวยการผลต ตอนท 2 ทฤษฎดานจตวทยา

1. แนวคดเกยวกบความร (Knowledge) คารเตอร ว กด (Carter V. Good, 1973) ใหความหมายของความรวา ความรเปนขอเทจจรง (Facts) ความจรง (Truth) กฎเกณฑและขอมลตาง ๆ ทมนษยไดรบและรวบรวมสะสมไวจากมวลประสบการณตางๆ คลฟเฟอร ท มอรแกน และรชารด เอ คง (Clifford T. Morgen and Richard A. King, 1977; อางใน มรกต วฒนะวรณ, 2541) ใหค าจ ากดความของความรวา เปนสงท

ความพงพอใจ

ผลผลต ผลกระทบ ผลลพธ

ความประหยด การลงทนตอหนวยการผลต

ประสทธภาพ

ประสทธผล ผลการด าเนนงาน

กระบวนการด าเนนงาน

11

เกยวของกบขอเทจจรง กฎเกณฑและโครงสรางทเกดขนจากการศกษาหรอเปนความรทเกยวกบสถานท สงของ หรอบคคล ซงไดจากการสงเกต ประสบการณ หรอจากรายงาน การรบร ขอเทจจรงเหลานตองชดเจน และตองอาศยเวลา เบนจามน เอส บลม (Benjamin S. Bloom, 1971) กลาววา “ความร” เปนสงทเกยวของกบการระลกถงสงเฉพาะเรองหรอทวไป ระลกไดถงวธการ กระบวนการหรอสถานการณตาง ๆ โดยเนนความจ า บคฮารด เอช มารค (Bickhard H. Mark, 1980) กลาววา ความร หมายถง ความสามารถของผเรยนทจะรเกยวกบสงแวดลอมนน ๆ โดยแบงออกเปนความรตอสถานการณ หนง ๆ หรอความรตอเรองในระดบกวาง อลสา วรพฒนกล (2540) กลาววา “ความร” เปนพฤตกรรมขนตน ซงผเรยนเพยงแตจ าได อาจจะโดยการนกไดหรอโดยการมองเหนหรอไดยน จ าได ความรขนน ไดแก ความรเกยวกบค าจ ากดความ ความหมาย ขอเทจจรง ทฤษฎ กฎ โครงสราง และวธการแกปญหา การประเมนผลดานความร หมายถง การประเมนการเปลยนแปลงความรเดม ในเนอหาและทกษะในการใชเนอหาความร ตามท Bloom และคณะไดจ าแนกไว 6 ระดบ ดงน 1. ระดบทระลกได (Recall) หมายถง การเรยนรในลกษณะทจ าเรองเฉพาะวธปฏบต กระบวนการและแบบแผนได ความส าเรจในระดบน คอความสามารถในการดงขอมลจากความจ าออกมาได 2. ระดบทรวบรวมสาระส าคญได (Comprehension) หมายความวา บคคลสามารถท าบางสงบางอยางไดมากกวาการจ าเนอหาทไดรบ สามารถเขยนขอความเหลานนไดดวยถอยค าของตนเอง สามารถแสดงใหเหนไดดวยภาพ ใหความหมาย แปลความ และเปรยบเทยบความคดอน ๆ หรอคาดคะเนผลทเกดขนตอไปได 3. ระดบของการน าไปใช (Application) สามารถน าเอาขอเทจจรงและความคด ทเปนนามธรรม (Abstract) ปฏบตจรงอยางเปนรปธรรม 4. ระดบของการวเคราะห (Analysis) สามารถใชความคดในรปของการน าความคดมาแยกเปนสวน เปนประเภท หรอการน าขอมลมาประกอบกนเพอการปฏบตของตนเอง 5. ระดบของการสงเคราะห (Synthesis) คอ การน าเอาขอมลแนวความคดมาประกอบกน แลวน าไปสการสรางสรรค (Creative) ซงเปนสงใหมแตกตางไปจากเดม 6. ระดบของการประเมนผล (Evaluation) คอ ความสามารถในการใชขอมล เพอตงเกณฑ (Criteria) การรวบรวมผล และวดขอมลตามมาตรฐาน เพอใหตงขอตดสนถงระดบของประสทธผลของกจกรรมแตละอยาง

2. แนวคดเกยวกบการรบร

ชฟฟแมน และคานค (Schiffman and Kanuk, 1994 อางถงใน ศรวรรณ เสรรตน, 2538) ใหความหมายของค าวา “การรบร คอ กระบวนการซงแตละบคคลเลอกสรร จดระเบยบและตความหมายสงกระตนออกเปนภาพทมความหมายและเปนภาพรวมของโลก”

12

วภาพร มาพบสข (2542) ใหความหมายของการรบร คอ กระบวนการทบคคลแปล หรอตความหมายของความรสกทสมผสจากการเหนภาพ จมกไดกลน หไดยนเสยง ผวหนงรบสมผส ออกมาเปนพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนงทมความหมาย หรอรจกเขาใจได ซงขนอยกบปจจยคอ ความรเดม ประสบการณเดม สตปญญา การสงเกตพจารณา เจตคต คานยม ความคาดหวง สภาวะจตของบคคลในขณะนน และธรรมชาตของสงแวดลอม ทงนแมวาการสมผส ประสบการณ สตปญญา จะดขนาดไหน ถาการแปลความผดพลาด การรบรกจะคลาดเคลอนดวย ()

Hanneman (สมเดจ กวพทกษ, 2540) ไดใหความหมายของการรบร หมายถง การสรางความหมายจากประสบการณ โดยการถอดรหสสงกระตนทไดจากสงแวดลอมเพอใหไดขอมลบางอยาง อาจขยายความไดวา การรบรนนเกดจากการทเราสมผสกบสงแวดลอมตาง ๆ รอบตวเราและจากการรบรนเองทเราไดสรางความรเกยวกบสภาพความเปนจรงของเราขนมา ทงนโดยผานการท างานของระบบประสาทสมผส ประสบการณตาง ๆ ในอดต และสภาพความจงใจของแตละคนทตางกน ซงรวมกนเรยกวาเปนขบวนการรบร

ภาพท 5 แสดงขบวนการรบร ทมา : จตวทยาทวไป (พมพครงท 2) โดย ทรงพล ภมพฒน (2540) จากค านยามขางตนแสดงใหเหนวาการรบรนน เกดจากความคด การมองของแตละ

บคคลเหตการณเดยวกนคนแตละคนอาจมการรบรแตกตางกน นนเปนเพราะมการตความ การแปลผลทตางกนไป หรอแมกระทงในคนคนเดยวกนเมอเวลา หรอสถานการณเปลยนไป อาจท าใหการรบร แตกตางไปจากเดม โดยปจจยทมผลตอการรบรของผบรโภคนนมอยมากมาย ซงสามารถจดเปนกลม ใหญๆ ไดดงน

1. ปจจยดานเทคนค ซงหมายถง สภาพทเปนจรงของสงทผบรโภคไดรบรทไมไดเกดจากการตความ เชน ขนาดของสนคา สสนทใช ความเขมขน การเคลอนไหว การตดกน รวมถงการต าแหนงทมการวางสนคานน เปนตน

2. สภาพความพรอมของจตใจของผบรโภคทมตอการรบร หมายถง สภาพจตใจ ทศนคตของผบรโภคในแตละคนทมตอสภาพความพรอมทจะรบร ซงอาจมาจากนสยในการรบร ระดบความตงใจ ความระมดระวง ความมนใจในการรบรของคนแตละคนทไมเหมอนกน เปนตน

3. ประสบการณในอดตของผบรโภค เปนปจจยพนฐานสงหนงทมอทธพลตอทงการรบรและการคาดหวง โดยประสบการณทแตกตางกนสงผลใหผบรโภคมความคาดหวงตอสงนนตางกนในระดบความคาดหวงทตางกน จงสงผลใหการรบรของผบรโภคตอสงนนตางกนออกไป

สงเรา Stimulus

อวยวะรบสมผส

Receptor

อาการ สมผส

Sensation

แปลความหมายจากอาการสมผส เปนการรบร Sensation

13

4. อารมณของผบรโภค คอ ความรสก ทศนคต และสภาวะจตใจของผบรโภคในขณะนนซงเปนปจจยทมความส าคญอยางยงตอการรบร เพราะหากเวลานนเปนชวงทผบรโภคอารมณไมดอาจสงผลใหผบรโภคไมอยากรบร ไมอยากสนใจในสนคานน หรออาจรบรสงนนวาไมดกได

5. ปจจยทางวฒนธรรมและสงคมทมผลตอการรบรของผบรโภค เชน ชนชนทตางกนสงคมทแตกตางกน คานยมทไมเหมอนกน วฒนธรรมเฉพาะของบคคลทตางกน สงเหลานลวนมอทธพลทท าใหการรบรของผบรโภคแตกตางกน (ศภร เสรรตน, 2540)

3. แนวความคดเกยวกบพฤตกรรมผบรโภค (Behavior) นยะดา ชณหะวงศ และนนนาท โอฬารวรวฒ (อางในสชญญา ลมสกล, 2541) ใหความหมายวา พฤตกรรมคอ อากปกรยาของคนเราทแสดงออกบงถงความชอบและไมชอบตอกจกรรมบางอยางทสามารถสงเกตได พฤตกรรมจงเปนสงตาง ๆ ทบคคลแสดงออกโดยผอนสามารถสงเกตเหนไดงาย เชน กรยาอาการทวไป ไดแก การเดน การพด การยม หรออาจเปนอาการแสดงออกทสงเกตเหนไดยากตองมเครองมอชวย เชน การเตนของหวใจ พฤตกรรมทกอยางทบคคลแสดงออกนน มผลมาจากการเลอกปฏกรยาตอบสนองทเหนวาเหมาะสมทสดตามสถานการณนนๆ องคประกอบของพฤตกรรม พฤตกรรมของบคคลเกดขนไดเพราะองคประกอบ ดงตอไปน 1. เปาประสงค 2. มความพรอม 3. สถานการณ 4. การแปลความหมาย 5. การตอบสนอง 6. ผลทไดรบ 7. ปฏกรยาตอการไมสมหวง ประจวบ อนออด (2528) ไดใหขอสรปเกยวกบพลงทมอทธพลตอพฤตกรรมของมนษย ไวดงน 1. มนษยแตละคนมแรงขบและพลงทจะประพฤตปฏบตเพอความอยรอดและความมนคงแหงชวตอนเปนความจ าเปนพนฐานของสตวทงหลาย 2. มนษยแตละคนเปนสวนหนงของวฒนธรรมทหลอหลอมรอบตว จงมกจะตองปฏบตไปตามครรลองของสงแวดลอม ซงสอดประสานกบเปาหมายสวนตว 3. พลงของสงคมทมอทธพลมากทสด ไดแก ครอบครว เพอนบาน กลมเพอน 4. ความจ าเปนเบองตนของชวตมนษย และประสบการณไดหลอหลอมใหเกดเปนรปแบบของมนษยแตละคนทเรยกวา บคลกภาพ 5. แมวามนษยแตละคนจะมบคลกภาพของตนเองกตาม เมอมนษยรวมกนอยในกลมเดยวกน มผลประโยชนรวมกนภายในสงแวดลอมเชนเดยวกน กยอมเกดเปนบคลกภาพของกลมขนได ซงจะมผลตอการแสดงออกของกลมดวย

14

6. มนษยจะมสญลกษณในการสอความหมายทเขามตอโลกรอบตวออกมาในรปตางๆ ซงสามารถสบไปถงพลงภายในทมอทธพลตอพฤตกรรมนน ๆ ได การเปลยนแปลงพฤตกรรม แนนซ ชวาทซ (Nancy Z. Schwartz ; อางในสชญญา ลมสกล, 2541) กลาวถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของคน วามความสมพนธระหวาง ความร ทศนคต และการปฏบตตวในรปแบบ 4 ประการ ดงน 1. ทศนคตเปนตวกลางทท าใหเกดการเรยนรและปฏบต ดงนนความร มความสมพนธกบทศนคต และมผลตอการปฏบต 2. ความรและทศนคตมความสมพนธกน และท าใหเกดการปฏบตตามมา 3. ความรและทศนคตตางกท าใหเกดการปฏบตได โดยทความรและทศนคต ไมจ าเปนตองมความสมพนธกน 4. ความรมผลตอการปฏบตทงทางตรงและทางออม แนวคดและทฤษฎเกยวกบความสมพนธระหวางความร ทศนคต และ พฤตกรรม ทฤษฎนใหความส าคญกบตวแปร 3 ตวแปร ไดแก ความร (Knowledge) ทศนคต (Attitude) และพฤตกรรม (Behavior) ของผรบสาร กลาวคอความรกอใหเกดการ เปลยนแปลงทศนคต และเมอทศนคตเปลยนแปลงไปแลว กจะกอใหเกดการยอมรบปฏบตและ การเปลยนแปลงพฤตกรรม ทงความร ทศนคต และพฤตกรรมจงมความสมพนธเชอมโยงกน ดงนนการทจะมการยอมรบหรอปฏเสธสงใด ตองพยายามเปลยนแปลงทศนคตของผรบสารกอน โดยการใหความร ทฤษฎกบการเปลยนแปลงทศนคต และพฤตกรรมไดถกน ามาเปนเครองมอ ในการอธบายและศกษาทแสดงใหเหนวา การสอสารในฐานะตวแปรตนสามารถน าการพฒนา ไปสชมชนไดโดยการศกษาถงความร ทศนคต และพฤตกรรมของผรบสารวาเปลยนแปลงไปหรอไม เพราะอะไร นอกจากนยงศกษาถงความสมพนธในลกษณะสายโซทเรมจากความรไปสทศนคต และกลายเปนพฤตกรรมตอไป (สรพงษ โสธนะเสถยร ; อางในสชญญา ลมสกล, 2541) ความร (Knowledge) อาจสงผลตอพฤตกรรมทแสดงออกของมนษยได และ ผลกระทบทมตอผรบสารในเชงความรในทฤษฎการสอสารนน อาจปรากฏไดจากสาเหต 5 ประการคอ 1. การตอบขอสงสย (Ambiguity Resolution) การสอสารในสงคมมกสราง ความสบสนใหกบสมาชกในสงคม ผรบสารจงมกแสวงหาสารสนเทศ การอาศยสอทงหลายเพอตอบขอสงสยและความสบสนของตน 2. การสรางทศนคต (Attitude Formation) ผลกระทบเชงความรตอการปลกฝงทศนคตนน สวนมากนยมใชกบสารสนเทศทเปนนวตกรรม เพอสรางทศนคตใหคนยอมรบการ เผยแพรนวตกรรมนน 3. การก าหนดวาระ (Agenda Setting) เปนผลกระทบเชงความรทสอกระจายออกไปเพอใหประชาชนตระหนก และผกพนกบประเดนวาระทสอก าหนดขน หากตรงกบภมหลงของปจเจกชนและคานยมของสงคมแลวผรบสารกจะเลอกสรรสารสนเทศนน

15

4. การพอกพนระบบความเชอ (Expansion of the Belief System) การสอสาร ในสงคมมกจะกระจายความเชอ คานยม และอดมการณดานตางๆ ไปสประชาชน จงท าให ผรบสารรบทราบระบบความเชอทหลากหลายและลกซงไวในความเชอของตนมากขนไปเรอยๆ 5. การรแจงตอคานยม (Value Clarification) ความขดแยงในเรองคานยมและอดมการณ เปนภาวะปกตของสงคม สอมวลชนทน าเสนอขอเทจจรงในประเดนเหลาน ยอมท าใหประชาชนผรบรเขาใจถงคานยมเหลานนชดเจนขน ทศนคต (Attitude) คอ ความคดหรอความรสกอยางไรกบคนรอบขาง วตถ หรอสงแวดลอม โดยทศนคตนนมรากฐานมาจากความเชอ อาจสงถงพฤตกรรมในอนาคตได ทศนคต จงเปนเพยงความพรอมทจะตอบสนองตอสงเรา และทศนคตเปนพรมแดนเชอมโยงระหวาง ความรกบพฤตกรรม (สรพงษ โสธนะเสถยร ; อางในสชญญา ลมสกล, 2541) ทศนคตของบคคลสามารถถกท าใหเปลยนแปลงไปไดหลายวธ อาจโดยการ ทบคคลไดรบขาวสารตางๆ ทงจากสอมวลชนตางๆ หรอจากบคคลอนๆ ทจะท าใหเกดการ เปลยนแปลงสวนประกอบของทศนคตดานความรหรอการรบร (Cognitive Component) เปนท เชอกนวาถาสวนประกอบสวนใดสวนหนงเปลยนแปลง สวนประกอบดานอนกมแนวโนมทจะเปลยนแปลงไปดวยเชนกน เชนถาสวนประกอบทางดานอารมณ (Affective Component) เปลยนแปลง สวนประกอบทางดานพฤตกรรม (Behavioral Component) จะเปลยนแปลงไปดวย แมคไควร (McGuire ; อางในสชญญา ลมสกล, 2541) ไดกลาววาการเปลยนแปลงทศนคตประกอบดวยขนตอน 5 ขนตอน คอ การใสใจ (Attention) การเขาใจ (Comprehension) การยอมรบสารใหม (Yielding) การเกบเอาไว (Retention) และกระท า (Action) และกลาววา ถากระบวนการสอความหมายหรอการตดตอทางดานขาวสารท าใหผรบสารเกดการเปลยนแปลงทศนคตแลวจะท าใหเกดการใสใจ การเขาใจ การยอมรบสาร การเกบเอาไว การกระท า และการทผรบสารจะเกดขนตอนเหลานหรอไมนน ขนอยกบความสามารถทางสตปญญา ฐานะทางเศรษฐกจ การศกษา และอนๆ พฤตกรรม (Behavior) การกระท าหรอพฤตกรรมใดๆ ของคนเราสวนใหญเปนการแสดงออกของบคคล โดยมพนฐานทมาจากความร และทศนคตของบคคล การทบคคลมพฤตกรรมแตกตางกน เนองจากมความร และทศนคตทแตกตางกน ซงความแตกตางของความร และทศนคตเกดจากความแตกตางในเรองของการเปดรบสอ และความแตกตางกนในการแปลความหมายของสารทตนเองไดรบ สงเหลานกอใหเกดประสบการณทแตกตางกน อนมผลกระทบตอพฤตกรรมของบคคล โดยทวไปการใชการสอสารเพอโนมนาวพฤตกรรมนนมวธการ ดงน 1. การปลกเราอารมณ (Emotional Arousal) เพอใหเกดความตนเตนเราใจในการตดตามไมวาดวยภาพหรอเสยง 2. การเหนอกเหนใจ (Empathy) ดวยการแสดงความออนโยนเสยสละและ ความกรณาปราณ ยอมแพเพอความเปนพระ กอาจโนมนาวใหผคนหรอบคคลอนยอมรบได 3. การสรางแบบอยางขนในใจ (Internalized Norms) เปนการสรางมาตรฐาน อยางหนงขน เพอใหมาตรฐานนนปลกศรทธาและเปนตวอยางแกผรบสารทจะตองปฏบตตาม

16

4. การใหรางวล (Reward) เชน การลด แลก แจก แถม ในการโฆษณาเพอเปน การจงใจ ใหเลอกซอสนคายหอนนๆ ผลของการโนมนาวใจดวยวธการขางตน กอใหเกดพฤตกรรมพนฐาน 2 แบบคอ 1. กระตนใหเกดพฤตกรรมใหมๆ หรอใหมพฤตกรรมทตอเนอง (Activation) 2. หยดยงพฤตกรรมเกา (Deactivation) ทงการกระตนและการหยดยง เปนพฤตกรรมพนฐานทกอใหเกดพฤตกรรมอน ๆ ตามมา เชน การตดสนวนจฉยตอประเดนปญหา การจดหายทธวธการด าเนนการ และการสรางพฤตกรรมเพอสวนรวม นอกจากน Roger (1976) ไดกลาวเกยวกบการสอสารและการเปลยนแปลง ทศนคตวา การสอสารกอใหเกดผล 3 ประการ คอ 1. กอใหเกดการเปลยนแปลงดานความรของผรบสาร 2. กอใหเกดการเปลยนแปลงดานทศนคตของผรบสาร 3. กอใหเกดการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมของผรบสาร การเปลยนแปลงทง 3 ดานนจะเกดขนอยางตอเนองกน กลาวคอ เมอผรบสาร ไดรบขาวสารเกยวกบเรองหนงเรองใด กจะมกระบวนการท าใหเกดความรและความเขาใจในเรองนน ๆ กอน ความรความเขาใจนกจะกอใหเกดทศนคตเกยวกบเรองนนไปในทศทางใดทศทางหนงกอน และขนสดทายทศนคตดงกลาวกจะกอใหเกดพฤตกรรมทจะกระท าตอเรองนน ๆ ตามมา

3. แนวคดเกยวกบความพงพอใจ (Satisfaction) Cullen (2001, 664) ไดใหความหมายของความพงพอใจวาเปนความรบรของ

บคคลทงทเกดขนในระยะสน และระยะยาว ทมตอคณภาพการบรการตาง ๆ ทงในระดบแคบ ทเกยวกบลกษณะบรการ ทมตอคณภาพการบรการ เชน ความรบผดชอบ ความนาเชอถอนาไววางใจของผใหบรการ เปนตน และในระดบกวางทเปนมมมองของผรบบรการทไดจากบรการทกประเภท น าไปเปนขอสรปรวมความพงพอใจของผใชบรการทมตอองคกร

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ใหความหมายชองค าวา ความพงพอใจ ไววาหมายถง ความรสกทดมความสข เมอคนเราไดรบผลส าเรจ ตามความมงหมาย (goals) ความตองการ (need) หรอแรงจงใจ (motivation)

Wolman (1973) ใหความหมายชองค าวา ความพงพอใจ หมายถงความรทมความสขหรอความพอใจเมอไดรบความส าเรจ หรอไดรบสงทตองการ

โดยสรปแลวความพงพอใจ หมายถง ความพอใจ ชอบใจ และมความสข ทความ ตองการ หรอเปาหมาย ทตงใจไวบรรลผลหรอสมหวงนนเอง

ออสแคมป (Oskamp, 1984 ; อางใน อญชล รชนกล, 2541) ไดส ารวจแนวคดเกยวกบความพงพอใจ พบวา ความพงพอใจมความหมายอยใน 3 นย คอ

1) ความพงพอใจ หมายถง สภาพการณทผลปรากฏจรงไดเปนไปตามทบคคลไดคาดหวงไว

2) ความพงพอใจ หมายถง ระดบของความส าเรจทเปนไปตามความตองการ

17

3) ความพงพอใจ หมายถง การทงานไดเปนไปตามหรอตอบสนองตอคณคาของบคคล

จากความหมายทง 3 นยดงกลาว ออสแคมปเหนวา ไดน าไปสการพฒนาทฤษฎวาดวยความพงพอใจ 3 ทฤษฎส าคญ คอ ตามความหมายแรกอยในกลมทฤษฎความคาดหวง (Expectancy) ตามความหมายทสองอยในกลมทฤษฎความตองการ (Need Theories) และตามความหมายทสามจดอยในกลมทฤษฎคณคา (Value Theories)

ยงยทธ วงศภรมยศานต (อางใน อญชล รชนกล , 2541) ไดกลาวถง องคประกอบ 3 ดานของการสรางทศนคต ซงเกยวของกบความพงพอใจของบคคลคอ “ขนแรก เปนขนของการเกดความรและความเชอ ตอมากจะเกดความรสกรวมดวยกบความรหรอความเชอนน แลวผลกดนใหเกดการแสดงพฤตกรรมเปนล าดบทาย” ตอนท 3 แนวคดเกยวกบกฎหมายคมครองผบรโภค การออกกฎหมายเกยวกบการคมครองผบรโภคโดยใชชอ “พระราชบญญต คมครองผบรโภค พ.ศ.2522” พระราชบญญตดงกลาวมความมงหมายทจะใหการคมครอง ผบรโภคทไมไดรบความเปนธรรมจากผประกอบธรกจ และหมายความรวมถงผซงไดรบการเสนอหรอการชกชวนจากผประกอบธรกจเพอใหซอสนคาหรอรบบรการดวย เนองจากปจจบนการเสนอขายสนคา และบรการตอประชาชนนบวนแตจะเพม มากขน ผประกอบธรกจการคา และนกโฆษณาไดน าวชาการตลาดและการโฆษณามาใชในการ สงเสรมการขายสนคาและบรการ ซงการกระท าดงกลาวท าใหผบรโภคตกอยในฐานะเสยเปรยบ เพราะผบรโภคไมไดอยในฐานะทจะทราบถงกระบวนการทางการตลาดและความจรงทเกยวกบ คณภาพ ราคาของสนคา และบรการตาง ๆ ไดอยางถกตอง นอกจากนนในบางกรณแมจะม กฎหมายทใหความคมครองผบรโภคโดยก าหนดคณภาพสนคา ราคาของสนคา และบรการอยแลวกตาม แตการทผบรโภคแตละรายจะไปฟองรองด าเนนคดกบผประกอบธรกจการคาหรอนกโฆษณา เมอมการละเมดสทธของผบรโภค ผบรโภคกจะเสยเวลาและเสยคาใชจายเปนอยางมาก และในบางกรณกไมอาจระงบ หรอยบยงการกระท าทจะเกดความเสยหายแกผบรโภคไดทนทวงท ดงน จงมบทกฎหมายใหความคมครองสทธของผบรโภค โดยก าหนดหนาทของผประกอบธรกจและนกโฆษณาทมตอผบรโภค เพอใหความเปนธรรมแกผบรโภคตามสมควร (นลน ตนจตตวฒน, 2540) ตอนท 4 แนวคดเกยวกบสทธผบรโภค ความหมายของค าวา “สทธ” ส าหรบความหมายของค าวา “สทธ” มความเหนอย 2 ประการ คอ (นลน ตนจตตวฒน, 2540) ประการท 1 “สทธ” หมายถง “อ านาจทกฎหมายใหแกบคคลในอนทจะม

18

เจตจ านง” เชน ในการทบคคลใดมกรรมสทธเหนอทรพย บคคลนนยอมมอ านาจทจะมเจตจ านง ทจะครอบครอง ทจะใชสอย หรอจ าหนายทรพยนน โดยเขาจะใชอ านาจนนหรอไมกได หรอจะใชอ านาจดงกลาวเพยงบางประการกไดแลวแตเจตจ านงของผเปนเจาของสทธ สาระส าคญของสทธทไดกลาวน กคอ อ านาจ นนเอง ประการท 2 “สทธ” หมายถง “ประโยชนทกฎหมายคมครองให” สาระส าคญของสทธตามความหมายนกคอ ความมงหมายของสทธ กลาวคอ การทกฎหมายใหอ านาจแกบคคลทจะมเจตจ านงกเพอประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลตองการ ดงนนจงควรจะถอวา สทธเปนประโยชนทกฎหมายคมครองมากกวาทจะเปนอ านาจ ดงนน ความหมายของค าวา “สทธ” ควรทจะหมายความวา “ประโยชนท กฎหมายรบรองและคมครองให” ซงหมายความวา เปนประโยชนทกฎหมาย “รบรอง” วามอยและเปนประโยชนทกฎหมาย “คมครอง” คอ คมครองมใหถกละเมดสทธ รวมทงบงคบใหเปน ตามสทธในกรณทมการละเมดสทธดวย ถาจะพจารณาในแง “ประโยชน” ผบรโภคมประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองใหแลว ผบรโภคทกคนกม “หนาท” ทจะปฏบตใหเปนไปตามประโยชนนน ๆ โดยนยนสทธและหนาทจงเปนของคกน โดยหนาทยอมจะตองผกพนอยกบสทธเสมอ ขณะเดยวกน ผทใชสทธยอมมหนาทจะตองใชสทธอยางสจรต และไมใหเกดความเสยหาย ความหมายของค าวา “ผบรโภค” ธงชย สนตวงศ และฉายศลป เชยวชาญพพฒน (2524) ไดใหความหมาย ของผบรโภควา หมายถง ใครกตามทใชจายเงนเพอซอสนคาและบรการมาเพออปโภคบรโภค ตอบสนองความตองการของตน ทงทเปนความตองการทางรางกายและเพอความพงพอใจตาง ๆ ศภร เสรรตน (2540) ใหความหมายของผบรโภควา หมายถง บคคลหลายคน ทแตละคนจะตองมการกระท าทเปนสวนหนงของกระบวนการบรโภค หรอบคคลใดบคคลหนง ทเกยวของกบกจกรรม 3 ประการ คอ การก าหนดความตองการของบคคลหรอของกลม การแสวงหาและซอผลตภณฑ และการใชผลตภณฑนนเพอผลประโยชนทตองการจากผลตภณฑ

ธรวฒน จนทรสมบรณ (2544) ใหค าจ ากดความของค าวาผบรโภคตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท ๒) พ.ศ. 2541 วาหมายถง ผซอหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจหรอผซงไดรบการเสนอหรอการชกชวนจากผประกอบธรกจเพอใหซอสนคาหรอรบบรการ และหมายความรวมถงผใชสนคาหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจโดยชอบแมมไดเปนผเสยคาตอบแทนกตาม ชาลล เกลน วอลเตอร (Charls Glenn Walters,1974 ; อางใน ทศนย วระกนต, 2541) ใหความหมายของผบรโภค คอ บคคลทซอหรอมความสามารถในการซอสนคา และบรการทเสนอขาย เพอตอบสนองความตองการของตนเอง ผบรโภคอาจจะเปนบคคลทก าลง ซอสนคาและบรการในปจจบน หรอตดสนใจจะซอในอนาคตกได ผบรโภค หมายความวา ผซอหรอไดรบบรการจากผประกอบธรกจ หรอผซอไดรบการเสนอ หรอการชกชวนจากผประกอบธรกจเพอใหซอสนคาหรอรบบรการและหมายความรวมถง

19

ผใชสนคา หรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจโดยชอบ แมมไดเปนผเสยคาตอบแทนกตาม (พระราชบญญตคมครองผบรโภค ฉบบท 2, 2541)

สทธของผบรโภค พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงแกไขเพมเตม โดยพระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท 2) พ.ศ. 2541 ไดบญญตสทธของผบรโภคทจะไดรบความคมครองตามกฎหมาย 5 ประการ ดงน (ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค, 2543) 1. สทธทจะไดรบขาวสารรวมทงค าพรรณนาคณภาพทถกตองและเพยงพอเกยวกบสนคาหรอบรการ ไดแก สทธทจะไดรบการโฆษณาหรอการแสดงฉลากตามความเปนจรง และปราศจากพษภยแกผบรโภค รวมตลอดถงสทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบสนคาหรอบรการอยางถกตอง และเพยงพอทจะไมหลงผดในการซอสนคา หรอรบบรการโดยไมเปนธรรม 2. สทธทจะมอสระในการเลอกหาสนคา หรอบรการ ไดแก สทธทจะเลอกซอสนคา หรอรบบรการโดยความสมครใจของผบรโภค และปราศจากการชกจงใจอนไมเปนธรรม 3. สทธทจะไดรบความปลอดภยจากการใชสนคา หรอบรการ ไดแก สทธท จะไดรบสนคา หรอบรการทปลอดภย มสภาพ และคณภาพไดมาตรฐานเหมาะสมแกการใช ไมกอใหเกดอนตรายตอชวต รางกาย หรอทรพยสน ในกรณใชตามค าแนะน า หรอระมดระวงตามสภาพของสนคาหรอบรการนนแลว 4. สทธทจะไดรบความเปนธรรมในการท าสญญา ไดแก สทธทจะไดรบขอสญญาโดยไมถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ 5. สทธทจะไดรบการพจารณา และชดเชยความเสยหาย ไดแก สทธทจะไดรบ การคมครอง และชดใชคาเสยหายเมอมการละเมดสทธของผบรโภคตามขอ 1, 2 ,3 และ 4 ดงกลาว

ขอควรปฏบตของผบรโภค สทธของผบรโภคทง 5 ประการ ตามทกฎหมายไดบญญตไวจะไดรบผลเตมท ตอเมอผบรโภคไดปฏบตตามค าแนะน า ดงตอไปน ขอควรปฏบตกอนเขาท าการซอสนคาหรอบรการ 1. ผบรโภคควรใชความระมดระวงตามสมควร ในการซอสนคาและรบบรการ เปนตนวา ตรวจสอบการแสดงฉลาก ปรมาณ และราคา วายตธรรมหรอไม อยาเชอถอขอความโฆษณาโดยไมพจารณาใหรอบคอบ และหาขอมลเพมเตมเกยวกบคณภาพ แหลงก าเนดและลกษณะของสนคาวาเปนความจรงตามทไดโฆษณาไวหรอไม ถามขอสงสยหรอไมแนใจ ควรพจารณาใหดเสยกอน 2. การเขาท าสญญาผกพนกนตามกฎหมายโดยการลงลายมอชอนน ผบรโภค ตองตรวจสอบความชดเจนของภาษาทใชวารดกม และใหสทธแกผบรโภคครบถวนหรอไมตามทไดเจรจากนไว และสญญามเงอนไขขอใดบางทไมเปนธรรมตอผบรโภค ถาสงสยในขอกฎหมายใด หรอไมแนใจในความชดเจนของสญญากควรปรกษาผทมความรใหแนชดเสยกอน

20

3. ขอตกลงตาง ๆ ทตองการใหมผลบงคบ ควรท าเปนหนงสอ และลงลายมอชอ ผประกอบธรกจดวย ขอควรปฏบตหลงท าสญญาแลว 1. ผบรโภคมหนาทในการเกบรกษาพยานหลกฐานตางๆ ทแสดงถงการละเมดสทธของผบรโภคไว เพอท าการเรยกรองตามสทธของตน พยานหลกฐานดงกลาวอาจจะเปน สนคาทแสดงใหเหนวามปรมาณหรอคณภาพไมเปนไปตามมาตรฐานทระบไวในฉลาก มความสกปรกหรอเปนพษอาจเกดอนตรายจากการใชสนคาหรอบรการนนได ควรจดจ าสถานทซอสนคาหรอรบบรการนนไว เพอประกอบการรองเรยนดวย 2. ในกรณทมการท าสญญาเปนลายลกษณอกษรกบผประกอบธรกจตองเกบเอกสารสญญาตาง ๆ รวมทงเอกสารโฆษณาและใบเสรจรบเงนไวดวย 3. เมอมการละเมดสทธของผบรโภค ผบรโภคมหนาทในการด าเนนการรองเรยนตามสทธของตนตามทกลาวมาแลว

องคกรของรฐตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ .ศ. 2522

พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ถอไดวาเปนกฎหมายฉบบแรกของประเทศไทยทมการจดตงองคกรของรฐขนเพอคมครองสทธของผบรโภคทางออม ผบรโภคไมสามารถใชสทธในการฟองรองผประกอบธรกจทางอาญาตอศาลดวยตนเองได ยกเวนแตเปน ผเสยหายตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา สวนการด าเนนการทางแพงกเปนภาระ และเสยคาใชจายมาก ซงผบรโภคสวนใหญยงไมอยในฐานะทจะด าเนนคดดวยตนเองได (ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค, 2543) วธด าเนนการตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ไดบญญตให องคกรของรฐมอ านาจหนาทในการก ากบดแลผประกอบธรกจมใหประกอบธรกจทเปนการละเมดสทธผบรโภค และประสานการปฏบตงานของสวนราชการตาง ๆ เพอใหความคมครองผบรโภครวมทงเปนหนวยงานทใหผบรโภคไดใชสทธรองเรยน เพอขอใหไดรบการพจารณาและ ชดเชยความเสยหาย เมอถกผประกอบธรกจละเมดสทธ องคกรของรฐทจดตงขนตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท 2 ) พ.ศ. 2541 เพอคมครองสทธของผบรโภคดงกลาว ไดแก

1. คณะกรรมการคมครองผบรโภค (CONSUMER PROTECTION BOARD) 2. คณะกรรมการเฉพาะเรอง ไดแก

2.1คณะกรรมการวาดวยการโฆษณา (THE COMMITTEE ON ADVERTISEMENT)

2.2 คณะกรรมการวาดวยฉลาก (THE COMMITTEE ON LABELS) 2.3 คณะกรรมการวาดวยสญญา (THE COMMITTEE ON

CONTRACTS)

21

3. คณะอนกรรมการซงคณะกรรมการคมครองผบรโภคและคณะกรรมการเฉพาะเรองแตงตง ไดแก

3.1 คณะอนกรรมการฝายกฎหมาย 3.2 คณะอนกรรมการพจารณากลนกรองเรองราวรองทกขจากผบรโภค 3.3 คณะอนกรรมการฝายเผยแพรและประชาสมพนธ 3.4 คณะอนกรรมการส ารวจคณภาพสนคาและปรมาณเพอการคมครอง-

สทธผบรโภค 3.5 คณะอนกรรมการตดตามสอดสองและวนจฉยการโฆษณา

4. ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (THE OFFICE OF THE CONSUMER PROTECTION BOARD) เนองจากพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 และฉบบแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2541 เปนกฎหมายทมผลบงคบใชทวราชอาณาจกร ในแตละจงหวดจะมองคกรทแตงตงโดยคณะกรรมการคมครองผบรโภค เพอท าหนาทในการคมครองผบรโภคตาม พระราชบญญตคมครองผบรโภคดงกลาว รวม 2 องคกร ไดแก

1. คณะอนกรรมการคมครองผบรโภคประจ าจงหวด (75 จงหวด) 2. คณะอนกรรมการผมอ านาจเปรยบเทยบความผดทเกดขนในจงหวดอน

นอกจากกรงเทพมหานคร

22

แผนภมท 1 แสดงการจดองคกรคมครองผบรโภคในสวนกลางและสวนภมภาคทวประเทศ

การด าเนนการดานสทธผบรโภค เมอเกดการละเมดสทธผบรโภคทงตอตนเองและผอน ผบรโภคสามารถ

เรยกรองสทธของตนแกหนวยงานทเกยวของ ดงน

คณะกรรมการคมครองผบรโภค

ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค

สวนกลาง สวนภมภาค

คณะกรรมการวาดวยการโฆษณา

คณะกรรมการวาดวยฉลาก

คณะกรรมการวาดวยสญญา

คณะอนกรรมการฝายกฎหมาย

คณะอนกรรมการส ารวจคณภาพสนคาและปรมาณเพอการคมครองสทธผบรโภค

คณะอนกรรมการพจารณากลนกรอง เรองราวรองทกขจากผบรโภค

คณะอนกรรมการฝายเผยแพรและประชาสมพนธ

คณะอนกรรมการคมครอง ผบรโภคประจ าจงหวด (75 จงหวด)

คณะอนกรรมการผมอ านาจ เปรยบเทยบความผดทเกดขน ในจงหวดอนนอกจาก กรงเทพมหานคร

คณะอนกรรมการ ตดตามสอดสอง และวนจฉย การโฆษณา

23

1. ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค - ในสวนกลางสามารถตดตอไดท ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ตกแดง 3 ท าเนยบรฐบาล ถนนราชด าเนนนอก เขตดสต กรงเทพมหานคร 10300

- การรองเรยนขอความเปนธรรมทถกผประกอบธรกจละเมดสทธ ทสวนคมครองผบรโภคดานฉลาก หมายเลขโทรศพท 0 2281 3229

- สวนคมครองผบรโภคดานโฆษณา หมายเลขโทรศพท 0 2282 4523 - หมายเลขโทรศพทสายดวน (Hotline) 1166

- รองขอทางจดหมาย โดยสงทต ปณ.99 ท าเนยบรฐบาล กรงเทพมหานคร 10302

- รองเรยนดวยตนเองทส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคจะใหค าปรกษา และตอบจดหมาย

ทกฉบบพรอมกบคดเลอกน าลงใน สคบ.สาร เพอเปนประโยชนตอผบรโภคตอไป การด าเนนการเพอคมครองสทธของผบรโภคนน ในชนแรกเจาหนาทจะเชญฝาย

ผบรโภคและผประกอบธรกจมาเพอเจรจาท าความตกลงกน ซงมขอพพาทจ านวนมากทสามารถยตลงในชนน แตหากไมสามารถตกลงประนประนอมได และคณะกรรมการคมครองผบรโภค เหนวาขอพพาทดงกลาวเปนการละเมดสทธของผบรโภค กอาจพจารณาด าเนนคดตอผประกอบธรกจได

การด าเนนคดตอผประกอบธรกจ อาจกระท าได 3 วธ คอ 1) ผบรโภคเปนผด าเนนการฟองรองผประกอบธรกจดวยตนเอง วธนหากเปนกรณทางแพงผบรโภคสามารถด าเนนการดวยตนเองไดอยแลว ถาเปนคดอาญาผบรโภคจะสามารถฟองคดดวยตนเองไดตอเมอเปนผเสยหายตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเสยกอน 2) คณะกรรมการคมครองผบรโภค อาจพจารณาด าเนนคดแพง และคดอาญา แกผกระท าการละเมดสทธของผบรโภคได ถาคณะกรรมการคมครองผบรโภคเหนวา การด าเนนคดนนจะเปนประโยชนแกผบรโภคเปนสวนมาก ซงในกรณเชนนผบรโภคไมตองเสยคาฤชาธรรมเนยมใดๆ 3) สมาคมทมวตถประสงคในการคมครองผบรโภค หรอตอตานการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา และไดรบการรบรองจากคณะกรรมการคมครองผบรโภคมสทธในการฟองคดแพงและคดอาญาแทนสมาชกของสมาคมได 2. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จดใหมหนวยรบเรองรองเรยน เพอใหประชาชนทพบการกระท าฝาฝน หรอไมไดรบความเปนธรรมเกยวกบการใชผลตภณฑสขภาพ ไดรองเรยน หรอแจงรายละเอยดเกยวกบความผด ทงน การรองเรยนอาจรองเรยนดวยตนเอง จดหมาย โทรศพทหรอโทรสาร ตามชองทาง ดงน - ศนยเฝาระวงและรบเรองรองเรยนผลตภณฑสขภาพ (ศรร.) ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข ถนนตวานนท อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 - โทรศพทหมายเลข 0 2590 7354-5 - โทรสาร หมายเลข 0 2590 1556 - ต ปณ. 1556 ปณฝ. กระทรวงสาธารณสข 11004

24

- สายดวน อย. 1556 ตลอด 24 ชวโมง เพยงผใชบรการกดหมายเลข 1556 จากนนรอเสยงตอบรบ และปฏบตตามขนตอนค าอธบายจากโทรศพท ซงในเวลาราชการจะม เจาหนาทรบสาย โดยเปดใหบรการรบสายเรองรองเรยน จ านวน 5 สาย ส าหรบนอกเวลาราชการระบบจะใหฝากขอความรองเรยน

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา มเงนสนบนเปนรางวลส าหรบผแจง ความน าจบจ านวนรอยละ 15 - 20 ของคาปรบ โดยสามารถตดตอดวยตนเองทกลมกฎหมายอาหารและยา ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข หรอโทรแจงความน าจบในกรณเรงดวนทหมายเลขโทรศพท 0 2590 7092 ซงชอ ทอยของผแจงความน าจบ จะถกเกบรกษา เปนความลบ

4. กรมการคาภายใน กรณทพบผคารายใดจ าหนายสนคาราคาสงเกนสมควร หรอปฏเสธการจ าหนาย สามารถแจงไปยงศนยรบเรองราวรองเรยนกรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย Hotline 1569 หรอหมายเลขโทรศพท 0 2222 6982, 0 2222 5139, 0 2223 1870 โทรสาร 0 2222 5238

4. แจงเรองรองเรยนไดทส านกงานสาธารณสขจงหวด 5. แจงเรองทไดรบความไมเปนธรรมแกองคกรพฒนาเอกชน ไดแก สภาสตรแหงชาต สมาคมพทกษสทธผบรโภคแหงประเทศไทย สมาคมคมครองผบรโภค มลนธเพอผบรโภค สถาบนวชาการเพอการคมครองผบรโภค และคณะกรรมการประสานงานองคการเอกชนเพอการสาธารณสขมลฐาน เปนตน 6. รองเรยนโดยแจงเหตการณทประสบเมอถกละเมดสทธผบรโภคแก สอมวลชน ตอนท 5 หนาทและความรบผดชอบของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามหนาทรบผดชอบด าเนนงานคมครอง ผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ สนบสนนการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข ในสวน ภมภาค และสงเสรมการมคณภาพชวตทดของประชาชน โดยการควบคม ก ากบ ก าหนดมาตรฐาน และเฝาระวงความปลอดภยผลตภณฑสขภาพ ไดแก อาหาร ยา เครองส าอาง วตถอนตรายทใชในบานเรอน ยาเสพตด วตถทออกฤทธตอจตและประสาท สารระเหย เครองมอแพทย รวมทงรณรงคเผยแพรความรใหแกประชาชน โดยด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมายจ านวน 8 ฉบบ และอนสญญาระหวางประเทศจ านวน 4 ฉบบ คอ (ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา, 2546)

กฎหมาย 1. พระราชบญญตยา พ.ศ.2510 และแกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ.2518

ฉบบท 3 พ.ศ.2522 ฉบบท 4 พ.ศ.2528 และฉบบท 5 พ.ศ.2530 2. พระราชบญญตวตถทออกฤทธตอจตและประสาท พ.ศ.2518 และแกไข เพมเตม ฉบบท 2 พ.ศ.2528 และฉบบท 3 พ.ศ.2535 และฉบบท 4 พ.ศ. 2543

3. พระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522

25

4. พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 และแกไขเพมเตม ฉบบท 2 พ.ศ.2528 ฉบบท 3 พ.ศ.2530 ฉบบท 4 พ.ศ.2543 และฉบบท 5 พ.ศ.2545

5. พระราชบญญตเครองมอแพทย พ.ศ.2551 6. พระราชก าหนดปองกนการใชสารระเหย พ.ศ.2533 และแกไขเพมเตม พ.ศ.2542

และฉบบท 2 พ.ศ.2543 7. พระราชบญญตเครองส าอาง พ.ศ.2535 8. พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ.2535 และแกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ.2544

อนสญญาและขอตกลงระหวางประเทศ 1. The Single Convention on Narcotic Drugs, 1961. Commentary on the

protocol amending at Geneva on March 25,1972. 2. The International Convention on Psychotropic Substances, 1971. 3. The International Code of Marketing of Breast Milk Substitute 1981.

4. The United Nations Convention Against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substances, 1988.

รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขไดแตงตงคณะกรรมการเพอพจารณา ด าเนนการภายใตกฎหมายทง 8 ฉบบน คณะกรรมการดงกลาว ไดแก

1. คณะกรรมการอาหาร 2. คณะกรรมการยา 3. คณะกรรมการเครองส าอาง 4. คณะกรรมการวตถทออกฤทธตอจตและประสาท 5. คณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ 6. คณะกรรมการเครองมอแพทย

ส าหรบคณะกรรมการฯ อก 2 คณะ ไดแก คณะกรรมการปองกนการใชสารระเหย และคณะกรรมการวตถอนตรายนน เปนการลงนามแตงตงโดยรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข รวมกบหนวยงานอน หรอลงนามแตงตงโดยหนวยงานอน ทงนเนองจากคณะกรรมการปองกน สารระเหย ซงแตงตงตามพระราชก าหนดปองกนการใชสารระเหยมกระทรวงสาธารณสข รวมกบกระทรวงอตสาหกรรมเปนหนวยงานรบผดชอบ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมเปนผลงนามแตงตงรวมกน สวนคณะกรรมการวตถอนตรายแตงตงตามพระราชบญญตวตถอนตราย ซงกระทรวงสาธารณสข กระทรวงอตสาหกรรม และกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหนวยงานรบผดชอบรวมกน จงมอบหมายใหรฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมเปนผลงนามแตงตง นอกจากน คณะรฐมนตรยงไดแตงตงคณะกรรมการเพอก าหนดนโยบายสนบสนน สงเสรมการพฒนาดานยา อาหารและเคมวตถ เปนกลไกประสานงานกบหนวยงานอน คณะกรรมการดงกลาว ไดแก

26

- คณะกรรมการแหงชาตดานยา - คณะกรรมการแหงชาตดานอาหาร - คณะกรรมการแหงชาตวาดวยความปลอดภยทางดานเคมวตถ การด าเนนงานควบคมทางดานตางๆ จะตองด าเนนใหเปนไปตามพระราชบญญต

และมตของคณะกรรมการตามกฎหมายดงกลาวขางตน โดยเลขาธการฯ รองเลขาธการฯ เจาหนาทของกองทเกยวของ เจาหนาทในสวนภมภาค ไดแก ผวาราชการจงหวด นายแพทยสาธารณสขจงหวด เภสชกรกลมงานคมครองผบรโภคและเภสชสาธารณสข รวมถงเจาหนาทของกรงเทพมหานครไดรบการแตงตงใหเปนพนกงานเจาหนาทดวย

กจกรรมหลกทด าเนนการโดยกองพฒนาศกยภาพผบรโภค

กจกรรมหลกทด าเนนงานโดยกองพฒนาศกยภาพผบรโภค มดงน 1. เผยแพรความรและประชาสมพนธดานผลตภณฑสขภาพ

1.1 เผยแพรความรผานสอมวลชน 1.2 เผยแพรความรผานสออน ๆ เชน สายดวน อย. 1556 เวบไซต oryor.com

เปนตน 1.3 สรางความตระหนกและความเขาใจในการบรโภคผลตภณฑสขภาพอยาง

ปลอดภย - ประชาสมพนธขอมลเรงดวน - ประชาสมพนธทวไป - ประสานบรการรบเรองรองเรยน/แจงเบาะแส

2. รณรงคใหผบรโภคมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง 2.1โครงการรณรงคใหผบรโภคมพฤตกรรมทถกตองดานผลตภณฑสขภาพ

- โครงการ อย. นอย - โครงการอาหารปลอดภย - โครงการอยาหลงเชองาย - โครงการณรงคแกไขปญหาการใชยาปฏชวนะไมเหมาะสม

2.2 โครงการวจยเพอพฒนางานคมครองผบรโภค 2.3 การพฒนาการมสวนรวมของประชาชน

- โครงการพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการสรางเสรมการบรโภคทเหมาะสม

- โครงการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคในพนทโดยอาศยเครอขาย

27

ตอนท 6 ยทธศาสตรส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ประจ าป 2553 – 2556

1. วสยทศน องคกรทเปนเลศดานการคมครอง และสงเสรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทม

คณภาพ และสมประโยชน มงสสงคมสขภาพด 2. พนธกจ 1. ก ากบ ดแล สงเสรมใหมการน าเสนอผลตภณฑสขภาพทปลอดภย ได

มาตรฐาน 2. สงเสรมความร ความเขาใจในการบรโภคผลตภณฑสขภาพไดอยางปลอดภย

และสมประโยชนเพอสขภาพทด 3. พฒนาการบรหารจดการ วชาการ และบคลากร เพอความเปนเลศดานการ

คมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ 3. คานยม “PROTECT” P หวงใยประชา (People Centric) R สรางศรทธาความเชอมน (Reliability) O มงมนเรยนร (Ongoing Learning) T เชดชทมงาน (Team work) E ยดหลกการคณธรรม จรยา (Ethic) C พรอมพฒนาขดสมรรถนะ ( Competency) T ไมลดละความโปรงใส (Transparency) 4. เปาประสงค ระยะสน :

เปาประสงค ห

หนวยนบ

คาเปาหมาย 2

2553 2

2554

2555 2

2556 1. ผลตภณฑสขภาพมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย

รรอยละ 90 91 92 93

2. ประชาชนมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง

รรอยละ 82 83 84 85

ระยะยาว : 1. ประชาชนไดบรโภคผลตภณฑสขภาพทมคณภาพ ปลอดภย และสม

ประโยชนมงสสงคมสขภาพด 2. ประชาชนเชอมนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการคมครอง

ผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

28

5. ผลการด าเนนงานทคาดหวง ระดบผลผลต :

1. ผลตภณฑสขภาพทไดรบการตรวจสอบมคณภาพ มาตรฐานตามเกณฑทก าหนด

2 .สถานประกอบการทไดรบการตรวจสอบมคณภาพ มาตรฐานตามเกณฑทก าหนด

3. ผบรโภคมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตอง 4. บคลากรมสมรรถนะและการปฏบตงานสอดคลองกบยทธศาสตรขององคกร 5. องคกรมความรและการบรหารจดการทด เพอสนบสนนการคมครองผบรโภค

ดานผลตภณฑสขภาพ ระดบผลลพธ :

1. ผบรโภคไดบรโภคผลตภณฑสขภาพทมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย 2. ผบรโภคมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง

3. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนองคกรทมสมรรถนะสง (High Performance Organization : HPO)

29

ตอนท 7 งานวจยทเกยวของ ผวจยไดรวบรวมงานวจยทเกยวของกบการประเมนผลการด าเนนงานของ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดงน ศภกญญา นาถนตธาดา (2539) ไดศกษาเรอง การเปดรบขาวสาร ความร และทศนคตเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ของประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร พบวา ประชาชนในเขตกรงเทพมหานครแทบไมไดมความสนใจ หรอตดตาม ขาวสารเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนพเศษ ประชาชนทมการศกษาต ากวาปรญญาตรจะมความถในการเปดรบขาวสารเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามากกวา ในขณะทกลมทมความรสงกวาปรญญาตรจะใหความสนใจเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาสงสด ดานความรเกยวกบตวหนวยงาน พบวาสวนใหญมความรเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหาร-และยาคอนขางนอย และไมมความรเกยวกบผลตภณฑทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยารบผดชอบ กลมทมอายมาก และมการศกษาสงกจะมความรเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดกวากลมอนๆ สวนทศนคตทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยานน ทงดานการบรหาร การบรการ และดานวชาการอยในระดบปานกลางคอนขางลบ ผทมการศกษาต ากวาระดบปรญญาตรจะมทศนคตดานวชาการดกวาผทมการศกษาสงขนไป นกเรยนและนกศกษามทศนคตดานวชาการตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดกวากลมอาชพอน และผทมอายนอยจะมแนวโนมทจะมทศนคตดานวชาการตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดกวาผทมอายมากกวา เบญจพร วฒพนธ (2540) ไดศกษา เรอง การศกษากลยทธการประชาสมพนธ และประสทธผลโครงการรณรงค “อานฉลากกอนซอ” ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา พบวา ผลการศกษาในสวนของกลยทธของการรณรงคนน พบวา กลยทธหลกคอ การใชสอมวลชนเปนชองทางในการเผยแพรประชาสมพนธโครงการ โดยด าเนนการใชสอโทรทศนเปนสอหลกในการเผยแพรสปอตโครงการรณรงค รองลงมาคอ สอวทย สอหนงสอพมพ สอนตยสาร และการใชสอเพอการประชาสมพนธเฉพาะกจ เชน แผนปายสปรง แผนพบ ปายโปสเตอร โดยมวตถประสงคเพอสรางความคนเคยกบแนวคดอานฉลากกอนซอ และสวนใหญมพฤตกรรมการอานฉลากกอนซอ ส าหรบผลการศกษาในสวนของประสทธผลของโครงการรณรงค พบวา กลมตวอยางมการเปดรบขาวสารโครงการรณรงคในระดบปานกลาง มความตระหนกตอ การอานฉลากกอนซออยในระดบสงมาก และมพฤตกรรมการอานฉลากกอนซอในระดบสง ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย พบวา 1. พฤตกรรมการเปดรบขาวสารโครงการรณรงคไมมความสมพนธกบความตระหนกตอการอานฉลากกอนซอ 2. พฤตกรรมการเปดรบขาวสารโครงการรณรงคมความสมพนธกบ พฤตกรรมการอานฉลากกอนซอในระดบต า

30

3. ความตระหนกตอการอานฉลากกอนซอมความสมพนธกบพฤตกรรมการอานฉลากกอนซอในระดบต า สภาวด มตรสมหวง และคณะ (2540) ไดวจยประเมนผลโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค ป 2540 พบวา 1. พฤตกรรมการรบสอ ผบรโภคสวนใหญรบสอโทรทศนมากทสด รองลงมาเปนหนงสอพมพ และวทยตามล าดบ 2. การปกปองสทธ ผบรโภคสวนใหญเมอประสบปญหาจากการบรโภค ผลตภณฑสขภาพ ผบรโภค 56% จะทงสนคาทซอมา มเพยง 13% ทตองการรองเรยน ซงสวนใหญอาศยอยในเขตกรงเทพฯ และใน 13% ทตองการจะรองเรยนนนจะม 60% ทจะรองเรยนโดยใชวธรองเรยนกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาทางโทรศพท และ 33% จะใชวธรองเรยนโดยตรงกบส านกงานสาธารณสขจงหวด 3. การรบรสอโฆษณาชดเลกเงยบ ผบรโภค 66% เคยเหนภาพยนตรชด “เลกเงยบ” และหลงจากใหดภาพโฆษณาแลวมผเหนเพมขนเปน 87% (1,388 คน) โดย 39% ของผทเคยเหนจะเขาใจวาควรอานฉลาก ดเครองหมาย อย . กอนซอสนคา รองลงมา 31% เขาใจวาใหรอบคอบ ในการเลอกซอสนคา และ 25% เขาใจวา ภาพยนตรสอถงสทธของตนเอง 4. การยอมรบตอภาพยนตรโฆษณาเลกเงยบ 80% พอใจ เหตผลเพราะ ภาพยนตรใหความรในการซอสนคาทมคณภาพ และโฆษณาสอเขาใจงาย และอก 20% ไมพอใจ เหตผลเพราะภาพยนตรใหขอมลมากเกนไป และจากผทเคยเหนภาพยนตรโฆษณาชดเลกเงยบ 1,388 คน มผบรโภคจ านวน 38% เคยประสบปญหาจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพ และมเพยง 3.1% ของ 38% ทได รองเรยนกบ อย. ถาเกดปญหาในอนาคต 48% ของผเหนภาพยนตรโฆษณา ตองการรองเรยนโดยใหเหตผลวาเพอคมครองสทธของตนเองมากทสด เหตผลรองลงมาคอ ผผลตจะไดผลตสนคาทมคณภาพ แตส าหรบอก 52% ไมคดทจะรองเรยนโดยใหเหตผลวาไมมเวลา เสยเวลา ไมชอบความยงยากและรองไปกไมไดผล สยมวรา เชอทน และคณะ (2541) ไดท าการวจยประเมนผลโครงการ เสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค ป 2541 พบวา 1. พฤตกรรมการรบสอ เปนไปในลกษณะเดยวกบผลการวจยในปทผานมา คอ ผบรโภคยงคงรบสอโทรทศนมากทสด รองลงมาคอ หนงสอพมพ 2. การปกปองสทธผบรโภค 52% ยงคงใชวธทงสนคา เมอพบปญหา ลดลงจากปทแลว 4%แตยงมผบรโภคอก 20% ทน าสนคาไปเปลยนทรานทซอมา แตมผทจะรองเรยนเพยง 11% ลดลงมาจากปทแลว 2% ทง ๆ ท 82% ของผบรโภคทราบวาตนเองมสทธในการรองเรยน และถาประสบปญหา 49% ของผททราบจะรองเรยนโดยใชวธโทรศพทรองเรยนโดยตรงตอส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยามากทสด รองลงมา 26% จะรองเรยนทางไปรษณย

31

3. การยอมรบ/ทศนคตทมตอโฆษณาของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา และภาพลกษณของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา หลงจากใหด Photo board ภาพยนตรโฆษณาทางโทรทศนของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา พบวา กลมตวอยางจดจ าไดวาเคยเหนภาพยนตรโฆษณาโครงการมากขนโดย 67% ของกลมตวอยาง เคยเหนโฆษณาชด “จะรอง” และ 48% เคยเหนชด “ทะเลทราย” ทงนผบรโภคยอมรบวาภาพยนตรโฆษณาทงชด “จะรอง” และ “ทะเลทราย” สอใหทราบถงหนวยงานทจะรองเรยนไดมากทสดใกลเคยงกน ท าใหจดจ าสญลกษณของส านกงาน -คณะกรรมการอาหารและยาได และท าใหมความนาเชอถอตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามากขน โดยภาพรวมแลวกลมตวอยางชอบโฆษณา ชด “จะรอง” มากกวาชด “ทะเลทราย” เนองจากชด “จะรอง” สามารถสอถงวธการรองเรยนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดชดเจนกวา 4. การสรางความตนตวเกยวกบการปกปองสทธผบรโภค หลงจากชมโฆษณา ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา พบวา ผบรโภคมความตนตวมากขนกวาปทแลวถง 25% คอ หากประสบปญหา เกยวกบผลตภณฑสขภาพในอนาคต มผบรโภค 73% ทคดจะรองเรยน โดยใหเหตผลวาจะได ควบคมโรงงานใหผลตสนคาใหไดมาตรฐาน รองลงมาตองการปกปองสทธตนเอง แตสวนทไมตองการรองเรยนเพราะเหนเปนเรองเลกนอย ไมมเวลาตดตามผล และไมตองการยงยากในการด าเนนเรอง สยมวรา เชอทน และคณะ (2542) ไดท าการวจยประเมนผลโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค ป 2542 พบวา 1. พฤตกรรมการรบสอ เปนไปในลกษณะเดยวกบผลการวจยในปทผานมา คอ ผบรโภคยงคงรบสอโทรทศนมากทสด รองลงมาคอ หนงสอพมพ และวทย ตามล าดบ 2. ความตนตวและการปกปองสทธ ผบรโภคไมคดทจะรองเรยนเมอพบปญหาเพราะคดวาปญหาทประสบไมใหญโต ไมทราบแหลงรองเรยน ไมมเวลา ตลอดจนรสกวาการรองเรยนเปนเรองยงยาก แตจากการด าเนนโครงการสามารถท าใหผบรโภคเกดการปกปองสทธในลกษณะ ไมซอ/ไมใช ผลตภณฑสขภาพทมขอมลบนฉลากไมครบถวน 3. การยอมรบ/ทศนคตทมตอภาพยนตรโฆษณาปกปองสทธ ชด “รวมพลง” ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ผบรโภคเพยง 35% เทานนทสามารถจดจ าโฆษณาของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดถกตอง แตกลบไมชอบโฆษณาชด “รวมพลง” โดยใหเหตผลวา โฆษณาดนาเกลยด ในขณะเดยวกนกยอมรบวาโฆษณาชดนท าใหเกดความรอบคอบในการเลอกซอผลตภณฑสขภาพ และท าใหหนมาอานฉลากดวย ผบรโภคจ านวน 96% รจกส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา และยอมรบวา ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนหนวยงานทคมครองผบรโภค มหนาทใหความรแกประชาชนในการเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพ ดแลคณภาพและความปลอดภยของผลตภณฑ -สขภาพ และใหความเชอถอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในการควบคมคณภาพของผลตภณฑสขภาพ ใหความรกบประชาชนในการปกปองสทธของตนเอง ตลอดจนเปนหนวยงาน ททนสมย

32

4. การจดจ ารายการ/กจกรรมตาง ๆ ทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ด าเนนการเผยแพร ผบรโภคเพยง 15% เทานนทรบร ซงเปนการรบรจากสอโทรทศนมากทสด แตสวนใหญจดจ ารายละเอยดไมได เนองจากการเผยแพรไมสม าเสมอ และสวนใหญเปนการ จดกจกรรมเฉพาะพนทเทานน สชญญา ลมสกล (2541) ไดศกษาเรอง กลยทธและประสทธผลของแผนการรณรงคโฆษณาโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค “อย.ปกปองสทธ” พบวา ผลการศกษาในสวนกลยทธของแผนรณรงคโฆษณานน พบวา กลยทธหลกคอ การใชสอมวลชนเพอใหขาวสารแพรกระจายสประชาชน โดยสอหลกทใช ไดแก โทรทศน สอรองไดแก หนงสอพมพ นตยสาร และวทย โดยมสอและกจกรรมเสรมเขาชวย เชน แผนพบ โปสเตอร นทรรศการ และคอนเสรต และตงสโลแกนโครงการวา “อย.ปกปองสทธ” เพอใหจดจ าไดงายขน ผลการศกษาในสวนของประสทธผลแผนรณรงคโฆษณา พบวา กลมตวอยาง สวนใหญเปดรบสอหลก ๆ ทโครงการฯเลอกใช นอกจากนนยงพบวาสอหลกๆ ดงกลาวเปนสอทมอทธพลตอการยอมรบโครงการฯในระดบสง และพบวากลมตวอยางมความตระหนกรเกยวกบโครงการ สวนทศนคตของกลมตวอยางทมตอภาพยนตรโฆษณาทงสองเรองนน พบวา กลมตวอยางมทศนคตเชงบวกตอภาพยนตรโฆษณา ผลการวจยยงพบวา กลมตวอยางทราบถงสทธผบรโภคแลว และในการสมภาษณ ยงมการใหความรเกยวกบโครงการฯ และแหลงรองเรยนดวย แตพบวากลมตวอยางสวนใหญยงคง ไมใชวธปกปองสทธของตนโดยการรองเรยน และเมอวเคราะหขอมลเพอหาความสมพนธระหวาง ตวแปรความรและทศนคตทมตอโฆษณากบพฤตกรรมการปกปองสทธโดยการรองเรยนแลว พบวา แมกลมตวอยางจะมความรเกยวกบสทธผบรโภค และทศนคตเชงบวกตอโฆษณากตาม แตม กลมตวอยางจ านวนนอยมากทตงใจจะปกปองสทธของตนโดยการรองเรยน

ธนภรณ อทยานก (2543) ท าการวจยเรอง ประสทธผลของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการเผยแพรความรงานคมครองผบรโภค ผลการวจยพบวา การเปดรบขาวสารเกยวกบการเผยแพรความรงานคมครองผบรโภคของประชาชนในเขตกรงเทพมหานครมความสมพนธกบความร และทศนคตตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในทางบวก ความรของประชาชนเกยวกบบทบาทของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามความสมพนธกบทศนคตตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ความรของประชาชนเกยวกบบทบาทของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามความสมพนธกบการใชประโยชนจากขาวสาร ทไดรบจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ทศนคตของประชาชนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา มความสมพนธกบ การใชประโยชนจากขาวสารทไดรบจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ความรและทศนคตของประชาชนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา สามารถอธบายการใชประโยชนจากขาวสารทไดรบจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

33

จนตนา เทยมทพร และคณะ (2544) ท าการวจยเรอง การวจยสมฤทธผล การด าเนนการรณรงคโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภคในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ป 2540–2544 พบวา

1. สอโฆษณาในโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค ในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ป 2540-2544 ทประชาชนมการรบรมากทสด คอ สอโทรทศน ชด “รวมพลง” สอโฆษณาทประชาชนมการรบรนอยทสดคอ สอสงพมพ ชด “แบน”

2. ประชาชนสวนใหญรบรวามสทธในการรองเรยน เมอประสบปญหาจากการ เลอกซอผลตภณฑสขภาพ(รอยละ 88.8)

3. ประชาชนมความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภคในระดบมาก มพฤตกรรมในการปกปองสทธผบรโภคในระดบปานกลาง

4. การรบรสอโฆษณาจากการรณรงคโครงการเสรมสรางความตนตวในการ

ปกปองสทธผบรโภคในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ป 2540 – 2544 กบการรบรสทธผบรโภค การรบรสทธผบรโภคกบความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภค การรบรสทธผบรโภคกบ พฤตกรรมในการปกปองสทธผบรโภค และความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภคกบพฤตกรรมในการปกปองสทธผบรโภคมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 95

5. ประชาชนทมลกษณะทางชวสงคมแตกตางกนมการรบรสอโฆษณาจาก การรณรงคโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภคในการบรโภคผลตภณฑ - สขภาพ ป 2540 –2544 มการรบรสทธผบรโภค จากการด าเนนการรณรงคโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภคในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ป 2540-2544 มความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภค และมพฤตกรรมในการปกปองสทธผบรโภคแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 95

วชญสน อรณชยวาณชย (2545) ศกษาเรอง ความคาดหวงของประชาชน ในกรงเทพมหานครตอการไดรบขอมลขาวสารและการคมครองผบรโภคของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเกยวกบวตถอนตราย ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญเคยไดรบขอมลขาวสารเกยวกบวตถอนตรายบาง (รอยละ 58.6) โดยแหลงทไดรบขอมลขาวสารมากทสดคอ โทรทศน และลกษณะของสอตางๆ ทไดรบจะอยในรปแบบของการโฆษณาวตถอนตราย ซงสรปไดวา สวนใหญประชาชนมความรและการรบรเกยวกบวตถอนตรายในระดบปานกลาง นอกจากนพบวา ประชาชนมความคาดหวงในการไดรบขอมลขาวสารของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เกยวกบวตถอนตรายในระดบปานกลาง และมความคาดหวงในการไดรบการคมครองผบรโภคจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเกยวกบวตถอนตรายในระดบปานกลาง ความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบความคาดหวงในการไดรบขอมลขาวสารของ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เกยวกบวตถอนตรายพบวา เพศ อาย รายไดของครวเรอนตอเดอน อาชพ และการรบรเกยวกบวตถอนตรายของประชาชน ไมมความสมพนธกบความคาดหวงในการไดรบขอมลขาวสารของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเกยวกบวตถอนตราย แตระดบการศกษาและความรเกยวกบวตถ

34

อนตราย มความสมพนธกบความคาดหวงในการไดรบขอมลขาวสารของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเกยวกบวตถอนตราย

ทพากร มใจเยน และคณะ (2545) ไดศกษาเรอง การประเมนผลสมฤทธการพฒนา

ศกยภาพผบรโภคของกองเผยแพรและควบคมการโฆษณา ป 2545 พบวา 1. หนวยงานทประชาชนสวนใหญ (รอยละ 47.4) นกถงและจะรองเรยนเปน อนดบแรกเมอพบปญหาเกยวกบผลตภณฑสขภาพ คอ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เหตผล คอ เชอถอวาสามารถด าเนนการปกปองสทธได 2. สอประชาสมพนธ และกจกรรมการด าเนนงานตามแผนพฒนาศกยภาพ ผบรโภคของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ป 2545 ทประชาชนรบรมากทสดคอ ภาพยนตรโฆษณาทางสอโทรทศน (รอยละ 38.7-72.4) โดยภาพยนตรทรบรมากทสด คอ ภาพยนตรยาลดความอวน ชด “Healthy Body” (รอยละ 72.4)

3.ประชาชนสวนใหญมความรเกยวกบสทธผบรโภค (รอยละ 93.1) และมความรเกยวกบชองทางการรองเรยนไปยงส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 97.3) และมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพรอยละ 65.8

4. ประชาชนสวนใหญเกอบทงหมดมความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภค (รอยละ 99.2) 5. ประชาชนสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง โดยมพฤตกรรมการอานฉลากกอนซอ และมพฤตกรรมการใชประโยชนขอมลโภชนาการบนฉลากผลตภณฑอาหารเปนประจ า และบางครง (รอยละ 84.8) 6. ประชาชนสวนใหญมความพงพอใจตอการปฏบตงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 79.5) และประชาชนสวนใหญมความเชอถอในการด าเนนงานคมครองผบรโภคของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 92.1) 7. การรบรสอประชาสมพนธและกจกรรมการด าเนนงานตามแผนพฒนา ศกยภาพผบรโภคของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ป 2545 กบความรเกยวกบ ผลตภณฑสขภาพ ความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภค พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ และความพงพอใจตอการปฏบตงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา มความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 95 (r=0.137, r=0.110, r=0.267, r=0.295) 8. ประชาชนทมลกษณะทางชวสงคมแตกตางกนมการรบรสอประชาสมพนธและกจกรรมการด าเนนงานตามแผนพฒนาศกยภาพผบรโภคของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ป 2545 ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ความตระหนกในการปกปองสทธผบรโภค พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ และความพงพอใจตอการปฏบตงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 95

35

สมาคมพฒนาประชากรและชมชน (2546) ศกษาเรองรายงานโครงการศกษา ความพงพอใจของผมาตดตอกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ผลการวจยพบวา ผมาตดตอกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามความพงพอใจตอการใหบรการของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวมอยในระดบพอใจ ซงสงกวาผลการประเมน ความพงพอใจในป 2545 ทพบวา ความพงพอใจในภาพรวมอยในระดบเฉย ๆ นอกจากน พบวา ม 3 ผลตภณฑ ทระดบความพงพอใจจากระดบเฉยๆ (การศกษาป 2545) มาเปนมความพงพอใจในระดบพอใจ ผลตภณฑทอยในระดบพอใจ ไดแก ผลตภณฑเครองส าอาง เครองมอแพทย และอาหาร สวนอก 3 ผลตภณฑทเหลอ ความพงพอใจยงคงอยในระดบเดม คอ เฉย ๆ ผมาตดตอกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามความพงพอใจตอความเอาใจใสในการใหบรการของเจาหนาท ในระดบพอใจ ประเดนทไดรบคะแนนความพงพอใจเฉลยสงทสด คอ ความซอสตยสจรตของเจาหนาทของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ผสด เวชชพพฒน และคณะ (2546) ท าการศกษาเรอง การศกษาความคดเหน

ของประชาชนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเมอประสบปญหาเรองผลตภณฑ- สขภาพ พบวา

1. หนวยงานทประชาชนนกถงและจะรองเรยนเปนอนดบแรก เมอประสบปญหาเกยวกบการบรโภคผลตภณฑสขภาพคอ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 51.9) เพราะคดวา เปนหนวยงานทนาเชอถอวาสามารถปกปองสทธได (รอยละ 57.4)

2. ประชาชนสวนใหญรบทราบขอมลขาวสารทส านกงานคณะกรรมการอาหาร- และยาเผยแพรจากสอโทรทศนมากทสด (รอยละ 97.8)

3. ประชาชนสวนใหญมความรเกยวกบบทบาทหนาทและการด าเนนงานของ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 82.9)

4. ประชาชนสวนใหญมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 81.6)

5. ประชาชนเกอบครงหนงรบรภาพลกษณทางบวกของส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยา (รอยละ 49.2)

6. ประชาชนสวนใหญมความเชอถอศรทธาตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (รอยละ 93.1)

7. การรบรขาวสารเกยวกบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยากบการ รบรภาพลกษณของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ความรเกยวกบบทบาทของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยากบการรบรภาพลกษณของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา และการรบรภาพลกษณของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยากบความเชอถอศรทธาตอ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา มความสมพนธกนทางบวกอยางมนยส าคญทางสถตท ระดบความเชอมนรอยละ 95 (r=0.100, r=0.199 , r=0.540)

36

_

นภาภรณ จยวฒน และคณะ (2547) ท าการศกษาเรอง การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน ผลการวจย สรปไดดงน

1. กลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 97.5 ขอมล ขาวสารทกลมตวอยางรบรมากทสดคอ การอานฉลากกอนซอยา อาหาร เครองส าอาง และ ผลตภณฑสขภาพอน ๆ คดเปนรอยละ 96.2

2. กลมตวอยางรอยละ 88.2 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงคประชาสมพนธ ในระดบปานกลางขนไป และรอยละ 59.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคในระดบปานกลางขนไป

กลมตวอยางสวนใหญ คดเปนรอยละ 74.2 มความพงพอใจกบการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม

3. กลมตวอยางสวนใหญ คดเปนรอยละ 86.3-96.9 มความเชอมนตอ ผลตภณฑสขภาพทไดการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยกลมตวอยาง มความเชอมนตอผลตภณฑยามากทสด คดเปนรอยละ 96.9 มความเชอมนตอผลตภณฑอาหาร รอยละ 95.2 และมความเชอมนตอผลตภณฑเครองส าอางรอยละ 86.3

4. กลมตวอยางสวนใหญคดเปนรอยละ 75.2 มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ อยางถกตอง

5. กลมตวอยางสวนใหญคดเปนรอยละ 91.6 มความรเกยวกบสทธผบรโภค อยางถกตอง และชองทางการรองเรยนทกลมตวอยางทราบมากทสดคอ โทรศพท คดเปนรอยละ 88.2 กลมตวอยางสวนใหญรบรชองทางการรองเรยนไปยงส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา คดเปนรอยละ 96.7

6. กลมตวอยางสวนใหญคดเปนรอยละ 82.8 มพฤตกรรมการบรโภค ผลตภณฑสขภาพทถกตอง โดยมพฤตกรรมอนดบแรกคอ กอนซอหรอกอนบรโภคผลตภณฑสขภาพจะอานสาระส าคญบนฉลาก เชน ชอผลตภณฑ ประเภทหรอชนด ชอสวนประกอบส าคญ ชอและทตงผผลต วนเดอนปทผลตหรอ วนหมดอาย วธใช การเกบรกษาและประมาณสทธ เปนตน คดเปน รอยละ 97.1

7. กลมตวอยางสวนใหญไมเคยไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากการบรโภค ผลตภณฑสขภาพ คดเปนรอยละ 80.4 กลมตวอยางทเคยไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพ สวนใหญไมรองเรยนไปยงหนวยงานทคมครองผบรโภค คดเปนรอยละ 78.9 และในอนาคตหากไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพ สวนใหญจะรองเรยนไปยงหนวยงานทคมครองผบรโภค คดเปนรอยละ 82.1 กลมตวอยางทไมเคยไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากการบรโภค ผลตภณฑสขภาพ คดวาในอนาคตหากไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพ สวนใหญจะรองเรยนไปยงหนวยงานทคมครองผบรโภค คดเปนรอยละ 85.1

37

สนนาฏ โรจนประดษฐ (2552) ท าการประเมนผลโครงการรณรงคพฒนาพฤตกรรมผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2552 ในสวนของการประเมนผลโครงการอยาหลงเชองาย ป 2552 พบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 86.7) รบรสอทเผยแพรในโครงการอยาหลงเชองาย ป 2552 เมอจ าแนกตามสอทเผยแพรตามโครงการอยาหลงเชองาย ป 2552 พบวา สอทกลมตวอยางรบรมากทสดคอ สอสงพมพ (รอยละ 75.1) รองลงมาคอ สอโทรทศน (รอยละ 58.1) กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 86.2) สามารถแยกแยะลกษณะโฆษณาผลตภณฑสขภาพทโออวดเกนจรงไดอยางถกตอง และพบวา ความสามารถในการจ าแนกลกษณะโฆษณาผลตภณฑสขภาพทหลอกลวงของกลมตวอยางขนอยกบการรบรขอมลขาวสารทเผยแพรในโครงการอยาหลงเชองาย

สนนาฏ โรจนประดษฐ (2553,2554) ท าการวจยเรอง การประเมนผลโครงการ

รณรงคอยาหลงเชองาย พบวา กลมตวอยางสวนใหญรบรสอทเผยแพรตามโครงการรณรงคอยาหลงเชองาย กลมตวอยางสวนใหญสามารถแยกแยะลกษณะโฆษณาผลตภณฑสขภาพทโออวดเกนจรงไดอยางถกตอง ความสามารถในการจ าแนกลกษณะโฆษณาผลตภณฑสขภาพทหลอกลวงของกลมตวอยางขนอยกบการรบรขอมลขาวสารทเผยแพรตามโครงการรณรงคอยาหลงเชองายอยางมนยส าคญทางสถต

ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, 2552, 2553,) วษณ วษณ โรจนเรองไร (2554) ศภกาญจน โภคย (2555) ท าการศกษา เรอง การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน ป 2548 ถงป 2550 และท าการศกษาเรอง การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2551 ถงป 2555 ไดผลการวจยตามล าดบปทศกษา ดงน

1. กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 99.4 97.7 99.2 98.4 97.3 99.7 90.6 และ 98.0 ตามล าดบ โดยรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 97.5 94.2 96.6 94.5 95.5 98.3 87.4 และ 95.9 ตามล าดบ

2. กลมตวอยาง มความพงพอใจกบการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม คดเปนรอยละ 76.3 75.4 81.4 79.5 81.1 84.1 85.4 และ 78.8 ตามล าดบ

3. ในป 2548 2549 และ 2550 กลมตวอยางมความเชอมนตอผลตภณฑยามากทสด คดเปนรอยละ 96.0 96.3 และ 96.8 ตามล าดบ ในป 2551 2552 และ 2553 มความเชอมนตอผลตภณฑอาหารมากทสด คดเปนรอยละ 97.0 97.7 และ 98.1 ตามล าดบ โดยมความเชอมนตอผลตภณฑเครองส าอางนอยทสด คดเปนรอยละ 87.1 86.0 92.6 83.1 83.7 และ 86.8 ตามล าดบ

4. กลมตวอยางมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง คดเปนรอยละ 79.9, 88.6, 64.1, 93.3, 91.0, 92.5, 95.4 และ 92.6 ตามล าดบ

38

5. กลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองคดเปนรอยละ 91.2, 91.8, 92.5, 80.8, 81.1, 81.8, 82.6 และ 82.3 ตามล าดบ

บทท 3

ระเบยบวธการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาทใชระเบยบวธการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ประชาชนทวไปทงชายและหญง ทมอาย

11- 65 ป กลมตวอยางคอ ประชาชนทวไปทงชายและหญง อาย 11 – 65 ป จ านวน

2,500 คน (ตามตารางของ Yamane ทความเชอมน 95% และความคลาดเคลอน 2%) แตเพอใหไดสดสวนทเหมาะสมกบการจดแบงเขตการคดเลอก จงเพมจ านวนกลมตวอยางเปน 3,000 คน ซงท าการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multistage Sampling) ดงน

1. การจดแบงภาค

1.1 ใชวธการสมแบบแบงกลม (Cluster Sampling) เพอจดแบงพนทตามลกษณะทางภมศาสตร จ าแนกไดเปน 4 ภาค คอ ภาคเหนอ ภาคใต ภาคกลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

1.2 ใชวธการสมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) คดเลอกจงหวดกรงเทพมหานคร และจงหวดในเขตปรมณฑลเปนกลมตวอยางทใชในการศกษา ดงนนพนท การศกษาจะประกอบดวยภาคทเปนตวแทนประชากร 4 ภาค กรงเทพมหานคร และจงหวดใน เขตปรมณฑล

2. การคดเลอกจงหวด ใชวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) เพอคดเลอกจงหวดท

เปนตวแทนแตละภาค ภาคละ 2 จงหวด กรงเทพมหานครและจงหวดในเขตปรมณฑล 1 จงหวด รวมจงหวดทเปนตวแทน 10 จงหวด 3. การคดเลอกอ าเภอและเขต

ใชวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) จากจงหวดทเปน ตวแทน จงหวดละ 2 อ าเภอ และในกรงเทพมหานคร 2 เขต รวมอ าเภอทเปนตวแทน 20 อ าเภอ และ 2 เขต

40

4. การคดเลอกกลมตวอยาง ท าการคดเลอกกลมตวอยางทใชในการวจย จากประชาชนทวไปทงชาย

และหญง ทมอาย 11- 65 ป โดยวธการสมแบบโควตา (Quota Sampling) จงหวดละ 250 คน เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบสอบถามการวจยเรองการประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556 แบงออกเปน 5 ตอน คอ

ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบวดการรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของ

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ตอนท 3 แบบวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ตอนท 4 แบบวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ตอนท 5 แบบสอบถามความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของ

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

การหาคณภาพของเครองมอ การหาคณภาพเครองมอวจย ผวจยด าเนนการดงน

1. การหาความเทยงตรงตามเนอหา (Content Validity) ผวจยไดด าเนนการหาคณภาพของเครองมอดานความเทยงตรงตามเนอหา (Content Validity) โดยน าเครองมอการวจย ไปใหผเชยวชาญดานผลตภณฑสขภาพ จากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จ านวน 7 คน ตรวจสอบความเทยงตรงตามเนอหา และน าขอเสนอแนะของผเชยวชาญมาพจารณาปรบปรงคณภาพเครองมอ ในประเดนตาง ๆ เชน ถอยค าภาษาทใชในบางค าถามใหเหมาะสมยงขน ปรบขอค าถาม บางขอใหมความชดเจนมากยงขน

หลงจากทไดปรบปรงขอค าถามใหมความเทยงตรงตามเนอหา ผวจยน า แบบสอบถามทไดปรบปรงแลวไปทดสอบกบกลมตวอยางทไมใช ในการวจยจรง จ านวน 60 คน ไดแบบสอบถามทมความสมบรณใชไดจรงจ านวน 60 ฉบบ โดยก าหนดสดสวนของกลมตวอยางดานชวสงคมใหใกลเคยงกบกลมตวอยางจรงดงทไดเสนอในโครงการวจย แลวน าผลทไดไปวเคราะหหาคาความเชอมน

2. หาคาอ านาจจ าแนก (Discrimination Power) ผวจยน าแบบสอบถาม ไปท าการหาคาอ านาจจ าแนก โดยน าแบบสอบถามไปทดลองกบกลมตวอยางทมลกษณะทางประชากร

41

คลายคลงกบกลมตวอยางในการวจย จ านวน 60 คน ไดแบบสอบถามทมความสมบรณจ านวน 60 ฉบบ หลงจากนนท าการวเคราะหขอค าถามรายขอ (Item Analysis) ทดสอบความแตกตางของคะแนนเฉลยรายขอดวยสถตท (t-test) และหาคา r – Item total (Correlation Item – Total Correlation ) ท าการคดเลอกขอค าถามทมคาอ านาจจ าแนกรายขอทมความแตกตางอยางมนยส าคญทระดบ .05 และคา Item-Total Correlation เทากบหรอมากกวา 0.20 ไวเปนขอค าถามในแบบสอบถามทจะน าไปใชจรง

ผวจยคดเลอกขอค าถามทมคณภาพตามเกณฑ คอ จะตองมคา t ≥ 1.98 และคา

r ≥ .20 อยางมนยส าคญ ยกเวนขอ 2 ในตอนท 4 เนองจากเปนขอค าถามทมเนอหาทตองการหาขอมลเพอเปนตวชวดผลการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ผวจยจงท าการปรบปรงขอถาม และปรบปรงขอค าถามบางขอ ใหมความชดเจนเขาใจงายขน จากนนผวจยคดเลอกขอค าถามเพอใชในการวจย ดงน

ตอนท 3 แบบวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ไดคาอ านาจจ าแนกตงแต

2.34 - 5.22 คา r ตงแต 0.20 - 0.72 ตอนท 4 แบบวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ไดคาอ านาจจ าแนกตงแต

2.05 - 7.37 คา r ตงแต 0.20 - 0.60 2. การหาคาความเชอมน (Reliability) โดยวธการหาความคงทภายใน (Internal Consistency) ซงพจารณาจากคาสมประสทธแอลฟา (- Coefficient) ไดคาความเชอมนดงน

ตอนท 3 แบบวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ไดคาความเชอมนเทากบ 0.83 ตอนท 4 แบบวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ไดคาความเชอมนเทากบ

0.76

การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมล ผวจยใชแบบสอบถามทสรางขน และเกบรวบรวมขอมลโดยใชการสมภาษณประกอบ โดยผวจยด าเนนการดงน 1. คดเลอกผชวยวจย 1.1 ผวจยเปดรบสมครผชวยวจย ท าการคดเลอกผชวยวจยทมมนษยสมพนธและบคลกภาพทด และมทกษะในการสอสาร โดยท าการคดเลอกผชวยวจยจ านวน 25 คน 1.2 จดการอบรมผชวยวจย เพอท าความเขาใจเกยวกบโครงการวจย เครองมอการวจย วธการเกบรวบรวมขอมล

42

1.3 ฝกทกษะในการเกบรวบรวมขอมล โดยใหผชวยวจยฝกทกษะการสมภาษณ ในกลมผชวยวจยดวยกน และประชาชนทวไปทไมใชกลมตวอยางในการวจย และน าปญหาทพบมาน าเสนอและอภปรายวธการแกไขในกลม 2. การด าเนนการเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยด าเนนการดงน 2.1 ผวจยก าหนดพนท สถานทเกบรวบรวมขอมลตามแหลงชมชนตางๆ ใน

อ าเภอและเขตทเปนตวแทน อาท หางสรรพสนคา อาคารส านกงาน สถานศกษา สถานขนสง ตลาด โรงพยาบาล สวนสาธารณะ และแหลงชมชนอนๆ 2.2 ผวจยและผชวยวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ตรวจสอบความสมบรณของขอมลตาง ๆ หลงจากทเสรจสนการสมภาษณ เพอใหไดขอมลทสมบรณกอนออกจากพนทการวจย การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ใชคารอยละ เพออธบายลกษณะของขอมลดานตาง ๆ ไดแก เพศ อาย การศกษา การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพ ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

เกณฑการวดตวแปร ผวจยก าหนดเกณฑการวดตวแปรไว ดงน 1. การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา

การวดตวแปรเกยวกบการรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑ- สขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาของกลมตวอยาง วดจากสอทกลมตวอยาง เคยรบทราบขอมลขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยใหคะแนนรายการละ 1 คะแนน

การวดการรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพ โดยหาก กลมตวอยางเคยรบทราบขอมลขาวสารตงแต 1 รายการขนไปหรอไดคะแนนรวมตงแต 1 คะแนน ขนไป หมายความวา กลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

2. ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยา

43

การวดความพงใจตอการปฏบตงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในรายขอ วดจากระดบความพงพอใจของกลมตวอยาง ดงน พงพอใจมากทสด ใหคะแนน 5 คะแนน พงพอใจมาก ใหคะแนน 4 คะแนน พงพอใจปานกลาง ใหคะแนน 3 คะแนน พงพอใจนอย ใหคะแนน 2 คะแนน

พงพอใจนอยทสด ใหคะแนน 1 คะแนน การวดความพงพอใจในภาพรวม โดยการน าคะแนนรวมทงดานการเผยแพร

รณรงค ประชาสมพนธ และดานการคมครองผบรโภครวมกน หากไดคะแนนรวมมากกวาหรอ เทากบ 30 คะแนน จากคะแนนเตม 50 คะแนน หมายถง มความพงพอใจ (มความพงพอใจในระดบปานกลางขนไป)

3. ความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

การวดความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ วดจากการตอบแบบสอบถามของกลมตวอยาง โดยถาตอบวาเชอมนปานกลาง เชอมนระดบมาก และเชอมนระดบมากทสด หมายความวา กลมตวอยางมความเชอมนตอความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

4. ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ การวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพในรายขอ วดจากความสามารถของ กลม

ตวอยางในการแปลความหมายของรปภาพ สญลกษณ บนฉลากผลตภณฑสขภาพและความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ โดยตอบถกตองไดรายการละ 1 คะแนน

การวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตองของกลมตวอยางใน ภาพรวม โดยนบคะแนนรวมดานความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ถาตอบถก 8 ขอ จาก 12 หมายความวา กลมตวอยางมความรทถกตองเกยวกบผลตภณฑสขภาพ

5. พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ การวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองในรายขอ โดยวเคราะห

จากการตอบของกลมตวอยางในแตละขอ หากมพฤตกรรมในระดบบางครงหรอเปนประจ า ถอวารายขอนนมพฤตกรรมทถกตอง และการวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพในภาพรวม โดยนบจ านวนขอทมพฤตกรรมทถกตอง หากมจ านวนมากกวาหรอเทากบรอยละ 70 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การวจยครงนไดท าการศกษาเพอประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556 ซงจะเสนอผลการวเคราะหขอมลตามล าดบดงน

ตอนท 1 ขอมลเกยวกบกลมตวอยาง ตอนท 2 การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา ตอนท 3 ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ตอนท 4 พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ตอนท 5 ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา

ตอนท 1 ขอมลเกยวกบกลมตวอยาง ตารางท 1 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามภาค

ภาค จ านวน คดเปนรอยละ

เหนอ 600 20.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ 600 20.0 กลาง 600 20.0 ใต 600 20.0 กรงเทพมหานครและปรมณฑล 600 20.0

รวม 3000 100.0 จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางไดมาจากภาคตางๆ จ านวนเทาๆ กน คดเปนรอยละ 20.0

45

ตารางท 2 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามเพศ

เพศ จ านวน รอยละ

ชาย 1394 46.5 หญง 1606 53.5 รวม 3000 100.0

จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางเปนเพศชาย คดเปนรอยละ46.5 เปนเพศหญง คดเปนรอยละ 53.5 ตารางท 3 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามอาย

อาย จ านวน รอยละ

11– 15 ป 278 9.3 16 – 20 ป 284 9.5 21 – 25 ป 301 10.0 26 – 30 ป 295 9.8 31 – 35 ป 283 9.4 36 – 40 ป 296 9.9 41 – 45 ป 287 9.6 46 – 50 ป 268 8.9 51 – 55 ป 276 9.2 56 – 60 ป 277 9.2 61 – 65 ป 155 5.2

รวม 3000 100.0 จากตารางท 3 พบวา กลมตวอยางในแตละกลมอายสวนใหญมจ านวนใกลเคยงกน คดเปนรอยละระหวาง 9.2 – 10.0 มกลมอาย 61 – 65 ป ทมเพยงรอยละ 5.2

46

ตารางท 4 แสดงจ านวนกลมตวอยางจ าแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา จ านวน รอยละ

ประถมศกษา 599 20.0 มธยมศกษา 1403 46.8 อนปรญญาหรอเทยบเทา 458 15.3 ปรญญาตร 507 16.9 ปรญญาโท 33 1.0

รวม 3000 100.0 จากตารางท 4 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมการศกษาระดบมธยมศกษาคดเปนรอยละ 46.8 รองลงมาคอ มการศกษาระดบประถมศกษาคดเปนรอยละ 20.0 ตอนท 2 การรบรขาวสารจากการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา

ก. ความคดเหนทมตอหนวยงานคมครองผบรโภค เมอประสบปญหาเรองผลตภณฑสขภาพ

ตารางท 5

แสดงหนวยงานทประชาชนคดถงทจะรองเรยน เมอประสบปญหาเกยวกบสขภาพเปนอนดบแรก

หนวยงาน จ านวน รอยละ

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 1809 60.3 ส านกงานคมครองผบรโภค 746 24.9 ส านกงานสาธารณสขจงหวด 193 6.4 อน ๆ 252 8.4

รวม 3000 100.0 จากตารางท 5 พบวา หนวยงานทประชาชนคดถงทจะรองเรยน เมอมปญหาเกยวกบสขภาพ เปนอนดบแรก คอ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา คดเปนรอยละ 60.3

47

ตารางท 6 แสดงสอทกลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ประเภทสอ รบรโดยเอยเอง รบรโดยการสอบถาม ไมเคยรบร รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. สอบคคลเชน พอ แม หรอ บคคลในครอบครว คร เพอน เจาหนาท อสม. สสจ. 134 4.5 1266 42.2 1600 53.3 3000 100.0 2. สอวทยกระจายเสยง 512 17.1 816 27.2 1672 55.7 3000 100.0 3. สอโทรทศน 1914 63.8 819 27.3 267 8.9 3000 100.0 4. สอสงพมพ เชน หนงสอพมพ นตยสาร โปสเตอร แผนพบ 1115 37.2 1174 39.1 711 23.7 3000 100.0 5. สออนเทอรเนต 753 25.1 1233 41.1 1014 33.8 3000 100.0 6. สายดวน อย. 1556 69 2.3 1227 40.9 1704 56.8 3000 100.0 7. สอกจกรรมทส านกงาน คณะกรรมการอาหารและยาจด 35 1.2 1041 34.7 1924 6.41 3000 100.0

จากตารางท 6 พบวา กลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑ-

สขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 91.1 (รบรโดยเอยเองรอยละ 63.8 และรบรโดยการสอบถาม รอยละ 27.3) รองลงมาคอ สอสงพมพ คดเปนรอยละ 76.3 (รบรโดยเอยเองรอยละ 37.2 และรบรโดยสอบถามรอยละ 39.1 สวนสอท กลมตวอยางรบรนอยทสดคอ สอกจกรรมทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจดมเพยงรอยละ 35.9 (รบรโดยเอยเองรอยละ 1.2 และรบรโดยสอบถามรอยละ 34.7)

ตารางท 7 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการ-

อาหารและยา อยางนอย 1 สอ

การรบร จ านวน คดเปนรอยละ

เคย 2839 94.6 ไมเคย 161 5.4

รวม 3000 100.0 จากตารางท 7พบวา กลมตวอยางสวนใหญเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 มเพยงรอยละ 5.4 ทไมเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอใดเลย

ตอนท 3 ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ

ตารางท 8 แสดงความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางจ าแนกตามรายขอ

รายการ

ค าตอบ ความมนใจในการตอบของผทตอบถกตอง

ค าตอบถกตอง ค าตอบผด รวม มนใจ ไมมนใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1. การกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงใน การเปนโรคไตและความดนโลหตสง 2939 98.0 6.1 2.0 3000 100.0 2820 96.0 119 4.0 2939 100.0

2. ขอมลบนฉลากโภชนาการแบบ GDA เปน ประโยชนในการชวยใหผบรโภครปรมาณ ความหวาน มน เคมและพลงงานของ สารอาหารทตองการจ ากดการกนได 2792 93.1 208 6.9 3000 100.0 2087 74.7 705 25.3 2792 100.0

75

ตารางท 8 (ตอ)

รายการ

ค าตอบ ความมนใจในการตอบ

ค าตอบถกตอง ค าตอบผด รวม มนใจ ไมมนใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

3. น ามนทผานการทอดซ าหลายๆครงจะเกด สารทมผลตอการเกดโรคมะเรงโรคหวใจและ หลอดเลอดรวมทงโรคความดนโลหตสง 2904 96.8 96 3.2 3000 100.0 2702 93.0 202 7.0 2004 100.0

4. ขนมกรบกรอบ ขนมขบเคยว หากบรโภค บอยครงเปนเวลานาน ท าใหเกดโรคอวนและ เปนสาเหตของ โรคฟนผ 2865 95.5 135 4.5 3000 100.0 2594 90.5 271 9.5 2865 100.0

5. กาแฟเปนอาหารชนดหนงทไมใชยา จงไมม สรรพคณใช รกษาหรอบ าบดโรคอวนได ถงแม จะเตมคอลลาเจน ถวขาว โสมและไฟเบอรลง ไปผสม 2344 78.1 656 21.9 3000 100.0 1564 66.7 780 33.3 2344 100.0

76

ตารางท 8 (ตอ)

รายการ

ค าตอบ ความมนใจในการตอบ

ค าตอบถกตอง ค าตอบผด รวม มนใจ ไมมนใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

6. ผลตภณฑเสรมอาหารไมใชยาไมสามารถ ปองกนบ าบดรกษาโรคใดๆไมสามารถ เปลยนแปลงโครงสรางของรางกาย 2275 75.8 725 24.2 3000 100.0 1604 70.5 671 29.5 2275 100.0

7. อนตรายจากการใชสเตยรอยดทไมเหมาะสม คอ ท าใหกระเพาะทะล กระดกผ กด ภมตานทานของรางกาย ท าใหตดเชองาย 2603 86.8 397 13.2 3000 100.0 1600 61.5 1003 38.5 2603 100.0

8. การกนยาพาราเซตามอลทปลอดภยคอ ผใหญ หามรบประทานตดตอกนเกน 5-10 วน เดก หามรบประทานตดตอกนเกน 3-5 วน 2508 83.6 492 16.4 3000 100.0 1760 70.2 748 29.8 2508 100.0

9. กอนทจะใชเครองส าอางใดในครงแรก ควร ทดสอบอาการแพกอนใช ดวยการทา ผลตภณฑปรมาณเลกนอยบรเวณใตทองแขน แลวทงไว 24-28 ชวโมง หากไมมความผดปกต ใดๆ เกดขน แสดงวา ใชไดโดยไมมอาการแพ 2686 89.5 314 10.5 3000 100.0 2221 82.7 465 17.3 2686 100.0

77

ตารางท 8 (ตอ)

รายการ

ค าตอบ ความมนใจในการตอบ

ค าตอบถกตอง ค าตอบผด รวม มนใจ ไมมนใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

10. อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณ ในการรกษาโรค 2184 72.8 816 27.2 3000 100.0 1446 66.2 738 33.8 2184 100.0

11. กอนตดสนใจเลอกซอคอนแทคเลนสควร สงเกตวน เดอน ป ทหมดอาย เลขท ใบอนญาตผลต หรอน าเขาเครองมอแพทย ในกรอบเครองหมาย อย.ดงรป 2730 91.0 270 9.0 3000 100.0 1984 72.7 746 27.3 2730 100.0

12. การใชผลตภณฑก าจดแมลงใหปลอดภยตอง ใชเทาทจ าเปน ใชใหถกวธตามค าแนะน าบน ฉลาก หามใชผลตภณฑก าจดแมลงฉดพนใน บรเวณทมอาหาร เครองดมวางอยโดยเดดขาด 2849 95.0 151 5.0 3000 100.0 2566 90.1 283 9.9 2849 100.0

จากตารางท 8 พบวา รายการความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทกลมตวอยาง ตอบถกมากทสดคอ การกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปนโรคไตและความดนโลหตสงคดเปนรอยละ 98.0 โดยตอบดวยความมนใจ คดเปนรอยละ 96.0 รองลงมาคอ น ามนทผานการทอดซ าหลายๆ ครงจะเกดสารทมผลตอการเกดโรคมะเรงโรคหวใจและหลอดเลอดรวมทงโรคความ ดนโลหตสง คดเปนรอยละ 96.8 สวนขอความรทกลมตวอยางตอบถกนอยทสดคอ อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณในการรกษาโรค คดเปน รอยละ 72.8

ตารางท 9 แสดงความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม

ระดบความร จ านวน คดเปนรอยละ

มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 2837 94.6 ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 163 5.4

รวม 3000 100.0 จากตารางท 9พบวา กลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑ- สขภาพอยางถกตอง หมายเหต การวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม โดยนบจ านวนขอท

ตอบถกตอง หากตอบถกมากกวาหรอเทากบ 8 ขอ จาก 12 ขอ ขนไป หมายความวา กลมตวอยางมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตอง

53

ตอนท 4 พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

ตารางท 10 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบพฤตกรรม

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ล าดบท รายการ เปนประจ า บอย นานๆ ครง ไมเคยปฏบต ไมเกยวของ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1 ทานอานขอมลบนฉลากโภชนาการแบบ GDA เพอหลกเลยง

สารอาหารทไมตองการหรอสารอาหารทตองการจ ากดการกน 594 19.8 1425 47.5 773 25.8 202 6.7 6 .0.2 3000 100.0 2 ทานเลอกซอผลตภณฑอาหารใหเหมาะสมกบตนเอง โดยดชนดและ

ปรมาณสารอาหารทตองจ ากด ไดแก พลงงาน น าตาล ไขมน โซเดยม จากฉลากโภชนาการแบบ GDA บนฉลากอาหาร 515 17.2 1427 47.6 818 27.3 236 7.9 4 0.1 3000 100.0

3* ทานดมกาแฟทมการโฆษณาวา สามารถลดความอวนได 106 3.5 267 8.9 759 25.3 1686 56.2 182 6.1 3000 100.0 4* ทานรบประทานผลตภณฑเสรมอาหารแทนยา เพอรกษาโรคบางอยาง

เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง 96 3.2 234 7.8 545 18.2 1894 63.1 231 7.7 3000 100.0 5* ทานซอยาตามค าโฆษณาทชวนเชอวา ยานนสามารถรกษาโรคได

ครอบจกรวาลและรกษาไดหายขาดทนใจ 106 3.5 212 7.1 635 21.2 1827 60.9 220 7.3 3000 100.0 6 ทานอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอน

ซอยาหรอรบประทาน 1329 44.3 1086 36.2 494 16.5 83 2.8 8 0.3 3000 100.0 7 ทานหลกเลยงการใชยาพาราเซตามอลซ าซอน เชน รบประทาน

รวมกบยาแกหวด หรอยากลามเนอ/แกปวดเมอยกลามเนอ 577 19.2 1405 46.8 722 24.1 272 9.1 24 0.8 3000 100.0 8 กอนทจะใชเครองส าอางใดในครงแรก ทานไดทดสอบการแพกอนใช

หรอไม (ดวยการทาผลตภณฑปรมาณเลกนอยบรเวณใตทองแขน ทงไว 24-28 ชวโมง แลวสงเกตอาการแพทอาจเกดขน) 607 20.2 1024 34.1 766 25.5 521 17.4 82 2.7 3000 100.0

9* ทานซอผลตภณฑทมสวนผสมของกลตาไธโอนมาใช เพอท าใหผวขาวขน 183 6.1 424 14.1 888 29.6 1294 43.1 211 7.0 3000 100.0

54

ตารางท 10 (ตอ)

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ล าดบท รายการ เปนประจ า บอย นานๆ ครง ไมเคยปฏบต ไมเกยวของ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 10* ทานใชอปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา

เตยงนวดไฟฟา เพอบ าบดรกษาโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง 110 3.7 211 7.0 569 19.0 1812 60.4 298 9.9 3000 100.0 11 ทานสงเกตวน เดอน ป ทหมดอาย เลขทใบอนญาตหรอน าเขา

เครองมอแพทยในกรอบเครองหมาย อย.กอนตดสนใจเลอกซอคอนแทคเลนส 1009 33.6 794 26.5 478 15.9 389 13.0 33.0 11.0 3000 100.0

12 ทานใชผลตภณฑก าจดแมลงเทาทจ าเปนโดยใชใหถกวธตามค าแนะน าบนฉลาก 1105 36.8 1137 37.9 387 12.9 262 8.7 109 3.6 3000 100.0

* หมายถงพฤตกรรมทางลบ

55

จากตารางท 10 กลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง อนดบแรกคอ ผบรโภคอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทานคดเปนรอยละ 80.5 (ปฏบตเปนประจ า รอยละ 44.3 ปฏบตบอย รอยละ36.2) รองลงมาคอ ผบรโภคใชผลตภณฑก าจดแมลงเทาทจ าเปน โดยใชใหถกวธตามค าแนะน าบนฉลาก คดเปนรอยละ74.7 (ปฏบตเปนประจ า รอยละ36.8 ปฏบตบอย รอยละ37.9) สวนพฤตกรรมทางลบทกลมตวอยางมพฤตกรรมทถกตอง อนดบแรก คอ การไมซอยาตามค าโฆษณาทชวนเชอวา ยานนสามารถรกษาโรคไดครอบจกรวาลและรกษาไดหายขาดทนใจ คดเปนรอยละ 82.1 (ไมเคยปฏบต รอยละ60.9 ปฏบต นาน ๆ ครง รอยละ 21.2) รองลงมามจ านวนใกลเคยงกนคอ การดมกาแฟทมการโฆษณาวา สามารถลดความอวนไดและการรบประทานผลตภณฑเสรมอาหารแทนยา เพอรกษาโรคบางอยาง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 81.7 และ 81.3 ตารางท 11 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ จ านวน คดเปนรอยละ

พฤตกรรมทถกตอง 2466 82.2 พฤตกรรมทไมถกตอง 534 17.8

รวม 3000 100.0 จากตารางท 11พบวา กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑ-สขภาพทถกตอง คดเปนรอยละ 82.2 หมายเหต - การวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองในรายขอ โดยวเคราะห

จากการตอบของกลมตวอยางในแตละขอ หากมพฤตกรรมในระดบบอยหรอ เปนประจ า ถอวารายขอนนมพฤตกรรมทถกตอง ส าหรบพฤตกรรมทางลบ หากมพฤตกรรมในระดบนาน ๆ ครงหรอไมเคยปฏบต ถอวารายการนนม พฤตกรรมทถกตอง - การวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพในภาพรวม โดยนบจ านวนขอ ทมพฤตกรรมทถกตอง หากมจ านวนมากกวาหรอเทากบรอยละ 70 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง

56

ตอนท 5 ความคดเหนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ก. ความพงพอใจทมตอการท างานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ตารางท 12 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการ- อาหารและยาจ าแนกตามระดบความพงพอใจ

ท

รายการ ระดบความพงพอใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ไมทราบ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1

ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ ความเหมาะสมของสอ/ กจกรรม ทส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยาใชในการเผยแพรขาวสาร เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพอนเทอรเนต สายดวน อย.1556 เปนตน 613 20.4 1180 39.3 1003 33.4 148 4.9 4.1 1.4 15 0.5 3000 100.0

2 ความถกตองและความนาเชอถอของขอมลขาวสาร กจกรรมทส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยา (อย.)เผยแพร 631 21.0 1419 47.3 827 27.6 96 3.2 18 0.6 9 0.3 3000 100.0

3 เนอหาสาระของขอมลขาวสาร กจกรรม ทเผยแพรสอดคลองกบความตองการของ ผบรโภค 492 16.4 1293 43.1 1025 34.2 156 5.2 22 0.7 12 0.4 3000 100.0

4 ความทนสมย/ทนตอเหตการณของขอมลขาวสารกจกรรมทมการเผยแพร 545 18.2 1297 43.2 944 31.5 179 6.0 25 0.8 10 0.3 3000 100.0

5 การน าไปใชประโยชนของขอมลขาวสาร/กจกรรม ทมการเผยแพร 635 21.2 1210 40.3 933 31.1 192 6.4 22 0.7 8 0.3 3000 100.0

57

ตารางท 12 (ตอ)

ท

รายการ ระดบความพงพอใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ไมทราบ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1

ดานการคมครองผบรโภค การควบคมคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑสขภาพทจ าหนายในทองตลาด 437 14.6 1028 34.3 1141 38.0 325 10.8 58 1.9 11 0.4 3000 100.0

2 การตรวจสอบและการด าเนนคดกบผประกอบการทท าผดกฎหมาย 431 14.4 878 29.3 1076 35.9 448 14.9 148 4.9 19 0.6 3000 100.0

3 การเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวม ในการด าเนนงาน ของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) 453 15.7 1029 34.3 1034 34.5 369 12.3 90 3.0 25 0.8 3000 100.0

4 การก ากบดแลโฆษณาผลตภณฑสขภาพ เพอไมใหมโฆษณาเกนจรงหรอโฆษณาหลอกลวงประชาชน 467 15.6 1000 33.3 1028 34.3 356 11.9 134 4.5 15 0.5 3000 100.0

5 การด าเนนงานเกยวกบเรองรองเรยนจากประชาชนทประสบปญหาจากผลตภณฑสขภาพทไมไดคณภาพมาตรฐาน 490 16.3 962 32.1 1073 35.8 364 12.1 84 2.8 27 0.9 100.0

จากตารางท 12 พบวา ดานการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหาร- และยาดานการเผยแพรรณรงค ประชาสมพนธ กลมตวอยางมความพงพอใจในระดบมากทสด มจ านวนใกลเคยงกน อนดบแรกเรอง การน าไปใชประโยชนของขอมลขาวสาร/กจกรรม ทมการเผยแพร และความถกตองและความนาเชอถอของขอมลขาวสาร กจกรรมทส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยา (อย.) เผยแพรคดเปนรอยละ 21.2 และ 21.0 รองลงมาคอ ความเหมาะสมของสอ/ กจกรรม ทส านกงานคณะกรรมการอาหาร และยาใชในการเผยแพรขาวสาร เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพอนเทอรเนต สายดวน อย.1556 เปนตน คดเปนรอยละ20.4 สวนดานการคมครองผบรโภคกลมตวอยางมความพงพอใจระดบมากทสดอนดบแรกในเรอง การด าเนนงานเกยวกบเรองรองเรยนจากประชาชนทประสบปญหาจากผลตภณฑสขภาพ ทไมไดคณภาพมาตรฐานคดเปนรอยละ

58

16.3 รองลงมาคอ การก ากบดแลโฆษณาผลตภณฑสขภาพเพอไมใหมโฆษณาเกนจรงหรอโฆษณาหลอกลวงประชาชนคดเปนรอยละ 15.6 ตารางท 13 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยาดานการเผยแพรรณรงคประชาสมพนธ

ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

พงพอใจ 2726 90.9 ไมพงพอใจ 274 9.1

รวม 3000 100.0 จากตารางท 13พบวา กลมตวอยางรอยละ 90.9 มความพงพอใจตอการ ด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพรรณรงคประชาสมพนธ

หมายเหต การวดความพงพอใจดานการเผยแพรรณรงคประชาสมพนธ โดยการน าคะแนน ดานการเผยแพรรณรงคประชาสมพนธมารวมกนผตอบพงพอใจมากทสดให 5 คะแนน พงพอใจมากให 4 คะแนน พงพอใจปานกลางให 3 คะแนน พงพอใจนอยให 2 คะแนน พงพอใจนอยทสดให 1 คะแนนไมทราบให 0 คะแนนหากไดคะแนนรวมมากกวา หรอเทากบ 15 คะแนนจากคะแนนเตม 25 คะแนน หมายถงมความพงพอใจ (มความพงพอใจในระดบปานกลางขนไป)

ตารางท 14 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยาดานการคมครองผบรโภค

ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

พงพอใจ 2298 76.6 ไมพงพอใจ 702 23.4

รวม 3000 100.0

จากตารางท 14 พบวา กลมตวอยางรอยละ 76.6 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค

หมายเหต การวดความพงพอใจดานการคมครองผบรโภค โดยการน าคะแนนดานการคมครอง ผบรโภคมารวมกนผตอบพงพอใจมากทสดให 5 คะแนนพงพอใจมากให 4 คะแนน พงพอใจปานกลางให 3 คะแนน พงพอใจนอยให 2 คะแนนพงพอใจนอยทสดให 1 คะแนนไมทราบให 0 คะแนน หากไดคะแนนรวมมากกวาหรอเทากบ 15 คะแนน จาก คะแนนเตม 25 คะแนน หมายถงมความพงพอใจ (มความพงพอใจในระดบปานกลาง ขนไป)

59

ตารางท 15 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม

ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

พงพอใจ 2536 84.5 ไมพงพอใจ 464 15.5

รวม 3000 100.0

จากตารางท 15พบวา กลมตวอยางสวนใหญ คดเปนรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

หมายเหต การวดความพงพอใจในภาพรวม โดยการน าคะแนนทงดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ และดานการคมครองผบรโภคมารวมกนผตอบพงพอใจมากทสดให 5 คะแนนพงพอใจมากให 4 คะแนน พงพอใจปานกลางให 3 คะแนน พงพอใจนอยให 2 คะแนนพงพอใจ นอยทสดให 1 คะแนนไมทราบให 0 คะแนนหากไดคะแนนรวม มากกวาหรอเทากบ 30 คะแนน จากคะแนนเตม 50 คะแนน หมายถงมความพงพอใจ (มความพงพอใจในระดบปานกลางขนไป)

60

ข. ความตองการทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ตารางท 16 แสดงความตองการของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการ-

อาหารและยาจ าแนกตามระดบความตองการ

ท

รายการ ระดบความตองการ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ไมตองการ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1

ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ เผยแพรความร ประชาสมพนธ และรณรงคใหประชาชนมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตอง เพอใหมพฤตกรรมการบรโภคเพอสขภาพทถกตองเหมาะสม 660 22.0 1238 41.3 934 31.1 132 4.4 22 0.7 14 0.5 3000 100.0

2 สงเสรมใหประชาชนรสทธ และสามารถปกปองสทธของตนเองได 666 22.2 1240 41.3 889 29.6 166 5.5 26 0.9 13 0.4 3000 100.0

3

ดานการคมครองผบรโภค ก ากบ ดแล ตรวจสอบเฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภย 698 23.3 1160 38.7 907 30.2 188 6.3 29 1.0 18 0.6 3000 100.0

4 ด าเนนการกบผกระท าการฝาฝนกฎหมายอยางเขมงวด 671 22.4 986 32.9 88.3 29.4 34.8 11.6 84 2.8 28 0.9 3000 100.0

5 พฒนาผประกอบการใหมการผลต น าเขา จ าหนาย และมไวครอบครอง ซงผลตภณฑสขภาพทมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย 664 22.1 1086 36.2 943 31.4 232 7.7 45 1.5 30 1.0 3000 100.0

6 ด าเนนการเรองรองเรยนใหประชาชนอยางรวดเรวและมประสทธภาพ 597 19.9 970 32.3 1004 33.5 310 10.3 86 2.9 33 1.1 3000 100.0

7 สนบสนนและสงเสรมใหภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาคประชาชนมสวนรวมในการด าเนนงานคมครองผบรโภค 599 20.0 1131 37.7 953 31.8 247 8.2 41 1.4 29 1.0 3000 100.0

8 การท างานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มความโปรงใส ตรวจสอบได และเปนมออาชพ 680 22.7 1098 36.6 908 30.3 201 6.7 59 2.0 54 1.8 3000 100.0

61

จากตารางท 18 พบวา เรองทกลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการในระดบมากทสด อนดบแรกคอ ก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภยคดเปนรอยละ 23.3 รองลงมาคอ การท างานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มความโปรงใส ตรวจสอบได และเปนมออาชพคดเปนรอยละ 22.7 สวนรายการทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการในระดบมากอนดบแรกคอ เผยแพรความร ประชาสมพนธ และรณรงคใหประชาชนมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตอง เพอใหมพฤตกรรมการบรโภคเพอสขภาพทถกตองเหมาะสม และสงเสรมใหประชาชนรสทธ และสามารถปกปองสทธของตนเองไดคดเปนรอยละ 41.3 รองลงมาคอ ก ากบ ดแล ตรวจสอบเฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภยคดเปนรอยละ 38.7

ค. ความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

ตารางท 17 แสดงความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในรายขอ

ท

รายการ ระดบความเชอมน มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ไมเชอมน รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1 ผลตภณฑสขภาพทผาน การพจารณาของอย. 902 30.1 1345 44.8 655 21.8 66 2.2 18 0.6 14 0.5 3000 100.0

2 การสมตรวจผลตภณฑสขภาพและการด าเนนคดกบผกระท าผดกฎหมาย 544 18.1 1153 38.4 999 33.3 230 7.7 57 1.9 17 0.6 3000 100.0

3 การควบคมโฆษณาผลตภณฑสขภาพ 638 21.3 1174 39.1 896 29.9 235 7.8 40 1.3 17 0.6 3000 100.0

4 ชอมลขาวสารท อย. เผยแพร 689 23.0 1269 42.3 817 27.2 182 6.1 36 1.2 7 0.2 3000 100.0

5 ความรความสามารถดานวชาการของบคลากรของ อย. 717 23.9 1256 41.9 836 27.9 133 4.4 36 1.2 22 0.7 3000 100.0

จากตารางท 17 พบวา กลมตวอยางมความเชอมนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในระดบมากทสด อนดบแรกคอ ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย.คดเปนรอยละ 30.1 รองลงมาคอ ความรความสามารถดานวชาการของบคลากรของ อย. คดเปนรอยละ 23.9 สวนความเชอมนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในระดบมาก อนดบแรกคอ ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. คดเปนรอยละ 44.8 รองลงมาคอ ชอมลขาวสารท อย. เผยแพร คดเปนรอยละ 42.3

62

ตารางท 18 แสดงความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

ล าดบท

รายการ ความเชอมน

รอยละ

1. ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. 96.7 2. การสมตรวจผลตภณฑสขภาพและการด าเนนคดกบ

ผกระท าผดกฎหมาย 89.8

3. การควบคมโฆษณาผลตภณฑสขภาพ 90.3 4. ขอมลขาวสารท อย. เผยแพร 92.5 5. ความรความสามารถดานวชาการของบคลากรของ อย. 93.7

จากตารางท 18 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ มความเชอมนระหวาง 89.8 – 96.7 โดยมความเชอมนอนดบแรกในเรอง ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. คดเปนรอยละ 96.7 รองลงมาคอ ความรความสามารถดานวชาการของบคลากรของ อย. คดเปนรอยละ 93.7 หมายเหต การวดความเชอมนทมส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา วดจากการ

ตอบแบบสอบถามของกลมตวอยางในแตละรายการ โดยถาตอบวาเชอมนปานกลาง เชอมนระดบมาก และเชอมนระดบมากทสด หมายความวา กลมตวอยางมความเชอมน

ตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดาน ผลตภณฑสขภาพ

63

ง. การด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามปญหาทตองการแกไขโดยเรงดวน

ตารางท 19 แสดงความคดเหนของกลมตวอยางเกยวกบปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการโดยเรงดวน

ความคดเหน จ านวน รอยละ

ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ ไมม 2639 88.0 ม 361 12.0

รวม 3000 100.0 ดานการคมครองผบรโภค ไมม 2677 89.2 ม 323 10.8

รวม 3000 100.0

จากตารางท 19 พบวา กลมตวอยางสวนใหญ ไมมปญหาเรงดวนทตองการให ส านกงานคณะกรรมอาหารและยาด าเนนการแกไข คดเปนรอยละ 88.0.และ 89.2 ตามล าดบ

64

ตารางท 20 แสดงปญหาเรงดวนทกลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการแกไข

ท ปญหา จ านวน รอยละ

ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ 1. ควรมการประชาสมพนธเพมมากขน /เพมชอง

ทางการประชาสมพนธ

314

67.1

2. ควรมการควบคมโฆษณาทโออวดเกนจรง 127 27.1 3. ควรมการตรวจสอบสนคาใหไดมาตรฐาน 15 3.2 4. ควรจดกจกรรมใหความร 12 2.6

รวม 468 100.0

ดานการคมครองผบรโภค 1 ควรมการควบคมโฆษณาเกนจรง 213 50.7 2 ควรมการตรวจสอบสนคา 112 26.7 3 ควรมการลงโทษผกระท าความผด 54 12.9 4 เพมชองทางการรองเรยน/ประชาสมพนธชองทาง

การรองเรยน 41

9.8

รวม 100.0 จากตารางท 20 ปญหาเรงดวนดานการเผยแพรประชาสมพนธทกลมตวอยางตอบปญหาปลายเปดตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาคอ ควรมการประชาสมพนธเพมมากขน /เพมชองทางการประชาสมพนธ คดเปนรอยละ 67.1 สวนปญหาเรงดวนดานการคมครองผบรโภคคอ ควรมการควบคมโฆษณาเกนจรง คดเปนรอยละ 50.7 ตารางท 21 แสดงเรองทกลมตวอยางไมพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการ-

อาหารและยา

ท รายการ จ านวน รอยละ

1 การประชาสมพนธขอมลขาวสารนอยเกนไป 47 29.2 2 การตรวจสอบสนคาทไมมคณภาพ มาตรฐาน 41 25.5 3 การด าเนนคดกบผกระท าความผด 36 22.4 4 ตรวจสอบการโฆษณาเกนจรง 25 15.5 5 การมสงรวมของประชาชนนอยเกนไป 12 7.5

รวม 100.0

65

จากตารางท 2 1 พบวา เรองทกลมตวอยางทตอบปญหาปลายเปดทไมพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานของคณะกรรมการอาหารและยามากทสดคอ การประชาสมพนธขอมลขาวสารนอยเกนไป คดเปนรอยละ 29.2 รองลงมาคอ การตรวจสอบสนคาทไมมคณภาพ มาตรฐาน คดเปนรอยละ 25.5

บทท 5

สรปผลการวจย การอภปรายผล และขอเสนอแนะ การวจยเรอง การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556 ม

วตถประสงคเพอศกษาระดบความรของประชาชนเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ระดบพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน เพอประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานตามตวชวดทก าหนดในแผนพฒนาศกยภาพผบรโภค และเพอประเมนผลการก าหนดวธด าเนนงานวาเหมาะสมและมประสทธภาพสอดคลองกบตวชวดในการวางแผนพฒนาศกยภาพผบรโภค

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ประชาชนทวไปทงชายและหญง ทมอาย

11 - 65 ป กลมตวอยาง จ านวน 3,000 คน ไดมาโดยการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multistage Sampling)

เครองมอทใชในการวจยครงนคอ แบบสอบถามการประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

การวเคราะหขอมลในการวจยครงน เลอกใชคาสถตส าหรบการวเคราะหขอมลแตละสวน คอ ท าการวเคราะหขอมลเชงพรรณนาเพออธบายลกษณะของขอมลดานตาง ๆ ไดแก เพศ อาย การศกษา การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยการใชตารางแจกแจงความถและคารอยละ

สรปผลการวจย ผลการวจยสรปไดดงน

1. การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา

กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหาร-

และยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 กลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดาน

67

ผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 91.1 รองลงมาคอ สอสงพมพ คดเปนรอยละ 76.3 สวนสอทกลมตวอยางรบรนอยทสดคอ สอกจกรรมทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจด คดเปนรอยละ 35.9

2. ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ

กลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง โดยรายการทมกลมตวอยางตอบถกมากทสดการกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปนโรคไตและความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 98.0 สวนขอความรทกลมตวอยางตอบถกนอยทสดคอ อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณในการรกษาโรค คดเปนรอยละ 72.8

3. พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

กลมตวอยางรอยละ 82.2 มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง รายการทกลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองอนดบแรกคอ ผบรโภคอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทาน คดเปนรอยละ 80.5 สวนพฤตกรรมทางลบทกลมตวอยางมพฤตกรรมทถกตอง อนดบแรก คอ การซอยาตามค าโฆษณาทชวนเชอวา ยานนสามารถรกษาโรคไดครอบจกรวาลและรกษาไดหายขาดทนใจ คดเปนรอยละ 82.1

4. ความคดเหนของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา 4.1 ความพงพอใจทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยา กลมตวอยางรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม กลมตวอยางรอยละ 90.9 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ และรอยละ 76.6 มความ พงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค โดยมความพงพอใจในดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธในระดบมากทสดอนดบแรก การน าไปใชประโยชนของขอมลขาวสาร/กจกรรม ทมการเผยแพร และความถกตองและความนาเชอถอของขอมลขาวสาร กจกรรมทส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยา (อย.)เผยแพร คดเปนรอยละ 21.2 และ 21.0

68

สวนดานการคมครองผบรโภค กลมตวอยางมความพงพอใจระดบมากทสดอนดบแรกคอ การด าเนนงานเกยวกบเรองรองเรยนจากประชาชนทประสบปญหาจากผลตภณฑสขภาพ ทไมไดคณภาพมาตรฐาน คดเปนรอยละ 16.3

4.2 ความตองการของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา

กลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการใน

ระดบมากทสดอนดบแรกคอ ก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภย คดเปนรอยละ 23.3

4.3 ความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

กลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ โดยมความเชอมนระหวาง 89.8 – 96.7 โดยมความเชอมนอนดบแรกในเรอง ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. คดเปนรอยละ 96.7 กลมตวอยางมความเชอมนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในระดบมากทสด อนดบแรกคอ ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. คดเปนรอยละ 30.1

4.4 ปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการ

กลมตวอยางสวนใหญ ไมมปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการ-อาหารและยาด าเนนการแกไข (ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ คดเปนรอยละ 88.0 และดานการคมครองผบรโภค คดเปนรอยละ 88.0. และ 89.2) สวนกลมตวอยางทมปญหา พบวา มปญหาเรงดวนดานการเผยแพรประชาสมพนธทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการคอ ควรมการประชาสมพนธเพมมากขน /เพมชองทางการประชาสมพนธ คดเปนรอยละ 67.1 สวนปญหาเรงดวนดานการคมครองผบรโภคคอ ควรมการควบคมโฆษณาเกนจรง คดเปนรอยละ 50.7

อภปรายผลการวจย

1. จากผลการวจบพบวา กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 ผลการวจยนสอดคลองกบผลการวจยประเมนผลโครงการนในปทผานมา อาท ผลการวจยของนภาภรณ จยวฒน และคณะ (2546,

69

2547) ผลการวจยของศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคยและคณะ (2555) ทพบวา กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาอยางนอย 1 สอ การทประชาชนสวนใหญเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาอยางนอย 1 สอ อาจเนองจาก ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดจดท าโครงการเพอเผยแพรความร ความเขาใจเกยวกบผลตภณฑสขภาพใหแกผบรโภค โดยการถายทอดความรผานสอตาง ๆ ผานชองทางการเผยแพรหลายชองทาง โดยมทงสอหลกคอ โทรทศน วทย สงพมพ เวปไซต และสอกจกรรม ซงสอแตละประเภทมจดเดนและสามารถเขาถงประชาชนไดแตกตางกน โดยเฉพาะสอโทรทศน จากผลการวจยพบวา กลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 91.1 ทงนเนองจากโทรทศนซงเปนชองทางการสอสารทมอทธพลตอบทบาททางสงคมอยางมากตอคนทกเพศ ทกวย และคนไทยมแนวโนมทนยมการดโทรทศนเพมมากขน โดยในป 2532 มสดสวนผชมประมาณ รอยละ 80.4 เพมขนเปนรอยละ 94.6 ในป 2551 (ศนยขอมลวชาการ, 2554) และขอมลจากส านกงานสถตแหงชาตพบวาคนไทยมเวลาวางเฉลยคนละ 3.6 ชวโมงตอวนเทานน และกจกรรมยามวางทคนไทยใชเวลาไปมากทสด คอ การดโทรทศน โดยใชเวลาในการดโทรทศน เฉลยคนละ 2.7 ชวโมงตอวน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2556) เมอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเผยแพรขอมลขาวสารทางสอโทรทศนในหลายรปแบบ จงท าใหกลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอโทรทศนมากทสด

2. ผลการวจยพบวากลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยาง

ถกตอง ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบผลการวจยทผานมาของทพากร มใจเยนและคณะ (2545) นภาภรณ จยวฒน (2547) และผลการวจยของศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ 2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคย และคณะ (2555) ทพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ โดยรายการทมกลมตวอยางตอบถกมากทสดการกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปนโรคไตและความดนโลหตสง ทเปนเชนนอาจเนองจากขอความรดงกลาวเปนขอความรดานผลตภณฑอาหาร ซงมความเกยวของกบชวตประจ าวนของประชาชนทกเพศทกวย อกทงในปจจบน ปญหาเกยวกบโรคไต และความดนโลหตสงนบวาเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศไทย จงอาจท าใหกลมตวอยางสวนใหญใหความสนใจ เปดชองทางในการรบรขอมลขาวสารจนท าใหเกดความรในขอความรในเรองดงกลาวดงกลาว

3. ผลการวจยพบวากลมตวอยางรอยละ 82.2 มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

ทถกตอง ผลการวจยครงนมความสอดคลองและยนยนขอคนพบของผลการวจยหลายเรองทท าการศกษาเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน อาท ผลการวจยของจนตนา เทยมทพร

70

และคณะ (2544) ทพากร มใจเยน และคณะ (2545) ผสด เวชชพพฒน และคณะ (2546) นภาภรณ จยวฒน และคณะ (2547) ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคย และคณะ (2555) ทพบวากลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง รายการทกลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองอนดบแรกคอ ผบรโภคอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทาน ทงนอาจเนองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดจดกจกรรมเผยแพรประชาสมพนธ รณรงคใหผบรโภคอานฉลากมายาวนานนบสบป รวมทงผลตภณฑยา นบเปนผลตภณฑทเกยวของกบความปลอดภยในชวต ดงนนจงอาจท าใหกลมตวอยางเกดความตระหนกในการเลอกซอ ผลตภณฑสขภาพดงกลาวจงท าให กลมตวอยางมพฤตกรรมการอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทานมากทสด

4. ผลการวจยพบวา กลมตวอยางรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม ผลการวจยครงนสอดคลองกบผลการวจยทผานมาหลายชน อาท ทพากร มใจเยน และคณะ (2545) ผสด เวชชพพฒน และคณะ (2546) นภาภรณ จยวฒน และคณะ (2547) ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ 2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคย และคณะ (2555) กลาวคอ ในภาพรวมประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

เมอพจารณาในรายละเอยดพบวากลมตวอยางรอยละ 90.9 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ และรอยละ 76.6 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคทเปนเชนนอาจเนองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา มการด าเนนงานในทงสองภารกจดงกลาวอยางจรงจง กลาวคอ ในดานความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาน าเสนอตอประชาชน สวนใหญมกเปนขอความรเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทเกยวของกบการด ารงชวตประจ าวนของประชาชนทกกลม ทกวย จงท าใหประชาชนสามารถใชขอความรดงกลาวใหเปนประโยชนในการตดสนใจเลอกซอหรอเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพตอตนเองหรอบคคลในครอบครวได ส าหรบในดานการคมครองผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดด าเนนการเผยแพรความร เตอนภยสขภาพแกผบรโภค ตรวจสอบและลงโทษผประกอบการทกระท าผด และเผยแพรขาวสารการจบกมตามสอมวลชนตาง ๆ นอกจากนมการด าเนนการพฒนาความตระหนกและความรบผดชอบของผประกอบการ ทงในแงการอบรมผประกอบการ รวมทงใหรางวลผผลต หรอผประกอบการทด าเนนงานอยางมคณภาพ มการประกอบการทด มจรยธรรม ด าเนนงานอยางถกตองตามกฎหมายและมความรบผดชอบตอสงคม ดวยการด าเนนการในภารกจตาม

71

ความรบผดชอบอยางจรงจงจงท าใหประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

5. กลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑ เมอพจารณาในรายละเอยดพบวาประชาชนมความเชอมนอนดบแรกในเรอง “ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณา ของอย” กลมตวอยางมความเชอมนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในระดบมากทสด อนดบแรกคอ “ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณา ของอย.” ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบผลการวจยทผานมาของนภาภรณ จยวฒน (2547) ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ 2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคย และคณะ (2555) ทพบวากลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพ ทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา การทกลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยานน อาจเนองมาจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนหนวยงานทมภาพลกษณทดในความคดเหนของประชาชน (ผสด เวชพพฒน และคณะ 2546, นรตน เตยสวรรณ และคณะ, 2550) นอกจากนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนหนวยงานภาครฐทมไดแสวงหาประโยชนในเชงธรกจ มหนาทในการควบคมก ากบดแลความปลอดภยเกยวกบผลตภณฑสขภาพ การจะใหการรบรองผลตภณฑๆ นนจะมการตรวจสอบหลายขนตอนอยางเปนระบบและเปนไปตามมาตรฐานทก าหนด เพอใหเกดความปลอดภยแกผบรโภค จงท าใหประชาชนมความเชอถอในการด าเนนการของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (ทพากร มใจเยน และคณะ, 2545) นอกจากน จงอาจเปนเหตผลส าคญทท าใหกลมตวอยางมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

6. กลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการในระดบ

มากทสดอนดบแรกคอ ก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภย ทเปนเชนนอาจเนองจากความปลอดภย (Safety Needs) นบเปนความตองการขนพนฐานของมนษยล าดบทสองรองจากความตองการดานรางกาย (Physiological Needs) ตามแนวคดทฤษฏล าดบขนความตองการของมนษย ของ Maslow (Maslow’s Hierarchy of Needs) ในปจจบนมผลตภณฑสขภาพในทองตลาดเปนจ านวนมากซงผประกอบการบางรายค านงถงผลประโยชนทางธรกจมากกวาความรบผดชอบตอสขภาพของประชาชน มการผลตสนคาทไมไดมาตรฐาน และใชการโฆษณาอวดอางสรรพคณเกนจรงในการจงใจผบรโภค ท าใหผบรโภคทหลงเชอและซอผลตภณฑดงกลาวมาบรโภค และจากขอมลเชงประจกษทเผยแพรตามสอตาง ๆ พบวามผบรโภคจ านวนไมนอยทไดรบพษภยและอนตรายทเกดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพทไมมคณภาพ ไมมมาตรฐาน ดงกลาว ซงกอใหเกดความสญเสยตอรางกาย จตใจ และทรพยสนเปนอยางมาก และความสญเสยบางเรองกไมสามารถประเมนคาได ดงนนกลม

72

ตวอยางจงตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย และด าเนนการกบผกระท าการฝาฝนกฎหมายอยางเขมงวดตามอ านาจหนาททบญญตไวในกฎหมาย ขอเสนอแนะจากการวจย

1. จากผลการวจยพบวา ประชาชนรบรขอมลขาวสารของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาผานสอโทรทศนมากทสด รองลงมาคอ สอสงพมพ ซงโดยทวไปรปแบบการเผยแพร รณรงคประชาสมพนธทผานมาของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาสวนใหญจะเผยแพรผานสอหลก คอ ทว วทย หนงสอพมพ และนตยสาร จากขอเสนอจากผลการวจยในปทผานมา ไดเสนอแนะใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาพจารณาใหความส าคญกบสอใหม (New media) อาท โทรศพทมอถอ (Mobile media) ทเขาถงผบรโภคในแตละกลมไดอยางรวดเรว และเปนจ านวนมาก เพราะประชาชนมการใชเครอขายสงคมผานทางมอถอและอปกรณพกพากนมากขนทงในดานการตดตอสอสาร การรบสงขอมลขาวสาร และการคนหาขอมล นอกจากสอดงกลาวแลว ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยายงอาจพจารณาชองทางของสอหลกทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยายงไมเคยเผยแพรขอมลขาวสารในชองทางดงกลาว หรอใชชองทางดงกลาวยงนอยอย เชน ทางสอวทย คลน AM และวทยชมชน เนองจากขอมลเชงประจกษ ในชองทางดงกลาวมผลตภณฑสขภาพจ านวนไมนอยทมการโฆษณาอวดอางสรรพคณเกนจรงซงอาจท าใหผบรโภคสวนหนงอาจหลงเชอผลตภณฑสขภาพดงกลาว การใชสอหลายประเภท ท าใหสามารถขยายเครอขายของผรบสารไดกวางขวางขน จงเปนการเพมทางเลอกในการรบรขาวสารทเผยแพรโดยส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาแกประชาชน อนเปนการเพมประสทธภาพของการสอสารมากขน

2. จากผลการวจยพบวา ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทกลมตวอยางตอบถกนอยทสดคอ 3 ล าดบแรกคอ “อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟาเครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณ ในการรกษาโรค” รองลงมาคอ “ผลตภณฑเสรมอาหารไมใชยา ไมสามารถปองกน บ าบด รกษาโรคใด ๆ ไมสามารถเปลยนแปลงโครงสรางของรางกาย” และ กาแฟเปนอาหารชนดหนงทไมใชยา จงไมมสรรพคณใช รกษาหรอบ าบดโรคอวนได ถงแมจะเตมคอลลาเจน ถวขาว โสมและไฟเบอรลงไปผสม” โดยมประชาชนทตอบขอความรดงกลาวไมถกตองถงรอยละ 27.2, 24.2 และ 21.9 ตามล าดบซงนบวาในประเดนความรดงกลาวมประชาชนประมาณ 1 ใน 4 ทมความเขาใจไมถกตอง ทงน อาจเนองมาจาก ผลตภณฑสขภาพดงกลาว เปนผลตภณฑทผประกอบการมการโฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑอยางกวางขวาง บางชนดมการโฆษณาอวดอางสรรพคณเกนจรง ซงขอมลขาวสารทไดรบจากบรษทผผลต ผจ าหนายอาจไมเปนไปในทางเดยวกบขอมลขาวสารทเผยแพรโดยส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จงอาจท าใหผบรโภคบางสวนเกดความสบสน และเกดความเขาใจคลาดเคลอนได ดงนนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจงควรรณรงคใหความรแกประชาชนในเรองผลตภณฑสขภาพ

73

ดงกลาวตอไปตอไป เพอใหประชาชนมความเขาใจอยางถองแทในเรองดงกลาว และสามารถน าความรไปใชประโยชนไดอยางแทจรง

3. เมอพจารณาถงผลการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารในดานการ

เผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ ดานการคมครองผบรโภค ผลการวจยเกยวกบความพงพอใจของผบรโภคเกยวกบการด าเนนงานดงกลาวของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ใหผลทสอดคลองกบผลการวจยทผานมาวาตดตอกนหลายปวาประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธสงกวาทมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดานการคมครองผบรโภค ซงผลการวจยนสอดคลองกบผลการวจยในปกอน ๆ ทผานมา นอกจากนผลจาการวจยครงนพบวา เรองทกลมตวอยางทตอบปญหาปลายเปดทไมพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานของคณะกรรมการอาหารและยาอนดบแรกคอ การตรวจสอบสนคา ดงนนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จงควรมการด าเนนการเชงรกดานการคมครองผบรโภคเพมขน โดยเปนแกนน าในการสรางเครอขายทางสงคมในดานการคมครองผบรโภคทงเครอขายทเปนหนวยงานภาครฐ องคกรไมแสวงหาผลก าไร และภาคประชาชน รวมทง ประชาสมพนธกจกรรมของเครอขายผานสอตางๆ ใหประชาชนทราบอยางตอเนอง ทงในดานการก ากบดแลโฆษณาผลตภณฑสขภาพ การตรวจสอบผลตภณฑสขภาพและการจบกมด าเนนคดกบผประกอบธรกจทหลอกลวงประชาชน เพอใหประชาชนมความพงพอใจ ในการด าเนนงานขององคกรเพมขน

4. เนองจากผลตภณฑสขภาพเปนผลตภณฑทเกยวของกบชวตประจ าวนของคนไทย ทกคน และเปนผลตภณฑทมสวนแบงทางการตลาด และมผลประโยชนทางธรกจสง รวมทงมผประกอบการจ านวนมาก ซงมทงผประกอบการทมคณธรรม จรยธรรมสง แตผประกอบการบางรายกค านงถงผลประโยชนทางธรกจเปนส าคญ จงท าใหผบรโภคจ านวนไมนอยทไดรบอนตรายจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพทไมไดมาตรฐาน ส านกงานคณะกรรมการจงควรมการพฒนาระบบเฝาระวงและเตอนภยดานการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ซงอาจใชประโยชนและขอความรวมมอจากเครอขายการคมครองผบรโภคทงหนวยงานภาครฐ องคกรไมแสวงหาผลก าไร และภาคประชาชนทไดกลาวมาแลว

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

1. แมวาผลตภณฑสขภาพบางผลตภณฑมการโฆษณาโออวดเกนจรง แตกมประชาชนจ านวนไมนอยท ยงแสดงความตองการในการซอหรอใชผลตภณฑดงกลาว ดงนนจงควรมการศกษาปจจยเชงสาเหตทมอทธพลตอพฤตกรรมการปกปองสทธของประชาชน

2. ผลการวจยพบวาสอกจกรรมเปนสอทประชาชนมการรบรนอยทสด จงควรม

การศกษาประสทธผลตนทนของการใชสอดงกลาว

บรรณานกรม

คณะกรรมการคมครองผบรโภค,ส านกงาน. (2543). สคบ. กบการคมครองผบรโภค. คณะกรรมการอาหารและยา , ส านกงาน . 2551. (ออนไลน) เขาถงไดจาก

http://www. fda.moph.go.th. จนตนา เทยมทพร และคณะ. (2544). การวจยสมฤทธผลการด าเนนการรณรงคโครงการ

เสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภคในการบรโภคผลตภณฑ ป 2540 – 2544. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ทศนย วระกนต. (2541). การด าเนนการคมครองผบรโภค : ศกษาเฉพาะกรณศนยรบเรอง รองทกข มลนธเพอผบรโภค. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ทพากร มใจเยน และคณะ. (2545). การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของ กองเผยแพรและควบคมการโฆษณา ป 2545. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ผสด เวชชพพฒน และคณะ. (2546). การศกษาความคดเหนของประชาชนทมตอส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยาเมอประสบปญหาเรองผลตภณฑสขภาพ. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ทรงพล ภมพฒน. (2540). จตวทยาทวไป. (พมพครงท 2) กรงเทพฯ : ศนยหนงสอมหาวทยาลย ศรปทม

ธงชย สนตวงศ และฉายศลป เชยวชาญพพฒน. (2524). เศรษฐศาสตรผบรโภค. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช.

ธนภรณ อทยานก. (2543). ประสทธผลของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในการเผยแพรความรงานคมครองผบรโภค. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการประชาสมพนธ คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธรวฒน จนทรสมบรณ. (2544). การคมครองผบรโภค. กรงเทพฯ : ฟสกสเซนเตอร. นลน ตนจตตวฒน. (2540). ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผบรโภคในการปกปองสทธ

ตนเองจากขอความโฆษณาทไมเปนธรรม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นภาภรณ จยวฒน และคณะ. (2546). การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอ และ พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

นภาภรณ จยวฒน และคณะ. (2547). การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอ และ พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

75

บรรณานกรม (ตอ)

นรตน เตยสวรรณ และคณะ. (2548). การศกษาความคดเหนของประชาชนทมตอส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา เมอประสบปญหาเรองผลตภณฑสขภาพ ป 2548. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

นรตน เตยสวรรณ และคณะ. (2550). การศกษาความคดเหนของประชาชนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เมอประสบปญหาเรองผลตภณฑสขภาพ ป 2550. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

เบญจพร วฒพนธ. (2540). การศกษากลยทธการประชาสมพนธและประสทธผลโครงการรณรงค “อานฉลากกอนซอ” ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประจวบ อนออด. (2528). พฤตกรรมศาสตรในเอกสารประกอบค าบรรยายโครงการสมมนาเชงปฏบตการทางสอสารมวลชน เรองการส ารวจทศนคตเพอประสทธภาพในการสอสารและประชาสมพนธ. กรงเทพมหานคร.

พระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท 2) พ.ศ.2541. ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 115 ตอนท 15 ก เมอวนท 24 มนาคม 2541.

พฒนาศกยภาพผบรโภค, กอง. 2554. ขาวเพอสอมวลชน วนท 7 ธนวาคม 2554. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

พฒนาประชากรและชมชน,สมาคม. (2546). รายงานโครงการศกษาความพงพอใจของผมาใชบรการ.

มรกต วฒนะวรณ. (2541). ปจจยทมผลตอการเรยกรองสทธคมครองผบรโภค. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2542). ความพงพอใจ. ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542). กรงเทพมหานคร: ส านกพมพนานมบคส.

วชญสน อรณชยวาณชย. (2545). ความคาดหวงของประชาชนในกรงเทพมหานครตอการไดรบขอมลขาวสารและการคมครองผบรโภคของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เกยวกบวตถอนตราย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาพฒนาสงคม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วชาการ, ศนย ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2009). “ตาดหฟง” สถานการณการรบ สอโทรทศน วทย ของคนไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส).

วภาพร มาพบสข. (2542). จตวทยาทวไป. กรงเทพ : ส านกพมพสงเสรมวชาการบางกอกนอย. วษณ โรจนเรองไร และคณะ. (2554). การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกอง

พฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2554. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

76

บรรณานกรม (ตอ) ศภกาญจน โภคย และคณะ. การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนา

ศกยภาพผบรโภค ป 2555. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ศภกญญา นาถนตธาดา. (2539). การเปดรบขาวสาร ความร และทศนคตเกยวกบส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ของประชาชนในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ศรกล อ าพนธ และคณะ. (2548). การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและ พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน ป 2548. กองพฒนาศกยภาพ ผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

. (2549). การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน ป 2549. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา.

. (2550). การศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน ป 2550. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

. (2551). การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนา-ศกยภาพผบรโภค ป 2551. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ศรกล อ าพนธ และคณะ. (2552). การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2552. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ศรกล อ าพนธ และคณะ. (2553). การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2553. กองพฒนาศกยภาพผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

ศรชย กาญจนวาส. (2550). ทฤษฎการประเมน. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรวรรณ เสรรตน. (2538). พฤตกรรมผบรโภค : ฉบบสมบรณ. กรงเทพ ฯ : พฒนาศกษา. ศภกาญจน โภคย. กรณฑรตน บญชวยธนาสทธ. วษณ โรจนเรองไร. และจฬาลกษณ

นพนธแกว.2554. การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป2554. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. กระทรวงสาธารณสข.

ศภร เสรรตน. (2540) . พฤตกรรมผบรโภค. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพดอกหญา.

77

บรรณานกรม (ตอ) สถตแหงชาต, ส านกงาน. 2556. Research Coner. สบคนจาก http://service.nso.go.th

/nso/nsopublish/citizen/news/news_Activity.jsp. วนทสบคน 15 สงหาคม 2556 สยมวรา เชอทน และคณะ. 2541. รายงานวจยการประเมนผลโครงการเสรมสรางความตนตวใน

การปกปองสทธผบรโภค. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. . (2542). รายงานและการวจยการประเมนผลโครงการพฒนาพฤตกรรม

ผบรโภค ประจ าป 2542. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. สมเดจ กวพทกษ. (2540). การรบความรและการยอมรบสอเรองการคมครองผบรโภคดาน

สาธารณสขของประชาชนจงหวดกาฬสนธ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม

สนนาฏ โรจนประดษฐ และคณะ . 2552. การประเมนผลโครงการรณรงคพฒนาพฤตกรรมผบรโภคของกองพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2552. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข.

สชญญา ลมสกล. (2541). กลยทธและประสทธผลของแผนการรณรงคโฆษณาโครงการเสรมสรางความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค “อย.ปกปองสทธ”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควขาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย .

สภาวด มตรสมหวง และคณะ. (2540). รายงานโครงการวจย ประเมนผล (Post-test) การรบร และความตนตวในการปกปองสทธผบรโภค. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

อลสา วรพฒนกล. (2540). การเปดรบขาวสาร ความร ความตระหนก และการปฏบตตาม กฎจราจรของผขบขรถยนตรสวนบคคลในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อญชล รชนกล. (2541). การรบร ความคาดหวง และความพงพอใจของประชาชนตอบทบาทของต ารวจชมชนประจ าต าบล. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อทธพลของการสอสารทมผลตอสงคม มปป. สบคนใน www.geocities.ws/return_social/ mascomforsocial.doc. วนทสบคน 24 สงหาคม 2555.

Benjamin, Bloom S. (1971). Handbook on Formative and Summative Evaluation of Student Learning. New York : McGraw-Hill Book Company.

Cullen,Rowena. (2001). Perspectives on user satisfaction surveys. Library Trends 49(Spring):662-686.

Drarod, M.J., Escamilla,P.R., Millan, B.A., Perez, S.S., & Damio, G. (2004). Influence of the Fight BAC! Food Safety Campaign on an Urban Latio Population.

Engel, F.J., Blackwell, D.R., & Miniard, W.P. (1990). Consumer Behavior. 6th ed. The Dryden Press:Hinsdale, IL.

78

บรรณานกรม (ตอ) Good, Carter V. (1973). Dictionary of Education. New York : McGraw-Hill Book

Company. Knabel, S.J. (1995). Foodborne illness: role of home food handling practices.

Food Technology. 49(4):119-131. Mark,Bickhard H. (1980). Cognition, Convention and Communication. New York :

Praeger Publisher. Medeirod, L., Hiller, V., Kendall, P., & Mason, A. (2001). Evaluation of Food Safety

Education for Consumers. Journal of Nutrition Education. 33(supplement 1):S1-34

Roger, M.E. (1976). Communication Campaign. New York : The Free Press. Wolman, B. B. (1973). Dictionary of behavioral science (1st ed.). New York: Van

Norstrand.

ภาคผนวก

79

80

ผลการวเคราะหตามตวชวดจ าแนกตามภาคตางๆ 1. การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา ตารางภาคผนวกท 1 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ จ าแนกตามภาคตางๆ

ภาค การรบร จ านวน รอยละ

เหนอ เคย 562 93.7 ไมเคย 38 6.3

รวม 600 100.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ เคย 588 98.0

ไมเคย 12 2.0 รวม 600 100.0

กลาง เคย 588 98.0 ไมเคย 12 2.0

รวม 600 100.0 ใต เคย 550 91.7

ไมเคย 50 8.3 รวม 600 100.0

กรงเทพมหานคร เคย 551 91.8 และปรมณฑล ไมเคย 49 8.2

รวม 600 100.0 จากตารางภาคผนวกท 1 พบวา กลมตวอยางเกอบทงหมดจากทกภาคเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ มจ านวนใกลเคยงกน คดเปนรอยละระหวาง 91.7 – 98.0

81

ตารางภาคผนวกท 2 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ จ าแนกตามสถานภาพ ของกลมตวอยาง

สถานภาพ

การรบร

เคย ไมเคย รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ชาย 1311 94.0 83 6.0 1394 100.0

เพศ หญง 1528 95.1 78 4.9 1606 100.0 รวม 2839 94.6 161 5.4 3000 100.0

อาย

11 – 15 ป 265 95.3 13 4.7 278 100.0 16 – 20 ป 266 93.7 18 6.3 284 100.0 21 – 25 ป 289 96.0 12 4.0 301 100.0 26 – 30 ป 281 95.3 14 4.7 295 100.0 31 – 35 ป 262 92.6 21 7.4 283 100.0 36 – 40 ป 278 93.9 18 6.1 296 100.0 41 – 45 ป 270 94.1 17 5.9 287 100.0 46 – 50 ป 258 96.3 10 3.7 268 100.0 51 – 55 ป 257 93.1 19 6.9 276 100.0 56 – 60 ป 268 96.8 9 3.2 277 100.0 61 – 65 ป 145 93.5 10 6.5 155 100.0

รวม 2839 94.6 161 5.4 3000 100.0

การศกษา

ประถมศกษา 562 93.8 37 6.2 599 100.0 มธยมศกษา 1325 94.4 78 5.6 1403 100.0 อนปรญญาหรอเทยบเทา 437 95.4 21 4.6 458 100.0 ปรญญาตร 483 95.3 24 4.7 507 100.0 ปรญญาโท 32 97.0 1 3.0 33 100.0 ปรญญาเอก - - - - - 100.0

รวม 2839 94.6 161 5.4 3000 100.0 จากตารางภาคผนวกท 2 พบวา กลมตวอยางทมเพศตางกน ระดบอายตางกน และระดบการศกษาตางกน มการรบรสอจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาใกลเคยงกนรอยละ 92.6 – 97.0

82

2. ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ตารางภาคผนวกท 3 แสดงความความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางจ าแนกตามภาค

ตางๆ

ภาค ความเชอมน จ านวน รอยละ

เหนอ มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 562 93.7 ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 38 6.3

รวม 600 100.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 575 95.8

ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 25 4.2 รวม 600 100.0

กลาง มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 566 94.3 ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 34 5.7

รวม 600 100.0 ใต มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 573 95.5

ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 27 4.5 รวม 600 100.0

กรงเทพมหานคร มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 561 93.5 และปรมณฑล ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 39 6.5

รวม 600 100.0 จากตารางภาคผนวกท 3 พบวา กลมตวอยางจากทกภาคมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ จ านวนใกลเคยงกน คดเปนรอยละระหวาง 93.5 – 95.8

83

ตารางภาคผนวกท 4 แสดงความความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง

สถานภาพ

ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ

มความรอยางถกตอง ไมมความรอยางถกตอง รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ชาย 1321 94.8 73 5.2 1394 100.0 เพศ หญง 1516 94.4 90 5.6 1606 100.0

รวม 2837 94.6 163 5.4 3000 100.0

อาย

11 – 15 ป 263 94.6 15 5.4 278 100.0 16 – 20 ป 265 93.3 19 6.7 284 100.0 21 – 25 ป 286 95.0 15 5.0 301 100.0 26 – 30 ป 276 93.6 19 6.4 295 100.0 31 – 35 ป 273 96.5 10 3.5 283 100.0 36 – 40 ป 279 94.3 17 5.7 296 100.0 41 – 45 ป 273 95.1 14 4.9 287 100.0 46 – 50 ป 255 95.1 13 4.9 268 100.0 51 – 55 ป 259 93.8 17 6.2 276 100.0 56 – 60 ป 265 95.7 12 4.3 277 100.0 61 – 65 ป 143 92.3 12 7.7 155 100.0

รวม 2837 94.6 163 5.4 3000 100.0

การศกษา

ประถมศกษา 567 94.7 32 5.3 599 100.0 มธยมศกษา 1312 93.5 91 6.5 1403 100.0 อนปรญญาหรอเทยบเทา 439 95.9 19 4.1 458 100.0 ปรญญาตร 486 95.9 21 4.1 507 100.0 ปรญญาโท 33 100.0 0 0.0 33 100.0 ปรญญาเอก - - - - - 100.0

รวม 2837 94.6 163 5.4 3000 100.0 จากตารางภาคผนวกท 4 พบวา กลมตวอยางทมเพศตางกน อายตางกน และการศกษาตางกน มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพใกลเคยงกน คดเปนรอยละระหวาง 92.3 – 100.0

84

3. พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ตารางภาคผนวกท 5 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามภาค

ตางๆ

ภาค

พฤตกรรม ทถกตอง

พฤตกรรม ทไมถกตอง

รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เหนอ 507 84.5 93 15.5 600 100.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ 487 81.2 113 18.8 600 100.0 กลาง 495 82.5 105 17.5 600 100.0 ใต 505 84.2 95 15.8 600 100.0 กรงเทพมหานคร และปรมณฑล 462 77.0 138 23.0 600 100.0

รวม 2456 81.9 544 18.1 3000 100.0

จากตารางภาคผนวกท 5 พบวา กลมตวอยางจากกรงเทพมหานครและปรมณฑล มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง นอยกวาภาคอน ๆ สวนกลมตวอยางภาคอน ๆ มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพใกลเคยงกน

85

ตารางภาคผนวกท 6 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยาง จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง

สถานภาพ

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

พฤตกรรม ทถกตอง

พฤตกรรม ทไมถกตอง

รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ชาย 1141 81.9 253 18.1 1394 100.0 เพศ หญง 1315 81.9 291 18.1 1606 100.0

รวม 2456 81.9 544 18.1 3000 100.0

อาย

11 – 15 ป 215 77.3 63 22.7 278 100.0 16 – 20 ป 224 78.9 60 21.1 284 100.0 21 – 25 ป 239 79.4 62 20.6 301 100.0 26 – 30 ป 229 77.6 66 22.4 295 100.0 31 – 35 ป 244 86.2 39 13.8 283 100.0 36 – 40 ป 246 83.1 50 16.9 296 100.0 41 – 45 ป 235 81.9 52 18.1 287 100.0 46 – 50 ป 228 85.1 40 14.9 268 100.0 51 – 55 ป 240 87.0 36 13.0 276 100.0 56 – 60 ป 230 83.0 47 17.0 277 100.0 61 – 65 ป 126 81.3 29 18.7 155 100.0

รวม 2456 81.9 544 18.1 3000 100.0

การศกษา

ประถมศกษา 477 79.6 122 20.4 599 100.0 มธยมศกษา 1146 81.7 257 18.3 1403 100.0 อนปรญญาหรอเทยบเทา 390 85.2 68 14.8 458 100.0 ปรญญาตร 415 81.9 92 18.1 507 100.0 ปรญญาโท 28 84.8 5 15.2 33 100.0 ปรญญาเอก - - - - - 100.0

รวม 2456 81.9 544 18.1 3000 100.0 จากตารางภาคผนวกท 6 พบวา กลมตวอยางเพศหญงและเพศชายมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองเทากน กลมตวอยางทมอาย 31 – 35 ป 46 – 50 ป 51 – 55 ป และกลมตวอยางทมการศกษาระดบอนปรญญาหรอเทยบเทา ปรญญาโท มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองมากกวากลมตวอยางระดบอาย และระดบการศกษาอน ๆ ตามล าดบ

86

4. ความคดเหนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมอาหารและยา ตารางภาคผนวกท 7 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของ

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ จ าแนกตามภาคตางๆ

ภาค ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

เหนอ พงพอใจ 540 90.0 ไมพงพอใจ 60 10.0

รวม 600 100.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ พงพอใจ 558 93.0

ไมพงพอใจ 42 7.0 รวม 600 100.0

กลาง พงพอใจ 538 89.7 ไมพงพอใจ 62 10.3

รวม 600 100.0 ใต พงพอใจ 551 91.8

ไมพงพอใจ 49 8.2 รวม 600 100.0

กรงเทพมหานคร พงพอใจ 539 89.8 และปรมณฑล ไมพงพอใจ 61 10.2

รวม 600 100.0 จากตารางภาคผนวกท 7 พบวา กลมตวอยางจากทกภาค มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธใกลเคยงกน คดเปนรอยละระหวาง 89.7- 93.0 โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ เปนอนดบแรก รองลงมาคอ ภาคใต

87

ตารางภาคผนวกท 8 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง

สถานภาพ

ความพงพอใจ

พงพอใจ ไมพงพอใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ชาย 1244 89.2 150 10.8 1394 100.0 เพศ หญง 1482 92.3 124 7.7 1606 100.0

รวม 2726 90.9 274 9.1 3000 100.0

อาย

11 – 15 ป 254 91.4 24 8.6 278 100.0 16 – 20 ป 264 93.0 20 7.0 284 100.0 21 – 25 ป 269 89.4 32 10.6 301 100.0 26 – 30 ป 266 90.2 29 9.8 295 100.0 31 – 35 ป 255 90.1 28 9.9 283 100.0 36 – 40 ป 279 94.3 17 5.7 296 100.0 41 – 45 ป 260 90.6 27 9.4 287 100.0 46 – 50 ป 247 92.2 21 7.8 268 100.0 51 – 55 ป 247 89.5 29 10.5 276 100.0 56 – 60 ป 241 87.0 36 13.0 277 100.0 61 – 65 ป 144 92.9 11 7.1 155 100.0

รวม 2726 90.9 274 9.1 3000 100.0

การศกษา

ประถมศกษา 548 91.5 51 8.5 599 100.0 มธยมศกษา 1280 91.2 123 8.8 1403 100.0 อนปรญญาหรอเทยบเทา 415 90.6 43 9.4 458 100.0 ปรญญาตร 451 89.0 56 11.0 507 100.0 ปรญญาโท 32 97.0 1 3.0 33 100.0 ปรญญาเอก - - - - - 100.0

รวม 2726 90.9 274 9.1 3000 100.0 จากตารางภาคผนวกท 8 พบวา กลมตวอยางเพศหญงมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ มากกวาเพศชายเลกนอย กลมตวอยางทมอาย 36 – 40 ป อาย 16 – 20 ป 61 – 65 ป และกลมตวอยางทมการศกษาระดบปรญญาโท มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน

88

คณะกรรมการอาหารและยาดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธมากวากลมตวอยางทมระดบอาย และระดบการศกษาอน ๆ ตามล าดบ ตารางภาคผนวกท 9 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงาน

ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค จ าแนกตามภาคตางๆ

ภาค ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

เหนอ พงพอใจ 460 76.7 ไมพงพอใจ 140 23.3

รวม 600 100.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ พงพอใจ 480 80.0

ไมพงพอใจ 120 20.0 รวม 600 100.0

กลาง พงพอใจ 423 70.5 ไมพงพอใจ 177 29.5

รวม 600 100.0 ใต พงพอใจ 476 79.3

ไมพงพอใจ 124 20.7 รวม 600 100.0

กรงเทพมหานคร พงพอใจ 459 76.5 และปรมณฑล ไมพงพอใจ 141 23.5

รวม 600 100.0 จากตารางภาคผนวกท 9 พบวา กลมตวอยางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคมากทสด ใกลเคยงกน คดเปนรอยละ 80.0 และ 79.3 สวนกลมตวอยางในภาคกลางมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดานการคมครองผบรโภคนอยทสด คดเปนรอยละ 70.5

89

ตารางภาคผนวกท 10 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภค จ าแนกตามสถานภาพของกลมตวอยาง

สถานภาพ

ความพงพอใจ

พงพอใจ ไมพงพอใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ชาย 1053 75.5 341 24.5 1394 100.0 เพศ หญง 1245 77.5 361 22.5 1606 100.0

รวม 2298 76.6 702 23.4 3000 100.0

อาย

11 – 15 ป 217 78.1 61 21.9 278 100.0 16 – 20 ป 223 78.5 61 21.5 284 100.0 21 – 25 ป 230 76.4 71 23.6 301 100.0 26 – 30 ป 223 75.6 72 24.4 295 100.0 31 – 35 ป 216 76.3 67 23.7 283 100.0 36 – 40 ป 229 77.4 67 22.6 296 100.0 41 – 45 ป 228 79.4 59 20.6 287 100.0 46 – 50 ป 204 76.1 64 23.9 268 100.0 51 – 55 ป 197 71.4 79 28.6 276 100.0 56 – 60 ป 205 74.0 72 26.0 277 100.0 61 – 65 ป 126 81.3 29 18.7 155 100.0

รวม 2298 76.6 702 23.4 3000 100.0

การศกษา

ประถมศกษา 472 78.8 127 21.2 599 100.0 มธยมศกษา 1094 78.0 309 22.0 1403 100.0 อนปรญญาหรอเทยบเทา 348 76.0 110 24.0 458 100.0 ปรญญาตร 361 71.2 146 28.8 507 100.0 ปรญญาโท 23 69.7 10 30.3 33 100.0 ปรญญาเอก - - - - - 100.0

รวม 2298 76.6 702 23.4 3000 100.0 จากตารางภาคผนวกท 10 พบวา กลมตวอยางเพศหญงมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคมากกวาเพศชายเลกนอย กลมตวอยางทมอาย 61 – 65 ป มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคมากกวากลมตวอยางทมอายระดบอนๆ และ

90

กลมตวอยางทมการศกษาระดบปรญญาโท มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคนอยกวากลมตวอยางทมการศกษาระดบอน ๆ ตารางภาคผนวกท 11 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงาน

ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม จ าแนกตาม ภาคตางๆ

ภาค ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

เหนอ พงพอใจ 502 83.7 ไมพงพอใจ 98 16.3

รวม 600 100.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ พงพอใจ 527 87.8

ไมพงพอใจ 73 12.2 รวม 600 100.0

กลาง พงพอใจ 489 81.5 ไมพงพอใจ 111 18.5

รวม 600 100.0 ใต พงพอใจ 513 85.5

ไมพงพอใจ 87 14.5 รวม 600 100.0

กรงเทพมหานคร พงพอใจ 505 84.2 และปรมณฑล ไมพงพอใจ 95 15.8

รวม 600 100.0 จากตารางภาคผนวกท 11 พบวา กลมตวอยางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามากทสด รองลงมาคอภาคใต

91

ตารางภาคผนวกท 12 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม จ าแนกตาม สถานภาพของกลมตวอยาง

สถานภาพ

ความพงพอใจ

พงพอใจ ไมพงพอใจ รวม

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ชาย 1158 83.1 236 16.9 1394 100.0

เพศ หญง 1378 85.8 228 14.2 1606 100.0 รวม 2536 84.5 464 15.5 3000 100.0

อาย

11 – 15 ป 243 87.4 35 12.6 278 100.0 16 – 20 ป 246 86.6 38 13.4 284 100.0 21 – 25 ป 248 82.4 53 17.6 301 100.0 26 – 30 ป 246 83.4 49 16.6 295 100.0 31 – 35 ป 233 82.3 50 17.7 283 100.0 36 – 40 ป 258 87.2 38 12.8 296 100.0 41 – 45 ป 244 85.0 43 15.0 287 100.0 46 – 50 ป 227 84.7 41 15.3 268 100.0 51 – 55 ป 226 81.9 50 18.1 276 100.0 56 – 60 ป 229 82.7 48 17.3 277 100.0 61 – 65 ป 136 87.7 19 12.3 155 100.0

รวม 2536 84.5 464 15.5 3000 100.0

การศกษา

ประถมศกษา 515 86.0 84 14.0 599 100.0 มธยมศกษา 1206 86.0 197 14.0 1403 100.0 อนปรญญาหรอเทยบเทา 377 82.3 81 17.7 458 100.0 ปรญญาตร 408 80.5 99 19.5 507 100.0 ปรญญาโท 30 90.9 3 9.1 33 100.0 ปรญญาเอก - - - - - 100.0

รวม 2536 84.5 464 15.5 3000 100.0 จากตารางภาคผนวกท 12 พบวา กลมตวอยางเพศหญงมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวมมากกวาเพศชายเลกนอย กลมตวอยางทมอาย 11- 15 ป 36 – 40 ป 61 – 65 ป กลมตวอยางทมการศกษาระดบโท มความพง

92

พอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามากกวากลมตวอยาง ทมระดบอายอนๆ และระดบการศกษาอนๆ ตามล าดบ

แบบสอบถามการวจยเรอง

การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

ค าชแจง แบบสอบถามนม 5 ตอน คอ ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลเกยวกบผตอบแบบสอบถาม

ตอนท 2 แบบวดการรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการ- อาหารและยา (อย.) ตอนท 3 แบบวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ตอนท 4 แบบวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ตอนท 5 แบบสอบถามความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการ - อาหารและยา (อย.)

ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงใน หนาขอความเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ทตรงกบความเปนจรง 1. เพศ

1.1 ชาย 1.2 หญง

2. ปจจบนผตอบแบบสอบถามอายเทาใด 2.1 11 - 15 ป 2.2 16 - 20 ป 2.3 21 - 25 ป 2.4 26 - 30 ป 2.5 31 - 35 ป

3. การศกษาสงสดของผตอบแบบสอบถามระดบใด 3.1 ประถมศกษา 3.2 มธยมศกษา 3.3 อนปรญญาหรอเทยบเทา 3.4 ปรญญาตร 3.5 ปรญญาโท 3.6 ปรญญาเอก

sex

edu

ชอผชวยวจย…………………………………….จงหวด…………………………………เลขทแบบสอบถาม………… 1 เหนอ 2. ตะวนออกเฉยงเหนอ 3. กลาง 4. ใต 5 กทม.และปรมณฑล

ส ำหรบเจำหนำท

ใหผชวยวจยท าความเขาใจเกยวกบค าจ ากดความของความหมายของค าตาง ๆ เชน ผลตภณฑสขภาพ ปญหาเกยวกบการบรโภคผลตภณฑสขภาพ แกผถกสมภาษณ

2.6 36 – 40 ป 2.7 41 – 45 ป 2.8 46 – 50 ป 2.9 51 – 55 ป

2.10 56 – 60 ป 2.11 61 – 65 ป

age

94

ตอนท 2 แบบวดการรบรขาวสารทไดรบจากการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

ก. ความคดเหนทมตอหนวยงานคมครองผบรโภค เมอประสบปญหาเรองผลตภณฑสขภาพ ค าชแจง ใหผชวยวจยสมภาษณผตอบแบบสอบถามตอไปน แลวใสหมายเลข 1 2 และ 3 ใน ทตรงกบอนดบ การเลอกของผตอบแบบสอบถาม 1. หากทานประสบปญหาเกยวกบการบรโภคผลตภณฑสขภาพ หนวยงานทรบเรองรองเรยนททานนกถง

อนดบแรกคอหนวยงานใด (ใหเรยงตามล าดบ 3 อนดบแรก) โดยใหผตอบแบบสอบถามเอยเอง 1. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) 2. ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (สคบ.) 3 ส านกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) 4. องคกรเอกชน (โปรดระบ)………………………………………………………………………….. 5. สอมวลชน 6. มลนธผบรโภค 7. อน ๆ (โปรดระบ)…………………………………………………………………………..

ข. การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ค าชแจง ใหผชวยวจยสมภาษณผตอบแบบสอบถามวา เคยทราบขาวสารทเผยแพรโดยส านกงานคณะกรรมการอาหาร

และยา (อย.) จากสอใดบาง โดยใหผตอบแบบสอบถามเอยเองกอน แลวผชวยวจยจงท าท าเครองหมาย ลงในชอง “ระลกไดเอง” ผชวยวจยจงคอยถามรายการชองทางอน ๆ ตามล าดบ แลวท าเครองหมาย ในชองระลกไดขณะเมอสอบถาม

ล าดบท รายการ ระลกไดเอง

ระลกไดเมอสอบถาม

เคย ไมเคย

1. สอบคคล เชน พอ แม หรอบคคลในครอบครว คร เพอน เจาหนาท อสม. สสจ. เปนตน

Mas1

2. สอวทยกระจายเสยง Mas2 3. สอโทรทศน Mas3 4. สอสงพมพ เชน หนงสอพมพ นตยสาร โปสเตอร แผนพบ

เปนตน Mas4

5. สออนเทอรเนต Mas5 6. สายดวน อย. 1556 Mas6 7. สอกจกรรมทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)จด

เชน กจกรรม อย.นอย กจกรรม primary GMP กจกรรมโมบายยนต การตรวจตลาด เปนตน

Mas7

ในชวง 6 เดอนทผานมา ทานเคยไดรบทราบขอมลทเผยแพรโดยส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) จากสอใดบาง

ส ำหรบ เจำหนำท

First1

First2

First3

Frist2

First4

4 Frist2

First5

4 Frist2

First6

4 Frist2

95

ตอบความมนใจในการตอบดวยคะ

ตอนท 3 แบบวดความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ค าชแจง แบบวดนใชสอบถามความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ใหทานท าเครองหมาย ลงในชองทเหนวา “ถก” หรอ “ผด” และ “มนใจ” หรอ “ไมมนใจ” ในค าตอบนน

ล าดบ

ท รายการ ถก ผด

ความมนใจในการตอบ

มน ใจ

ไมมนใจ

1. การกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปนโรคไตและ ความดนโลหตสง

K1

2. ขอมลบนฉลากโภชนาการแบบ GDA เปนประโยชนในการชวยใหผบรโภครปรมาณความหวาน มน เคมและพลงงานของสารอาหารทตองการจ ากด การกนได

K2

3. น ามนทผานการทอดซ าหลาย ๆ ครง จะเกดสารทมผลตอการเกดโรคมะเรง โรคหวใจและหลอดเลอด รวมทงโรคความดนโลหตสง

K3

4. ขนมกรบกรอบ ขนมขบเคยว หากบรโภคบอยครงเปนเวลานาน ท าใหเกดโรคอวนและเปนสาเหตของ โรคฟนผ

K4

5. กาแฟเปนอาหารชนดหนงทไมใชยา จงไมมสรรพคณใช รกษาหรอบ าบดโรคอวนได ถงแมจะเตมคอลลาเจน ถวขาว โสมและไฟเบอรลงไปผสม

K5

6. ผลตภณฑเสรมอาหารไมใชยา ไมสามารถปองกน บ าบด รกษาโรคใด ๆ ไมสามารถเปลยนแปลงโครงสรางของรางกาย

K6

7. อนตรายจากการใชสเตยรอยดทไมเหมาะสม คอ ท าใหกระเพาะทะล กระดกผ กดภมตานทานของรางกาย ท าใหตดเชองาย

K7

8. การกนยาพาราเซตามอลทปลอดภยคอ ผใหญหามรบประทานตดตอกนเกน 5-10 วน เดกหารบประทานตดตอกนเกน 3-5 วน

K8

9. กอนทจะใชเครองส าอางใดในครงแรก ควรทดสอบอาการแพกอนใช ดวยการทาผลตภณฑปรมาณเลกนอยบรเวณใตทองแขน แลวทงไว 24-28 ชวโมง หากไมมความผดปกตใดๆ เกดขน แสดงวา ใชไดโดยไมมอาการแพ

K9

10. อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณในการรกษาโรค

K10

11. กอนตดสนใจเลอกซอคอนแทคเลนสควรสงเกตวน เดอน ป ทหมดอาย เลขทใบอนญาตผลต หรอน าเขาเครองมอแพทยในกรอบเครองหมาย อย. ดงรป

K11

12. การใชผลตภณฑก าจดแมลงใหปลอดภยตองใชเทาทจ าเปน ใชใหถกวธตามค าแนะน าบนฉลาก หามใชผลตภณฑก าจดแมลงฉดพนในบรเวณทมอาหาร เครองดมวางอยโดยเดดขาด

K12

ส ำหรบเจำหนำท

96

ตอนท 4 แบบวดพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ค าชแจง ใหผชวยวจยสมภาษณผตอบแบบสอบถามถงการปฏบตตอไปน โดยใหท าเครองหมาย ลงในชองท ตรงกบการปฏบตของผตอบแบบสอบถามเกยวกบการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

ล าดบท

รายการ

ปฏบต ไมเกยว ของกบพฤต

กรรมนน

เปนประจ า

บอย นานๆครง

ไมเคย ปฏบต

1. ทานอานขอมลบนฉลากโภชนาการแบบ GDA เพอหลกเลยงสารอาหารทไมตองการหรอสารอาหารทตองการจ ากดการกน

BE1

2. ทานเลอกซอผลตภณฑอาหารใหเหมาะสมกบตนเอง โดยดชนดและปรมาณสารอาหารทตองจ ากด ไดแก พลงงาน น าตาล ไขมน โซเดยม จากฉลากโภชนาการแบบ GDA บนฉลากอาหาร

BE2

3. ทานดมกาแฟทมการโฆษณาวา สามารถลดความอวนได BE3

4. ทานรบประทานผลตภณฑเสรมอาหารแทนยา เพอรกษาโรคบางอยาง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง

BE4

5. ทานซอยาตามค าโฆษณาทชวนเชอวา ยานนสามารถรกษาโรคไดครอบจกรวาลและรกษาไดหายขาดทนใจ

BE5

6. ทานอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทาน

BE6

7. ทานหลกเลยงการใชยาพาราเซตามอลซ าซอน เชน รบประทานรวมกบยาแกหวด หรอยากลามเนอ/แกปวดเมอยกลามเนอ

BE7

8. กอนทจะใชเครองส าอางใดในครงแรก ทานไดทดสอบการแพกอนใชหรอไม (ดวยการทาผลตภณฑปรมาณเลกนอยบรเวณใตทองแขน ทงไว 24-28 ชวโมง แลวสงเกตอาการแพทอาจเกดขน)

BE8

9. ทานซอผลตภณฑทมสวนผสมของกลตาไธโอนมาใช เพอท าใหผวขาวขน

BE9

10. ทานใชอปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา เพอบ าบดรกษาโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง

BE10

11. ทานสงเกตวน เดอน ป ทหมดอาย เลขทใบอนญาตหรอน าเขาเรองมอแพทยในกรอบเครองหมาย อย.กอนตดสนใจเลอกซอคอนแทคเลนส

BE11

12. ทานใชผลตภณฑก าจดแมลงเทาทจ าเปนโดยใชใหถกวธตามค าแนะน าบนฉลาก

BE12

ส ำหรบ เจำหนำท

97

ตอนท 5 ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ก. ความพงพอใจตอการท างานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ค าชแจง ใหผชวยวจยสมภาษณผตอบแบบสอบถามถงความพงพอใจตอการท างานของส านกงานคณะกรรมการ - อาหารและยา (อย.) ในดานตาง ๆ ตอไปน โดยท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหน

ของผตอบแบบสอบถาม

ล าดบท

รายการ พงพอใจ ไมม

ความ เหน

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอย ทสด

1. 1.1

ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ ความเหมาะสมของสอ/กจกรรม ทส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา(อย.) ใชในการเผยแพรขาวสาร เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ อนเทอรเนต สายดวน อย. 1556 เปนตน

Job1

1.2 ความถกตองและความนาเชอถอของขอมลขาวสาร กจกรรมทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)เผยแพร

Job2

1.3 เนอหาสาระของขอมลขาวสาร กจกรรม ทเผยแพรมสอดคลองกบความตองการของทาน

Job3

1.4 ความทนสมย/ทนตอเหตการณของขอมลขาวสาร กจกรรมทมการเผยแพร

Job4

1.5 การน าไปใชประโยชนของขอมลขาวสาร/กจกรรมทมการเผยแพร

Job5

2. 2.1

ดานการคมครองผบรโภค การควบคมคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑสขภาพทจ าหนายในทองตลาด

Job6

2.2 การตรวจสอบและการด าเนนคดกบผประกอบการท ท าผดกฎหมาย

Job7

2.3 การเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) Job8

2.4 การก ากบดแลการโฆษณาผลตภณฑสขภาพเพอไมใหมการโฆษณาเกนจรงหรอโฆษณาหลอกลวงประชาชน

Job9

2.5 การด าเนนงานเกยวกบเรองรองเรยนจากประชาชน ทประสบปญหาจากผลตภณฑสขภาพ ทไมไดคณภาพมาตรฐาน

Job10

ส ำหรบ เจำหนำท

98

ข. ประเดนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ด าเนนงาน ค าชแจง ใหผชวยวจยสมภาษณผตอบแบบสอบถามถงประเดนตาง ๆ ทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยา (อย.) ด าเนนการ เพอใหการคมครองผบรโภคมประสทธภาพยงขน โดยท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม

ล าดบท

รายการ ตองการ ไมม

ความ เหน

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอย ทสด

1. ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ 1.1 เผยแพรความร ประชาสมพนธ และรณรงคใหประชาชนมความร

เกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตอง เพอใหมพฤตกรรมการบรโภคเพอสขภาพทถกตองเหมาะสม

Ex1.1

1.2 สงเสรมใหประชาชนรสทธ และสามารถปกปองสทธของตนเองได Ex1.2

2. ดานการคมครองผบรโภค

2.1 ก ากบ ดแล ตรวจสอบเฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภย

Ex2.1

2.2 ด าเนนการกบผกระท าการฝาฝนกฎหมายอยางเขมงวด Ex2.2

2.3 พฒนาผประกอบการใหมการผลต น าเขา จ าหนาย และมไวครอบครอง ซงผลตภณฑสขภาพทมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย

Ex2.3

2.4 ด าเนนการเรองรองเรยนใหประชาชนอยางรวดเรวและมประสทธภาพ

Ex2.4

2.5 สนบสนนและสงเสรมใหภาคเอกชน องคกรปกครอง สวนทองถน และภาคประชาชนมสวนรวมในการด าเนนงานคมครองผบรโภค

Ex2.5

2.6 การท างานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มความโปรงใส ตรวจสอบได และเปนมออาชพ

Ex2.6

2.7 ดานอน ๆ (โปรดระบ) 2.7.1

Ex2.7.1

2.7.2 Ex2.7.2

ส ำหรบเจำหนำท

99

ค. ความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดาน ผลตภณฑสขภาพ

ค าชแจง ใหผชวยวจยสมภาษณผตอบแบบสอบถามวามความเชอมนตอการด าเนนงานของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ตอไปนหรอไมเพยงใด โดยท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบค าตอบของผตอบแบบสอบถาม

ล าดบท

รายการ เชอมน

ไมเชอมน

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

1. ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย. Faith1

2. การสมตรวจผลตภณฑสขภาพและการด าเนนคดกบผกระท าผดกฎหมาย

Faith2

3. การควบคมการโฆษณาผลตภณฑสขภาพ Faith3

4. ขอมลขาวสารท อย. เผยแพร Faith4

5. ความรความสามารถดานวชาการของบคลากรของ อย.

Faith5

ง. . ทานคดวาการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย) มปญหาเรงดวนทตองแกไขหรอไม

1. ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ 1.1 ไมม 1.2 ม โปรดระบ.................................................................................................. 2. ดานการคมครองผบรโภค 2.1 ไมม 2.2 ม โปรดระบ..................................................................................................

จ. เรองททานคดวาไมพงพอใจตอการท างานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย) คอ เรองใด

ฉ. ขอคดเหน และขอเสนอแนะเพมเตม

Expr 1

Expr2

ส ำหรบเจำหนำท

1

บทสรปส าหรบผบรหาร (Executive Summary) รายงานการวจยเรอง

การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

ภก.ศภกาญจน โภคย ผศ.ดร.กรณฑรตน บญชวยธนาสทธ ภก.วษณ โรจนเรองไร ภก.ภมพฒน อรณากร

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2556

2

บทสรปส าหรบผบรหาร (Executive Summary) รายงานการวจยเรอง

การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

ภญ.ศรนวล กรกชกร ทปรกษาของแผนงานวจย ดร.ภญ. สมาล พรกจประสาน ทปรกษาของแผนงานวจย นายนรตน เตยสวรรณ ทปรกษาของแผนงานวจย ภญ.ยพา เตยงธวช ทปรกษาของแผนงานวจย นางสาวทพากร มใจเยน ทปรกษาของแผนงานวจย ผศ.จนตนา เทยมทพร ทปรกษาของแผนงานวจย ภก.ศภกาญจน โภคย หวหนาโครงการวจย ผศ.ดร.กรณฑรตน บญชวยธนาสทธ ผวจย ภก.วษณ โรจนเรองไร ผวจย ภก.ภมพฒน อรณากร ผวจย

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2556

3

บทสรปส าหรบผบรหาร (Executive Summary) รายงานการวจยเรอง

การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556 บทน า

จากสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไปในปจจบน กอใหเกดผลกระทบ ตอวถการด าเนนชวตของบคคลในสงคมอยางเหนไดชดเจน โดยเฉพาะประชากรทอาศยอยใน เมองใหญ เนองจากภารกจประจ าวนท าใหตองเรงรบ แขงขนกบเวลา และดวยขอจ ากดทางดานเวลา ท าใหประชาชนมโอกาสถกเอาเปรยบหรออาจไดรบสนคาและบรการทไมตรงตามความตองการหรออาจไดรบอนตรายจากสนคาและบรการ หรอไดรบสนคาและบรการทไมเหมาะสม

กองพฒนาศกยภาพผบรโภคเปนหนวยงานทรบผดชอบดานการเผยแพรประชาสมพนธความรดานผลตภณฑสขภาพ พฒนาพฤตกรรมการบรโภคของประชาชนใหถกตองเหมาะสม ไดก าหนดตวชวดผลงานทชดเจน ไดแก “รอยละของผบรโภคมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา” , “รอยละของผบรโภคทมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง” , “รอยละของผบรโภคทรสทธและชองทางการรองเรยน” และ “ รอยละของผบรโภคมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางถกตองเหมาะสม” ซงเปนตวชวดผลการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จงเหนวาการศกษาระดบความร พฤตกรรมการเลอกซอและพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชนนจะเปนขอมลส าหรบหนวยงานทเกยวของในการก าหนดแผนด าเนนงานบรโภคศกษา ทงดานการเผยแพรความร การพฒนาพฤตกรรมผบรโภค การพฒนาศกยภาพผบรโภค ตลอดจน การจดกจกรรมรณรงคใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เกดประโยชนสงสดตอผบรโภค เพอใหผบรโภค มความร สามารถใชสรางเสรมพฤตกรรมการเลอกซอและเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพไดอยางเหมาะสม ซงจะสงผลท าใหผบรโภคมภาวะสขภาพทด เปนประชากรทมสขภาพดอนเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศตอไป นอกจากนยงสามารถน าขอมลมาใชในการรายงานผลตอส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา และน าขอมลมาก าหนดทศทางและกลวธในการด าเนนงานในปตอไปใหมประสทธภาพยงขน รวมทงจะท าใหไดคาดชนชวดผลงานตามทก าหนดในแผนพฒนาศกยภาพผบรโภคดวย วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาระดบความรของประชาชนเกยวกบผลตภณฑสขภาพ 2. เพอศกษาพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน 3. เพอประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานตามแผนงานพฒนาศกยภาพผบรโภค

ตามตวชวดทก าหนด

ขอบเขตของการวจย 1. การวจยครงนท าการศกษากบประชาชนทมอาย 11 - 65 ป ทวประเทศ

4

2. การวจยครงนท าการศกษาความรและพฤตกรรมการเลอกซอและบรโภค ผลตภณฑสขภาพของประชาชน ซงจะศกษาเฉพาะความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรม การบรโภคผลตภณฑสขภาพทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยารณรงคใหความรและ สรางความตระหนกใหแกประชาชน ตามแผนพฒนาศกยภาพผบรโภค ปงบประมาณ 2556 (ตลาคม 2555 – กนยายน 2556)

3. ผลตภณฑสขภาพ หมายถง ผลตภณฑอาหาร ยา เครองส าอาง เครองมอแพทย และวตถอนตรายทใชในบานเรอน ค าจ ากดความทใชในการวจย

ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ หมายถง ความสามารถในการแปล ความหมายของขอความ รปภาพ หรอสญลกษณ บนฉลากผลตภณฑสขภาพไดอยางถกตองของประชาชน รวมทงมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพตามทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเผยแพรและประชาสมพนธ ในปงบประมาณ 2556

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ หมายถง การปฏบตหรอแสดงออกเกยวกบการอานฉลากกอนซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพ การใชประโยชนขอมลโภชนาการบนฉลากผลตภณฑอาหาร และการปกปองสทธผบรโภคเมอประสบปญหาจากการบรโภคผลตภณฑ-สขภาพ และพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยารณรงคใหความรและสรางความตระหนกใหแกประชาชน ตามแผนการพฒนาศกยภาพผบรโภคในป 2556 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย ผลการวจยครงน จะท าใหไดขอมลตาง ๆ คอ

1. ท าใหทราบระดบความรของประชาชนเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน

2. น าผลจากการวจยมาใชเปนขอมลพนฐานในการปรบปรงขอก าหนดและวดผลตวชวดผลงานตามแผนงานพฒนาศกยภาพผบรโภค

3. น าผลจาการวจยมาใชประโยชนในการก าหนดวธด าเนนงานทเหมาะสมและมประสทธภาพในการวางแผนงานพฒนาศกยภาพผบรโภค

4. การประเมนตามตวชวดของส านกงานตามท ก.พ.ร. ก าหนด วธด าเนนการวจย

1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ประชาชนทวไปทงชายและหญง ทมอาย 11- 65 ป กลมตวอยางคอ ประชาชนทวไปทงชายและหญง อาย 11 – 65 ป จ านวน 2,500 คน (ตามตารางของ Yamane ทความเชอมน 95% และความคลาดเคลอน 2%) แตเพอใหไดสดสวนทเหมาะสมกบการจดแบงเขตการคดเลอก จงเพมจ านวนกลมตวอยางเปน 3,000 คน ซงท าการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multistage Sampling)

5

2. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบสอบถามการวจยเรอง การประเมนผลสมฤทธการพฒนาศกยภาพผบรโภค ป 2556

3. การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ใชคารอยละ เพออธบายลกษณะของ

ขอมลดานตาง ๆ ไดแก เพศ อาย การศกษา การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ พฤตกรรมการเลอกซอและบรโภคผลตภณฑสขภาพ ความคดเหนของประชาชนทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

สรปผลการวจย ผลการวจยสรปไดดงน

1. การรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา

กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหาร- และยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 โดยรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 91.1 รองลงมาคอ สอสงพมพ คดเปนรอยละ 76.3 สวนสอทกลมตวอยางรบรนอยทสดคอ สอกจกรรมทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจด คดเปนรอยละ 35.9

ตารางท 1 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการ-

อาหารและยา อยางนอย 1 สอ

การรบร จ านวน คดเปนรอยละ

เคย 2839 94.6 ไมเคย 161 5.4

รวม 3000 100.0 จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเคยรบรขอมลขาวสารจาก ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 มเพยงรอยละ 5.4 ทไมเคยรบรขอมลขาวสารของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอใดเลย

6

2. ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ กลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง

โดยขอความรทมกลมตวอยางตอบถกมากทสดคอ “การกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปนโรคไตและความดนโลหตสง” คดเปนรอยละ 98.0 สวนขอความรทกลมตวอยางตอบถกนอยทสดคอ “อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟา เครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณในการรกษาโรค” คดเปนรอยละ 72.8 ตารางท 2 แสดงความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม

ระดบความร จ านวน คดเปนรอยละ

มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 2837 94.6 ไมมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง 163 5.4

รวม 3000 100.0 จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑ- สขภาพอยางถกตอง

94.6%

5.4%

แผนภมท 1 แสดงจ านวนกลมตวอยางทเคยรบรขอมลขาวสารจาก ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ

รบร

ไมรบร

94.6%

5.4%

แผนภมท 2 ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม

มความรไมมความร

7

3. พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ กลมตวอยางรอยละ 82.2 มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง

รายการทกลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองอนดบแรกคอ “ผบรโภคอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทาน” คดเปนรอยละ 80.5 สวนพฤตกรรมทางลบทกลมตวอยางมพฤตกรรมทถกตอง(ไมปฏบต) อนดบแรก คอ การซอยาตามค าโฆษณาทชวนเชอวา ยานนสามารถรกษาโรคไดครอบจกรวาลและรกษาไดหายขาดทนใจ คดเปนรอยละ 82.1 ตารางท 3 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวม

พฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพ จ านวน คดเปนรอยละ

พฤตกรรมทถกตอง 2466 82.2 พฤตกรรมทไมถกตอง 534 17.8

รวม 3000 100.0 จากตารางท 3 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑ-สขภาพทถกตอง คดเปนรอยละ 82.2

4. ความคดเหนของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยา

4.1 ความพงพอใจทมตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

กลมตวอยางรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงาน- คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม สวนในรายดานพบวา กลมตวอยางรอยละ 90.9 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค

82.2%

17.8%

แผนภมท 3 แสดงพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของ กลมตวอยางในภาพรวม

พฤตกรรมทถกตอง

พฤตกรรมทไมถกตอง

8

ประชาสมพนธ และรอยละ 76.6 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคโดยมความพงพอใจในดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธในระดบมากทสดอนดบแรก การน าไปใชประโยชนของขอมลขาวสาร/กจกรรมทม การเผยแพร และความถกตองและความนาเชอถอของขอมลขาวสาร กจกรรมทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)เผยแพร คดเปนรอยละ 21.2 และ 21.0 สวนดานการคมครองผบรโภค กลมตวอยางมความพงพอใจระดบมากทสดอนดบแรกคอ การด าเนนงานเกยวกบเรองรองเรยนจากประชาชนทประสบปญหาจากผลตภณฑสขภาพ ทไมไดคณภาพมาตรฐาน คดเปน รอยละ 16.3

ตารางท 4 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-

คณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม

ความพงพอใจ จ านวน รอยละ

พงพอใจ 2536 84.5 ไมพงพอใจ 464 15.5

รวม 3000 100.0

จากตารางท 4 พบวา กลมตวอยางสวนใหญ คดเปนรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ในภาพรวม

4.2 ความตองการของกลมตวอยางทมตอการด าเนนงานของส านกงาน-คณะกรรมการอาหารและยา

กลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการในระดบมากทสดอนดบแรกคอ ก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภย คดเปนรอยละ 23.3

84.5%

15.5%

แผนภมท 4 แสดงความพงพอใจของกลมตวอยางทมตอการ ด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและ ยา ในภาพรวม

พงพอใจ

ไมพงพอใจ

9

4.3 ความเชอมนทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ

กลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนของกลมตวอยางทมตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพ มความเชอมนระหวาง 89.8 – 96.7 โดยมความเชอมนอนดบแรกในเรอง ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณา ของ อย. คดเปนรอยละ 96.7

4.4 ปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการ

กลมตวอยางสวนใหญ ไมมปญหาเรงดวนทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการแกไข (ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ คดเปนรอยละ 88.0 และดานการคมครองผบรโภค คดเปนรอยละ 89.2) สวนกลมตวอยางทมปญหา พบวา มปญหาเรงดวนดานการเผยแพรประชาสมพนธทตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการคอ ควรมการประชาสมพนธเพมมากขน /เพมชองทางการประชาสมพนธ คดเปนรอยละ 67.1 สวนปญหาเรงดวนดานการคมครองผบรโภคคอ ควรมการควบคมโฆษณาเกนจรง คดเปน รอยละ 50.7

เรองทกลมตวอยางทตอบปญหาปลายเปดทไมพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานของคณะกรรมการอาหารและยามากทสดคอ การประชาสมพนธขอมลขาวสารนอยเกนไป คดเปนรอยละ 29.2 รองลงมาคอ การตรวจสอบสนคาทไมมคณภาพ มาตรฐาน คดเปนรอยละ 25.5 อภปรายผลการวจย

1. จากผลการวจบพบวา กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา อยางนอย 1 สอ คดเปนรอยละ 94.6 ผลการวจยนสอดคลองกบผลการวจยประเมนผลโครงการนในปทผานมา อาท ผลการวจยของนภาภรณ จยวฒน และคณะ (2546, 2547) ผลการวจยของศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคยและคณะ (2555) ทพบวา กลมตวอยางเกอบทงหมดเคยรบรขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาอยางนอย 1 สอ การทประชาชนสวนใหญเคยรบรขอมลขาวสารจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาอยางนอย 1 สอ อาจเนองจาก ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดจดท าโครงการเพอเผยแพรความร ความเขาใจเกยวกบผลตภณฑสขภาพใหแกผบรโภค โดยการถายทอดความรผานสอตาง ๆ ผานชองทางการเผยแพรหลายชองทาง โดยมทงสอหลกคอ โทรทศน วทย สงพมพ เวปไซต และสอกจกรรม ซงสอแตละประเภทมจดเดนและสามารถเขาถงประชาชนไดแตกตางกน โดยเฉพาะสอโทรทศน จากผลการวจยพบวา กลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอโทรทศนมากทสด คดเปนรอยละ 91.1 ทงนเนองจากโทรทศนซงเปนชองทางการสอสารทมอทธพลตอบทบาททางสงคมอยางมากตอคนทกเพศ ทกวย และคนไทยมแนวโนมทนยมการดโทรทศนเพมมากขน โดยในป 2532 มสดสวนผชมประมาณ

10

รอยละ 80.4 เพมขนเปนรอยละ 94.6 ในป 2551 (ศนยขอมลวชาการ, 2554) และขอมลจากส านกงานสถตแหงชาตพบวา คนไทยมเวลาวางเฉลยคนละ 3.6 ชวโมงตอวนเทานน และกจกรรมยามวางทคนไทยใชเวลาไปมากทสด คอ การดโทรทศน โดยใชเวลาในการดโทรทศน เฉลยคนละ 2.7 ชวโมงตอวน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2556) เมอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเผยแพรขอมลขาวสารทางสอโทรทศนในหลายรปแบบ จงท าใหกลมตวอยางรบรขาวสารการเผยแพรความรดานผลตภณฑสขภาพของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจากสอโทรทศนมากทสด

2. ผลการวจยพบวากลมตวอยางรอยละ 94.6 มความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบผลการวจยทผานมาของทพากร มใจเยนและคณะ (2545) นภาภรณ จยวฒน (2547) และผลการวจยของศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ 2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคยและคณะ (2555) ทพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพ โดยรายการทม กลมตวอยางตอบถกมากทสดคอ การกนอาหารทมรสเคมมาก มความเสยงในการเปนโรคไตและความดนโลหตสง ทเปนเชนนอาจเนองจากขอความรดงกลาวเปนขอความรดานผลตภณฑอาหาร ซงมความเกยวของกบชวตประจ าวนของประชาชนทกเพศทกวย อกทงในปจจบน ปญหาเกยวกบโรคไต และความดนโลหตสงนบวาเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศไทย จงอาจท าใหกลมตวอยางสวนใหญใหความสนใจ เปดชองทางในการรบรขอมลขาวสารจนท าใหเกดความรในขอความรในเรองดงกลาว

3. ผลการวจยพบวา กลมตวอยางรอยละ 82.2 มพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตอง ผลการวจยครงนมความสอดคลองและยนยนขอคนพบของผลการวจยหลายเรองทท าการศกษาเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพของประชาชน อาท ผลการวจยของจนตนา เทยมทพร และคณะ (2544) ทพากร มใจเยน และคณะ (2545) ผสด เวชชพพฒน และคณะ (2546) นภาภรณ จยวฒน และคณะ (2547) ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคย และคณะ (2555) ทพบวา กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางถกตอง รายการท กลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทถกตองอนดบแรกคอ ผบรโภคอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทาน ทงนอาจเนองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดจดกจกรรมเผยแพรประชาสมพนธ รณรงคใหผบรโภคอานฉลากมายาวนานนบสบป รวมทงผลตภณฑยา นบเปนผลตภณฑทเกยวของกบความปลอดภยในชวต ดงนน จงอาจท าใหกลมตวอยางเกดความตระหนกในการเลอกซอ ผลตภณฑสขภาพดงกลาวจงท าให กลมตวอยางมพฤตกรรมการอานฉลากยา และการสงเกตชอสามญของยา จากฉลากยากอนซอยาหรอรบประทานมากทสด 4. ผลการวจยพบวา กลมตวอยางรอยละ 84.5 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในภาพรวม ผลการวจยครงนสอดคลองกบผลการวจยทผานมาหลายชน อาท ทพากร มใจเยน และคณะ (2545) ผสด เวชชพพฒน และคณะ (2546) นภาภรณ จยวฒน และคณะ (2547) ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ

11

2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคยและคณะ (2555) กลาวคอ ในภาพรวมประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เมอพจารณาในรายละเอยดพบวา กลมตวอยางรอยละ 90.9 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ และรอยละ 76.6 มความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการคมครองผบรโภคทเปนเชนนอาจเนองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา มการด าเนนงานในทงสองภารกจดงกลาวอยางจรงจง กลาวคอ ในดานความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาน าเสนอตอประชาชน สวนใหญมกเปนขอความรเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทเกยวของกบการด ารงชวตประจ าวนของประชาชนทกกลม ทกวย จงท าใหประชาชนสามารถใชขอความรดงกลาวใหเปนประโยชนในการตดสนใจเลอกซอหรอเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพตอตนเองหรอบคคลในครอบครวได ส าหรบในดานการคมครองผบรโภค ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดด าเนนการเผยแพรความร เตอนภยสขภาพแกผบรโภค ตรวจสอบและลงโทษผประกอบการทกระท าผด และเผยแพรขาวสารการจบกมตามสอมวลชนตาง ๆ นอกจากนมการด าเนนการพฒนาความตระหนกและความรบผดชอบของผประกอบการ ทงในแงการอบรมผประกอบการ รวมทงใหรางวลผผลต หรอผประกอบการทด าเนนงานอยางมคณภาพ มการประกอบการทด มจรยธรรม ด าเนนงานอยางถกตองตามกฎหมายและมความรบผดชอบตอสงคม ดวยการด าเนนการในภารกจตามความรบผดชอบอยางจรงจง จงท าใหประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

5. กลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนตอส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาในการด าเนนงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑ เมอพจารณาในรายละเอยดพบวาประชาชนมความเชอมนอนดบแรกในเรอง “ผลตภณฑสขภาพทผานการพจารณาของอย” ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบผลการวจยทผานมาของนภาภรณ จยวฒน (2547) ศรกล อ าพนธ และคณะ (2548, 2549, 2550, 2551, และ 2552) เพยงฤทย เสารมณ และคณะ (2554) ศภกาญจน โภคยและคณะ (2555) ทพบวากลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพ ทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา การทกลมตวอยางสวนใหญมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพทไดรบการรบรองจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยานน อาจเนองมาจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนหนวยงานทมภาพลกษณทดในความคดเหนของประชาชน (ผสด เวชพพฒน และคณะ 2546, นรตน เตยสวรรณ และคณะ, 2550) นอกจากนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนหนวยงานภาครฐทมไดแสวงหาประโยชนในเชงธรกจ มหนาทในการควบคมก ากบดแลความปลอดภยเกยวกบผลตภณฑสขภาพ การจะใหการรบรองผลตภณฑๆ นนจะมการตรวจสอบหลายขนตอนอยางเปนระบบและเปนไปตามมาตรฐานทก าหนด เพอใหเกดความปลอดภยแกผบรโภค จงท าใหประชาชนมความเชอถอในการด าเนนการของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (ทพากร มใจเยน และคณะ, 2545) นอกจากน จงอาจเปนเหตผลส าคญทท าใหกลมตวอยางมความเชอมนตอผลตภณฑสขภาพท ผานการพจารณาของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

12

6. กลมตวอยางตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการในระดบมากทสดอนดบแรกคอ ก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และปลอดภย ทเปนเชนนอาจเนองจากความปลอดภย (Safety Needs) นบเปนความตองการขนพนฐานของมนษยล าดบทสองรองจากความตองการดานรางกาย (Physiological Needs) ตามแนวคดทฤษฏล าดบขนความตองการของมนษย ของ Maslow (Maslow’s Hierarchy of Needs) ในปจจบนมผลตภณฑสขภาพในทองตลาดเปนจ านวนมากซงผประกอบการบางรายค านงถงผลประโยชนทางธรกจมากกวาความรบผดชอบตอสขภาพของประชาชน มการผลตสนคาทไมไดมาตรฐาน และใชการโฆษณาอวดอางสรรพคณเกนจรงในการจงใจผบรโภค ท าใหผบรโภคทหลงเชอและซอผลตภณฑดงกลาวมาบรโภค และจากขอมลเชงประจกษทเผยแพรตามสอตาง ๆ พบวามผบรโภคจ านวนไมนอยทไดรบพษภยและอนตรายทเกดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพทไมมคณภาพ ไมมมาตรฐาน ดงกลาว ซงกอใหเกดความสญเสยตอรางกาย จตใจ และทรพยสนเปนอยางมาก และความสญเสยบางเรองกไมสามารถประเมนคาได ดงนนกลมตวอยางจงตองการใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาด าเนนการก ากบ ดแล ตรวจสอบ เฝาระวงผลตภณฑสขภาพใหมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย และด าเนนการกบผกระท าการฝาฝนกฎหมายอยางเขมงวดตามอ านาจหนาททบญญตไวในกฎหมาย ขอเสนอแนะจากการวจย 1. จากผลการวจยพบวา ประชาชนรบรขอมลขาวสารของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาผานสอโทรทศนมากทสด รองลงมาคอ สอสงพมพ ซงโดยทวไปรปแบบการเผยแพร รณรงคประชาสมพนธทผานมาของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาสวนใหญจะเผยแพรผานสอหลก คอ โทรทศน วทย หนงสอพมพ และนตยสาร จากขอเสนอจากผลการวจยในปทผานมา ไดเสนอแนะใหส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาพจารณาใหความส าคญกบสอใหม (New media) อาท โทรศพทมอถอ (Mobile media) ทเขาถงผบรโภคในแตละกลมไดอยางรวดเรว และเปนจ านวนมาก เพราะประชาชนมการใชเครอขายสงคมผานทางมอถอและอปกรณพกพากนมากขน ทงในดานการตดตอสอสาร การรบสงขอมลขาวสาร และการคนหาขอมล นอกจากสอดงกลาวแลว ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยายงอาจพจารณาชองทางของสอหลกทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยายงไมเคยเผยแพรขอมลขาวสารในชองทางดงกลาว หรอใชชองทางดงกลาวยงนอยอย เชน ทางสอวทย คลน AM และวทยชมชน เนองจากขอมลเชงประจกษ ในชองทางดงกลาวมผลตภณฑสขภาพจ านวนไมนอยทมการโฆษณาอวดอางสรรพคณเกนจรงซงอาจท าใหผบรโภคสวนหนงอาจหลงเชอผลตภณฑสขภาพดงกลาว การใชสอหลายประเภท ท าใหสามารถขยายเครอขายของผรบสารไดกวางขวางขน จงเปนการเพมทางเลอกในการรบรขาวสารทเผยแพรโดยส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาแกประชาชน อนเปนการเพมประสทธภาพของการสอสารมากขน 2. จากผลการวจยพบวา ความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทกลมตวอยางตอบถกนอยทสดคอ 3 ล าดบแรกคอ “อปกรณบ าบดดวยไฟฟา เชน เกาอนวดไฟฟาเครองนวดเทา เตยงนวดไฟฟา ไมมสรรพคณ ในการรกษาโรค” รองลงมาคอ “ผลตภณฑเสรมอาหารไมใชยา ไมสามารถปองกน บ าบด รกษาโรคใด ๆ ไมสามารถเปลยนแปลงโครงสรางของรางกาย” และ “กาแฟเปน

13

อาหารชนดหนงทไมใชยา จงไมมสรรพคณใช รกษาหรอบ าบดโรคอวนได ถงแมจะเตมคอลลาเจน ถวขาว โสมและไฟเบอรลงไปผสม” โดยมประชาชนทตอบขอความรดงกลาวไมถกตองถงรอยละ 27.2, 24.2 และ 21.9 ตามล าดบซงนบวาในประเดนความรดงกลาวมประชาชนประมาณ 1 ใน 4 ทมความเขาใจไมถกตอง ทงน อาจเนองมาจาก ผลตภณฑสขภาพดงกลาว เปนผลตภณฑทผประกอบการมการโฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑอยางกวางขวาง บางชนดมการโฆษณาอวดอางสรรพคณเกนจรง ซงขอมลขาวสารทไดรบจากบรษทผผลต ผจ าหนายอาจไมเปนไปในทางเดยวกบขอมลขาวสารทเผยแพรโดยส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จงอาจท าใหผบรโภคบางสวนเกดความสบสน และเกดความเขาใจคลาดเคลอนได ดงนนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาจงควรรณรงคใหความรแกประชาชนในเรองผลตภณฑสขภาพดงกลาวตอไปตอไป เพอใหประชาชนมความเขาใจอยางถองแทในเรองดงกลาว และสามารถน าความรไปใชประโยชนไดอยางแทจรง

3. เมอพจารณาถงผลการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารในดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธ ดานการคมครองผบรโภค ผลการวจยเกยวกบความพงพอใจของผบรโภคเกยวกบการด าเนนงานดงกลาวของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ใหผลทสอดคลองกบผลการวจยทผานมาวาตดตอกนหลายปวาประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ดานการเผยแพร รณรงค ประชาสมพนธสงกวาทมความ พงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาดานการคมครองผบรโภค ซงผลการวจยนสอดคลองกบผลการวจยในปกอน ๆ ทผานมา นอกจากนผลจาการวจยครงนพบวา เรองทกลมตวอยางทตอบปญหาปลายเปดทไมพงพอใจตอการด าเนนงานของส านกงานของคณะกรรมการอาหารและยาอนดบแรกคอ การตรวจสอบสนคา ดงนนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา จงควรมการด าเนนการเชงรกดานการคมครองผบรโภคเพมขน โดยเปนแกนน าในการสรางเครอขายทางสงคมในดานการคมครองผบรโภคทงเครอขายทเปนหนวยงานภาครฐ องคกรไมแสวงหาผลก าไร และภาคประชาชน รวมทง ประชาสมพนธกจกรรมของเครอขายผานสอตางๆ ใหประชาชนทราบอยางตอเนอง ทงในดานการก ากบดแลโฆษณาผลตภณฑสขภาพ การตรวจสอบผลตภณฑสขภาพและการจบกมด าเนนคดกบผประกอบธรกจทหลอกลวงประชาชน เพอใหประชาชนมความพงพอใจ ในการด าเนนงานขององคกรเพมขน

4. เนองจากผลตภณฑสขภาพเปนผลตภณฑทเกยวของกบชวตประจ าวนของคนไทย ทกคน และเปนผลตภณฑทมสวนแบงทางการตลาด และมผลประโยชนทางธรกจสง รวมทงมผประกอบการจ านวนมาก ซงมทงผประกอบการทมคณธรรม จรยธรรมสง แตผประกอบการบางรายกค านงถงผลประโยชนทางธรกจเปนส าคญ จงท าใหผบรโภคจ านวนไมนอยทไดรบอนตรายจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพทไมไดมาตรฐาน ส านกงานคณะกรรมการจงควรมการพฒนาระบบเฝาระวงและเตอนภยดานการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ซงอาจใชประโยชนและขอความรวมมอจากเครอขายการคมครองผบรโภคทงหนวยงานภาครฐ องคกรไมแสวงหาผลก าไร และภาคประชาชนทไดกลาวมาแลว

14

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

1. แมวาผลตภณฑสขภาพบางผลตภณฑมการโฆษณาโออวดเกนจรง แตกมประชาชนจ านวนไมนอยท ยงแสดงความตองการในการซอหรอใชผลตภณฑดงกลาว ดงนนจงควรมการศกษาปจจยเชงสาเหตทมอทธพลตอพฤตกรรมการปกปองสทธของประชาชน

2. ผลการวจยพบวาสอกจกรรมเปนสอทประชาชนมการรบรนอยทสด จงควรมการศกษาประสทธผลตนทนของการใชสอดงกลาว