hut

ปญหาการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลในประเทศไทย

นางสาวทววงษ แสงพงษชย

วทยานพนธน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญานตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร

คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปการศกษา 2559

ลขสทธของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

Problems on Compensation Relating to Damage Caused by Oil Spill in Thailand

Miss Tawiwong Sangpongchai

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Laws Program in Laws

Faculty of Law Chulalongkorn University

Academic Year 2016 Copyright of Chulalongkorn University

หวขอวทยานพนธ ปญหาการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลในประเทศไทย

โดย นางสาวทววงษ แสงพงษชย สาขาวชา นตศาสตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. องคณาวด ปนแกว อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ผชวยศาสตราจารย ดร. ปารณา ศรวนชย

คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญามหาบณฑต

คณบดคณะนตศาสตร

(ศาสตราจารย ดร. นนทวฒน บรมานนท)

คณะกรรมการสอบวทยานพนธ

ประธานกรรมการ

(นาย สชาต มงคลเลศลพ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

(ผชวยศาสตราจารย ดร. องคณาวด ปนแกว)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

(ผชวยศาสตราจารย ดร. ปารณา ศรวนชย)

กรรมการภายนอกมหาวทยาลย

(ผชวยศาสตราจารย อทธพล ศรเสาวลกษณ)

ง

บทค ดยอ ภาษาไทย

ทววงษ แสงพงษชย : ปญหาการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลในประ เทศไทย (Problems on Compensation Relating to Damage Caused by Oil Spill in Thailand) อ.ทปรกษาวทยานพนธหลก: ผศ. ดร. องคณาวด ปนแกว, อ.ทปรกษาวทยานพนธรวม: ผศ. ดร. ปารณา ศรวนชย {, 246 หนา.

ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหล เปนความเสยหายทมลกษณะพเศษเนองจากมความเสยหายเกดแกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยตรง แตสงผลกระทบตอการดารงชวตของมนษยท งทางตรงและทางออมทาใหมนษยไดรบความเสยหาย อกท งยงมมลคาความเสยหายทางสงแวดลอมทยากจะประเมนคาได ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลจงมจานวนมหาศาลแตกตางจากความเสยหายในกรณทวๆ ไป แตประเทศไทยในปจจบนยงไมมกฎหมายเกยวกบการเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวโดยตรง ยงคงตองอาศยประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด และพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 อนเปนบทบญญตทวไปมาปรบใชแกกรณ ซงยงมขอจากดในการพสจนความรบผดและการพสจนความเสยหายทไมเหมาะสมกบสภาพความเสยหาย ทาใหผเสยหายไมไดรบการชดใชเยยวยาอยางเพยงพอ นอกจากน ในรางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... กยงมบทบญญตในการกาหนดความรบผดบางประการทไมเหมาะสม ผวจยจงเหนวา ควรมการปรบปรงหลกเกณฑทางกฎหมายเพอการชดใชเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวเปนกฎหมายเฉพาะ โดยพจารณาถงการกาหนดตวบคคลผตองรบผดทกวางข น และนาหลกความรบผดโดยเครงครดมาใชในการกาหนดความรบผด รวมท งควรมการกาหนดคาปรบตามปรมาณของน ามนทมการรวไหลและนาหลกในการกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษมาใช เพอใหผประกอบการตระหนกถงความรบผดทางกฎหมายทอาจเกดข น อกท งเปนการสรางแรงจงใจใหผกอมลพษเขามาประนประนอมในคด และกระตนใหใชความระมดระวงเพอปองกนมใหมความเสยหายเกดข นดวย

นอกจากน กลมบคคลผ ไดรบความเสยหายจากน ามนรวไหลน นมเปนจานวนมาก จาเปนตองอาศยการระงบขอพพาททเหมาะสมและสามารถทาใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยางเทาเทยม ซงผวจยเหนวาควรนารปแบบการระงบขอพพาทโดยการทาขอตกลงในคดแบบกลม (settlement program) มาใชในการเยยวยาใหแกผเสยหาย เนองจากจะทาใหสามารถกาหนดหลกเกณฑในการเยยวยาทยดหยนกวาการดาเนนคดแบบปกตและทาใหผเสยหายไดรบการชดใชเยยวยาอยางเทาเทยม

สาขาวชา นตศาสตร

ปการศกษา 2559

ลายมอชอนสต

ลายมอชอ อ.ทปรกษาหลก ลายมอชอ อ.ทปรกษารวม

จ

บทค ดยอ ภาษาองกฤษ

# # 5685975934 : MAJOR LAWS KEYWORDS: OIL SPILL / COMPENSATION

TAWIWONG SANGPONGCHAI: Problems on Compensation Relating to Damage Caused by Oil Spill in Thailand. ADVISOR: ASST. PROF. ANGKANAWADEE PINKAEW, Ph.D., CO-ADVISOR: ASST. PROF. PAREENA SRIVANIT, Ph.D. {, 246 pp.

Damage caused by oil spill is considered a particular type of damage due to the fact that the damage has a direct impact on natural resources but the consequence also has an effect on human life directly and indirectly. The damage is significantly high and different from other types of damage. However, specific law in connection with the compensation for the damage caused by oil spill has not yet been established in Thailand. The general laws in the Law of Tort under the Civil and Commercial Code and the Enhancement and Conservation of National Environmental Quality Act, B.E. 2535 will apply in the event that any damage occurs. However, is not appropriate considering the nature of the damage which results in the inadequate compensation. In addition, the provisions in the Draft Civil Liability for Oil Pollution Damage Act B.E. … in relation to liabilities are not appropriate. I, therefore, trust that the law with respect to the compensation for oil spill damage be improved by establishing a specific statutory law which can compensate the damage from oil spill in which broadening the definition of the person causing the damage is considered and strict liability shall apply when proving the claim. The polluter shall be punished by a fine considering the amount of the oil spilled. Punitive damage should also apply to encourage the person polluting to compromise when it comes to lawsuit and to promote awareness of the damage occurred.

In addition, a great number of people suffering from the damage caused by oil spill are in need of proper dispute resolution which can bring them equivalent compensation. In this regard, I believe that settlement program should be used in the order to compensate the person suffering from the damage due to its flexibility and equivalence.

Field of Study: Laws Academic Year: 2016

Student's Signature

Advisor's Signature

Co-Advisor's Signature

ฉ

กตตกรรมประกาศ

กตตกรรมประกาศ

ผเขยนขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.องคณาวด ปนแกว อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลกทคอยใหคาแนะนา ดแลตรวจสอบและแนะแนวทางในการเขยนวทยานพนธมาโดยตลอดทาใหการเขยนวทยานพนธฉบบน สาเรจไปไดดวยความเรยบรอย ผเขยนขอกราบขอบพระคณทานอาจารยสชาต มงคลเลศลพ ทไดใหความเมตตากรณารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ คอยใหคาแนะนาและขอมลตางๆ ทเปนประโยชนในการวจยแกผเขยนอยางเสมอมา ผเขยนขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารยอทธพล ศรเสาวลกษณ ทกรณารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธและไดใหความรและขอคดเหนทางวชาการทมคณคาแกผเขยนเปนอยางมาก และกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.ปารณา ศรวนชย อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวมทไดใหคาแนะนาและขอคดเหนตางๆ ทาใหวทยานพนธฉบบน เสรจสมบรณลลวงไปดวยด ผเขยนขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสง

ผเขยนขอกราบขอบพระคณบดามารดาทใหความรก ความเขาใจ ดแลเอาใจใส และเปนกาลงใจสาคญใหผเขยนเสมอมา ขอขอบพระคณ คณปาสมพล คณปาวนเพญและครอบครวแสงพงษชยทกคนทคอยใหกาลงใจ คอยใหความชวยเหลอและสนบสนนในดานการศกษาแกผเขยนมาโดยตลอด จนทาใหผเขยนประสบความสาเรจไดในวนน

ผเขยนขอกราบขอบพระคณอาจารยธดารตน ศลปภรมยสข ทไดรวมเดนทางไปสารวจพ นททไดรบความเสยหาย คอยใหปรกษาและคาแนะนาในการหาขอมลประกอบการวจย และใหกาลงใจแกผเขยนเสมอมา ขอขอบพระคณกลมผเสยหายในพ นทบานเพและเกาะเสมด จ.ระยอง รวมถงพๆ ทนายความทกคนในคดทไดใหขอมลทเปนประโยชนในการทาวจยจนสาเรจลลวงไปไดดวยด

ผเขยนขอขอบคณนางสาวปยวรรณ ศภกจมงคลกล ทคอยรบฟงปญหาตางๆ ใหขอคดใหคาแนะนาในการจดการปญหาและคอยใหความชวยเหลอในทกๆ ดานแกผเขยนเสมอมา ขอขอบคณนางสาวยลพรรณ และเพอนๆ พๆ รวมช นหลกสตรกฎหมายเอกชนและธรกจทกคนทคอยใหความชวยเหลอและเปนกาลงใจแกผเขยนมาโดยตลอด รวมถงเจาหนาทหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑตทกทานทไดดแลใหคาแนะนา ชวยเหลอและแกไขปญหาตางๆ ทเกดข นในการทาวทยานพนธ

สดทายน หากวทยานพนธฉบบน มขอผดพลาดหรอขอบกพรองประการใดผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ....................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ............................................................................................................................. ฉ

สารบญ .............................................................................................................................................. ช

สารบญตาราง .................................................................................................................................... ฐ

สารบญรปภาพ .................................................................................................................................. ฑ

บทท 1 .............................................................................................................................................. 1

บทนา ................................................................................................................................................ 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา ................................................................................. 1

1.2 วตถประสงคการวจย .............................................................................................................. 9

1.3 สมมตฐานการวจย ............................................................................................................... 10

1.4 ขอบเขตของการวจย ............................................................................................................ 10

1.5 วธการดาเนนการวจย ........................................................................................................... 10

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ................................................................................................... 11

บทท 2 ............................................................................................................................................ 12

หลกกฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในประเทศไทย ...... 12

2.1 แนวคดและทฤษฎทวไปทเกยวของ ...................................................................................... 12

2.1.1 หลกความรบผดโดยเครงครด .................................................................................... 13

2.1.2 หลกผกอมลพษเปนผจาย .......................................................................................... 15

2.1.3 หลกความรบผดของรฐ .............................................................................................. 18

2.1.4 หลกการปองกนลวงหนา ............................................................................................ 22

2.1.5 หลกการมสวนรวมของประชาชน .............................................................................. 24

ซ

หนา

2.2 ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในทะเล ............................................................................ 26

2.2.1 สาเหตของการเกดน ามนรวในทะเล ........................................................................... 27

2.2.2 ลกษณะของความเสยหาย ......................................................................................... 29

2.2.3 บคคลทไดรบความเสยหายจากน ามนรว .................................................................... 35

2.2.4 กรณตวอยางคดความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลในทะเล .................................. 40

2.3 กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในประเทศไทย .. 43

2.3.1 แนวคดและววฒนาการของการชดใชเยยวยาความเสยหาย ....................................... 44

2.3.2 การชดใชเยยวยาโดยเอกชนผกอความเสยหาย .......................................................... 46

2.3.2.1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ............................................................... 47

2.3.2.2 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ............... 60

2.3.2.3 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (การดาเนนคดกลม) ....................... 67

2.3.2.4 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... ................................................................................. 72

2.3.3 การชดใชเยยวยาโดยหนวยงานของรฐ ....................................................................... 76

2.3.3.1 หนวยงานของรฐทเกยวของกบการจดการปญหาน ามนรวไหล ..................... 77

(ก) หนวยงานซงมหนาทในการควบคมดแลการดาเนนกจการขนสงน ามน ........ 77

(ข) หนวยงานซงมหนาทในการขจดคราบน ามน ........................................... 78

(ค) หนวยงานซงมหนาทฟนฟทรพยากรธรรมชาต ........................................ 84

2.3.3.2 กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยากรณทรฐมความผด ........................ 86

(ก) พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ................ 96

(ข) ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ......................... 99

ฌ

หนา

(ค) ประกาศกระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทรฐกระทาละเมดตอบคคลภายนอก ลงวนท 3 ตลาคม 2554 .................................................................. 99

2.3.3.3 กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยากรณทรฐไมมสวนผด .................... 100

(ก) ระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยเงนทดรองราชการเพอชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน พ.ศ. 2556 .................................. 101

(ข) พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม พ.ศ. 2543 ..... 102

(ค) กฎหมายอน ......................................................................................... 103

2.4 การชดใชเยยวยาโดยมาตรการอนๆ ................................................................................... 105

2.4.1 การประกนภย ......................................................................................................... 105

2.4.2 กองทน .................................................................................................................... 108

บทท 3 .......................................................................................................................................... 112

การชดใชเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวในตางประเทศ ........................................................... 112

3.1 การชดใชเยยวยาตามอนสญญาระหวางประเทศ ................................................................ 112

3.1.1 อนสญญาเกยวกบการเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน .................................. 114

3.1.1.1 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงเพอความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage, 1992 หรอ CLC) ......................... 114

3.1.1.2 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศเพอชดเชยความเสยหายอนเนองมาจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on the Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage, 1992 หรอ FUND Convention) ............................................. 121

3.1.2 พธสารเพมเตมเกยวกบการเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน .......................... 132

ญ

หนา

3.1.2.1 พธสารเพมอนสญญาวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศเพอชดเชยความเสยหายอนเนองจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 ในการจดต งกองทนสวนเสรม (Protocol of 2003 to the International Convention on the establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage 1992 หรอ Supplementary Fund Protocol) ................................................................................................. 132

3.1.3 องคการและหนวยงานระหวางประเทศทเกยวของ .................................................. 136

1) องคการทางทะเลระหวางประเทศ (International Maritime Organization) .......... 136

2) สมาคมเจาของเรอนานาชาต (The International Tanker Owner Pollution Federation Limited หรอ ITOPF) .......................................................... 137

3.2 การชดใชเยยวยาตามกฎหมายของสหภาพยโรป ................................................................ 139

3.2.1 กฎหมายเกยวกบความรบผดและประเภทความเสยหายทรบรอง ............................ 140

3.2.1.1 กฎระเบยบของสหภาพยโรป ...................................................................... 141

3.2.1.2 กฎหมายภายในของประเทศสมาชก ........................................................... 145

3.2.2 รปแบบของการจดการขอเรยกรอง .......................................................................... 150

3.2.2.1 โดยบทบญญตของกฎหมาย ....................................................................... 150

3.2.2.2 โดยมใชบทบญญตของกฎหมาย ................................................................. 151

3.2.2.3 โดยคณะกรรมการ ...................................................................................... 153

3.2.2.4 โดยกระบวนการทางศาล ............................................................................ 154

3.2.3 หนวยงานทเกยวของ ............................................................................................... 155

3.2.3.1 หนวยความปลอดภยทางทะเลยโรป (European Maritime Safety Agency) .................................................................................................... 155

3.3 การชดใชเยยวยาตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา .................................................. 156

3.3.1 กฎหมายเกยวกบหลกความรบผดและประเภทความเสยหายทรบรอง ..................... 156

3.3.1.1 กฎหมายจารตประเพณ (State common law) ....................................... 156

ฎ

หนา

3.3.1.2 หลกกฎหมายพาณชยนาวทวไป (General Maritime Law) ...................... 157

3.3.1.3 กฎหมายวาดวยมลพษน ามน (The Oil Pollution Act 1990) .................. 158

3.3.1.4 กฎหมายมลพษน ามนของแตละรฐ (State oil pollution legislation) ..... 166

3.3.2 รปแบบของการชดใชเยยวยา ................................................................................... 166

3.3.2.1 โดยการยนขอเรยกรองตามทกาหนดในกฎหมาย ........................................ 166

3.3.2.2 โดยการตกลงระงบขอพพาท (Settlement of claim) .............................. 169

3.3.2.3 โดยการขอรบเงนจากกองทน ..................................................................... 177

3.3.3 หนวยงานทเกยวของกบการจดการความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ............... 181

3.3.3.1 หนวยพทกษชายฝงสหรฐอเมรกา (U.S. Coast Guard) ............................. 181

3.3.3.2 หนวยพทกษสงแวดลอมสหรฐอเมรกา (U.S. EPA) ..................................... 183

3.4 การชดใชเยยวยาตามกฎหมายของประเทศสงคโปร ........................................................... 183

3.4.1 บทบญญตของกฎหมายทเกยวของกบมลพษน ามน ................................................. 184

3.4.1.1 กฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย (ความรบผดทางแพงและการชดใชเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน) (Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act 1981 ............... 185

3.4.1.2 กฎหมายวาดวยการปองกนมลพษทางทะเล (Prevention of Pollution of the Sea Act, 1981) ............................................................................ 191

3.4.2 การเยยวยาโดยกองทนระหวางประเทศ................................................................... 193

3.4.3 หนวยงานซงมอานาจจดการกบสถานการณน ามนรวในประเทศสงคโปร.................. 194

บทท 4 .......................................................................................................................................... 196

วเคราะหปญหาการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรว .............................................. 196

4.1 การกาหนดความรบผดของผกอความเสยหาย.................................................................... 196

4.1.1 องคประกอบความรบผดตามกฎหมาย..................................................................... 196

4.1.2 การพสจนความผด .................................................................................................. 201

ฏ

หนา

4.1.3 การพสจนความเสยหาย .......................................................................................... 204

4.2 การระงบขอพพาท ............................................................................................................. 207

4.2.1 การระงบขอพพาทโดยศาล ...................................................................................... 208

4.2.2 การระงบขอพพาทโดยการตกลงกน......................................................................... 212

4.3 มาตรการในการเยยวยา ..................................................................................................... 217

4.3.1 มาตรการเยยวยาโดยผกอความเสยหาย................................................................... 218

4.3.2 มาตรการเยยวยาโดยรฐ ........................................................................................... 220

4.3.3 มาตรการเยยวยาโดยองคกรเอกชน ......................................................................... 223

4.3.4 มาตรการเยยวยาโดยกองทน ................................................................................... 227

บทท 5 .......................................................................................................................................... 230

บทสรปและขอเสนอแนะ ............................................................................................................... 230

5.1 บทสรป .............................................................................................................................. 230

5.2 ขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 235

รายการอางอง ............................................................................................................................... 237

ประวตผเขยนวทยานพนธ ............................................................................................................. 246

ฐ

สารบญตาราง

ตารางท 1 สถตน ามนรวไหลในประเทศไทย .................................................................................... 2

ตารางท 2 กลมผประกอบการโรงแรม/รสอรทซงฟองคดทศาลจงหวดระยอง ................................ 38

ตารางท 3 รายงานผลการพจารณาคารองขอรบการชวยเหลอเยยวยาและคารองอทธรณผลการตรวจสอบกลนกรอง และประเมนคาความเสยหายของคณะทางานตรวจสอบ กลนกรอง และประเมนคาความเสยหาย ......................................................................................................... 54

ฑ

สารบญรปภาพ

รปท 1 ปรมาณการจบปมาและรายไดของชาวประมง ............................................................... 36

รปท 2 ปรมาณการจบหมกและรายไดของชาวประมง ............................................................... 37

รปท 3 องคกรการปองกนและขจดมลพษทางน าอนเนองมาจากน ามน*..................................... 80

รปท 4 จานวนขอเรยกรองความเสยหายจากมลพษน ามนในประเทศเกาหล ........................... 131

รปท 5 จานวนเงนข นสงสดทชดใชเยยวยาในระหวางประเทศ ................................................ 135

รปท 6 การเยยวยาตามขอตกลงรวมกนของสมาคมผตองรบผดในมลพษนอกชายฝง (OPOL Agreement) .......................................................................................................................... 153

รปท 7 พ นทความเสยหายทางเศรษกจ (Economic loss zone) .......................................... 173

รปท 8 โครงสรางของกองทน OSLTF ..................................................................................... 179

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

น ามนเปนปจจยสาคญของกจกรรมการขนสงทางทะเล เมอเศรษฐกจเรมโตข น การ

พฒนาเศรษฐกจของประเทศจงมกควบคไปกบความตองการทางดานพลงงานทสงข น ทาใหตองมการ

นาเขาน ามนจากตางประเทศเพมมากข น อบตเหตจากการขนสงทางทะเลจงอาจเกดข นไดเสมอ ซง

ทาใหมกพบกบขาวน ามนรวไหล (Oil Spill) ลงสทะเลตามหนาหนงสอพมพอยเสมอไมวาจะเปนใน

ประเทศไทยหรอตางประเทศกตาม เมอมน ามนไหลลงสแหลงน าแลว น ามนบางสวนจะระเหยไปใน

อากาศ แตน ามนทเหลอจะเปลยนสภาพโดยข นอยกบปจจยตางๆ เชน แสงแดด กระแสน า อณหภม

ฯลฯ รวมถงคณสมบตเฉพาะของน ามนชนดน นๆ ดวย คราบน ามนทอยบนผวน าจะทาปฏกรยากบ

ออกซเจน ทาใหออกซเจนในน าลดลง และปดก นการสงเคราะหแสงของพชน า และเปลยนแปลง

สภาวะการยอยสลายของแบคทเรยในน า ซงสงผลเสยตอสงมชวตในน าทอาศยอยบรเวณน น เชน

ปะการง สาหรายทะเล ปลาชนดตางๆ กง หอย ป ปลาหมก ฯลฯ ทาใหเกดการสะสมสารพษในหวง

โซอาหารอนสงผลกระทบตอมนษยซงเปนผบรโภคข นสดทาย1 นอกจากน คราบน ามนยงกระทบตอ

อตสาหกรรมการทองเทยว การประมงและการเพาะเล ยงชายฝง ชาวประมงตางไดรบความเสยหาย

เปนอยางมากเนองจากจบสตวน าไมได ขาดรายไดหลก ทาใหตองออกไปจบสตวน าในบรเวณทไกล

ออกไปซงมคาใชจายทเพมมากข นอกดวย ผประกอบการโรงแรม รสอรท และรานอาหารตางกไดรบ

ผลกระทบจากการทปรมาณนกทองเทยวลดนอยลงเนองจากตองขาดรายไดจากการประกอบอาชพ

ปญหาการรวไหลของน ามนจงเปนปญหาสาคญเนองจากมความเสยหายทสงผลกระทบตอบคคล

จานวนมากและกระทบถงทรพยากรธรรมชาตซงไมมเจาของ จงมลกษณะพเศษทแตกตางจากความ

เสยหายทวๆ ไป การชดใชเยยวยาความเสยหายทเกดข นใหแกผทไดรบผลกระทบอยางทวถงจงม

ความสาคญทควรศกษา เนองจากตองอาศยรปแบบการชดใชเยยวยาและกฎหมายทมประสทธภาพ

1 ฐานขอมลความรทางทะเล, น ามนรวไหลทางทะเล (oil spill) [ออนไลน], 24 สงหาคม 2554. แหลงทมา

http://www.mkh.in.th/index.php/2010-03-22-18-05-34/2011-08-24-04-53-01

2

จากสถตกรมเจาทา ระหวางป พ.ศ. 2540 – 2556 พบการรวไหลของน ามนในปรมาณมาก

(20,000 ลตรข นไป) ท งส น 12 คร ง ซงเกดในทะเลและชายฝงทาเทยบเรอ สาเหตมาจากอบตเหต

ระหวางการขนถายน ามนและจากอบตเหตตางๆ ดงแสดงในตารางน 2

ตารางท 1 สถตน ามนรวไหลในประเทศไทย

ลาดบ วน เดอน ป ชนดน ามน สถานทเกด สาเหต ปรมาณ

1 22 พฤษภาคม

2544

น ามนดบ ทอขนถายน ามนกลาง

ทะเล บรษท อลลายแอนซ

รไฟนนว จากด ทาเรอมาบ

ตาพด ระยอง

Brakeaway Coupling

ขนาด 16 น ว ทกาลงขนถาย

จากเรอ Tokachi หลดออก

จากกนทาใหน ามนรวไหล

30 ตน

2 15 มกราคม

2545

น ามนเตา หนฉลาม เกาะจวง นอกฝง

อาเภอสตหบ จ.ชลบร

เรอ Eastern Fortitude

สญชาตปานามา ชนหน

ฉลาม

234 ตน

3 17 ธนวาคม

2545

น ามนเตา ทางเขาทาเรอแหลมฉบง

ดานใตของเกาะสชง ชลบร

เรอ Kota Wijaya โดนกบ

เรอ Sky Ace ทาใหมน ามน

เตารวไหลลงทะเล

210 ตน

4 20

พฤศจกายน

2548

น ามนดบ บรเวณทนผกเรอ SBM

ของบรษทไทยออยล จากด

(มหาชน) อ.ศรราชา ชลบร

ทอเชอมตอหลดขณะสงถาย

น ามน เนองจากคลนลมแรง

20 ตน

5 4 พฤษภาคม

2549

น ามนเตา บรเวณหนาทาเทยบเรอ

บรษท อลลายแอนซ รไฟน

นง จากด อ.มาบตาพด

ระยอง

รวไหลจากรอยรวทระวาง

หมายเลข 2 ของเรอบรรทก

น ามน CP 34

20 ตน

2 กรมเจาทา, สถตการรวไหลของน ามนในป 2540-2553 [ออนไลน], 26 เมษายน 2558. แหลงทมา http://www.mkh.in.th/index.php/2010-03-22-18-05-34/2011-08-24-04-53-01

3

6 6 ตลาคม

2550

Saraline

185V

บรเวณแทน Trident-16

(Offshore Mobile

Drilling Unit) ของบรษท

Chevron Thailand

รวไหลจาก Storage Tank 220

บารเรล

7 9 ธนวาคม

2550

น ามนดเซล

และน ามน

เตา

ในทะเลหางชายฝง

อ.สทงพระ จ.สงขลา

ประมาณ 6 ไมลทะเล

เรอบรรทกแกสของบรษท

เวรลไวดทรานสปอรต จากด

อบปาง

ประมาณ

20,000

ลตร

8 15 มถนายน

2551

น ามนเตา บรเวณอเรอบรษท เอเชยน

มารน เซอรวส จากด

(มหาชน) อาเภอพระสมทร

เจดย สมทรปราการ

รวไหลจากเรอสนคา Chol

Han Vong Chong Nyon

Ho สญชาตเกาหลเหนอ

คาดวาไม

นอยกวา

40,000

ลตร

9 4 กนยายน

2554

ดเซล (B5) หางจากเกาะราชาใหญ

ทางดานตะวนออก

ประมาณ 4 ไมลทะเล จ.

ภเกต

เรอบรรทกน ามนชอ ส.โชค

ถาวร 6 จม เนองจากสภาพ

ภมอากาศเลวรายและมคลน

ลมแรง

ประมาณ

40,000

ลตร

10 2 สงหาคม 2554

คราบน ามนสดา

และสรง

ต.ทงสขลา อ.ศรราชา

จ.ชลบร

รวไหลจากเรอบรรทกเหลกสญชาตปานามา

79 ตน

11 22 มนาคม 2556

น ามนเตา คลองทาจน อ.เมอง จ.ภเกต

เรอประมงเปรมกาจม 18 ตน

12 27 กรกฎาคม 2556

น ามนดบ เกาะเสมด จ.ระยอง รวไหลจากทอรบน ามนดบของบรษท PTTGC

ประมาณ

50 ตน

จะเหนไดวาเหตการณน ามนรวไหลน นเคยเกดข นตลอดมาต งแตในอดต แตเนองจากเปน

เหตการณทเกดข นกลางทะเลมผรเหนนอย คราบน ามนไมไดพดเขาสชายหาดโดยตรง คงมเพยง

4

ตะกอนน ามนหรอทารบอล*เลกๆ ทลอยเขาชายฝงมาเทาน น จงทาใหผคนทอยอาศยไมคอยรสกถง

ผลกระทบทเกดข น ประกอบกบมไดมการดาเนนคดเรยกรองคาเสยหายอยางเปนกจจะลกษณะตอผ

กอเหตจงไมเปนทสนใจของสอมวลชนเทาใดนก จนกระทงเมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 ไดเกดเหต

ทอขนสงน ามนดบขนาด 16 น ว ของบรษทพทท โกลบอล เคมคอล เกดการรวไหลขณะกาลงขนถาย

น ามนดบมายงโรงกลน ทาใหมน ามนดบกวา 50,000 ลตร ไหลลงสทะเลมาบตาพด จงหวดระยอง แม

ทางเจาหนาทจะสามารถกาจดน ามนไปไดกวารอยละ 70 แลวกตาม แตหลงจากน นเพยง 2 วน

กระแสคลนลมทแรงไดพดพาน ามนดบบางสวนเขาสชายฝงอาวพราว เกาะเสมด อนเปนแหลง

ทองเทยวทสาคญของจงหวดระยอง ชายหาดเตมไปดวยคราบน ามนสดา สรางความตกใจแกผพบเหน

มผคนไดรบผลกระทบเปนจานวนมาก กลมผประกอบอาชพประมง ผประกอบการโรงแรมและ

รานอาหาร ผประกอบอาชพอนๆ ตางออกมาเรยกรองวาเงนทไดรบชดใชเยยวยาจากทางบรษทฯ

น นไมเพยงพอตอความเสยหายทไดรบท งผลกระทบตอระบบนเวศและการดารงชพ รายไดทตอง

สญเสยไปเนองจากไมสามารถจบสตวน าได นกทองเทยวไมกลามาเทยวและขาดความเชอมนใน

การบรโภคอาหารทะเลของจงหวดระยอง ทาใหรายไดลดลงไปจากเดมมาก นอกจากน ยงม

ชาวบานบางกลมทรายชอตกหลนไมไดรบการชดใชเยยวยา เหตการณน ามนรวไหลในคร งน จงเปน

เหตการณคร งใหญในประวตศาสตรทเคยเกดข น สอมวลชน และภาครฐตางใหความสนใจ มการ

ดาเนนคดเรยกรองคาเสยหายทเกดข นอยางจรงจง แมทางบรษทฯ จะไดรวมกบภาครฐต งศนย

อานวยการเฉพาะกจเพอจายเงนเยยวยาเบ องตนใหแกผทไดรบความเสยหายแลวกตาม แตกยงไม

เพยงพอตอความเสยหายทเกดข น ทาใหตองมการดาเนนคดตามกฎหมายเพอเรยกรองคาสนไหม

ทดแทนเยยวยาความเสยหายทไดรบตอไป

เมอมความเสยหายจากน ามนรวไหลเกดข น กฎหมายหลกทเกยวของกบการชดใชเยยวยาใน

ประเทศไทย ไดแก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด ซงเปนบทบญญตทวไปของการ

เยยวยาความเสยหายจากเหตละเมดทวไป แตกสามารถนามาปรบใชกบความเสยหายอนเกดจาก

น ามนรวไหลไดหากสามารถพสจนไดครบหลกเกณฑทกาหนด แตยงมขอจากดอยบางประการ

* ทารบอล (tar ball) คอ กอนดามนสดาทพบไดบรเวณรมชายหาด ซงเกดจากการเปลยนแปลงสภาวะทางกายภาพ เคมและชวภาพของคราบน ามนในทะเลจากคลนและลม รวมตวกนเปนกอนจมลงสพ นทะเล เมอผานไปสกระยะหนงจะมสภาพเปนของแขงหรอกงของแขง โดยมเปลอกแขงหมอยภายนอกและมลกษณะออนนมเหนยวอยภายใน

5

เนองจากประมวลกฎหมายและพาณชย มาตรา 420 เปนการกาหนดรปแบบความรบผดโดยอาศย

พ นฐานจากความผด (Fault-based Liability) ซงผไดรบความเสยหายจะตองพสจนขอเทจจรงใหได

ครบองคประกอบความรบผดของกฎหมาย การทกาหนดใหผไดรบความเสยหายเปนผพสจนความผด

ของผกอความเสยหายจงเปนการสรางภาระใหแกผเสยหายเปนอยางมาก เพราะการพสจนวา การ

รวไหลของน ามนทเกดข นกลางทะเลน นเกดจากการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอเหต

หรอไมน น ผเสยหายไมอยในวสยทจะทราบเหตการณในขณะเกดเหตได การใหผเสยหายตองเปนฝาย

พสจนถงเหตแหงความเสยหายจงเปนการไมเหมาะสมและไมเปนธรรมเปนอยางยง นอกจากน ในการ

กาหนดคาสนไหมทดแทนตามมาตรา 438 น น ศาลจะกาหนดใหตามความเสยหายทแทจรง ซง

ศาลมอานาจใชดลพนจในการกาหนดคาเสยหายโดยพจารณาตามควรแกพฤตการณและความ

รายแรงแหงละเมด และจะไมกาหนดคาสนไหมทดแทนทมากกวาความเสยหายทแทจรงเพอเปนการ

ลงโทษจาเลย โจทกจงมหนาทตองพสจนถงความเสยหายทโจทกไดรบ ดงน น หากขาดหลกเกณฑใน

การคานวณคาเสยหายและขาดพยานหลกฐานทชดเจน ยอมเปนอปสรรคตอศาลในการกาหนด

คาเสยหายใหแกโจทก ในการฟองคดละเมดจงมกปรากฏวาผเสยหายไดรบค าสนไหมทดแทนใน

จานวนทคอนขางนอยกวาความเปนจรง เนองจากไมสามารถนาสบใหศาลเหนไดวาความเสยหายทตน

ไดรบน นมมลคาสงถงจานวนคาเสยหายทตนเรยกรองมา3 อยางไรดคาเสยหายบางประเภท เชน

คาเสยหายทางดานจตใจ หรอคาเสยหายอนๆ ทมอาจคานวณเปนเงนไดน น ยงไมสามารถชดใช

เยยวยาไดตามกฎหมายลกษณะละเมด และการฟองรองเรยกคาสนไหมทดแทนเพอการชดใชเยยวยา

น ยงตองเสยคาใชจายและใชระยะเวลาในการดาเนนคดทยาวนาน และยงมขอจากดในเรองของอาย

ความฟองรองคดอกดวย4

นอกจากการชดใชเยยวยาตามกฎหมายละเมดแลว ยงมพระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ทกาหนดใหผกอมลพษจะตองรบผดในคาเสยหายอนเกดการ

การรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษโดยนาหลกความรบผดโดยเครงครด (Strict Liability) และ

3 คดหมายเลขดาท ปค.35/2540 คดหมายเลขแดงท ปค.9/2544 ของศาลแพงกรงเทพใต ไดพพากษาในสวนของคาเสยหายวา โจทกท 1 ไมมหลกฐานเกยวกบคาเสยหายมาแสดง คงมเพยงประวตการรกษาพยาบาลเทาน น แตเชอวาโจทกท 1 ไดไปรบการรกษาพยาบาลมาจรง อยางไรกตามเมอไมอาจกาหนดคารกษาพยาบาลทแทจรงได จงกาหนดใหตามสมควร 4 ไทยรฐออนไลน, กลมประมงเกาะเสมด ยนฟองปตท. ปมทอน ามนรว [ออนไลน], 4 พฤศจกายน 2558 แหลงทมา http://tr-online.phalcon.ni11.pw/content/438886

6

หลกผกอมลพษเปนผจาย (Polluter pays principle หรอ PPP) มาใชกาหนดใหเจาของหรอผ

ครอบครองแหลงกาเนดมลพษตองรบผดในคาเสยหายทเกดจากการรวไหลหรอแพรกระจายของ

มลพษ โดยผทไดรบความเสยหายไมตองพสจนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของจาเลย เพยงแต

พสจนวาความเสยหายน นเกดจากการกระทาของจาเลย อนเปนหลกการในมาตรา 965 ทกาหนด

ความรบผดทางแพงไวแกเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษดวย ซงการฟองเรยกคาสนไหม

ทดแทนตามมาตรา 96 น ปรากฏอยในคดสงแวดลอมหลายคดของประเทศไทย เชน คดโคบอลท -60

คดสารตะกวปนเปอนลาหวยคลต คดโรงไฟฟาแมเมาะ และรวมถงกรณน ามนรวไหลทเกดในทะเล

ดวยโดยถอวาเปนแหลงกาเนดมลพษ แตอยางไรกตามบทบญญตดงกลาวไมไดระบวาคาเสยหายท

เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษตองรบผดน นไดแกอะไรบาง เพยงแตระบวาใหรวมถ ง

คาใชจายท งหมดททางราชการตองรบภาระจายจรงในการขจดมลพษทเกดข นดวย ดงน นประเภท

ของความเสยหายและการกาหนดคาสนไหมทดแทนสาหรบความเสยหายทเกดข นน น ยงคงตอง

พจารณาตามหลกเกณฑทวไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยละเมด

ดงน นจะเหนไดวาประเทศไทยมกฎหมายทใชเยยวยาความเสยหายดงทกลาวมาขางตน ใน

ฐานะท เปนบทบญญตสาหรบการชดใชเยยวยาความเสยหายในกรณทวๆ ไป มใชบทบญญต

โดยเฉพาะเกยวกบความเสยหายอนเกดจากน ามนรว ซงยงมขอจากดอยบางประการและไมสอดคลอง

5 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 “มาตรา 96 แหลงก าเนดมลพษใดกอใหเกดหรอเปนแหลงก าเนด ของการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษอนเปนเหตใหผอนไดรบอนตราย แกชวต รางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของผอนหรอของ รฐเสยหายดวยประการใด ๆ เจาของหรอผครอบครองแหลงก าเนดมลพษนน มหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายเพอการนน ไมวาการ รวไหลหรอแพรกระจายของมลพษนนจะเกดจากการกระท าโดยจงใจหรอ ประมาทเลนเลอของเจาของหรอผครอบครองแหลงก าเนดมลพษหรอไมกตาม เวนแตในกรณทพสจนไดวามลพษเชนวานนเกดจาก

(1) เหตสดวสยหรอการสงคราม (2) การกระท าตามค าสงของรฐบาลหรอเจาพนกงานของรฐ (3) การกระท าหรอละเวนการกระท าของผทไดรบอนตรายหรอ ความเสยหายเองหรอของบคคลอน ซงมหนาท

รบผดชอบโดยตรงหรอโดยออม ในการรวไหลหรอการแพรกระจายของมลพษนน คาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหาย ซงเจาของหรอผครอบครองแหลง ก าเนดมลพษมหนาทตองรบผดตามวรรคหนง หมายความรวมถงคาใชจายทงหมด ททางราชการตองรบภาระจายจรงในการขจดมลพษทเกดขนนนดวย”

7

กบสภาพความเสยหายอนเกดจากน ามนรวทมลกษณะพเศษแตกตางจากความเสยหายทวๆ ไป ไมม

ประสทธภาพเพยงพอในการชดใชเยยวยาใหแกผเสยหายซงไดรบผลกระทบจากน ามนรวได

นอกจากน ประเทศไทยจะมกฎหมายทเกยวของกบการจดการความเสยหายอนเกดจากน ามน

อกหลายฉบบ อนไดแก พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พระพทธศกราช 2456, ระเบยบ

สานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547,

พระราชบญญตปองกนภยฝายพลเรอน พ.ศ. 2522, พระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514,

พระราชบญญตการประมง พทธศกราช 24906 กตาม แตกฎหมายเหลาน มใชบทบญญตทเกยวกบ

การชดใชเยยวยาความเสยหายโดยตรง เพยงแตเปนบทบญญตเกยวกบความรบผดของผกอมลพษ,

การกาหนดโทษทางอาญา และมาตรการในการปองกนและการขจดมลพษทเกดข นอนเปนกฎหมาย

ในเชงควบคมปองกนและจดการความเสยหายเทาน น ไมใชกฎหมายสาหรบการเยยวยาผเสยหาย

โดยตรง จงจะเหนไดวากฎหมายทมอยในการชดใชเยยวยาความเสยหาย สามารถเยยวยาใหแก

ผเสยหายไดเพยงระดบหนงเทาน น ยงไมมประสทธภาพเพยงพอทจะใหผเสยหายไดรบการชดใช

เยยวยาอยางสมบรณ เมอกลไกในการชดใชเยยวยาตามกฎหมายไมชดเจน การระงบขอพพาทจงจบ

ลงดวยการประนประนอมยอมความเพอลดระยะเวลาและคาใชจายของการดาเนนคด เพอใหขอ

พพาทตางๆ เสรจไปโดยเรว

โดยสวนใหญเมอเกดความเสยหายจากน ามนรวแลวผกอเหตมกจะออกมาแสดงความ

รบผดชอบเพอเจรจาตกลงเรองคาเสยหายในเบ องตนกอน ซงหากเปนทพอใจของท งสองฝายกจะ

สามารถระงบขอพพาทไมใหข นไปสกระบวนการทางช นศาล ทาใหประหยดเวลาและคาใชจายลง

ท งน ในการเจรจาตกลงจานวนคาเสยหายน นข นอยกบอานาจในการตอรองของแตละฝายดวย ซง

ผเสยหายจากเหตการณน ามนรวสวนใหญมกเปนชาวประมงและผประกอบอาชพคาขายรายยอยทม

อานาจตอรองไมมาก7 จงมกไมประสงคจะดาเนนการฟองรองใหมากความ จาตองยอมรบจานวนเงน

เยยวยาทไมเปนธรรม การเจรจาจายคาเสยหายเบ องตนในความเสยหายอนเกดจากน ามนรวของ

ประเทศไทยในปจจบนน นจงยงไมมประสทธภาพเทาทควร นอกจากน ทางฝายผกอมลพษจะเปนผ

6 ปจจบนไดถกยกเลกโดย พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2558 7 เชน กรณน ามนรวทเกดข นบรเวณบานเพและเกาะเสมด ผเสยหายสวนใหญจะเปนชาวประมงรายยอย, พอคารายยอย, รานอาหารเลกๆ หรอกลมอาชพรบจางทวไป เชน ทาโมบายหอย ขายของหาบเร นวดแผนโบราณ เปนตน

8

กาหนดเกณฑในการจายเงนเยยวยาเพยงฝายเดยว และแมจะมการรวมมอกบทางภาครฐเพอต ง

คณะกรรมการเพอตรวจสอบความเสยหายแตกยงไมมความเปนอสระเทาทควร ยงมขอโตเถยงถง

เกณฑการคานวณคาเสยหายทยงไมชดเจนและไมสมเหตสมผล ทาใหจานวนเงนทไดรบไมตรงตาม

ความเสยหายทไดรบจรง อกท งยงไมมวธการคดกรองขอเรยกรองทมประสทธภาพพอสมควร ทาใหม

การแอบอางขอรบเงนเกดข นเปนจานวนมาก ผทไมไดรบความเสยหายไดรบเงนเยยวยา แตผเสยหาย

ทแทจรงกลบไมไดรบเงนเยยวยา ทาใหตองมการฟองรองบงคบกนทางศาลตอไป

สาหรบความเสยหายทเกดข นจากน ามนรวน น แมผทเปนตนเหตแหงความเสยหายหรอผ

กอมลพษน น จะเปนเปาหมายหลกแหงการเรยกรองใหชดใชเยยวยา แตอยางไรกตาม อาจมความรบ

ผดของรฐเขามาเกยวของไดในบางกรณ เชน กรณหนวยงานของรฐซงมหนาทในการควบคมดกจกรรม

การขนถายน ามน ละเลยไมตรวจสอบควบคมการดาเนนงานตามมาตรฐานความปลอดภย หรอการ

อนญาตใหใชสารเคมสลายคราบน ามนทไมถกตอง รวมถงการไมควบคมใหมการใชปรมาณสารเคม

ภายในกรอบทกาหนด อนมสวนใหเกดความเสยหายข น ยอมถอไดวามการละเมดเกดข นจากการท

หนวยงานของรฐน นใชอานาจตามกฎหมาย หรอจากการออกกฎหรอคาสง หรอละเลยตอหนาทหรอ

ปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร อนเปนคดปกครองตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 (3) เชนกน ซงในกรณดงกลาวน สามารถฟองใหหนวยงาน

ของรฐรบผดในการชดใชคาสนไหมทดแทนได แมการฟองรองใหหนวยงานรบผดอาจจะมขอดในเรอง

ของการบงคบคดเนองจากหนวยงานของรฐมทรพยสนมากเพยงพอใหบงคบคดได แตกตางจากการ

บงคบคดเอาแกผกอมลพษซงอาจไมมทรพยสนเพยงพอ หรออาจลมละลายได แตในการทจะพสจน

ความรบผดของรฐน นอาจเปนไปไดยากมาก เนองจากตองพสจนตามหลกเกณฑในเรองละเมดใหเหน

ถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของรฐ อกท งยงมขอกาจดในการพสจนความสมพนธระหวางการ

กระทาและผลดวย นอกจากน การจะใหหนวยงานของรฐเขามารบผดชอบเสมอนหนงวาเปนผกอ

มลพษเสยเองอาจไมเปนธรรมและสรางภาระใหกบรฐเกนสมควร อกท งยงทาใหไมเปนการจงใจผกอ

มลพษใหตระหนกถงการปองกนความเสยหายทอาจเกดข นดวย

แมภายหลงจากเกดเหตการณน ามนรวแลวจะสามารถกาจดคราบน ามนหมดส นไปไดจนมอง

ไมเหนคราบน ามนในทะเลและชายหาดแลวกตาม แตยงคงมความเสยหายแฝงอยอกมาก เปนความ

อนตรายทเกดจากการใชสารเคมในการขจดคราบน ามนละลายปะปนไปกบน าทะเล เกดสารเคม

9

ตกคางในทรพยากรธรรมชาตทางทะเลและระบบนเวศ กระทบตอสขภาพอนามยของคนในพ นทและ

สงผลกระทบตอชาวประมงทประกอบอาชพบรเวณน นในระยะยาว เนองจากปรมาณสตวน าทลดลง

จงไมสามารถจบสตวน ามาขายได ตองออกไปจบสตวน าในบรเวณทไกลออกไปและมตนทนสงข น บาง

รายถงกบตองเลกประกอบอาชพประมงไป นอกจากน ผประกอบการทพกและรานอาหารรวมถงผ

ประกอบอาชพอนๆ ตางกไดรบผลกระทบ เนองจากปรมาณนกทองเทยวทลดลง ทาใหชาวบานตอง

ขาดรายไดเปนจานวนมาก ซงเงนชดเชยเบ องตนทพวกเขาไดรบน น หาไดเพยงพอตอความเสยหายท

พวกเขาตองเผชญ ทาใหตองมาฟองรองเรยกคาเสยหายตามกระบวนการยตธรรมตอไป ตองใชระยะ

เวลานานพอสมควรกวาจะไดรบเงนเยยวยา และในทายทสดกอาจจะไมไดรบเงนเยยวยาเลย หากไม

สามารถพสจนความเสยหายทไดรบตอศาลได ซงในระหวางทยงไมไดรบการเยยวยาน ผเสยหาย

จะตองเปนฝายแบกรบภาระความเสยหายเอาไวเอง ชาวบานในพ นทสวนใหญไมนยมทาประกนภยไว

แตจะเปนทางฝายผประกอบในธรกจน ามนเองททาประกนภยความเสยงของตนเองไว 8 นอกจากน ไม

ปรากฏวาประเทศไทยมกองทนสาหรบชวยเหลอเยยวยาความเสยหายใหแกผทไดรบความเสยหาย

จากมลพษน ามนแตอยางใด จงสะทอนใหเหนวาการชดใชเยยวยาความเสยหายกรณน ามนรวไหลใน

ประเทศไทยยงไมมประสทธภาพเพยงพอทจะเยยวยาผเสยหายไดครอบคลมความเสยหายทเกดข นได

ในวทยานพนธฉบบน ผเขยนจงศกษาถงการชดใชเยยวยาความเสยหายทเกดจากน ามนรวในประเทศ

ไทย โดยจะมงเนนศกษาถงความเสยหายทเกดข นตอมนษยและรปแบบการชดใชเยยวยาของประเทศ

ไทยในปจจบน เพอหาแนวทางในการชดใชเยยวยาทมประสทธภาพและยงยนในอนาคตตอไป

1.2 วตถประสงคการวจย

1.2.1 เพอศกษาความเสยหายอนเกดจากเหตการณน ามนรวและผลกระทบท เกดข นใน

ประเทศไทย

1.2.2 เพอศกษาแนวคดเรองการชดใชเยยวยาความเสยหายตอมนษยอนเกดจากน ามนรวใน

ประเทศไทย

8 ตวอยางเชน การประกนภยธรกจหยดชะงก หรอ การประกนภยความรบผดตอบคคลทสาม

10

1.2.3 เพอศกษารปแบบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในประเทศไทยใน

ปจจบน

1.2.4 เพอศกษารปแบบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในตางประเทศ

1.2.4 เพอศกษาหามาตรการการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวทม

ประสทธภาพและเหมาะสมกบการเยยวยาผเสยหายในประเทศไทย

1.3 สมมตฐานการวจย

กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลใน

ประเทศไทยแกผทไดรบความเสยหายยงมขอจากดและไมเพยงพอตอการคมครองผเสยหาย ตลอดจน

การฟนฟทรพยากรธรรมชาต

1.4 ขอบเขตของการวจย

ในวทยานพนธฉบบน จะมงศกษาถงความเสยหายและผลกระทบตางๆ ทเกดข นจาก

น ามนรวไหลในทะเลประเทศไทย ศกษาและวเคราะหรปแบบการชดใชเยยวยาใหแกผเสยหายใน

ความเสยหายตอสขภาพ อนามย ความเสยหายตอทรพยสน และความเสยหายตอการสญเสยรายได

จากการประกอบอาชพ โดยจะศกษากฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยา กรณศกษาต างๆ

คาพพากษาของศาล รวมถงแนวทางในการวเคราะหมลคาความเสยหายและการกาหนดคาเสยหาย

ซงการศกษาถงการชดใชเยยวยาน หมายถงการชดใชเยยวยาโดยผกอมลพษอนเปนตนเหตแหงความ

เสยหาย รวมถงบทบาทของรฐในการการชดใชเยยวยาและการจดการกบปญหาน ามนรวไหล

1.5 วธการดาเนนการวจย

ในการศกษาจะใชวธศกษาวจยทางเอกสารโดยศกษาคนควารวบรวมขอมลตาราทาง

กฎหมาย คาพพากษาของศาล ตลอดจนเอกสารอนๆ ทเกยวของท งในประเทศไทยและตางประเทศ

นอกจากน จะมการเกบขอมลจากบคคลผไดรบความเสยหายจากเหตการณน ามนรวทจงหวดระยองใน

ป พ.ศ. 2556 เพอประกอบการวเคราะหเชงเหตผลและหาขอสรป

11

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.6.1 ไดทราบถงแนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการชดใชเยยวยาผเสยหายในกรณ

น ามนรว

1.6.1 ไดทราบถงความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลและผลกระทบทเกดข นตอ

ผเสยหายและทรพยากรธรรมชาต

1.6.2 ไดทราบถงรปแบบและมาตรการทางกฎหมายเรองการชดใชเยยวยาความ

เสยหายอนเกดจากน ามนรวในประเทศไทย

1.6.3 ไดทราบถงรปแบบและมาตรการทมประสทธภาพในการชดใชเยยวยาความ

เสยหายอนเกดจากน ามนรวในตางประเทศ

1.6.4 ไดทราบถงแนวทางการชดใชเยยวยาความเสยหายและแนวทางในการ

ประเมนมลคาความเสยหายทมประสทธภาพเพอนามาปรบใชกบการชดใชเยยวยาความเสยหายใน

ประเทศไทย

บทท 2

หลกกฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในประเทศไทย

ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหล เปนความเสยหายทเกดข นกลางทะเล น ามนและ

สารเคมไดทาลายทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศ อนสงผลกระทบตอมนษยในการใชประโยชน

จากทรพยากรเปนจานวนมาก ดงน นความเสยหายจากน ามนรวจงเปนหนงในความเสยหายทาง

สงแวดลอม จงอาจมแนวคดหรอหลกทฤษฎทางสงแวดลอมบางประการทเปนพ นฐานแหงการชดใช

เยยวยาหรอหลกเกณฑทางสงแวดลอมอนๆ เขามาเกยวของได นอกจากน ความเสยหายจากน ามนรว

ยงมลกษณะเฉพาะทแตกตางจากความเสยหายทวๆ ไป กลาวคอ มความเสยหายทางกายภาพท

เกดข นแกทรพยากรธรรมชาตทไมมเจาของ จงยากทจะพจารณาวาใครเปนผเสยหายทแทจรง แม

อาจจะมผไดรบผลกระทบจากการรวไหลของน ามนในคร งน นเปนจานวนมากกตาม แตกไมอาจถอได

วาทกคนเปนผเสยหายตามกฎหมาย เนองจากกฎหมายไทยทเกยวของกบการชดใชเยยวยา ม

หลกเกณฑในการเยยวยาใหแกผ ไดรบความเสยหายตามประเภททกฎหมายคมครองเทาน น

นอกจากน ยงมหลกเกณฑการพสจนอนๆ ตามกฎหมาย อยางไรกตามการเยยวยาโดยมาตรการอน

เชน การประกนภย หรอกองทนอาจจะเขามาเปนมาตรการเสรมได แตจะข นอยกบปจจยตางๆ และ

สภาพความพรอมของแตละประเทศดวย

2.1 แนวคดและทฤษฎทวไปทเกยวของ

ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลน น ถอเปนความเสยหายทางสงแวดลอมประเภทหนง

ทมลกษณะทแตกตางจากความเสยหายทางแพงทวไป เนองจากความเสยหายทางสงแวดลอมน นม

ผลกระทบตอผเสยหายเปนจานวนมากตองใชผเชยวชาญในการพสจนความเสยหายและตองการ

วธการแกไขเยยวยาทรวดเรว ทนตอเหตการณและการวางแผนฟนฟในระยะยาว นอกจากน ความ

เสยหายไมไดจากดอยทพ นทใดพ นทหนงโดยเฉพาะแตสงผลกระทบเปนวงกวาง ซงมความเกยวของ

กบประโยชนสาธารณะรวมถงการดาเนนการในทางปกครองรวมอยดวยเชนกน จงอาจมหลกคด

ในทางกฎหมายมหาชนเขามาเกยวของดวย ท งน แนวคดและทฤษฎในทางกฎหมายสงแวดลอมทเปน

หลกสากลและปรากฏในปจจบนน นมจานวนอยพอสมควร ซงไดแก หลกสทธในการดารงชวตใน

13

สงแวดลอมทด หลกการมสวนรวมของประชาชน หลกการฟองคดโดยประชาชน หลกความรบผดโดย

เครงครด หลกผกอมลพษเปนผจาย หลกทรสตตอมหาชน หลกความรบผดชอบรวมกน หลกความรบ

ผดของรฐ หลกการปองกนลวงหนา เปนตน แตในบทน จะเปนการทบทวนแนวคดและทฤษฎท

เกยวของกบการจดการและชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรว อนประกอบดวย หลก

ความรบผดโดยเครงครด (Strict Liability) หลกผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle)

หลกความรบผดของรฐ (State Responsibility) หลกการปองกนลวงหนา (Precautionary Principle)

และหลกการมสวนรวมของประชาชน (Citizen Participation) เปนตน

2.1.1 หลกความรบผดโดยเครงครด

หลกความรบผดโดยเครงครด (Strict Liability) เปนหลกการทมรากฐานมาจาก

ระบบกฎหมายคอมมอนลอว ของประเทศองกฤษโดยเปนทฤษฎทมงคมครองความเสยหายในชวต

และทรพยสนของบคคลมากกวาจะเนนทความผดของผกอความเสยหาย เพราะถอวาเมอมความ

เสยหายเกดข นแลวตองมการชดใชเยยวยาเสมอ ซงดงทกลาวมาแลววาการจะพสจนความผด (fault)

ตามหลกความรบผดทางละเมดจะตองพสจนใหเหนถงการกระทาทางดานจตใจวาผกระทาจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอ แตในความรบผดตอความเสยหายบางกรณการพสจนถงความจงใจของผกระทาน น

ยากทจะพสจนได หลกความรบผดโดยเครงครดจงเขามาเปลยนภาระการพสจนดงกลาว เพอเปนการ

คมครองสทธสวนบคคลทจะไมถกทาใหเสยหาย หลกน จงไมพจารณาถงองคประกอบทางดานจตใจ

ของผกระทา โดยไมคานงวาผกระทาจะจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม หากมความเสยหายเกดข น

จากการกระทาของบคคลใดกจะตองมการชดใชและเยยวยาความเสยหายน น หลกความรบผดโดย

เครงครดจงวางหลกกฎหมายตอผถกกลาวหาโดยสนนษฐานวาเปนผกระทาความผดและตอง

รบผดชอบในความเสยหายทเกดข น จาเลยหรอผถกกลาวหาจงมหนาทตองพสจนใหไดวาการกระทา

น นเขาขอยกเวนความรบผดตามทกฎหมายกาหนด จงจะหลดพนจากความรบผดได1

ในความรบผดตอความเสยหายทางสงแวดลอม เพอใหความเสยหายทางสงแวดลอม

ซงมลกษณะพเศษไดรบการชดใชเยยวยา จาเปนทจะตองไมพจารณาถงจตใจของผกระทาความผดวา

จงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม เพราะเมอมความเสยหายทางสงแวดลอมเกดข นแลว ผกระทากควร

1อดมศกด สนธพงธ, กฎหมายเกยวกบสงแวดลอม (กรงเทพ: วญญชน,2554). หนา 29.

14

ทจะตองรบผดตอความเสยหายทเกดข น แนวคดเรองความรบผดโดยเครงครดจงไดรบการพฒนาให

เหมาะสมกบสภาพปญหาดานสงแวดลอม ยกตวอยางเชน ศาลในประเทศญปนไดนาหลกการดงกลาว

มาใชในคดโรคอไต-อไต (Itai-Itai Case) และคดโรคมนามาตะ (Minamata Case) โดยโรคดงกลาวเกด

จากการทโรงงานตางๆ ไดปลอยมลพษออกสสงแวดลอม เมอผเสยหายบรโภคสตวน าบรเวณน นเขาไป

จงทาใหเกดการสะสมของสารปรอททเปนพษในรางกายของมนษย ซงจะทาลายระบบประสาทจนถง

ข นเสยชวต ศาลจงตดสนใหเจาของโรงงานตองรบผดชดใชคาเสยหาย โดยวางหลกเกณฑไววา “ไม

จาตองพสจนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอและในการพสจนเพอผกระทาผดทจะตองรบผดชอบ

ชดใชคาเสยหาย ไมจาเปนตองพสจนถงความสมพนธระหวางมลพษกบโรคทเกดข นจนกระทง

ปราศจากขอสงสย เพยงแตพสจนวามการเกดของโรคในหมประชากรทเกยวของกบการระบายมลพษ

น นกเพยงพอ”2

ปจจบนหลกความรบผดโดยเครงครด (Strict Liability) น นไดปรากฏอยในกฎหมาย

ไทยหลายแหง3 และมการนามาใชกบความรบผดในความเสยหายทางสงแวดลอมดวย เนองจากภาระ

การพสจนในคดสงแวดลอมไดสรางภาระใหแกผทไดรบความเสยหายเปนอยางมากเพราะในการ

พสจนความเสยหายน น ผเสยหายจะตองพสจนใหเหนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอ

มลพษ ซงเปนขอเทจจรงทอยในความรเหนของฝายผกอมลพษ จงยากตอการทผเสยหายจะนาสบให

เหนถงการกระทาผด (fault) ดงกลาวได ซงเมอนาหลกความรบผดโดยเครงครดเขามาใชแลว

ผเสยหายไมจาตองพสจนใหศาลเหนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอมลพษ เพยงแตแสดง

ใหศาลเหนวามความเสยหายเกดข นและตนไดรบความเสยหายกเพยงพอแลว และในขณะเดยวกนผ

กอมลพษจะเปนฝายรบภาระในการพสจนวาตนหรอกจการของตนมไดเปนตนเหตแหงความเสยหาย

หรอพสจนวากรณทเกดข นน นเขาขอยกเวนของกฎหมายทตนไมตองรบผด หลกการดงกลาวได

ปรากฏในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 96 ซงบญญตวา

“...เจาของหรอผครอบครองแหลงก าเนดมลพษนน มหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอ

คาเสยหายเพอการนน ไมวาการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษนนจะเกดจากการกระท าโดยจงใจ

หรอประมาทเลนเลอของเจาของหรอผครอบครองแหลงก าเนดมลพษหรอไมกตาม เวนแตในกรณท

2 เรองเดยวกน หนา 502. 3 เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 425, 429, 430, 433, 437 เปนตน

15

พสจนไดวามลพษเชนวานนเกดจาก (1) เหตสดวสยหรอการสงคราม (2) การกระท าตามค าสงของ

รฐบาลหรอเจาพนกงานของรฐ (3) การกระท าหรอละเวนการกระท าของผทไดรบอนตรายหรอความ

เสยหายเองหรอของบคคลอนซงมหนาทรบผดชอบโดยตรงหรอโดยออมในการรวไหลหรอ

แพรกระจายของมลพษนน” บทบญญตดงกลาวชวยลดปญหาภาระการพสจนของผทไดรบความ

เสยหายโดยจะวางขอสนนษฐานวาผถกกลาวหาเปนผกระทาผดและตองรบผดชอบ เวนแตเขาจะ

พสจนใหเหนวาการกระทาเขาขอยกเวนตามทกฎหมายกาหนด จงจะหลดพนจากความรบผดไป ท งน

หลกความรบผดโดยเครงครดไดถกนามาใชในคดสงแวดลอมแลวหลายคด เชน คดโคบอลท -60 คด

โรงไฟฟาแมเมาะ คดสารตะกวปนเปอนลาหวยคลต และถกนามาใชในคดน ามนรวดวย เมอนามาใช

กบความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน น บคคลผไดรบความเสยหายจากน ามนรวจงมหนาทเพยง

พสจนถงแหลงทมาของน ามนน นวามการรวไหลมาจากแหลงกาเนดใด รวมาจากทอสงน ามนของ

บรษทใด หรอรวไหลมาจากเรอลาใด และพสจนวาความเสยหายทตนไดรบน นเปนผลโดยตรงจากการ

รวไหลของน ามนในคร งน นๆ โดยไมจาเปนตองพสจนถงความจงใจหรอความประมาทเลนเลอของ

เจาของแหลงกาเนดมลพษน นเลย ซงในคดทฟองใหบรษท พทท โกลบอล รบผดในกรณน ามนรวไหล

บรเวณเกาะเสมดน น โจทกไดบรรยายฟองและอางพ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.

2535 มาตรา 96 เพอใหบรษทในฐานะทเปนเจาของแหลงกาเนดมลพษรบผดตอความเสยหาย ซงใน

คดดงกลาวน นโจทกไมตองพสจนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของจาเลยแตอยางใด ในขณะท

ฝายจาเลยน นจะตองพสจนหกลางวาความเสยหายเกดจากเหตทบญญตไวในขอยกเวน เชน การอาง

วาการใชสารเคมขจดคราบน ามนเปนการกระทาตามคาสงของรฐบาล เปนตน

2.1.2 หลกผกอมลพษเปนผจาย

หลกผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle: PPP) เปนแนวคดในเชงเศรษฐศาสตร

ทใชในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงมาจากฐานความเชอทวา ปจจ บน

ผประกอบการผลตสนคาหรอใหบรการไดใชทรพยากรธรรมชาตหรอสนคาสาธารณะโดยทไมไดจาย

คาตอบแทน ทาใหไมมการรกษาคณภาพของทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม อนเปนการใช

ทรพยากรธรรมชาตอยางไมเหมาะสมตามหลกเศรษฐศาสตร เพราะนอกจากจะไมสามารถใช

ทรพยากรธรรมชาตไดอยางมประสทธภาพแลวยงเปนการทาลายทรพยากรธรรมชาตทมอยอยาง

จากดดวย หลกผกอมลพษเปนผจายจงเปนหลกการทกาหนดใหผกอมลพษซงไดสรางความเสยหาย

16

ตอสงแวดลอมตองรบผดชอบในความเสยหายทเกดข นน น ซงคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายทผกอ

มลพษจะตองรบผดน น ซงตามหลกสากลสามารถแบงออกไดเปนสองกรณ คอ สาหรบความเสยหายท

ผเสยหายไดเรยกรองใหผกอมลพษชดใชประการหนง และอกประการหนงคอ สาหรบการฟนฟ

สงแวดลอมทเสยไป4 เนองจากเปนผทสามารถแกไขเยยวยาไดดทสดเพราะมความรความเขาใจใน

ข นตอนตางๆ ของการประกอบการ

หลกผกอมลพษเปนผจายน เรมตนใชเมอค.ศ. 1970 ในการประชมของสมาชกองคกรเพอ

ความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (The Organization for Economic Co-operation and

Development หรอ OECD) ซงมสมาชกสวนใหญในยโรป5 แตแนวความคดเดมของ OECD จากด

อยแตเฉพาะกจกรรมทกอใหเกดผลกระทบตอการคาระหวางประเทศและการลงทนเทาน น ตอมา

หลกผกอมลพษเปนผจายน จงแพรหลายมากข นและไดพฒนาไปสการคมครองสงแวดลอมและ

กจกรรมทางเศรษฐกจเขาดวยกน โดยคานวณตนทนทางสงแวดลอมบวกเขาไปกบราคาสนคาและ

บรการ ซงในกรณน ผกอความเสยหายซงเปนผผลตอาจผลกภาระในบางสวนน ไปใหกบผบรโภคโดย

การเพมราคาสนคาใหสงข น ราคาทเพมข นจงกลายเปนตนทนสวนหนงของมาตรการปองกนคณภาพ

ของสงแวดลอม ในการประชม เอรธ ซมมต (Earth Summit) ทกรงรโอ เดอ จาเนโร ป พ.ศ. 2535

ไดมการพดถงหลกผกอมลพษเปนผจายน โดยปรากฏอยในปฏญญารโอวาดวยสงแวดลอมและการ

พฒนา ค.ศ. 1992 (Rio Declaration on Environment and Development, 1992) ขอท 16 ดงน

“องคกรของรฐควรพยายามสนบสนนและสงเสรมมาตรการการกาหนดตนทนทาง

สงแวดลอมและการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอสนบสนนหลกการทผกอมลพษจะตองเปน

ผรบผดชอบภาระคาใชจายในความเสยหายอนเกดจากมลพษน นเพอสาธารณประโยชน โดยไมเปน

การบดเบอนตอหลกการคาและการลงทนระหวางประเทศ”6

4 ประพจน คลายสบรรณ, "แนวคด ทฤษฎ และหลกกฎหมายทเกยวของในคดสงแวดลอม," วารสารวชาการศาลปกครอง 7,2 32. 5 สนย มลลกะมาลย, "ทางเลอกในการเยยวยาผเสยหายจากปญหามลพษ," ดลพาห 1,43 (มกราคม-มนาคม 2539): 104. 6Rio Declaration on Environment and Development,1992

Article 16 “National authorities should endeavor to promote the internalization of environmental costs and the use of economic instruments, taking into account the approach that the polluter should, in

17

หลกผกอมลพษเปนผจายน นเปนหลกสากลทถกน ามาใชกบความเสยหายจากมลพษน ามน

อยางแพรหลาย เพอกาหนดความรบผดทางแพงแกผทกอมลพษ เชน ในอนสญญาระหวางประเทศวา

ดวยความรบผดทางแพงในความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน (International Convention on

Civil Liability for Oil Pollution Damage,1992 หรอ CLC) กไดกาหนดความรบผดแกเจาของเรอ

ซงเปนตนเหตแหงการรวไหลของน ามนตองรบผดในความเสยหายทเกดข น นอกจากน ประเทศ

สหรฐอเมรกา ซงแมไมไดเปนภาคของอนสญญาดงกลาวแตกมการนาหลกผกอมลพษเปนผจาย มาใช

ในการกาหนดความรบผด แกเจาของเรอหรอผครอบครองโดยถอเปนผตองรบผดชอบในเหตการณน น

(A responsible party for a vessel of facility from which oil is discharged)

สาหรบประเทศไทยน น หลกผกอมลพษเปนผจายปรากฏอยใน พระราชบญญตสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มาตรา 967 ซงในมาตราน ประกอบดวยสองหลกการ

สาคญ กลาวคอ “หลกผกอมลพษเปนผจาย” และ “หลกความรบผดโดยเครงครด” โดยในสวนท

กาหนดวา “เจาของหรอผครอบครองแหลงก าเนดมลพษนน มหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหม

ทดแทนหรอคาเสยหายเพอการนน” เปนการกาหนดใหเจาของหรอครอบครองซงเปนผกอมลพษ

จะตองรบผดในความเสยหายอนเกดจากการแพรกระจายของมลพษจากแหลงกาเนดซงตนเปน

เจาของหรอครอบครองอย ตามหลกผกอมลพษเปนผจาย สาหรบบทบญญตทแสดงใหเหนวาเปนการ

กาหนดความรบผดตามหลกความรบผดโดยเครงครดน น ปรากฎอยในบทบญญตตอนทายของวรรค

หนงทวา “ไมวาการ รวไหลหรอแพรกระจายของมลพษนนจะเกดจากการกระท าโดยจงใจหรอ

principle, bear the cost of pollution, with due regard to the public interest and without distorting international trade and investment.” 7พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535

มาตรา 96 “แหลงกาเนดมลพษใดกอใหเกดหรอเปนแหลงกาเนด ของการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษอนเปนเหตใหผอนไดรบอนตราย แกชวต รางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของผอนหรอของ รฐเสยหายดวยประการใด ๆ เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษน น มหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายเพอการน น ไมวาการ รวไหลหรอแพรกระจายของมลพษน นจะเกดจากการกระทาโดยจงใจหรอ ประมาทเลนเลอของเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษหรอไมกตาม เวนแตในกรณทพสจนไดวามลพษเชนวาน นเกดจาก

(1) เหตสดวสยหรอการสงคราม (2) การกระทาตามคาสงของรฐบาลหรอเจาพนกงานของรฐ (3) การกระทาหรอละเวนการกระทาของผทไดรบอนตรายหรอ ความเสยหายเองหรอของบคคลอน ซงมหนาท

รบผดชอบโดยตรงหรอโดยออม ในการรวไหลหรอการแพรกระจายของมลพษน น

18

ประมาทเลนเลอของเจาของหรอผครอบครองแหลงก าเนดมลพษหรอไมกตาม..” ซงแสดงใหเหนวา

ผเสยหายไมจาตองพสจนถงความจงใจหรอความประมาทเลนเลอของผกอมลพษแลว โดยผลกภาระ

การพสจนไปยงผกอมลพษทจะตองพสจนใหเขาขอยกเวนตามทกาหนดไวในกฎหมาย ซง ในคด

สงแวดลอมทสาคญๆ หลายคดกไดมการฟองใหผกอมลพษตองรบผดตามมาตรา 96 เชน คดโรงไฟฟา

แมเมาะ คดสารตะกวปนเปอนในลาหวยคลต ท งน ในคดน ามนรวของบรษท พทท โกบอล เคมคอล

ซงถกฟองเปนจาเลยน น ตามคาพพากษาของศาลแพง8ไดถอวาบรษทฯ เปนเจาของทอขนสงน ามนซง

เกดการรวไหลจงตองรบผดชอบตอความเสยหายน นตามมาตรา 96 ดวย อยางไรกด แมวาการใชหลก

ผกอมลพษเปนผจายน นอาจจะทาใหผบรโภคตองเจอกบปญหาราคาสนคาและบรการทสงข น

เนองจากผประกอบการซงเปนผกอมลพษน นอาจผลกภาระมายงผบรโภคในทายทสดกตาม แต

ผบรโภคเองกควรมสวนทจะตองรบผดชอบในตนทนทางสงแวดลอมทตองเสยไปจากการบรโภคสนคา

และบรการของตนดวยเชนกน นอกจากน ในบางกรณอาจมความรบผดของรฐเกดข น กลาวคอ ใน

ข นตอนการใชสารเคมขจดคราบน ามนทรวไหลซงสารเคมเหลาน จะทวความเสยหายใหรนแรงข น

เนองจากเมอมการฉดสารเคมเพอสลายคราบน ามนแลว แมสารเคมบางสวนจะระเหยไป แตบางสวน

น นจะไปตกคางในทรพยากรธรรมชาตและสตวน าตางๆ หรอหากใชสารเคมในปรมาณทมากเกนความ

จาเปน มลพษทเกดข นกอาจจะเปนผลมาจากสารเคมทใชมากกวามาจากปรมาณน ามนทรวไหลเสย

อก ดงน นประเดนทสาคญคอการระบตวผจายเงน (ผกอมลพษ) และจานวนเงนทเขาจะตองจาย โดย

คานงถงระดบความรนแรงของความเสยหายทเกดข น รวมถงสดสวนในการกอความเสยหายของทกๆ

ฝาย ไมวาจะเปนเอกชนผกอความเสยหายหรอความรบผดชอบของรฐในการปองกนความเสยหายน น

ดวย เพอแบงสรรภาระความรบผดชอบของแตละฝายอยางยตธรรม ท งน จะตองอาศยแนวคดทฤษฎ

วทยาการในหลายๆ สาขาเขามาใชดวย9

2.1.3 หลกความรบผดของรฐ

หลกความรบผดของรฐเปนหลกทางกฎหมายมหาชนทนามาใชในกรณทรฐมสวนเขามา

เกยวของตามทกฎหมายใหอานาจไว ไมวาจะเปนการดาเนนกจกรรมทางปกครอง หรอกจกรรมอนใด

8 คาพพากษาศาลแพง คดหมายเลขดาท สว.(พ) 2-8/2557 หมายเลขแดงท สว.3-9/2559 9อรพรรณ ณ บางชาง และ อทธพล ศรเสาวลกษณ, โครงการศกษาแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐกจจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมเพอสนบสนนกระบวนการยตธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพวฑรยการปก,2552). หนา 2-20.

19

เพอประโยชนสาธารณะ หลกความรบผดของรฐน นสามารถแบงไดเปน 2 กรณคอ ความรบผด

แบบอตตวสย (subjective responsibility) และ ความรบผดในแบบภาวะวส ย (objective

responsibility)

ความรบผดแบบอตตวสย (subjective responsibility)10 เปนความรบผดทพจารณาถง

องคประกอบภายในจตใจของผกระทาวาจะตองมเจตนาหรอประมาทเลนเลอในการกระทาทเปน

ความผดน น11 อนเปนหลกเกณฑความรบผดเชนเดยวกบกฎหมายแพงวาดวยความรบผดทางละเมด

กลาวคอมการกระทาผดของรฐจากการใชอานาจหนาทตามกฎหมาย เชน การละเลยตอหนาท หรอ

การปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร ซงตองมการพจารณาวาหนวยงานของรฐน นจงใจหรอประมาท

เลนเลอในการปฏบตหนาทดงกลาวหรอไม หากเขาหลกเกณฑดงกลาวหนวยงานของรฐกจะตอง

รบผดชอบในความเสยหายทเกดข นจากการกระทาของตน

ความรบผดในแบบภาวะวสย (objective responsibility) หรอทเรยกวา “ความรบผดของ

รฐโดยปราศจากการกระทาความผด” (la responsabilité snas faute) 12 เปนกรณทกฎหมายมอบ

อานาจใหหนวยงานของรฐกระทาการบางอยางเพอประโยชนตอสวนรวมหรอประโยชนสาธารณะ แต

การกระทาดงกลาวกอใหเกดความเสยหายข นแกเอกชน จงสมควรทหนวยงานของรฐตองชดใช

เยยวยาความเสยหายน น13 โดยหลกดงกลาวจะไมพจารณาถงองคประกอบในเรองเจตนาหรอการ

กระทาทเปนความผด โดยถอวาความเสยหายทเกดข นเปนองคประกอบทสาคญของความรบผ ด

ดงน น แมหนวยงานของรฐไมไดจงใจหรอประมาทเลนเลอในการปฎบตหนาทกตาม แตมความ

เสยหายอนเกดจากการใชอานาจหนาทตามกฎหมาย หนวยงานรฐกจะตองชดใชคาเสยหายทเกดข น

10 “ความรบผดของรฐโดยมการกระทาความผด” (la responsabilité pour faute) 11 อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท (กรงเทพ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2554). หนา 155. 12 สภาแหงรฐประเทศฝรงเศสไดเรมวางหลก “ความรบผดของรฐโดยปราศจากความผด” ในคด C.E, 21 juin 1895, CAMES วา “เปนหนาทของตลาการศาลปกครองทจะพจารณาคดโดยใชจตสานกของศาลทสอดคลองกบหลกความเปนธรรมในการกาหนดสทธและหนาททมตอกนระหวางรฐกบเจาหนาทในการดาเนนบรการสาธารณะ โดยเฉพาะรฐ จาตองเปนหลกประกนใหแกเจาหนาทของตนตอความเสยงภยทบคคลน นอาจไดรบจากการปฏบตหนาท ดงน น หากอบตเหตเกดข นในขณะปฏบตหนาทโดยทเจาหนาทไมมความผด หนวยงานจาตองรบผดชอบและชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกเจาหนาทดงกลาว” 13 ฉนทกา กลธารง, "ความรบผดของรฐโดยปราศจากความผด:ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายฝรงเศสกบกฎหมายไทย," วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2551)

20

ดวย หลกการดงกลาวน จงนามาปรบใชกบความเสยหายในเรองทยากจะพสจนเจตนาของผกระทา

หรอใชในกจกรรมทมลกษณะเปนอนตรายหรอมความเสยงทจะกอใหเกดอนตรายไดสงหรอในความ

เสยหายทรายแรง14 จงเปนทฤษฎทมความรบผดโดยเฉพาะในกรณทความเสยหายไมไดเกดข นจาก

ผใดเลย แตเกดข นสบเนองมาจากการบรการสาธารณะอนเปนกจกรรมหนงในการปองกนประเทศ15

ในปจจบนความรบผดของรฐโดยปราศจากความรบผดถกนามาใชในหลายกรณ เชน ความเสยหายอน

เกดจากงานโยธาสาธารณะ, ความเสยหายอนเกดจากวตถหรอกจกรรมทเปนอนตราย, ความเสยหาย

อนเกดตอผรวมดาเนนการจดทาบรการสาธารณะ, ความเสยหายทเกดจากกฎหมายหรอนตกรรมทม

ลกษณะทวไป, ความรบผดดานโรงพยาบาล เปนตน16 สาหรบความรบผดของรฐในแบบภาวะวสยน

ปรากฏอยในพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9

วรรคหนง (3)17 โดยจดอยในประเภท “ความรบผดอยางอน” เชน การเวนคนทดนเพอนาไปใช

ประโยชนในราชการตามวตถประสงคทกาหนดไวในกฎหมายเวนคน นอกจากน ยงปรากฎความรบผด

อยางอนทเกดจากการดาเนนโครงการของรฐตามมตของคณะรฐมนตร เชน กรณการสรางเขอนราษ

ไศลบนทดนของรฐ ซงคณะรฐมนตรมมตใหจายเงนเยยวยาใหแกราษฎรในพ นทซงไดรบผลกระทบ

จากโครงการในแปลงทดนทผานความเหนชอบการตรวจสอบจากคณะอนกรรมการแกไขปญหา

ผลกระทบจากโครงการฝายราษไศล18 เปนตน ซงจะเหนไดวาแนวทางในการตความ เรองความรบผด

อยางอนน นยงไมปรากฏขอบเขตทจากดแนนอนตายตว จงเปนการเปดโอกาสใหศาลปกครองพฒนา

หลกกฎหมายในการสรางบรรทดฐานตอไป

14อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท, หนา 156. 15 บบผา อครพมาน (แปลสรปและเรยบเรยง), คาวนจฉยและขอสงเกตในคดเกยวกบความรบผดของฝายปกครองในระบบกฎหมายฝรงเศส, ศนยศกษากฎหมายปกครองเปรยบเทยบ สานกวจยและวชาการ สานกงานศาลปกครอง [ออนไลน],

แหลงทมา http://www.admincourt.go.th/00_web/09_academic/document/foreign1.pdf 16นนทวฒน บรมานนท, กฎหมายปกครอง (กรงเทพ: สานกพมพวญญชน,2557). หนา 500-503. 17 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 (3) คดพพาทเกยวกบการกระทาละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ คาสงทางปกครอง หรอคาสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร 18 ประชาชาตธรกจ, ครม.ไฟเขยว เงนเยยวยาชาวบานเดอดรอนจากฝายราษไศล 38 ลานบาท [ออนไลน], 6 พฤษภาคม

2560. แหลงทมา http://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1431426766

21

สาหรบความรบผดของรฐในความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน นอาจเกดข นได 2 กรณ คอ

ความรบผดของรฐอนเกดจากการละเลยไมปองกนมใหเกดเหตการณน ามนรวกรณหนง และ ความรบ

ผดของรฐในการปฏบตหนาทภายหลงจากทเกดเหตการณน ามนรวแลวอกกรณหนง ซงสามารถแยก

พจารณาไดดงน

ความรบผดอนเกดจากการละเลยไมปองกนมใหเกดเหตการณน ามนรว อาจเปนกรณท

หนวยงานของรฐซงมหนาทเกยวของกบการควบคมดแลความปลอดภยและการจดการกบสถานการณ

น ามนรวไหลทเกดข น ละเลยตอการตรวจสอบความปลอดภยของบรษททดาเนนการดานน ามนใหม

การรกษาความปลอดภยในการขนถายน ามน หรอการขดเจาะ หรอการตรวจเชคคณภาพของอปกรณ

อยางเขมงวดวาอยในสภาพทปลอดภยสาหรบการใชงานหรอไม หรออาจจะเปนกรณทหนวยงานรฐ

ซงมหนาทตองจดทาแผนปองกนและรบมอในสถานการณน ามนรวในเหตฉกเฉน ละเลยไมจดทาแผน

ดงกลาวหรอละเลยไมปฏบตการเพอการปองกนตามทกฎหมายกาหนดไว เปนตน

ความรบผดของรฐในการปฏบตหนาทภายหลงจากทเกดเหตการณน ามนรว สวนใหญเปน

ความรบผดในข นตอนของการกาจดคราบน ามนและการฟนฟทรพยากรธรรมชาต ซงโดยหลกแลว

หนวยงานของรฐจะมหนาทในการรวมขจดคราบน ามนตามรบความรนแรงทเกดข น19 แตเนองจาก

วธการขจดคราบน ามนน นมหลายวธ ซงการจะเลอกใชแตละวธจะตองวเคราะหชนดของน ามน

ปรมาณทรวไหล และสภาพอากาศในสถานการณขณะน น ไมควรขามข นตอน และหากเปนการ

เลอกใชวธการขจดคราบน ามนดวยการฉดพนสารเคมกาจดคราบน ามน ชนดและปรมาณของสารเคม

ทใชจะตองเปนชนดและปรมาณทไดรบอนญาตใหใชดวย ซงหากหนวยงานของรฐปฏบตหนาท

ดงกลาวไมถกตอง หรอประมาทเลนเลออยางรายแรง กยอมเปนสาเหตหนงททาใหความเสยหายตอง

ทวความรนแรงมากข นเชนกน

เมอเปนกรณทรฐมสวนผดในการดาเนนกจการสาธารณะ ไมวาจะดวยความจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอกด หนวยงานรฐอาจจะตองเขามาเปนคกรณในคดพพาททางปกครองและหาก

19 แตในกรณน ามนรวทจงหวดระยองน น ผทดาเนนการหลกในการขจดคราบน ามนคอทาง บรษท พททฯ ภายใตการควบคมของ คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน (กปน.) โดยมอางวามการใชสารเคมตามปรมาณทไดรบอนญาตจากกรมควบคมมลพษแลว แตจากการวเคราะหความเสยหายทเกดข นแกทรพยากรธรรมชาตและการพสจนทางวทยาศาสตรของผเชยวชาญเชอวา มการใชสารเคมในปรมาณทเกนกวาปรมาณทไดรบอนญาตใหใช

22

ขอเทจจรงปรากกฎวาความเสยหายน นเกดข นจากการกระทาของเจาหนาทของรฐ รฐกจะพจารณา

กาหนดคาสนไหมทดแทนและหลกเกณฑในการไกลเกลยประนประนอมขอพพาทโดยไมตองผาน

กระบวนพจารณาทางศาล หากผเสยหายไมพอใจในผลการพจารณาสามารถดาเนนคดกบหนวยงาน

ของรฐตอศาลยตธรรมหรอศาลปกครองตอไปแลวแตกรณ และในทายทสดแลวหากศาลมคาพพากษา

ใหรฐเปนผรบผด หนวยงานของรฐจะสามารถไลเบ ยเอาจากเจาหนาทไดหรอไมจะตองพจารณาจาก

กฎหมายในเรองความรบผดทางละเมดของเจาหนาทตอไป20 อยางไรกตามการจะพสจนความรบผด

ของรฐในกรณน ามนรวไหลน นอาจเปนไปไดยาก เนองจากจะตองพสจนใหเหนถงความสมพนธ

ระหวางการกระทาและผล อกท งในความเสยหายกรณน ามนรวน น ผเสยหายมกมงเอาผดแกบรษท

น ามนผกอเหตรวไหล ในตางประเทศจงไมคอยปรากฏการฟองเรยกการชดใชเยยวยาจากภาครฐ

เทาใดนก เพราะถอวารฐเองกเปนผเสยหายจากเหตการณในความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมเชนกน หนวยงานของรฐในตางประเทศจงมบทบาทในการชวยเหลอเพอบรรเทาความ

เสยหายเปนสวนใหญ

2.1.4 หลกการปองกนลวงหนา

“หลกการปองกนลวงหนา” (Precautionary Principle: PP) มรากฐานแนวความคดวา

มาตรการในการปองกนปญหาในความเสยหายตอสงแวดลอมพงกระทาควบคไปกบมาตรการในการ

แกไขปญหาดงกลาว โดยจะเปนมาตรการเพอหลกเลยงอนตรายอนอาจจะเกดข นและสรางความ

เสยหายตอสงแวดลอมได เนองจากสงแวดลอมทไดรบความเสยหายไปแลวยากทจะแกไขใหกลบคน

ดงเดมหรอใกลเคยงกบสภาพเดม ตองใชระยะเวลาทยาวนานและใชทรพยากรตางๆ เปนจานวนมาก

ซงหลกการดงกลาวไดปรากฏอยในปฏญญากรงรโอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ค.ศ. 1992 (Rio

Declaration on Environment and Development, 1992) ขอ 15 วา “กรณทมความเสยงวาจะ

เกดความเสยหายรายแรงหรอไมอาจทาใหสงแวดลอมกลบคนสสภาพเดมได แมวาความรในทาง

วทยาศาสตรในเรองน นจะยงไมเปนทแนนอนกตาม รฐจะตองไมหามาตรการเพอการปองกนการทาให

คณภาพสงแวดลอมเสอมถอยลงมาใชในภายหลง” 21 ซงหมายความวาจะตองใชมาตรการปองกน

20 ประพจน คลายสบรรณ, "แนวคด ทฤษฎ และหลกกฎหมายทเกยวของในคดสงแวดลอม," วารสารวชาการศาลปกครอง 32. หนา 26. 21 Rio Declaration on Environment and Development,1992

23

ทนท แมจะยงไมแนในทางวทยาศาสตรวามความเสยงทจะเปนอนตรายหรอไม แมน ามนรวจะไมใช

เหตการณทมอตราการเกดข นบอยคร งเชนความเสยหายประเภทอนๆ แตเมอมเกดเหตการณข นคร ง

หนงแลวผลกระทบทเกดตอทรพยากรธรรมชาตน นมมหาศาลและตองใชระยะเวลาทยาวนานในการ

ฟนตว ตามหลกการปองกนลวงหนาน จงมองวาอนาคตมความไมแนนอนและมความเสยงสง ดงน น

หากเราวางมาตรฐานของสงแวดลอมไวแลว การปองกนลวงหนาจงตองมข นเพอปองกนไมใหเก ด

มลพษต งแตเรมกระบวนการผลตเพอลดมลพษทจะเกดข นใหนอยทสด22 ซงการปองกนไมใหเกดเหต

น ามนรว อาจจะตองอาศยมาตรการของรฐเขามาตรวจสอบควบคมหรอวางกฎเกณฑมาตรฐานดาน

ความปลอดภยในการขนสงน ามน เชน การกาหนดมาตรฐานการขนสง หรอการตรวจสอบคณภาพ

ของทอสงน ามนใหไดประสทธภาพเปนระยะๆ เพราะหากไมมการกาหนดมาตรการปองกนใดๆ ไว ก

อาจจะไมจงใจใหผกอมลพษตองระมดระวงมใหเกดความเสยหาย

ส าหรบในกฎหมายไทยน น ไดมการน าหลกการปองกนล วงหนามาบญญต ไว ใน

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มาตรา 923 ซงใหอานาจ

นายกรฐมนตรสงใหควบคมหรอรวมกนควบคมระงบหรอบรรเทาผลรายจากอนตรายหรอความ

เสยหายทอาจเกดข นเนองมาจากภยธรรมชาตหรอภาวะมลพษทเกดจากการแพรกระจายของมลพษ

ได และในมาตรา 1024 ไดใหอานาจรฐมนตรในการกาหนดมาตรการปองกนและจดทาแผนฉกเฉนเพอ

Article 1 “In order to protect the Environment, the Precautionary approach shall be widely applied

by States according to their capability. Where there are threats of serious or irreversible damage, lack of full scientific certainty shall not be used as a reason for postponing cost-effective measures to prevent environmental degradation. 22 อานาจ วงศบณฑต, กฎหมายสงแวดลอม (กรงเทพมหานคร: คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2550). หนา 83. 23 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535

มาตรา 9 “เมอมเหตฉกเฉนหรอเหตภยนตรายตอสาธารณชน อนเนองมาจากภยธรรมชาตหรอภาวะมลพษทเกดจากการแพรกระจายของมลพษ ซงหากปลอยไวเชนน นจะเปนอนตรายอยางรายแรงตอชวตรางกายหรอ สขภาพอนามยของประชาชน หรอกอความเสยหายตอทรพยสนของประชาชนหรอของรฐเปนอนมาก ใหนายกรฐมนตรมอานาจสงตามทเหนสมควรใหสวนราชการรฐวสาหกจหรอบคคลใดๆ รวมท งบคคลซงไดรบหรออาจไดรบอนตรายหรอความเสยหายดงกลาว กระทาหรอรวมกนกระทาการใด อนจะมผลเปนการควบคมระงบหรอบรรเทาผลรายจากอนตรายและความเสยหายทเกดข นน นไดอยางทนทวงท ในกรณททราบวาบคคลใดเปนผกอใหเกดภาวะมลพษดงกลาว ใหนายกรฐมนตรมอานาจสงบคคลน นไมใหกระทาการใดอนจะมผลเปนการเพมความรนแรงแกภาวะมลพษในระหวางทมเหตภยนตรายดงกลาวดวย” 24 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535

24

แกไขสถานการณดวย ซงในแผนการรบมอสาหรบเหตการณน ามนรวไหลน นกไดถกเขยนอยใน “แผน

ปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาต”* นอกจากน ในรฐธรรมนญซงเปนกฎหมาย

สงสดเอง กไดมการกาหนดเครองมอในการใชมาตรา EIA เพอประเมนความเสยงดวย ซงในมาตรา 67

วรรคสอง แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 25 กาหนดใหตองศกษาและประเมนผล

กระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจดใหมกระบวนการรบฟง

ความคดเหนของประชาชนหรอผมสวนไดเสยกอนทจะมการดาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจ

สงผลกระทบตอชมชน เพอปองกนความเสยหายทอาจเกดข นกบชมชนใหนอยทสด

2.1.5 หลกการมสวนรวมของประชาชน

สงแวดลอมถอเปนสมบตรวมกนของมนษยชาต ทกคนจงควรทจะมสทธและมสวนรวมในการ

จดการและใชประโยชนจากทรพยากรและสงแวดลอมดงกลาวน น หลกการมสวนรวมของประชาชน

จงมงเนนถงความสาคญทจะใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการสงแวดลอม รวมถงการมสวน

รวมในกระบวนการตดสนใจมากข น การเขาถงขอมลขาวสารและกระบวนการยตธรรม เพอใหเกด

การพฒนาแบบยงยน ซงในการมสวนรวมของประชาชนในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมน อาจเปนการมสวนรวมทรเรมโดยรฐ (Top-down Approach) หรอโดยประชาชน

(Bottom-up Approach) กได หากเปนการรเรมโดยรฐการทากจกรรมตางๆ กจะเกดจากการ

มอบหมาย สงการ หรอการขอความรวมมอ โดยรฐจะมบทบาทในการช นา ผลกดน และกาหนด

แนวทางเพอใหประชาชนปฏบตตาม แตหากเปนการมสวนรวมทเกดจากการรเรมโดยประชาชนน น

มาตรา 10 “เพอเปนการปองกนแกไข ระงบหรอบรรเทาเหตฉกเฉน หรอเหตภยนตรายจากภาวะมลพษตาม มาตรา 9

ใหรฐมนตรกาหนดมาตรการปองกนและจดทาแผนฉกเฉนเพอแกไขสถานการณทเกดข นไวลวงหนา” * ซงออกโดยอาศยอานาจของระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547

25รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 67 วรรคสอง “การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงท งทางดาน

คณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ จะกระทามไดเวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมท งไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพ ใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการดงกลาว”

25

ประชาชนกจะสมครใจทากจกรรมน นๆ ดวยตนเอง ตลอดจนกาหนดแนวทาง รปแบบ และวธการใน

การจดทากจกรรมน นๆ รวมกน รฐจะมบทบาทเพยงคอยชวยเหลอหรอสนบสนนเทาน น26

หลกการมสวนรวมของประชาชนไดรบการรบรองไวอยางชดเจนในปฏญญารโอวาดวย

สงแวดลอมและการพฒนา ค.ศ. 1992 (Rio Declaration on Environment and Development,

1992) ขอท 16 วา ประเดนตางๆ ทางดานสงแวดลอมจะสามารถจดการไดดทสดหากประชาชนท

เกยวของในทกระดบมสวนรวม ซงในระดบชาตน น ปจเจกชนแตละคนจะตองสามารถเขาถงขอมล

เกยวกบสงแวดลอมทรฐเกบรกษาไว รวมท งขอมลเกยวกบวตถและกจกรรมทเปนอนตรายตอชมชน

ของตน โดยประชาชนจะตองมโอกาสทจะเขารวมในกระบวนการตดสนใจและรฐจะตองอานวยความ

สะดวกและสนบสนนจตสานก โดยจะตองจดหาขอมลใหอยางกวางขวาง ตลอดจนการเขาถงกระบวน

พจารณาทางตลาการและทางปกครอง รวมท งการชดเชยเยยวยาความเสยหายดวย27 ในหลกของการ

มสวนรวมของประชาชนน ประชาชนควรจะมสวนรวมท งในสทธทจะไดใชประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และสทธทจะไดรบการเยยวยาจากผลกระทบทอาจเกดข นกบ

สงคมกบปญหาสงแวดลอมน น รวมท งมสวนรวมในหนาทของการดแล แกไข และฟนฟคณภาพของ

สงแวดลอมอกดวย ดงน นรฐจงตองสนบสนนในการใหขอมลขาวสารทเกยวของ พรอมท งรบฟง

ขอคดเหนและขอเสนอแนะในการแกไขปญหาเหลาน นรวมกน การยอมรบแนวความคดในการมสวน

รวมของประชาชนน จะนาไปส การพฒนาขององคการ พฒนาเอกชน (Non-Governmental

Organization หรอ NGO) ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมากยงข น รวมถงขยาย

แนวคดเรองอานาจฟองทอนญาตใหประชาชนทวไปมสทธฟองคดได โดยไมไดจากดเฉพาะผเสยหาย

โดยตรงเทาน นอกท งยงสามารถฟองคดแทนผเสยหายท งปวงหรอการฟองคดแบบกลมไดอกดวย

26อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท, หนา 57. 27 Rio Declaration on Environment and Development,1992

Principle 10 “Environmental issues are best handled with participation of all concerned citizens, at the relevant level. At the national level, each individual shall have appropriate access to information concerning the environment that is held by public authorities, including information on hazardous materials and activities in their communities, and the opportunity to participate in decision-making processes. States shall facilitate and encourage public awareness and participation by making information widely available. Effective access to judicial and administrative proceedings, including redress and remedy, shall be provided.”

26

อทธพลของแนวความคดน ทาใหประเทศไทย มความตนตวในสทธของประชาชนและ

เรยกรองการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจของรฐมากข น ดงจะเหนไดจากการทรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดมบทบญญตหลายมาตรา28 ทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมใน

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมถงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพ

สงแวดลอม พ.ศ. 2535 กสะทอนใหเหนถงแนวความคดน ดวย29 อยางไรกตามรปแบบของการมสวน

รวมน นสามารถแบงออกไดเปนหลายระดบต งแตการไดรบขอมล การปรกษาหารอ การรวมตดสนใจ

ซงประชาชนผไดรบความเสยหายน นควรจะมสวนรวมในการกาหนดรปแบบและวธการชดเชยความ

เสยหายทตนไดรบ โดยทความเหนของประชาชนน จะเปนขอมลประกอบการตดสนใจของรฐ ใหการ

ตดสนใจเปนไปอยางรอบคอบและต งอยบนพ นฐานของขอมลทครบถวนดวย หลกการมสวนรวมของ

ประชาชนจงเปนเปาหมายของการพฒนาโดยใหประชาชนเขามามสวนรวมกจะทาใหตอบสนองตอ

ความตองการของประชาชนมากทสด

ดงทกลาวมาเปนแนวคดและทฤษฎทวไปทเกยวของกบการเยยวยาและการจดการความ

เสยหายทเกดข น อยางไรกดความเสยหายทเกดจากน ามนรวไหลน นมลกษณะทพเศษแตกตางจาก

ความเสยหายประเภทอนๆ เนองจากทรพยากรทไดรบความเสยหายเปนทรพยากรธรรมชาตทางทะเล

ทไมมเจาของ แตสงผลกระทบตอการดารงชวตของมนษยซงเปนรายละเอยดทางสงแวดลอมศาสตร

ผเขยนจงจะขอกลาวถงประเภทของความเสยหายทเกดข นในเหตการณน ามนรวไหล รวมถงจาแนก

ประเภทของผเสยหายตามความเสยหายทไดรบผลกระทบเพอใหเหนภาพการศกษาทชดเจน

2.2 ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในทะเล

เหตการณน ามนรวเปนเหตการณทมกเกดข นกลางทะเล ทาความเสยหายโดยตรงตอ

ทรพยากรธรรมชาต อนไดแก ปาชายเลน แนวปะการงและหญาทะเล แหลงประมงและทวางไขของ

สตวน า บรเวณเพาะเล ยงสตวน า รวมถงทศนยภาพและแหลงทองเทยวดวย โดยทความเสยหาย

เหลาน กอใหเกดผลกระทบท งทางดานกายภาพและดานชวภาพ ซงผลกระทบสาคญทเกดข นกคอ

28 เชน มาตรา 46, 56, 58, 59, 69, 79, 290 เปนตน 29 เชน มาตรา 6, 7, 8 เปนตน

27

ผลกระทบตอการดารงชวตของมนษย ท งความเสยหายตอสขภาพ อนามย ความเสยหายตอทรพยสน

และการสญเสยรายไดในการประกอบอาชพ เปนตน

2.2.1 สาเหตของการเกดน ามนรวในทะเล

มลพษทางน ามนสามารถเกดข นไดทกข นตอนทเกยวของกบน ามน ต งแตเรมทาการสารวจ

คนหาแหลงน ามน การขดเจาะและการสบน ามนมาใช การขนสง การถายน ามน การทาความสะอาด

อปกรณขนสง การท งน ามนทใชแลว เปนตน แมปจจบนความเจรญทางดานวศวกรรมและเทคโนโลย

จะพฒนาข นมากแตกยงคงมปญหาเกดข นอยเสมอ ซงสวนใหญมกเกดจากอบตเหต ความประมาท

เลนเลอ หรอความไมเอาใจใสของมนษยเปนสวนมากทเปนสาเหตหลกในการเกดมลพษทางน ามนข น

ในทะเลและชายฝง ซงสาเหตตางๆ ไดแก30

1) การขดเจาะและการสบน า มนจากบอน า มนในทะเล (Off-shore

Production) ในขณะททาการขดเจาะน ามนดบออกมาจากบอขดน ามนตางๆ จะมน ามนดบบางสวน

รวไหลกระจายไปในน าทะเล หรอแมแตบอทขดน ามนไดแลวกอาจมการรวไหลเกดข นได เชน กรณท

ฐานขดเจาะน ามนโดนพายพลกควา กทาใหน ามนรวไหลลงสทะเลไดเชนกน หลายประเทศทม

ชายทะเลพยายามสารวจแลขดเจาะน ามนข นมาใชกนอยางมาก แตไมใชวาเมอสารวจพบแลวจะสบ

ข นมาใชกนไดทกกรณไป หากสารวจแลวพบวามน ามนนอยไมคมทนในเชงเศรษฐกจและพาณชย กจะ

ปลอยท งไป

2) อบตเหตจากการผลตและการขนสง (Accident in Production and Transportation) อบตเหตสาคญทเกดข นมกเกดจากการลาเลยงขนสงน ามนทางน า เชน อบตเหตเนองจากเรอบรรทกน ามนแตก อบปาง ชนกน หรอระเบด เปนตน อบตเหตการรวไหลของน ามนในอดตทกอใหเกดมลพษทางน ามนเปนอยางมาก เชน เหตการณเรอบรรทกน ามนช อ Torrey Canyon ไดชนและเกยต นกบหนโสโครกนอกฝงของสหราชอาณาจกรในป ค.ศ. 1967 ทาใหน ามนหลายลานแกลลอนไหลลงสทะเลแพรกระจายเปนพ นทหลายรอยตารางไมลตามบรเวณชายฝง ทาใหเกดผลเสยตอทรพยากรธรรมชาตเปนอยางมากอนไมอาจประเมนได 3) การคมนาคม (Transportation) ในการคมนาคมตางๆ จาเปนตองใช

เช อเพลงในการหลอลนเครองยนต จงทาใหมโอกาสทน ามนจะรวไหลลงในทะเลได เชน การลางถง

30สวจน ธญรส, มลพษทางทะเลและชายฝง (กรงเทพมหานคร: สานกพมพโอเดยนสโตร,2549). หนา 43.

28

บรรจน ามนในเรอบรรทกน ามนขนาดใหญ รวมถงการลางเครองยนตหรอถายน ามนลงกลางทะเลของ

เครองบนโดยสาร กเปนสวนหนงททาใหเกดมลพษทางน ามนได การถายน ามนเครองลงแหลงน ากเปน

สาเหตหลกของปญหา เนองจากน ามนเครองหรอน ามนหลอลนมจดเดอดสง ซงระเหยไดนอยมาก จง

ตกคางอยบนผวน าเปนเวลานานทาใหเกดผลเสยได

4) การปฏบตการของโรงกลนน ามนและบอน ามน (Refinery Operation)ใน

การปฏบตการของโรงกลนน ามนและบอน ามนจะตองมการปลอยน ามนลงสแหลงน าวนละหลายพน

แกลลอนทวโลก สาหรบโรงกลนน ามนกจะมทอสงน ามนดบซงมความยาวนบรอยกโลเมตร จงมความ

เปนไปไดททอน นอาจจะแตกหกหรอชารดบกพรองประกอบกบการควบคมการกลนน ามนของโรงงาน

กลนน ามนรมฝงทะเลยงไมรดกมพอ ยงมการปลอยกากเหลอ (Waste) ลงสทะเลเพอประหยดคา

กอสรางระบบกาจดและประหยดคาขนสงน ามน นอกจากน มลพษจากน ามนอาจเกดข นไดจากการขน

ถายน ามนจากเรอบรรทกน ามนอกดวย เนองจากในขณะทขนถายน ามนดบข นฝงโรงงานหมดแลวกจะ

สบน าทะเลลงสตวถง เพอถวงเรอใหหนกพอเพอความปลอดภยในการเดนทางกลบ และเมอจะเตม

น ามนจากบอน ามนกจะถายน าในตวถงออก ซงมน ามนปะปนอยในน าทถายออกมาลงสทะเลดวย จง

จะเหนไดวาโอกาสทจะมน ามนปนเปอนสแหลงน าน นอาจเกดข นไดเปนประจา

5) การกาจดกากน ามนทไมใชแลว (Disposal of Oil-waste) อาจเปนกรณท

ท งน ามนลงสแหลงน าโดยตรง หรอแมแตการท งลงบนดนกจะมน ามนบางสวนทไหลลงสแหลงน าได

ซงการกาจดกากน ามนทไมใชน อาจเกดไดจากการปฏบตงานในโรงงานอตสาหกรรม โดยทการใช

น ามนเช อเพลงสวนหนงจะรวออกมาระหวางกระบวนการผลตดาเนนอยหรอการปลอยน ามนทใชแลว

ลงสแมน าลาคลอง การเทน ามนเครองทใชแลวจากยานพาหนะตางๆ การลางน ามนทเปอนพ นตาม

สถานบรการตางๆ การลางทองเรอบรรทกน ามน การใชน าชะลางสงปนเปอนตางๆ เชนการลางรถ

แทรกเตอร รถไถตางๆ เปนตน

6) โรงงานอตสาหกรรมปโตรเคมและอตสาหกรรมตางๆ (Petrochemical

Industry and Industries) การรวไหลของน ามนในกระบวนการผลตมอยทกโรงงานปโตรเคมคอล

และโรงงานอตสาหกรรมอนๆ ทใชน ามนเปนวตถดบ เนองจากไมมกระบวนการผลตใดมประสทธภาพ

100 % จงข นอยกบการควบคมประสทธภาพของแตละโรงงาน

29

2.2.2 ลกษณะของความเสยหาย

ตามทไดกลาวมาแลวน นวา ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวเปนความเสยหายทสงผล

กระทบเปนวงกวาง แตหากไดแบงประเภทของความเสยหายแลวจะพบวา สามารถแบงเปนความ

เสยหายตอทรพยากรธรรมชาตกรณหนง และความเสยหายตอบคคลอกกรณหนง ดงน

2.2.2.1 ความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาต

มลพษจากน ามนทรวไหลน น สรางความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตท งทางดาน

กายภาพและทางดานชวภาพ ซงตวอยางของผลกระทบทางดานกายภาพ เชน การลดลงของ

ออกซเจน (DO-Decreasing) เพราะเมอมน ามนมาปกคลมผวน าจะทาใหออกซเจนในอากาศไม

สามารถถายเทเขาไปแทนทออกซเจนในน าได เนองจากน ามนจะทาหนาทคลายแผนกาบงระหวางน า

กบอากาศ ทาใหบรเวณน นเกดการขาดออกซเจน สงผลใหคณภาพน าแยลง และทาใหออกซเจนบน

ผวน าลดลงดวย อกท งยงทาลายถนทอยอาศยของสงมชวต (Destroyed Habitat) ตามบรเวณชายฝง

แนวปะการงซงเปนทอยของหอย เพรยง ฯ ทาใหเกดการอพยพยายถนของสงมชวต ทาใหแสงสอง

ผานลงสทองน าไมได (Reduce Light Penetration) เพราะคราบน ามนทลอยอยเหนอผวน าจะบง

แสงอาทตยไมใหสองผานลงไปในน าทาใหเกดผลกระทบตอการสงเคราะหแสงของพชใตน า และทาให

ความรอนของน าสงข น โดยเฉพาะน ามนชนดทมสทบ เชน น ามนดบ น ามนเตา มคณสมบตทดดซม

ความรอนจากแสงอาทตยไดด นอกจากน ยงทาใหเกดการสญเสยทศนยภาพ (Loss of Aminitions)

คราบน ามนตามแนวชายฝงและเกาะตามโขดหน ทาความสกปรกแกบรเวณชายฝง ทาลายทศนยภาพ

แหลงพกผอนหยอนใจ สญเสยความสวยงามอนจะเกดผลเสยทางเศรษฐกจตามมา สาหรบผลกระทบ

ทางดานชวภาพ31 น นไดแก การสกดก นอากาศลงสแหลงน า (Smothering) เปนอนตรายตอสตวน า

ทอาศยบรเวณผวน า เนองจากคราบน ามนกจะเขาไปอดตามอวยวะทใชหายใจ ทาใหระบบการหายใจ

อดตนและตายได การดดซมโดยสงมชวต (Absorption by Organisms) สารพษทประกอบในน ามน

จะมการละลายรวมกบน า ซงเมอรางกายดดซมเขาไปกจะเปนสาเหตหนงททาใหสตวเกดอาการมน

เมาหรอถงตายได เพราะคราบน ามนอาจไปเคลอบผวหรอคลมลาตวของสงมชวต เชน หากคราบ

น ามนไปเคลอบขนนกทาใหสารเคมททาใหขนนกไมเปยกทางานไมได คราบน ามนทตดตามขนนกกจะ

31เรองเดยวกน หนา 52-53.

30

ทาใหนกบนไมไดและทาใหขนไมสามารถเกบความรอนไดทาใหนกหนาวตายในทสด หรอนกกอาจกน

คราบน ามนทตดตามขนทาใหเปนพษได นอกจากน แลวน ามนเบนซนมผลตอการพฒนาของไข อตรา

การฟกตว และการรอดตายภายหลงจากฟก รวมท งความผดปกตตางๆ ในปลาแอนโชว และปลาเฮอร

รง และทาใหพชน าสญเสยกระบวนการหายใจและสงเคราะหแสง ทาใหพชน าไมสามารถดารงชวตอย

ได สาหรบผลตอสตวหนาดน (Effect on Benthose) น นพบวา คราบน ามนทจมลงไปบางสวนทเปน

กอน เรยกวา “Coquina” จะเปนอนตรายตอสตวทอยหนาดน จาพวกหนอน และตวออนของแมลง

และยงเปนอปสรรคตอการลากแห และอวน ของชาวประมงอกดวย ซงคราบน ามนน จะปกคลม

รางกายและมพษตอระบบประสาทของสตวหนาดนทอาศยอยตามชายหาด นอกจากน ในน ามนยงม

สารกอมะเรง (Carcinogen) ซงเปนสารแขวนลอยของน ามนทกระจายอยในน าสะสมในเน อเยอทาให

ประสาทสมผสผดปกต เปนผลเสยตอระบบการหาอาหาร การหลบภย และการผสมพนธของสตว

เหลาน น น ามนบางสวนจะรวมกบสารเคมในรางกายของสงมชวตทาใหเกดโรคมะเรงได

ดงน น ผลกระทบจากมลพษน ามนสามารถสงผลตอสงมชวตไดท งทางตรงและทางออม

หากเปนน ามนทเปนพวกไฮโดรคารบอนทมจดเดอดตา กจะเกดการเปนพษอยางเฉยบพลน (Acute

Effect) คอ ตายภายในระยะเวลาอนส น แตหากเปนพวกไฮโดรเจนคารบอนทมจดเดอดสง กอาจจะ

กอใหเปนพษแบบเร อรง (Chronic Effect) คอ เกดการสะสมพษทละเลกนอยในรางกายของสงมชวต

ทาใหชวตส นลง ซงหากจะแยกประเภทของทรพยากรธรรมชาตทไดรบความเสยหายจากน ามนรวน น

สามารถแยกพจารณาได ดงน

1) ปาชายเลน : ปาชายเลนมประโยชนตอมนษยหลายประการ เชน การปองกน

ภยธรรมชาต การประมง การเพาะเล ยงสตวน า ท งยงชวยปองกนมใหชายฝงทะเลและรมฝงแมน ามให

พงทลาย วงจรชวตของสตวน ามความสมพนธกบปาชายเลนโดยตรง ปาชายเลนเปนแหลงเศรษฐกจท

สาคญ เปนแหลงทมอาหารสมบรณเนองจากเปนแหลงกาเนดธาตอาหารทสาคญ จงเปนแหลงอาหาร

สาคญของสตวน า เปนแหลงวางไขและแหลงอนบาลสตวน าในวยออน หากคราบน ามนเคลอนตวเขาส

ปาชายเลนจะทาการขจดไดยากมาก เนองจากลกษณะภมประเทศไมอานวยและการใชเครองมอ

อปกรณตางๆ ถกจากด ทาใหคราบน ามนตกคางอยนาน สงมชวตจงถกทาลาย นอกจากน ปาชายเลน

ยงมความออนไหวตอน ามน เชน หากมน ามนตกคางอยในตะกอนดนในปาชายเลนกจะทาใหเมลดของ

31

ตนโกงกางทตกลงสพ นจะไมสามารถเจรญเตบโตเปนตนโกงกางได และคราบน ามนยงไปอดตนราก

ของตนโกงกางทาใหระดบออกซเจนในรากอากาศลดลง 1-2 % ภายใน 2 วน32

2) แนวปะการงและหญาทะเล : แนวปะการงและหญาทะเลเปนแหลงทอย

อาศย แหลงอาหารและแหลงวางไขของสตวน าหลายชนด เปนแหลงทมระบบนเวศวทยาและความ

หลากหลายทางชวภาพสง มสวนชวยลดความแรงของคลนทจะเขามาปะทะชายหาด นอกจากน หญา

ทะเลยงเปนแหลงอาหารสาคญของพะยน ซงเปนสตวน าหายากและใกลจะสญพนธ เมอปะการงไดรบ

สารพษจากคราบน ามนกจะเกดปรากฏการณฟอกขาว ซงเปนสภาวะทปะการงสญเสยสาหรายเซลล

เดยวทอาศยอยภายในเน อเยอ ทาใหปะการงออนแอเพราะไดรบสารอาหารไมเพยงพอและตายไปใน

ทสด เมอปะการงฟอกขาวกจะทาใหแนวปะการงเสอมโทรม สงผลกระทบตอความสมดลในระบบ

นเวศแนวปะการง โดยเฉพาะอยางยงโครงสรางประชาคมปลาในแนวปะการงและสงมชวตในแนว

ปะการงชนดอนๆ33

3) แหลงประมงและทวางไขของสตวน า : ในบรเวณอาวไทยตอนบนและแนว

ชายฝงจะเปนบรเวณทมสตวน าชกชม เปนแหลงประมงของสตวน าเศรษฐกจหลายชนด เชน ปลาท

ปลาเกา ปลาโอ กง หมกชนดตางๆ หากบรเวณดงกลาวไดรบผลกระทบจากการรวไหลของน ามนกจะ

สงผลตอการวางไขของสตวน า สตวน าตางๆ จะอพยพหนคราบน ามนไปหาแหลงอาหารและวางไขใน

บรเวณทไกลออกไป จงสงผลตอการทาประมงทจะตองออกไปหาจบสตวน าในททไกลออกไปอนเปน

การเพมตนทนคาใชจายใหแกผประกอบอาชพประมงเปนอยางยง

4) บรเวณเพาะเล ยงสตวน า : เนองจากน ามนมสารประกอบไฮโดรคารบอน จง

ทาใหแหลงเพาะเล ยงสตวน า ไดแก ปลา กง หอย ฯลฯ อาจเปนอนตรายถงแกชวตได เนองจากมลพษ

ของน ามนจะทาใหคณภาพน าตาลงจนทาใหสตวน าไมอาจดารงชวตอยไดหากเกดการปนเปอนของ

น ามนในปรมาณความเขมขนระหวาง 1-3 มลลกรมตอลตร เปนเวลาเกนกวา 96 ชวโมง นอกจากน

หากคราบน ามนเคลอนตวเขาหาฝงบรเวณทมการเพาะเล ยงสตวน ากจะเกดความเสยหายอยางรนแรง

32เรองเดยวกน, หนา 54. 33กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, ปรากฏการณปะการงฟอกขาว [ออนไลน], 5 กมภาพนธ 2558. แหลงทมา http://marinegiscenter.dmcr.go.th/km/coral-blenching/#.VNRCftKUejk

32

ตอการเพาะเล ยงหอยและการเล ยงปลาในกระชงได เนองจากสตวน าเหลาน ไมสามารถเคลอนทหน

คราบน ามนไดอยางเชนสตวน าในทะเลทวๆไป34

5) แหลงทองเทยว : แหลงทองเทยวทไดรบผลกระทบจากน ามนรวน น ไดแก

บรเวณชายหาดทอยใกลเคยง หรอในละแวกเดยวกบบรเวณทเกดน ามนรว หรอบรเวณโขดหนตางๆ

เนองจากคราบน ามนหรอกอนน ามนดบจะถกพดพาข นสฝงไปตดตามชายหาด จะทาใหชายหาด

สกปรกสงผลกระทบตอกจการใหเชาเตยงผาใบ หรอรานอาหารทต งตดชายหาด สญเสยทศนยภาพท

สวยงามทาใหไมเหมาะกบการทองเทยวหรอพกผอน นกทองเทยวตางหวาดกลวสารพษตกคางจาก

คราบน ามนไมกลาลงเลนน าหรอรบประทานอาหารทะเลบรเวณน น ทาใหมผลกระทบโดยตรงตอ

ระบบเศรษฐกจและรายไดของประชาชนในทองถน เชน ชาวประมงทตองเสยรายไดจากการจบสตว

น า เจาของธรกจประเภทดาน าดปะการงหรอเชาเรอเจทสกตองเสยรายไดทไดรบจากนกทองเทยว

เพราะทรพยากรธรรมชาตทถกทาลายยอมดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดนอยลง เมอจานวน

นกทองเทยวนอยลงกจะกระทบตอธรกจประเภทโรงแรมหรอรสอรทตองสญเสยรายไดจากการเขาพก

จนกวาความเชอมนของนกทองเทยวจะกลบมา

2.2.2.2 ความเสยหายตอบคคล

1) ความเสยหายตอสขภาพ อนามย : ศนยวจยสขภาพกรงเทพ เครอโรงพยาบาล

กรงเทพ ไดศกษาและคาดการณผลกระทบในระยะส นจากน ามนรวทมตอบคคลสองกลม คอ

ผปฏบตงานกาจดคราบน ามน และผอยอาศยในบรเวณน นทสมผสโดยตรงหรอใกลชดกบน ามนดบท

รวไหลออกมาน น อาจพบความผดปกตของระบบผวหนง ระบบทางเดนหายใจ ระบบประสาท ระบบ

ไหลเวยนโลหต และระบบอนๆ ซงอาจเกดอาการผดปกตหลงจากการสมผสถกผวหนงหรอการไดรบ

ไอระเหยของน ามนดบ ทางลมหายใจหรอการดมน า หรออาหารทมสารจากน ามนดบปนเปอน โดยผท

อาจไดรบผลกระทบรนแรงไดแก เดก สตรมครรภ ผสงอาย ผทมโรคประจาตว เชน โรคหอบหด โรค

ระบบทางเดนหายใจและโรคหวใจ นอกจากน ยงอาจสงผลกระทบในระยะยาว เนองจากน ามนดบ

ประกอบไปดวยสารตางๆ ทมคณสมบตเปนสารพษอยจานวนมากและในจานวนน มสารทมคณสมบต

เปนสารกอมะเรง (Carcinogen) ในน ามนดบทสาคญไดแก เบนซน (Benzene) และสารในกลม โพล

34กรมควบคมมลพษ, แนวทางการปองกนและแกไขปญหาน ามนรวไหลลงแหลงน า (กรงเทพฯ: บรษทอนทเกรเตดโปรโมชน เทคโนโลย จากด,2546). หนา 54.

33

ไซคลก อะโรมาตก ไฮโดรคารบอน หรอ “พ เอ เอช” (Polycyclic Aromatic Hydrocarbon หรอ

PAH) เปนตน นอกจากสารพษในน ามนดบแลวทนากงวลแลว ยงมสารพษทเกดจากการสลายคราบ

น ามนทตองกงวลอกประการหนงดวย เนองจากเมอน ามนดบละลายไปกบน าทะเล สารพษบางสวนใน

น ามนดบจะระเหยเปนไอสบรรยากาศ สวนสารพษทเหลอจะละลายไปกบน าทะเลและยงคงหมนเวยน

อยในระบบนเวศ โดยสารพษเหลาน อาจสงผลใหเกดการเพมจานวนของสาหรายทะเลจานวนมาก

หลายชนด รวมท งชนดทมพษดวย นอกจากน ยงมสารโลหะหนก และสารบางสวนตกลงสพ นทะเล

และเกดการสะสมอยในบรเวณน น โดยปกตแผนหนพ นทะเลจะมบทบาทในระบบนเวศชวยในการดด

ซบสารหน (Arsenic Absorption) ทกระจายอยในทะเล แตเมอมสารจากการสลายคราบน ามนดบ

ตกลงไปเคลอบบนแผนหนพ นทะเล สารเหลาน จะรบกวนการดดซบสารหนจากทะเลสแผนหน ทาให

มการสะสมสารหนในสตวทะเลสงข น ซงจะสงผลกระทบตอผทบรโภคอาหารทะเล นอกจาก

ผลกระทบดานสขภาพรางกายแลว การเกดน ามนรวยงสงผลกระทบตอสขภาพจตของประชาชนใน

บรเวณน นอกดวย เนองจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทสญเสยไปน นสงผลกระทบตอการประกอบ

อาชพของประชาชน ทาใหผทไดรบผลกระทบอาจมอาการซมเศรา มการดมแอลกอฮอล และมการ

กระทบกระทงกบสมาชกในครอบครวมากข นอกดวย35

กลาวโดยสรปแลวการสมผสน ามนดบหรอคราบน ามนในทะเลอาจทาใหผวหนงเกดการระคาย

เคอง เปนผนคน แสบรอน เกดแผลและตดเช อได รวมท งอาจทาใหสารพษซมเขาสผวหนงทาใหเกด

อนตรายอยางตอเนองในระยะยาว เชน มะเรงผวหนง นอกจากน การรบสารพษโดยการดดซมทาง

รางกายอาจจะทาใหสารพษไปสะสมในไตจนเกดภาวะไตเสอมและไตวายได และหากไดรบสารพษเปน

ระยะเวลานานอาจทาใหเกดอนตรายถงข นสารพษทาลายระบบประสาทการควบคมการเคลอนไหว ทา

ใหไมสามารถทรงตวและเดนไดอยางเปนปกต และอาจรนแรงถงข นเปนมะเรงในทสดการสดดมกลน

เหมนของน ามนและสารเคมจะทาใหปอดไดรบสารพษ เกดอาการปอดอกเสบ โรคระบบทางเดนหายใจ

และอาจทาใหเกดความกระทบกระเทอนทางระบบประสาท ปวดศรษะ วงเวยน ตาพรา หวใจเตนผดปกต

และมเลอดออกจากอวยวะตางๆ เปนตน

35ฐตศกด เวชกามา, "ความออนแอของการคมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกดจากน ามนรว," วารสารการจดการสงแวดลอม 9,2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2556): 144

34

แตอยางไรกตาม ยงไมปรากฏวาจากเหตการณน ามนรวไหวทจงหวดระยองในคร งน จะมผท

ไดรบความเสยหายตอสขภาพอนามยออกมาดาเนนการเรยกรองมากเทาใดนก เนองจากวาเมอมขาว

เรองน ามนรวแพรกระจายออกไป ชาวบานและนกทองเทยวตางหวาดกลวไมลงเลนน า อกท งใน

ชวงเวลาดงกลาวกไดมการประกาศปดอาว ชาวบานสวนใหญจงไมคอยไดสมผสกบคราบน ามน

โดยตรง แตถงอยางไรกดสารเคมตางๆ ยงสามารถทจะปะปนแฝงมาในอาหารหรอแหลงน าหรอเขาส

รางกายดวยการสดดมได โดยเปนการสะสมสารพษเขาสรางกายโดยไมรตว ซงยงไมแสดงอาการให

ปรากฏ ชาวบานสวนใหญจงยงไมคอยทราบถงอนตรายของสารพษเหลาน อกท ง ภายหลงเกดเหต

ทางบรษทไดนาแพทยมาลงพ นทเพอใหชาวบานเขาตรวจสขภาพเบ องตน เมอชาวบานเขาตรวจแลว

ไมพบอาการผดปกตใดๆ กจะวางใจและไมไดไปตรวจสขภาพเพมเตมอก

2) ความเสยหายตอทรพยสน: เมอน าทะเลไดรบการปนเปอน คราบน ามนยอม

ทาความเสยหายตอทรพยสนของชาวประมงหรอผอยอาศยบรเวณดงกลาว เชน อวนทใชในการจบ

สตวน า เนองจากหลงจากเกดเหตการณน ามนรวชาวประมงไดออกไปเกบอวนทดกป ปลาไว แตเม อ

ลากอวนข นมากพบวาในอวนมแตคราบน ามน ป ปลาในอวนน นตายหมด ไมสามารถนาอวนข นจาก

ทะเลไดตองท งอวนลงทะเลเพราะมแตคราบน ามน นอกจากน ยงมความเสยหายทเกดข นกบทาเทยบ

เรอ, ใบพดเรอ ฯลฯ ทปนเปอนคราบน ามนอกดวย

3) ความเสยหายตอรายได: ประชาชนผอาศยอยบรเวณชายฝงทะเลมกอาศย

ทรพยากรทางทะเลและชายฝงเปนเครองมอในการดารงชพ เชน ชาวประมง ลวนตองอาศยการจบ

สตวน าบรเวณน นในประกอบอาชพ หรอเจาของกจการบานพกหรอโรงแรมยอมตองอาศย

นกทองเทยว เมอนกทองเทยวขาดความเชอมนทจะมาเทยวอตราการจองทพกกจะลดลง อกท ง

นกทองเทยวทไดจองโปรแกรมเขาพกไวลวงหนากอาจจะมการยกเลกแผนการทองเทยวดงกลาว

หรออาจเปลยนสถานททองเทยวไปเลย จงทาใหรายไดของธรกจตองลดลงเนองจากปรมาณแขกทเขา

พกในโรงแรม ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวจงสงผลกระทบตอรายไดของกจการประเภทน ดวย

นอกจากน เจาของรานอาหารทะเลกยอมไดรบผลกระทบเชนกนเนองจาก ขาดแคลนวตถดบในการ

ประกอบอาหารหรออาจจะตองเสยคาจดหาวตถดบทดแทนในราคาทแพงข น หรออาจจะจดหา

วตถดบมาปรงอาหารไมไดเลย ท งน แมจะหาวตถดบจากแหลงอนไดกตาม แตนกทองเทยวกยงคงไม

มนใจในคณภาพของวตถดบอยดเนองจากไมทราบถงแหลงทมาของวตถดบน นๆ และไมกลาบรโภค

35

เพราะกลวสารพษตกคางในอาหาร แมกระทงผประกอบอาชพรายยอย เชน มอเตอรไซดรบจาง รถ

สองแถว นวดแผนไทยตามชายหาด บรการใหเชาเกาอ หรอเสอ รวมท งผใหบรการกจกรรมทางน า

(เชน ดาน าหรอนงเรอนาเทยวตามเกาะ, นงเรอกลวย, ขบเจทสก, แผงเชาหวงยาง เปนตน) ผประกอบ

ธรกจรายยอยเหลาน ตองสญเสยรายไดอนเนองมาจากจานวนนกทองเทยวทลดลงดวยเชนกน

เนองจากอาชพเหลาน ลวนเปนอาชพทตองอาศยรายไดจากนกทองเทยวเปนหลกเพราะจะเปน

กจกรรมทนาสนใจสาหรบนกทองเทยว รายไดทมาจากชาวบานในพ นทเดยวกนกจะเปนเพยงสวน

นอยเทาน น

2.2.3 บคคลทไดรบความเสยหายจากน ามนรว

บคคลผไดรบความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน นมมากมายหลายกลม ซงแตละกลมตาง

ไดรบผลกระทบทไมเทากน บางรายเปนผทไดรบความเสยหายจากน ามนรวโดยตรง แตบางรายเปน

เพยงผทไดรบผลกระทบโดยออม เนองจากความเสยหายทเขาไดรบน นไกลกวาเหต ตามหลก

ความสมพนธระหวางการกระทาและผล (Causation) หลกเกณฑในการกาหนดคาเสยหายใหแก

ผเสยหายแตละประเภทกยอมแตกตางกน ดงน นในการศกษาจงจาเปนตองแยกประเภทผเสยหายแต

ละประเภทออกจากกน โดยคานงถงประเภทของความเสยหาย และการกาหนดคาเสยหายใหแก

ผเสยหายแตละประเภท ผเขยนจงขอแบงผเสยหายออกเปน 2 กลม ไดแก ผทไดรบผลกระทบโดยตรง

และผทไดรบผลกระทบโดยออม ดงน

2.2.3.1 ผทไดรบผลความเสยหายโดยตรง

- ชาวบานทอยอาศยในบรเวณทน ามนรวไหล: ซงอาจเกดจากการสดดมกลนน ามน

หรอสมผสกบคราบน ามนผานทางแหลงน า หรออาจไดรบสารเคมจากน ามนเขาสรางกายผานการ

อปโภคและบรโภคเนองจากการอยอาศยในบรเวณใกลเคยงแหลงทน ามนรวดงกลาว เปนตน

- นกทองเทยวทเดนทางมาทองเทยว: นกทองเทยวบางรายอาจไดรบความเสยหาย

ตอสขภาพอนามย จากการบรโภคอาหารทะเล หรอการลงเลนน า หรอการใชน าประปาในชวงทเกด

เหตการณน ามนรว แตสาหรบนกทองเทยวบางกลมทไดรบความเสยหายเนองจากการทไมไดมาเทยว

ทาใหตองเสยเงนคาจองโรงแรม หรอคาซ อแพคเกจทองเทยวน น ผเขยนจะขอจดใหอยในกลมของ

ผเสยหายทไดรบผลกระทบทางออม ซงจะไดกลาวตอไป

36

- กลมผท าการก าจดคราบน ามนทปนเปอน : ในเบ องตนทมเหตการณน ามนรว

เกดข นน น ทางฝายผมหนาทรบผดชอบไมวาจะเปนฝายเอกชนหรอฝายรฐบาล ยอมตองเกณฑ

แรงงานเจาหนาทมากาจดคราบน ามนทรวในทะเลตลอดจนคราบน ามนทลอยมาตดตามชายหาด

เจาหนาทเหลาน จงมโอกาสในการไดรบสารเคมจากน ามนโดยตรง ไมวาจะเปนการสดดม หรอการ

สมผสกตาม บคคลกลมน จงเปนอกกลมหนงทไดรบความเสยหายตอสขภาพ อนามยโดยตรง

- เจาของหรอผครอบครองทรพยสน: คราบน ามนทรวไหลน นอาจแพรกระจายและ

ทาความเสยหายตอทรพยสนได เชน อวน, แห หรออปกรณจบสตวน าตางๆของชาวประมง และหาก

คราบน ามนน นลอยไปถงทาเรอกอาจสรางความเสยหายตอทาเทยบเรอ หรออาจไปตดตามใบพดใต

ทองเรอได นอกจากน คราบน ามนอาจแพรกระจายไปถงแหลงเพาะเล ยงสตวน าตางๆ ของชาวประมง

ทาใหสตวน าทเพาะเล ยงไวตาย รวมถงอปกรณทใชทาบอเพาะเล ยงกอาจไดรบความเสยหายดวย

- ผประกอบอาชพประมงและคาขายอาหารทะเล: สงทชาวบานชาวประมงไดรบ

และสงผลกระทบตอการดารงชวต คอจานวนสตวน าทเคยจบไดมปรมาณลดลงอยางเหนไดชด จากท

เคยหาปลาไดวนละประมาณ 15 - 16 กโลกรม แตภายหลงจากทเกดเหตการณน ามนรวข นน น ปรมาณ

สตวน าทจบไดมไมถง 10 กโลกรม อกท งยงตองออกเรอไปไกลข น ทาใหมรายจายเพมข นในขณะท

รายไดลดลง ดงเชนปรมาณการจบปมาและปรมาณการจบปลาหมกดานลางน

รปท 1 ปรมาณการจบปมาและรายไดของชาวประมง ทมา : Thai Publica [http://thaipublica.org/2014/04/oil-spill-8/]

37

รปท 2 ปรมาณการจบหมกและรายไดของชาวประมง ทมา : Thai Publica [http://thaipublica.org/2014/04/oil-spill-8/]

- ผประกอบธรกจโรงแรม รสอรท รานอาหาร : กลมผประกอบการโรงแรม รสอรท

และบานพกในบรเวณเกาะเสมดมอยเปนจานวนมาก ดารงชพอยดวยรายไดทไดจากนกทองเทยว แต

เมอมเหตการณน ามนดบรวไหลเกดข น นกทองเทยวทมาพกตางยกเลกการเชาบานพกและเดนทาง

กลบ สวนนกทองเทยวทจองทพกลวงหนาไวกไดขอยกเลกการเชา กจการทพกและรานอาหารเหลาน

จงตองขาดรายได โดยทยงตองรบภาระในการดแลรบผดชอบคาจาง คาอาหาร และพนกงานจานวนมากท

ไมสามารถเลกจางได อกท งยงมคาใชจายในการบรหารสถานท เชน คาเชาท คาน า คาไฟ เปนตน

ดงน น โรงแรมหรอรสอรทในบรเวณทใกลเคยงกบบรเวณชายหาดทไดรบผลกระทบจงจดอยในกลม

ของผเสยหายทไดรบผลกระทบโดยตรง ซงจากเหตการณน ามนรวทเกาะเสมดน นไดปรากฎวาม

ผประกอบการโรงแรม/รสอรท หลายรายทไดนาคดมาฟองรองเรยกคาเสยหายจากเหตการณน ามนรวท

จงหวดระยอง (แตปจจบนคดไดส นสดลงโดยผเสยหายถอนฟองแลว) ดงน

38

ชอโรงแรม/รสอรท ปรมาณนกทองเทยวทรองรบได (ตอวน)

กจการอนๆ ของโรงแรม/รสอรท

ชวงระยะเวลาทเรยกรอง (ป)

จานวนเงนคาเสยหายทเรยกรอง

(บาท)

นมมานรด รสอรท36

80 - 100 คน - รานอาหาร - กจกรรมทางน า

5 87,302,930

บงกะโลทบทม37 250 – 300 คน - รานอาหาร 5 60,000,000 กรนเบยรสอรท38 14 หองพก - รานอาหาร

- กจกรรมทางน า 5 12,759,659

เสมดคาบานา รสอรท39

150 คน - รานอาหาร - กจกรรมทางน า

5 60,000,000

ระยองชาเลต40 350 – 450 คน - รานอาหาร - กจกรรมทางน า

5 17,500,000

ตารางท 2 กลมผประกอบการโรงแรม/รสอรทซงฟองคดทศาลจงหวดระยอง

- ผประกอบอาชพบรเวณชายหาด เชน กจกรรมดาน าดปะการง เนองจากปะการงไดรบ

ความเสยหายจากคราบน ามนและตองอาศยระยะเวลานานในการฟนฟใหกลบสสภาพเดม จงทาให

ขาดรายไดจากการพานกทองเทยวดาน าดปะการง และชมธรรมชาตใตทองทะเล ผประกอบอาชพ

เหลาน จงไดรบผลกระทบโดยตรงจากการททรพยากรธรรมชาตถกทาลายไป

2.2.3.2 ผทไดรบความเสยหายโดยออม

อาชพทไดรบผลกระทบโดยออมเหลาน คอกลมผประกอบอาชพทมรายไดมาจาก

นกทองเทยวทมาเทยว เมอปรมาณนกทองเทยวลดลงกทาใหรายไดของพวกเขาลดลงดวย ซงไดแก

36คดหมายเลขดาท 1119/2557 ของศาลจงหวดระยอง ระหวางบรษท อาวปะการง จากด ท 1 กบพวกรวม 2 คนกบ บรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) จาเลย 37คดหมายเลขดาท 1120/2557 ของศาลจงหวดระยอง ระหวาง นายพชย งามละเมยด โดย นายทสสย งามละเมยด ผรบมอบอานาจ โจทกกบ บรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) จาเลย 38คดหมายเลขดาท 1121/2557 ของศาลจงหวดระยอง ระหวาง บรษทเฮฟเวนเสมด จากด โจทกกบ บรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) จาเลย 39คดหมายเลขดาท 1122/2557ของศาลจงหวดระยอง ระหวางบรษทเสมดคาบานา จากดโจทกกบ บรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) จาเลย 40คดหมายเลขดาท 1123/2557 ของศาลจงหวดระยอง ระหวาง บรษท เวลด รสอรท จากด โจทกกบ บรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) จาเลย

39

- ผประกอบอาชพบรเวณชายหาด: เชน การใหบรการกจกรรมทางน า เชน ขเรอ

กลวย (banana boat) ใหเชาเจทสก ใหเชาหวงยาง หรอใหเชาเตยงผาใบ เชาเสอ นวดแผนไทย

รวมถงขายของหาบเรตามชายหาด เปนตน

- ลกจางทถกเลกจาง: จากการทนกทองเทยวซบเซาลงทาใหผประกอบธรกจบางราย

ขาดทนไมสามารถดาเนนธรกจตอไปได ตองปดกจการชวคราว ทาใหพนกงานไดรบผลกระทบ แม

สถานประกอบการบางแหงจะยงคงจายคาจางใหแกพนกงาน แตบางแหงกมการเลกจางพนกงาน ทา

ใหมพนกงานบางสวนตองตกงาน

- ผประกอบอาชพรบจางขนสงสาธารณะ : เชน รถสองแถว มอเตอรไซดรบจาง

รวมถงธรกจใหเชารถมอเตอรไซด เนองจากปจจบนนกทองเทยวชอบการเดนทางแบบผจญภยดวย

ตนเอง กจการใหเชารถมอเตอรไซดจงไดรบความนยมมาก เพราะสามารถเชาไดเปนรายวนและใช

เดนทาง

- ผประกอบอาชพรานขายของสะดวกซอทวไป เชน รานขายของชาท งขายปลกและ

ขายสง มนมารท รวมถง แมคาตามตลาดนดทตองขาดรายไดเนองจากนกทองเทยวซบเซาลง

- นกทองเทยวทไมไดเดนทางมาเทยว: หลงจากขาวเรองการรวของน ามนแพรหลาย

ออกไป ทาใหนกทองเทยวมความกงวลและเกดความไมมนใจในความปลอดภย นกทองเทยวบางราย

ทจองทพกหรอแพคเกจทองเทยวไวลวงหนากตางยกเลกการจองไปซงนกทองเทยวเหลาน นอกจาก

จะตองเสยคาใชจายในการจองไปแลวกยงมความเสยหายตอจตใจดวย อนไดแก ความผดหวงจากการ

ทไมไดมาทองเทยวตามทตนคาดหวงไวแตแรก เปนตน

กลาวโดยสรปแลว ความเสยหายจากน ามนรวน นสงผลกระทบเปนวงกวาง มผทไดรบความ

เสยหายเปนจานวนมากหลายประเภท ซงผทไดรบความเสยหายบางรายอาจจะไดรบการชดใช

เยยวยา และมบางรายทอาจไมไดรบการชดใชเยยวยาเนองจากไมสามารถพสจนใหเขาหลกเกณฑ

ในทางกฎหมายได แตท งน หากปรากฎวาผเสยหายไดมสวนกอใหเกดความเสยหายดวย การพจารณา

ถงคาสนไหมทดแทนกจะตองอาศยพฤตการณปนประมาณ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 223 โดยจะตองพจารณาประเภทของความเสยหายและปจจยอนๆ ทเกยวของ ประกอบกบ

40

หลกเกณฑทกาหนดไวในกฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาของประเทศไทย เพอพจารณาถง

การเปนผเสยหายทจะไดรบการชดใชเยยวยาดวย

2.2.4 กรณตวอยางคดความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลในทะเล

ผเขยนขอยกตวอยางกรณศกษา ซงเปนเหตการณน ามนรวคร งสาคญในประเทศไทยทเกดข น

เมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 คอกรณทอขนสงน ามนดบขนาด 16 น ว ของบรษทพทท โกลบอล เคม

คอล เกดการรวไหลขณะกาลงขนถายน ามนดบมายงโรงกลน ทาใหมน ามนดบกวา 50,000 ลตร ไหล

ลงสทะเลมาบตาพด จงหวดระยอง และพดเขาสบรเวณอาวพราวเกาะเสมดสรางความเสยหายเปน

จานวนมาก จากเหตการณน ามนรวของบรษทพททฯ น น ทางบรษทฯ ไดต งศนยประสานงานใหความ

ชวยเหลอหรอเยยวยาผทไดรบผลกระทบและเดอดรอนจากน ามนดบรวไหลและต งคณะทางานข นมา

เพอตรวจสอบสทธและกลนกรอง ซงในเบ องตนน นผแทนบรษท และผแทนจากภาครฐไดรวมหารอถง

จานวนเงนเยยวยาทจะจายใหแกผเสยหายแตละประเภทโดยมการเชญผเชยวชาญมาใหคาแนะนา

และรวมลงความเหนใหจายเงนชดเชยเปนจานวนตอวน เปนระยะเวลา 30 วน เชน ชาวประมง,

คนขบรถสองแถว, เจาของรานคารายยอยจะไดรบเงนรายละ 30,000 บาท (วนละ 1,000 บาท x 30

วน) ท งน จานวนเงนอาจข นอยกบประเภทของอาชพและขนาดของกจการของผเสยหายแตละราย

โดยอยทประมาณ 15,000 บาท เปนตนไป ดงน น จงจะเหนไดวา ในการเยยวยาเบ องตนจะเปนการ

เยยวยาความเสยหายทเกดตอบคคลประเภทคาขาดรายไดโดยแบงกลมผเสยหายตามลกษณะของการ

ประกอบอาชพ เชน ประมง รบจาง คาขาย เปนตน ยงไมคอยปรากฎวาชดใชเยยวยาประเภทความ

เสยหายตอสขภาพ หรอการเยยวยาความเสยหายทางสงแวดลอมเทาใดนก

ผเสยหายสวนใหญเมอรบเงนเยยวยาไปแลวกมกไมตดใจทจะเรยกรองเพมเตม คงมเพยง

บางสวนเทาน นทดาเนนการทางศาลฟองรองเรยกคาเสยหายโดยมท งกลมผเสยหายทฟองคดตอศาล

จงหวดระยอง (ปจจบนถอนฟองแลว) และทศาลแพงแผนกคดสงแวดลอม โดยคดทฟองตอศาลแพง

เปนคดท สว.(พ) 2-8/2557 น น ศาลแพงไดมคาพพากษาไปเมอวนท 25 สงหาคม 255941 ซงศาลได

รบรองถงสทธในการฟองเรยกคาขาดประโยชนจากการทามาหาได และคาเสยหายทไดรบอนตรายแก

41 ไทยรฐออนไลน, 'พทท โกลบอล' แพคดน ามนรวอาวพราว ศาลแพงสงชดใชชาวบาน [ออนไลน], 4 พฤศจกายน 2559.

แหลงทมา http://www.thairath.co.th/content/701675

41

รางกาย เนองจากเปนการฟองใหรบผดตามกฎหมายละเมดดวย รวมถงมการพจารณาถงคาขอของ

โจทกทใหจาเลยฟนฟทรพยากรธรรมชาตดวย โดยศาลช นตนเหนวา พ.ร.บ. สงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอม มาตรา 97 ไมไดกาหนดใหรฐเทาน นทมอานาจฟองเรยกคาเสยหาย แมวาโจทก

จะไมใชหนวยงานรฐกตาม แตถอวาเปนความเสยหายทางสงแวดลอมน นเปนความพเศษ โจทกซง ม

บานพกและหากนบร เวณใกล เคยงท เกดเหต อนเปนชมชนด งเดม จงมสทธจะฟองให ฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตได ดงใจความทปรากฎในคาพพากษาตอนหนงวา “...โจทกทงหมดในคดไดรบ

ผลกระทบจากน ามนดบรวไหลทมบานพกและหากนบรเวณใกลเคยงทเกดเหตอนเปนชมชนดงเดม

ตองสญเสย อากาศ และน าทะเลทบรสทธเพอสขภาพอนามย และคณภาพชวตทด ตองสญเสย

ทรพยากรธรรมชาตซงเปนสตวน า พชน าทเคยจบ ท ามาหากนและเลยงชพตองมจ านวนลดนอยลง วถ

การด าเนนชวตของโจทกแตละคนตองเปลยนแปลงไป เคยหากง หอย ป ปลา ในระยะทใกลเคยงกบ

ชายฝง กตองออกเรอหากนไกลออกไป คาใชจายในการท ามาหากนตองเพมขน บางคนตองเปลยนไป

ประกอบอาชพอยางอน โจทกและประชาชนในละแวกใกลเคยงจงตองมหนาททจะปกปองและ

คมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนของตนมใหถกท าลาย เพออนรกษใหชนรนลก

และหลานจะไดใชประโยชนสบตอกนไปอยางยงยน จงถอวาความเสยหายทโจทกคดนไดรบนนเปน

ความเสยหายพเศษ ทโจทกมสทธจะฟองบงคบใหจ าเลยท 1 ฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหกลบมา

เหมอนเดม อนมใชสทธธรรมดาของบคคลทวไปทจะมไดตามทกฎหมายก าหนดไว...” นอกจากน ศาล

ไดอาง คาแนะนาประธานศาลฎกาเกยวกบการดาเนนคดสงแวดลอม ขอ 3 วรรค 242 เกยวกบการ

พจารณาสทธในการฟองคดสงแวดลอมดวย โจทกทกคนซงพกอาศยอยในพ นทเกดเหตจงมสทธทจะ

ฟองจาเลยท 1 และมคาขอใหฟนฟทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมใหกลบคนเหมอนเดมได

42 คาแนะนาประธานศาลฎกาเกยวกบการดาเนนคดสงแวดลอม

ขอ 3 “สทธทจะฟองคดสงแวดลอม ใหคานงถงสทธของบคคลทจะไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ รวมท งสทธทจะดารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ศาลพงพจารณาวาบคคลทมภมลา เนาอย ในชมชนหรอบรเวณทมการทาลายหรอทา ใ ห เส อมสภา พซ งทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอมโดยผดกฎหมายไดถกโตแยงเกยวกบสทธหรอหนาทตามกฎหมายแลว และอาจขอใหศาลมคาสงหรอคาพพากษาใหผกระทาการดงกลาวระงบ หรอกระทาการอยางหนงอยางใดเพอฟนฟทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอมได”

42

สาหรบการพจารณาความเปนผเสยหายน น ในการขอรบเงนเยยวยาเบ องตนจากศนย

ประสานงานฯ น ผเสยหายจะตองแสดงหลกฐานสาคญ เชน ทะเบยนเรอ ทะเบยนบาน ทะเบยนผ

ประกอบธรกจ หรอหลกฐานอนๆ เพอแสดงตนวาเปนผไดรบผลกระทบจรง แตจากการสมภาษณกลม

ชาวบานซงอยอาศยในบรเวณดงกลาวพบปญหาวา มการแอบอางขอรบเงนเยยวยาเกดข นเปนจานวน

มาก ผทมหลกฐานทางทะเบยนบางรายแมไมไดรบผลกระทบแตกนาหลกฐานมายนขอรบเงนเยยวยา

ในทางกลบกน ชาวบานบางรายเปนผทไดรบความเสยหายจรงเนองจากประกอบอาชพจรงและอาศย

อยในบรเวณดงกลาวจรง แตไมมหลกฐานทางทะเบยนทจะสามารถยนยนได (เชน มชอตามทะเบยน

บานอยในเขตพ นทอน) กไมสามารถรบเงนเยยวยาได เนองดวยเหตน ในการจายเงนเยยวยารอบท

สองจงตองเขมงวดในการตรวจสอบมากข น จานวนเงนอาจลดลงตามสภาพความเสยหายจรง จงทา

ใหผเสยหายทประกอบอาชพเดยวกนและจดอยในกลมเดยวกนไดรบจานวนเงนเยยวยาทไมเทากน

หรอบางรายอาจไมไดเงนเยยวยาเลย สาหรบแนวทางการพจารณาความเปนผเสยหายในช นศาลน น

ศาลเหนวา สาหรบโจทกทเคยยนขอรบเงนจากศนยประสานงานและไดรบการตรวจสอบไปแลวศาล

ถอวาไดรบความเสยหาย สวนโจทกทเคยยนขอเรยกรองแลวไมผานหลกเกณฑหรอไมเคยยนขอ

เรยกรองเลยน น จะตองฟงพยานหลกฐานอนประกอบ ซงโจทกทมพยานหลกฐานมาสบประกอบ เชน

ใบทะเบยนรานคา ใบทะเบยนเรอ ใบอนญาตใหใชเรอรบจางเกยวกบการทองเทยว ภาพถายเกยวกบ

เรอหรออปกรณในการทาประมง ภาพถายขณะประกอบอาชพ ฯลฯ มาแสดงวาไดประกอบอาชพ

ดงกลาวจรง ศาลฟงวาไดรบความเสยหาย แตสาหรบโจทกทเบกความลอยๆ ไมมพยานหลกฐานมา

สนบสนน ศาลฟงวาไมไดรบความเสยหายจากเหตน ามนดบรวไหล

สาหรบคาเสยหายของโจทกมเพยงใดน น ศาลไดพจารณาพยานหลกฐานของโจทกและ

จาเลยแลว เหนวาทมาของรายไดทโจทกแตละคนเบกความน น ไมมหลกฐานหรอเอกสารเกยวกบ

รายไดมาแสดง เชน ไมมแบบรบรองรายการเสยภาษ หรอสมดบญชเงนฝาก แสดงใหวามจานวน

รายไดสงถงจานวนทอางมา ประกอบกบจานวนเงนทยนขอรบการเยยวยาจากบรษทไปในตอนแรกก

ไมตรงกบจานวนทยนขอมาในคาฟอง นอกจากน บญชครวเรอนรายรบ -รายจายทอางสงน นเปน

เอกสารททาข นภายหลงจากทเกดเหตน ามนรวแลว และเปนบญชทโจทกทาข นเพยงฝายเดยวไม

สามารถตรวจสอบความถกตองได นอกจากน โจทกบางรายแสดงหลกฐานการเสยภาษเงนไดบคคล

ธรรมดาในจานวนทนอย ไมสอดคลองกบรายการเงนไดททาบนทกไว ศาลจงกาหนดคาเสยหายให

43

โจทกแตละรายตามสมควร และทโจทกอางวาตองขาดรายไดจากการประกอบอาชพเปนระยะเวลา

กวา 12 - 36 เดอนน น เมอศาลพจารณาจากรายงานการตรวจสอบของผเชยวชาญแลวเชอวาความ

เสยหายนาจะคงมอยเพยง 6-8 เดอนภายหลงเกดเหตเทาน น ดงน น ศาลจงพพากษากาหนด

คาเสยหายใหแกโจทกซงประกอบอาชพคาขาย/รบจางทวไป รายละ 30,000 บาท และสาหรบโจทก

ซงประกอบอาชพประมง/ทองเทยว รายละ 50,000 บาท ท งน สาหรบโจทกรายใดทไดรบเงนเยยวยา

จากจาเลยท 1 ไปเบ องตนแลวใหนาเงนจานวนดงกลาวมาหกออกจากจานวนคาเสยหายซงศาล

กาหนดดวย

2.3 กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวในประเทศไทย

ปจจบนกฎหมายไทยทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวใน

ประทเศไทย ไดแก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และ พระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 นอกจากน ยงมกฎหมายทเกยวของกบการจดการความเสยหายจาก

มลพษน ามนมหลายฉบบ เชน พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พระพทธศกราช 245643,

พระราชกาหนดการประมง พ.ศ. 255844, พระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 251445, พระราชบญญต

วตถอนตราย พ.ศ. 253546, ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน า

43 เพอใหมการกาหนดเขตควบคมการเดนเรอ และใหอานาจเจาทาในการกาหนดเขตหามจอดเรอหรอแพ รวมท งใหกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาวมอานาจปกหลกเขตควบคมทางน าทชดเจนและเปนไปอยางมประสทธภาพ 44 ไดยกเลกพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2558 โดยมวตถประสงคเพอเพมมาตรการในการควบคม เฝาระวง สบคน และตรวจสอบการประมง อนเปนการปองกน ยบย ง และขจดการทาการประมงโดยไมชอบดวยกฎหมายใหสอดคลองกบมาตรฐานสากล และกาหนดแนวทางในการอนรกษและบรหารจดการแหลงทรพยากรประมงและสตวน าใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน 45 วตถประสงคเพอสงเสรมใหมการสารวจและผลตปโตรเลยมภายใตมาตรการควบคมทเหมาะสม เพออานวยประโยชนใหแกรฐผประกอบกจการปโตรเลยมและประชาชน 46 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทปรากฏวาในปจจบนมการนาวตถอนตรายมาใชในกจการประเภทตาง ๆ เปนจานวนมาก และวตถอนตรายบางชนดอาจกอใหเกดอนตรายอยางรายแรงแกบคคล สตว พช ทรพย และสงแวดลอมได แมวาในขณะน จะมกฎหมายทใชควบคมวตถทกอใหเกดอนตรายอยบางแลวกตาม แตกมอยหลายฉบบและอยในอานาจหนาทของหลายกระทรวง ทบวง กรม ซงกฎหมายเหลาน นไดออกมาตางยคตางสมยกน ทาใหมบทบญญตทแตกตางกนและยงไมครอบคลมเพยงพอ สมควรปรบปรงกฎหมายวาดวยวตถมพษโดยขยายขอบเขตใหครอบคลมวตถอนตรายตาง ๆ ทกชนด และกาหนดหลกเกณฑและวธการในการควบคมวตถอนตรายใหเหมาะสมยงข น พรอมกบจดระบบบรหารใหมการประสานงานกนระหวางหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกนกบการควบคมดแลวตถอนตรายดงกลาวดวย

44

พ.ศ. 254747 เปนตน แตสวนใหญลวนเปนกฎหมายทกาหนดหลกเกณฑเพอความปลอดภยในการ

เดนเรอในนานน าไทย การเพมมาตรการในการควบคม เฝาระวง ตรวจสอบการประมง การสงเสรม

การสารวจและผลตปโตรเลยมภายใตมาตรการควบคมทเหมาะสม การกาหนดหลกเกณฑในการ

ควบคมวตถอนตราย และการจดทามาตรการปองกนและขจดมลพษทางน าอนเนองมาจากน ามน

กฎหมายเหลาน จงเนนควบคมการปลอยมลพษตางๆ อนเปนมาตรการปองกนมใหมการกอมลพษข น

โดยจะกาหนดโทษทางอาญาไวลงโทษผกอมลพษโดย ซงเปนกฎหมายในเชงควบคมความปลอดภย

นอกจากน กเปนบทบญญตเกยวกบการปองกนและการกาจดมลพษทเกดข น โดยไมปรากฏวามการ

บญญตเกยวกบหลกเกณฑการชดใชเยยวยาใหแกผเสยหายทไดรบความเสยหายแตอยางใด

ดงน น การกลาวถงกฎหมายไทยในสวนน จะเปนการกลาวถงกฎหมายทเกยวของกบการ

ชดใชเยยวยาความเสยหายใหแกผทไดรบความเสยหายจากน ามนรวไหล ท งน เพอนาไปสการพจารณา

วาบคคลทไดรบความเสยหายใดบางทจะไดรบการชดใชเยยวยาตามกฎหมายดวย โดยจะกลาวถง

แนวคดและววฒนาการของการชดใชเยยวยาความเสยหายของประเทศไทย จากน นจงจะกลาวถง

กฎหมายทเกยวกบการชดใชเยยวยาความเสยหายโดยแยกเปนการเยยวยาโดยเอกชนผกอความ

เสยหายและการชดใชเยยวยาโดยรฐเพอใหเหนถงกฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาในภาพรวม

ท งหมด

2.3.1 แนวคดและววฒนาการของการชดใชเยยวยาความเสยหาย

ตามกฎหมายเกาของไทยแนวความคดเรองละเมดเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมายอยาง

หนง ผกระทาจงตองถกลงโทษใหเสยเงนเปนสนไหมหรอเปนคาปรบ อนมลกษณะเปนความรบผดทาง

อาญามากกวาความรบผดในทางแพงเชนปจจบน หลงจากมการประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย “ละเมด” ตามมาตรา 420 กเปนละเมดในความหมายของ “ประทษรายทางแพง” เปนการ

กอหน ตามกฎหมายทผกระทาตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหผเสยหายอนเปนลกษณะของความรบผด

ทางแพงเทาน น มใชความรบผดทางอาญา โดยมงหมายทจะเยยวยาผเสยหายใหกลบไปอยในฐานะ

เดมเสมอนความเสยหายไมไดเกดข น48 เมอบคคลใดๆ กอใหเกดความเสยหายแกสทธเดดขาดของ

47 วตถประสงคเพอจดทามาตรการปองกนและขจดมลพษทางน าอนเนองมาจากน ามน 48ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ, คาอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง และลาภมควรได (กรงเทพ: สานกพมพวญญชน,2553). หนา 49.

45

บคคลอนๆ บคคลน นมหนาทจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหาย ซงมหลายวธตามมาตรา

438 อาจจะเปนการคนทรพยหรอใชราคาทรพย รวมท งการชดใชคาเสยหายเพอความเสยหายอยาง

ใดๆ ดวย ในการพสจนความรบผดของผทาละเมดน นใชหลกความรบผดโดยอาศยพ นฐานความผด

(fault - based liability) ซงเปนหลกการทผเสยหายจะตองพสจนวาผกระทาละเมดน นจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอ ซงเปนอปสรรคตอการพสจนความผดในคดเกยวกบสงแวดลอมเปนอยางมาก ดวย

ความเจรญกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลย จงขยายหลกการในเรองละเมดมาใชในคด

สงแวดลอมดวย โดยถอวาการดาเนนชวตของมนษยอยบนความเสยงภย เมอมนษยเราไดกระทาการ

ใดๆ แลวยอมถอเปนการเสยงภยอยางหนง อาจจะมผลดหรอผลรายกได ผกระทายอมจะต องรบผล

ของการกระทาน น โดยไมจาเปนวาผททาละเมดจะตองกระทา ความผด ดวย เมอความเสยหาย

เกดข นและรวาผใดเปนผทาหรอผกอแลว กควรถอวาผน นเปนผละเมด ไมวาการกระทาทกอความ

เสยหายน นจะผดหรอถกกตาม49อนนาไปสการพฒนาเปน “หลกความรบผดโดยเครงครด” ใน

ปจจบน

ตอมาประเทศไทยเรมเลงเหนความสาคญของทรพยากรธรรมชาต จงไดมการตรากฎหมาย

หลายฉบบท เกยวของกบการจดการปญหาส งแวดลอม ซ งในป พ.ศ. 2518 ไดมการตรา

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 ข นเปนคร งแรกแต

สาระสาคญสวนใหญเปนลกษณะของการวางแผนนโยบาย ยงขาดสภาพบงคบและยงขาดบทกาหนด

โทษอกดวย ในปพ.ศ. 2535 จงมการประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

แหงชาต พ.ศ. 2535 ฉบบใหมข น โดยเพมเตมสาระสาคญเกยวกบการคมครองและแกไขปญหา

สงแวดลอม รวมท งความรบผดทางแพงในการเรยกคาเสยหายในคดสงแวดลอมไวเปนการเฉพาะ 50

และมการเพมหลกการสาคญคอ หลกผกอมลพษเปนผจาย (polluter pays principle) ซงกาหนดให

ผกอมลพษจะตองรบผดเพอความเสยหายในการรวไหลของมลพษ โดยเปนหลกความรบผดแบบ

เครงครด (strict liability) ทผเสยหายไมจาตองพสจนถงการจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอ

มลพษ เพยงแตพสจนวามลพษทผเสยหายไดรบน นมาจากแหลงกาเนดใด ซงหลกการดงกลาวน เปน

49จด เศรษฐบตร, หลกกฎหมายแพงลกษณะละเมด (กรงเทพ: คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2550). หนา 105. 50ปญญา สทธบด, "การเรยกคาเสยหายในคดสงแวดลอม..ศกษาเฉพาะกรณเอกชนเปนผเสยหาย," งานวจยการอบรมหลกสตร “ผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 4 วทยาลยการยตธรรม สานกงานศาลยตธรรม,2542), หนา 11.

46

ประโยชนแกผเสยหายมากข น ในการทจะไดรบการชดใชเยยวยา เนองจากการใชหลกการพสจน

ความผดของผกระทาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยน น ผเสยหายสวนใหญมกประสบปญหา

ในการพสจนถงการกระทาทไมไดอยในความรเหนของตน จงทาใหไมไดรบการชดใชเยยวยาเทาทควร

ในเวลาตอมาเรมมแนวคดเกยวกบความรบผดของรฐเกดข น เนองจากในบางกรณผกระทา

ละเมดมสถานะทางกฎหมายบางประการ เชน เปนเจาหนาทของรฐซงดาเนนงานเพอประโยชนของรฐ

และประชาชนสวนรวม มไดกระทาเพอประโยชนสวนตว โดยในการกระทาของเขากอยภายใต

กฎเกณฑ ระเบยบแบบแผนเฉพาะทกฎหมายวางกรอบเอาไวแลว ในป พ.ศ. 2539 จงมการตรา

พระราชบญญตวาดวยความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ข น ซงกาหนดใหหนวยงาน

ของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนกระทาในการปฏบตหนาท ท งน

หนวยงานของรฐดงกลาวสามารถเรยกใหเจาหนาทผทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนได ถาเจาหนาท

ไดกระทาการน นไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงแสดงใหเหนวาประเทศไทย

เรมมการพฒนาแนวคดวา หนวยงานของรฐควรจะตองเขามารบผด และเยยวยาความเสยหายใหแก

ผเสยหาย เพราะหากปลอยใหตวเจาหนาทตองรบผดเปนการสวนตวยอมทาใหเจาหนาทไมกลาปฏบต

หนาท อกท งเหตผลทางเศรษฐกจ ทเจาหนาทของรฐไมอยในฐานะทจะชดใชเยยวยาความเสยหายแก

ผเสยหายไดอยางมประสทธภาพ จงดงหนวยงานของรฐเขามาเพอใหผเสยหายไดรบการชดใชเยยวยา

อยางเปนธรรมทสด

2.3.2 การชดใชเยยวยาโดยเอกชนผกอความเสยหาย

ในสวนน ผเขยนจะไดกลาวถงกฎหมายทเกยวของกบการเยยวยาโดยเอกชนผกอความ

เสยหายตามกฎหมายไทยทมอยในปจจบนท งในสวนกฎหมายสารบญญตและกฎหมายสบญญตเพอ

พจารณาถงสภาพปญหาในปจจบนวาบคคลใดบางทจะเปนผเสยหายตามกฎหมายทสามารถไดรบการ

ชดใชเยยวยาโดยเอกชนผกอความเสยหายน น และเนองดวยปจจบนมการพฒนากฎหมายเพอใหทน

ตอสภาพสงคม จงมรางกฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวท

อยในระหวางการพจารณาจานวนหนง

47

2.3.2.1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเปนกฎหมายสารบญญตซงใชบงคบแกกรณทวๆไป โดยท

ประเทศไทยไมไดบญญตหลกเกณฑสาหรบความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไว เปนการเฉพาะ เมอม

ความเสยหายจากน ามนรวเกดข น ในการเรยกใหผกอความเสยหายรบผด ผเสยหายจงตองฟองรอง

โดยอาศยกฎหมายละเมดตามมาตรา 420 อนเปนการเรยกใหผกอความเสยหายรบผดโดยตรง แต

อยางไรกตาม ดวยขอจากดทางดานระยะเวลาในการดาเนนคด จงทาใหกลไกการประนประนอมยอม

ความเขามามบทบาทมาก เนองจากคกรณตางตองการทจะระงบขอพพาทใหเสรจไปโดยเรว ไมวาจะ

อยในข นตอนกอนมการฟองรองหรอภายหลงมการฟองรองแลวกตาม แมกฎหมายลกษณะ

ประนประนอมยอมความจะไมใชกฎหมายเพอการชดใชเยยวยาความเสยหายโดยตรงกตาม แตการ

ประนประนอมยอมความกเปนทางออกหนงของการชดใชเยยวยาทคกรณตางยอมรบกนโดยสมครใจ

นอกจากน ในบางกรณอาจมบรษทประกนภยบคคลทสามเขามาเกยวของกบการชดใชเยยวยาได หาก

ปรากฏวาไดมการทาประกนภยในความเสยหายน นๆ ไว ไมว าจะโดยฝายผกอมลพษหรอฝาย

ผเสยหายกตาม ท งน ไมวาจะเปนการชดใชเยยวยาตามกฎหมายละเมด หรอจะเปนการประนประนอม

ยอมความ หรอการเยยวยาโดยบรษทรบประกนภย ลวนเปนไปตามหลกเกณฑทบญญตไวในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยท งส น ซงผเขยนจะขอแยกพจารณา ดงน

(ก) การเยยวยาตามหลกความรบผดเพอละเมด

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 42051 เปนการกาหนดรปแบบความรบผด

โดยอาศยพ นฐานจากความผด (Liability based on fault) โดยผไดรบความเสยหายจะตองพสจน

ขอเทจจรงใหไดครบองคประกอบความรบผดของกฎหมาย ซงหลกความรบผดตามพ นฐานความผดน

มรากฐานมาจากแนวคดทวา “ความเสยหายยอมเกดจากการกระทาของบคคล” จงเปนเรองทความ

เสยหายเกดข นจากการกระทาหรอการละเวนการกระทาทเปนการจงใจหรอประมาทเลนเลอและ

51ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ทาตอบคคลอน โดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวา ผน นทาละเมด จาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการน น”

48

โดยฝาฝนตอหนาทอนเกดจากบทบญญตของกฎหมายหรอสญญา52 ดงน นความรบผดตามพ นฐาน

ความผดจงเปนการคมครองเสรภาพของบคคลจากความเสยหายทเกดจากการกระทาของบคคลอน

โดยมงคมครองเสรภาพของผกระทามากกวาสทธของผ เสยหาย ซงเมอพจารณาบทบญญตในมาตรา

420 แลว จะสามารถแยกองคประกอบไดดงน คอ

1. มการกระทาของบคคลหนงตอบคคลอน

2. กระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ

3. เปนการกระทาโดยมชอบดวยกฎหมาย ซงหมายถง การกระทาน นกอใหเกดความ

เสยหายแกประโยชนทกฎหมายใหความสาคญ53

4. เกดความเสยหาย

5. ความเสยหายและการกระทาน น มความสมพนธกนตามหลกความสมพนธระหวางการ

กระทาและผล

ในการพจารณาวาการกระทาน นจะเปนการละเมดตามมาตรา 420 หรอไมน นจงตอง

พจารณาองคประกอบในดานจตใจวามการจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม โจทกจงตองพสจนถง

ความจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกระทาผด (ยกเวนบทบญญตในบางกรณทเปนหลกความรบผด

โดยเครงครด เชน มาตรา 433 , 434, 435, 436, 437 ทผเสยหายไมจาตองพสจนถงความจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอของจาเลยเพยงแตพสจนถงความเสยหายทเกดแกตนและความเสยหายทเกดข นน น

เปนผลมาจากการกระทาความผดของผกอความเสยหายน นกพอ)

อยางไรกตามการทกาหนดใหผไดรบความเสยหายเปนผพสจนความผดของผกอความ

เสยหายน น เปนการสรางภาระใหแกผเสยหายเปนอยางมาก เนองจากการจะพสจนวาการรวไหลของ

น ามนทเกดข นกลางทะเลน นเกดจากการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอความเสยหาย

หรอไมน น ผเสยหายยอมไมอยในวสยทจะทราบเหตการณขณะเกดน ามนรวไหลได การใหผเสยหาย

ตองเปนฝายพสจนถงเหตแหงความเสยหายจงเปนการไมเหมาะสมและไมเปนธรรมเปนอยางยง

52อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท (กรงเทพ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2554). หนา 246 53 ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ, คาอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง และลาภมควรได, หนา 68.

49

นอกจากน การทผกอมลพษจะตองรบผดในการชดใชคาสนไหมทดแทนน น จะตองปรากฏวา

ความเสยหายทเกดข นน นเปนผลโดยตรงจากการทาละเมดและสามารถกาหนดความเสยหายได

แนนอนโดยอาศยหลกความสมพนธระหวางการกระทาและผล โดยนกนตศาสตรได อาศยทฤษฎท

สาคญอย 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎเงอนไข และทฤษฎมลเหตทเหมาะสม มาเปนแนวทางในการพจารณา

วาความเสยหายทเกดข นเปนผลโดยตรงจากผกระทาละเมดหรอไมและโดยทความเสยหายอนเกดจาก

น ามนรวกระทบตอคนเปนจานวนมาก จงเปนเรองทจะตองพจารณาวาความเสยหายทผเสยหายแต

ละรายไดรบน น เปนผลโดยตรงจากการทเกดน ามนรวหรอไม นอกจากน สาหรบผประกอบกจการ

โรงแรม หรอใหบรการการทองเทยว หรอแมคาขายอาหารทะเลเหลาน ลวนเปนอาชพทมรายไดข นอย

กบปรมาณนกทองเทยวเปนสาคญ ดงน นในการพสจนวาเขาเปนผไดรบความเสยหายจากน ามนรวน น

จงอาจมอปสรรคในการนาสบใหเหนถงหลกเกณฑแนนอนทจะสามารถบงช ไดวาปรมาณนกทองเทยว

ทลดลงภายหลงจากเกดน ามนรวน น มสาเหตมาจากการทมน ามนรวไหลเกดข น ไมไดเกดจากปจจย

นอกเหนออน เชน สภาพเศรษฐกจในชวงน น เปนตน

ปญหาวา ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน น จะสามารถปรบเขาบทบญญตในมาตรา 437

กรณมความเสยหายเกดจากทรพยอนตรายไดหรอไมน น เคยมคาพพากษาศาลฎกาท 241/251654

วนจฉยไววา “น ามนเบนซน” ถอวาเปนทรพยอนเกดอนตรายไดโดยสภาพ เพราะเปนน ามนเชอเพลง

ชนดไวไฟนากลวอนตราย มไอระเหยอาจลกเปนไฟไดเมอกระทบความรอน เมอตนเหตแหงไฟไหม

เกดจากน ามนอนอยในความครอบครองของจ าเลย จ าเลยจงตองรบผดเพอความเสยหาย ตาม

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 437 วรรค 2 แตอยางไรกตามหลกเกณฑอนเปนขอ

สนนษฐานตามวรรค 2 น มหลกเกณฑซงตองพจารณาดงน คอ 1) มความเสยหายเกดข น 2) สาเหต

แหงความเสยหายเกดจากทรพยอนตราย (อาจจะโดยสภาพของทรพย หรอ โดยกลไกของทรพยน น)

54 คาพพากษาฎกาท 241/2516 ลกจางของจาเลยนาเรอของจาเลยไปบรรทกน ามนเบนซนจากคลงน ามนตามทจาเลยใช เมอถายน ามนเสรจแลวลกจางของจาเลยไดแกเชอกผกเรอและตดเครองยนตเพอจะนาเรอออกจากทา จงไดเกดไฟไหม เมอน ามนเบนซนอยในความครอบครองของลกจางจาเลยและน ามนเบนซนเปนทรพยอนเกดอนตรายไดโดยสภาพ กรณจงปรบไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 437 วรรคสอง ซงจาเลยจะตองรบผดเพอความเสยหายอนเกดแตน ามนเบนซนเวนแตจะพสจนไดวาการเสยหายน เกดแตเหตสดวสยหรอเกดเพราะความผดของโจทกเองแตพยานทจาเลยนาสบไดความแตเพยงวา เมอลกจางของจาเลยแกเชอกผกเรอและตดเครองยนตเรอได 5-10 นาท กเกดการระเบดและไฟไดไหม เพยงเทาน ยงไมพอฟงวาความเสยหายเกดข นจากเหตสดวสย จาเลยจงไมพนความรบผด (ทมา http://deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/docdetail.jsp)

50

3) ผทมทรพยไวครอบครองตองไมมความผดตามมาตรา 420 เพราะหากความเสยหายเกดจาก

ความผดของบคคลน นอยแลว บคคลน นจะตองรบผดตามมาตา 420 (Human act) จงไมใชกรณขอ

สนนษฐานตามกฎหมายมาตรา 437 (Human fact) น 55 เชนในคาพพากษาฎกาท 2086/252356 ซง

จาเลยประมาทเลนเลออยางรายแรงในการตอทอขนถายน ามนทาใหน ามนรวไหลกระจายบนผวน าไป

โดนกบถานทเหลอจากการหงตม ทาใหเกดไฟลกไหมบานเรอนและทรพยสนอยางรวดเรว ดงน น

ในทางปฏบตจงยากทจะแยกพจารณาวาขอเทจจรงในเบ องตนจะเขามาตราใด ซงเหตการณน ามน

รวไหลในทะเลโดยสวนใหญมกเกดจากความประมาทเลนเลอของผประกอบการ หรอผขนสง จงมกจะ

พบวาในการฟองรองเรยกคาเสยหายน นเกอบทกคดจะเปนการฟองโดยอาศยมาตรา 420 เปนฐานใน

การเรยกรอง

อยางไรกตาม เมอมการพสจนไดครบองคประกอบความรบผดเพอละเมดแลว ผทาละเมด

จาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการน น ซงในการเรยกคาสนไหมทดแทนน น แมผเสยหายไมไดกลาว

อางมาวาตนไดรบความเสยหายเปนจานวนเทาใด ศาลกมอานาจทจะกาหนดจานวนคาสนไหม

ทดแทนใหตามสมควรแกพฤตการณอยแลว แตอยางไรกด การกาหนดคาสนไหมตามควรแก

พฤตการณน จะข นอยกบขอเทจจรงในแตละคดไป ดงน น ในทางปฏบตโจทกซงเปนผเสยหายมกจะ

ขอใหมการกาหนดคาสนไหมทดแทนตามจานวนทตองการเรยกรองมาในคาขอทายฟองเลย ซง

จานวนคาสนไหมทดแทนดงกลาวน ถอวาโจทกเปนฝายกลาวอางขอเทจจรงข นมาวาตนไดรบความ

เสยหายเปนจานวนเทาใด โจทกจงมหนาทนาสบตามหลกภาระการพสจนทกาหนดไวในประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 84/1 โดยจะตองนาพยานหลกฐานทเกยวของเขาสบใหศาล

55 ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ, คาอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง และลาภมควรได, หนา 260-269. 56คาพพากษาฎกาท 2086/2523 จาเลยท 1 และท 2 ไดกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรงในการตอทอสบถายน ามนเบนซนจากเรอบรรทกน ามนเขาคลงน ามนของจาเลยท 3 ท 4 เมอเดนเครองสบน ามนแลวเปนเหตใหน ามนเบนซน 5,195 ลตร รวไหลตกลงไปในแมน าแผกระจายไปบนผวน าถานทเหลอจากการหงตมท งลงในแมน าตามปกตทาใหเกดไฟลกไหมน ามนเบนซนบนผวน าลกลามไหมบานเรอนทรพยสนของโจทกอยางรวดเรวเปนผลโดยตรงจากความประมาทเลนเลออยางรายแรงของจาเลยท 1 และท 2 จาเลยท งสองตองรวมรบผดตอโจทกในความเสยหายทเกดข น จาเลยท 3 ท 4 ดาเนนกจการคลงน ามนรวมกนโดย ช. ลกจางของจาเลยท 4 เปนผจดการคลงน ามนรวมกบจาเลยท 2 ซงเปนผจดการของจาเลยท 3 ถอไดวาการกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรงของจาเลยท 1 และท 2 กระทาไปในทางการทจางของจาเลยท 3 และท 4 ผเปนนายจางรวมกน จาเลยท 3 และท 4 ตองรวมรบผดกบจาเลยท 1 และท 2 ดวย (ทมา http://deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/docdetail.jsp)

51

เหน หากศาลเหนวาพยานหลกฐานดงกลาวมความนาเชอถอและรบฟงไดวาโจทกไดรบความเสยหาย

ถงจานวนทกลาวอางมาจรง ศาลกจะสามารถกาหนดจานวนคาสนไหมไปตามจานวนทโจทกขอมาได

อยางไรกตาม ในบางกรณสภาพของความเสยหายเปนการยากทจะพสจนความเสยหาย หรอ แม

พสจนไดกจะตองเสยคาใชจายมากมายเกนสมควร หรอ ในการพสจนความเสยหายอาจทาให ผม

หนาทนาสบไดรบความเสยหายเปนอยางอน เชนอาจจะตองเปดเผยความลบในทางธรกจ เปนตน

และเมอโจทกไมนาพยานหลกฐานเขาสบใหศาลเหน หรอศาลเหนวาพยานหลกฐานของโจทกไมม

น าหนกนาเชอถอ ศาลกจะตองกาหนดจานวนคาสนไหมทดแทนทเหมาะสมใหแกโจทก ซงในการ

กาหนดคาสนไหมทดแทนความเสยหายทเปนเงน เพอทาใหผเสยหายกลบคนสฐานะเดมน น จะเปนไป

ตามหลกเกณฑในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 43857 กลาวคอ ศาลเปนผวนจฉยถง

ความเหมาะสมของการชดใชเยยวยาโดยพจารณาตามพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด อน

เปนดลพนจของศาล ซงกรอบหรอแนวทางของการใชดลพนจของศาลกคอ “พฤตการณและความ

รายแรงแหงละเมด” โดยจะข นอยกบปจจยหลายๆ ประการ เชน ขอเทจจรงเกยวกบการกระทาของผ

ละเมดวาจงใจหรอประมาทเลนเลอ หรอพยานหลกฐานทโจทกนาสบน นมความนา เชอถอเพยงใด

สอดคลองกนหรอไม ซงในการทศาลใชดลพนจในการกาหนดคาเสยหายใหน อาจทาใหผเสยหายไมได

รบการชดเชยตามความเสยหายทแทจรงได เนองจากในการวนจฉยขอเทจจรงในสานวนคดจะตอง

พจารณาจากพยานหลกฐานในสานวน เมอฝายโจทกไมมพยานหลกฐานทมน าหนกเพยงพอมา

สนบสนนวาโจทกไดรบความเสยหายเพยงไร จงเปนการยากทศาลจะกาหนดคาสนไหมทดแทนใหเตม

57 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 438 วรรคหนง “คาสนไหมทดแทนจะพงใชโดยสถานใดเพยงใดน น ใหศาลวนจฉยตามควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด”

52

ตามจานวนทโจทกขอมา เชนตวอยางทปรากฏในคาพพากษาฎกาท 7383/255858, คาพพากษาศาล

ฎกาท 2738/255459, คาพพากษาศาลฎกาท 6171/254160 เปนตน

กรณชาวประมงผไดรบความเสยหายจากการทตนตองขาดรายได เนองจากไมสามารถจบ

ปลาไดน น มกประสบปญหากบการนาสบถงรายไดทตนตองขาดไปอย 2 ประการ ประการแรก คอ

ปญหาในการนาสบถงจานวนรายไดทตนเคยไดรบในชวงกอน เนองจากชาวประมงรายเลกหลายราย

ไมเคยทาบญชรายรบรายจายในแตละวนหรอแตละเดอนเกบไวจงทาใหไมมหลกฐานทจะแสดงใหเหน

วาหากอยในชวงปกตทไมมน ามนรวน นตนเคยไดรายไดเฉลยอยทประมานเทาไหร ประการทสองคอ

ความไมแนนอนของรายไดทเคยไดรบ เนองจากแมจะแสดงใหศาลเหนไดวาตนเคยไดรบรายไดเฉลย

ประมาณเทาใดแลวกตาม แตบนทกรายรบดงกลาวอาจขาดความนาเชอถอเนองจากเปนบนทกท

ผเสยหายทาข นเพยงฝายเดยว ไมมการตรวจสอบความถกตอง จงจะเหนไดวาปจจบนยงคงประสบ

ปญหาในการกาหนดคาสนไหมทดแทนใหเตมตามความเสยหายทแทจรงความเสยหายอย เนองจาก

ฝายผเสยหายไมสามารถนาพยานหลกฐานเขาสบใหศาลเหนได

58 คาพพากษาฎกาท 7383/2558 “..โจทกมไดนาสบในรายละเอยดของคาเสยหายในสวนทเปนคาเจบปวยตองทนทกขเวทนาและกระทบกระเทอนจตใจทสญเสยดวงตาขางซาย กบคาสญเสยดวงตาในการทามาหาเล ยงชพตามทโจทกเรยกมาในคาฟองแตละจานวน จงไมอาจรบฟงไดวา โจทกไดรบความเสยหายและมคาเสยหายเปนจานวนเงนเทากบทโจทกเรยกมาในคาฟอง ดงน จงเปนกรณทศาลจะตองวนจฉยกาหนดคาเสยหายใหโจทก ตามควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด ตาม ป.พ.พ. มาตรา 438 วรรคหนง..” 59 คาพพากษาศาลฎกาท 2738/2554 “การกาหนดคาสนไหมทดแทนในหน ทเกดจากการละเมดแกฝายผเสยหายมากนอยเพยงใดตองอาศยพฤตการณเปนประมาณ ขอสาคญคอความเสยหายน นไดเกดข นเพราะฝายไหนเปนผกอยงหยอนกวากนเพยงไรตาม ป.พ.พ. มาตรา 223, 438 และ 442 การท ธ. พนกงานโจทก ทราบวามคนรายงดล นชกโตะทางานทมสมดเชคอยในล นชกแตมไดตรวจสอบสมดเชคทตนมหนาทเกบรกษา นบวา ธ. มไดใชความระมดระวงในการเกบรกษาเชคเทาทควร ทาใหไมสามารถระงบความเสยหายไดทนท เปนเหตใหผทไดเชคพพาททถกลกไปสามารถนาเชคพพาทซงมการปลอมลายมอชอและประทบตราปลอมไปเบกเงนจากจาเลยได ถอไดวาโจทกมสวนประมาทเลนเลอกอใหเกดความเสยหายไมยงหยอนกวาจาเลย เหนสมควรกาหนดใหจาเลยชดใชคาเสยหายแกโจทกจานวน 100,000 บาท” 60 คาพพากษาฎกาท 6171/2541 “...เมอขอเทจจรงรบฟงไดวาผเสยหายไดรบความเสยหายจากการทาละเมดของผกระทาละเมด แมผเสยหายจะไมสามารถนาสบวาตนมความเสยหายตามทขอมา ศาลกมอานาจใชดลพนจกาหนดคาเสยหายใหไดตามความเหมาะสมและพฤตการณแหงรปคด..”

53

(ข) การเยยวยาอนเกดจากการประนประนอมยอมความ

การประนประนอมยอมความ เปนทคกรณตกลงระงบขอโตเถยงทมอยหรอจะม

ตอไปในอนาคต โดยคสญญายอมผอนผนใหแกกนและกน ซงบญญตอยในบรรพ 3 วาดวยเอกเทศ

สญญา ต งแตมาตรา 850 ถงมาตรา 852 โดยในมาตรา 850 ไดใหคานยามหรอความหมายของสญญา

ประนประนอมยอมความไววา “อนวาประนประนอมยอมความนน คอสญญาซงผเปนคสญญาทงสอง

ฝายระงบขอพพาทอนใดอนหนงซงมอยหรอจะมขนนนใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกน”

ดงน น การระงบขอพพาทจงนบวาเปนขอสาคญของสญญาประนประนอมยอมความ หากสญญาทตกลง

กนน นไมมลกษณะเปนการระงบขอพพาทแลว กจะไมใชสญญาประนประนอมยอมความแตอาจจะ

เขาลกษณะของสญญาอน61 เมอคสญญาไดทาสญญาซงมลกษณะระงบขอพพาทแลวกจะระบให

คสญญาปฏบตอยางใดอยางหนงแทนขอพพาททจะเกดข น อนเปนการกอสทธข นใหมตามสญญา

ประนประนอมยอมความ62 สญญาประนประนอมยอมความแบงไดเปน 2 ประเภท คอ “สญญา

ประนประนอมยอมความททากนโดยทวไปหรอททากนนอกศาล” กบ “สญญาประนประนอมยอม

ความททากนในศาล” ซงสญญาประเภทหลงททากนข นในศาลน จะอาศยหลกของกฎหมายวธ

พจารณาความแพง โดยเปนการทคความตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคด

โดยมไดมการถอนฟองและขอตกลงน นไมฝาฝนตอขอกฎหมาย โดยศาลจะจดรายงานขอความน นแหง

ขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความเหลาน นไวแลวพพากษาไปตามน น และเมอศาลได

พพากษาไปตามยอมแลวน น หามมใหอทธรณคาพพากษาตามยอมน นเวนแตจะเขาเหตตามท

กฎหมายกาหนดไวในวรรคสองของมาตรา 13863

61 เชนตวอยางในคาพพากษาฎกาท 1908/2516 , 2892/2529 62 มาล สรเชษฐ, เอกสารการสอนชดวชากฎหมายธรกจหนวยท 13 การระงบขอพพาท (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช,2537). หนา 13-9. 63 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 138 “ในคดทคความตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดโดยมไดมการถอนคาฟองน นและขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความกนน นไมเปนการฝาฝนตอขอกฎหมายใหศาลจดรายงานพสดารแสดงขอความแหงขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความเหลาน นไวแลวพพากษาไปตามน น

หามมใหอทธรณคาพพากษาเชนวาน เวนแตในเหตตอไปน ...”

54

สาหรบกรณเหตการณน ามนรวทจงหวดระยองน น การไกลเกลยและการประนประนอมขอ

พพาทนบวามความสาคญมาก เพราะเมอทางบรษท พททฯ ไดสารวจความเสยหายในเบ องตนแลวก

ไดตดตอประสานงานกบทางจงหวดในการไกลเกลยกบผเสยหายเพอจายเงนชดเชยใหแกผทไดรบ

ความเสยหาย โดยวงเงนจะลดหลนกนไปต งแต 500 บาทตอวน รวม 30 วน สาหรบพอคาแมคาหาบ

เรชายหาดและกลมนวดแผนโบราณตอราย ในขณะทกลมประมงจะไดรบการเยยวยา 1,000 บาท ตอวน

ตอครอบครว และสาหรบกลมรานอาหารขนาดใหญและรสอรทหรอทพกขนาดเลกจะกาหนดเงน

เยยวยาท 2,000 บาทตอวน เปนตน64 ซงลาสดเมอวนท 18 มถนายน 2557 ทางบรษทพททฯ ไดม

หนงสอรายงานผลการพจารณาคารองขอรบการชวยเหลอเยยวยาและคารองอทธรณผลการ

ตรวจสอบกลนกรอง และประเมนคาความเสยหายของคณะทางานตรวจสอบ กลนกรอง และประเมน

คาความเสยหาย ถงผวาราชการจงหวด ดงน

ตารางท 3 รายงานผลการพจารณาคารองขอรบการชวยเหลอเยยวยาและคารองอทธรณผลการ

ตรวจสอบกลนกรอง และประเมนคาความเสยหายของคณะทางานตรวจสอบ กลนกรอง และ

ประเมนคาความเสยหาย

64 ไทยรฐออนไลน, ครบ1เดอนน ามนรว ความรบผดชอบจาก PTTGC มแคไหน??? [ออนไลน], 20 กนยายน 2558. แหลงทมา http://www.thairath.co.th/content/365745

55

สร

ปผลก

ารพจ

ารณ

าใหค

วามช

วยเห

ลอเย

ยวยา

และอ

ทธรณ

ผได

รบผล

กระท

บจาก

เหตก

ารณ

น ามน

ดบรว

ไหล

หมาย

เหต:

* ไมผ

านหล

กเกณ

ฑการ

ชวยเห

ลอเย

ยวยา

เนอง

จากไ

มเขา

หลกเ

กณฑก

ารเย

ยวยา

ของจ

งหวด

หรอต

รวจส

อบแล

วไมไ

ดประ

กอบอ

าชพต

ามทย

นขอร

บการ

ชวยเ

หลอ

เยยว

ยาจร

ง **ไ

มผาน

หลกเ

กณฑก

ารพจ

ารณา

อทธร

ณ แบ

งเปน

1)ยก

คารอ

งอทธ

รณจา

นวน

2,671

ราย เ

นองจ

ากไม

มพยา

นหลก

ฐานท

สามา

รถพส

จนยน

ยนหร

อแสด

งใหเห

นวาผ

ยนคา

รองอ

ทธรณ

ไดรบ

ความ

เสยห

ายมา

กกวา

จานว

นเงน

ทไดร

บกา

รชวย

เหลอ

เยยว

ยาเบ

องตน

ไปแล

ว ประ

กอบก

บกบจ

ายเงน

ชวยเห

ลอเย

ยวยา

เบ อง

ตนน น

ไดเป

นไปต

ามหล

กเกณฑ

แลว

2)ผย

นคาร

องอท

ธรณ

ขอถอ

นคาร

องอท

ธรณ

89 รา

ย

56

เมอผเสยหายไดมารบเงนเยยวยาจานวนน ไปแลวกจะมการทาขอตกลงกบผกอความเสยหาย

วาจะตองไมเรยกรองทางแพงหรอฟองรองดาเนนคดอาญากบผกอความเสยหายอก ซงหากผเสยหาย

ไมพอใจในจานวนเงนคาชดเชยทกาหนดให จะตองมายนอทธรณตอคณะกรรมการภายในวนทกาหนด

มฉะน นถอวาส นสทธเรยกรองจากเอาทางบรษทอก ซงการตกลงในลกษณะดงกลาวถอเปนกรณท

คกรณตกลงระงบขอพพาทดวยการประนประนอมยอมความ แตอยางไรกตาม หาใชวาการท

ผเสยหายตกลงรบเงนไปแลวน น จะเปนการชดเชยความเสยหายทเขาไดรบไปอยางครอบคลม ซงจะ

เหนไดจากตารางดานบนวายงมผเสยหายบางสวนทยงคงตดใจและยนอทธรณคารองชวยเหลอ

เยยวยาอย สาเหตกเปนเพราะเงนเยยวยาททางคณะกรรมการฯ รวมกนกาหนดน นยงไมครอบคลมตอ

ความเสยหายทไดรบจรง สาหรบผเสยหายทไมไดยนอทธรณน น มบางรายพอใจกบจานวนเงนทไดรบ

แตบางรายกยนดรบไปเนองจากขาดแคลนทนทรพยไมอยากเสยเวลาและคาใชจายในการดาเนนคด

ตอไป และตองการนาเงนมาฟนฟความเสยหายของตนโดยเรวทสด อกท งบางสวนไมทราบวาตนม

สทธอทธรณได จงทาใหพนกาหนดระยะเวลายนอทธรณไป65 ดงน น แมการประนประนอมยอมความ

น นจะเปนมาตรการในการชดใชเยยวยาทรวดเรวทสด แตอาจไมไดเปนหลกประกนวาจานวนเงนท

เยยวยาน นจะอยบนความพงพอใจของท งสองฝายและเพยงพอตอความเสยหาย

(ค) การเยยวยาอนเกดจากการประกนภย

การประกนภยเปนมาตรการอยางหนงทใชเพอปองกนผลประโยชนของตนใหพนจากความไม

แนนอนของเหตการณตางๆ ทอาจเกดข น ซงไดนากฎแหงการเฉลยเขามาใชปองกนผลรายของความ

ไมแนนอน โดยเฉลยภาระกนในระหวางบคคลจานวนมากแทนทจะปลอยใหความเสยหายตกอยแก

ผเคราะหรายทประสบภยแตผเดยว66 ขอตกลงตามสญญาประกนภยน นกอใหเกดความผกพนทาง

กฎหมายทจะเรยกรองใหอกฝายหนงปฏบตตามสญญาได ซงผเอาประกนภยจะตองเปนผทมสวนได

เสยในความเสยหายในทรพย หรอความเสยหายในความรบผดตามสญญาหรอละเมด ในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 86167 แบงลกษณะของการประกนภยออกเปน 2 ประเภท คอ

65 กรนพซไทยแลนด, ครบรอบ 1 เดอน หลงคราบมฤตยสดา หายนะน ามนรวทไมจางหายไปของปตท. [ออนไลน], 27 สงหาคม

2556. แหลงทมา http://www.greenpeace.org/seasia/th/news/blog1/1/blog/46381/ 66 จตต ตงศภทย, กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยประกนภย (กรงเทพ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร,หนา 3-5. 67 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

57

สญญาประกนวนาศภย และสญญาประกนชวต แตความเสยหายทเกดจากน ามนรวในประเทศไทยน น

ยงไมเคยปรากฏวามความรายแรงถงชวต ดงเชนกรณแทนขดเจาะน ามนระเบดในตางประเทศ สวน

ใหญจะเปนเหตการณน ามนรวไหลจากเรอ หรอเครองมอ หรออปกรณซงเพยงแตทาความเสยหายตอ

ทรพยสนหรอทรพยากรธรรมชาต สรางความสญเสยทางเศรษฐกจ เปนตน การประกนภยวนาศภยจง

เขามามบทบาทหรอเกยวของเสยมากกวา

สญญาประกนวนาศภย คอ สญญาซงผรบประกนวนาศภยตกลงจะใชคาสนไหมทดแทนใหแก

ผเอาประกนวนาศภย ในเมอมความเสยหายอยางใด ๆ เกดข น ซงรวมถงความสญเสยในสทธ

ผลประโยชนหรอรายไดทอาจจะประมาณความเสยหายหรอความสญเสยเหลาน นเปนเงนได โดยผเอา

ประกนวนาศภยตกลงจะสงเบ ยประกนภยใหแกผรบประกนภยเปนการตอบแทน68 ท งน ความ

เสยหายอนเกดจากน ามนรวน น ถอเปนความเสยหายอยางใดอยางหนงทจะพงประมาณเปนราคาเงน

ได ตามคาจากดความของ “วนาศภย” ทบญญตไวในมาตรา 869 จงสามารถนามาประกนภยไดหากผ

เอาประกนภยมสวนไดเสยในเหตประกนภย (Insurable Interest) กลาวคอ ผเอาประกนภยจะตองม

กรรมสทธ สทธ ประโยชน หรอความรบผดตามกฎหมายในวตถหรอเหตทเอาประกนภยในขณะททา

สญญาประกนภย69

อยางไรกตาม ความรบผดตอทมตอบคคลภายนอกกอาจนามาประกนภยไดเรยกวา “การ

ประกนภยค าจน”70 ซงถอเปนการประกนวนาศภยอยางหนง เปนสญญาทผรบประกนภยตกลงจะใช

มาตรา 861 “อนวาสญญาประกนภย น น คอ สญญาซงบคคลหนงตกลงจะใชคาสนไหมทดแทนหรอใชเงนจานวนหนงใหใน

กรณวนาศภยหากมข น หรอในเหตอยางอนในอนาคตดงไดระบไวในสญญา และในการน บคคลอกคนหนงตกลงจะสงเงนซงเรยกวา เบ ยประกนภย” 68ไชยยศ เหมะรชตะ, ยอหลกกฎหมายแพงและพาณชย : ประกนภย พรอมดวยตวอยางขอสอบและแนวคาตอบ (กรงเทพ:

สานกพมพนตธรรม,2543). หนา 61. 69 คณะอนกรรมการคนควาและวชาการ สมาคมประกนวนาศภย, คมอการประกนภย (กรงเทพ: วคตอรเพาวอรพอยท,2530). หนา 52. 70 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 887 “อนวาประกนภยค าจนน น คอสญญาประกนภยซงผรบประกนภยตกลงวาจะใชคาสนไหมทดแทนในนามของผเอาประกนภยเพอความวนาศภยอนเกดข นแกบคคลหนงและซงผเอาประกนภยจะตองรบผดชอบ

บคคลผตองเสยหายชอบทจะไดรบคาสนไหมทดแทนตามทตนควรจะไดน นจากผรบประกนภยโดยตรง แตคาสนไหมทดแทนเชนวาน หาอาจจะคดเกนไปกวาจานวนอนผรบประกนภยจะพงตองใชตามสญญาไม ในคดระหวางบคคลผตองเสยหายกบผรบประกนภยน น ทานใหผตองเสยหายเรยกตวผเอาประกนภยเขามาในคดดวย

58

คาสนไหมทดแทนในนามของผเอาประกนภยเพอความเสยหายทเกดข นแกบคคลภายนอก โดยอาจจะ

เปนความรบผดทเกดข นโดยมลหน ใดๆตามกฎหมายกได แตจานวนคาสนไหมทดแทนทผรบ

ประกนภยจะตองชดใชใหแกบคคลภายนอกทไดรบความเสยหายน นจะตองไมเกนจานวนคาเสยหายท

เกดข นจรงและไมเกนวงเงนทไดเอาประกนภยไว ซงลกษณะของกรมธรรมประกนภยความรบผดของ

บคคลภายนอกน สามารถแบงไดเปน 2 รปแบบ คอ

1. กรมธรรมแบบการเกดเหตการณ (Occurrence) ซงเปนการณคมครองตาม

เหตการณทเกดข น ซงหากภยหรอเหตการณททาใหบคคลภายนอกเกดสทธเรยกรองตอผ เอา

ประกนภยเกดข นในชวงระยะเวลาทเอาประกนภยหรอเปนชวงทอย ในความคมครองของกรมธรรม

บรษทรบประกนภยกจะชดใชคาสนไหมทดแทนใหเฉพาะจานวนเงนทผเอาประกนภยตองรบผดตาม

กฎหมาย โดยการเรยกรองของผเสยหายตอผเอาประกนภยหรอตอบรษทรบประกนภยอาจเกดข น

ภายหลงจากทระยะเวลาเอาประกนภยส นสดลงแลวกไดข นอยกบกรมธรรมทตกลงกนไว

2. กรมธรรมแบบการเกดสทธเรยกรอง (Claim-made) เปนการคมครองท

ผ รบประกนภยจะชดใชคาสนไหมทดแทนใหเฉพาะในกรณท เปนการใชสทธเรยกรองของ

บคคลภายนอกตอผเอาประกนภยในระหวางทกรมธรรมคมครอง แตสาเหตแหงความสญเสยทเกดข น

จากเหตการณน นๆ อาจมมากอนระยะเวลาหรอปทเอาประกนภยกได ผ รบประกนจงตองเสยงตอ

กรณขอผดพลาดทอาจเกดข นในอดต ผรบประกนภยจงมกกาหนดขอจากดของการใหสญญาคมครอง

ยอนหลง (Retroactive date) เพอใหคมครองเฉพาะความสญเสยทเกดข นภายในระยะเวลาทกาหนด

เทาน น กรมธรรมในลกษณะน จงมขอดสาหรบความเสยหายทเกดจากการสะสมของมลพษซงตองใช

ระยะเวลานานในการปรากฏอาการเจบปวย71

อยางไรกตาม การประกนภยค าจน มไดมวตถในการประกนภยเปนทรพยสนแตเปนการ

ประกนความรบผดทผเอาประกนจะตองชาระหน ใหแกบคคลอน ซงตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชยมาตรา 887 วรรค 2 ไดกาหนดใหผเสยหายน นสามารถทจะเรยกคาเสยหายจากผรบ

อนง ผรบประกนภยน นแมจะไดสงคาสนไหมทดแทนใหแกผเอาประกนภยแลวกยงหาหลดพนตอบคคลผตองเสยหาย

น นไม เวนแตตนจะไดพสจนไดวาคาสนไหมทดแทนน นผเอาประกนภยไดใชใหแกผตองเสยหายแลว” 71 สวรรณา โลหะประธาน, "การประกนภยความรบผด : ศกษาเฉพาะกรณการประกนภยคมครองความเสยหายตอบคคล ทรพยสน และสภาพสงแวดลอม อนเกดจากวตถอนตรายและของเสยทเปนอนตราย," (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2548) หนา 106-107.

59

ประกนภยไดโดยตรง ซงศาลฎกาเคยวนจฉยไววา กรณทผเสยหายฟองเรยกเอาคาเสยหายจากผรบ

ประกนภยน น ไมอยในบงคบใหนากรมธรรมประกนภยมาแสดง72 หากผรบประกนภยไดชดใชคา

สนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกไปแลวจะมาไลเบ ยกบผเอาประกนภยไมไดเพราะผเอาประกนภย

ไดชาระเบ ยประกนภยไปเปนการตอบแทนแลว เวนเสยแตวามบคคลอนเปนผกอใหเกดข นแตผเอา

ประกนภยตองรบผดพวงไปดวย เชน กรณลกจางทาละเมดในทางการท จางตามมาตรา 425 ซง

นายจางชอบทจะไดชดใชคาสนไหมทดแทนคนจากลกจางตามมาตรา 42673 เชนน ผรบประกนภย

อาจรบชวงสทธของผเอาประกนภยซงเปนนายจางมาไลเบ ยเอากบลกจางได74

ดงน น ประเภทของการประกนภยทเกยวของกบความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน น จง

ไดแก การประกนวนาศภย และการประกนภยค าจน เพราะความเสยหายทเกดจากน ามนรวโดยสวน

ใหญน นมกจะเกดแกทรพยสนซงไดแก เรอ ทาเทยบเรอ อปกรณจบสตวน าทเปอนคราบน ามน หรอ

แหลงเพาะเล ยงสตว ซงเจาของทรพยสนดงกลาวอาจเอาประกนภยความเสยหายทเกดแกทรพยสน

ของตนได นอกจากน ยงมความเสยหายทเกดแกทรพยากรธรรมชาตซงไมมเจาของและสราง

ผลกระทบตอผอยอาศยหรอผประกอบอาชพในพ นทในการทจะใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

ทาใหตองสญเสยรายไดจากการประอบอาชพอนเปนความสญเสยทางเศรษฐกจทผกอเหตน ามน

รวไหลจะตองรบผดชอบ ผประกอบกจการขนสงน ามนซงมความเสยงทจะตองรบผดตอบคคลเหลาน

จงเปนผมสวนไดเสยซงสามารถนาความรบผดทอาจเกดข นเหลาน นมาทาประกนภยได

การประกนภยเปนเพยงหลกประกนทางการเงนอยางหนงในการชดใชเยยวยาความเสยหาย

เทาน น การจะมการประกนภยเกดข นไดตองมคสญญาทสมครใจทาสญญาประกนตอกน เนองจาก

ตองมขอตกลงในการสงเบ ยประกนทตองคานงถงดวย ซงในกรณความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน น

ยงไมปรากฏวามบทกฎหมายใดบงคบใหตองมการประกนภยในความเสยหายดงกลาว ดงน น การท

ผเสยหายจะไดรบประโยชนจากการชดใชเยยวยาโดยบรษทประกนภย จงตองปรากฏวามฝายใดฝาย

72 คาพพากษาฎกาท 3289/2525, 1135/2526 73 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 426 นายจางซงไดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกเพอละเมดอนลกจางไดทาน น ชอบทจะไดรบชดใชจากลกจางน น 74ไชยยศ เหมรชตะ, ยอหลกกฎหมายแพงและพาณชย : ประกนภยพรอมดวยกฎหมายคมครองผประสบภยจากรถ (กรงเทพ: สานกพมพนตธรรม,2553). หนา 130-131.

60

หนงไดทาสญญาประกนภยไว ไมวาจะเปนฝายเอกชนผกอความเสยหาย หรอฝายผเสยหายเปนผทา

ประกนภยเอง

2.3.2.2 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดบญญตความ

รบผดทางแพงของเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษในความเสยหายจากการกอใหเกด

มลพษ หรอการรวไหล หรอการแพรกระจายของมลพษจากแหลงกาเนด เปนเหตใหผ อนไดรบ

อนตรายแกชวต รางกายหรอสขภาพอนามยหรอทรพยสนของผอนไวในมาตรา 9675 กรณหนง และ

ความรบผดในกรณท การกระท าหรอละเวนการกระทา เปนการ สร างความเสยหายต อ

ทรพยากรธรรมชาตหรอสาธารณสมบตของแผนดน ตามมาตรา 9776 อกกรณหนง

สาหรบความรบผดของเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษตามมาตรา 96 น น เปน

ความรบผดโดยเครงครด (strict liability) ซงจะไมพจารณาองคประกอบทางดานจตใจของผกระทา

วาจงใจหรอประมาทเลนเลอใหเกดความเสยหายหรอไม เนองจากเปนความรบผดในความเสยหาย

จากการรวไหลหรอการแพรกระจายของมลพษ ซงเปนลกษณะหนงของความเสยหายทางสงแวดลอม

การจะใหผเสยหายพสจนถงขอเทจจรงในขณะเกดเหตยอมกระทาไดยาก จงผลกภาระการพสจนไปยง

75พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

มาตรา 96 “แหลงกาเนดมลพษใดกอใหเกดหรอเปนแหลงกาเนด ของการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษอนเปนเหตใหผอนไดรบอนตราย แกชวต รางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของผอนหรอของ รฐเสยหายดวยประการใด ๆ เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษน น มหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายเพอการน น ไมวาการ รวไหลหรอแพรกระจายของมลพษน นจะเกดจากการกระทาโดยจงใจหรอ ประมาทเลนเลอของเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษหรอไมกตาม เวนแตในกรณทพสจนไดวามลพษเชนวาน นเกดจาก (1) เหตสดวสยหรอการสงคราม (2) การกระทาตามคาสงของรฐบาลหรอเจาพนกงานของรฐ (3) การกระทาหรอละเวนการกระทาของผทไดรบอนตรายหรอ ความเสยหายเองหรอของบคคลอน ซงมหนาทรบผดชอบโดยตรงหรอโดยออม ในการรวไหลหรอการแพรกระจายของมลพษน น คาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหาย ซงเจาของหรอผครอบครองแหลง กาเนดมลพษมหนาทตองรบผดตามวรรคหนง หมายความรวมถงคาใชจายท งหมด ททางราชการตองรบภาระจายจรงในการขจดมลพษทเกดข นน นดวย” 76พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

มาตรา 97 “ผใดกระทาหรอละเวนการกระทาดวยประการใด โดยมชอบดวยกฎหมายอนเปนการทาลายหรอทาใหสญหายหรอเสยหายแก ทรพยากรธรรมชาตซงเปนของรฐ หรอเปนสาธารณสมบตของแผนดน มหนาทตองรบผดชอบชดใชคาเสยหายใหแกรฐตามมลคาท งหมดของทรพยากรธรรมชาต ทถกทาลาย สญหาย หรอเสยหายไปน น”

61

ผเปนเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษน นๆ ทจะตองพสจนวามลพษเชนน นเกดจาก เหต

สดวสย หรอเกดจากการกระทาตามคาสงของรฐบาล หรอเกดจากการกระทาหรอละเวนการกระทา

ของผทไดรบความเสยหายน นเอง แตท งน ผเสยหายจะตองพสจนใหเหนถงทมาของแหลงกาเนดมลพษ

ดงกลาวน น รวมถงพสจนถงความเปนเจาของหรอผครอบครองของแหลงกาเนดมลพษทมการรวไหล

หรอแพรกระจายเกดข นดวย อยางไรกตาม มาตรา 96 น ไมไดบญญตถงรายละเอยดของการเรยก

คาเสยหายหรอคาสนไหมทดแทนไว ดงน น ในการกาหนดคาสนไหมทดแทนดงกลาวจะตองพจารณา

ตามหลกทวไปในเรองละเมดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงหากเปนความเสยหายทเกด

ตอชวต รางกาย สขภาพอนามย มกจะมการกาหนดใหเปนเงน เชน คารกษาพยาบาล คาปลงศพ เปน

ตน แตหากเปนความเสยหายตอทรพยสน มกจะตองพจารณาถงทรพยสนทไดรบความเสยหายน น

ดวย นอกจากน ยงมคาใชจายอนเกดจากการขจดมลพษททางราชการตองรบภาระจายจรงในการขจด

มลพษทเกดข นดวย โดยทคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายดงกลาวจะตองเปนกรณทรฐไดใชจายไป

แลวในการขจดมลพษน น เชน กรณเรอบรรทกน ามนเกดอบตเหตน ามนรวไหลปนเปอนในทองทะเล

หากทางราชการไดรบภาระในการขจดมลพษดงกลาว ยอมสามารถเรยกรองคาใชจายดงกลาวน นจาก

เจาของหรอผครอบครองเรอบรรทกน ามนทเปนแหลงกาเนดมลพษน นได ท งน เพอใหสอดคลองกบ

แนวปฏบตของราชการทมกเรงเขาทาการแกไขปญหากรณพ นทปนเปอนสารพษไปกอนเพอระงบ

ความเดอดรอนของประชาชน แลวจงมาดาเนนการเรยกคาเสยหายทางแพงจากผทเปนตนเหตใน

ภายหลง77 สาหรบหนวยงานของรฐทมอานาจหนาทในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอ

สาธารณะสมบตของแผนดนน น ไดแก กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ในกรณทเปนความเสยหาย

ตอน าทะเลหรอสงมชวตในทองทะเล หรอ กรมอทยานแหงชาตสตวปา และพนธพชในกรณทเปน

ความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตในเขตอทยาน เปนตน

เนองจากพระราชบญญตสงเสรมและรกษาสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 96 เปนบทบญญต

ทเกยวกบความรบผดทางแพงในกรณมการรวไหลหรอการแพรกระจายของมลพษ ซงไดถกนามาปรบ

ใชกบคดส งแวดลอมหลายคด เชน คดโรงไฟฟาแมเมาะ คดสารตะกวปนเปอนในลาหวย

คลต คดเรอน าตาลลม จ.อางทอง เปนตน ซงการฟองคดดงกลาวจะเปนการฟองโดยอาศยกฎหมาย

77อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท, หนา 427.

62

ละเมดควบคไปดวย โดยในบางคดไดมการฟองหนวยงานของรฐเรยกคาเสยหายจากการละเมดทาง

ปกครอง ซงมรายละเอยดดงน

คดโรงไฟฟาแมเมาะ78

คดโรงไฟฟาแมเมาะ เรมตนในป พ.ศ. 253579 โดยการรวมตวกนของชาวบานในจงหวด

ลาปาง ซงไดรบมลภาวะทางอากาศจากโครงการเหมองแรถานหนของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศ

ไทยและโรงไฟฟาแมเมาะ สงผลกระทบตอสขภาพ อนามย และเกดความเสยหายตอพชพนธ

การเกษตรและสตวเล ยง มการฟองรองเรยกคาเสยหายตอสขภาพอนามยและความเสยหายทเกดข น

โดยมท งการดาเนนคดแพงและคดปกครอง แมในการฟองคดแพงตอศาลจงหวดลาปางจะเปนการฟอง

โดยอาศย ป.พ.พ. ลกษณะละเมดและพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

กตาม แตในการฟองคดละเมดทางปกครองน นไดอาศย พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

พ.ศ. 2535 มาตรา 96 ดวย โดยฟองวา เจาของโรงไฟฟาทใชถานหนลกไนตเปนเช อเพลงในการผลต

ละเลยไมบาบดอากาศเสยในข นตอนการผลตใหไดมาตรฐานกอนมการปลอยออกสบรรยากาศ เปน

เหตใหผฟองคดซงอาศยอยในบรเวณใกลเคยงโรงไฟฟาดงกลาวตองหายใจเอาฝนละอองของกาซ

ซลเฟอรไดออกไซดและออกไซของไนโตรเจนในช นบรรยากาศเปนระยะเวลานานอยางตอเนอง ตอง

เจบปวยเปนโรคปอดอกเสบ และเปนเหตใหสตวเล ยงเจบปวยและลมตาย พชผลทางการเกษตรไดรบ

ความเสยหาย ใหผถกฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน ซงในคดดงกลาวศาลปกครองสงสดมคา

ตดสนวา ผถกฟองคดเปนเจาของหรอผครอบครองโรงไฟฟาแมเมาะทใชถานหนลกไนตเปนเช อเพลง

ผลตกระแสไฟฟา มการปลอยอากาศเสยประเภทกาซซลเฟอรไดออกไซดและฝนละอองซงเปนมลพษ

ออกส บรรยากาศ ประกอบกบไดม ประกาศกระทรวง 80 กาหนดใหโรงไฟฟาแมเมาะเปน

แหลงกาเนดมลพษทจะตองมการควบคมการปลอยท งอากาศเสยออกสบรรยากาศ โรงไฟฟาแมเมาะ

จงเปนแหลงกาเนดมลพษ ตามมาตรา 96 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

พ.ศ. 2535 ซงเจาของหรอผครอบครองจะตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหาย โดยไม

78 ศาลปกครองสงสดในคดหมายเลขดาท อ.1110-1128/2552 หมายเลขแดงท อ.730-748/2557 ระหวาง นายคา อนคาปาหรออนจาปา กบพวกรวม 131 คน (ผฟองคด) กบการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (ผถกฟองคด) 79อรสรา ประดษฐสวรรณ, Case Study : คดโรงไฟฟาแมเมาะ [ออนไลน], 4 พฤศจกายน 2559. แหลงทมา http://mcot-web.mcot.net/fm965/site/content?id=5502a9e6be04701a748b4610#.WByNRy2LTIU 80 ประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม (ฉบบท 3) พ.ศ.2544

63

ตองคานงวาความเสยหายดงกลาวจะเกดจากความจงใจหรอประมาทเลนเลอของเจาของหรอผ

ครอบครองหรอไม ซงในกรณมลภาวะจากกาซซลเฟอรไดออกไซด ขอเทจจรงปรากฏจากรายงาน

ฉบบสมบรณของคณะอนกรรมการการศกษาแนวทางการแกไขปญหาจากการดาเนนการของการ

ไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) แมเมาะ ปรากฏวามคาเฉลยความเขมขนของกาซซลเฟอรได

ออกไซดทแพรกระจายในพ นทเกนกวามาตรฐานทกาหนด จงเชอไดวาผฟองคดไดรบอนตรายเสยหาย

จากกาซซลเฟอรไดออกไซด แตสาหรบในกรณมลภาวะจากฝนละอองน น ขอเทจจรงปรากฏจากการ

เกบตวอยางและตรวจวดคาเฉลยของฝนละออง วาสวนมากมาจากแหลงทมจากการเผาไหมมวล

ชวภาพและรถยนต มเพยงรอยละ 20 เทาน นทไมทราบแหลงทมา และเมอเปรยบเทยบกบคาเฉลยฝน

ละอองในพ นทอนๆ แลวไมมความแตกตางกน ประกอบกบผถกฟองคดมการตดต งเครองกาจดฝน

และมมาตรการควบคมฝนละอองภายในบรเวณโรงไฟฟา จงถอไมไดวาโรงไฟฟาแมเมาะกอใหเกดการ

แพรกระจายของฝนละอองทจะตองรบผดตามมาตรา 96 กลาวโดยสรปแลว จากคดดงกลาวศาล

ปกครองไดนาหลกผกอมลพษเปนผจายในมาตรา 96 มาวนจฉยวาโรงไฟฟาแมเมาะเปนแหลงกาเนด

มลพษ ซงกอใหเกดการแพรกระจายของกาซซลเฟอรไดออกไซดจงตองรบผดในความเสยหายอนเกด

จากการแพรกระจายของมลพษน น แตในกรณมลภาวะจากฝนละอองน น ขอเทจจรงยงรบฟงไมไดวา

โรงไฟฟาแมเมาะกอใหเกดการแพรกระจายของฝนละออง จงไมตองรบผดในความเสยหายทเกดจาก

ฝนละออง

คดสารตะกวปนเปอนลาหวยคลต

จากกรณโรงแตงแรของบรษท ตะกวคอนเซนเตรทส จากด ปลอยสารตะกวลงในลาหวย

ชมชน ทาใหชาวบานในหมบานคลต ลาง อาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร ไดรบการเจบปวย สตวน า

ไดรบอนตราย ไมสามารถใชน าในลาหวยเพอการอปโภคและบรโภคได คดสารตะกวปนเปอนลาหวย

คลต จงเปนคดประวตศาสตรทชาวกระเหรยงลกข นมาฟองรองเรยกคาสนไหมทดแทนจากการ

เจบปวย และมการฟองรองหนวยงานของรฐเพอปกปองสทธในการอยในสงแวดลอมทดและสทธใน

การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตตามรฐธรรมนญ81 ในปพ.ศ. 2546 ซงในการฟองคดแพงและ

คดปกครองน นไดมการอางวาโรงแตงแรเปนแหลงกาเนดมลพษซงเจาของหรอผครอบครองตองรบผด

81มลนธนตธรรมสงแวดลอม, ถอดสรปประสบการณคดคลต : กวาจะมคาพพากษาคดประวตศาสตร [ออนไลน], 5 พฤศจกายน

2559. แหลงทมา http://enlawfoundation.org/newweb/?p=792

64

ในการรวไหลหรอแพรกระจายน นตาม พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.

2535 มาตรา 96 สาหรบในคดสวนแพงน นไดมคาพพากษาของศาลฎกา82 ไปเมอวนท 14 กรกฎาคม

2559 ซงวนจฉยในประเดนตามอทธรณของจาเลยท งสองวา การทโจทกท งแปดปวยและกระบอของ

โจทกตายเกดจากการรวไหลหรอแพรกระจายของสารตะกวจากโรงแตงแรของจาเลยท 1 หรอไมน น

ศาลฎกาไดวนจฉยวา จาเลยท งสองไมมพยานนาสบหกลางวาอาการเจบปวยของโจทกท งแปดน น

ไมไดเกดจากการรบสารตะกวเขาสรางกาย จงรบฟงไดวา การทโจทกท งแปดเจบปวยน น เกดจากการ

รวไหลหรอแพรกระจายของสารตะกวจากโรงแตงแร เปนเหตใหไดรบอนตรายแกรางกายและสขภาพ

อนามย จาเลยท 1 ซงเปนผดาเนนกจการโรงแตงแรดงกลาวจงเปนเจาของแหลงกาเนดมลพษ ตองรบ

ผดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกโจทกท งแปด ไมวาจาเลยท 1 จะกระทาโดยจงใจหรอประมาท

เลนเลอหรอไม นอกจากน ศาลฎกาในคดดงกลาวไดวนจฉยไปถงความรบผดของจาเลยท 2 ซงเปน

กรรมการของจาเลยท 1 มอานาจลงลายมอชอผกพนจาเลยท 1 จงมฐานะเปนผดแลกจการของจาเลย

ท 1 ซงเปนเจาของแหลงกาเนดมลพษ จงตองรวมรบผดชาระคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายใหแก

โจทกท งแปดตาม พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 96 ดวย และการฟองของ

โจทกท งแปดเปนการฟองในฐานะสทธชมชนทองถนด งเดม โจทกท งแปดจงมอานาจฟองขอใหบงคบ

จาเลยท งสองแกไขฟนฟลาหวยคลต ได เมอจาเลยท งสองเปนเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนด

มลพษ จงเปนหนาทของจาเลยท งสองทจะตองแกไขฟนฟลาหวยคลต ดวยคาใชจายของจาเลยท งสอง

สาหรบในการฟองคดปกครองน น เปนการฟองกรมควบคมมลพษใหปฏบตหนาทและชดใช

คาเสยหาย ซงศาลปกครองกลางไดอานคาพพากษาศาลปกครองสงสดไปเมอวนท 10 มกราคม

255683 โดยในประเดนท ผถกฟองคดละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควรเปน

การกระทาละเมดตอผฟองคดหรอไมน น ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยวา ผฟองคดฟองวาบรษทตะกว

คอนเซนเตรทส จากด เปนผปลอยสารตะกว และกรมควบคมมลพษผถกฟองคดละเลยลาชาทาใหม

สารตะกวปนเปอนในลาหวยคลต เกนคามาตรฐาน จงเปนการฟองวาผถกฟองคดกระทาละเมดใหผ

ฟองคดเสยหายตามมาตรา 420 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไมใชการฟองตามมาตรา 96

แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 จงตองพจารณาวาผถกฟองคด

82 คาพพากษาศาลฎกาท 15219/2558 83 คาพพากษาศาลปกครองสงสด คดหมายเลขดาท 597/2551 หมายเลขแดงท 743/2555 ระหวางนายยะเสอะ นาสวนสวรรณ ท 1 กบพวกรวม 22 คน ผฟองคด และ กรมควบคมมลพษผถกฟองคด

65

ละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรหรอไม ซงเมอพจารณาจากพยานหลกฐานแลว ศาล

ปกครองสงสดเหนวา การทผถกฟองคดไมสามารถนาน าไปใชอปโภคบรโภคไดน น เปนผลโดยตรงจาก

การทผถกฟองคดละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตและปฏบตหนาทดงกลาวลาชา

เกนสมควร จงกาหนดใหผถกฟองคดชดใชคาเสยหายใหแกผฟองคดท งยสบสองคน

คดเรอน าตาลลม จ.อางทอง

คดเรอน าตาลลมน น เปนคดทเรอยอ 35 ซงบรรทกน าตาลทรายดบหนก 650 ตน ซงเกนกวา

น าหนกบรรทกตามทกาหนดมาในลาน าเจาพระยา ทาใหทองเรอบรรทกเกดชนหนใตน าอยางแรง ม

น าไหลเขาไปในเรอทาใหเรอพวงน าตาลดบจมลงใตน า สงผลใหน าตาลทรายดบจานวน 650 ตน

แพรกระจายออกมาปนเปอนกบน าในแมน าเจาพระยา เกดความเสยหายแกสตวน าทเกษตรกร

เพาะเล ยงในกระชงตายเปนจานวนมากและแหลงน าเกดการเนาเสยไมสามารถใชประโยชนตาม

ธรรมชาตได โดยไดมการกลาวอางวาเรออย 35 เปนแหลงกาเนดมลพษเจาของหรอผครอบครองเรอ

จงตองชดใชคาเสยหายอนเกดจากการรวไหลตามมาตรา 96 และตองชดใชคาเสยหายตอ

ทรพยากรธรรมชาตเปนคาพนธสตวน าทหนวยงานโจทกปลอยลงแมน าเจาพระยาเพอฟนฟ

สงแวดลอม และคาใชจายในการประเมนความเสยหายของทรพยากรประมงในบรเวณทเกดน าเนาเสย

ตามมาตรา 97 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ดวย ซงศาล

อทธรณภาค 1 ไดวนจฉยโดยฟงขอเทจจรงตามทศาลช นตนวนจฉยวา จาเลยท 1 ประมาทเลนเลอ

มไดใชความระมดระวงในการขบเรอ สวนจาเลยท 2 จงใจบรรทกน าตาลทรายดบเกนกวาน าหนก

บรรทกทจดทะเบยนไว จาเลยท 3 ตองรบผดในฐานะนายจางของจาเลยท 2 สวนจาเลยท 4 เปน

ผวาจางซงมสวนผดในสวนการงานทสงใหทา และจาเลยท 584 ไดกระทาโดยจงใจใหน าตาลทรายดบท

เหลอแพรกระจายออกมาปนเปอนในลาน าเจาพระยา ท งน ในคดดงกลาวมประเดนตามอทธรณของ

จาเลยท 3 วา การทน าตาลทรายดบไหลแพรกระจายในแมน าเจาพระยาเกดจากความจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอของจาเลยท 2 หรอไม เนองจากจาเลยท 2 ไมไดมสวนในการกาหนดเสนทางเดนเรอ

แตศาลอทธรณภาค 1 ไดวนจฉยวา การบรรทกน าหนกเกนของเรอยอ 35 มผลตอการเกดเหตเรอลม

84 จากขอเทจจรง จาเลยท 5 ใชเครองสบดดน าตาลทรายดบทเหลออยในเรอยอ 35 ท งลงไปในแมน าเจาพระยา เพอใหเรอมน าหนกเบาลงและสะดวกตอการกเรอ ซงอยในวสยทจะสามารถดดน าตาลทรายดบข นมาบนฝงได แตจาเลยท 5 ไมดาเนนการ กลบดดน าตาลทรายดบท งลงแมน าเจาพระยาโดยไมคานกถงผลเสยหายทจะเกดข นตอสงแวดลอม

66

จาเลยท 2 ในฐานะผควบคมเรอจงตองรบผดในผลทเกดข นดวย อนเปนการวนจฉยโดยนามาตรา 96

แหงพระราชบญญตสงเสรมฯ มาปรบบทบงคบแกกรณ นอกจากน จาเลยไดอางในอทธรณวาโจทกท ง

หกทราบถงการจมของเรออย 35 มาต งแตตน แตละเลยเพกเฉยตอการทาหนาทเขาจดการดแล

ตรวจสอบในทนทเพอบาบดฟนฟ โจทกจงมสวนในการกอใหเกดความเสยหายดวยน น ศาล เหนวา

การขนสงน าตาลอยในความรเหนของจาเลยเพยงฝายเดยว ปรมาณน าตาลทขนมจานวนเทาใดโจทก

ไมไดทราบดวย และเมอเกดเหตจาเลยกไมไดแจงใหโจทกทราบและขอความชวยเหลอจากโจทก แต

กลบกเรอดวยวธการงายๆ ดงน เหตของความเสยหายไดเกดข นแลว จะถอวาโจทกมสว นในการ

กอใหเกดความเสยหายดวยไมได

กลาวโดยสรปแลว ในการฟองคดแพงโดยการอางมาตรา 96 ใหเจาของหรอผครอบครอง

แหลงกาเนดมลพษน น จะตองนาสบพยานหลกฐานใหเหนวามความเสยหายเกดข นจากการรวไหล

หรอแพรกระจายของมลพษ และการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษน นเปนผลโดยตรงใหเกด

ความเสยหาย ท งน สาหรบในคดแพงทต งขออางทอาศยเปนแหงขอหาเปนความรบผดเพอละเมดน น

หากตามคาฟองปรากฏวามการบรรยายสภาพแหงขอหาเขาองคประกอบหลกเกณฑของมาตรา 96

แลว ศาลกสามารถนามาตรา 96 ข นมาวนจฉยถงความรบผดของเจาของหรอผครอบครองดงกลาวได

เนองจากในคดแพงไมจาเปนตองอางบทกฎหมายทโจทกประสงคจะใหลงโทษมาในคาขอทายฟอง

ดงเชนในคดอาญาทวไป ศาลจงมอานาจในการยกขอกฎหมายข นปรบแกคดได สาหรบการฟองคด

แพงใหหนวยงานของรฐตองรบผดตามมาตรา 96 เนองจากการละเลยตอการเขาตรวจสอบในทนท

เพอบาบดฟนฟน น จากคาพพากษาของศาลอทธรณภาค 1 ในคดเรอน าตาลลมน นจะเหนไดวา

ไมอาจถอวาหนวยงานของรฐมสวนในการกอใหเกดความเสยหายดวยได เนองจาก เปนกรณทความ

เสยหายเกดข นแลว ดงน นในการฟองใหหนวยงานของรฐตองรบผดในเหตละเมดทเกดข นน น ควรจะ

เปนลกษณะของการดาเนนคดปกครองกลาวอางถงการละเลยตอหนาทหรอการปฏบตหนาทลาชาน น

เปนเหตใหเกดความเสยหายข นอนเปนการดาเนนคดละเมดทางปกครองเสยมากกวา

บทบญญตในมาตรา 96 น นบวาเปนกฎหมายสงแวดลอมโดยตรงทสามารถนามาปรบใชใน

ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวได เนองจากถอเปนการรวไหลของมลพษอนเปนเหตใหผอนไดรบ

อนตราย แกชวต รางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของผอนหรอของรฐเสยหาย

ดวยประการใด ๆ โดยเปนหลกความรบผดแบบเครงครด ทกาหนดใหเจาของหรอผครอบครองน ามน

67

ตองรบผดในความเสยหายทเกดข นไมวาการแพรกระจายของน ามนน นจะเกดข นโดยจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอกตาม ดงน นในการฟองรองเพอความรบผดทางแพงในการแพรกระจายของมลพษ

น ามนตามมาตรา 96 น จงสะดวกและเปนประโยชนแกผทไดรบความเสยหายมากกวา ในแงทไม

จาเปนตองพสจนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอมลพษ แตอยางไรกตามยงคงมขอจากด

บางประการ เนองจากมาตรา 96 น นเปนบทบญญตทใหเฉพาะเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนด

มลพษเทาน นเปนผรบผด ผเสยหายยงคงตองพสจนถงแหลงทมาแหงการรวไหลหรอแพรกระจายของ

มลพษและพสจนถงความเปนเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษดงกลาวดวย นอกจากน ใน

พระราชบญญตดงกลาว ไมไดบญญตถงประเภทของคาเสยหายทรบรองและหลกเกณฑในการกาหนด

คาเสยหายไว จงตองพจารณาตามหลกกฎหมายละเมดทวไป

สาหรบบทบญญตในมาตรา 97 น น เปนความรบผดตอความเสยหายตอทรพยากรธรมชาตซง

เปนของรฐหรอเปนสาธารณสมบตของแผนดน โดยกฎหมายกาหนดใหตองชดใชคาเสยหายใหแกรฐ

ตามมลคาของทรพยากรธรรมชาตทถกทาลาย โดยหลกรฐจงควรเปนผเรยกรองคาเสยหายทเกดข น

ตอทรพยากรธรรมชาต ซงในกรณตวอยางคดเรอน าตาลลมท จ.อางทองทกลาวมาเบ องตนน น กรม

ประมงกไดฟองเรยกคาพนธสตวน าทไดปลอยลงแมน าเจาพระยาเพอฟนฟสงแวดลอม และคาใชจาย

ในการประเมนความเสยหายของทรพยากรประมงในบรเวณทเกดน าเนาเสย โดยอาศยพระราชบญญต

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 97 ดงทกลาวมาน น แตอยางไรกตามในคาว

นฉยของศาลแพง ในคดน ามนรวทจงหวดระยองน น ไดวนจฉยวา มาตรา 97 น นไมไดใหบญญตใหเฉพาะ

หนวยงานของรฐเทาน นทมอานาจฟองเรยกคาเสยหายในการฟนฟทรพยากรธรรมชาต โจทกซงเปน

บคคลธรรมดาทอยอาศยบรเวณทไดรบผลกระทบกสามารถฟองใหฟนฟไดเชนกน85

2.3.2.3 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (การดาเนนคดกลม)

ในปจจบนไดมการประกาศใชพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพง (ฉบบท 26)86 แลว ซงเหตผลในการประกาศใช เนองจากเหนวาการดาเนนคดแบบกลม

เปนกระบวนการดาเนนคดทชวยเพมประสทธภาพในการอานวยความยตธรรม เปนวธสามารถ

85 โปรดดหนา 41 86 ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 8 เมษายน 2558 และมผลใชบงคบภายใน 240 วนนบแตวนประกาศเปนตนไป คอวนท 4 ธนวาคม 2558

68

คมครองผเสยหายจานวนมากไดในการดาเนนคดเพยงคร งเดยว และสามารถอานวยความยตธรรม

ใหแกผเสยหายทไมมความสามารถฟองคดเพอเยยวยาความเสยหายดวยตนเองได หรอผเสยหายท

ไดรบความเสยหายเพยงจานวนเลกนอย ประกอบกบเปนวธการทประหยดเวลาและคาใชจายในการ

ดาเนนการ และยงชวยหลกเลยงความซ าซอนในการฟองคดและปองกนการขดแยงกนของ

คาพพากษา ตลอดจนเปนมาตรการในการลดปรมาณคดทจะข นสศาลไดอยางมประสทธภาพ ซง

พระราชบญญตดงกลาวไดเพม หมวด 4 การดาเนนคดแบบกลม ในมาตรา 222/1 ถง มาตรา 222/49

ในลกษณะ 2 วธพจารณาวสามญในศาลช นตน ภาค 2 วธพจารณาในศาลช นตน โดยแบงเน อหา

ออกเปน 6 สวน ดงน คอ (1) บททวไป (2) การขออนญาตใหดาเนนคดแบบกลม (3) การพจารณาคด

แบบกลม (4) คาพพากษาและการบงคบคด (5) อทธรณและฎกา (6) คาธรรมเนยม

ในบทนยามศพทน น มาตรา 222/187 ไดใหความหมายของ “กลมบคคล” วา

หมายถง “บคคลหลายคนทมสทธอยางเดยวกน อนเนองมาจากขอเทจจรงเดยวกน แมวาจะมลกษณะ

ของความเสยหายทแตกตางกนกตาม” ซงขอเทจจรงทมรวมกนน น หมายถง ขอเทจจรงทกอใหเกด

สทธเรยกรองรวมกนของกลมบคคลกลมหนง เชน เกดเหตการณน ามนรวทบรเวณใดบรเวณหนง ซง

ความเสยหายทผเสยหายไดรบอาจจะมลกษณะทแตกตางกนได จงเหมาะกบความเสยหายทกระทบ

ตอผคนเปนจานวนมากเชนน ามนรว เพราะเกดจากขอเทจจรงเดยวกนสวนคาวาหลกกฎหมาย

เดยวกนน น หมายถง มสภาพแหงขอหาและขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาเหมอนกน เชน เกดจาก

การละเมดหรอผดสญญาเหมอนกน88 ดงน นสมาชกกลมจงอาจมจานวนมากถงหลายพนคนโดยทแต

ละคนอาจไมเคยรจกกนมากอน กฎหมายจงจาเปนทจะตองกาหนดคณสมบตของบคคลทจะทาหนาท

เปนโจทกในคดแบบกลมไวใน มาตรา 222/12 (5)89 เพอเปนหลกประกนวาผแทนกลมจะรกษา

87ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/1 ในหมวดน “กลมบคคล” หมายความวา บคคลหลายคนทมสทธอยางเดยวกนอนเนองมาจากขอเทจจรงและหลกกฎหมายเดยวกน และมลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกน แมวาจะมลกษณะของความเสยหายทแตกตางกนกตาม 88บนทกวเคราะหสรปสาระสาคญของรางพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท...) พ.ศ. ... (การดาเนนคดแบบกลม) ใน เอกสารประกอบการพจารณา รางพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... (การดาเนนคดแบบกลม) จดทาโดย สานกกฎหมาย สานกงานเลขาธการวฒสภา ปฏบตหนาทสานกงานเลขาธการสภานตบญญตแหงชาต 89ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 222/12 …

69

ผลประโยชนของกลมอยางเตมท โดยคณสมบตในประการแรก คอ ขอเรยกรองและขอตอสของผแทน

กลมจะตองเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลม (typicality) แตอาจไมจาเปนตองมเงอนไขของความ

เหมอนทเครงครดนก เพยงแตไมมขอขดแยงในผลประโยชนระหวางผแทนกลมและสมาชกกเพยงพอ

แลว สาหรบคณสมบตในประการทสอง คอ ผแทนกลมจะตองสามารถคมครองผลประโยชนของกลม

ไดอยางเทาเทยมและเหมาะสม (adequacy of representation)

การดาเนนคดแบบกลมน นเปนลกษณะการขออนญาต ซงจะเหนไดจากคานยามของ “การ

ดาเนนคดแบบกลม” วาหมายถงการดาเนนคดทศาลอนญาตใหเสนอคาฟองตอศาลเพอใหศาลมคา

พพากษาแสดงสทธของโจทกและสมาชกกลม90 โดยใหโจทกยนคารองตอศาลพรอมกบคาฟองเรมคด

ซงในคารองจะตองแสดงเหตตามสมควรทศาลจะอนญาตใหดาเนนคดแบบกลมได91 เมอศาลมคาสง

อนญาตใหดาเนนคดแบบกลมและคาสงอนญาตน นไดถงทสดแลว กฎหมายบงคบใหศาลสงคาบอก

กลาวคาสงอนญาตใหดาเนนคดแบบกลมใหสมาชกกลม (เทาททราบ) และประกาศทางหนงสอพมพ

รายวนทแพรหลายเปนเวลาสามวนตดตอกน92 เนองจากหลกการสาคญของการดาเนนคดแบบกลม

คอ การทผลของคาพพากษาจะผกพนสมาชกกลมแมบคคลดงกลาวจะไมไดเขามาในคดกตาม ดงน น

สมาชกกลมทไมประสงคจะผกพนในคาพพากษาจะตองแสดงเจตนาตอศาลในการขอออกจากการเปน

สมาชกกลมภายในระยะเวลาทศาลกาหนด (opt-out)93 และหากพนระยะเวลาทศาลกาหนดแลว จะ

ออกจากการเปนสมาชกกลมไมได เวนแตจะไดรบอนญาตจากศาล 94 อยางไรกตาม เงอนไขในการ

พจารณาคารองอนญาตใหดาเนนคดแบบกลมน นโจทกเพยงแตตองแสดงใหเหนถงลกษณะเฉพาะของ

กลมบคคลทชดเจนเพยงพอเพอใหรไดวาเปนกลมบคคลใด เชน “กลมบคคลผไดรบความเสยหายจาก

เหตการณน ามนรวบรเวณอาวไทย ทจงหวดระยอง เมอวนท 27 กรกฎาคม 2556” เปนตน อยางไรก

ตามอาจจะตองมการแบงแยกกลมผเสยหายในเหตการณเดยวกนน ออกตามประเภทของความ

(5) โจทกไดแสดงใหเหนวาโจทกเปนสมาชกกลมทมคณสมบต สวนไดเสย รวมตลอดท งการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลม ตามขอกาหนดของประธานศาลฎกา ถาม และโจทกรวมท งทนายความทโจทกเสนอใหเปนทนายความของกลมสามารถดาเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรม 90ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/1 91ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/9 92ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/15 93ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/16 94ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/16 วรรคสอง

70

เสยหายทแตละคนไดรบดวย เพราะแมจะไดจากดขอบเขตของผเสยหายไวแลววาหมายถงกลมบคคล

ทมสทธอยางเดยวกนแตในเหตการณน ามนรวคร งหนงๆ น น แตประเภทความเสยหายทสมาชกกลม

แตละรายไดรบน นกอาจจะแตกตางกน ซงจะทาใหการพจารณาการเยยวยาความเสยหายทเกดข น

ตองใชหลกการและวธการคานวณเงนคาเสยหายใหแกสมาชกกลมทแตกตางกนไปดวย

สาหรบการประนประนอมยอมความในคดทใชการดาเนนคดแบบกลมน น ศาลจะเปดโอกาส

ใหคความไดเจรจาและตกลงกนกอน ซงหากคความสามารถตกลงกนไดกอนทศาลจะมคาสงตาม

คารองขอใหดาเนนคดแบบกลม ใหคความแถลงใหศาลทราบถงเงอนไขและหลกเกณฑเพอการ

ประนประนอมยอมความประกอบการพจารณามคาสงตามคารองขอใหดาเนนคดแบบกลม95 แตหาก

ไมมการเจรจาหรอตกลงกน เมอศาลมคาสงอนญาตใหดาเนนคดแบบกลมและจาเลยยนคาใหการแลว

ศาลจะกาหนดวนนดพรอมและเรยกคความมาไกลเกลยเพอใหคดเสรจไปท งหมดหรอบางสวน ตาม

มาตรา 222/20 96 ซงกอนทศาลจะอนญาตใหมการตกลงหรอประนประนอมยอมความกนในประเดน

แหงคด ศาลจะตองกาหนดเวลาไมนอยกวา 45 วนเพอใหสมาชกกลมคดคานหรอแจงความประสงค

ออกจากการเปนสมาชกกลมตามาตรา 220/2997 และในกรณน ศาลอาจนดไตสวนเบ องตนเกยวกบ

95ขอกาหนดประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559

ขอ 16 “หากคความตกลงกนเกยวกบเงอนไขและหลกเกณฑเพอการประนประนอมยอมความไดกอนทศาลจะมคาสงตามคารองขอใหดาเนนคดแบบกลม ใหคความแถลงใหศาลทราบถงเงอนไขและหลกเกณฑดงกลาวเพอประกอบการพจารณามคาสงตามคารองขอใหดาเนนคดแบบกลม

ในกรณตามวรรคหนง หากศาลมคาสงอนญาตใหดาเนนคดแบบกลม ศาลจะมคาสงใหสงคาบอกกลาวคาสงอนญาตใหดาเนนคดแบบกลม พรอมกบแจงเงอนไขและหลกเกณฑเพอการประนประนอมยอมความขางตนใหสมาชกกลมทราบไปในคราวเดยวกนกได” 96 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 222/20 “เมอศาลไดมคาสงอนญาตใหดาเนนคดแบบกลมและจาเลยไดยนคาใหการแลว ใหศาลกาหนดวนนดพรอมโดยสงใหคความทกฝายมาศาลเพอดาเนนการดงน

(1) ไกลเกลยหรอนาวธอนญาโตตลาการมาใชเพอใหคดเสรจไปท งหมดหรอบางสวน…” 97 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/29 “เมอศาลมคาสงอนญาตใหดา เนนคดแบบกลมและพนระยะเวลาตามมาตรา 222/15 (6) แลว กอนทศาลจะอนญาตใหมการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคด ใหศาลกาหนดวนตามทเหนสมควรแตตองไมนอยกวาสสบหาวนเพอใหสมาชกกลมคดคานหรอแจงความประสงคออกจากการเปนสมาชกกลมโดยทาเปนหนงสอยนตอศาล และสงใหโจทกนาเงนคาใชจายมาวางศาล เพอแจงเรองการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดใหสมาชกกลมทราบตามวธการเชนเดยวกบทกาหนดไวในมาตรา 222/15 วรรคหนง เมอศาลมคาสงอนญาตใหมการตกลงกนหรอ

71

การตกลงหรอประนประนอมยอมความดงกลาว หากเหนวามขอกาหนดหรอเงอนไขทไมเปนธรรม

หรอไมเปนประโยชนแกสมาชกกลม ศาลอาจใหคความทบทวนขอกาหนดดงกลาวได 98 โดยศาลอาจ

เชญผทรงคณวฒมาใหความเหนเกยวกบความคมครองหรอประโยชนของสมาชกกลม หรอเกยวกบ

ความสามารถของจาเลยในการชดใชคาเสยหาย ความเปนธรรมและเปนประโยชนของขอตกลงหรอ

เงอนไขทตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกน ความเหมาะสมของมาตรการแกไขเยยวยาหรอ

การชดใชคาสนไหมทดแทนหรอหลกเกณฑและวธการคานวณในการชาระเงนใหสมาชกกลม หรอ

เรองอนใดตามทศาลเหนสมควรกได99

ในตางประเทศไดมการนาหลกการดาเนนคดแบบกลมมาใชในคดสงแวดลอมอยาง

แพรหลายแลว แตสาหรบในประเทศไทยน นอยในข นตอนทเพงมการประกาศใชเปนกฎหมาย ซงใน

เบ องตนพบวาเรมมการนามาใชในคดผบรโภคแลว100 กลาวคอ มการรวมตวของผใชรถยนตยหอ

Ford รน เฟยสตา (Fiesta) ขนาดเครองยนต 1500 ซซ ซงพบปญหาชารดบกพรองหลายประการ

เชน การเรงเครองยนตไมข น เปนตน101

ประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดแลว ใหถอวาสมาชกกลมรายทแจงความประสงคออกจากการเปนสมาชกกลมและมไดขอถอนความประสงคดงกลาวกอนศาลมคาสงอนญาต ไมเปนสมาชกกลมนบแตวนทศาลมคาสงอนญาต” 98 ขอกาหนดประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559 ขอ 39 “กอนสงคาบอกกลาวและประกาศตามมาตรา 222/31 ประกอบมาตรา 222/29 ศาลอาจนดไตสวนเบ องตนเกยวกบการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดทคความเสนอขออนญาต หากเหนวาขอกาหนดหรอเงอนไขใดในการตกลงหรอประนประนอมยอมความน นจะไมเปนธรรมหรอเปนประโยชนกบสมาชกกลม ศาลอาจใหคความทบทวนขอกาหนดหรอเงอนไขดงกลาวกได” 99 ขอกาหนดประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559 ขอ 41 “ในการไตสวนหรอพจารณามคาสงเกยวกบการขออนญาตใหมการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดตามมาตรา 222/29 ศาลอาจใหผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญมาใหความเหนเกยวกบความคมครองหรอประโยชนของสมาชกกลม ความสามารถของจาเลยในการชดใชคาเสยหาย ความเปนธรรมและเปนประโยชนของขอตกลงหรอเงอนไขทตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกน ความเหมาะสมของมาตรการแกไขเยยวยาหรอการชดใชคาสนไหมทดแทน หรอหลกเกณฑและวธการคานวณในการชาระเงนใหสมาชกกลม หรอเรองอนใดตามทศาลเหนสมควรกได” 100Voice TV 21, ฟองคด class action ทางออกผบรโภค? [ออนไลน], 5 พฤศจกายน 2559. แหลงทมา http://news.voicetv.co.th/business/272265.html 101Thai PBS, พลกปมขาว : บทเรยน "ฟอรด" บทเรยนผบรโภค [ออนไลน], 5 พฤศจกายน 2559. แหลงทมา http://news.thaipbs.or.th/content/255007

72

2.3.2.4 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ

พ.ศ. ... ไดถกเสนอข นเพอใชบงคบในกรณน ามนรวไหลในทะเลโดยเฉพาะ โดยเปนการตรากฎหมาย

เพออนวตการเขาเปนภาคของอนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงเพอมลพษน ามน

ค . ศ . 1992 (International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage, 1992)

คณะรฐมนตรจงไดเสนอรางพระราชบญญตความรบผดทางแพงเพอความเสยหายจากมลพษน ามน

พ.ศ. ... ตอสภาเพอพจารณา ซงทประชมสภานตบญญตแหงชาตไดลงมตรบหลกการ102 และไดรบ

ความเหนชอบจากคณะกรรมาธการวสามญและสภานตบญญตลงมตเหนสมควรประกาศใช เปน

กฎหมายในวนท 4 เมษายน 2560 ทผานมา103 โดยไดมการแกไขชอของกฎหมายดงกลาวเปน “ราง

พระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...” ซง

สาระสาคญของรางพระราชบญญตดงกลาวน จะกาหนดความรบผดในกรณทมน ามนรวไหลจากเรอ

เดนทะเล โดยมการนาหลกความรบผดโดยเครงครดมาใชในการกาหนดความรบผดของเจาของเรอ

และเปดโอกาสใหเจาของเรอสามารถจากดความรบผดได รวมถงบงคบใหเจาของเรอจะตองทา

ประกนภยหรอจดหาหลกประกนทางการเงนอนใดเพอชดใชความเสยหายจากมลพษน ามนอนรวไหล

จากเรอเดนทะเลดวย

รางพระราชบญญตดงกลาวน จะใชบงคบกบกรณทม “ความเสยหายอนเกดจากมลพษ”104

เกดข นในทะเลอาณาเขตและเขตเศรษฐกจจาเพาะของราชอาณาจกรไทย โดยจะตองเปนความ

102 เมอวนท 16 ตลาคม 2557 103 ขอมล ณ วนท 7 พฤษภาคม 2560 104 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

มาตรา 3 ในพระราชบญญตน “ความเสยหายจากมลพษ” หมายความวา

(1) การสญเสยหรอความเสยหายทเกดข นภายนอกตวเรอ จากการปนเปอนทมผลมาจากการรวไหลหรอปลอยท งน ามนจากเรอ ไมวาการร วไหลหรอปลอยท งดงกลาวจะเกดข น ณ ทใด ท งน รวมถงคาชดเชยความเสยหายของสงแวดลอมและการสญเสยผลประโยชนจากความเสยหายทางสงแวดลอม คาชดเชยความเสยหายของสงแวดลอมใหจากดเพยงคาใชจายสาหรบมาตรการทสมเหตผลซงไดดาเนนการไปแลวหรอจะดาเนนการตอไปเพอใหสงแวดลอมทเสยไปคนสสภาพเดม

73

เสยหายทเกดข นภายนอกตวเรอจากการปนเปอนทมผลมาจากการรวไหลหรอปลอยท งน ามนจากเรอ

รวมถงกรณทมคาใชจายอนเกดข นจากการใชมาตรการเพอการปองกนดวย โดยจะกาหนดใหเจาของ

เรอเดนทะเลซงบรรทกน ามนในระวางอยางสนคาตองรบผดอยางเครงครด (Strict liability) ตอความ

เสยหายทเกดข น105 จงไมคานงวาเจาของเรอน นจะจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไมกตาม เวนแตใน

กรณทความเสยหายน นเปนผลมาจากสงครามหรอภยธรรมชาตซงไมอาจหลกเลยงไดหรอความ

เสยหายน นเปนผลมาจากการกระทาหรองดเวนการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผไดรบ

ความเสยหายน นเอง106 อยางไรกตาม เจาของเรอสามารถจากดความรบผดตอความเสยหายไดตาม

ขนาดของระวางเรอ107 แตหากความเสยหายน นเกดข นจากการกระทาหรองดเวนกระทาของเจาของ

(2) คาใชจายสาหรบมาตรการในการปองกน และการสญเสยหรอความเสยหายทเกดข นจากมาตรการดงกลาว 105 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... มาตรา 7 “ภายใตบงคบมาตรา 9 และมาตรา 10 ผซงเปนเจาของเรอในขณะเกดอบตการณหรอในขณะเกดเหตการณคร งแรกในกรณทอบตการณประกอบดวยเหตการณตอเนอง ตองรบผดเพอความเสยหายจากมลพษอนเปนผลของอบตการณดงกลาว” 106 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... มาตรา 9 “เจาของเรอไมตองรบผดเพอความเสยหายจากมลพษหากพสจนไดวาความเสยหายน น (1) เปนผลมาจากสงคราม การกระทาอนเปนปฏปกษ สงครามกลางเมอง หารจราจล หรอปรากฎการณธรรมชาตทมลกษณะพเศษไมอาจหลกเลยงและปองกนได (2) เกดข นท งหมดจากบคคลทสามซงไดกระทาหรองดเวนกระทาโดยจงใจทจะทาใหเกดความเสยหายน น (3) เกดข นท งหมดจากความประมาทเลนเลอหรอการกระทาโดยมชอบของรฐหรอหนวยงานซงมหนาทดแลหรอบารงรกษาประภาคารหรอเครองชวยการเดนเรออนๆ ในการปฏบตนาทดงกลาว มาตรา 10 “เจาของเรออาจหลดพนจากความรบผดท งหมดหรอบางสวนได หากพสจนไดวาความเสยหายจากมลลพษไมวาท งหมดหรอบางสวนเปนผลจากการกระทาหรองดเวนการกระทาไมวาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของบคคลผไดรบความเสยหายน น” 107 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... มาตรา 12 “เจาของเรอมสทธจะจากดความรบผดของตนภายใตบงคบพระราชบญญตน สาหรบอบตการณคร งหนงๆ ไดไมเกนจานวนดงตอไปน

(1) 4.51 ลานหนวยสทธพเศษถอนเงน สาหรบเรอทมขนาดไมเกน 5,000 ตนกรอส (2) 4.51 ลานหนวยสทธพเศษถอนเงน สาหรบเรอทมขนาดเกน 5,000 ตนกรอส และใหคดเพมอกตนกรอสละ 631

หนวยสทธพเศษถอนเงน สาหรบขนาดสวนทเพมข นจาก 5,000 ตนกรอส แตจานวนรวมของความรบผดท งหมดจะตองไมเกน 89.77 ลานหนวยสทธพเศษถอนเงน

การจากดความรบผดน อาจมการเปลยนแปลงตามอนสญญาหรอพธสารทประเทศไทยเขาเปนภาคได ท งน ใหเปนไปตามทกาหนดพระราชกฤษฎกา

74

เรอโดยจงใจหรอละเลยไมเอาใจใสท งทรวาความเสยหายน นอาจเกดข นได เจาของเรอจะไมสามารถ

จากดความรบผดได108

นอกจากน ในรางพระราชบญญตดงกลาวกาหนดใหเรอไทยหรอเรอตางประเทศ* ซงบรรทก

น ามนในระวางอยางสนคาเกนกวา 2,000 ตนข นไป ตองมใบรบรองการจดหาประกนภยหรอหลก

ประกนทางการเงนอนทเพยงพอตอความรบผดในความเสยหาย109 โดยกรมเจาทามอานาจในการออก

ใบรบรองการมประกนภยหรอหลกประกนทางการเงนใหแกเรอทจดทะเบยนเปนเรอไทย รวมถงการ

ตรวจใบรบรองดงกลาวดวย และดงทกลาวมาแลววาเจาของเรอสามารถจากดความรบผดไดตาม

ขนาดระวางของเรอ แตเจาของเรอจะมสทธในการจากดความรบผดไดตามกฎหมายตอเมอไดวาง

หลกประกนตามจานวนความรบผดทกาหนดไวท งหมดตอศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวาง

ประเทศภายหลงจากทมเหตการณน ามนรวไหลเกดข นแลว110 ซงผลของการวางหลกประกนน จะ

หามมใหผเสยหายใชสทธเรยกรองตอทรพยสนอยางอนของเจาของเรออก ผเสยหายจงตองมาพสจน

ความเสยหายตอศาลเพอขอรบเงนตามสวนเฉลยกบผเสยหายรายอนๆ จากหลกประกนทเจาของเรอ

ไดวางไว111 สาหรบการดาเนนคดเพอเรยกรองคาสนไหมทดแทนน น ผเสยหายอาจเรยกรองได

108 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... มาตรา 14 “เจาของเรอไมอาจจากดความรบผดของตนตามมาตรา 12 ได หากมการพสจนไดวา ความเสยหายจากมลพษน นเกดข นจากการกระทาหรองดเวนการกระทาโดยสวนตนของเจาของเรอ ซงไดกระทาโดยจงใจหรอละเลยไมเอาใจใสท งทรวาความเสยหายจากมลพษน นอาจเกดข นได” * เรอตางประเทศ หมายถง เรอตางประเทศไมวาจะจดทะเบยนในประเทศใด หากไดผานหรอเขาออกทะเลอาณาเขตของ

ราชอาณาจกรไทย 109 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

มาตรา 15 “เรอไทยซงไดบรรทกน ามนในระวางอยางสนคาเกนกวา 2,000 ตน ข นไป ตองมใบรบรองทออกตามความในมาตรา 16 ทแสดงถงการจดหาประกนภยหรอหลกประกนทางการเงนอนใดตามจานวนไมนอยกวาทบญญตไวในมาตรา 1112 เพอใหเพยงพอตอความรบผดสาหรบความเสยหายจากมลพษตามพระราชบญญตน การจดหาประกนภยหรอหลกประกนทางการเงนตามวรรคหนง ใหเปนไปตามหลกเกณฑวธการ และเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง” 110 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... มาตรา 21 วรรคหนง “เจาของเรอจะมสทธจากดความรบผดไดตอเมอภายหลงจากทไดเกดอบตการณข นแลว เจาของเรอไดวางหลกประกนตามจานวนความรบผดทกาหนดตามมาตรา 21 ท งหมดตอศาล” 111 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

มาตรา 24 “ใหนาเงนจากหลกประกนตามมาตรา 21 หรอมาตรา 22 มาชาระใหแกบรรดาผมสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายจากมลพษตามสวนแหงสทธทไดพสจนในศาลแลว”

75

โดยตรงจากผรบประกนภยหรอผ ใหหลกประกนทางการเงนกได112 และพนกงานอยการมอานาจ

ดาเนนคดในฐานะผเสยหายแทนรฐหรอในฐานะผรบมอบอานาจจากเอกชนซงไดรบความเสยหาย

ได113 โดยจะตองมการดาเนนการเรยกรองภายในอายความดวย ซงอายความในการเรยกรองคา

สนไหมทดแทนจะมกาหนด 3 ปนบแตวนทความเสยหายไดเกดข น หรอภายใน 6 ป นบแตวนท

อบตการณไดเกดข น114 ท งน ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศเปนศาลทมอานาจ

ดาเนนกระบวนพจารณาและบงคบคด

อยางไรกตาม มขอสงเกตวารางพระราชบญญตความรบผดทางแพงเพอความเสยหายจาก

มลพษน ามนฯ น ใชกบความเสยหายทเกดข นภายนอกตวเรออนเกดจากการปนเปอนทมผลมาจากการ

รวไหลหรอปลอยท งน ามนจากเรอ โดยมงความรบผดไปท “เจาของเรอหรอผรบประกนภย” เทาน น

ทาใหอาจจะไมครอบคลมถงกรณทน ามนรวไหลจากทอขนสงหรอบอน ามน หรอการระเบดของแทน

ขดเจาะน ามนได นอกจากน ในรางฯ ดงกลาวไมไดกลาวถงจานวนคาปรบตามปรมาณน ามนทมการ

รวไหล คงมเพยงโทษปรบในกรณทเจาของเรอไมไดจดหาหลกประกนตามทกาหนดไวในมาตรา 15

เทาน น อกท งไมปรากฎวามการกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษ หรอกาหนดถงประเภทของความ

เสยหายทจะไดรบการชดใชเยยวยาไวอยางชดเจนเทาทควร เนองจากโครงสรางความรบผดของ

เจาของเรอตามทกาหนดในรางฯน น เปนไปในรปแบบเดยวกบโครงสรางความรบผดตามอนสญญา

ระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงเพอความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992

112 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

มาตรา 29 วรรคหนง “การเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายจากมลพษอาจเรยกรองไดโดยตรงจากผรบประกนภยหรอผใหหลกประกนทางการเงนเพอความรบผดสาหรบความเสยหายจากมลพษจากเจาของเรอ” 113 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

มาตรา 31 วรรคหนง “ใหพนกงานอยการมอานาจดาเนนการท งปวงเพอเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายจากมลพษตามพระราชบญญตน ในฐานะผเสยหายแทนรฐหรอในฐานะผรบมอบอานาจจากเอกชนซงไดรบความเสยหาย ท งน ไมเปนการตดสทธเอกชนทจะฟองคดดวยตนเอง” 114 รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ...

มาตรา 33 “สทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนตามพระราชบญญตน เปนอนขาดอายความเมอพนสามปนบแตวนทความเสยหายจากมลพษไดเกดข น หรอเมอพนหกปนบแตวนทอบตการณไดเกดข นหรอวนทเหตการณคร งแรกไดเกดข นในกรณทอบตการณประกอบดวยเหตการณตอเนอง”

76

(CLC) การเยยวยาจงมงคมครองฝายเจาของเรอซงเปนผประกอบไมใหเกดภาวะลมละลาย และ

สนบสนนใหผเสยหายยนขอรบการเยยวยาจากกองทนระหวางประเทศแทน

2.3.3 การชดใชเยยวยาโดยหนวยงานของรฐ

เมอมความเสยหายจากน ามนรวไหลในทะเลเกดข น หนวยงานของรฐอาจมความรบผดไดใน

บางกรณ เนองจากหนวยงานของรฐมหนาทตองจดการดแลรกษาการใชประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตในทองถน และในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยได กาหนดแนวนโยบาย

พ นฐานแหงรฐไวใหรฐมหนาทสนบสนนการดแลรกษาธรรมชาตและสงแวดลอมบนหลกการข น

พ นฐาน อนไดแก การสงวน รกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทาง

ชวภาพอยางยงยน การควบคมและขจดมลพษสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ อนามยและคณภาพชวต

ของมนษย ดงน น คณภาพสงแวดลอมจงเปนสมบตรวมกนของชมชนทประชาชนไดมอบหมายใหรฐ

ดแล ซงบทบาทหนาทของรฐทเกยวกบกรณน ามนรวไหลในทะเลน น สามารถแบงออกไดเปน 3 ดาน

คอ ดานการควบคมดแลความปลอดภยในการขนสงน ามน ดานการกาจดคราบน ามนท เกดข น และ

ดานการฟนฟทรพยากรธรรมชาตทถกทาลายไป นอกจากน รฐยงมหนาทในการดแลประชาชนผท

ไดรบความเสยหายไดรบการชดใชเยยวยาอยางเพยงพอ

ในบางกรณทหนวยงานของรฐอาจมสวนผดในการกอใหเกดความเสยหายจากน ามนรว เชน

กรณหนวยงานของรฐซงมหนาทในการควบคมดแลและตรวจสอบความปลอดภยในกจการขนถาย

น ามน ละเลยตอหนาทไมตรวจสอบและควบคมการดาเนนงานของกจการดงกลาว หรอในกรณ

หนวยงานรฐซงรบผดชอบในการปองกนและขจดคราบน ามนใชอานาจตามกฎหมายในการตดสนใจ

เลอกใชวธการในการขจดคราบน ามนทไมเหมาะสมกบแตละเหตการณ หรอไมสามารถขจดคราบ

น ามนใหเปนไปอยางมประสทธภาพ รวดเรวและทนตอความเสยหาย รวมถงการไมจดเตรยมอปกรณ

เครองมอและกาลงพลในการปฏบตการใหมความพรอม อนถอไดวาหนวยงานดงกลาวละเลยตอ

หนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร จนเปนเหตใหเกดความเสยหายทรนแรงข น จงมความรบผด

ทจะตองชดใชเยยวยาใหแกผเสยหายดวย ดงน นในหวขอน ผเขยนจงขอแยกกฎหมายทเกยวของกบ

การชดใชเยยวยาออกเปนสองกรณ กลาวคอ เปนกรณทหนวยงานรฐมสวนผดกรณหนง และกรณท

หนวยงานรฐไมไดสวนผดอกกรณหนง โดยในเบ องตนน จะขอกลาวถงหนวยงานของรฐทเกยวของกบ

77

การจดการปญหาน ามนรวไหลในประเทศไทย อนไดแก หนวยงานซงมหนาทในดานการควบคมดแล

ดานการกาจดมลพษ และดานการฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงน

2.3.3.1 หนวยงานของรฐทเกยวของกบการจดการปญหาน ามนรวไหล (ก) หนวยงานซงมหนาทในการควบคมดแลการดาเนนกจการขนสงน ามน

(1) กระทรวงพลงงาน

กระทรวงพลงงานเปนหนวยงานทมอานาจหนาทเกยวของกบดานการควบคมระบบการ

ขนสงน ามนทางทอใหเปนไปดวยความปลอดภย ซงเรมต งแตในข นตอนการสารวจและผลตปโตรเลยม

โดยรฐมนตรกระทรวงพลงงานเปนผมอานาจใหสมปทานตาม115 และมอานาจออกกฎกระทรวงท

เกยวของกบการกาหนดหลกเกณฑและวธการสารวจ ผลต และอนรกษปโตรเลยม116 ซงใน

กฎกระทรวงดงกลาวไดกาหนดหลกเกณฑใหผรบสมปทานตองปฏบตเพอเปนการปองกนความ

เสยหายทอาจเกดตอสงแวดลอม เชน การบารงรกษาเครองจกร เครองมอทใชในการสารวจ ผลตและ

อนรกษปโตรเลยมใหคงสภาพใชการไดดและปลอดภยอยเสมอ117 แตอยางไรกตามหากมความ

เสยหายอนเกดข นจากการทผรบสมปทานฝาฝนไมปฏบตตามหลกเกณฑทกาหนดและกอใหเกดความ

เสยหายแกประชาชน ผรบสมปทานจะตองเปนผรบผดชอบชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหาย

และคาใชจายในการบาบดปดปองเอง118 นอกจากน กระทรวพลงงานยงเปนผควบคมดแลการ

ประกอบกจการการเกบรกษาและการขนสงน ามนเช อเพลง รวมถงการกาหนดวธการปฏบตงานและ

การจดใหมและบารงรกษาอปกรณหรอเครองมอตางๆ เพอประโยชนแกการปองกนหรอระงบเหต

เดอดรอนราคาญหรอความเสยหายหรออนตรายทจะมผลกระทบตอบคคล สตว พช ทรพย หรอ

สงแวดลอม119 สอดสองดแลและประสานการปฏบตงานเกยวกบการควบคมน ามนเช อเพลงดวย 120

นอกกจากน ยงมอานาจกาหนดคณสมบตและการฝกอบรมผปฏบตงานเกยวกบการควบคมน ามน

เช อเพลง รวมท งหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการทดสอบและตรวจสอบน ามน เชน การ

115 พระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 มาตรา 22 116 พระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 มาตรา 14 117 กฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการสารวจ ผลต และอนรกษปโตรเลยม พ.ศ. 2555 ขอ 10 118พระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 มาตรา 12 119พระราชบญญตควบคมน ามนเช อเพลง พ.ศ. 2542 มาตรา 7 120 พระราชบญญตควบคมน ามนเช อเพลง พ.ศ. 2542 มาตรา 9

78

ตรวจสอบสภาพของภาชนะบรรจน ามน ระบบทอน ามนและอปกรณ รวมท งเครองมอทเกยวของอก

ดวย121 ดงน น กระทรวงพลงงานจงเปนหนวยงานหลกทมอานาจควบคมดแลการดาเนนกจการขน

ถายน ามนใหเปนไปอยางปลอดภย

(2) สานกความปลอดภยและสงแวดลอมทางน า

สานกความปลอดภยและสงแวดลอมทางน า เปนสวนราชการในสงกดของกรมเจาทา ม

อานาจหนาทดาเนนการเกยวกบการควบคม ตรวจตรา และปราบปรามเพอใหการปฏบตเปนไปตาม

กฎหมายวาดวยการเดนเรอในนานน าไทย กฎหมายวาดวยเรอไทย กฎหมายวาดวยการปองกนเรอ

โดนกน และกฎหมายอนๆ ทเกยวของ ซงหนาทในสวนตรวจการเดนเรอจะคอยตรวจตรา ควบคมการ

เดนเรอ และการขนสงทางน า ใหเปนไปตามระเบยบทกาหนดในเขตพ นททรบผดชอบ รวมถง

สอบสวนและดาเนนคดแกผละเมดกฎหมายการเดนเรอและกฎหมายอนทเกยวของดวย สาหรบใน

สวนตรวจทาน นจะมอานาจกาหนดทจอดเรอในการขนถายน ามนเช อเพลงในเขตทา วางแผนจดระบบ

การเดนเรอ การจอดเรอ และกาหนดมาตรการในการปองกนอบตภยทางน าและดาเนนการสอบสวน

หาสาเหตกรณเรอประสบอบตเหต เปนตน สานกความปลอดภยและสงแวดลอมทางน าจงมบทบาท

ในการควบคมดแลความปลอดภยในนานน าใหเปนไปโดยสงบเรยบรอย รวมถงมอานาจขจดภาวะ

มลพษทางน าทเกดจากน ามน สารเคมและของเสยอนๆ ในเหตการณน นทพบดวย122

(ข) หนวยงานซงมหนาทในการขจดคราบน ามน

คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน

คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษทางน า หรอ กปน. เปนหนวยงานทจดต งข นตาม

ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547123

121 กฎกระทรวงกาหนดคณสมบตของผทดสอบและตรวจสอบน ามนและผปฏบตงานเกยวกบการทดสอบและตรวจสอบน ามน

และหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการทดสอบและตรวจสอบน ามน พ.ศ. 2556 122กรมเจาทา, สานกความปลอดภยและสงแวดลอมทางน า [ออนไลน], 14 มนาคม 2560. แหลงทมา http://oldweb.md.go.th/organization_hd/marine_safety_and_environment.php 123 ขอ 6 ใหมคณะกรรมการคณะหนงเรยกวา ”คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน” เรยกโดยยอวา “กปน.” ประกอบดวย รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคม เปนประธานกรรมการ ปลดกระทรวงคมนาคม เปนรองประธานกรรมการ อธบดกรมศลกากร อธบดกรมสนธสญญาและกฎหมาย อธบดกรมการขนสงทางอากาศ อธบดกรมควบคมมลพษ อธบดกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง อธบดกรมอตนยมวทยา เจากรมยทธการทหารบก เจากรมยทธการทหารเรอ เจากรมยทธการทหารอากาศ เจากรมอทกศาสตร ผแทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ ผแทนกระทรวงมหาดไทย

79

มอานาจกาหนดนโยบายและจดทาแผนปฏบตการในการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามน ควบคม กากบ ดแลและรบผดชอบในการปองกนและขจดมลพษ ซงแผนดงกลาวเปนแผน

ระดบชาต ทใชเปนแนวทาง ในการปฏบตการขจดคราบน ามน โดยกาหนดหนาทของหนวยงานตางๆ

ท งภาครฐและภาคเอกชน ตลอดจนกาหนดแนวทางการประสานงานและความรวมมอกนเพอ

ปฏบตการขจดคราบน ามน โดยแบงเปน "หนวยปฏบตการ" ซงประกอบดวย กรมเจาทา กองทพเรอ

จงหวดตางๆ ทาหนาทในการขจดคราบน ามน รวมท งปองกน และทาความสะอาดชายฝง ทปนเปอน

น ามน และ "หนวยสนบสนน" ทาหนาทสนบสนนทางดานวชาการ อปกรณ ยานพาหนะ และ

กาลงคน ในการน กปน. ไดจดทาแผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาตโดย

จาแนกปรมาณน ามนรวไหลเปน 3 ระดบ (Tier)124 ไดแก

1. ระดบท 1 (Tier I) ปรมาณรวไหลไมเกน 20 ตนลตร สวนใหญเกดข นระหวางขนถายน ามน ผ

ททาใหเกดน ามนรวไหลตองเปนผรบผดชอบในการขจดคราบน ามน และ/หรอไดรบความชวยเหลอ

จากหนวยงานทเกยวของ โดยตองแจงใหกรมเจาทาทราบกอน

2. ระดบท 2 (Tier II) รวไหลมากกวา 20 - 1,000 ตนลตร อาจเกดจากเรอโดนกน การขจดคราบ

น ามนตองรวมมอกนระหวางภาคเอกชนและภาครฐ ตามแผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามนแหงชาต และตองแจงใหกรมเจาทาทราบกอน หากเกนขดความสามารถของทรพยากรทม อาจ

ตองขอรบการสนบสนนจากตางประเทศ

3. ระดบท 3 (Tier III) ปรมาณรวไหลมากกวา 1,000 ตนลตร อาจเกดจากอบตเหตทรนแรง การ

ขจดคราบน ามนในระดบน ตองการความรวมมอจากหนวยงานตางๆในประเทศ และตองอาศยความ

ชวยเหลอระดบนานาชาต

ผแทนสานกงานตารวจแหงชาต ผแทนกรมบญชกลาง ผแทนกรงเทพมหานคร ผแทนการทาเรอแหงประเทศไทย ผแทนบรษท กสท โทรคมนาคม จากด (มหาชน) นายกสมาคมอนรกษสภาพแวดลอมของกลมอตสาหกรรมน ามนหรอผแทน เปนกรรมการ และกรรมการผทรงคณวฒอกไมเกนหกคนซงรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมแตงต งจากผมความรหรอความชานาญเกยวกบน ามน การเศรษฐกจ กฎหมาย องคการระหวางประเทศ การสอสารมวลชน ประชาสมพนธ หรอสงแวดลอม ใหอธบดกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาวเปนกรรมการและเลขานการ ผแทนกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว และผแทนสานกงานปลดกระทรวงคมนาคม เปนกรรมการและผชวยเลขานการ 124ฐานขอมลความรทางทะเล, น ามนรวไหล(Oil Spill),[ออนไลน], 24 สงหาคม 2554 แหลงทมา http://www.mkh.in.th/index.php/2010-03-22-18-05-34/2011-08-24-04-53-01

80

รปท 3 องคกรการปองกนและขจดมลพษทางน าอนเนองมาจากน ามน*

* เชษฐกญญา เพงสวสด, แผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาต และบทบาทหนาทของกรมควบคม

มลพษ, สานกจดการคณภาพน า กรมควบคมมลพษ, พฤษภาคม 2556, หนา 2

คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน หรอ กปน.

ควบคม ก ำกบดแล และรบผดชอบในกำรขจดมลพษทำงน ำเนองจำกน ำมน ตดตำม ประเมนผลกำรปฏบตงำนตำมแผนปองกนและขจดมลพษ

ทำงน ำเนองจำกน ำมน

ศนยประสานงาน ประสำนงำนตดตอทกหนวยงำนท

เกยวของในแผนปองกนและขจดมลพษทำงน ำเนองจำกน ำมน หนวยงำน : กรมเจำทำ

ศนยควบคมปฏบตการ ก ำหนดแผนและยทธวธในกำรขจดครำบน ำมนอ ำนวยกำร ประสำนและสงกำร ปฏบตกำรขจดครำบน ำมนใหเปนไปอยำงรวดเรวม

ประสทธภำพ หนวยงำน : กรมเจำทำหรอ

กองทพเรอ

หนวยสนบสนน กำรสนบสนนทำงดำนวชำกำร

อปกรณตำงๆยำนพำหนะ ก ำลงคนและอนๆ

หนวยงำน : กองทพอำกำศ กองทพบก กรมกำรขนสงทำงอำกำศ กองบงคบกำรต ำรวจน ำ กรมอตนยมวทยำ กรม

ปองกนและบรรเทำสำธำรณภย ส ำนกงำนนโยบำยและแผน

ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม กรมควบคมมลพษ กรมประมง กรม

ทรพยำกรทำงทะเลและชำยฝง

หนวยปฏบตการ ด ำเนนกำรขจดครำบน ำมนตำมภำรกจทไดรบมอบหมำยและ

รำยงำนผล หนวยงำน : กรมเจำทำ กองทพเรอ

หนวยงำนในจงหวดทเกดเหต สมำคมอนรกษสภำพแวดลอมของ

กลมอตสำหกรรมน ำมน

81

อยางไรกตาม การจดต งคณะกรรมการดงกลาวเปนเพยงการแตงต งผแทนจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของเขามาเพอใหมหนาทควบคม กากบดแล และรบผดชอบในการขจดมลพษรวมกน ซงหากพจารณาในดานของตวหนวยงานแลวจะพบวามหนวยงานสาคญๆ ทเกยวของดงน

(1) กระทรวง ทบวง กรม ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน องคการของรฐ และ

รฐวสาหกจ: ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามน พ.ศ. 2547 ขอ 15 กาหนดใหหนวยงานรฐ125 ทเกยวของใหความสนบสนนดานผเชยวชาญ

ผชานาญการกาลงคน สถานท เครองมอ วสด ยานพาหนะ และสงอนทจาเปนในการปฏบตตามแผน

ปองกน เชน การจดต งศนยอานวยการเฉพาะกจปองกนและขจดคราบน ามนบรเวณชายฝงตามแผน

ปองกนภยฝายพลเรอนเขตทองท และประสานงานกบศนยควบคมการปฏบตการของกองทพเรอและ

กรมเจาทา รวมท งจดทาแผนปฏบตการฟนฟและชดเชยความเสยหายตอสภาพแวดลอมของพ นท ซง

ไดรบผลกระทบจากคราบน ามนเสนอกรมการขนสงทางน าและพาณชนาวดาเนนการ126 นอกจากน ยง

มบทบาทหนาทตอการใชทรพยากรและรกษาสงแวดลอม ตามกฎหมายรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540

เกยวกบบทบาทหนาทของรฐในการอนรกษ การใชประโยชน และการจดสรรทรพยากรธรรมชาต

ตลอดจนการรกษาสงแวดลอมเอาไว โดยองคกรปกครองสวนทองถนมความชอบธรรมภายใต

รฐธรรมนญ127 ในฐานะทเปนองคกรหลกในการจดทาบรการสาธารณะและใหสทธแกชมชนทองถนใน

การรกษาซงทรพยากรและสงแวดลอม

(2) กรมเจาทา128 : เปนสวนราชการในสงกดของกระทรวงคมนาคม ซงเปนองคกรหลกใน

การกากบดแล สงเสรม พฒนาระบบการขนสงทางน าและพาณชยนาวใหมความปลอดภย ม

125 ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547 ขอ 5 “หนวยงานของรฐ” หมายความวา กระทรวง ทบวง กรม ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน องคการของรฐ และรฐวสาหกจ 126กระทรวงคมนาคม, แผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาต [ออนไลน], 27 สงหาคม 2559 แหลงทมา http://www.md.go.th/md/index.php/2014-01-19-05-02-28/2016-07-25-03-15-33/2014-01-19-06-02-02/-51/1335-02/file 127 รฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 มาตรา 290 128 ป พ.ศ. 2552 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทรงมพระกรณาโปรดเกลาใหตราพระราชกฤษฎกา เปลยนชอ "กรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว" เปน "กรมเจาทา" อาศยอานาจตามความในมาตรา 187 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย และมาตรา 8 ตรแหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 4) พ.ศ. 2543 เพอใหสอดคลองกบการปฏบตภารกจของสวนราชการ และ

82

ประสทธภาพตามมาตรฐานสากล สงเสรมการพฒนาระบบการขนสงทางน าและการพาณชยนาวใหม

การเชอมตอกบระบบการขนสงอนๆ ท งการขนสงผโดยสารและสนคา ทาเรอ อเรอ กองเรอไทย และ

กจการเกยวเนอง เพอใหประชาชนไดรบความสะดวก รวดเรว ทวถงและปลอดภยตลอดจน การ

สนบสนนภาคการสงออกใหมความเขมแขง129 ตามพระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พระ

พทธศกราช 2456 มาตรา 163130 ไดกาหนดให กรมเจาทามอานาจในการออกใบสาคญตางๆ เชน

ใบสาคญรบรองความปลอดภยในชวตแหงทะเล และขอบงคบสาหรบเรอกาปนและเรอตางๆ ท

บรรทกสงของทอาจทาใหเกดอนตรายข นได ซงในการขนถายสงของทอาจทาใหเกดอนตรายข นได

จะตองไดรบอนญาตจากกรมเจาทากอน131 ท งน กรมเจาทาไดออกประกาศท 411/2543 เรอง

มาตรการความปลอดภยในการขนถายน ามนและเคมภณฑ ซงกาหนดใหเจาของหรอผครอบครอง

ทาเรอขนถายน ามนหรอเคมภณฑ จดทาแผนปฏบตการเพอปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามนหรอเคมภณฑตามแนวทางทกรมเจาทากาหนด และแผนดงกลาวจะตองไดรบความเหนชอบ

จากกรมเจาทากอน132 ท งน ในการใชสารเคมขจดคราบน ามนใหพจารณาใชสารเคมทไดรบการรบรอง

จากหนวยงานราชการในประเทศหรอตางประเทศ และตองไดรบความเหนชอบจากกรมเจาทาเพอใช

สารเคมดงกลาวไวเปนการลวงหนา133

เปนการระลกถงพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวททรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานนามหนวยงาน 129 กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมเจาทา กระทรวงคมนาคม พ.ศ. 2558 ขอ 2 130พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พระพทธศกราช 2456

มาตรา 163 “ใหเจาทาโดยอนมตรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมมอานาจออกกฎขอบงคบสาหรบการตรวจเรอ เพอกาหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการออกใบสาคญ ดงตอไปน

(1) ใบสาคญรบรองการตรวจเรอเพออนญาตใหใชเรอ (2) ใบสาคญแสดงการตรวจเรอเพอจดทะเบยนเรอไทย (3) ใบสาคญรบรองเกยวกบความปลอดภยแหงชวตในทะเล (4) ใบสาคญรบรองแนวน าบรรทก (5) ใบสาคญรบรองการตรวจเรอเพอการอน ๆ กฎขอบงคบน น เมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได

131 มาตรา 191 “การขนถายสงของทอาจทาใหเกดอนตรายข นได จากเรอลาหนงไปยงเรออกลาหนง การขนถายจากเรอข นบก หรอการขนถายจากบกลงเรอ นายเรอหรอตวแทนเจาของเรอตองแจงใหเจาทาทราบลวงหนาไมนอยกวายสบสชวโมงกอนการขนถาย และหามมใหขนถายจนกวาจะไดรบอนญาตจากเจาทา” 132 ประกาศกรมเจาทาท 411/2543 ขอ 1 133 ประกาศกรมเจาทาท 411/2543 ขอ 2.2

83

นอกจากอานาจหนาทตามพระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พระพทธศกราช 2456

แลว ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ.

2547 ไดกาหนดใหกรมเจาทา เปนศนยประสานงานในการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามน มหนาทตรวจการณ ตรวจสอบขอเทจจรงของรายงาน ปฏบตการขจดคราบน ามน ประสานงาน

กบหนวยงานทเกยวของในการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน รวมท งรวบรวม

พยานหลกฐานเพอดาเนนการตามกฎหมายตอผกอมลพษใหชดใชคาใชจายทเกดข นจากการขจด

คราบน ามน นอกจากน ยงเปนศนยควบคมการปฏบตการทาหนาทในการกาหนดแผนและยทธวธใน

การขจดคราบน ามน ปฏบตการขจดคราบน ามนใหเปนไปอยางรวดเรวมประสทธภาพและกอใหเกด

ผลกระทบแกสงแวดลอมนอยทสด134 ดงน น กรมเจาทาจะเปนหนวยงานหลกทรบผดชอบในการขจด

คราบน ามนทเกดข นบรเวณชายฝงทะเล หรอแหลงน าผวดนในเขตทาเรอซงมการรวไหลบรเวณทา

เทยบเรอในชวงการขนถายสทาเรอ แตหากการรวไหลเกดข นในทะเลนอกเขตทาเรอแลว จะอยใน

ความรบผดชอบของกองทพเรอ

(3) กรมควบคมมลพษ: เปนหนวยปฏบตการและหนวยสนบสนนขององคกรการ

ปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน มหนาทใหการสนบสนนขอมลทางดานวชาการตางๆ ท

เกยวของในดานตางๆ135 เชน พฒนาและปรบปรงฐานขอมลทรพยากรชายฝงและจดเกบในระบบ

สารสนเทศทางภมศาสตร (Geographic Information System หรอ GIS), ศกษาองคประกอบของ

ไฮโดรคารบอนของน ามน เพอตรวจสอบแหลงทมาของน ามนทรวไหลและใชในการพสจนหาแหลงท

กอใหเกดมลพษน ามนในแหลงน าและดแลแลกากบการใชสารเคมขจดคราบน ามน คาดการณแนวทาง

การเคลอนทของคราบน ามน ตลอดจนการเปลยนแปลงสภาพของน ามนเชงพ นทและเวลาในอาวไทย

ตอนบนและชายฝงทะเลดานตะวนออก โดยใชรวมกบขอมลความถของบรเวณทเกดเหตน ามน

รวไหล136 ท งน ศนยควบคมปฏบตการ (Command Centre) จะเปนผตดสนใจวาจะใชสารเคมในการ

ขจดคราบน ามนในเหตการณรวไหลน นๆ หรอไม รวมถงจะฉดพนสารเคมขจดคราบน ามนเปน

เวลานานเทาใดโดยหารอกบกรมควบคมมลพษ นอกจากน กรมควบคมมลพษยงมจดทาแผนฟนฟ

134 ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547 ขอ 11 135 ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547 ขอ 12 136เชษฐกญญา เพงสวสด, แผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาตและบทบาทหนาทของกรมควบคมมลพษ [ออนไลน], 27 สงหาคม 2559. แหลงทมา www.aimconsultant.com/th/news2/pcd_plan.pdf

84

สภาพแวดลอมและเสนอใหมคณะอนกรรมการฟนฟและประเมนคาความเสยหายอนเนองมาจาก

น ามน

(ค) หนวยงานซงมหนาทฟนฟทรพยากรธรรมชาต

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม137 มอานาจหนาทเกยวกบการสงวน อนรกษ

และฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การจดการการใชประโยชนอยางยงยนและราชการอน

ตามทมกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหรอ

สวนราชการทสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงมหนวยงานในสงกดภายใน

กระทรวงทมอานาจเกยวของกบการฟนฟทรพยากรธรรมชาตซงไดรบความเสยหายจากกรณน ามน

รวไหลดงน

(1) กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง138: มภารกจเกยวกบการอนรกษฟนฟบรหาร

จดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมท งปาชายเลน เพอความสมบรณมงคง สมดลและยงยน

ของทะเลไทย เพอเสรมสรางความมนคงทางสงคมและเศรษฐกจของประเทศ โดยมอานาจตาม

กฎหมายในการเสนอความเหนเพอจดทานโยบาย และแผนเพอประโยชนในการบรหารจดการ การ

อนรกษ และฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมถงการปรบปรง แกไขเพมเตมกฎ ระเบยบ

มาตรการเกยวกบการอนรกษ การฟนฟ การจดการ และการใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง และตองกากบดแล ประเมนผลและตดตามตรวจสอบใหเปนไปตามกฎ ระเบยบ และมาตรการ

ดงกลาวน นดวย นอกจากน ยงมหนาทอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมถงพชและ

สตวทะเลทหายากและใกลสญพนธ รวมท งสรางความเขาใจและสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

ในการอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝงดวย

(2) กรมควบคมมลพษ 139: มภารกจ เก ยวกบการกากบ ดแล อานวยการ

ประสานงานตดตามและประเมนผลเกยวกบการฟนฟคมครองและรกษาคณภาพส งแวดลอม โดยม

อานาจหนาทในการจดทาแผนจดการคณภาพสงแวดลอมและมาตรการในการควบคมปองกนและ

แกไขปญหาสงแวดลอมอนเนองมาจากภาวะมลพษ ประสานงานและดาเนนการเพอฟนฟหรอระงบ

137 พระราชบญญตปรบปรง กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 มาตรา 22 138 กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2545 ขอ 1 139 กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2545 ขอ 1

85

เหตทอาจเปนอนตรายจากมลพษในพ นททมการปนเปอนมลพษและประเมนความเส ยหายตอ

สงแวดลอม นอกจากน กรมควบคมมลพษยงมอานาจหนาทในการบงคบใชมาตรการตางๆ ตาม

กฎหมายเพอประโยชนในการควบคมปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมอนเนองมาจากภาวะมลพษ

อกดวย140

กรมประมง : เปนหนวยงานหนงภายใตกระทรวงเกษตรและสหกรณ ทมบทบาทหนาทใน

การอนรกษและบรหารจดการทรพยากรประมงและสตวน าใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน ม

อานาจหนาทตามกฎหมายดงน 141 คอดาเนนภารกจเกยวกบการศกษา วจย และพฒนาดานการ

ประมงเพอการบรหารจดการทรพยากรสตวน า ควบคมการประมง การผลตสตวน า และสนคาประมง

ทมมาตรฐานถกสขอนามย ตลอดจนปองกนมใหมการทาการประมงโดยไมชอบดวยกฎหมาย อนรกษ

และบรหารจดการทรพยากรประมงและสตวน าใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน กรมประมงจงม

อานาจในการดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการประมง กฎหมายวาดวยสทธการประมงในเขตการ

ประมงไทย กฎหมายวาดวยการจดระเบยบกจการแพปลา กฎหมายวาดวยการสงวนและคมครองสตว

ปาและกฎหมายอนทเกยวของ เมอเหตการณน ามนรวไดทาอนตรายตอการทาประมงโดยรวม กรม

ประมงจงมหนาทตองพฒนาการเพาะเล ยง การปรบปรงพนธ การผลตการขยายพนธสตวน า สตวน า

สวยงาม พนธไมน า สขภาพสตวน า ตลอดจนสารวจทรพยากรสตวน า แหลงทาการประมง เครองมอ

ทาการประมง และระบบนเวศท งในและนอกนานน าไทย รวมท งรกษาและฟนฟทรพยากรสตวน าให

อยในระดบทสามารถทาการประมงไดอยางยงยน

นอกจากหนวยงานทไดกลาวมาขางตนแลว ตามแผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามนแหงชาต ไดกาหนดใหหนวยงานอนอกหลายหนวยงานเปนหนวยสนบสนน มหนาทใหขอมล

สนบสนนกาลงพล อปกรณและเครองมอตางๆ ในการปฏบตการตามแผนปองกนและขจดมลพษฯ อน

ไดแก กองทพอากาศ, กองทพบก, กรมการบนพาณชย, กองบงคบการตารวจน า, กรมอตนยมวทยา,

กรมการปกครอง, สานกฝนหลวงและกองบนเกษตร, กรมศลกากร, กรมบญชกลาง เปนตน

140พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 21 141 กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2559 ขอ 2

86

2.3.3.2 กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยากรณทรฐมความผด

ในบางกรณหากหนวยงานซงมหนาทตามกฎหมายดงทกลาวมาขางตนน น ไมปฏบตหนาท

ของตนหรอปฏบตหนาทไดไมสมบรณ เชน กระทรวงพลงงานละเลยไมควบคมกจการขนถายน ามนให

เปนไปดวยความปลอดภย ไมวาจะเปนการตรวจสอบคณภาพของอปกรณหรอตรวจสอบวามการใช

วธการขนถายทเปนไปตามหลกเกณฑหรอไม หรอเปนกรณทคณะกรรมการปองกนและขจดมลพษ

ทางน าเนองจากน ามน (กปน.) เขาขจดคราบน ามนลาชาเปนเหตใหน ามนแพรกระจายเขาสชายฝงทา

ความเสยหายตอทรพยสน หรอเปนกรณทกระทรวงทรพยากรธรรมชาตละเลยไมเขาฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตใหกลบคนสสภาพเดม เปนตน ซงกรณเหลาน จดเปนคดเกยวกบความรบผดทาง

ละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ ซงจะตองพจารณาจากพระราชบญญตจดต ง

ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เปนสาคญ สวนพระราชบญญตความรบผดทาง

ละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 จะเปนกฎหมายทกาหนดหลกการเกยวกบความรบผดทางละเมด

ของหนวยงานของรฐวาจะตองรบผดในการกระทาละเมดของเจาหนาทของรฐในกรณใด หลกเกณฑ

การเฉลยความรบผดสวนตวของเจาหนาทรฐ รวมท งหลกเกณฑและวธการทบคคลภายนอก

ผถกกระทาละเมดโดยเจาหนาทของรฐจะเรยกรองคาทดแทนความเสยหายจากหนวยงานของรฐ

เทาน น แตในพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 จะเปน

กฎหมายทกาหนดลกษณะของคดละเมดทอยในเขตอานาจของศาลปกครอง ซงเงอนไขการฟองคด

ปกครองตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณษคดปกครอง พ.ศ. 2542 และระเบยบ

ทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 สามารถแบง

เงอนไขการฟองคดปกครองไดเปน 6 ประการหลกๆ ดงน

1. คาฟองตองมสาระสาคญครบถวน142

142 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 45 วรรคหนง “คาฟองใหใชถอยคาสภาพและตองม (1) ชอและทอยของผฟองคด (2) ชอหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทเกยวของอนเปนเหตแหงการฟองคด (3) การกระทาท งหลายทเปนเหตแหงการฟองคด พรอมท งขอเทจจรงหรอพฤตการณตามสมควรเกยวกบการกระทาดงกลาว (4) คาขอของผฟองคด (5) ลายมอชอของผฟองคด ถาเปนการยนฟองคดแทนผอนจะตองแนบใบมอบฉนทะใหฟองคดมาดวย”

87

คาฟองตองเปนหนงสอ ซงอาจจะเขยนดวยลายมอหรอพมพกได แตจะตองมรายการครบถวน

ตามทกฎหมายกาหนดไวซงประกอบดวยชอและทอยของผฟองคดและของหนวยงานทเปนเหตแหง

การฟองคด การกระทาทเปนเหตแหงการฟองคด พรอมขอเทจจรงหรอพฤตการณตามสมควร และ

จะตองมคาบงคบตามทกาหนดในมาตรา 72143 วาประสงคจะใหศาลมคาสงอยางไรเพอแกไขความ

เดอดรอนเสยหายของตนโดยจะตองสอดคลองกบลกษณะของขอพพาท และตองลงลายมอชอของผ

ฟองคดดวย

2. ผฟองคดตองเปนผมสทธฟองคด144และมความสามารถในการฟองคด145

143พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 72 “ในการพพากษาคด ศาลปกครองมอานาจกาหนดคาบงคบอยางหนงอยางใด ดงตอไปน

(1) สงใหเพกถอนกฎหรอคาสงหรอสงหามการกระทาท งหมดหรอบางสวน ในกรณทมการฟองวาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมายตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๑)

(2) สงใหหวหนาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทเกยวของปฏบตตามหนาทภายในเวลาทศาลปกครองกาหนด ในกรณทมการฟองวาหนวยงานทางปกครอง หรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร

(3) สงใหใชเงนหรอใหสงมอบทรพยสนหรอใหกระทาการหรองดเวนกระทาการโดยจะกาหนดระยะเวลาและเงอนไขอน ๆ ไวดวยกได ในกรณทมการฟองเกยวกบการกระทาละเมดหรอความรบผดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอการฟองเกยวกบสญญาทางปกครอง

(4) สงใหถอปฏบตตอสทธหรอหนาทของบคคลทเกยวของ ในกรณทมการฟองใหศาลมคาพพากษาแสดงความเปนอยของสทธหรอหนาทน น

(5) สงใหบคคลกระทาหรอละเวนกระทาอยางหนงอยางใดเพอใหเปนไปตามกฎหมาย” 144 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 42 วรรคหนง “ผใดไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย หรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดอนเนองจากการกระทาหรอการงดเวนการกระทาของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอมขอโตแยงเกยวกบสญญาทางปกครองหรอกรณอนใดทอยในเขตอานาจศาลปกครองตามมาตรา 9 และการแกไขหรอบรรเทาความเดอนรอนหรอความเสยหายหรอยตขอโตแยงน น ตองมคาบงคบตามทกาหนดในมาตรา 72 ผน นมสทธฟองคดตอศาลปกครอง” 145 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 22 “ผมความสามารถกระทาการในกระบวนการพจารณาทางปกครองได จะตองเปน

(1) ผซงบรรลนตภาวะ (2) ผซงกฎหมายเฉพาะกาหนดใหมความสามารถกระทาการในเรองทกาหนดได แมผน นจะยงไมบรรลนตภาวะหรอ

ความสามารถถกจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (3) นตบคคลหรอคณะบคคลตามมาตรา 21 โดยผแทนหรอตวแทน แลวแตกรณ (4) ผซงมประกาศของนายกรฐมนตรหรอผซงนายกรฐมนตรมอบหมายในราชกจจานเบกษา กาหนดใหม

ความสามารถกระทาการในเรองทกาหนดได แมผน นจะยงไมบรรลนตภาวะหรอความสามารถถกจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย”

88

ผทมสทธฟองคดน นตองเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย หรออาจจะเดอดรอนหรอ

เสยหายโดยมอาจหลกเลยงได และความเดอดรอนหรอเสยหายน นตองเกดจากการกระทาหรอการ

งดเวนการกระทาของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐตามทกาหนดไวในมาตรา 9 วรรคหนง

(1) – (6) ท งน การแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนเสยหายทผฟองคดไดรบน น ศาลปกครองตอง

มอานาจออกคาบงคบใหไดตามมาตรา 72 วรรคหนง และคาขอทผฟองคดขอใหศาลออกคาบงคบให

น นจะตองมความสมพนธและมผลเปนการแกไขบรรเทาความเดอดรอนหรอเสยหายทผฟองคดไดรบ

โดยตรง ซง ดร.บณอนนต วรรณพาณชย ไดใหขอคดเหนวา146 ศาลปกครองจะพจารณา “สทธ” ของ

ผนาคดมาฟองอยางกวาง โดยถอเกณฑเรอง “ประโยชนเกยวของหรอสวนไดเสย” เปนหลกวา เมอใด

มการกระทบกระเทอนตอประโยชนเกยวของหรอสวนไดเสย กสามารถฟองคดได สาหรบ

ความสามารถในการฟองคดปกครองน น ตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 ไมไดบญญตไวอยางชดเจน จงตองพจารณาจากกฎหมายทกาหนดหลกเกณฑใน

เรองน ไวโดยเฉพาะสาหรบเรองทางปกครอง คอ พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.

2539 มาตรา 22 ซงไดแก การเปนผบรรลนตภาวะ หรอแมจะยงไมบรรลนตภาวะ แตมกฎหมาย

กาหนดใหมความสามารกระทาในเรองดงกลาวได เปนตน

3. การดาเนนการเพอแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายครบข นตอนตามทกฎหมายกาหนด147

ในกรณทมกฎหมายเฉพาะกาหนดข นตอนหรอวธการโตแยงคดคานการกระทาของหนวยงานทาง

ปกครองหรอเจาหนาทของรฐไวโดยเฉพาะแลว การฟองคดปกครองจะกระทาไดตอเมอมการดาเนนการ

ตามข นตอนและวธการดงกลาวในระยะเวลาทกฎหมายกาหนดแลว เชน การอทธรณคาสงลงโทษทาง

วนยไลออกจากราชการ จะตองอทธรณคาสงตอคณะกรรมการพทกษคณธรรม (ก.พ.ค.) ตาม

พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 มาตรา 114-116 ภายในเวลาทกาหนดเสยกอน

เมอคณะกรรมการดงกลาวพจารณาแลว หากยงคงไมเหนดวยจงจะมสทธฟองตอศาลปกครองได

146บญอนนต วรรณพาณชย, "ประเภทคดปกครองและผมสทธฟองคดแตละประเภท," สานกงานศาลปกครอง (กรกฎาคม 2543): 46 147 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 42 วรรคสอง “ในกรณทมกฎหมายกาหนดข นตอนหรอวธการสาหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายในเรองใดไวโดยเฉพาะ การฟองคดปกครองในเรองน นจะกระทาไดตอเมอมการดาเนนการตามข นตอนและวธการดงกลาว และไดมการสงการตามกฎหมายน นหรอมไดมการสงการภายในเวลาอนสมควร หรอภายในเวลาทกฎหมายน นกาหนด”

89

หากมไดมกฎหมายเฉพาะกาหนดข นตอนหรอวธการโตแยงคดคานการกระทาของหนวยงาน

ทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐไวโดยเฉพาะ ถาการกระทาน นมลกษณะเปนคาสงทางปกครอง

และเปนคาสงทไมไดออกโดยคณะกรรมการหรอรฐมนตร ผทอยในบงคบของคาสงดงกลาวจะตอง

ยนอทธรณตอเจาหนาทผทาคาส งน นภายใน 15 วนนบแตไดรบแจงคาส งน นกอน ตาม

พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 44 วรรคหนง

4. เงอนไขเรองคาธรรมเนยมศาล148

โดยหลกแลวการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 ทไมใชกรณในอนมาตรา (3) หรอ (4) ไมตอง

เสยคาธรรมเนยมศาล เชน การฟองขอใหเพกถอนกฎหรอคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย

หรอการฟองขอใหสงหามการกระทาทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย หรอฟองคดขอใหสงให

หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐปฎบตหนาททกฎหมายกาหนด เปนตน แตหากเปนการ

ฟองคดขอใหสงใหมการใชเงนหรอสงมอบทรพยสนอนสบเนองจากคดพพาทเกยวกบการทาละเมด

หรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครอง เจาหนาทของรฐหรอคดพพาทเกยวกบสญญา

ทางปกครอง จะตองเสยคาธรรมเนยมศาลตามทนทรพยในอตรารอยละ 2 ตามทระบไวในตาราง 1

ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง แตท งน ผฟองคดสามารถขอยกเวนคาธรรมเนยมศาลได

ตามมาตรา 45/1

5. การฟองภายในกาหนดระยะเวลาการฟองคด

การฟองใหเพกถอนกฎหรอคาสงทางปกครอง การฟองขอใหสงหามการกระทาทางปกครองอน

ใด หรอการฟองขอใหศาลสงใหหวหนาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐปฏบตหนาท

ภายในเวลาทศาลกาหนด จะตองฟองภายใน 90 วนนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคดตาม

มาตรา 49149 แตกรณเปนการฟองคดเกยวกบการกระทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอ

148 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 45 วรรคส “การฟองคดไมตองเสยคาธรรมเนยมศาล เวนแตการฟองคดขอใหสงใหใชเงนหรอสงมอบทรพยสนอนสบเนองจากคดตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) หรอ (4) ใหเสยคาธรรมเนยมศาลตามทนทรพยในอตราทระบไวในตาราง 1 ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง สาหรบคดทมคาขอใหปลดเปล องทกขอนอาจคานวณเปนราคาเงนได” 149 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 49 “การฟองคดปกครองจะตองยนฟองภายในเกาสบวนนบแตวนทร หรอควรรถงเหตแหงการฟองคด หรอนบแตวนทพนกาหนดเกาสบวนนบแตวนทผฟองคดไดมหนงสอรองขอตอหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐเพอใหปฏบต

90

เจาหนาทรฐ หรอเปนการฟองเกยวกบความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาท

รฐ หรอการฟองคดเกยวกบสญญาทางปกครอง น นจะตองยนฟองภายใน 1 ป นบแตวนทรหรอควรร

ถงเหตแหงการฟองคด แตไมเกน 10 ป นบแตวนทมเหตแหงการฟองคด ตามมาตรา 51150 อยางไรก

ตามมขอสงเกตวา หากเปนการฟองคดเกยวกบการคมครองประโยชนสาธารณะหรอสถานะของบคคล

น น จะยนฟองคดเมอใดกได ตามมาตรา 52 วรรคหนง151 ในกรณทมการยนฟองเมอพนกาหนด

ระยะเวลาในการฟองคดแลว ถาศาลปกครองเหนเองหรอคกรณมคาขอวาการพจารณาพพากษาคดท

ยนฟองน นจะเปนประโยชนแกสวนรวมหรอเปนกรณทมเหตจาเปนอน ศาลปกครองจะรบคดน นไว

พจารณากได ตามมาตรา 52 วรรคสอง152

6. การฟองคดตองไมเปนฟองซอน ดาเนนกระบวนพจารณาซ า หรอฟองซ า

การฟองซอน หมายถง กรณทผฟองคดรายเดยวกนไดยนฟองเรองเดยวกนน นอกในขณะทคด

อยระหวางการพจารณาของศาลปกครอง153

การดาเนนกระบวนพจารณาซ า หมายถง กรณทศาลไดมคาพพากษาหรอคาสงช ขาดคดหรอ

ประเดนขอใดแหงคดแลว แตไดมการดาเนนกระบวนพจาณาในศาลน นอนเกยวกบคดหรอประเดนท

ไดวนจฉยช ขาดแลวน น154

หนาทตามทกฎหมายกาหนดและไมไดรบหนงสอช แจงจากหนวยงานทางปกครอง หรอเจาหนาทของรฐหรอไดรบแตเปนคาช แจงทผฟองคดเหนวาไมมเหตผล แลวแตกรณ เวนแตจะมบทกฎหมายเฉพาะกาหนดไวเปนอยางอน” 150 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 51 การฟองคดตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) ใหยนฟองภายในหนงป และการฟองคดตามมาตรา 9 วรรคหนง (4) ใหยนฟองภายในหาปนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคดแตไมเกนสบปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคด 151 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 52 วรรคหนง “การฟองคดปกครองทเกยวกบการคมครองประโยชนสาธารณะหรอสถานะของบคคลจะยน ฟองคดเมอใดกได” 152 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 52 วรรคสอง “การฟองคดปกครองทยนเมอพนกาหนดเวลาการฟองคดแลว ถาศาลปกครองเหนวา คดทยนฟองน น จะเปนประโยชนแกสวนรวมหรอมเหตจาเปนอนโดยศาลเหนเองหรอคกรณมคาขอศาลปกครองจะรบไวพจารณากได การฟองคดปกครองทยนเมอพนกาหนดเวลาการฟองคดแลว ถาศาลปกครองเหนวาคดทยนฟองน น จะเปนประโยชนแกสวนรวมหรอมเหตจาเปนอนโดยศาลเหนเองหรอคกรณมคาขอศาลปกครองจะรบไวพจารณากได” 153 ระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยการพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 36 “นบแตเวลาทไดยนฟองตอศาลแลว คดน นอยในระหวางพจารณา และผลแหงคดน

(1) หามมใหผฟองคดยนคาฟองเรองเดยวกนน นตอศาลเดยวกนหรอตอศาลอนอก และ ฯลฯ 154 ระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยการพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543

91

การฟองซ า หมายถง กรณทศาลไดมคาพพากษาหรอคาสงช ขาดคดถงทสดแลว คกรณราย

เดยวกนน นไดนาคดพพาทในประเดนทศาลไดวนจฉยและมคาพพากษาหรอคาสงช ขาดคดโดยอาศย

เหตอยางเดยวกนมายนฟองตอศาลอก155

แมเงอนไขในการฟองคดปกครองจะเปนเงอนไขสาคญทจะตองพจารณาในการนาคดมาฟอง

ตอศาลปกครอง แตประเดนเรองการพจารณาลกษณะของขอพพาทกเปนประเดนสาคญอกประการ

หนงทจะตองพจารณา เนองจากจะตองเปนคดพพาททางปกครองทอยในเขตอานาจของศาลปกครอง

ตามมาตรา 9156 อนไดแก

ขอ 96 “เมอศาลมคาพพากษาหรอคาสงช ขาดคดหรอประเดนขอใดแหงคดแลว หามมใหดาเนนกระบวนพจารณาในศาลน นอนเกยวกบคดหรอประเดนทไดวนจฉยช ขาดแลวน น เวนแต

(1) การแกไขขอผดพลาดหรอผดหลงเลกนอยตามขอ 95 (2) การพจารณาพพากษาหรอมคาสงช ขาดคดใหมตามมาตรา 75 (3) การพจารณาใหมแหงคดทสานวนคดหรอเอกสารในสานวนคดสญหายหรอบบสลายตามขอ 21 (4) การยน การรบ หรอไมรบอทธรณตามมาตรา 73 (5) การดาเนนการเกยวกบการบรรเทาทกขชวคราวในระหวางการยนอทธรณ ซงคาอทธรณอยระหวางการพจารณา

ของศาลปกครองช นตนตามขอ 104 หรอขอ 106 (6) การทศาลปกครองสงสดสงคดคนไปยงศาลปกครองช นตนทไดพจารณาและพพากษาหรอมคาสงคดน นเพอใหการ

พพากษาหรอมคาสงใหมหรอพจารณาและพพากษา หรอมคาสงใหมตามขอ 112 (7) การบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสง”

155 ระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยการพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 97 “คดทไดมคาพพากษาหรอคาสงช ขาดคดถงทสดแลว หามมใหคกรณเดยวกนฟองกนอกในประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกน” 156 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 ศาลปกครองมอานาจพจารณาพพากษาหรอมคาสงในเรองดงตอไปน (1) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมายไมวาจะเปนการออกกฎ คาสงหรอการกระทาอนใดเนองจากกระทาโดยไมมอานาจหรอนอกเหนออานาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอโดยไมถกตองตามรปแบบข นตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการกระทาน นหรอโดยไมสจรตหรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางข นตอนโดยไมจาเปน หรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร หรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ (2) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร (3) คดพพาทเกยวกบการกระทาละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ คาสงปกครอง หรอคาสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

92

ก. คดทฟองใหเพกถอนกฎ/คาสง

ข. คดทฟองขอใหสงหามการกระทาอนใด

ค. คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาท

ตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

ง. คดพพาทเกยวกบการทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ

จ. คดพพาทเกยวกบความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ

ฉ. คดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง

ช. คดทมกฎหมายกาหนดใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐฟองคดตอศาล

เพอบงคบใหบคคลตองกระทาหรอละเวนการกระทาอยางใดอยางหนง

ซ. คดพพาทเกยวกบเรองทมกฎหมายกาหนดใหอยในเขตอานาจของศาลปกครอง

ตามทไดกลาวไวเบ องตนแลววา ความรบผดของหนวยงานรฐทเกยวกบความเสยหายจากน ามนรวไหล

น น มกเปนกรณทหนวยงานของรฐกระทาละเมดอนเกดจากการละเลยตอหนาททกฎหมายกาหนด

หรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร ซงตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 (3)157 ไดกาหนดลกษณะของขอพพาททเปนความรบผดทางละเมด

ของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐไววา จะตองเปนขอพพาททเกยวกบความรบผดทาง

ละเมด และความรบผดทางละเมดน นจะตองมเหตมาจากการกระทาทเปนการใชอานาจฝ ายเดยวไม

(4) คดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง (5) คดทมกฎหมายกาหนดใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐฟองคดตอศาลเพอบงคบใหบคคลตองกระทาหรอละเวนกระทาอยางหนงอยางใด (6) คดพพาทเกยวกบเรองทมกฎหมายกาหนดใหอยในเขตอานาจศาลปกครอง

เรองดงตอไปน ไมอยในอานาจศาลปกครอง (1) การดาเนนการเกยวกบวนยทหาร (2) การดาเนนการของคณะกรรมการตลาการตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการฝายตลาการ (3) คดทอยในอานาจของศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน ศาลภาษอากรศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลาย หรอศาลชานญพเศษอน 157 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 (3) คดพพาทเกยวกบการกระทาละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ คาสงทางปกครอง หรอคาสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

93

วาจะเปนการออกกฎ คาสง หรอการกระทาอนตามทบญญตไวในมาตรา 9 (1)158 หรอเปนความรบ

ผดทางละเมดทเกดจากการละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร ซงคดความรบ

ผดทางละเมดอนเกดจากการละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรน น ม 2 กรณ คอ

กรณทเปนความรบผดอนเกดจากการไมปฏบตหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหหนวยงานทางปกครอง

หรอเจาหนาทของรฐปฏบตกรณหนง กบกรณทปฏบตหนาทอยางลาชาเกนสมควรอกกรณหนง

กรณการกระทาละเมดของเจาหนาทอนเกดจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมาย

กาหนดใหตองปฏบต เปนกรณทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐมหนาทตามกฎหมายใน

ฐานะผปฏบตแตละเลยไมปฏบตหนาทดงกลาว เชน

- กรณทกรมทางหลวงชนบท (ผถกฟองคด) ซงมภารกจเกยวกบการพฒนาโครงสรางพ นฐาน

ดานทางหลวง และการกอสรางบารงรกษาทางหลวงใหมโครงขายทางหลวงทสมบรณเพ อให

ประชาชนไดรบความสะดวก รวดเรว และปลอดภยในการเดนทาง ละเวนการปฏบตหนาทในการดแล

รกษาถนน ตนไม หรอสงปลกสราง เพอปองกนไมใหเกดอนตรายตอผใชถนน โดยมไดตดแตงตน

ทองหลางซงข นอยบรเวณไหลถนนทางหลวงชนบท เปนเหตใหตนทองหลางซงมโคนตนผกลวงหกโคน

ลมทบรถจกรยานยนตของบตรผฟองคด ทาใหบตรของผฟองคดไดรบบาดเจบและถงแกความตาย ผ

ฟองคดจงฟองขอใหผถกฟองคดชดใชคาเสยหาย น น เปนคดพพาทเกยวกบการกระทาละเมดอนเกด

จากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) แหง

พระราชบญญตจดต งศาลปกครองฯ ซงอยในอานาจพจารณาของศาลปกครอง (ค าวนจฉยชขาด

อ านาจหนาทระหวางศาลท 24/2549 และท 31/2549)

สาหรบความรบผดทางละเมดจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต

ซงอาจเกดข นในกรณน ามนรวน น มกเปนกรณทเกยวของกบหนวยงานของรฐซงมหนาทควบคม

158 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 (1) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการ โดยไมชอบดวยกฎหมายไมวาจะเปนการออกกฎ คาสงหรอการกระทาอนใดเนองจากกระทาโดย ไมมอานาจหรอนอกเหนออานาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอโดยไมถกตองตาม รปแบบข นตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการกระทาน น หรอโดยไมสจรต หรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางข นตอนโดยไมจาเปน หรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร หรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ

94

ตรวจสอบความปลอดภยในกจการขนถายน ามน โดยหนวยงานดงกลาวจะมอานาจกาหนดหลกเกณฑ

และวธการทใชในการดาเนนกจการใหมความปลอดภย เชน การกาหนดจดขนถายน ามน การกาหนด

ชนด ขนาด และประเภทของทอขนสงทใชในการลาเลยงน ามน อกท งตองกาหนดการตรวจสอบ

คณภาพของอปกรณตางๆ ใหไดตามเกณฑมาตรฐานความปลอดภยอยางสมาเสมอ ซงหากหนวยงาน

ดงกลาวน ละเลยตอหนาทไมตรวจสอบความปลอดภยใหเปนไปตามมาตรฐาน ยอมทาใหมความเสยง

ในการทเกดความเสยหายสงข นและเปนเหตใหมการรวไหลเกดข นได นอกจากน ในกรณทการรวไหล

ของน ามนไดทาความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตแลว หนวยงานซงมหนาทฟนฟและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตโดยตรงจะตองเขาฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหกลบคนสสภาพเดม ไมว าจะเปน

การฟนฟในระยะส นหรอในระยะยาวกตาม อกท งตองมการศกษา ประเมนผลและตดตามอยาง

สมาเสมอเนองจากทรพยากรทางทะเลทถกทาลายมกเปนทรพยากรทมความออนไหว หากไมมการ

ฟนฟใหกลบสภาพเดมไดยอมสรางผลกระทบแกชาวประมง และผประกอบอาชพในบรเวณดงกลาว

อยางไมอาจหลกเลยงได ซงในกรณเชนน ผทไดรบความเดอดรอนเสยหายจงอาจฟองหนวยงาน

ดงกลาวซงละเลยตอหนาทเพอใหชดใชคาสนไหมทดแทนแกตนได

กรณการกระทาละเมดของเจาหนาทจากการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร เปนกรณท

หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทไดปฏบตหนาทตามทกฎหมายกาหนด แตไดปฏบตลาชาเกน

สมควร ซงอาจจะเปนกรณทมกฎหมายกาหนดกรอบระยะเวลาใหเจาหนาทจะตองดาเนนการภายใน

กาหนดระยะเวลาน นๆ หรออาจเปนกรณทกฎหมายไมไดกาหนดกรอบเวลาเอาไว แตการดาเนนการ

ดงกลาวน นสามารถกระทาใหแลวเสรจไดภายในระยะเวลาหนง แตปรากฏวาหนวยงานทางปกครอง

หรอเจาหนาทรฐไมไดดาเนนการเชนน นจนลวงผานระยะเวลาไปพอสมควร เชน ผอานวยการ

ศนยวจยและพฒนาประมงน าจดสกลนครและกรมประมง ซงเปนเจาหนาทของรฐและหนวยงานทาง

ปกครองทมอานาจหนาทในการดแลรกษาและบรหารจดการแหลงน าเพอประโยชนในการบารงพนธ

สตวน าตามกฎหมาย ทาการระบายน าในหนองหารลาชาเกนสมควรและไมควบคมระดบน าให

เหมาะสม ทาใหผฟองคดไดรบความเดอดรอนเสยหายจากการทน าทวมทดนของผฟองคด เปนคด

พพาทเกยวกบการกระทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการ

ละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควรตาม

95

มาตรา 9 วรรคหนง (3) แหงพระราชบญญตจดต งศาลปกครองฯ (ค าวนจฉยชขาดอ านาจหนาท

ระหวางศาลท 3/2549)

สาหรบความรบผดในการกระทาละเมดของเจาหนาทจากการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร

ทอาจเกดข นในกรณน ามนรวน น อาจเปนกรณทหนวยงานซงมหนาทขจดมลพษน ามน เขาทาการขจด

และเกบกคราบน ามนลาชาเกนสมควร เนองจากน ามนมสภาพเปนของเหลวเชนเดยวกบน าทะเล

ดงน นเมอมการรวไหลเกดข น คราบน ามนจะแพรกระจายในทองทะเลไปตามกระแสน าและทศทางลม

อยางรวดเรว ซงหากไมมการเขาปฏบตการอยางทนทวงท ยอมทาใหน ามนกระจายตวเปนวงกวางจน

ยากแกการใชทนลอมเพอกกเกบ ซงในทางปฏบตแลวจะตองมการเตรยมทนกกน ามนทมความยาว

เพยงพอเพอลอมมใหคราบน ามนแพรกระจาย จากน นจงจะใชเครองดดน ามน (skimmer) ทาการดด

เกบน ามนตอไป และการใชวธดงกลาวจะเปนวธทสรางความเสยหายแกธรรมชาตนอยกวาการใช

สารเคมฉดพนเพอสลายคราบน ามน หากทมเกบกสามารถเขาขจดคราบน ามนไดอยางทนทวงท กจะ

ชวยบรรเทามใหธรรมชาตถกทาลายและหลกเลยงการใชสารเคมได ดงน น หากทมขจดน ามนเขา

ปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร ยอมเปนเหตใหความเสยหายรนแรงมากข น ท งอาจทาใหคราบน ามน

พดเขาชายฝงทาความเสยหายแกทรพยสนและทศนยภาพ ผทไดรบความเดอดรอนเสยหายจง

สามารถฟองใหหนวยงานดงกลาวชดใชคาสนไหมทดแทนได

กลาวโดยสรปแลว เมอมเหตการณรวไหลของน ามนเกดข นในทะเล อาจมความรบผดของ

หนวยงานรฐเขามาเกยวของเปนคดเกยวกบการทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาท

ของรฐอนเกดจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาท ดงกลาว

ลาชาเกนสมควร ซงในการดาเนนคดประเภทดงกลาวน จะอยในอานาจพจารณาพพากษาของศาล

ปกครอง และจะตองใชวธพจารณาคดปกครอง ตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โดยรปแบบกระบวนพจารณาจะเปนแบบไตสวน ซงแตกตางจาก

การดาเนนกระบวนพจารณาในศาลยตธรรมทใชระบบกลาวหาซงจะตองตอสโตแยงกนดวย

พยานหลกฐาน ตลาการในศาลปกครองจงมบทบาทในการแสวงหาขอเทจจรงและขอกฎหมาย ไมได

จากดเพยงเฉพาะพยานหลกฐานทคความนาเสนอเทาน น ตลาการเจาของสานวนจงสามารถแสวงหา

ขอเทจจรงและพยานหลกฐานไดอยางกวางขวางตามทเหนสมควรเพอประโยชนของคกรณท งสองฝาย

แลวตอเสนอความเหนตอองคคณะ โดยจะเปดโอกาสใหคกรณแตละฝายไดตรวจสอบโตแยงหกลาง

96

ขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานทแสวงหาไดดวยตนเองกอนเสมอ สาหรบคาธรรมเนยมศาลในกรณทม

คาขอใหใชเงนหรอสงมอบทรพยสนอนเนองมาจากการละเมดน นจะเสยในอตราเดยวกบทกาหนดไว

ตาราง 1 ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง159 และในกรณทศาลปกครองมคาบงคบใหผใด

ชาระเงนหรอสงมอบทรพยสนตามคาพพากษา ศาลปกครองมอาจมคาสงใหบงคบคดแกทรพยสนของ

บคคลน น โดยใหนาบทบญญตวาดวยการบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใช

บงคบโดยอนโลม

อยางไรกตาม ในการใชอานาจของหนวยงานทางปกครองน นจะกระทาโดย

เจาหนาทของรฐ เจาหนาทของรฐจงเปนผกระทาการตางๆ แทนรฐในนามของรฐ ไมไดทาไปเพอ

ประโยชนสวนตน ดงน น หากใหเจาหนาทดงกลาวตองรบผดเปนการสวนตวยอมเปนการบนทอน

กาลงใจและสรางความไมเปนธรรมใหแกเจาหนาท อกท งจะทาใหเกดปญหาในการบรหารงาน

เนองจากจะทาใหเจาหนาทไมกลาตดสนใจดาเนนงานเนองจากเกรงกลวตอความรบผดทอาจ

เกดข น พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ .ศ.2539 จงเปนกฎหมายทใช

บงคบโดยมวตถประสงคเพอแกปญหาดงกลาว โดยบญญตให เจาหนาทของรฐตองรบผดทาง

ละเมดเฉพาะเมอเปนการจงใจกระทาเพอการเฉพาะตว หรอจงใจใหเกดความเสยหาย หรอ

ประมาทเลนเลออยางรายแรงเทาน น เพอใหเกดความเปนธรรมและเพมประสทธภาพในการ

ปฏบตงานของเจาหนาทของรฐ ซงมสาระสาคญ ดงน

(ก) พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

เปนกฎหมายทกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขความรบผดทางละเมดของหนวยงานของรฐ

และเจาหนาทวาจะตองรบผดในการทาละเมดหรอไม และจะตองรบผดมากนอยเพยงใด ตลอดจน

วธการในการเรยกรองคาสนไหมทดแทน ซงสาหรบความรบผดของรฐในผลแหงละเมดทเกดข นแก

เอกชนน น มาตรา 5160 ไดวางหลกไววา “หนวยงานของรฐ” ตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมด

159 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 45 วรรคส “การฟองคดไมตองเสยคาธรรมเนยมศาล เวนแตการฟองคดขอใหสงใหใชเงนหรอสงมอบทรพยสนอนสบเนองจากคดตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) หรอ (4) ใหเสยคาธรรมเนยมศาลตามทนทรพยในอตราตามทระบไวในตาราง 1 ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง สาหรบคดทมคาขอใหปลดเปล องทกขอนอาจคานวณเปนราคาเงนได” 160พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 5 บญญตวา

97

ท “เจาหนาท” ไดกระทา “ในการปฏบตหนาท” ผเสยหายจะตองฟองรองหนวยงานของรฐโดยตรง

จะฟองเจาหนาทผกระทาในการปฏบตหนาทน นไมได เชน ในการทเจาหนาทของหนวยงานตางๆ ได

เขาดาเนนการขจดคราบน ามนตามวธการและข นตอนทหนวยงานกาหนดตามทไดรบมอบหมาย ถอ

เปนการกระทาในการปฏบตหนาท ดงน น หากมความเสยหายเกดข นจากการขจดคราบน ามน

หนวยงานของรฐตองรบผดชอบชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหาย โดยผเสยหายสามารถ

ดาเนนการฟองรองเรยกคาสนไหมทดแทนจากหนวยงานไดโดยตรง จะฟองเจาหนาทรฐซงปฏบต

หนาทไมได องคประกอบของความรบผดเพอละเมดของหนวยงานของรฐตามมาตรา 5 จงม 3

ประการ คอประการทหนง ตองมการกระทาละเมดเกดข น ประการทสอง การกระทาละเมดดงกลาว

น นกระทาโดยเจาหนาทของรฐ และประการทสาม การกระทาละเมดของเจาหนาทของรฐน นเปนการ

กระทาในการปฏบตหนาท เพราะหากมใชการกระทาในการปฏบตหนาทแลว เจาหนาทผกระทา

ละเมดจะตองรบผดเปนการสวนตว และหากหนวยงานของรฐ ไดชดใชคาสนไหมทดแทนแก

บคคลภายนอกไปแลว เจาหนาทของรฐจะตองรบผดในการละเมดน น เฉพาะกรณทเจาหนาทน นได

กระทาละเมดโดยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทาน น หนวยงานของรฐจงจะสามารถ

ใชสทธไลเบ ยหรอเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนได ตามพระราชบญญตความรบผดทาง

ละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 8161 อยางไรกตามพระราชบญญตดงกลาวมไดบญญตนยาม

ของคาวา “ละเมด” ไวเปนการเฉพาะและมไดบญญตหลกเกณฑความรบผดของหนวยงานของรฐตอ

ผเสยหาย รวมท งความรบผดของเจาหนาทไวโดยครบถวน ดงน น ในกรณทพระราชบญญตดงกลาว

มไดบญญตเรองใดเกยวกบความรบผดทางละเมดไวเปนการพเศษ จงตองเปนไปตามบทบญญตของ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยละเมด

“หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระทาในการปฏบตหนาท ในกรณน ผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได ถาการละเมดเกดจากเจาหนาทซงไมไดสงกดหนวยงานของรฐแหงใด ใหถอวากระทรวงการคลงเปนหนวยงานของรฐทตองรบผดตามวรรคหนง” 161 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 8 ในกรณทหนวยงานของรฐตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายเพอการละเมดของเจาหนาท ใหหนวยงานของรฐมสทธเรยกรองใหเจาหนาท ผกระทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาวแกหนวยงานของรฐได ถาเจาหนาทไดกระทาการน นไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง

98

ท งน เมอบคคลภายนอกไดรบความเสยหายจากการกระทาละเมดของเจาหนาทอนเกดจาก

การปฏบตหนาท สามารถดาเนนการได 2 วธคอ162

1. การรองขอตอหนวยงาน: โดยผเสยหายสามารถรองขอตอหนวยงานของรฐใหชดใชคา

สนไหมทดแทนแกตนไดโดยตรง และเมอหนวยงานของรฐมคาสงเชนใดแลวหากผเสยหายยงไมพอใจ

ในการวนจฉยกสามารถฟองคดตอศาลได

2. การฟองคดตอศาล : ผเสยหายอาจฟองคดตอศาลเพอขอใหศาลมคาสงหรอคาพพากษา

ใหหนวยงานของรฐชดใชคาสนไหมทดแทนไดโดยตรง โดยไมตองยนคาขอตอหนวยงานของรฐกอน

ท งน อาจยนฟองตอศาลปกครองหรอศาลยตธรรมแลวแตกรณ ซงหากเปนการละเมดทเกดจากการใช

อานาจตามกฎหมายของเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐกจะเปนคดทอยในอานาจของศาลปกครอง

ตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 วรรคหนง

(3) แตหากเปนการละเมดของเจาหนาทในทางกายภาพในระหวางปฏบตหนาท กจะอยในเขตอานาจ

ของศาลยตธรรม163

อยางไรกตามในการชดใชคาสนไหมทดแทนยงคงมขอจากดบางประการ เชน หลกเกณฑใน

การชดใชคาสนไหมทดแทนยงคงเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด ทาให

ยงคงมขอจากดในเรองของการพสจนความผด และการกาหนดคาเสยหายอย นอกจากน คาสนไหม

ทดแทนความเสยหายทเกดข นตอจตใจยงไมไดรบการยอมรบ ซงศาลปกครองสงสดเคยมคาวนจฉยวา

ความทกขใจเปนความเสยหายทไมใชตวเงน ความทกขใจเปนเพยงอารมณทเกดข น ไมใชผลสบ

เนองมาจากการทเจาหนาทของผถกฟองคดกระทาใหเกดความเสยหายแกรางกายหรออนามยหรอ

กระทาใหเสยเสรภาพของผฟองคดแตอยางใด จงไมอาจเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนในสวนน ได164

162ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทและความรบผดชอบของรฐโดยปราศจากความรบผด (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา,2555). หนา 114. 163คาวนจฉยช ขาดอานาจหนาทระหวางศาลท 1/2545 164คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.372/2550

99

(ข) ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

ตามระเบยบดงกลาวเปนกรณทผเสยหายยนคาขอใหหนวยงานของรฐชดใชคาสนไหม

ทดแทน กรณทความเสยหายเกดจากการการกระทาละเมดของเจาหนาทของรฐในการปฏบตหนาท

แตไมรวมถงการออกคาสงหรอกฎ165 ซงเมอหนวยงานของรฐไดรบคาขอแลวกจะตองแตงต ง

คณะกรรมการและดาเนนการตามระเบยบ หากหนวยงานของรฐเหนวาเปนกรณทตองชดใชคา

สนไหมทดแทน กใหดาเนนการตามทประกาศกระทรวงการคลงกาหนด166 ซงในทน ไดแก ประกาศ

กระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทของรฐกระทาละเมดตอ

บคคลภายนอก

(ค) ประกาศกระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทรฐกระทาละเมดตอบคคลภายนอก ลงวนท 3 ตลาคม 2554167

ตามประกาศดงกลาวไดกาหนดคาสนไหมทดแทนในกรณทเจาหนาทของรฐกระทาละเมดตอ

บคคลภายนอกไว ไดแก คารกษาพยาบาลเทาทจายไปจรงตามความจาเปนไมเกน 50,000 บาท ตอ

ผเสยหายหนงราย, คาขาดประโยชนทามาหาไดในระหวางเจบปวย กรณผเสยหายมรายไดไมแนนอน

หรอไมมรายไดประจา ใหชดใชความเสยหายไมเกนวนละ 300 บาท ตามทหยดรกษาตว ท งน ไมเกน

60 วน สาหรบผเสยหายทมรายไดประจาใหชดใชตามอตราคาจางหรอคาตอบแทน แตไมเกนเดอนละ

15,000 บาท ตามวนทแพทยรบรองใหหยดรกษาตว แตไมเกน 2 เดอนตอผเสยหายหนงราย,

คาชดเชยแทนการสญเสยอวยวะหรอสญเสยสมรรถภาพในการทางานของอวยวะฯ แตไมเกน

110,000 บาท ตอผเสยหายหนงราย, คาปลงศพและคาใชจายอนจาเปนในการจดการศพตามทจาย

จรง ไมเกน 40,000 บาท ตอผเสยหายทเสยชวตหนงราย, คาขาดไรอปการะแกทายาทคนละ 20,000

บาท ตอผเสยหายทเสยชวตหนงราย ท งน หากผยนคาขอไมพอใจในผลการวนจฉย มสทธฟองคดตอ

165ขอ 4 ในระเบยบน "ความเสยหาย" หมายความวา ความเสยหายทเกดจากการละเมดอยางใด ๆ แตไมรวมถงการออกคาสงหรอกฎ 166ขอ 34 “ในกรณทตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผยนคาขอ ใหหนวยงานของรฐทตองชดใชคาสนไหมทดแทนปฏบตตามทกระทรวงการคลงกาหนด” 167 ออกโดยอาศยอานาจตามความในขอ 34 แหงระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 (ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 20 ตลาคม 2554)

100

ศาลยตธรรมหรอศาลปกครองทมอานาจพจารณาคดภายใน 90 วน นบต งแตวนทผยนคาขอไดรบแจง

ผลการวนจฉย168 และหากมคาสนไหมทดแทนทเกนกวาทกาหนดมาน หรอคาสนไหมทดแทนในกรณ

อน กาหนดใหหนวยงานของรฐสามารถขอทาความตกลงกบกระทรวงการคลงเปนรายกรณไป169

อยางไรกตามประกาศกระทรวงการคลงดงกลาว ยงคงมขอจากดในการชดใชคาสนไหม

ทดแทนอยบางประการ กลาวคอ ไมมการกาหนดหลกเกณฑในการชดใชคาสนไหมทดแทนสาหรบ

กรณคาขาดรายไดในการประกอบอาชพ และไมมหลกเกณฑการเรยกคาเสยหายตอรางกาย สขภาพ

อนามยในกรณทความเสยหายยงไมปรากฏ เชน การสะสมสารพษในรางกาย เปนตน ซงในเหตการณ

น ามนรวไหลน นไมปรากฏวามผเสยหายคนใดมายนคาขอตอหนวยงานของรฐใหชดใชคาสนไหม

ทดแทนตามประกาศดงกลาวเลย คงมแตเพยงการฟองหนวยงานของรฐเปนคดปกครองเทาน น

2.3.3.3 กฎหมายทเกยวของกบการชดใชเยยวยากรณทรฐไมมสวนผด

ในกรณทหนวยงานของรฐไดปฏบตหนาทตามกฎหมายอยางครบถวนแลว ไมไดมสวน

เกยวของกบการกอใหเกดความเสยหายจากน ามนรวแตอยางใด หนวยงานของรฐจะทาหนาทเปน

เพยงคนกลางในการประสานเรองชดใชเยยวยาระหวางผกอมลพษซงเปนเอกชน กบผเสยหายซงเปน

เอกชน คอยดาเนนการรบขอเรยกรองจากชาวบาน อนเปนการปฏบตหนาทโดยทวไปของหนวยงาน

ราชการ ซงจากกรณศกษาเหตการณน ามนรวทจงหวดระยองน นพบวา หนวยงานภาครฐจะคอย

อานวยความสะดวกใหแกประชาชนในการตดตอขอรบเงนเยยวยาเบ องตนจากบรษทผกอเหต และ

ดาเนนการตามกฎหมายตางๆ แตไมปรากฏวาหนวยงานของรฐจะเปนผจายเงนเยยวยาใหแก

ผเสยหายโดยตรง เนองจากไมเขาหลกเกณฑทจะเบกจายจากเงนงบประมาณเพอเยยวยาแกผเสยหาย

อกท ง ไมมกฎหมายฉบบใดกาหนดใหหนวยรฐจะตองเปนผชดใชเยยวยาในกรณทไมไดเกดจากการ

กระทาของตนอกดวย แตสาหรบเหตการณในบางกรณกฎหมายมการกาหนดใหรฐจะตองรบผดแมจะ

ไมมความรบผดของรฐเกดข นกตาม ซงการชดใชเยยวยาในกรณทรฐไมมความผดน น มแนวคดมาจาก

หลกความรบผดของรฐโดยปราศจากความผดซงเปนหลกกฎหมายทพฒนาในประเทศฝรงเศส แตยง

ไมไดพฒนาในระบบกฎหมายไทยอยางเปนรปธรรม ซงในการดาเนนกจกรรมสาธารณะบางอยาง แม

รฐจะดาเนนการไปอยางถกตองตามกฎหมายทกประการแตมผทไดรบความเสยหายจากการกระทา

168ประกาศกระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทของรฐกระทาละเมดตอบคคลภายนอก ขอ 6 169ประกาศกระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทของรฐกระทาละเมดตอบคคลภายนอก ขอ 8

101

น น กฎหมายจงตองกาหนดใหรฐรบผดชอบในการชดใชเยยวยาใหแกผไดรบความเสยหายน น แต

อยางไรกตาม ความรบผดดงกลาวน จะตองมการกาหนดเปนกฎหมายไวชดเจน หากไมมกฎหมาย

กาหนดไวชดเจนแลว การเยยวยาโดยรฐจะเปนไปในลกษณะของการใหความชวยเหลอหรอการ

สงเคราะหในฐานะทรฐเปนหนวยงานทางปกครองทตองดแลใหความชวยเหลอเก อกลแกพลเมองของ

ตนเทาน น ท งน ในประเทศไทยมกฎหมายเพยงไมกฉบบทปรากฏเรองความรบผดของรฐโดยปราศจาก

ความผด สวนใหญจะปรากฏเปนกฎหมายในรปแบบของการใหความชวยเหลอในกรณอนๆ ทไมใช

การเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวดงน คอ

(ก) ระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยเงนทดรองราชการเพอชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน พ.ศ. 2556170

ระเบยบกระทรวงการคลงฉบบน กาหนดใหสวนราชการมเงนทดรองราชการเพอชวยเหลอ

ผประสบภยพบตในกรณฉกเฉนในการใหความชวยเหลอหรอสนบสนนการใหความชวยเหลอ

ผประสบภยพบตในระหวางทยงไมไดรบเงนงบประมาณรายจาย ซงระเบยบกระทรวงการคลงฉบบน

ไดแกไขหลกการเดมในการจายเงนจากเดมทมเงอนไขการจายเงนทตองมการประกาศเปนภยพบต

เสยกอน เปนเงอนไขวาใหสามารถจายเงนทดรองราชการไดทนทเมอเปนทคาดหมายวาจะเกดภย

พบตข นในเวลาอนใกลและจาเปนตองรบแกไขโดยเฉยบพลนเพอยบย งหรอปองกนภยพบต ซงการใช

จายเงนตามระเบยบน จะใหเงนในการใหความชวยเหลอแกผประสบภยในดานตางๆ เชน ดาน

การเกษตร ซงรวมถงดานการปศสตวและดานการประมง171 ดวย นอกจากน ยงใหการชวยเหลอดาน

สงคมสงเคราะหและฟนฟผประสบภย ดานการแพทยและสาธารณะสข เปนตน ซงระเบยบดงกลาวน

มวตถประสงคเพอวางหลกเกณฑสาหรบสวนราชการในการดาเนนการชวยเหลอโดยเรงดวนตาม

ความจาเปนและเหมาะสมเมอเกดภยพบตกรณฉกเฉนข นในทองทใดทองทหนง โดยมงหมายทจะ

บรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนาของผประสบภยพบตแตมไดมงหมายทจะชดใชความเสยหายใหแก

ผใด172 อยางไรกตาม การจะไดรบการชวยเหลอตามระเบยบฉบบน มเงอนไขสาคญวา จะตองเปน

170 ยกเลกระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยเงนทดรองราชการเพอชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน พ.ศ. 2546 171 โดยการสนบสนนพนธสตวน า อาหารสตวน า วสดทางการประมง สารเคมและยารกษาโรคทจาเปนตามหลกเกณฑทกระทรวงเกษตรและสหกรณกาหนด 172 ระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยเงนทดรองราชการเพอชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน ขอ 16

102

กรณทเกดภยพบตกรณฉกเฉนตามความหมายของระเบยบน ซงหากพจารณาจากขอ 5173 ของ

ระเบยบดงกลาว จะเหนไดวา ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน นไมอยในความหมายของภยพบต

ตามทระเบยบกาหนด ดงน น จงไมปรากฏวามเหตการณรวไหลของน ามนในคร งใดเลย ทสวนราชการ

จะใชเงนทดรองราชการตามระเบยบดงกลาวในการใหความชวยเหลอแกผเสยหาย174

(ข) พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม พ.ศ. 2543

สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมจะทางานรวมกบหนวยงานภาครฐและ

ภาคเอกชนเกยวของกบการสงเสรม (Small and Medium Enterprise หรอ SMEs) โดยใหการ

สนบสนนและสงเสรมซงจะครอบคลมเฉพาะวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมในกจการผลตสนคา

กจการใหบรการ และกจการคาสงและคาปลก ซงผประกอบการโรงแรมหรอรสอรททไดรบผลกระทบ

จากเหตการณน ามนรว อาจจดอยในกลมของกจการการบรการ175 อนอาจไดรบการสงเสรมตาม

พระราชบญญตน ได ท งน ตามพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมฯ มาตรา 16

ไดจดต ง “สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม” มฐานะเปนนตบคคล และใหเปน

หนวยงานของรฐนาการกาหนดนโยบายและเปนศนยกลางประสานระบบการทางาน เพอขบเคลอน

การสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมของประเทศ โดยม “คณะกรรมการสงเสรมวสาหกจ

ขนาดกลางและขนาดยอม” คอยกาหนดนโยบายและแผนการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาด

ยอมเพอเสนอขอความเหนชอบจากคณะรฐมนตร176 ดงน น การจะมมาตรการใดๆ ออกมาเพอ

สงเสรมธรกจขนาดกลางและขนาดยอมน น จะตองดาเนนการในรปของนโยบาย ซงกจะข นอยกบ

ปจจยหลายอยาง เชน ภยตางๆ ทสงผลกระทบตอภาคธรกจ รวมถงสภาพเศรษฐกจในขณะน นดวย

173 “ภยพบต” หมายความวา สาธารณภยอนไดแก อคคภย วาตภย อทกภย ภยแลง ภาวะฝนแลง ฝนท งชวง ภยจากลกเหบ ภยอนเกดจากไฟปา ภยทเกดจากโรคหรอการระบาดของแมลงหรอศตรพชทกชนด อากาศหนาวจดผดปกต ภยสงคราม และภยอนเนองจากการกอการราย กองกาลงจากนอกประเทศ ตลอดจนภยอนๆ ไมวาเกดจากธรรมชาต หรอมบคคลหรอสตวทาใหเกดข น ซงกอใหเกดอนตรายแกชวต รางกายของประชาชน หรอกอใหเกดความเสยหายแกทรพยสนของประชาชน 174สมภาษณ วรรณฉตรสร, หวหนาสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดระยอง, 3 กนยายน 2558. 175 หมายความครอบคลมถง การศกษา การสขภาพ การบนเทง การขนสง การกอสรางและอสงหารมทรพย การโรงแรมและหอพก การภตตาคาร การขายอาหาร การขายเครองดมของภตตาคารและรานอาหาร การใหบรการเชาสงบนเทงและการพกผอนหยอนใจ การใหบรการสวนบคคล บรการในครวเรอน บรการทใหกบธรกจ การซอมแซมทกชนด และการทองเทยวและธรกจทเกยวเนองกบการทองเทยว 176 พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม พ.ศ. 2543 มาตรา 11 (1)

103

ตวอยางมาตรการสงเสรมธรกจ SME ทเคยมในชวงทประเทศไทยประสบกบปญหาอทกภยคร งใหญ

เมอป พ.ศ. 2554 รฐบาลไดออกมาตรการเพอฟนฟธรกจ SME ทไดรบผลกระทบ เชน การลดอากร,

คาธรรมเนยมตางๆ รวมถงการขอสนเชอจากธนาคาร เปนตน อยางไรกตามยงไมปรากฏวามการ

จดทานโยบายเพอชวยเหลอใหแกผประกอบธรกจขนาดกลางและขนาดยอมซงไดรบผลกระทบจาก

น ามนรวไหลในประเทศไทย

(ค) กฎหมายอน

ตามทไดกลาวมาแลววาในบางกรณแมรฐมไดกระทาผดแตกอาจจะตองรบผดในการชดใช

คาเสยหายไดตามหลกความรบผดของรฐโดยปราศจากความผด แตเนองจากระบบกฎหมายให

ความสาคญกบความรบผดของรฐทอยบนพ นฐานการกระทาความผดหรอการกระทาละเมดเปน

สาคญ ประเทศไทยจงยงไมคนเคยกบหลกการดงกลาวเทาใดนก อยางไรกด ไดมกฎหมายหลายฉบบท

เรมมแนวคดใหรฐชดใชคาเสยหายแมรฐจะมไดกระทาความผดกตาม เชน กรณการเวนคนทดนเพอใช

ในกจการตางๆ ตามพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. 2530 ทกาหนดใหรฐตอง

จายคาทดแทนใหแกผทถกเวนคนทดน หรอกรณตามพระราชบญญตการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศ

ไทย พ.ศ. 2511 ซงกาหนดใหการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ตองจายคาทดแทนแก

เจาของหรอผครอบครองทรพยสนในกรณทจาเปนตองใชทดนของบคคลดงกลาวในการตดต งเสาเพอ

เดนสายสงไฟฟา หรอในกรณผเสยหายมสทธไดรบคาตอบแทนตามพระราชบญญตคาตอบแทน

ผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจาเลยในคดอาญา พ.ศ. 2544 หรอกรณขาราชการไดรบ

อนตรายหรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการในหนาทหรอถกประทษรายเพราะเหตกระทาตาม

หนาท กมสทธจะไดรบเงนสงเคราะหตามทบญญตไวใน พระราชบญญตสงเคราะหขาราชการผไดรบ

อนตรายหรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ พ.ศ. 2546 หรอจะเปนกรณความรบผดตอผ

ชวยเหลอราชการตาม พระราชบญญตสงเคราะหผประสบภยเนองจากการชวยเหลอราชการ การ

ปฏบตงานของชาต หรอการปฏบตตามหนาทมนษยธรรม พ.ศ. 2543 รวมถงการทาลายสตวทเปนโรค

ระบาดหรอมเหตอนควรสงสยวาเปนโรคระบาด ซงกาหนดใหตองใชราคาแกเจาของไมตากวาสามในส

ของราคาซงอาจขายไดในตลาดทองทกอนเกดโรคระบาด ตามพระราชบญญตโรคระบาดสตว พ.ศ.

2558 แตอยางไรกตามไมปรากฏวามการนาหลกการดงกลาวมาใชกบกรณความรบผดในความ

เสยหายอนเกดจากน ามนรวแตอยางใด

104

เมอมเหตการณน ามนรวเกดข น หนวยงานของรฐทเกยวของดงทกลาวมาแลวในตอนตนยอม

ตองเขามาควบคมดแล และดาเนนการขจดคราบน ามนอยางรวดเรวโดยจดกาลงเจาหนาทและ

อาสาสมครเขามาขจดคราบน ามนทรวในทะเล และทาความสะอาดชายหาด ภายหลงจากทไดขจด

คราบน ามนแลว หนวยงานรฐจะตองเปนตวกลางประสานงานระหวางผกอมลพษและผทไดรบความ

เสยหาย เนองจากท งผกอมลพษและผเสยหายตางกเปนประชาชน เมอคกรณฝายใดฝายหนงม

ภมลาเนาในเขตอาเภอ ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 7) พ.ศ.2550

มาตรา 62/1 กาหนดใหอาเภอตองจดต งคณะบคคลเพอทาหนาทไกลเกลยและประนอมขอพพาทของ

ประชาชนในเรองพพาททางแพงทมทนทรพยไมเกนสองแสนบาทหรอมากกวาน นตามทกาหนดใน

พระราชกฤษฎกา ซงในเหตการณน ามนรวทเกดข นทจงหวดระยอง ทางผวาราชการจงหวดไดเขามา

ดแลปญหาพรอมท งประสานงานในการดาเนนการไกลเกลยขอพพาทระหวาง บรษท พททฯ และ

ชาวบาน โดยจดต งศนยอานวยการเฉพาะกจแกไขปญหาน ามนดบรวไหล จงหวดระยองซงมผวา

ราชการจงหวดระยองเปนประธาน177 และมคาสงแตงต งคณะทางานตรวจสอบกลนกรองและประเมน

คาความเสยหายผไดรบผลกระทบจากเหตการณน ามนดบรวไหล 178 เพอพจารณาตรวจสอบ

กลนกรอง และประเมนคาความเสยหายของผขอรบความชวยเหลอทไดรบผลกระทบในแตละดาน

ตามทไดรบมอบหมาย และจดทารายงานสรปผลมลคาความเสยหายของผขอรบความชวยเหลอแตละ

รายเพอจดสงใหทางบรษท พททฯ ใหความชวยเหลอตอไป

หนวยงานของรฐจงมบทบาทพอสมควรเนองจากเปนผใชอานาจรฐ จงคอนขางไดรบความ

ไววางใจและมความนาเชอถอนอกจากน หนวยงานรฐทไมใชราชกลางสวนกลาง เชน จงหวด อาเภอ

หรอ องคการบรหารสวนตาบล องคการบรหารสวนทองถน เทศบาล กจะรวมมอกบภาคเอกชนผกอ

ความเสยหายจดทาแผนการเพอฟนฟการทองเทยว179 ไมวาจะเปนการรณรงคจดเทศกาลชมอาหาร

177สานกงานประชาสมพนธจงหวดระยอง, ศนยอานวยการเฉพาะกจเพอแกไขปญหาน ามนดบรวไหลจงหวดระยองสรปรายงานสถานการณกรณเกดเหตภยพบตกรณฉกเฉน น ามนดบรวไหลลงทะเล ในพ นท ตาบลมาบตาพด อาเภอเมองระยองจงหวดระยองเมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 [ออนไลน], 1 สงหาคม 2556. แหลงทมา http://pr.prd.go.th/rayong/ewt_news.php?nid=2711&filename=index 178 คาสงของศนยอานวยการเฉพาะกจแกไขปญหาน ามนดบรวไหล จงหวดระยอง ท 2549/2556 ลงวนท 2 สงหาคม 2556 และคาสงท 2563/2556 ลงวนท 5 สงหาคม 2556 179พทท โกลบอลเคมคอล, อพเดทขอมลการฟนฟเกาะเสมด [ออนไลน], 23 สงหาคม 2558. แหลงทมา http://pttgc-oilspill.com/

105

ทะเล เพอพสจนใหเหนวาอาหารทะเลน นปลอดภย หรอ การจดกจกรรมแขงขนรมชายหาดชงเงน

รางวล อนเปนการโปรโมทภาพลกษณของสถานททองเทยวทไดรบผลกระทบจากน ามนรวใน

เหตการณดงกลาวเพอใหนกทองเทยวกลบมาเทยวตามเดม ในขณะเดยวกนกดาเนนการฟนฟระบบ

นเวศทางทะเล เชนวางแนวปะการงเทยมและปลอยพนธสตวน าดวยเพอฟนฟใหระบบนเวศนกลบคน

มาดงเดมโดยเรวทสด แมอาจจะตองใชระยะเวลาในการฟนฟทคอนขางจะยาวนานกตาม อยางไรก

ตาม เนองจากการเกดน ามนรวเปนเหตการณทเกดจากการทาละเมดของมนษย อนมใชภยพบตทาง

ธรรมชาต เมอปรากฏวามตวผกอมลพษทจะตองรบผด ประกอบกบผกอมลพษน นไดทาประกนภย

ความเสยหายไวแลว จงไมคอยปรากฏวาหนวยงานของรฐจะเบกจ ายเงนทดรองราชการมาเพอ

ชวยเหลอเยยวยาแกผทไดรบความเสยหาย เนองจากไมเขาหลกเกณฑของการเบกจายเงนทดรอง

ราชการ ตามระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยเงนทดรองราชการ พ.ศ. 2547 นนเอง180

2.4 การชดใชเยยวยาโดยมาตรการอนๆ

2.4.1 การประกนภย

การประกนภย เปนอกทางเลอกหนงในการบรรเทาความเสยหายอนเกดแกชวตและ

ทรพยสนตางๆ ทไดทาประกนภยไว โดยมแนวคดของการกระจายความเสยง ดวยการเฉลยหรอ

การกระจายความเสยหายไปยงสมาชกคนอนๆ โดยมบรษทประกนภยเปนตวกลางในการเกบเบ ย

ประกนและชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเอาประกนภยหรอผรบประโยชนตามทระบในสญญา ซง

ตามหลกทวไปของสญญาประกนวนาศภย ผรบประกนภยจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเอา

ประกนภย ดงน น บคคลทจะไดรบประโยชนจากการประกนภยจงไดแก เจาของเรอ ทาเทยบเรอ

อปกรณจบสตวน า หรอเจาของฟารมเพาะเล ยงสตวน าชายฝง ซงเปนผทเอาประกนภยไวในความ

เสยหายทอาจเกดแกทรพยสนของตน เทาน น ยกเวนกรมธรรมบางประเภททผรบประกนภยจะชดใช

คาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกซงมใชผเอาประกนภย กลาวคอรปแบบกรมธรรมประกนภย

ความรบผดตอบคคลภายนอก (การประกนภยค าจน) ซงเปนการทผเอาประกนภยนาความรบผดทตน

มตอบคคลภายนอกมาประกนภยไว ดงน น ในสวนใหญจงปรากฏวาผเสยหายจากเหตการณน ามนรว

180 จากการสมภาษณผเสยหายบรเวณบานเพ-เกาะเสมดทไดรบผลกระทบชวงทเกดน ามนรวไหล ซงผเสยหายใหขอมลวาไมมเงนชวยเหลอจากรฐหรอทางจงหวดทจายใหเพอเยยวยาความเสยหาย คงมเพยงแตเงนจากทางบรษท พทท ฯ หรอเงนททางกองทนสตรนาออกใหกเทาน น

106

มกไมใชผเอาประกนภยตามกรมธรรมดงกลาว แตจะเปนผทไดรบประโยชนจากสญญาประกนภยท

บรษทน ามนไดทาประกนภยความรบผดของบรษทไว

การประกนภยสงแวดลอม เปนอกหนงทางเลอกในการเยยวยาความเสยหายใหแกผไดรบ

ความเสยหาย ในการสรางความมนคงทางการเงนใหแกผประกอบการซงเปนผกอมลพษมใหตองแบก

รบคาใชจายในการฟนฟ แกไขปญหาสงแวดลอมและชดใชเยยวยาความเสยหายทเกดข นซงปจจบน

ปญหาอบตเหตการรวไหล และการแพรกระจายของวตถอนตราย หรอสารพษในประเทศไทยไดทว

ความรนแรงมากข นเรอยๆ โดยความเสยหายทเกดข นจะมวงกวาง และมมลคาความเสยหายท

คอนขางสง ยากทผประกอบการจะรบผดชอบในความเสยหายทเกดข นไดท งหมด เชน เหตการณ

น ามนดบของบรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) รวไหลจากทอรบน ามนดบของเรอขน

ถายน ามนทางทะเลมายงทนรบน ามนดบ เมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 ซงในข นตอนของการกาจด

คราบน ามนน นตองใชสารซลกอน(Slickgone NS) โปรยลงไปเพอกระจายคราบน ามน โดยสารเคมท

ใชน นมปรมาณถง 3.2 หมนลตร ทาใหมโลหะหนก สารกอมะเรงพเอเอช หรอโพลโซคลกอะโรมาตก

ไฮโดรคารบอน ตกคางในระบบนเวศน ซงทางบรษท พทท โกลบอลเคมคอล จากด (มหาชน) ไดทา

ประกนภยคมครองความเสยหายอนเกดจากทรพยสนและธรกจหยดชะงก (Property Damage and

Business Interruption Insurance) กา รประก นภ ย ขนส ง ส น ค าท า งทะ เ ล ( Marine Cargo

Insurance) และประกนภยความรบผดตอบคคลทสาม (Third Party Liability) แตการประกนภยท ง

3 ประเภทททาไว มเพยงประเภทเดยวทบรษทประกนภยจะชดใชคาสนไหมทดแทนใหแก

บคคลภายนอกทไดรบความเสยหายในนามของผเอาประกนภย ซงคอ การประกนภยความรบผดตอ

บคคลทสามเทาน น181 อนเปนการประกนวนาศภยทกระทาข นโดยผเอาประกนภยเองอนเปนการ

ประกนภยภาคสมครใจ (Voluntary Insurance)182

ประเภทของกรมธรรมทเกยวกบการบรรเทาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวใหแกผทไดรบ

ความเสยหายโดยตรงน น ไดแก “การประกนภยความรบผดตอบคคลภายนอก”ทบรษทผกอเหตเปน

181เดลนวสออนไลน, การเยยวยาความเสยหายบรเวณอาวพราวโดยการประกนภย [ออนไลน], 5 สงหาคม 2558. แหลงทมา http://m.dailynews.co.th/Article.do?contentId=47240 182ในตางประเทศเชน ฟนแลนด และอนเดย มกฎหมายบงคบใหผเกยวของกบแหลงกาเนดมลพษตองทาประกนภยความเสยหายทางสงแวดลอมโดยเปนการประกนภยภาคบงคบ (Compulsory Insurance)

107

ผทาประกนภยดงกลาวไว ซงใหความคมครองและชดใชคาสนไหมทดแทนในนามของผเอาประกนภย

กรณทเกดความบาดเจบตอรางกายหรอชวต และความเสยหายตอทรพยสนของบคคลภายนอก ซงม

สาเหตมาจากความบกพรองของสถานทประกอบการของผเอาประกนภย หรอจากความประมาท

เลนเลอในการปฏบตงานของพนกงาน ลกจางของผเอาประกนภย รวมถงคาใชจายตางๆ ในการตอส

คดทางศาลอกดวย183 นอกจากน ประเภทของกรมธรรมประกนภยทบรษทผกอความเสยหายมกทาไว

ไดแก การประกนภยธรกจหยดชะงก, การประกนภยตวเรอ และการประกนภยขนสงสนคาทางทะเล

แตการประกนภยเหลาน ลวนเปนการบรรเทาความเสยหายทเกดข นกบทางฝายของผกอความเสยหาย

เอง คงมเพยงการประกนภยความรบผดตอบคคลภายนอกเทาน นทเปนการบรรเทาและเยยวยาใหแก

ผเสยหายโดยตรง สาหรบการทาประกนภยทางดานผเสยหายน น มกจะเปนกรมธรรมประเภท การ

ประกนภยทรพยสน หรอการประกนสขภาพ ททางฝายผเสยหายเปนผเอาประกนภยเพอบรรเทา

ความเสยหายทอาจเกดแกตนเอง ซงในความเปนจรงแลว ผเสยหายทไดรบความเสยหายจากน ามนรว

สวนใหญเปนชาวบาน ชาวประมง หรอแมคารายยอย ทไมไดทาประกนภยเหลาน ไว การชดใชเยยวยา

โดยการประกนภยจงไมสามารถบรรเทาความเสยหายใหแกผเสยหายเทาทควร

อยางไรกตามกรมธรรมประกนภยทปรากฏอยในปจจบนน นมงเนนไปทการชดใชเยยวยาใน

ความเสยหายตอชวต รางกาย และทรพยสน และการประกอบธรกจ แตยงไมมการประกนภย

สงแวดลอมทสามารถครอบคลมภยจากการรวไหลของมลพษทมผลกระทบตอสงแวดลอมอนๆ ใน

ระบบนเวศน รวมถงการแกไขฟนฟสงแวดลอมใหกลบคนสสภาพเดม แมในปจจบนจะมบรษท

ประกนภยบางแหงรบประกนความรบผดตอสงแวดลอม เชน ความรบผดตอมลพษสาหรบสงปลก

สราง ความรบผดตอมลพษสาหรบผรบเหมา การประภยอบตเหต หรอการประกนภยความรบผดตอ

สาธารณะแตการประกนภยเหลาน ยงไมสามารถรองรบความรบผดในความเสยหายตอสงแวดลอม

ท งหมดได จงมโอกาสทผเสยหายจะยงไมไดรบการชดใชเยยวยาอยางเหมาะสม184ท งน การจดใหม

การประกนภยสงแวดลอมอาจมตนทนทคอนขางสงหรอความยากลาบากในการดาเนนการ เนองจาก

จะตองประเมนคาความเสยงตอการสรางความเสยหายเพอคานวณเบ ยประกนภย ดวยขอจาก ด

183บรษท อลอนซ ซ.พ. ประกนภย จากด(มหาชน), การประกนภยเกยวกบความรบผดชอบตามกฎหมายประกนภย [ออนไลน], 15 สงหาคม2558. แหลงทมา http://www.allianzcp.com/productdetail.jsp?STID=8&MID=6 184กมลณฐ นอยไกรไพร, "การประกนภยสงแวดลอม," Assumption University Law Journal 4,2 (กรกฎาคม – ธนวาคม 2556): 158.

108

เหลาน จงทาใหยงไมสามารถจดใหมการประกนภยสงแวดลอมไดอยางกวางขวาง แนวคดของการ

ประกนภยสงแวดลอมจงคอยๆ เปลยนบทบาทจากการรบประกนความรบผดในความเสยหายทาง

สงแวดลอมโดยตรง กลายเปนเพยงกลไกหนงทใชเปนหลกประกนทางการเงนในการชดใชเย ยวยา

ความเสยหายเทาน น นอกจากน การพจารณารปแบบของการประกนภยวาควรจะเปนภาคบงคบหรอ

ภาคสมครใจน นกมความสาคญ เนองจากหากมผทาประกนภยเปนจานวนมาก จะทาใหกลไกของการ

ประกนภยทางานไดอยางเตมท ในปจจบนมการนารปแบบการประกนภยภาคบงคบมาใชใน การ

ดาเนนกจการบางประเภท เชน การขนสงวตถอนตราย ซงเปนไปตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม

เรอง การประกนภยความเสยหายจากการขนสงวตถอนตราย พ.ศ. 2549 ทกาหนดใหผขนสงวตถ

อนตรายตองจดใหมการประกนภยความเสยหาย แมจะครอบคลมถงคาใชจายในการฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตกตาม แตกเปนการประกนภยภาคบงคบทมผลใชบงคบเฉพาะการขนสงวตถ

อนตรายทางบกเทาน น ไมรวมถงการขนสงทางน าหรอทางอากาศ อกท งจานวนทนประกนความ

เสยหายน นคอนขางตา การประกนภยตามประกาศดงกลาว จงยงไมอาจสงผลตอความคมครองความ

เสยหายทางสงแวดลอมไดอยางมประสทธภาพ185

2.4.2 กองทน

เนองดวยการชดใชเยยวยาโดยผานกระบวนการทางศาลตองอาศยระยะเวลาในการ

ดาเนนคดทคอนขางยาวนานตามกระบวนการและข นตอนทางกฎหมาย อาจจะตองใชระยะเวลา

หลายป186 เนองจากตองมข นตอนของการพสจนความเสยหาย และการประเมนคาความเสยหาย

เชนน นกอน สาหรบการชดใชเยยวยาโดยการประกนภยน น แมกลไกของการประกนภยจะเปนแนวคด

ทสามารถบรหารความเสยงและกระจายความเสยงไดคมคากตาม แตกลไกของการประกนภยจะ

ทางานไดอยางมประสทธภาพน นจะตองปรากฏวามจานวนผ เอาประกนภยมากพอทจะสามารถ

กระจายความเสยงได ซงในความเสยหายจากน ามนรวน น จะเหนวาบรษทน ามนทจะเขามาทาประกน

น น มจานวนไมมากเนองจากไมใชธรกจทมความแขงขนสง สวนดานการเอาประกนภยโดยฝาย

185อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท, หนา 455. 186 เชนคดน ามนรวบรเวณเกาะเสมด จ.ระยอง ทฟองตอศาลแพง (แผนกคดสงแวดลอม) ในป 2557 น น ศาลแพงเพงมคาพพากษาไปเมอวนท 25 สงหาคม 2559

109

ผเสยหายเองน น แมจะมผเสยหายในเหตการณน ามนรวเปนจานวนมาก แตกเปนผมรายไดนอยและ

เปนคานยมในพ นทจงไมนยมทาประกนภยไว ทาใหกลไกของการประกนภยไมสามารถทางานไดอยาง

มประสทธภาพ สงผลใหผเสยหายอาจไมไดรบการชดใชเยยวยา หรอไดรบการเยยวยาแตตองใช

ระยะเวลาทนานเกนสมควร โดยอาจไมมความสามารถพอทจะแบกรบภาระทางการเงนในชวงเวลาท

ยงไมไดรบชดใชคาเสยหายดงกลาวได อกท งการจะฟองรองดาเนนคดจากผกอมลพษน นจะกระทาได

กตอเมอสถานประกอบการเชนวาน นยงคงดาเนนกจการอย หากไดปดกจการไปแลวผเสยหายยอมไม

สามารถเรยกรองคาเสยหายจากเจาของสถานประกอบการเชนวาน นได จงไดมการคดคนและพฒนา

กลไกทางการเงนในรปของกองทนข นเพอเปนเครองมอในการเยยวยาและฟนฟความเสยหาย กองทน

จงเปนมาตรการทางการเงนมาตรการหนงทจะสามารถชดใชเยยวยาความเสยหายไดอยางรวดเรว ซง

โดยทวไปแลวงบประมาณของกองทนจะมาจากการเรยกเกบในรปของภาษมลพษ ตามหลกผกอ

มลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) หรออาจจะเรยกเกบจากภาคธรกจทมศกยภาพในการ

สรางความเสยหายตอสงแวดลอมทกจการไดเขามาเกยวของ หรออาจจดเกบจากภาษเงนไดของ

ประชาชน หรอเปนไปในรปแบบของการผสมผสานกนแลวแตกรณ187 กฎหมายไทยบางฉบบไดนา

หลกผกอมลพษเปนผจาย มาใชในรปของการจดต งกองทน เพอเปนมาตรการชวยเหลอของภาครฐ

โดยนาเงนของกองทนน นไปใชเพอกจการใดๆตามทกาหนดไว เชน

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดจดต ง “กองทน

สงแวดลอม” ข นเพอสนบสนนการจดทาโครงการและกจกรรมตางๆ ทเกยวของและเปนประโยชนตอ

การคมครองคณภาพสงแวดลอมแหงชาต เชน การดาเนนงานระบบบาบดน าเสย ระบบกาจดของเสย

หรอการจดอปกรณอนใดเพอการควบคมบาบดหรอขจดมลพษ หรอเพอสงเสรมการรกษาคณภาพ

สงแวดลอมในสวนราชการ รฐวสาหกจ และเอกชน และตามพระราชบญญตดงกลาวน ไดกาหนดใหม

การจดต ง “คณะกรรมการกองทนสงแวดลอม” ข นตามมาตรา 24 โดยใหคณะกรรมการดงกลาวม

อานาจใชจายเงนของกองทนไดตามหลกเกณฑทระบไว ซงการใชจายเงนของกองทนน สามารถแบง

ออกไดตามวตถประสงคทสาคญ 2 ประการ คอ ประการแรก เพอเปนเงนอดหนนหรอกยมเพอจดให

มระบบบาบดหรอกาจดมลพษ ประการทสอง เพอเปนเงนชวยเหลอหรอสนบสนนกจกรรมใดๆ ท

187อดมศกด สนธพงษ, กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท, หนา 456.

110

เกยวของกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทคณะกรรมการกองทนเหนสมควร 188

อยางไรกตาม กองทนสงแวดลอมดงกลาวมาขางตนน เปนการมงเนนฟนฟแกไขสภาพแวดลอม และใช

ในกจการตามทระบไวในวตถประสงคเทาน น มไดมวตถประสงคครอบคลมไปถงการชดใชเยยวยาให

ความชวยเหลอแกประชาชนแตอยางใด แมวารฐบาลจะไดจดใหมการชวยเหลอประชนในรปแบบ

กองทนอนๆ เชน “กองทนทดแทน” ตามพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537189แตกเปนกองทนท

มวตถประสงคเพอชวยเหลอลกจางกรณทประสบอนตรายหรอสญหายหรอเจบปวยดวยโรคเนองจาก

การทางาน อนเปนการคมครองลกจางตามกฎหมายแรงงานเทาน น หรอ“กองทนประกนสงคม”

ตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533190 กเปนการใหความคมครองแกลกจางเชนเดยวกน

โดยใหความคมครองแกลกจางผประกนตนทประสบอนตราย เจบปวย ทพพลภาพ หรอตายอนมใช

เนองจากการทางาน ซงมไดใหความคมครองแกประชาชนโดยทวไป

สาหรบในตางประเทศน นมกองทนฟนฟและเยยวยาใหแกผเสยหายในคดสงแวดลอมเชน

การต งกองทนเงนทดแทนตามกฎหมายญปน (The Law for compensation of pollution related

health injury enacted in 1973) เพอเยยวยาความเสยหายโดยไมผานกระบวนการทางศาล โดยผ

ทจะไดรบคาทดแทนจะตองเปนผทเจาหนาทปกครองและแพทยของรฐบาลไดพจารณาออกคารบรอง

แลววาอยในขอบเขตของกฎหมายฉบบดงกลาว เพอความเสยหายแกสขภาพ อนามย ชวตหรอความ

พการของผไดรบความเสยหายอนเนองมาจากสงแวดลอมเปนพษเทาน น ไมรวมความเสยหายตอ

ทรพยสน191 นอกจากน ในอนสญญาระหวางประเทศกไดมการจดต งกองทนเพอการชดใชเยยวยา

ความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน (International Convention on Establishment of an

International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage 1992 ห ร อ Fund

Convention)192 ใหแกผเสยหายซงไมไดรบการชดใชเยยวยาอยางเพยงพอตาม อนสญญาวาดวย

ความรบผดทางแพงเพอความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน (International Convention on

188เรองเดยวกน, หนา 470. 189พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537 มาตรา 26 190พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533มาตรา 21 191กมลทพย คตการ, "มาตรการทางกฎหมายในการควบคมและทดแทนความเสยหายอนเกดจากวตถมพษ," (ปรญญานตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2529), หนา 201. 192International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage 1992

111

Civil Liability for Oil Pollution Damage 1992 หรอ CLC)193 ซงครอบคลมในความเสยหายตอ

ทรพยสน การสญเสยผลกาไร รวมถงคาใชจายในการกาจดมลพษดวย

ดงน น จะเหนไดวาการทรฐเรยกเกบเงนจากกลมบคคลทใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

เปนพเศษน น กเพอวตถประสงคในการฟนฟและบารงรกษาสงแวดลอมเปนสวนใหญ แตยงไมปรากฏ

วามกองทนใดทม วตถประสงคในการชวยเหลอเยยวยาผเสยหายทไดรบความเสยหายจากกรณน ามน

รว ซงจากเหตการณน ามนดบของบรษท พทท ฯ รวทจงหวดระยองน น นอกจากเงนเยยวยาททาง

ปตท. เปนผจายน น จากการสารวจ194 ปรากฏวาผนาบางชมชนน นไดพยายามหาแนวทางเพอ

ชวยเหลอประชาชนของตนเอง เชน การขอเงนกองทนจากกลมสตรจงหวดเพอนาเงนมาสรางรายได

เสรมในชวงทไมสามารถหารายไดจากการประมงหรอจากการคาขายได แตอยางไรกตามการใหเงน

อดหนนจากกลมสตรจงหวดน ไมไดมการตรวจสอบวาบคลคลเหลาน นไดรบความเดอดรอนมากนอย

เพยงใด หรอไดรบความเดอดรอนจรงหรอไม โดยเพยงแตใหผนาชมชนใหการรบรองเทาน น และ

จานวนเงนทใหในแตละกลมกไมมหลกเกณฑทแนชด จงมการตกลงกนวาจะใหในจานวนทเทากนเพอ

ไมใหเกดขอโตแยง ท งน การขอรบเงนชวยเหลอดงกลาวน นกข นอยกบวาผนาชมชนทราบแนวทางหรอ

มความสามารถในการดาเนนการมากนอยเพยงใดในการตดตอกบกลมสตรจงหวดใหเขามาชวยเหลอ

เพราะในบางชมชนกไมปรากฏวาไดมการดาเนนการดงกลาว จงจะเหนไดวาในประเทศไทยยงไมม

กองทนสาหรบชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวอยางเปนกจจะลกษณะ ในอนทจะเปน

มาตรการเสรมเพอบรรเทาความเสยหายทผเสยหายไดรบได ซงการมแหลงเงนทนสนบสนนและม

คณะผบรหารกองทนคอยพจารณาสทธของผเสยหายจะทาใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยาง

ทนทวงท นอกจากน การกาหนดใหผกอมลพษน ามนจะตองจายเงนสนบสนนเขากองทนดงกลาวก

อาจจะชวยสรางแรงจงใจในการปองกนมใหเกดความเสยหายไดมากข นตามหลกผกอมลพษเปนผจาย

อกดวย

193International Convention on Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage 1992 194ผศ. นพ. ธระ วรธนารตน, รายงานวจยการรบรผลกระทบและการจดการวกฤตน ามนรวลงทะเล บรเวณอาวพราว เกาะเสมด จงหวดระยอง (กรงเทพ: บรษทจรลสนทวงศการพมพ จากด,2558). หนา 48.

บทท 3

การชดใชเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวในตางประเทศ

เนองจากประเทศไทยยงไมมกฎหมายทใชสาหรบการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจาก

น ามนรวไหลโดยตรง การเยยวยาในปจจบนจงเปนไปตามกฎหมายละเมดและพระราชบญญตสงเสรม

และรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 อนเปนบทบญญตทวๆ ไป ซงไมเหมาะสมกบสภาพความ

เสยหาย อกท งยงมขอจากดในการพสจนความรบผดของผกอมลพษและการพสจนความเสยหายท

ไดรบ โดยยงไมมการกาหนดประเภทของความเสยหายจากน ามนรวและหลกเกณฑในการคานวณ

คาเสยหายไวอยางชดเจน นอกจากน บทบาทของหนวยงานภาครฐทเขามาเกยวของกบการจดกา ร

และเยยวยาความเสยหายยงไมเปนรปธรรมเทาทควร แตสาหรบการชดใชเยยวยาความเสยหายจาก

น ามนรวในตางประเทศน น เนองจากมระบบการขนสงทางทะเลทพฒนาและกาวหนาไปมาก จง

ตระหนกถงความของสาคญของปญหาการรวไหลของน ามนทจะสงผลกระทบตอทรพยากรทางทะเล

และการดารงชวตของมนษยเปนวงกวาง จงไดมการบญญตกฎหมายเกยวกบการชดใชเยยวยาความ

เสยหายอนเกดจากมลพษน ามนโดยเฉพาะ เพอคมครองใหผเสยหายไดรบการชดใชเยยวยาอยางเปน

ธรรม โดยมรปแบบและหลกเกณฑในการชดใชเยยวยาทชดเจน และยงมหนวยงานทมความเปนอสระ

ทาหนาทควบคมดแลและสนบสนนการกาจดคราบน ามน ตลอดจนมมาตรการในการสงเสรมการ

เยยวยาความเสยหาย เชน กองทน เพอคมครองใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยางเพยงพอและ

รวดเรว ท งน ผเขยนไดเลอกศกษารปแบบการชดใชเยยวยาตามอนสญญาระหวา งประเทศ และ

กฎหมายของสหภาพยโรป ซงเปนรปแบบการเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวซงไดรบความนยม

และเปนสากล นอกจากน จะศกษากฎหมายและรปแบบการชดใชเยยวยาของประเทศสหรฐอเมรกา

และประเทศสงคโปรเพอความหลากหลายของขอมลในการวเคราะหหาขอเสนอแนะตอไป

3.1 การชดใชเยยวยาตามอนสญญาระหวางประเทศ

รอยละ 90 ของสนคาทมการซ อขายระหวางประเทศตองใชการขนสงทางทะเลโดยเรอ ซง

ตองผานนานน าทอยในอานาจอธปไตยของประเทศตางๆ เพอใหการขนสงทางทะเลเปนไปโดย

เรยบรอย มความปลอดภยและเปนมาตรฐานเดยวกน หลายประเทศไดตระหนกถงความจาเปนในการ

ทจะตองมกฎหมายระหวางประเทศมากาหนดกฎเกณฑในการเดนเรอทางทะเลรวมกน ทาใหมการ

113

จดต งหนวยงานเพอรบผดชอบในการเดนเรอทางทะเลคอ “องคการทางทะเลระหวางประเทศ”

( International Maritime Organization หรอ IMO) โดยมวตถประสงคเ พอสรางความรวมมอ

ระหวางประเทศสมาชกในการกาหนดมาตรฐานและแนวปฏบตเพอความปลอดภยในการเดนเรอและ

คมครองสงแวดลอมทางทะเล ซงองคการทางทะเลระหวางประเทศน ไดจดทาอนสญญาและพธสาร

มากมายหลายฉบบ ท งยงไดมการจดทากฎ ขอบงคบ คมอ และแนวทางปฏบตซงเกยวของกบทาง

ทะเลอกเปนจานวนมาก โดยอนสญญาและพธสารทเกยวของกบการเยยวยาความเสยหายอนเกดจาก

น ามนรวโดยตรง ไดแก อนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงสาหรบความเสยหายอน

เกดจากมลพษของน ามน ค.ศ . 1992 (International Convention on Civil Liability for Oil

Pollution Damage,1992 หรอ CLC) , อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวาง

ประเทศเพอชดใชความเสยหายอนเนองมาจากมลพษของน ามน ค.ศ. 1992 (International

Convention on the Establishment of an International Fund for Compensation for Oil

Pollution Damage,1992 หรอ FUND Convention) โดยอนสญญาท ง 2 ฉบบน ประเทศไทยอยใน

ระหวางการดาเนนการเขาเปนภาค นอกจากน ยงม พธสารเพมเตม FUND Convention เพอการ

จดต งกองทนสวนเสรม ค.ศ. 2003 (Protocol of 2003 to the International Convention on

the Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution

Damage,1992 หรอ Supplementary Fund Protocol) อกฉบบหนงดวย โดยวตถประสงคของ

อนสญญาและพธสารเพมเตมท ง 3 ฉบบน มงใหการเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวมรปแบบทเปน

สากล มการต งกองทนระหวางประเทศเพอการเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน (The

International Oil Pollution Compensation Funds หรอ IOPC Fund) เพอการเยยวยาความ

เสยหายจากน ามนรวข นเฉพาะโดยเรยกเกบเงนจากผรบน ามนในแตละรฐภาคสงเขากองทนตาม

ปรมาณของน ามนทไดรบ ปจจบนมภาคสมาชกมากกวา 100 ประเทศแลว อยางไรกตาม บางประเทศ

อาจไมไดเขาเปนภาคครบท ง 3 ฉบบ และบางประเทศกปฏเสธทจะเขาเปนภาคอนสญญาดงกลาว

โดยมการบญญตกฎหมายภายในประเทศเพอเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวเองโดยเฉพาะ เชน

ประเทศสหรฐอเมรกา เปนตน1

1 ITOPF, Compensation for Ship-source Marine Oil Spills [Online], 5 November 2016. Available from http://www.itopf.com/knowledge-resources/documents-guides/compensation/

114

3.1.1 อนสญญาเกยวกบการเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน

อนสญญาระหวางประเทศซงพจารณาและเสนอโดยองคการทางทะเลระหวางประเทศ

(International Maritime Organization หรอ IMO) เกยวกบการเยยวยาความเสยหายอนเกดจาก

มลพษน ามนน นม อย 2 ฉบบ คอ อนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงเพอความ

เสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on Civil Liability for

Oil Pollution Damage,1992) หรอทเรยกวา “CLC” ซงจะเปนกฎหมายทกาหนดความรบผดทาง

แพงของเจาของเรอใหตองรบผดในกรณทมน ามนรวไหลจากเรอเกดข น สวนอนสญญาอกฉบบหนง

คอ อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศเพอชดเชยความเสยหายอน

เนองมาจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on the Establishment of an

International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage,1992) ห ร อท เ ร ย ก ว า

“Fund Convention” เปนอนสญญาทจดต งกองทนระหวางประเทศเพอเยยวยาความเสยหายอน

เนองมาจากน ามนรว โดยกองทนจะจายเงนใหแกผเสยหายในประเทศภาคสมาชก กรณทการเยยวยา

จากเจาของเรอตาม CLC น นไมเพยงพอ

3.1.1.1 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงเพอความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage, 1992 หรอ CLC)

อนสญญาฉบบน ไดถกลงนามคร งแรกเมอวนท 29 พฤศจกายน ค.ศ. 1969 และมผลใชบงคบ

เมอวนท 19 มถนายน ค.ศ. 1975 ตอมาไดมการแกไขปรบปรงเรอยมา โดยมการแกไขคร งสาคญเพอ

เพมจานวนเงนจากดความรบผดใหสงข นในป ค.ศ. 19922 ทาใหมการเรยกอนสญญาฉบบน วา CLC

1992* ปจจบนมภาคสมาชกท งส น 123 ประเทศ โดยอนสญญาฉบบน มวตถประสงคเพอเปน

หลกประกนวาจะมการชดเชยคาเสยหายทเหมาะสมแกบคคลทไดรบความเสยหายเนองจากมลพษ

น ามน ตลอดจนความเสยหายจากการใชมาตรการในการปองกนหรอบรรเทาความเสยหาย 3 ซง

2 IOPC Fund, The old regime: the 1969 civil liability convention and the 1971 fund convention [Online], 5 November 2016. Available from http://www.iopcfunds.org/about-us/legal-framework/the-old-regime-1969-clc-and-1971-fund-convention/ * ลงนามเมอ วนท 27 พฤศจกายน ค.ศ. 1992 3 ไผทชต เอกจรยกร, เอกสารเพอประกอบการพจารณากฎหมายของสมาชกรฐสภา เรอง รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงเพอความเสยหายจากมลพษน ามน พ.ศ. ... (กรงเทพ: สานกสงเสรมวชาการรฐสภา สภาบนพระปกเกลา,หนา 14.

115

เกดข นในอาณาเขตของรฐภาค รวมท งในทะเลอาณาเขตและเขตเศรษฐกจจาเพาะ อนเปนผลมาจาก

การรวไหลหรอหกลนของน ามนประเภทสลายตวยาก (Persistence oil) 4 แตไมใชบงคบแกการท

น ามนรวไหลจากถงเช อเพลงของเรอประเภทอนทมใชเรอบรรทกน ามน และไมใชบงคบแกเรอรบหรอ

เรอซงรฐถอกรรมสทธหรอดาเนนกจการของรฐทไมไดมวตถประสงคในเชงพาณชย5

ความรบผดของเจาของเรอ

ตามอนสญญาขอ 3.16 กาหนดให เจาของเรอเดนทะเลซงบรรทกน ามนในระวางอยางสนคา

ตองรบผดอยางเครงครด (strict liability) ตอความเสยหายจากมลพษน ามนซงเกดข นจากเหตการณ

ดงกลาว หากในกรณทมเรอต งแตสองลาข นไปเกยวของกบเหตการณแลวกอใหเกดความเสยหาย

เจาของเรอดงกลาวจะตองรบผดรวมกน ซงในความรบผดของเจาของเรอกรณดงกลาวน ผเสยหายไม

ตองพสจนถงความจงใจหรอความประมาทเลนเลอของเจาของเรอในการทาใหเกดการรวไหลเชนวา

น น เพยงแตพสจนวามการรวไหลของน ามนประเภทสลายตวยากเกดข นจากเรอดงกลาว และตนไดรบ

ความเสยหายจากรวไหลน นกพอ เนองจากความรบผดของเจาของเรอตามอนสญญาเปนความรบผด

อยางเครงครด ดงน น ภาระการพสจนจงตกอยแกเจาของเรอทจะตองพสจนวาเขากรณยกเวนใหตน

4 Article II This Convention shall apply exclusively: (a) to pollution damage caused: (i) in the territory, including the territorial sea, of a Contracting State, and (ii) in the exclusive economic zone of a Contracting State, established in accordance with international law, or, if a Contracting State has not established such a zone, in an area beyond and adjacent to the territorial sea of that State determined by that State in accordance with international law and extending not more than 200 nautical miles from the baselines from which the breadth of its territorial sea is measured; (b) to preventive measures, wherever taken, to prevent or minimize such damage. 5 Article XI 1. The provisions of this Convention shall not apply to warships or other ships owned or operated by a State and used, for the time being, only on government non-commercial service. 2. With respect to ships owned by a Contracting State and used for commercial purposes, each State shall be subject to suit in the jurisdictions set forth in Article IX and shall waive all defenses based on its status as a sovereign State. 6 Article III

1. Except as provided in paragraphs 2 and 3 of this Article, the owner of a ship at the time of an incident, or, where the incident consists of a series of occurrences, at the time of the first such occurrence, shall be liable for any pollution damage caused by the ship as a result of the incident.

116

ไมตองรบผด โดยการพสจนวาการรวไหลเชนวาน นเกดจากเหตใดเหตหนงดงทกาหนดไวในขอ 3.2

หรอ 3.3 ของอนสญญาดงน

เหตยกเวนความรบผดของเจาของเรอ ตามขอ 3.27 ไดแก กรณทความเสยหายน น

1) เปนผลมาจากสงคราม การกระทาอนเปนปฏปกษ สงครามกลางเมอง การจลาจล

หรอปรากฏการณธรรมชาตทมลกษณะพเศษซงไมอาจหลกเลยงและปองกนได

2) ท งหมดเกดข นจากการกระทาหรองดเวนการกระทาโดยจงใจทจะใหเกดความ

เสยหายของบคคลทสาม

3) ท งหมดเกดข นจากความประมาทเลนเลอหรอการกระทาโดยมชอบของรฐหรอ

หนวยงานซงมหนาทดแลหรอบารงรกษาประภาคารหรอเครองชวยการเดนเรออนๆ ในการปฏบต

หนาทดงกลาว

หรอเปนการอางเหตยกเวนความรบผดของเจาของเรอ ตามขอ 3.38 วา ความเสยหายจาก

มลพษ (ไมวาท งหมดหรอบางสวน) เปนผลมาจากการกระทาหรองดเวนการกระทาโดยจงใจหรอ

ประมาทเลนเลอของบคคลซงไดรบความเสยหายน น ท งน ผทจะตองรบผดในกรณดงกลาวคอ

“เจาของเรอ” และอนสญญาในขอ 3.49 หามมใหเรยกเอาคาสนไหมทดแทนแกบคคลดงตอไปน เวน

7 Article III

2. No liability for pollution damage shall attach to the owner if he proves that the damage: (a) resulted from an act of war, hostilities, civil war, insurrection or a natural phenomenon of an exceptional,

inevitable and irresistible character, or (b) was wholly caused by an act or omission done with intent to cause damage by a third party, or (c) was wholly caused by the negligence or other wrongful act of any Government or other authority

responsible for the maintenance of lights or other navigational aids in the exercise of that function. 8 Article III

3. If the owner proves that the pollution damage resulted wholly or partially either from an act or omission done with intent to cause damage by the person who suffered the damage or from the negligence of that person, the owner may be exonerated wholly or partially from his liability to such person. 9 Article III

4. No claim for compensation for pollution damage may be made against the owner otherwise than in accordance with this Convention. Subject to paragraph 5 of this Article, no claim for compensation for pollution damage under this Convention or otherwise may be made against:

(a) the servants or agents of the owner or the members of the crew;

117

แตบคคลดงกลาวไดกระทาหรองดเวนกระทาเปนสวนตว โดยจงใจหรอละเลยไมเอาใจใสท งทรวา

ความเสยหายจากมลพษน นอาจเกดข นได คอ

(1) ลกจาง ตวแทนเจาของเรอ หรอคนประจาเรอ

(2) ผนารองหรอบคคลอนใดซงมใชคนประจาเรอแตทางานใหบรการแกเรอ

(3) ผเชาเรอ, ผจดการเรอหรอผประกอบกจการเดนเรอ

(4) บคคลใดๆ ซงดาเนนการชวยเหลอกภยทางทะเลโดยความยนยอมของเจาของเรอภายใต

คาสงของหนวยงานรฐทมอานาจ

(5) บคคลใดๆ ซงดาเนนการในมาตรการปองกน

(6) ลกจางหรอตวแทนของบคคลดงระบใน (3) (4) และ (5)

แมความรบผดของเจาของเรอจะเปนไปอยางเครงครด แตเจาของเรอมสทธจากดความรบผด

ของตนไดตามขนาดของเรอ ตอเหตการณคร งหนงไดตามอนสญญาขอ 5.110 ไมเกนจานวนดงตอไปน

(b) the pilot or any other person who, without being a member of the crew, performs

services for the ship; (c) any charterer (how so ever described, including a bareboat charterer), manager or

operator of the ship; (d) any person performing salvage operations with the consent of the owner or on the

instructions of a competent public authority; (e) any person taking preventive measures; (f) all servants or agents of persons mentioned in subparagraphs (c), (d) and (e);

unless the damage resulted from their personal act or omission, committed with the intent to cause such damage, or recklessly and with knowledge that such damage would probably result. 10 Article V

1. The owner of a ship shall be entitled to limit his liability under this Convention in respect of any one incident to an aggregate amount calculated as follows:

(a) 4,510,000 units of account for a ship not exceeding 5,000 units of tonnage; (b) for a ship with a tonnage in excess thereof, for each additional unit of tonnage, 631

units of account in addition to the amount mentioned in sub-paragraph (a); provided, however, that this aggregate amount shall not in any event exceed 89,770,000 units of

account.

118

- 4,510,000 SDR* สาหรบเรอทมขนาดไมเกน 5,000 ตนกรอส

- สาหรบเรอทมขนาดเกนกวา 5,000 ตนกรอส ใหคดเพมอกตนกรอสละ 631 SDR ท งน ไม

เกน 89,770,000 SDR ตอหนงเหตการณ

เพอประโยชนในการจากดความรบผด อนสญญาขอ 5.311 ไดกาหนดใหเจาของเรอสามารถ

วางเงนตามจานวนทตนสามารถจากดความรบผดได โดยต งเปนกองทนตอศาลทมเขตอานาจ ในรฐ

ภาคของตน และใหศาลน นมอานาจในการพจารณาขอเรยกรองตางๆ และการแบงสรรเงนดงกลาว

ใหแกผเสยหายตามสวนแหงสทธซงไดพสจนในศาลแลวตามขอ 9.312 ซงในการต งกองทนน นสามารถ

วางเปนเงนฝาก หรอหนงสอค าประกนของธนาคาร หรอหลกประกนอนๆ ซงรองรบโดยกฎหมายของ

ประเทศภาคน น ๆ และหากเจาของเรอไดจดต งกองทนเพอจากดความรบผดในกรณดงกลาวแลว

หามมใหเรยกรองคาสนไหมทดแทนโดยการบงคบเอาแกทรพยสนอนของเจาของเรอและศาลจะตอง

ปลอยเรอหรอทรพยสนอนใดทไดกกหรอยดไวเพอเปนประกนการชาระหน คาสนไหมทดแทน13

* Special Drawing Rights (SDRs) คอ สทธถอนเงนพเศษ ซงเปนสนทรพยประเภทหนงททาหนาทเสมอนเงนทนสารองระหวางประเทศท IMF กาหนดข น ปจจบน 1 SDR = 1.90 ดอลลารสงคโปร หรอประมาณ 47.37 บาท (ขอมล ณ วนท 25 กมภาพนธ 2560) 11 Article V

3. For the purpose of availing himself of the benefit of limitation provided for in paragraph 1 of this Article the owner shall constitute a fund for the total sum representing the limit of his liability with the Court or other competent authority of any one of the Contracting States in which action is brought under Article IX or, if no action is brought, with any Court or other competent authority in any one of the Contracting States in which an action can be brought under Article IX. The fund can be constituted either by depositing the sum or by producing a bank guarantee or other guarantee, acceptable under the legislation of the Contracting State where the fund is constituted, and considered to be adequate by the Court or other competent authority. 12 Article IX

3. After the fund has been constituted in accordance with Article V the Courts of the State in which the fund is constituted shall be exclusively competent to determine all matters relating to the apportionment and distribution of the fund. 13 Article VI

1. Where the owner, after an incident, has constituted a fund in accordance with Article V, and is entitled to limit his liability,

(a) no person having a claim for pollution damage arising out of that incident shall be entitled to exercise any right against any other assets of the owner in respect of such claim;

119

อยางไรกตาม เจาของเรออาจส นสทธในการจากดความรบผดไดหากปรากฏวา ความเสยหายน น

เกดข นจากการกระทาหรองดเวนกระทาโดยจงใจหรอละเลยไมเอาใจใสท งทรวาความเสยหายเชนวา

น นอาจเกดข นได14

ความเสยหายทไดรบการชดใชเยยวยา

ตามอนสญญาขอ 3.1 ไดกาหนดเพยงใหเจาของเรอตองรบผดในความเสยหายจากมลพษท

เกดข นเนองจากเหตการณน น (any pollution damage caused by the ship as a result of the

incident) ซงในบทนยามศพทของ “ความเสยหายจากมลพษ” (pollution damage) ในอนสญญา

ขอ 1 (6)15 น น ไดนยามความเสยหายดงกลาววา หมายถง

(ก) ความเสยหายอยางใดๆ อนเกดข นนอกตวเรอ อนเนองมาจากการรวไหลหรอการปลอย

น ามนจากเรอ รวมถงคาชดเชยความเสยหายตอสงแวดลอม และการสญเสยผลประโยชนจากความ

เสยหายทางสงแวดลอม อยางไรกตาม คาชดเชยความเสยหายทางสงแวดลอมใหจากดเพยงคาใชจาย

สาหรบมาตรการทสมเหตสมผลทไดดาเนนการไปแลว หรอกาลงจะดาเนนการตอไปเพอให

สงแวดลอมทสญเสยไปกลบคนสสภาพเดม และ

(ข) คาใชจายสาหรบมาตรการในการปองกนและความเสยหายทเกดข นจากการใชมาตรการ

ปองกนน น

(b) the Court or other competent authority of any Contracting State shall order the

release of any ship or other property belonging to the owner which has been arrested in respect of a claim for pollution damage arising out of that incident, and shall similarly release any bail or other security furnished to avoid such arrest.

14 Article V 2. The owner shall not be entitled to limit his liability under this Convention if it is proved that the

pollution damage resulted from his personal act or omission, committed with the intent to cause such damage, or recklessly and with knowledge that such damage would probably result. 15 Article I For the purposes of this Convention: 6. “Pollution damage” means:

(a) loss or damage caused outside the ship by contamination resulting from the escape or discharge of oil from the ship, wherever such escape or discharge may occur, provided that compensation for impairment of the environment other than loss of profit from such impairment shall be limited to costs of reasonable measures of reinstatement actually undertaken or to be undertaken;

(b) the costs of preventive measures and further loss or damage caused by preventive measures.

120

ดงน น ประเภทของความเสยหายทเกดข น จงอาจเปนความเสยหายตอรางกาย หรอทรพยสน

ของบคคล หรอเปนความเสยหายทางเศรษฐกจ แลวแตกรณ ซงมขอสงเกตวา คาใชจายในการใช

มาตรการปองกนน จะตองเปนมาตรการทใชภายหลงทมการรวไหลเกดข นแลว ไมวาจะเปนการใช

มาตรการดงกลาวโดยหนวยงานรฐทมอานาจ หรอโดยผเสยหายเปนผใชเพอบรรเทาความเสยหายท

อาจเกดข นกบตนหรอโดยเจาของเรอเองกตาม ท งน อนสญญาดงกลาวไมครอบคลมถงคาเสยหายของ

ทรพยากรธรรมชาต แตครอบคลมเพยงคาใชจายอยางใดๆ ทเสยไปเพอการฟนฟทรพยากรเทาน น

เชน คาทาความสะอาด (clean up) หรอคาใชจายของมาตรการในการฟนฟ (measures of

restoration)16 สาหรบความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) เชน การขาด

รายได น น ผเสยหายจะตองแสดงใหเหนอยางชดเจนถงเหตเชอมโยงระหวางความเสยหายทไดรบกบ

การเกดน ามนรววามความสมพนธกน (causation) ประกอบกบผเสยหายตองแสดงใหเหนวาตนไดใช

มาตรการทสมเหตสมผลในการทจะบรรเทาความเสยหายทอาจไดรบแลว เนองจากการพจารณาความ

เสยหายทางเศรษฐกจโดยแท เชน คาขาดรายได หรอคาสญเสยกาไรจะตองคานงถงปจจยอนๆ ทอาจ

สงผลตอความเสยหายเชนวาน นแมในกรณทไมมเหตการณน ามนรวเกดข นดวย เชน ปจจยอนเกดจาก

สภาพเศรษฐกจ สภาพภมอากาศ หรอการแปรผนทางธรรมชาตเชนการวางไขของปลา กอาจสงผลตอ

จานวนปลาทชาวประมงจะจบไดดวย ซงในการประเมนมลคาความเสยหายทางเศรษฐกจน อาจจะ

ตองอาศยความรจากผเชยวชาญและความรวมมอจากหลายฝายทเกยวของเพอใหไดการคานวณท

ใกลเคยงกบความเสยหายทไดรบจรงมากทสด17 อยางไรกตามในการยนขอเรยกรองเพอรบการชดเชย

ภายใตกฎหมายระหวางประเทศน น จะตองมหลกฐานทแสดงถงความเสยหายดวย เชน บนทก

รายละเอยดของคาใชจายทเกดข น ณ เวลาน น หรออาจเปนรปถายสภาพของทรพยสนเปรยบเทยบ

ความแตกตางระหวางชวงกอนเกดเหตและชวงหลงเกดเหต และหากเปนกรณความเสยหายทเกดตอ

ทรพยสน จะตองคานงถงอายการใชงานของทรพยสนดงกลาวดวย โดยดระยะเวลาการใชงานไดจาก

ใบเสรจทซ อทรพยเหลาน นมา เปนตน ท งน ผเสยหายจะตองดาเนนการเรยกรองคาสนไหมทดแทน

16 R.Bhanu Krishna Kiran, "Liability and compensation for oil pollution damage: An examination of IMO Convention," NUJS Law review.399 (October-December 2010): 404. 17 ITOPF, Preparation and submission of claims from oil pollution [Online], 7 Nov 2016. Available from http://www.itopf.com/fileadmin/data/Documents/TIPS%20TAPS/TIP15PreparationandSubmissionofClaimsfromOilPollution.pdf

121

ภายในอายความตามทกาหนดไวในอนสญญาขอ 818 กลาวคอ ภายใน 3 ปนบแตวนทมความเสยหาย

เกดข น และตองไมเกน 6 ปนบแตวนทเกดเหตน ามนรวไหล มเชนน นผเสยหายยอมส นสทธในการ

เรยกรองคาสนไหมทดแทนภายใตอนสญญาน

3.1.1.2 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศเพอชดเชยความเสยหายอนเนองมาจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on the Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage, 1992 หรอ FUND Convention)

เนองจากความรบผดของเจาของเรอตาม CLC เปนไปอยางจากด จงทาใหอาจไมเพยงพอตอ

การเยยวยาความเสยหายทเกดข น ดงน นเพอใหผเสยหายไดรบการชดใชเยยวยาเตมตามสทธทได

พสจนในศาลแลวในกรณทการชดใชเยยวยาจากเจาของเรอตาม CLC ไมเพยงพอ และเพอบรรเทา

ภาระทางการเงนของเจาของเรอ ในการประชมทกรงบรสเซลในป ค.ศ.1969 จงไดมการพจารณาและ

มขอเสนอใหมการประนประนอม โดยจดต งกองทนระหวางประเทศข นเพอชดใชเยยวยาความ

เสยหายจากมลพษน ามน โดยเสนอใหองคกรท ง 3 ฝาย*รวมกนต งคณะกรรมการกฎหมายเพอยกราง

อนสญญาดงกลาว จนในทสดเกดเปน “อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวาง

ประเทศเพอชดใชความเสยหายจากมลพษน ามน ค.ศ. 1971” (International Convention on the

Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage,

1971) ไดมการลงนามเมอวนท 18 ธนวาคม ค.ศ. 1971 และมผลใชบงคบในวนท 17 ตลาคม ค.ศ.

1978 อยางไรกตามไดมการแกไขอนสญญาฉบบน เรอยมา จนกระทงมพธสาร ค.ศ. 1992 (Protocol

1992) ไดแกไขเงอนไขการใชบงคบและเพมเตมจานวนเงนจากดความรบผด และเปนการจดต ง

กองทนระหวางประเทศเพอชดใชความเสยหายจากมลพษน ามน ค.ศ.1992 (IOPC Fund) ข น เมอ

กองทน 1992 มสมาชกเพมมากข น กองทน 1971 จงไดส นผลไปในทสด FUND Convention ฉบบป

18 Article VIII

Rights of compensation under this Convention shall be extinguished unless an action is brought there under within three years from the date when the damage occurred. However, in no case shall an action be brought after six years from the date of the incident which caused the damage. Where this incident consists of a series of occurrences, the six years’ period shall run from the date of the first such occurrence. * ซงท ง 3 องคกรน ไดแก International Maritime Organization (IMO), Oil Companies International Maritime Forum (OCIMF) และ Committee Maritime International (CMI)

122

ค.ศ. 1992 จงกลายเปนอนสญญาฉบบทใชบงคบอยในปจจบน19 โดยวตถประสงคของการจดต ง

กองทนระหวางประเทศน กเพอบรรเทาภาระทางการเงนของเจาของเรอทเกดข นจากการปฏบตตาม

CLC โดยการเรยกเกบเงนจากผมสวนไดเสยในสนคาน ามนสมทบเขากองทนระหวางประเทศดงกลาว

ผานการเกบคาธรรมเนยมจากองคกรหรอหนวยงานในประเทศสมาชก ทเรยกเกบจากผรบน ามนผาน

การขนสงทางทะเล ซงมอตราคาธรรมเนยมตามปรมาณและชนดของน ามน20 โดยกองทนจะชดใชคา

สนไหมทดแทนในกรณทมความเสยหายจากมลพษน ามนเกดข นในรฐภาค ซงหนาทในการชดใชเงน

ตามกองทนจะไมไดข นอยกบความรบผดตามกฎหมายละเมด แตจะเปนไปตามหลกเกณฑและเงอนไข

ททางกองทนเปนผกาหนดเอง

ขอบเขตการใชบงคบของอนสญญาน ระบอยใน ขอ 3 โดยจะใชบงคบกบกรณความเสยหาย

จากมลพษน ามนรวมถงมาตรการใดๆ ทใชในการปองกนและบรรเทาความเสยหายเชนวาน น ซงได

เกดข นในอาณาเขตปกครอง หรอทะเลอาณาเขตของประเทศทเปนภาคอนสญญาน โดยรวมถงเขต

เศรษฐกจจาเพาะ หรอพ นททมลกษณะเดยวกนของแตละรฐภาค21 อนสญญาฉบบน จะครอบคลม

เหตการณทเกยวของกบการรวไหลหรอการปลอยน ามนทมลกษณะคงตว (persistent oil) จากเรอ

เดนทะเลทใชเพอขนถายน ามนในลกษณะอยางสนคา สาหรบบคคลทจะไดรบการชดใชเยยวยาจาก

กองทนน คอ บคคลทไดรบความเสยหายอนเนองมาจากมลพษน ามน ไมวาจะเปนบคคลธรรมดา นต

บคคล หรอแมแตหนวยงานของรฐหรอเอกชนกตาม เชนเดยวกบคานยาม “บคคล” ทกาหนดไวใน

CLC ท งน สาหรบคาชดเชยความเสยหายจากการทาใหสงแวดลอมเสยไปน น ใหจากดเพยงคาใชจาย

19 ไผทชต เอกจรยกร, เอกสารเพอประกอบการพจารณากฎหมายของสมาชกรฐสภา เรอง รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงเพอความเสยหายจากมลพษน ามน พ.ศ. ... หนา 17. 20 ดร.พรสข จงประสทธ และคนอนๆ, คมอการเรยกรองคาเสยหายเนองจากน ามน (กรงเทพฯ: สานกจดการคณภาพน า กรมควบคมมลพษ,2548). หนา 5. 21 Ariticle 3 This Convention shall apply exclusively: (a) to pollution damage caused: (i) in the territory, including the territorial sea, of a Contracting State, and (ii) in the exclusive economic zone of a Contracting State, established in accordance with international law, or, if a Contracting State has not established such a zone, in an area beyond and adjacent to the territorial sea of that State determined by that State in accordance with international law and extending not more than 200 nautical miles from the baselines from which the breadth of its territorial sea is measured; (b) to preventive measures, wherever taken, to prevent or minimize such damage.

123

สาหรบมาตรการทสมเหตสมผลทไดดาเนนการไปแลว หรอกาลงจะดาเนนการตอไปเพอให

สงแวดลอมทสญเสยไปกลบคนสสภาพเดม

ในอนสญญาขอ 12 ไดกาหนดหลกเกณฑในการเกบเงนสะสมเขากองทนจากผรบน ามนจาก

การขนสงทางทะเลในทาเรอหรอจดรบสงน ามนปลายทางในอาณาเขตของรฐ ( Terminal

Installation)* เพอใหทราบถงปรมาณของน ามนทนาเขามาในแตละป สาหรบประเภทของน ามนท

จะตองมการเรยกเกบเงนสมทบเขากองทนน น (Contributing Oil) ไดกาหนดคานยามไวในอนสญญา

ขอ 1.3 ซงหมายถง น ามนดบและน ามนเช อเพลง22 แมภายหลงน ามนจะถกสงตอไปยงทาเรอหรอจด

รบสงปลายทางในรฐอนทไมภาคอนสญญากตาม หากบคคลดงกลาวไดรบน ามนเกนกวา 150,000 ตน

ในแตละป จะตองจายเงนสะสมเขากองทนรายปตามทกองทนฯ กาหนด เมอรฐใดเขาเปนภาค FUND

Convention แลว รฐภาคมหนาทจะตองแจงรายชอและเกบเงนรายปจากบคคลซงมหนาทตองจาย

ใหแกกองทนฯ แตรฐภาคไมมหนาทตองจายเงนสมทบดงกลาว23

* จดรบสงน ามนปลายทาง (Terminal Installation) หมายถง สถานทใดๆ ทใชสาหรบเกบน ามนไวในถงซงสามารถรบน ามนจากการขนสงทางน าได และรวมถงอปกรณอานวยความสะดวกใดๆ ทต งอยนอกชายฝงและสามารถสงน ามนมายงสถานทน นได 22 Article 1 “Contributing Oil” means crude oil and fuel oil as defined in sub-paragraphs (a) and (b) below:

(a) “Crude Oil” means any liquid hydrocarbon mixture occurring naturally in the earth whether or not treated to render it suitable for transportation. It also includes crude oils from which certain distillate fractions have been removed (sometimes referred to as “topped crudes”) or to which certain distillate fractions have been added (sometimes referred to as “spiked” or “reconstituted” crudes).

(b) “Fuel Oil” means heavy distillates or residues from crude oil or blends of such materials intended for use as a fuel for the production of heat or power of a quality equivalent to the “American Society for Testing and Materials’ Specification for Number Four Fuel Oil (Designation D 396-69)”, or heavier. 23 Article 12

1. With a view to assessing the amount of annual contributions due, if any, and taking account of the necessity to maintain sufficient liquid funds, the Assembly shall for each calendar year make an estimate in the form of a budget of:

(i) Expenditure (a) costs and expenses of the administration of the Fund in the relevant year and any deficit from operations in preceding years; (b) payments to be made by the Fund in the relevant year for the satisfaction of claims against the Fund due under Article 4, including repayment on loans previously taken by the Fund for the satisfaction of such

124

การชดใชคาสนไหมทดแทนของกองทน

ตามอนสญญาขอ 4.124 กาหนดใหกองทนชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลผไดรบความ

เสยหายจากมลพษ ในกรณดงตอไปน

claims, to the extent that the aggregate amount of such claims in respect of any one incident does not exceed four million units of account; (c) payments to be made by the Fund in the relevant year for the satisfaction of claims against the Fund due under Article 4, including repayments on loans previously taken by the Fund for the satisfaction of such claims, to the extent that the aggregate amount of such claims in respect of any one incident is in excess of four million units of account;

(ii) Income (a) surplus funds from operations in preceding years, including any interest; (b) annual contributions, if required to balance the budget; (c) any other income.

2. The Assembly shall decide the total amount of contributions to be levied. On the basis of that decision, the Director shall, in respect of each Contracting State, calculate for each person referred to in Article 10 the amount of his annual contribution: (a) in so far as the contribution is for the satisfaction of payments referred to in paragraph 1(i)(a) and (b) on the basis of a fixed sum for each ton of contributing oil received in the relevant State by such persons during the preceding calendar year; and (b) in so far as the contribution is for the satisfaction of payments referred to in paragraph 1(i)(c) of this Article on the basis of a fixed sum for each ton of contributing oil received by such person during the calendar year preceding that in which the incident in question occurred, provided that State was a Party to this Convention at the date of the incident.

3. The sums referred to in paragraph 2 above shall be arrived at by dividing the relevant total amount of contributions required by the total amount of contributing oil received in all Contracting States in the relevant year.

4. The annual contribution shall be due on the date to be laid down in the Internal Regulations of the Fund. The Assembly may decide on a different date of payment.

5. The Assembly may decide, under conditions to be laid down in the Financial Regulations of the Fund, to make transfers between funds received in accordance with Article 12.2(a) and funds received in accordance with Article 12.2(b). 24 Article 4 1. For the purpose of fulfilling its function under Article 2, paragraph 1(a), the Fund shall pay compensation to any person suffering pollution damage if such person has been unable to obtain full and adequate compensation for the damage under the terms of the 1992 Liability Convention, (a) because no liability for the damage arises under the 1992 Liability Convention;

125

ก. กรณทเจาของเรอไมตองรบผดตาม CLC เนองจากเจาของเรอสามารถอาง

ขอยกเวนไดตาม CLC กลาวคอ เจาของเรอไดรบยกเวนความรบผดภายใต CLC เนองจากความ

เสยหายเกดข นจากภยธรรมชาตรายแรงซงมอาจหลกเลยงได หรอความเสยหายเกดจากการกระทา

โดยเจตนาของบคคลทสามหรอการละเลยในหนาทของเจาหนาทของรฐซงตองรบผดชอบในการดแล

รกษาไฟนาทางหรอเครองชวยเหลอในการเดนเรอเปนตน หรอ

ข. สถานภาพของเจาของเรอไมมความสามารถทางการเงนในการชดใชคาสนไหม

ทดแทนท งหมดไดเตมจานวนตามขอกาหนดใน CLC และผรบประกนภยไมสามารถจายคาสนไหม

ทดแทนใหแกบคคลทไดรบความเสยหายไดเพยงพอเนองจากวงเงนคาชดเชยไมเพยงพอ หรอ

ค. ความเสยหายทเกดข นมมลคาเกนกวาขอบเขตความรบผดของเจาของเรอภายใต CLC

อยางไรกตาม ไดมการกาหนดขอยกเวนในกรณทกองทนไมตองใชคาสนไหมทดแทน ตามขอ

4.2 และ ขอ 4.3 แหงอนสญญา25 ดงน

(b) because the owner liable for the damage under the 1992 Liability Convention is financially incapable of meeting his obligations in full and any financial security that may be provided under Article VII of that Convention does not cover or is insufficient to satisfy the claims for compensation for the damage; an owner being treated as financially incapable of meeting his obligations and a financial security being treated as insufficient if the person suffering the damage has been unable to obtain full satisfaction of the amount of compensation due under the 1992 Liability Convention after having taken all reasonable steps to pursue the legal remedies available to him; (c) because the damage exceeds the owner’s liability under the 1992 Liability Convention as limited pursuant to Article V, paragraph 1, of that Convention or under the terms of any other international Convention in force or open for signature, ratification or accession at the date of this Convention. Expenses reasonably incurred or sacrifices reasonably made by the owner voluntarily to prevent or minimize pollution damage shall be treated as pollution damage for the purposes of this Article. 25 Article 4 2. The Fund shall incur no obligation under the preceding paragraph if: (a) it proves that the pollution damage resulted from an act of war, hostilities, civil war or insurrection or was caused by oil which has escaped or been discharged from a warship or other ship owned or operated by a State and used, at the time of the incident, only on Government non-commercial service; or (b) the claimant cannot prove that the damage resulted from an incident involving one or more ships. 3. If the Fund proves that the pollution damage resulted wholly or partially either from an act or omission done with the intent to cause damage by the person who suffered the damage or from the negligence of that person, the Fund may be exonerated wholly or partially from its obligation to pay compensation to

126

ก. ความเสยหายไมไดเกดข นในรฐภาคของ Fund Convention

ข. ความเสยหายจากมลพษเปนผลมาจากสงครามการปฏวตรฐประหาร สงคราม

กลางเมอง หรอการรวไหลของน ามนจากเรอรบ

ค. ผเสยหายไมสามารถพสจนไดวาความเสยหายเปนผลมาจากเหตการณทเกยวของ

กบเรอลาใดลาหนงหรอหลายลาตามประเภทของเรอทกาหนดไวภายใต FUND Convention

ง. ความเสยหายท งหมดหรอบางสวน เกดจากการกระทา หรองดเวนกระทาโดย

จงใจหรอประมาทเลนเลอของผเสยหายน นเอง

สาหรบจานวนคาสนไหมทดแทนททางกองทนจายใหจะมจานวนจากดตอเหตการณทเกดข น

คร งหนงๆ ตามอนสญญาขอ 4.426 กลาวคอ มจานวนไมเกน 203 ลาน SDR27 ตอการเกดอบตการณ

คร งหนงๆ (โดยรวมกบคาสนไหมทดแทนความเสยหายจากมลพษทจายไปจรงตาม CLC แลว) แตถา

จานวนน ามนทรฐภาค 3 รฐ ไดรบทจานวนมากกวา 600 ลานตนตอป จานวนเงนจากดความรบผดจะ

เพมเปน 300.74 ลาน SDR

such person. The Fund shall in any event be exonerated to the extent that the shipowner may have been exonerated under Article III, paragraph 3, of the 1992 Liability Convention. However, there shall be no such exoneration of the Fund with regard to preventive measures. 26 Article 4

4. (a) Except as otherwise provided in sub-paragraphs (b) and (c) of this paragraph, the aggregate amount of compensation payable by the Fund under this Article shall in respect of any one incident be limited, so that the total sum of that amount and the amount of compensation actually paid under the 1992 Liability Convention for pollution damage within the scope of application of this Convention as defined in Article 3 shall not exceed 203,000,000 units of account.

(b) Except as otherwise provided in sub-paragraph (c), the aggregate amount of compensation payable by the Fund under this Article for pollution damage resulting from a natural phenomenon of an exceptional, inevitable and irresistible character shall not exceed 203,000,000 units of account.

(c) The maximum amount of compensation referred to in sub-paragraphs (a) and (b) shall be 300,740,000 units of account with respect to any incident occurring during any period when there are three Parties to this Convention in respect of which the combined relevant quantity of contributing oil received by persons in the territories of such Parties, during the preceding calendar year, equalled or exceeded 600 million tons. 27 Special Drawing Rights (SDRs) คอ สทธถอนเงนพเศษ ซงเปนสนทรพยประเภทหนงททาหนาทเสมอนเงนทนสารองระหวางประเทศท IMF กาหนดข น ปจจบน 1 SDR = 1.91 ดอลลารสงคโปร (ขอมล ณ วนท 17 กนยายน 2559)

127

ความเสยหายทไดรบการชดใชเยยวยาตามกองทน

ตามคมอการยนขอเรยกรองตอกองทน ( IOPC Claim Manual) น น ไดแบงประเภทของ

ความเสยหายออกเปน 6 ประเภท ไดแก

คาใชจายในการทาความสะอาดและ การใชมาตรการปองกน (clean-up and

preventive measures) : เพอการปองกนหรอบรรเทาความเสยหายทเกดข น

ความเสยหายตอทรพยสน (property damage) : คาใชจายอนสมเหตสมผลในการ

ทาความสะอาด ซอมแซม หรอการทดแทนทรพยสนซงไดรบการปนเปอนจากน ามน

ความเสยหายสบเนอง (consequential loss) หรอ ความเสยหายทางเศรษฐกจ

(economic loss) : ไดแก ความเสยหายในการประมง, การเล ยงสตวทะเล ในคาสญเสยรายไดของ

เจาของทรพยสนซงไดรบการปนเปอนน ามน เชน ชาวประมงทตองสญเสยรายไดจากการไมสามารถ

จบปลาไดเนองจาก เครองมอจบสตวน าไดรบการปนเปอนน ามน

ความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) : ไดแก ชาวประมงท

ไมไดรบความเสยหายตอทรพยสน แตตองขาดรายไดเนองจากจานวนปลาลดลง หรอ เจาของโรงแรม

ทตองสญเสยรายไดจากการทนกทองเทยวลดลง

ความเสยหายทางสงแวดลอม (environmental damage) : คาสนไหมทดแทน

สาหรบการทาใหสภาพแวดลอมเสยไป ซงจากดเพยงคาใชจายทสมเหตผลในการทาใหสภาพแวดลอม

ฟนฟสสภาพเดม รวมถงคาใชจายสาหรบมาตรการในการปองกนดวย

ในการพสจนคาเสยหายน น ผเสยหายจะตองพสจนใหเหนวา ตนเปนผทไดรบความเสยหาย

จรง (actually suffered) ซงความเสยหายทไดรบน นเนองมาจากการรวไหลของน ามน โดยตอง

พสจนความสมพนธระหวางการกระทาและผล (reasonably link) ใหเหนวาความเสยหายทไดรบน น

มความสมพนธกนกบการเกดน ามนรวไหลอยางเพยงพอ และหากเปนการเรยกคาใชจายจากการใช

มาตรการตางๆ จะตองปรากฏวามาตรการดงกลาวน นเปนมาตรการทสมเหตสมผล ( reasonably

measures) และไมเลอนลอย ท งน ผเสยหายจะตองแสดงใหเหนถงจานวนความเสยหายทไดรบ

พรอมท งแสดงหลกฐานตางๆ ทชดเจนพอสมควร เชน ใบเสรจรบเงน หลกฐานการเสยภาษ รปถาย

ของทรพยสน ฯลฯ เพอพสจนจานวนคาเสยหายดงกลาวดวย นอกจากน หากเปนความเสยหายทาง

เศรษฐกจโดยแท (Pure Economic Loss) เชน ชาวประมงเจาของเรอและเครองมอจบสตวน าซง

128

ไมไดรบการปนเปอน แตไมสามารถทาการประมงไดเนองจากพ นทประมงไดรบการปนเปอน หรอ

เจาของโรงแรมหรอรานอาหารหรอผใหบรการการทองเทยว ซงตองเสยรายไดเนองจากจานวนลกคา

ทลดลง ผเสยหายเหลาน นอกจากจะตองพสจนใหเขาหลกเกณฑในเบ องตนแลว จะตองปรากฏวา

ความเสยหายทไดรบน นใกลชดกบเหตการณทเกดข นอยางเพยงพอ (sufficiently close link of

causation) โดยจะพจารณาจากปจจยตางๆ ดงน 28

1) ความสอดคลองทางภมศาสตรระหวางกจกรรมของผเรยกรองคาเสยหายกบการปนเปอนทเกดข น 2) ระดบความสมพนธทางเศรษฐกจของผเรยกรองทมตอทรพยากรทไดรบความเสยหาย 3) ทางเลอกหรอโอกาสทางธรกจอนของผเรยกรองคาเสยหาย 4) ขอบเขตของธรกจของผเรยกรองทไดดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจภายในบรเวณทไดรบผลกระทบจากน ามนรวไหล

การยนขอเรยกรองตอกองทน

ในข นตอนการเรยกรองคาเสยหายจากกองทนระหวางประเทศ ( IOPC Fund) น น ผเสยหาย

สามารถยนขอเรยกรองตอกองทนโดยการสงขอเรยกรองและเอกสารทเกยวของไปยงกองทน เมอ

กองทนไดรบขอเรยกรองแลวจะประสานงานกบสมาคมผรบประกนภย (P&I Club)29 เพอเจรจาหาขอ

ยตในการชดใชคาเสยหายโดยจะรวมกนสอบสวนและประเมนความเสยหายทเกดข น ซงในบางกรณ

ผเสยหายสามารถยนขอเรยกรองผานทางสานกงานทองถนทไดรบมอบหมายใหเปนผสารวจความ

เสยหายทเกดข นและรวบรวมขอเรยกรองสงตอใหกบทางกองทนเพอพจารณาได ท งน ขอเรยกรอง

จะตองมความชดเจนเพยงพอใหกองทนสามารถประเมนคาเสยหายได เชน ชอและทอยของผ

เรยกรอง ชอเรอทเกยวของกบเหตการณ ชนดหรอประเภทของความเสยหายจากมลพษทเกดข น และ

จานวนคาเสยหายทเรยกรอง พรอมท งแนบเอกสารรบรอง เชน ใบเสรจรบเงน รปถาย หลกฐานการ

เสยภาษ หรอเอกสารอนๆ ทเกยวของเพอสนบสนนจานวนคาเสยหายทเรยกรองดวย และเมอมการ

ยนขอเรยกรองตอกองทนแลว กองทนจะแตงต งเจาหนาทสารวจความเสยหายและทปรกษาซงมความ

เชยวชาญเพอตรวจสอบขอเรยกรองและจดหาขอมลทเกยวของกบการประเมนขอเรยกรอง ในกรณท

28 ดร.พรสข จงประสทธ และคนอนๆ, คมอการเรยกรองคาเสยหายเนองจากน ามน, หนา 28. 29 P & I Club มชอเรยกวา Protection and Indemnity Club หรอ Mutual Insurance Association เปนสมาคมผรบประกนภย ซงเกดการทเจาของเรอท งหลายมารวมกลมกนเพอรบประกนภยจากสมาชกซงเปนเจาของเรอดวยกน

129

มขอโตแยงเกยวกบการประเมนเกดข น ผอานวยการของกองทนจะเปนผตดสนช ขาดเพอหาขอยตของ

คาเสยหายภายในขอบอานาจหนาททกาหนด แตหากขอเรยกรองอยนอกเหนออานาจหนาทของ

ผอานวยการ ขอเรยกรองดงกลาวจะถกสงไปยงคณะกรรมการของกองทนซงประกอบดวยตวแทน

รฐบาลของรฐภาคเพอหาขอยตดงกลาว ท งน หากเหนวาผเสยหายไดรบความเดอดรอนทางการเงน

เปนอยางมาก ผอานวยการสามารถสงใหมการจายเงนชวคราว (interim loss) เปนกรณพเศษกอนท

จะหาขอยตได อยางไรกตาม ผเสยหายมสทธในการดาเนนการเรยกรองคาเสยหายภายใต FUND

Convention ไดภายในเวลา 3 ป นบจากวนทมความเสยหายเกดข นและภายใน 6 ป นบจากวนทเกด

เหตการณน ามนรว หากผเสยหายไมดาเนนการเรยกรองจากเจาของเรอหรอบรษทรบประกนภยของ

เรอทกอเหตภายในชวงเวลาทกาหนด จะทาใหเสยสทธในการไดรบการชดเชยความเสยหายภายใต

อนสญญาดงกลาว30 และเมอผเสยหายขอรบเงนจากกองทนไปแลวผเสยหายจะไมสามารถดาเนนการ

เรยกรองคาเสยหายดงกลาวจากเจาของเรอไดอก ท งน ทางกองทน IOPC ไดจดทาคมอการยนขอ

เรยกรอง Claim Manual31 ซงมเน อหาทงายตอการทาความเขาใจเพออานวยความสะดวกแก

ผเสยหายในการยนขอเรยกรองดวยตนเอง ซงในปจจบนกองทนระหวางประเทศไดจายเงนเยยวยาใน

เหตการณน ามนรวไปกวา 149 เหตการณแลว32 ซงผเขยนขอยกตวอยางเหตการณน ามนรวซงเกดข น

ในประเทศเกาหล ดงน

เหตการณ Hebei Spirit

เมอวนท 7 ธนวาคม ค.ศ. 2007 ไดเกดเหตการณน ามนรวคร งสาคญของประเทศเกาหลคอ

เหตการณเรอบรรทกน ามนเหอเปยสปรต (Hebei Spirit) ชนกบเรอเครนของซมซงเฮฟวอนดสต

ขณะทกาลงทอดสมออยกลางทะเลหางจากหาดมาลโป เมองแทอน ประมาณ 5 ไมล สงผลใหมน าดบ

ประมาณ 10,900 ตนรวลงสทะเลปนเปอนชายฝงดานตะวนตกของประเทศเกาหลเปนบรเวณกวา

200 กโลเมตร ซงเหตการณในคร งน ไดรบการบนทกวาเปนภยพบตจากมลพษน ามนคร งใหญทสดใน

ประวตศาสตรเกาหล โดยรฐบาลเกาหลไดประกาศใหพ นททไดรบผลกระทบเปนเขตภยพบต

30 ดร.พรสข จงประสทธ และคนอนๆ, คมอการเรยกรองคาเสยหายเนองจากน ามน, หนา 14-18. 31 IMO, Claim Manual October 2016 Edition [Online], 5 November 2016. Available from http://www.iopcfunds.org/uploads/tx_iopcpublications/IOPC_Funds_Claims_Manual_ENGLISH_WEB.pdf 32IOPC FUND, Incident [Online], 5 November 2016. Available from http://www.iopcfunds.org/incidents/incident-map/

130

(National Disaster Zone) และประกาศหามมใหจบปลาหรอทาประมงในเขตพ นทซง ไดรบ

ผลกระทบ เพอปกปองสขภาพอนามยของสาธารณชนหรอผลกระทบทางลบทอาจเกดข นจากการ

บรโภคอาหารทะเลซงมการปนเปอน ในสวนของการทาความสะอาดและกาจดคราบน ามนน นจะ

ดาเนนการตามแผนฉกเฉนแหงชาต (National Contingency Plan)33 และศนยควบคมปองกนภย

พบตแหงชาต (National Disaster Prevention Master)34 โดยกระทรวงทดน การขนสง และกจการ

พาณชยนาว (Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs) จะรบผดชอบท งหมดสาหรบ

การตอบสนองตอสถานการณมลพษทางทะเลทเกดข นในเขตนานน าของประเทศเกาหล โดยจะม

หนวยพทกษชายฝงเกาหล (Korea Coast Guard) เปนฝายควบคมสงการในทกกจกรรมการกาจด

คราบน ามนในทะเล และรฐบาลทองถน (Local government) จะรบผดชอบควบคมการทาความ

สะอาดบรเวณชายฝงในเขตของตน

สาหรบในข นตอนการดาเนนการทางกฎหมายน น เนองจากประเทศเกาหลเปนภาคของ CLC

1992 และ Fund Convention 1992 (แตยงไมเปนภาคของ Supplementary Fund ในขณะน น)

การชดใชเยยวยาจงเปนไปตามรปแบบของการเยยวยาระหวางประเทศ กลาวคอ จะจากดความรบผด

ของเจาของเรอไวตามขนาดของเรอ35 และความเสยหายในสวนทเกนจากจานวนทจากดจะจายจาก

กองทนระหวางประเทศ (IOPC Fund) (ซงไมเกน 203 ลานSDR) ผทไดรบความเสยหายจงตองยนขอ

เรยกรองตอกองทนพรอมท งแสดงหลกฐานความเสยหาย เพอเขารบการประเมนโดยทมผเชยวชาญ

ของกองทน ซงเบ องตนในสปดาหแรกของการเกดเหตน ามนรว ทาง The Skuld Club36 และกองทน

ไดจดต งศนยเหอเปยสปรต (Hebei Spirit Center) ข นทกรงโซล เพออานวยความสะดวกแกการ

จดการขอเรยกรอง มการต งคณะกรรมการชดใชเยยวยาและจางนกประเมนความเสยหายของทองถน,

ทนายความ และทปรกษาเทาทจาเปนไวประจาศนย ซงศนยอานวยการน จะคอยใหบรการคาปรกษา

และเปนกระบอกเสยงใหแกรฐบาลในการประชาสมพนธและอธบายข นตอนของการยนขอเรยกรอง

33 รบผดชอบโดยหนวยพทกษชายฝงเกาหล (Korea Coast Guard) 34 รบผดชอบและดาเนนการโดยกระทรวงการปกครองและการบรหารจดการความปลอดภย (Ministry of Government Administration and Safety Management) 35 เนองจากเรอเหอเปยมขนาดระวาง 146,848 กรอสตน การจากดความรบผดตาม CLC จงอยท 89.77 ลาน SDR 36 Skuld P&I Club เปน P&I Club แหงแรกทกอต งข นในกลมประเทศแสกนดเนเวย (P&I Club เปนการรวมตวกนของเจาของเรอท งหลาย เพอคมครองและชดใชความเสยหายใหแกเจาของเรอซงเปนสมาชกของ P&I Club ในการประกนภยทางทะเลภายใตเงอนไขทมความเสยงสง หรอกรมธรรมทวๆไปทไมไดใหความคมครอง)

131

โดยการชดใชเยยวยาจะแบงออกเปน 2 หมวดหมหลก คอ เปนคาใชจายในการทาความสะอาด

(clean up) และคาใชจายในการดารงชพ (livelihood compensation) ซงการเยยวยาคาใชจายใน

การดารงชพน นจะแบงออกเปน อาชพประมงและอาชพทไมเกยวของกบประมง ท งน การเยยวยาจะ

ข นอยกบแตละกรณไป เชน ฟารมหอยหรอประมงประเภทอนทเปนประมงพ นบานมแนวโนมทจะ

ไดรบการชดใชเยยวยาเนองจากพวกเขาจะมอาชพหลกในการดารงชวต สวนธรกจการทองเทยวและ

การโรงแรมน น สามารถองกบจานวนรายไดทเขายนแบบแสดงภาษประจาปกบรฐบาลได37

แตอยางไรกตามแมขอเรยกรองของผเสยหายจะไดรบการประเมนและยอมรบโดยกองทน

ระหวางประเทศ (IOPC Fund) แลวกตาม แตกอาจจะไมไดรบเงนเยยวยาจากกองทน เนองจาก

กองทนจะไมจายเงนเยยวยาเกนกวาจานวนทไดจากดไวตอหนงเหตการณ ซงปญหาสาคญของ

ข นตอนการเรยกรองเงนจากกองทนน นคอ กระบวนการประเมนความเสยหายทลาชา จากงานวจย

พบวา ในระยะเวลากวา 2 ปน น มขอเรยกรองทไดรบการประเมนเพยง 12,733 ราย จากจานวน

ขอเรยกรองท งหมด 19,025 ราย38 ตามแผนภาพทปรากฏดานลางน

รปท 4 จานวนขอเรยกรองความเสยหายจากมลพษน ามนในประเทศเกาหล

ทมา: Uk Kim, Oil spill compensation scheme from an oil tanker in Korea : a case study on the Hebei Spirit, World

Maritime University Dissertations,2010

แมจานวนเงนทจายจากกองทนระหวางประเทศจะเปนจานวนข นสงสดแลวแตกยงไมเพยง

พอทจะชดเชยความเสยหายท งหมดท เกดข นได สมชชาแหงชาต (National Assembly) จง

37 So-Min Cheong, "The role of government in disaster management : the case of the Hebei Spirit oil spill compensation," Environment and Planning C : Government and Policy 29,2011): 1080 38 Uk Kim, "Oil spill compensation scheme from an oil tanker in Korea : a case study on the Hebei Spirit," World Maritime University Dissertations,2010), p.46.

132

ประกาศใชกฎหมายพเศษ (Special Law) ข นในเดอนมนาคม 2008 เพอชวยเหลอสนบสนนเหยอ

จากเหตการณน ามนรว โดยกาหนดใหรฐบาลจะตองจายเงนในสวนทเกนจากจานวนเงนชดใชเยยวยา

ภายใต CLC และ Fund Convention โดยผไดรบความเสยหายจะไดรบชดใชเงนเตมตามจานวน

ขอเรยกรองซงเคยไดผานการประเมนและรบรองโดยกองทนแลว กฎหมายพเศษน ถกออกแบบมา

เพอใหข นตอนชดใชเยยวยาเปนไปดวยความรวดเรวโดยใชมาตรการจายเงนลวงหนาจากรฐบาล

(Advance payments) และการปลอยเงนก ซงการใหกยมเงนจากรฐบาลน จะสารองไวสาหรบ

ผเสยหายซงขอเรยกรองไมไดรบการประเมนภายใน 6 เดอน นบแตยนขอเรยกรองไปยงกองทน

สาหรบบคคลธรรมดาซงเปนพลเมองของเมองแทอนจะไดรบวงเงนกประมาณ 1,500,000 –

9,350,000 วอน โดยวงเงนในการปลอยกจะข นอยกบแตละประเภทอาชพ เชน ชาวประมงท ม

เรอประมงจะไดรบวงเงนกประมาณ 6,900,000 วอน, ชาวประมงประเภททไมมเรอ (ประมงพ นบาน)

จะไดรบวงเงนกประมาณ 2,800,000 วอน, เจาของฟารมปลาประมาณ 6,000,000 วอน, เจาของ

ภตตาคารหรอรานอาหารทะเลประมาณ 5,500,000 วอน และ เจาของโรงแรมหรอรสอรทประเภท

อนๆ จะไดรบวงเงนกประมาณ 5,500,000 วอน ท งน หากขอเรยกรองใดไดรบการประเมนจาก

กองทน IOPC แลว สามารถยนขอรบเงนลวงหนาจากรฐบาลกอนได39

3.1.2 พธสารเพมเตมเกยวกบการเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน

3.1.2.1 พธสารเพมอนสญญาวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศเพอชดเชยความเสยหายอนเนองจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 ในการจดต งกองทนสวนเสรม (Protocol of 2003 to the International Convention on the establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage 1992 หรอ Supplementary Fund Protocol)

พธสารเพมเตม ค.ศ.2003 ฉบบน ไดรบการลงนามในวนท 18 พฤษภาคม ค.ศ. 2003 โดยเปน

พธสารเพมเตม Fund Convention 1992 เพอจดต งกองทนเสรม (Supplementary Fund) ข นใน

การชดใชเยยวยาความเสยหายเพมเตมเปนช นท 3 ซงเปนทางเลอกใหแกรฐภาคของ Fund

Convention ทจะเลอกเขาเปนสมาชกหรอไมกได และแมจะไมไดเขาเปนสมาชกพธสารฉบบน รฐ

39So-Min Cheong, "The role of government in disaster management : the case of the Hebei Spirit oil spill compensation," Environment and Planning C : Government and Policy: 1079-1080

133

ภาคน นๆ กยงคงเปนสมาชกรฐภาคของ Fund Convention อย ซงหากไดใหสตยาบนพธสารฉบบน

พธสารดงกลาวจะมผลเทยบเทากบอนสญญาทนท โดยกองทนเสรมจะมหลกการชดใชเยยวยา

เชนเดยวกบทกาหนดไวใน Fund Convention ซงมสานกงานเลขานการ (secretariat) บรหารโดย

ผอานวยการ (director) คนเดยวกน กองทนเสรมน จะเขามาชดใชเยยวยาความเสยหายในสวนทเกน

จากความรบผดของกองทนระหวางประเทศ ( IOPC Fund) แตเมอรวมกบจานวนเงนทชดใชภายใต

กองทนระหวางประเทศ แลวจะไมเกน 750 ลาน SDR ตอหนงเหตการณ40

ทมาของพธสารฉบบน เกดข นเนองจากเหตการณน ามนรวจากเรอ Nakhodka ในประเทศ

ญปน เมอป ค.ศ. 1997 และเหตการณเรอ Erika ในประเทศฝรงเศส เมอป ค.ศ. 1999 รวมท งเรอ

Prestige ในประเทศเสปน เมอป ค.ศ. 2002 ซงไดสรางความเสยหายเปนจานวนมหาศาลเกนจานวน

เงนจากดความรบผดตาม Fund Convention ทาใหผเสยหายไดรบการเยยวยาไมเพยงพอ จงมการ

เสนอเพมจานวนเงนใหมากข น ดวยการจดต งกองทนเสรมและกอต งองคกรข นใหมคอ International

Oil Pollution Compensation Supplementary Fund 2003 (IOPC Fund 2003) โ ด ย ร ฐ ภ า ค

จะตองเกบจากบคคลใดๆ ซงรบน ามนทขนสงทางทะเลในปรมาณ 150,000 ตนตอป อยางไรกตาม

การเรยกเกบเงนสะสมเขากองทนน จะแตกตางจากกองทนระหวางเทศ ( IOPC Fund) กลาวคอ ใน

ทกๆ 1 ป รฐภาคจะถกสนนษฐานวาไดรบน ามนอยางนอย 1 ลานตน ซงเทากบวารฐภาคของพธสารน

จะตองจายเงนสะสมเขากองทนเสรมทกป และจะมบทบญญตในสวนของการ “capping” ซง

กาหนดใหจานวนเงนสทธทรฐภาคตองจายเปนเงนสะสมเขากองทนในชวงระยะเวลา 1 ป จะไมเกน

รอยละ 20 ของปรมาณน ามนทไดรบ โดยบญญตดงกลาวจะมผลบงคบใชจนกระทงปรมาณการรบ

น ามนในรฐภาคท งหมดมปรมาณถง 1,000 ลานตน หรอภายในระยะเวลา 10 ป นบแตวนทพธสารน

มผลใชบงคบข นอยกบวาวนใดมาถงกอน แมปจจบนจะมประเทศทใหสตยาบนถง 31 ประเทศแลว

แตต งแตป ค.ศ. 1978 – 2016 ยงไมปรากฏวามการจายเงนจากกองทน Supplementary Fund ไป

ในเหตการณใดเลย41

สาหรบนยามของ “เรอ”, “บคคล”, “เจาของ”, “ความเสยหายจากมลพษ”, “มาตรการ

ปองกน” และ “เหตการณ” จะมความหมายเชนเดยวกบทกาหนดไวใน Fund Convention สวน

40IMO, Claim Manual of International Oil Pollution Compensation Fund 1992 International Oil Pollution Compensation Fund,2016), p.13 41 IOPC FUND, Incident [Online]

134

“ขอเรยกรองทไดรบรอง” (Established claim) น นจะหมายถง ขอเรยกรองซงไดยอมรบโดยกองทน

ระหวางประเทศ (IOPC Fund) หรอ ไดรบการรบรองโดยศาลซงมอานาจผกพนเหนอกองทนดงกลาว

โดยไมตองพจารณาตามหลกเกณฑใหมอก และจะไดรบเยยวยา ในกรณทจานวนเงนทไดจากดไวใน

Fund Convention ขอ 4.4 น นไมเพยงพอตอการเยยวยาความเสยหาย42 ท งน หลกเกณฑการ

เยยวยาจากกองทนเสรม (Supplementary Fund) จะเปนไปตามทกาหนดในขอ 4.143 ซงกาหนดวา

กองทนเสรมน จะจายเงนชดใชเยยวยาใหแกบคคลซงไดรบความเสยหายจากมลพษและไมไดรบการ

ชดใชเยยวยาอยางเพยงพอเตมตามจานวนขอเรยกรองทไดรบรอง (established claim) ภายใต

เงอนไขของ Fund Convention เนองจากจานวนความเสยหายน นเกนหรอจะเกนจานวนจากดความ

รบผดตามทกาหนดไวในขอ 4.4 ของ Fund Convention ตอหนงเหตการณทเกดข น ซงจานวนเงน

ชดใชเยยวยาทจะจายจากกองทนเสรมน จะจากดจานวนตอหนงเหตการณเชนกน โดยเมอคานวณเงน

เยยวยาท งหมดตาม CLC และ Fund Convention กบจานวนเงนเยยวยาตามกองทนเสรมน แลว

จะตองไมเกน 750 ลาน SDR44 ตอหนงเหตการณ ในกรณทขอเรยกรองทยนตอกองทนเสรมน เกนกวา

จานวนดงกลาวขางตน การแบงสวนการเยยวยาระหวางขอเรยกรองทยนกบ จานวนการเยยวยาทจาย

ไปจรงใหแกผเสยหายภายใตพธสารฉบบน แลว จะตองเทาเทยมกนสาหรบผเสยหายทกคน45

42 Article 1.8 “Established claim” means a claim which has been recognized by the 1992 Fund or been accepted as admissible by decision of a competent court binding upon the 1992 Fund not subject to ordinary forms of review and which would have been fully compensated if the limit set out in article 4, paragraph 4, of the 1992 Fund Convention had not been applied to that incident 43 Article 4 1. The Supplementary Fund shall pay compensation to any person suffering pollution damage if such person has been unable to obtain full and adequate compensation for an established claim for such damage under the terms of the 1992 Fund Convention, because the total damage exceeds, or there is a risk that it will exceed, the applicable limit of compensation laid down in article 4, paragraph 4, of the 1992 Fund Convention in respect of any one incident. 44 Article 4 2. (a) The aggregate amount of compensation payable by the Supplementary Fund under this article shall in respect of any one incident be limited, so that the total sum of that amount together with the amount of compensation actually paid under the 1992 Liability Convention and the 1992 Fund Convention within the scope of application of this Protocol shall not exceed 750 million units of account. 45 Article 4

135

ท งน เมอพจารณาอนสญญาท งสองฉบบและพธสารเพมเตมดงกลาวมาแลวจะเหนไดวา

รปแบบการชดใชเยยวยาภายใตกฎหมายระหวางประเทศจะแบงออกเปน 3 ข น กลาวคอในข นแรกจะ

เปนการจายคาสนไหมทดแทนจากเจาของเรอตามจานวนทจากดไวใน CLC แตหากความเสยหายเกน

กวาจานวนทเจาของเรอจากดความรบผดไวไว การเยยวยาในข นทสองจะเปนการเยยวยาโดยกองทน

ระหวางประเทศ (IOPC Fund) ซงจากดไวไมเกน 203 ลาน SDR ตาม Fund Convention และหาก

การเยยวยาโดยกองทนระหวางประเทศ (IOPC Fund) ยงไมเพยงพอการเยยวยาในข นสดทายจะเปน

การจายเงนจากกองทนเสรม (Supplementary Fund) ตาม Supplementary Fund Protocol ซง

รวมแลวไมเกน 750 ลาน SDR ดงแผนภาพดานลางน

รปท 5 จานวนเงนข นสงสดทชดใชเยยวยาในระหวางประเทศ ทมา: IMO Claim Manual of International Oil Pollution Compensation Fund 1992 (edition 2013)

3. Where the amount of established claims against the Supplementary Fund exceeds the aggregate amount of compensation payable under paragraph 2, the amount available shall be distributed in such a manner that the proportion between any established claim and the amount of compensation actually recovered by the claimant under this Protocol shall be the same for all claimants.

136

3.1.3 องคการและหนวยงานระหวางประเทศทเกยวของ

1) องคการทางทะเลระหวางประเทศ (International Maritime Organization)

องคการทางทะเลระหวางประเทศ หรอ IMO ไดกอต งข นตามอนสญญากอต ง IMO ซงมผล

บงคบในเมอป ค.ศ. 1958 โดยมจดประสงคเพอสรางความรวมมอระหวางรฐบาลตางๆ ในแนวปฏบต

และขอบงคบของรฐบาลตางๆ ทกระทบตอการขนสงในทางการคาระหวางประเทศ สงเสรมและ

รบรองมาตรฐานระดบสงสดสาหรบความปลอดภยทางทะเลและประสทธภาพในการเดนเรอ รวมถง

การปองกนและควบคมภาวะมลพษทางทะเลจากเรอ IMO มอานาจหนาททางดานบรหารและดาน

กฎหมายดวย โดยโครงสรางจะประกอบดวยองคกรหลก 3 สวน คอ สมชชา, คณะมนตรและ

คณะกรรมการหลก 5 ชด ประกอบดวย

(1) คณะกรรมการความปลอดภยในทะเล (Maritime Safety Committee)

(2) คณะกรรมการคมครองสงแวดลอมทางทะเล ( Maritime Environment Protection

Committee)

(3) คณะกรรมการกฎหมาย (Legal Committee)

(4) คณะกรรมการความรวมมอดานเทคนค (Technical Cooperation Committee)

(5) คณะกรรมการอานวยความสะดวก (Facilitation Committee)*

ท งน คณะกรรมการความปลอดภยในทะเล เปนองคกรดานเทคนคสงสดของ IMO ประกอบดวย

สมาชกทกประเทศ มหนาทความรบผดชอบในการพจารณาประเดนทเกยวของกบเครองชวยเดนเรอ การ

ตอสรางเรอและอปกรณ การประจาการคนประจาเรอทปลอดภย กฎเกณฑสาหรบการปองกนเรอโดนกน

การดาเนนการกบสนคาอนตราย ขอกาหนดและวธปฏบตเกยวกบความปลอดภยทางทะเล ขอมลอทก

ศาสตร บนทกการเดนทางและการเดนเรอ การสอบสวนภยพบต การกภย และการชวยชวต และประเดน

อนๆ ทอาจมผลกระทบโดยตรงตอความปลอดภยทางทะเล รวมถงเปนกลไกในการทาหนาทใดๆ ซง IMO ได

มอบหมายหรออาจมอบหมายหรอภายใตตราสารระหวางประเทศท IMO รบรอง รวมถงความรบผดชอบ

สาหรบการพจารณาและเสนอขอแนะนาและแนวปฏบตในเรองความปลอดภยทสมชชารบรอง46

* จดต งเพมเตมเมอ ค.ศ. 1991 46 เอกสารเผยแพรจาก กลมงานองคการระหวางประเทศและสหประชาชาต สานกความรวมมอระหวางประเทศ, องคการทางทะเลระหวางประเทศหรอ IMO (กมภาพนธ 2553)

137

สาหรบคณะกรรมการคมครองสงแวดลอมทางทะเลจะมบทบาทโดยตรงในการจดทา

และแกไขเพมเตมสนธสญญา ขอบงคบและมาตรการตางๆ ทเกยวของกบการคมครองและการรกษา

สงแวดลอมทางทะเล โดยเฉพาะในสวนการปองกน การลดและการควบคมมลพษทางทะเลจากเรอ

รวมท งความรบผดในการกอใหเกดมลพษแกเรอ เชน อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการเตรยม

ความพรอม การตอบสนองและความรวมมอเกยวกบมลพษจากน ามน ค.ศ. 1990 (International

Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Cooperation, 1990)

2) สมาคมเจาของเรอนานาชาต (The International Tanker Owner Pollution Federation Limited หรอ ITOPF)

สมาคมเจาของเรอนานาชาต ไดมการจดต งข นเมอ ค.ศ. 1968 ภายหลงจากเกดเหตการณ

Torrey Canyon โดยเปนองคกรประเภทไมแสวงหาผลกาไรทต งข นในนามของเจาของเรอทวโลกเพอ

สนบสนนใหมการตอบสนองตอสถานการณรวไหลของน ามนหรอสารเคมหรอสารอนตรายอน ไดอยาง

มประสทธภาพ ประกอบดวยทมงานนกวทยาศาสตรทมคณภาพซงสามารถใหการสนบสนนดาน

เทคนคแกเจาของเรอหรอผรบประกนภยไดตลอด 24 ชวโมง สมาคมเจาของเรอนานาชาต (ITOPF)

เปนองคกรอสระในดานการตอสและรบมอกบเหตการณรวไหลของน ามนหรอสารเคมสสงแวดลอม

ทางทะเล มเจาหนาทและทมงานทมประสบการณดานเทคนคสง ซงเคยมประสบการณในการจดการ

กบสถานการณทมการรวไหลจากเรอมามากกวา 550 เหตการณ และมากกวา 95 ประเทศ ในเรอง

การใหคาแนะนาเกยวกบมาตรการในการทาความสะอาด คาแนะนาเกยวกบผลกระทบตอสงแวดลอม

และผลกระทบทางเศรษฐกจ รวมถงการชดใชเยยวยาความเสยหายใหแกผเสยหายดวย นอกจากน

สมาคมยงรบผดชอบในสวนของการจดทาแผนฉกเฉนและกจกรรมฝกซอมตามแผนการดวย ซงการ

ชดใชเยยวยาตามรปแบบของอนสญญาระหวางประเทศโดยความรวมมอของ เจาของเรอ (หรอ P&I

Club) และกองทนระหวางประเทศ (IOPC Fund) สวนใหญจะเชญใหทมงานผเชยวชาญของ ITOPF

รวมลงพ นททมการรวไหลเกดข นและปฏบตงานรวมกน บทบาทขององคกรในเบ องตนคอ การให

คาแนะนาและสนบสนนแกผทมหนาทดาเนนการขจดคราบน ามนในเหตการณน นๆ โดยมงใหบรรล

ขอตกลงรวมกนในมาตรการการทาความสะอาดซงจะข นอยกบขอเทจจรงดานเทคนคในแตละ

เหตการณไป เพอชวยใหการทาความสะอาดเปนไปอยางมประสทธภาพเทาทจะสามารถเปนไปไดและ

138

เพอบรรเทาความเสยหายใหเกดข นอยางนอยทสด และเมอจดการกบเหตการณรวไหลไดแลว ITOPF

จะชวยสนบสนนการตกลงระงบขอพพาทดวยความฉนมตรในการชดใชเยยวยาความเสยหาย เชน

การจดทาคมอการเรยกรองคาเสยหาย ตามแนวทางการเรยกรองคาเสยหายของกองทนระหวาง

ประเทศ (IOPC Fund) ในแตละรฐสมาชก รวมถงวธในการประเมนคาเสยหายดงกลาวดวย แตท งน

อานาจสดทายในการตดสนใจยอมรบขอเรยกรองและการตกลงในระดบทเหมาะสมน น จะข นอยกบ

P&I Club และกองทนระหวางประเทศ (IOPC)47

ภารกจหลกของสมาคมเจาของเรอ (ITOPF) สามารถแบงไดเปน 5 ภารกจ ไดแก

(1) การตอบสนองการรวไหล (Spill Response) : เตรยมความพรอมตลอด 24 ชวโมง

โดยจะปฏบตหนาทในกรณทของเจาของเรอหรอผรบประกนภยรองขอความชวยเหลอ หรอเปนกรณ

ทกองทนระหวางประเทศ ( IOPC Fund) ขอความชวยเหลอทางดานเทคนคในการดาเนนการท

เกยวของกได ท งน อาจเปนภารกจทางดานการใหคาแนะนาเกยวกบผลกระทบของน ามนทรวไหล วธ

ทเหมาะสมในการขจดคราบน ามนในเหตการณน นๆ การชวยหาอปกรณเครองมอในการกาจดคราบ

น ามน การสารวจความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตและการประมง ตลอดจนแนะนาเครองมอใน

การบรรเทาความเสยหายและทางเลอกในการฟนฟความเสยหายทางสงแวดลอมและความเสยหาย

ทางเศรษฐกจ

(2) วางแผนและใหคาแนะนาในสถานการณฉกเฉน (Contingency Planning and

Advice) : ใหคาแนะนาแกรฐบาลหรอเจาของกจการในการจดทาแผนฉกเฉนหรอภารกจอนๆ ท

เกยวของกบมลพษทางทะเล

(3) การวเคราะหขอเรยกรองและการประเมนความเสยหาย (Claim Analysis and

Damage Assessment) : ทเกดข นจากการรวไหล จะรวมถงคาทาความสะอาดและคาเสยหายทาง

เศรษฐกจดวย ซงการประเมนคาเสยหายทเกดข นตอภาคการประมงโดยเฉพาะการเล ยงสตวทะเลใน

พ นทเฉพาะมกจะตองอาศยการวเคราะหทมรายละเอยดซบซอน ตองใชผซงมความรในเชงลกเกยวกบ

พ นททไดรบผลกระทบและความรในทางเศรษฐศาสตรของการประมงน นๆ บทบาทของ ITOPF จะ

47 ITOPF, Oil Spill Compensation A guide to the international conventions on liability and compensation for oil pollution damage [Online], 9 Nov 2016. Available from http://www.itopf.com/knowledge-resources/documents-guides/document/oil-spill-compensation-a-guide-to-the-international-conventions-on-liability-and-compensation-for/

139

มงเนนความรวมมอในการประเมนมลคาความเสยหายจากมลพษเพอกอใหเกดการระงบขอพพาทฉน

มตร ในการน สมาคมจะจดเตรยมใหการสนบสนนดานเทคนคทางวทยาศาสตรแกผเสยหายและผตอง

จายคาสนไหมทดแทน (เชน สมาคมผรบประกนภย (P&I Club) หรอ กองทนระหวางประเทศ (IOPC

Fund) เปนตน) รวมถงการสารวจความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตและหาแนวทางของมาตรการ

ฟนฟทเหมาะสม

(4) ภารกจดานการฝกอบรมและการศกษา (Training & Education) : จดการสมมนา

เพอแลกเปลยนขอมลและประสบการณทไดรบจากการปฏบตหนาทในเหตการณ

(5) ดานการใหบรการขอมล (Information Service) : โดยการจดทาคมอตางๆ ท

เกยวของมลพษจากเรอ เชน คมอการสนองตอบการรวไหลของน ามนในทะเล, สถตการรวของเรอ

ตางๆ และคมอการยนขอเรยกรองตอกองทนระหวางประเทศ เปนตน

3.2 การชดใชเยยวยาตามกฎหมายของสหภาพยโรป

สหภาพยโรป (European Union) เปนองคการระหวางประเทศทจดต งข นภายใตสนธสญญา

มาสทรชต (Treaty of Maastrichton) โดยเปนการรวมตวกนของกลมประเทศทมแนวคดและมความ

พยายามในการใชทรพยากรรวมกนภายใตสนธสญญาทมผลผกพนทางกฎหมาย ซงเปนการรวมกลม

ระดบภมภาคทใหญและกาวหนาทสดในโลก เนองจากประเทศสมาชกไดรวมกนจดต งสถาบนตางๆ

ข น และมอบอานาจอธปไตยบางสวนใหแกสถาบนน น เพอใหมการตดสนใจในเรองทมผลประโยชน

รวมกนไดตามแบบประชาธปไตยในระดบยโรป โดยม 3 สถาบนหลก ไดแก คณะมนตรแหงสหภาพ

ย โ ร ป (Council of the European Union) ร ฐ ส ภ า ย โ ร ป (European Parliament) แ ล ะ

คณะกรรมาธการยโรป (European Commission) ซงมอานาจและความสาคญเทาเทยมกนใน

กระบวนการตดสนใจและออกกฎระเบยบ โดยคณะกรรมาธการยโรป (EC) เปนผเสนอรางกฎระเบยบ

หรอกฎหมาย และเปนผนากฎระเบยบไปปฏบตหลงจากทผานการรบรองจากคณะมนตรแหงสหภาพ

ยโรปและรฐสภายโรปแลว และจะมศาลยตธรรมยโรป (European Court of Justice) เปนศาลสงสด

พจารณาประเดนปญหาทอยในขอบขายอานาจของประชาคม สหภาพยโรปไดใหความสาคญแก

นโยบายดานสงแวดลอมเปนอยางมาก สาหรบการบรหารทรพยากรทางทะเลของสหภาพยโรปน น ใน

ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรทะเลของยโรป หรอ Marine Strategy Framework

Directive ไดกาหนดใหตองมการคมครองและอนรกษสงแวดลอมทางทะเล การลดปรมาณของเสย

140

จากมนษยในทะเลทจะกระทบตอความสมดลของระบบนเวศทางทะเล แตกจะตองไมกระทบตอ

ศกยภาพการใชประโยชนจากทรพยากรทางทะเลทถกกฎหมาย48 โดยจะนาหลกผกอมลพษเปนผจาย

(Polluter pays principle) มาเปนแนวปฏบตเพอใหผประกอบการใหความสาคญกบการปองกน

ไมใหเกดปญหาสงแวดลอมมากข น การศกษากรอบแนวคดทางกฎหมายของประเทศสมาชกใน

สหภาพยโรปจงจะทาใหตระหนกถงความสาคญของการปองกนไมใหเกดมลพษแกสงแวดลอม เพอ

รกษาไวใหมนษยสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน ปจจบนมประเทศสมาชกท งส น 27 ประเทศ

(ไดแก ออสเตรย เบลเยยม บลกาเรย โครเอเชย ไซปรส สาธารณรฐเชก เดนมาร ค เอสโทเนย

ฟนแลนด ฝร ง เศส เยอรมน กรซ ฮงการ ไอรแลนด อตาล แลตเวย ล ธ ว เนย ลก เซม

เบรก มอลตา เนเธอรแลนด โปแลนด โปรตเกส โรมาเนย สโลวะเกย สโลวเนย สเปน สวเดน)49

3.2.1 กฎหมายเกยวกบความรบผดและประเภทความเสยหายทรบรอง

กฎหมายของสหภาพยโรปสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท ไดแก ขอบงคบ

(Regulation) ซงเมอประกาศใชแลวจะมผลบงคบใชทนทในแตละประเทศสมาชก โดยถอเปน

ขอบงคบทแตละประเทศจะตองรบไปใชท งหมดโดยไมสามารถปรบเปลยนได โดยจะกาหนดวา

ประเทศสมาชกจะตองดาเนนการในเรองใดบาง ประเภททสองคอ ระเบยบ (Directive) จะเปน

กฎหมายทกาหนดแนวปฏบตใหแตละประเทศสมาชกนาไปปรบใช โดยจะกาหนดระยะเวลาให

ประเทศสมาชกดาเนนการประกาศใชกฎหมายภายใน ท งน สามารถปรบปรงขอบทบางประการโดย

คานงถงขอจากดใหสอดคลองกบสภาพการณของแตละประเทศ เทาทไมขดแยงกบแนวทางเดมท

คณะกรรมาธการยโรปกาหนด ดงน นประเทศสมาชกจะดาเนนการในเรองดงกลาวเปนอยางไรกได แต

จะตองไดบทสรปทเหมอนกน ประเภททสามคอ ขอตดสนใจ (Decision) ซงเปนมาตรการทเกยวพน

กบองคกร/สถาบน/ประเทศสมาชกประเทศใดประเทศหนงโดยตรงในเรองใดโดยเฉพาะ และเปน

เครองมอดานการบรหารเพอดาเนนการตามกฎหมายของสหภาพยโรปซงเปรยบเสมอนคาสงศาลทจะ

ใชบงคบแตเฉพาะกบคกรณเทาน น นอกจากน จะมเอกสารทางกฎหมายทเรยกวา สมดปกเขยว

48 รศ.ดร.อรพรรณ ณ บางชาง-ศรเสาวลกษณ และคณะ, รายงานฉบบสมบรณ:โครงการเรยกคาเสยหายในคดสงแวดลอมทางทะเลและชายฝง (กรงเทพ: กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง,2554). หนา 5-2 49European Union, EU member countries [Online], 22 December 2016. Available from https://europa.eu/european-union/about-eu/countries/member-countries_en

141

(Green paper) และสมดปกขาว (White paper) ซงสมดปกเขยวจะเปนเอกสารนโยบายทใชเพอขอ

ขอคดเหนตอสาธารณชนหรอกลมผลประโยชนทเกยวของ สวนสมดปกขาวจะเปนเอกสารทเปนราง

กฎหมายหรอขอเสนอของคณะกรรมาธการยโรปเกยวกบการดาเนนการของประชาคมในเรองใดเรอง

หนง50

3.2.1.1 กฎระเบยบของสหภาพยโรป

1) กฎระเบยบวาดวยความปลอดภยทางทะเลนอกชายฝง (Offshore

Safety Directive (2013/30/EU)

เปนกฎระเบยบทกาหนดหลกเกณฑข นตาในการปองกนการเกดอบตการณใหญๆ

ทอาจเกดข นในกจการปโตรเลยมนอกชายฝงในสหภาพยโรป รวมถงการตอบสนองในสถานการณ

ฉกเฉนเมอมเหตการณรวไหลเกดข นเพอยบย งไมใหผลของอบตการณเหลาน นแพรกระจาย 51 โดยจะ

ชวยลดความเสยงของการเกดอบตการณตางๆ ข น ไดแก การระเบด ไฟไหม การสญเสยการควบคม

บอน ามน การปลอยหรอการรวไหลของน ามน แกส หรอวตถอนตรายทเกยวของ ซงสามารถแบง

โครงสรางหลกในการสรางมาตรการตามระเบยบฉบบน ไดเปน 7 เสาหลก คอ 1) ดานการปองกน

เหตการณใหญๆ ทอาจเกดข น 2) จดเตรยมและดาเนนกจการ 3) นโยบายในการปองกน 4) ดาน

ความโปรงใสและเผยแพรขอมล 5) ดานความรวมมอระหวางประเทศสมาชก 6) ดานเตรยมการและ

สนองตอบในกรณฉกเฉน 7) ดานผลกระทบขามพรมแดน

หลกทวไปในการบรหารจดการความเสยงทจะเกดข นในกจการปโตรเลยมนอกชายฝงจะ

กาหนดใหรฐสมาชกตองกาหนดให บรษทผดาเนนงาน (operator)52 มมาตรการปองกนทเหมาะสม

เพอไมใหมความเสยหายอนเกดข นจากการดาเนนกจการปโตรเลยม โดย บรษทผดาเนนงานน จะไม

พนภาระความรบผด แมความเสยหายน นจะเกดจากการกระทาของบรษทคสญญา (Article 3) และ

แตรฐสมาชกจะตองเขยนแผนการรบมอในสถานการณฉกเฉนข นไวดวย (Article 14) ระเบยบฯ ฉบบ

50คณะผแทนไทยประจาประชาคมยโรป, ภมหลงสหภาพยโรป [ออนไลน], 21 ธนวาคม 2552. แหลงทมา http://www.thaieurope.net/ftp/EU_Factsheet.pdf 51 Article 1 1. This Directive establishes minimum requirements for preventing major accidents in offshore oil and gas operations and limiting the consequences of such accidents. 52 หมายถงบรษททเปนผดาเนนงานการสารวจและผลตปโตรเลยม ในแปลงสมปทานทมผรวมถอหนอยดวยกนหลายบรษท

142

น ไดกาหนดความรบผดในความเสยหายตอสงแวดลอมไวในมาตรา 753 ใหสมาชกในแตละรฐตอง

รบประกนวา ผขออนญาตประกอบกจการน นมศกยภาพทางดานการเงนเพยงพอทจะปองกนและ

เยยวยาความเสยหายทางสงแวดลอมตามทกาหนดไวในระเบยบน ไมวาความเสยหายทเกดจากการ

ดาเนนกจการน นจะเกดข นในนามของผรบใบอนญาต (licensee) หรอผดาเนนการ (operator) กตาม

2) กฎระเบยบวาดวยความรบผดทางสงแวดลอม (Environmental

Liability Directive (2004/35/EC)

กระบวนการรางระเบยบเกยวกบความรบผดทางสงแวดลอมเปนไปอยางยาวนาน

ต งแตการจดทาสมดปกเขยวในป ค.ศ. 1993 และการจดทาสมดปกขาววาดวยความรบผดทาง

สงแวดลอมของประชาคมยโรป (White Paper on Environmental Liability) เพอสรางหลกความ

รบผดชอบตอความเสยหายทางสงแวดลอมในป ค.ศ. 2000 จนนามาสการจดทาระเบยบในทายทสด

คอ “ระเบยบวาดวยความรบผดทางสงแวดลอม” (Environmental Liability Directive) มผลใช

บงคบเมอวนท 30 เมษายน ค.ศ. 2004 โดยแบงความรบผดออกเปนสองสวน คอ ความรบผดตอ

ความเสยหายท เกดจากกจกรรมทมความเสยงทจะทาใหเกดความเสยหายตอส งแวดลอม

(Dangerous activities) ซงจะใชหลกความรบผดโดยเครงครด (strict liability) และสาหรบสวนท

สองจะเปนความเสยหายทเกดตอทรพยากรธรรมชาตทคมครองโดยกฎหมาย 54 อนเนองมาจาก

กจกรรมทไมไดกาหนดไวในกฎหมายวาเปนกจกรรมทอนตราย (non-dangerous activities) โดยใช

หลกความรบผดในการกระทาของตน (fault liability) กลาวคอ เปนการกระทาโดยจงใจ หรอละเลย

หรอไมไดเอาใจใสในการทจะปองกนไมใหเกดปญหาเทาทควร55 ซงการฟองรองเรยกคาชดเชยใน

53 Article 7

Without prejudice to the existing scope of liability relating to the prevention and remediation of environmental damage pursuant to Directive 2004/35/EC, Member States shall ensure that the licensee is financially liable for the prevention and remediation of environmental damage as defined in that Directive, caused by offshore oil and gas operations carried out by, or on behalf of, the licensee or the operator. 54 หมายถงกจกรรมทไดรบความคมครองโดยกฎหมายสงแวดลอมของ European Commission (EC) และกจกรรมทเกยวกบการปลอยหรอระบบของเสยทเปนพษลงไปในน าหรออากาศ หรอการขนสง การเกบรกษา และการท ง รวมท งสารทเปนพษทเกยวกบเทคโนโลยชวภาพ 55 อรพรรณ ณ บางชาง และ อทธพล ศรเสาวลกษณ, โครงการศกษาแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐกจจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมเพอสนบสนนกระบวนการยตธรรม, หนา 4-39.

143

สหภาพยโรป สวนใหญเปนการฟองรองเมอเกดความเสยหายตอบคคลหรอทรพยสน มเพยงไมกคดท

เปนการฟองรองเกยวกบผลกระทบทางดานสงแวดลอมโดยตรง การประเมนมลความเสยหายสวน

ใหญใชมลคาตลาดและตนทนการดาเนนการและไมไดใชเครองมอประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตร

โดยเฉพาะเครองมอทสลบซบซอน ซงมผใหความเหนวาอาจจะเปนเพราะความกงวลเกยวกบความ

แมนยาของเครองมอและคาใชจายในการประเมน56

ระเบ ยบว าด วยความรบผดทางส งแวดล อม (Environmental Liability Directive)

กาหนดให “ผดาเนนการ” (operator)* ในกจกรรมอนตราย (carrying out dangerous activity)

ตองรบผดอยางเครงครดในความเสยหายทเกดข นตอสงแวดลอม ท งน ในความเสยหายตอ

ทรพยากรธรรมชาตน น จะแบงความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตทไดรบการคมครองโดยกฎหมาย

ทเกยวกบการอนรกษธรรมชาต* , ความเสยหายตอน า และความเสยหายตอดนซงจะครอบคลมถง

ความหลากหลายทางชวภาพและสารตกคางในดนดวย57 ท งน หลกความรบผดอยางเครงครดจะ

จากดไวเฉพาะการดาเนนการในกจกรรมอนตรายตามรายการทระบไวในภาคผนวกเทาน น (Annex

III) หากไมใชกจกรรมทระบไวในบญชภาคผนวกดงกลาว ความรบผดของผดาเนนการจะเปนความรบ

ผดตามหลก fault liability อยางไรกตาม ภายใตหลกความรบผดโดยเครงครดน ผดาเนนการยง

สามารถพสจนตามขอยกเวนความรบผดไดวาความเสยหายน นเกดข นเนองจาก การกระทาในสงคราม

หรอเกดจากการเหตการณทางธรรมชาตซงไมสามารถหลกเลยงได หรอเกดจากการกระทาของบคคล

ทสาม นอกจากน ระเบยบดงกลาวยงม งเนนการปองกนและการเยยวยาความเสยห ายตอ

ทรพยากรธรรมชาต กลาวคอ แมในกรณทยงไมมความเสยหายทางสงแวดลอมเกดข นแตวาใกลจะ

เกดข น ผดาเนนการจะตองใชมาตรการทจาเปนเพอปองกนความเสยหายทอาจเกดข นโดยไมชกชา

56 เรองเดยวกน, หนา 4-43. * รวมถงผมอานาจควบคมดวย * โดยจะกาหนดพ นทคมครองเรยกวา Special Protected Area หรอ SPAs โดยจดต งเปนเครอขายของประเทศใน EC เรยกวา Natural 2000 57อรพรรณ ณ บางชาง และ อทธพล ศรเสาวลกษณ, โครงการศกษาแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐกจจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมเพอสนบสนนกระบวนการยตธรรม, หนา 4-40

144

และจะตองแจงเจาหนาทผมอานาจโดยเรวทสด58 โดยผดาเนนการจะตองเปนผรบผดชอบในคาใชจาย

ดงกลาวเอง59

อยางไรกตามประเภทของความเสยหายทไดรบการชดใชเยยวยาในกรอบกฎหมายของ

สหภาพยโรปน น แยกออกเปนความเสยหายตามแบบด งเดม (Traditional damage) และความ

เสยหายทางสงแวดลอม (Environmental damage) ซงในความเสยหายตามแบบด งเดมน นจะแบง

ออกเปน ความเสยหายตอบคคล หรอความเสยหายตอทรพยสน และในบางคร งกหมายความรวมถง

ความสญเสยหายเศรษฐกจดวย (Economic loss) ซงนยามของความเสยหายเหลาน ยงคงอยภายใต

กฎหมายของแตละรฐสมาชก สาหรบเงอนไขของการชดใชเยยวยาความเสยหายทางเศรษฐกจน น จะ

ข นอยกบระดบความรนแรงของความเสยหาย ซงความเสยหายทจะไดรบการชดใชเยยวยาน น จะตอง

เปนความเสยหายทจดอยในระดบทรนแรง (significant) โดยมแนวทางในการพจารณาวา ความ

เสยหายน นทาใหประชากรสตวในพ นทน นลดลงเปนระยะยาว หรอทาใหความหลากหลายของพนธ

สตวตางๆ ในพ นทแหงหนงลดลงหรอทาใหทอยอาศยของสตวลดลงหรอไม หรอความเสยหายดงกลาว

ทาใหเกดการเปลยนแปลงของโครงสรางหรอความสมดลของทอยอาศย หรอทาใหระบบนเวศนไม

ยงยนและเปนผลกระทบตอสตวทตองอยอาศยในพ นทน นๆ หรอไม60 นอกจากน สาหรบคาใชจาย

ของมาตรการตางๆ ทเสยไปน นจะตองปรากฏวาเปนคาใชจายทสมเหตสมผลดวย อยางไรกตาม ความ

เสยหายอนเกดจากน ามนรวไหลจงอาจมความเสยหายเกดข นไดท ง 2 ประเภท ท งความเสยหายตอ

บคคลและความเสยหายตอสงแวดลอม ซงหากในกรณทเปนความเสยหายตอสงแวดลอมจะตองอยใน

บงคบของ ระเบยบวาดวยความรบผดทางสงแวดลอม (Environmental Liability Directive) ดวย

58 Article 5 1. Where environmental damage has not yet occurred but there is an imminent threat of such damage occurring, the operator shall, without delay, take the necessary preventive measures. 2. Member States shall provide that, where appropriate, and in any case whenever an imminent threat of environmental damage is not dispelled despite the preventive measures taken by the operator, operators are to inform the competent authority of all relevant aspects of the situation, as soon as possible. 59 Article 8 1. The operator shall bear the costs for the preventive and remedial actions taken pursuant to this Directive. 60 อรพรรณ ณ บางชาง และ อทธพล ศรเสาวลกษณ, โครงการศกษาแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐกจจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมเพอสนบสนนกระบวนการยตธรรม, หนา 4-41.

145

3.2.1.2 กฎหมายภายในของประเทศสมาชก

กฎระเบยบของของสหภาพยโรปดงทกลาวมาขางตนเปนเพยงแนวทางในการกาหนด

หลกเกณฑความรบผดในเรองตางๆ ซงประเทศสมาชกจะตองนาหลกเกณฑดงกลาวมาเปนแนวทางใน

การบญญตกฎหมายภายในเทาน น นอกจากน ยงมแนวทางตามอนสญญาระหวางประเทศทจะตอง

พจารณาถงดวย เนองจากบางประเทศสมาชกอาจเขาเปนภาคของ CLC หรอ Fund Convention

ดงน นในการบญญตและการบงคบใชกฎหมายเกยวกบการเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวของ

ภายในแตละประเทศจงอาจตองอยในแนวทางอนสญญาดงกลาวดวย อยางไรกตาม กฎหมายภายใน

ของแตละประเทศสมาชกในสหภาพยโรปทบงคบใชกบการเรยกรองคาเสยหายแบบด งเดม

(traditional damage) อนเกดจากมลพษน ามนนอกชายฝงทเกดข นในพ นทเขตเศรษฐกจยโรป

(European Economic Area) ทเดนชดทสดน น ไดแก กฎหมายลกษณะละเมด อนเปนบทบญญต

ทวไป ซงอาจคลายคลงกนบางในบางประเทศ แตมบางประเทศทมบทบญญตเรองการเยยวยาความ

เสยหายจากน ามนโดยเฉพาะ เชน ประเทศนอรเวย เปนตน

1) กฎหมายละเมด

กฎหมายละเมดในแตละประเทศสมาชกของสหภาพยโรปน นไดรบการบญญตมาเปน

เวลานานกวารอยปแลว ซงตามกฎหมายลกษณะละเมดทวไปน นเปดโอกาสใหผเสยหายสามารถฟอง

เรยกรองความเสยหายแบบด งเดม (traditional damage) อนไดแก ความเสยหายตอชวต รางกาย

อนามย (bodily injury) และความเสยหายตอทรพยสน (property damage) สาหรบความเสยหาย

ทางเศรษฐกจ (economic loss) น นบางประเทศมบทบญญตรบรองใหสามารถเรยกรองได61 แตบาง

ประเทศไมมบทบญญตรองรบใหเรยกรองได62 ความรบผดตามกฎหมายละเมดทวไปน นเปนความรบ

ผดบนพ นฐานความผด (Fault-based liability) ทผเสยหายจะตองพสจนการกระทาผดของผกระทา

วา เกดจากการจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกระทาหรอไม ยกเวนสาหรบกจกรรมอนตรายทจะ

กาหนดใหใชความรบผดแบบเครงครดไว (Strict liability) ซงหากการดาเนนกจกรรมปโตรเลยมนอก

ชายฝงถกจดอยในหมวดหมของกจกรรมอนตรายตามกฎหมายของประเทศน นๆ กจะใชความผดแบบ

เครงครดในความเสยหายจากน ามนรวทเกดข น เชน ประเทศโครเอเชยและประเทศเดนมารค ได

61 เชน ฝรงเศส , อตาล, กรซ, เนเธอรแลนด 62 เชน องกฤษ, เยอรมน, โปรตเกส, สกอตแลนด, เสปน, ไซปรส

146

กาหนดความรบผดแบบเครงครดไวสาหรบกจกรรมทกประเภททกอใหเกดมลพษ ดงน น ในประเทศท

ใชบทบญญตทวไปตามกฎหมายละเมด หากผเสยหายสามารถพสจนการกระทาของผกระทาความผด

(กรณเปนความรบผดแบบ fault based liability) และสามารถพสจนความสมพนธระหวางการ

กระทาและผล (causation) ใหเขาหลกเกณฑตามทกฎหมายละเมดกาหนดได กจะไดรบชดใชเยยวยา

ตามกฎหมายทวไป ท งน ลกษณะของการบญญตกฎหมายละเมดของแตละประเทศอาจแตกตางกนไป

ข นอยกบนตวธในการบญญตกฎหมายของแตละประเทศ ในบางประเทศอาจไปปรากฏอยในประมวล

กฎหมายแพง (Civil code) บางประเทศอาจปรากฏอยในกฎหมายวาดวยหน (Laws on Obligation)

หรอกฎหมายวาดวยความผด (Laws on Wrong) นอกจากน ประเทศแถบยโรปเหนอ เชน ไอซแลนด

จะมบทบญญตทคอนขางส นแตจะมบนทกหรอเอกสารประกอบทมาอธบายเพมเตม และในบาง

ประเทศหากมบทบญญตทยาวและชดเจนแลวกจะไมมเอกสารอนตองประกอบอก นอกจากน คอม

มอนลอวในแตละประเทศเชน ไซปรส มลตา ไอรแลนด และสหราชอาณาจกร กยงคงแตกตางกนไป

เชน กฎหมายละเมดในสหราชอาณาจกรจะมรากฐานมาจากแนวคาตดสนในคดกอนๆ (judge-made

law)63 กฎหมายละเมดบางประเทศกาหนดความรบผด64 สาหรบความเสยหายจากมลพษโดยใชหลก

ความรบผดโดยเครงครด (Strict liability)65

กลาวโดยสรปแลว กฎหมายละเมดของทกประเทศในสหภาพยโรปจะเปนบทบญญตทวไปท

กาหนดความรบผดในความเสยหายตอรางกาย (bodily injury) และความเสยหายตอทรพยสน

(property damage) เพราะเปนความเสยหายทเกดข นโดยตรง เนองจากรางกายหรอทรพยสนน น

ไดรบผลกระทบโดยตรง แตสาหรบความเสยหายบางประเภททไมมความเสยหายเกดตอรางกายหรอ

ทรพยสนของบคคลน น แตเปนความเสยหายประเภทการสญเสยรายไดจากการประกอบอาชพอนเปน

ความเสยหายทางเศรษฐกจโดยตรง เชน ชาวประมงทเปนเจาของเรอซงเรอหรออปกรณ ในการจบ

สตวน าทไมไดปนเปอนคราบน ามน แตไมสามารถทาประมงไดเนองจากพ นทประมงไดรบการปนเปอน

63 BIO by Deloitte, Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area Final Report prepared for European Commission – DG Energy,2014), p.95 64 อยางไรกตามยงไมแนนอนวาการกาหนดความรบผดเหลาน จะใชบงคบกบเหตการณทเกดข นในบรเวณไหลทวป (continental shelf) หรอเขตเศรษฐกจจาเพาะ (exclusive economic zone) หรอไม 65 BIO by Deloitte, Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area, p.187

147

ทานองเดยวกนกบเจาของโรงแรมหรอภตตาคารในบรเวณใกลเคยงทเกดการปนเปอนน ามนตอง

สญเสยรายไดเนองจากจานวนลกคาทลดลง ซงจะเหนไดวาในกรณเหลาน ความเสยหายน นเกดข นแก

ทรพยากรธรรมชาตทไมมเจาของ แตมบคคลบางกลมทไดรบผลกระทบในความเสยหาย จงเรยกวา

ความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) ซงบางประเทศในสหภาพยโรปยอมรบ

ใหเรยกรองได แตบางประเทศกยงไมรองรบหรอยงไมชดเจน อยางไรกตามแมจะมการรองรบความ

เสยหายดงกลาวในบางประเทศแลว แตกไมไดหมายความวาจะสามารถเรยกรองการสญเสยรายได ใน

ทกกรณได เนองจากการบงคบใชของแตละประเทศกจะแตกตางกนไปเชนเดยวกบการบงคบใช

กฎหมายละเมด เชน กฎหมายประเทศฝรงเศสจะมขอบเขตการยอมรบความเสยหายทางเศรษฐกจ

โดยแททคอนขางกวางกวาประเทศอน สาหรบกฎหมายอตาลซงแมจะรองรบความเสยหายทาง

เศรษฐกจโดยแทกตาม แตการเรยกรองน นเปนไปไดยากกวาในประเทศฝรงเศส ซงการเรยกรองในคด

ทเกยวกบมลพษมกจะมแนวโนมประสบความสาเรจมากกวาในกฎหมายฝรงเศส เชน เจาของคาเฟ

บรเวณใกลกบทเกดมลพษในแมน าไดรบการชดเชยรายไดเนองจากปรมาณลกคาทลดลง66 นอกจากน

คดทเจาประมง, เจาของธรกจทองถนใกลกบ Corsica กตดสนใหไดรบการเยยวยาความสญเสยทาง

เศรษฐกจโดยตรง67

2) กฎหมายเฉพาะ

อยางไรกตามแมกฎหมายละเมดจะเปนบทบญญตทวไปทสามารถนามาใชกบการเยยวยา

ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวได แตในบางประเทศมบทบญญตเกยวกบความรบผดในกรณความ

เสยหายอนเกดจากกจการปโตรเลยมนอกชายฝงโดยเฉพาะ เชน ประเทศนอรเวย เดนมารค และ

ไอซแลนด เปนตน ซงในประเทศนอรเวยไดตราพระราชบญญตปโตรเลยม (Petroleum Act)68

66 Environmental Liability and Ecological Damage in European Law 487 (Monika Hinteregger, editor, Cambridge University Press, 2008 Cited in BIO by Deloitte (2014), Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area, Final Report prepared for European Commission – DG Energy, p.100 67 Ronan Perry, The Economic Bias in Tort Law,(2008) University of Illinois Law Review,1573, 1619-20 Cited in BIO by Deloitte (2014), Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area, Final Report prepared for European Commission – DG Energy, p.100 68Norwegian Petroleum Directorate, Act of 29 November 1996 No.72 relating to petroleum activities, as amended [Online], 5 November 2016. Available from http://www.npd.no/en/Regulations/Acts/Petroleum-activities-act/

148

กาหนดความรบผดแกผขอใบอนญาต (licensee) ใหตองรบผดในความเสยหายทเกดแกรางกาย

ทรพยสน รวมถงความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแทอนเกดจากการดาเนนกจการปโตรเลยมนอก

ชายฝง โดยจะมบทบญญตเฉพาะสาหรบผเสยหายทเปนชาวประมงในมาตรา 8-3 ทกาหนดใหผขอ

ใบอนญาตตองรบผดอยางเครงครดในความเสยหายทางดานการเงน ( financial loss) ทเกดแก

ชาวประมงสญชาตนอรเวย69 ซงความเสยหายทางดานการเงนน ไดแก คาใชจายในมาตรการท

สมเหตสมผลอนชาวประมงไดใชเพอยบย งหรอจากดความเสยหาย (รวมถงความเสยหายอนใดท

เกยวเนองจากการใชมาตรการเชนวาน น) หรอการตองยายถนทจบปลา เปนตน

สาหรบในประเทศเดนมารคน น ในมาตรา 35 ของ The Subsoil Act ไดกาหนดความรบผด

โดยเครงครดสาหรบความเสยหายตอรางกาย, ทรพยสน และความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแท อน

เกดจากการระเบดหรอกระบวนการผลตไฮโดรคารบอน70 ใหผรบใบอนญาตจะตองรบผดจายคา

สนไหมทดแทนความเสยหายใดๆ ซงเกดข นจากการดาเนนกจกรรมภายใตใบอนญาตเชนวาน น และ

สาหรบในความเสยหายทเกดข นตอสงแวดลอม พระราชบญญตไดกาหนดความรบผดแบบเครงครดใน

ความเสยหายตอรางกาย ทรพยสน หรอความเสยหายทางเศรษฐกจ จากมลพษในการดาเนนกจกรรม

ตามประเภททกาหนดไวทายพระราชบญญต หากเปนกรณทไมอยในบงคบของพระราชบญญต

ดงกลาว การเยยวยาความเสยหายทเกดบคคลและความเสยหายเพมเตมจากเหตการณในกจการ

น ามนและแกสนอกชายฝง จะเปนไปตาม The Liability for Damage Act ซงเปนความรบผดแบบ

fault based liability

69 Section 8-1 This chapter applies to compensation for financial losses incurred by Norwegian fishermen as a result of the petroleum activities occupying fishing fields or resulting in pollution and waste, or as a result of damage caused by a facility or actions in connection with the placing of a facility 70 Article 35

(1) A licensee shall be liable to pay damages for any loss, damage or injury caused by the activities carried on under the licence, even though such loss, damage or injury was caused accidentally.

(2) In the event that the injured party contributed to the loss, damage or injury, either intentionally or through gross negligence, the damages payable may be reduced or lapse

149

สวนประเทศไอซแลนดน น มาตรา 2871 ของกฎหมายวาดวยอาชญาบตร, การสารวจและ

ผลตไฮโดรคารบอน หรอ Act on Prospecting, Exploration and Production of Hydrocarbons

(Hydrocarbon Act) กาหนดใหเจาของอาชญาบตร หรอเจาของใบอนญาตสารวจและผลต จะตองรบ

ผดในความเสยหายอยางใดๆ อนเกดข นภายใตกฎหมายฉบบน ไมวาจะเปนความเสยหายตอรางกาย,

ทรพยสน รวมถงความเสยหายตอสงแวดลอม ไมวาจะเกดจากการกระทาทนาตาหนหรอไมกตาม

(strict liability) แตยงไมชดเจนวาความสญเสยทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) จะ

ไดรบการเยยวยาภายใตกฎหมายดงกลาวหรอไม ท งน หากเปนการเยยวยาภายใตกฎหมายละเมด

(The Tort claim act) จะใชหลกการกาหนดความบนพ นฐานความผด (fault based liability)

กลาวโดยสรปแลว สาหรบความรบผดในความเสยหายทเกดตอบคคลน น บางประเทศ

สมาชกไดเขาเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศจงตองมกฎหมายภายในเพอรองรบบทบญญต

ดงกลาว แตบางประเทศอาจไมไดเขาเปนภาคอนสญญา การชดใชเยยวยาความเสยหายตอบคคลจง

ข นอยกบกฎหมายภายในของแตละประเทศสมาชก และโดยสวนมากจะเปนกฎหมายละเมด (Tort

law) ซงเปนความรบผดบนพ นฐานความผด (fault based liability) เวนแตในบางประเทศ เชน

ประเทศโครเอเชย, เดนมารค ทจะกาหนดเปนความรบผดแบบเครงครด (strict liability) อยางไรก

ตาม บางประเทศสมาชกไดมบทบญญตเกยวกบความรบผดในความเสยหายอนเกดจากกจกรรม

ปโตรเลยมโดยเฉพาะ เชน ประเทศนอรเวย ประเทศเดนมารค และประเทศไอซแลนด โดยในประเทศ

นอรเวยมกฎหมายวาดวยการปโตรเลยม (Petroleum Act) ซงกาหนดใหผขอใบอนญาตดาเนน

กจการปโตรเลยมนอกชายฝงจะตองรบผดโดยเครงครดในความเสยหายทเกดข นตอรางกาย ทรพยสน

รวมถงความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแททเกดจากการดาเนนกจการปโตรเลยมนอกชายฝง สาหรบ

ประเทศเดนมารคมกฎหมายวาดวยดนช นใตผว (The Subsoil Act) ซงกาหนดความรบผดโดย

เครงครดสาหรบความเสยหายตอรางกาย ทรพยสน และความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแทอนเกด

71 Article 28

The holders of prospecting licenses or exploration and production licenses will be liable for damages under this Act for any loss or damage caused by hydrocarbon activity, including environmental damage, regardless of whether the loss or damage was caused by culpable conduct or not. The National Energy Authority is permitted, when deciding on an operator, to provide that liability for damages under this paragraph should extend also to an operator who is not a licensee.

150

จากการระเบดหรอกระบวนการผลตไฮโดรคารบอน ดงน น หากเปนกรณความเสยหายตอสงแวดลอม

จะตองอยภายใตระเบยบ (Directive) ทเกยวของขางตน ในขณะทหากเปนความเสยหายตอบคคลจะ

เปนไปตามกฎหมายละเมดภายในของแตละประเทศ จะมเพยงบางประเทศเทาน นทมกฎหมาย

เฉพาะทสามารถนามาใชบงคบแกความเสยหายจากมลพษน ามน ภายรวมของกฎหมายทเกยวของกบ

การชดใชเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวในสหภาพยโรป สามารถพจารณาไดดงน

Traditional Damage Environmental Damage

- อนสญญาระหวางประเทศ (CLC, Fund convention) [S] - Environmental Liability Directive [F,S] - กฎหมายละเมดทวไป (general tort law) [F] - กฎหมายละเมดทวไป [F] - กฎหมายเฉพาะ (Norway, Denmark, Iceland) [S] - กฎหมายเฉพาะ (Norway, Denmark, Iceland) [S]

หมายเหต : [F] = Fault Liability , [S] = Strict Liability

3.2.2 รปแบบของการจดการขอเรยกรอง

เนองจากความเสยหายทเกดข นจากการดาเนนกจการน ามนและแกสนอกชายฝงสงผลกระ

ทบเปนวงกวางตอระบบเศรษฐกจโดยรวม มผทไดรบความเสยหายเปนจานวนมาก ทาใหมการยนขอ

เรยกรองจากผเสยหายเขามาเปนจานวนมหาศาล การบรหารจดการใหผเสยหายแตละรายไดรบการ

เยยวยาอยางเพยงพอจงตองอาศยรปแบบการจดการขอเรยกรองทมประสทธภาพดวย ซงในสหภาพ

ยโรปไดมระบบทใชในการบรหารจดการขอเรยกรองอย 4 ชองทาง ดงน

3.2.2.1 โดยบทบญญตของกฎหมาย

การจดการขอเรยกรองโดยบทบญญตของกฎหมาย คอการบญญตวธ การทจะใชในการ

บรหารจดการใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยางมประสทธภาพลงไปในบทบญญตแหงกฎหมาย

โดยตรง เชน ประเทศนอรเวย ซงเปนประเทศทมกฎหมายเฉพาะทเกยวของกบอบตการณทเกดใน

กจการปโตรเลยมนอกชายฝง คอ พระราชบญญตปโตรเลยม ซงในมาตรา 7-7 72 ของพระราชบญญต

72Section 7-7

Unless the Ministry considers it obviously unnecessary, the operator shall without undue delay, by public announcement, provide information regarding the party to whom claims for compensation for pollution damage shall be directed and of the period of limitation.

151

ดงกลาวไดกาหนดใหผดาเนนการซงเปนผกอความเสยหายทางมลพษน นจะตองประกาศแจงขอมลให

สาธารณชนทราบอยางนอย 2 คร ง โดยมระยะหางกนไมตากวา 1 สปดาหใน Nowegian Gazette

(Norsk Lysingblad)* และประกาศในหนงสอพมพหรอสงพมพอนๆ ซงผอยอาศยในสถานทเกดเหต

น นๆ นยมอาน โดยในการประกาศน จะตองช แจงรายละเอยดวา ผเสยหายจะตองยนขอเรยกรองตอ

ใคร และภายในกาหนดเวลาเทาใด ท งน คณะรฐมนตรสามารถกาหนดการแจงและกาหนดระยะเวลาท

จะแจงใหทราบลวงหนา และสามารถออกกฎเกยวกบวธในการจดการหรอการทาขอตกลงชาระหน

ได73 ดงน น การกาหนดใหมการประกาศขอมลดงกลาวจะทาใหผเสยหายสามารถรกษาสทธของ

ตนเองไดและสามารถจดเตรยมความพรอมของเอกสารตางใหครบถวนได ท งน บทบญญตดงกลาว

ยงใหอานาจฝายบรหารในการออกกฎเพอควบคมความเปนธรรมในการตกลงชาระหน ดวย

3.2.2.2 โดยมใชบทบญญตของกฎหมาย

เปนรปแบบของการจดการขอเรยกรองดวยการทาขอตกลงรวมกนของสมาคมผตอง

รบผดในมลพษนอกชายฝง (The Offshore Pollution Liability Association Limited หรอ OPOL)

ตาม OPOL Agreement ซงเปนความตกลงรวมกนในเรองความรบผดตอมลพษนอกชายฝงของผ

ประกอบธรกจน ามน โดยจะรวมกนจดต งสมาคมข นและเปดใหเขาเปนสมาชกตามความสมครใจ 74

OPOL Agreement น มผลใชบงคบเมอวนท 1 เมษายน ค.ศ. 1975 กาหนดใหผ เขาเปนสมาชก

จะตองไดรบใบอนญาตจากรฐบาลองกฤษ ซงสาระสาคญของขอตกลงคอการทสมาชกท งหมด

รบประกนรวมกนวา สมาชกในฐานะผดาเนนการจะรบผดชอบตอความเสยหายจากมลพษและ

คาใชจายในมาตรการฟนฟทเกดข นจากการดาเนนกจการของตนในจานวนข นสงสดไม เกน 250 ลาน

Announcement shall take place by advertising twice with no less than 1 week’s interval in The

Norwegian Gazette (Norsk Lysingsblad) and in newspapers and other publications which are generally read in those places where damage is caused, or is presumed to occur. * Nowegian Gazette (Norsk Lysingblad ) คอหนงสอพมพหรอหนงสอราชกจจานเบกษาของรฐบาลนอรเวย 73 Section 7-7 paragraph 3

With the Ministry’s consent, possible claimants may be summoned by preclusive notice with the effect that claims which have not been presented within the expiry of the time limit set forth in the preclusive notice will lapse. The Ministry shall in such event, give further rules regarding the notice and the length of the period for the preclusive notice, and may issue rules about the method of settlement. 74 ยกเวนในประเทศองกฤษทบงคบใหผขออนญาตดาเนนการบรเวณไหลทวปทกบรษทจะตองเขาเปนสมาชกของ OPOL

152

USD ตอหนงเหตการณ เวนแตเขาขอยกเวนทกาหนดไว ซงบรษททเปนสมาชกจะตองจดหา

หลกประกนทางการเงนตางๆ มาแสดงใหเหนวาตนมศกยภาพเพยงพอทจะชดใชความเสยหายทอาจ

เกดข นภายใตขอตกลงน ได ผทไดรบความเสยหายสามารถยนขอเรยกรองตอผดาเนนการซงเปนผกอ

มลพษโดยตรง โดยจะตองยนขอเรยกรองเปนหนงสอภายใน 1 ป นบแตเกดเหต ขอตกลงรวมกนน

(OPOL Agreement) ไมใชกองทน เนองจารกสมาชกรายอนเปนเพยงผประกนวา ผดาเนนการซงเปน

สมาชกน นจะจายเงนคาสนไหมทดแทนใหในจานวนข นสงสดทกาหนดไวเทาน น หากผดาเนนการน นๆ

ไมสามารถจายคาสนไหมทดแทนตามทกาหนดได และทาง OPOL ไดตรวจสอบแลววาอยภายใต

เงอนไขของการค าประกนดงกลาว สมาชกรายอนของ OPOL กจะจายเงนเพอชดเชยใหแก

ผเสยหาย75 โดยแบงกนตามสวนเฉลยตามจานวนของเครองจกรหรอสงกอสราง (facilities) ทสมาชก

แตละรายครอบครองดแล ซงวตถประสงคของการทาขอตกลงรวมกนน เพอเปนการกระตนใหเกด

การเยยวยาใหแกผเสยหายอยางรวดเรว และเพอใหขอเรยกรองไดยตไปโดยไมตองพงพาศาล แตท งน

ไมเปนการตดสทธผเสยหายทจะเรยกรองการเยยวยาความเสยหายทางศาลในสวนทเกนจานวนข น

สงสดตามขอตกลงดงกลาว

ขอตกลงรวมกน (OPOL Agreement) ครอบคลมการรวไหลของน ามนจากเครองมอนอก

ชายฝง (offshore facilities) เชน บอน ามน, หนวยหรอแทนขดเจาะ, การพฒนาใตทองทะเล, คลงกก

เกบนอกชายฝง, ระบบการผลตและการขนถาย, ทอขนสงน ามน ฯลฯ ซงอยในเขตอานาจทางทะเล

ของรฐซงระบในขอตกลง อนไดแก ประเทศเดนมารค เยอรมน ฝรงเศส กรนแลนด ไอรแลนด

เนเธอรแลนด นอรเวย เกาะแมน (Isle of Man) และ หมเกาะแฟโร (Faroe Island) ซงผเสยหายท

จะยนขอเรยกรองน อาจเปนรฐบาล หรอหนวยงานทเกยวของซงไดใชมาตรการทสมเหตสมผลไปใน

การปองกนบรรเทาความเสยหายจากมลพษหรอในการขจดคราบน ามนซงปนเปอน ตลอดจนบคคล

ใดๆ ซงไดรบความเสยหายจากมลพษขางตนดวย ท งน จะตองเปนความเสยหายโดยตรงจากการ

ปนเปอนซงเปนผลมาจากการรวไหลของน ามน ซงสามารถแบงไดเปน 4 ประเภทดงน คอ 1) คาทา

ความสะอาดพ นทปนเปอนท งบนชายฝงและในทะเล 2) คาความเสยหายตอทรพยสน 3) คาใชจายใน

การใชวสดจดเกบ 4) ความเสยหายอยางใดๆ ซงเปนผลโดยตรงจากการปนเปอน ท งน คาเสยหาย

75 OPOL, About OPOL [Online], 20 August 2016. Available from http://www.opol.org.uk/about.htm

153

ดงกลาวจะตองเปนคาใชจายทสมเหตสมผลและสามารถประมาณเปนจานวนได ซงข นตอนของการ

เยยวยาโดยความตกลงรวมกนน น มดงน

รปท 6 การเยยวยาตามขอตกลงรวมกนของสมาคมผตองรบผดในมลพษนอกชายฝง (OPOL Agreement)

3.2.2.3 โดยคณะกรรมการ

การจดการขอเรยกรองโดยคณะกรรมการเปนรปแบบหนงทนามาใชในการชดใชเยยวยา

ความเสยหายทเกดจากภยพบตทางธรรมชาต เพอใหการเยยวยาแกผเสยหายจานวนมากเปนไปอยาง

มระบบและมประสทธภาพ ซงในกรณทมภยพบตอนเกดจากมนษยเกดข น (Man-made disaster)

ในอดตไดมการจดต งการชดใชเยยวยารปแบบน ข นในรฐบาลฝรงเศส ในเหตระเบดของโรงงานสารเคม

ชอ Azote Fertilisant ในเมอง Toulouse เมอวนท 21 กนยายน ค.ศ. 2001 มผเสยชวต 30 คน (21

คน เปนพนกงาน) มผบาดเจบมากกวา 4,500 คน และมบานและตกเสยหายกวา 27,000 หลง ซงทาง

รฐบาลฝรงเศสไดจดต งคณะกรรมการชดหนงชอวา “National Disaster Victim Compensation

Committee (Comité National de Suivi pour la prise en charge des Victimes)” น า โ ด ย

กระทรวงยตธรรม ซงมคณะกรรมการประกอบดวย เจาของโรงงาน, เจาหนาทของรฐบาล และ

ตวแทนจากกลมผเสยหาย และในวนท 31 ตลาคม ค.ศ.2001 ไดมการรวมลงนามทาความตกลง

154

National Disaster Compensation Convention ซงบนทกความตกลงน ไดจดต งทมงานผเชยวชาญ

กวา 200 คน, ผจดการขอเรยกรอง 25 คน และทนายความ 10 คน และในทายทสดไดจายเงน

เยยวยาความเสยหายไปกวา 2 พนลานยโร แกผไดรบความเสยหายตอรางกาย 16,000 คน เปน

จานวนกวา 71,000 คด ในความเสยหายตอทรพยสน อยางไรกตามการจายเงนชดใชเยยวยาน ยงคง

ลาชาในบางสวนเนองจากเปนสวนทอยในขอบเขตทการประกนภยครอบคลมถง76 การเยยวยาใน

ลกษณะน จะมอบอานาจใหคณะกรรมการดงกลาวเปนผพจารณาความเสยหาย รวมถงกาหนด

หลกเกณฑในการชดใชเยยวยาใหแกผเสยหายในแตละกรณไป โดยไมตองไปดาเนนการตามข นตอน

ในศาลอก อยางไรกตาม ยงไมปรากฏวามการนารปแบบการเยยวยาโดยจดต งคณะกรรมการมาใชใน

เหตการณน ามนรวแตอยางใด

3.2.2.4 โดยกระบวนการทางศาล

ในกรณทไมมระบบการจดการอนกบขอเรยกรองสาหรบความเสยหายอนเกดจากน ามนและ

แกสนอกชายฝง หรอกรณเปนขอเรยกรองทไมสามารถตกลงชดใชเยยวยากนได ขอเรยกรองเหลาน ก

จะถกนาเขาสกระบวนการทางศาลของแตละประเทศ แมวาจะมบางกรณทขอเรยกรองอาจจบลงท

การไกลเกลยประนประนอมกนไดหรอจบลงกนดวยคาช ขาดของอนญาโตตลาการ เนองดวยความ

เสยหายทเกดจากน ามนรวน มผทไดรบความเสยหายเปนจานวนมาก จงทาใหจานวนขอเรยกรองม

มากเชนกน และจานวนทมากเชนน จะทาใหบรหารจดการยากเมอนาเขาสกระบวนการทางศาล

ยกเวนในบางประเทศทมวธพจารณาความทใชในการบรหารจดการคดทมคความหลายฝ ายหรอม

ผเสยหายหลายคน เชน การดาเนนกระบวนพจารณาแบบกลม (class action หรอ group action)

ซงชวยลดขอยงยากในการบรหารจดการขอเรยกรองทมเปนจานวนมาก ซงประเทศทใชกระบวน

พจารณาในลกษณะน ไดแก เดนมารค, เยอรมน, อตาล, โปรตเกส, เนเธอรแลนด, นอรเวย, เสปน

และ สหราชอาณาจกร อยางไรกตามยงไมปรากฏวามการนากระบวนพจารณาเหลาน มาใชในการ

เยยวยาความเสยหายจากน ามนและแกสทเกดนอกชายฝงเทาใดนก แตมกจะปรากฏมากในคด

ผบรโภค สาเหตมาจากเหตผลทางดานความลาชาของกระบวนพจารณาดงทเคยเกดข นในเหตการณ

76 BIO by Deloitte, Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area, p.120

155

น ามนรว Prestige ซงใชระยะเวลากวาหนงปจงมคาตดสนของศาล อกท งคดยงดาเนนไปถงช น

อทธรณและฎกาซงตองใชระยะเวลาไปอก 1-2 ป เปนตน77

3.2.3 หนวยงานทเกยวของ

3.2.3.1 หนวยความปลอดภยทางทะเลยโรป (European Maritime Safety Agency)

หนวยความปลอดภยทางทะเลยโรป (European Maritime Safety Agency หรอ EMSA)

ต ง ข น ต าม Regulation (EC) No 1406/2002 และแก ไ ข เ พ ม เ ต ม โ ดย Regulation (EU) No

100/201378 โดยทาหนาทเปนตวแทนของสหภาพยโรปทคอยใหความชวยเหลอและสนบสนน

ทางดานเทคนคแกคณะกรรมาธการยโรป (European Commission) และรฐสมาชกท งหลายในการ

พฒนาและบงคบตามกฎระเบยบดานความปลอดภยทางทะเล , มลพษจากเรอ และความมนคงทาง

ทะเลของสหภาพยโรป นอกจากน ยงรบภาระหนาทในการรบมอกบสถานการณมลพษน ามนโดยจด

เรอเพอตรวจตราคอยช ตวและตามรอยผกอมลพษดวย และตาม Directive 2013/30/EU มาตรา 10

ขอ 279 น นไดกาหนดขอบหนาทของหนวยความปลอดภยทางทะเลยโรปในกจการทเกยวกบมลพษ

น ามน เชน 1) สบหาและตรวจตราประเมนขนาดของน ามนหรอแกสทรวไหล 2) ชวยเตรยมความ

พรอมและบงคบตามแผนการรบมอในสถานการณฉกเฉน 3) พฒนาอปกรณเครองมอและการบรการ

ทมใหตอบสนองตอแผนรบมอในสถานการณฉกเฉน อยางไรกตามหนวยงานดงกลาวไมตองรบผดใน

77 Ibid, p.121. 78 European Maritime Safety Agency, Regulation (EU) 100/2013 amending Regulation (EC) No 1406/2002 establishing a European Maritime Safety Agency [Online], 5 November 2016. Available from http://www.emsa.europa.eu/about/items.html?cid=80&id=1731 79 Article 10

2. Within the framework of its mandate, the Agency shall: (a) assist the Commission and the affected Member State, on its request, in detecting and monitoring the

extent of an oil or gas spill; (b) assist Member States, at their request, with the preparation and execution of external emergency

response plans, especially when there are transboundary impacts within and beyond offshore waters of Member States;

(c) on the basis of the Member States’ external and internal emergency response plans, develop with Member States and operators a catalogue of emergency equipment and services available.

156

ความเสยหายใดๆ หรอขอเรยกรองใดๆ ทเกดข นเนองจากการไดรบขอมลทผดพลาดหรอไมม

ประสทธภาพเพยงพอ

3.3 การชดใชเยยวยาตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา

สหรฐอเมรกานบวาเปนประเทศทมการนาเขามนรายใหญทสดในโลก ซงจากสถตในป ค.ศ.

2006 น น สหรฐฯ ไดนาเขาน ามนท งส น 12.2 ลานแกลลอนตอวน80 ซงการนาน ามนเขาสประเทศ

สวนใหญน นจะเปนการนาเขาโดยทางเรอ และนอกจากการนาน ามนเขาประเทศแลว ภายในประเทศ

สหรฐฯ เอง กมการเคลอนไหวเกยวกบกจกรรมเหลาน อยไมนอย เชน การสงน ามนดบจากรฐอลาสกา

ไปยง รฐตางๆ อกกวา 48 รฐ เนองดวยสภาพทางภมศาสตรของประเทศซงมพ นทเปนแนวชายฝงท

คอนขางยาว (มากกวา 20 รฐ เปนรฐชายฝง) ทาใหมอตราการเคลอนไหวของการขนสงน ามนมมาก

ข นไปดวย จงคอนขางมความเสยงตอการเกดมลพษทางทะเล ในป ค.ศ.1984 – 1989 ประเทศ

สหรฐอเมรกาไดถกอางวาเปนประเทศทมเหตการณน ามนรวเกดข นบอยคร งกวาครงหนงของโลกและ

ใชคาใชจายในการทาความสะอาดคราบน ามนถงรอยละ 96 ของจานวนคาใชจายในการกาจดคราบ

น ามนท งหมดของโลกอกดวย หลกเกณฑทางกฎหมายเกยวกบการจดการปญหามลพษน ามนของ

สหรฐอเมรกา จงไดรบการพฒนาและรองรบกบสถานการณการเยยวยาความเสยหายจากมลพษ

น ามน

3.3.1 กฎหมายเกยวกบหลกความรบผดและประเภทความเสยหายทรบรอง

ในสวนน จะกลาวถงกฎหมายทเกยวกบความรบผดทางแพงและการชดใชเยยวยาความ

เสยหายอนเกดจากมลพษน ามนทมในประเทศสหรฐอเมรกา เนองจากประเทศสหรฐอเมรกาเปน

ประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ดงน นกฎหมายทใชในประเทศจงมท งสวนทเปนกฎหมาย

จารตประเพณและสวนทเปนกฎหมายลายลกษณอกษร ซงแยกพจารณาไดดงน

3.3.1.1 กฎหมายจารตประเพณ (State common law)

กฎหมายจารตประเพณน จะกาหนดความรบผดในความเสยหายทเกดตอรางกาย (bodily

injury) และความเสยหายท เกดข นตอทรพยสน (property damage) โดยจะมท งการกาหนด

80 Wang H., Civil liability for marine oil pollution damage : A comparative study of the international, US and Chinese compensation regime Kluwer Law International,2011), p.189

157

คาเสยหายเพอการเยยวยาความเสยหายและเพอการลงโทษ อยางไรกตาม ความเสยหายอน

เนองมาจากการสญเสยรายไดโดยทผเสยหายไมไดรบความเสยหายทางกายภาพ กลาวคอ ไมมความ

เสยหายเกดข นตอรางกายหรอทรพยสนทสามารถมองเหนไดเลยน น มชอเรยกอกอยางหนงวา “ความ

เสยหายทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss)” น น จะไมสามารถเรยกรองไดภายใตกฎหมาย

จารตประเพณ ดงน น ชาวประมงหรอเจาของธรกจทองเทยวบรเวณชายฝง ทตองสญเสยรายได

เนองจากไมสามารถจบปลาไดในชวงทน ามนรว หรอธรกจการทองเทยวไดรบผลกระทบเพราะจานวน

นกทองเทยวลดลง จะไมสามารถฟองรองเรยกคาเสยหายประเภทการสญเสยรายไดหรอกาไรจากผท

ตองรบผดตอเหตการณน นได เนองจากน ามนทรวไหลน นไมไดกระทาความเสยหายตอรางกายหรอตอ

ทรพยสนโดยตรงนนเอง ดงหลกการทเคยเกดข นในคด Exxon Shipping Co. v. Baker 81

3.3.1.2 หลกกฎหมายพาณชยนาวทวไป (General Maritime Law)

กอนทจะมการประกาศใชกฎหมายวาดวยมลพษน ามน ค.ศ. 1990 น น ขอพพาทเรองละเมด

ทางทะเลน นจะอยภายใตกฎหมายพาณชยนาว (Admiralty law) ซงจะใชบงคบเมอมเหตละเมด

เกดข นในนานน าการเดนเรอของประเทศสหรฐอเมรกา หากการละเมดน นไมเกยวของกบเรอแตม

ความเกยวพนอยางมนยสาคญกบกจกรรมทางพาณชนาว กสามารถนากฎหมายดงกลาวมาปรบใชกบ

กรณได ซงกฎหมายพาณชนาวน ไดมการกาหนดถงคาเสยหายเชงลงโทษในกรณทผกอมลพษประมาท

เลนเลออยางรายแรงดวย82 แตสาหรบความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss)

น น จะไมไดรบการเยยวยาภายใตกฎหมายพาณชยนาวเชนกน เวนแตเปนขอเรยกรองของชาวประมง

ทเรยกคาขาดรายไดเทาน นทไดรบการเยยวยา เนองจากเปนกลมอาชพทเกยวของกบดานพาณชยนาว

โดยตรง ท งน การไมสามารถเรยกรองคาเสยอนเปนความเสยหายทางเศรษฐกจโดยแทน เกดข นจาก

หลกทศาลฎกาวางไวในคด Robin Dry Dock & Repair Company v Flint83 หรอเรยกวา “Robin’s

rule” ซงวางหลกไววา บคคลซงไดรบความเสยหายทางเศรษฐกจโดยทไมไดรบความเสยหายทาง

กายภาพใดเลย ไมอาจไดรบการเยยวยาไดเลย แตศาลอทธรณไดพจารณาใหชาวประมงซงตองไดรบ

ความเสยหายจากการไมสามารถหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตทางทะเล เชน ปลา หอย ป

81 Exxon Shipping Corporation v Baker,554 U.S 471 (2008) 82In Re Oil Spill by the Oil Rig Deepwater Horizon, 808 F. Supp. 2d 943 (E.D. La. 2011) 83 Robin Dry Dock & Repair Company v Flint, 275 US 303 (1927)

158

และสตวน าชนดอนๆสามารถเรยกรองได84 แตคาขาดรายไดของธรกจทอเทยวและธรกจอนตาม

ชายฝงยงคงไมสามารถเรยกรองได85

3.3.1.3 กฎหมายวาดวยมลพษน ามน (The Oil Pollution Act 1990)

สหรฐอเมรกาไมไดเขาเปนภาคสมาชกของอนสญญาระหวางประเทศวาดวยการชดเชย

เยยวยาความเสยหายจากน ามนรวไหลท งสองฉบบ (CLC, Fund Convention) ซงเหตผลหนงของ

การปฏเสธการเขาเปนภาคอนสญญาดงกลาวกคอ การชดเชยคาเสยหายทไมเพยงพอเนองจากการ

จากดความรบผดน นมจานวนทตาเกนไป86 ภายหลงจากเกดเหตการณน ามนรว Exxon Valdez น น

พบวากฎหมายของรฐทมอยน นไมสามารถชดเชยเยยวยาใหแกเหยอทไดรบความเสยหายไดเพยงพอ

ในการประชมคณะกรรมการมลพษน ามนเมอวนท 28 มถนายน 1990 น น จงเหนวาสหรฐอเมรกา

ควรจะมการสรางกฎเกณฑใหมเพอใชกบความเสยหายจากมลพษน ามนโดยเฉพาะ จงไดออกเปน

กฎหมายวาดวยมลพษน ามน ( The Oil Pollution Act 1990 หรอ OPA) โดยประธานาธบดบช ได

ลงนามเมอวนท 18 สงหาคม 199087 ซงกฎหมายดงกลาวเปนบทบญญตทกาหนดความรบผดจาก

มลพษของผทเกยวของกบการรวไหลของน ามนทเกดข นในทะเลอาณาเขตและเขตเศรษฐกจจาเพาะ

ของสหรฐอเมรกาไมวาจะเปนข นตอน การสารวจและขดเจาะน ามน , การผลต หรอขนสงน ามน88

ท งน OPA ไดแบงบทบญญตออกเปน 9 หมวด89 ซงผเขยนจะแยกพจารณาเปน 3 สวนไดแก

ผเสยหายทจะไดรบการชดใชเยยวยา ความเสยหายทไดรบการเยยวยา หลกเกณฑและเงอนไขของ

การชดใชเยยวยา ดงน

84 Union Oil Company v Oppen,501 F.2d 558 (9th Cir 1974) 85 BIO by Deloitte, Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area, p.60 86 Wang H., Civil liability for marine oil pollution damage : A comparative study of the international, US and Chinese compensation regime, p.195 87 Ibid, p.205 88 Antonio J. Rodriguez and Paul A.C. Jaffe, "The Oil Pollution Act of 1990," Tulane Maritime Law Journal 15,12. 89 ไดแก 1) ความรบผดเพอมลพษน ามนและการชดใชคาเสยหาย 2) การแกไขกฎหมายเพมเตมใหสอดคลองกน 3) การปองกนและกาจดมลพษน ามนระหวางประเทศ 4) การปองกนและการกาจด 5) บทบญญตวาดวย Prince William Sound 6) อนๆ 7) โครงการพฒนาและวจยเกยวกบมลพษน ามน 8) ระบบทอสงน ามน Trans-Alaska 9) การปรบปรงกองทนความรบผดเพอมลพษน ามน

159

ผเสยหายทจะไดรบการชดใชเยยวยา

ตามมาตรา 1001 (4)90 ไดใหคานยามของ “ผเรยกรอง” (claimant) วาหมายถง บคคลใด

หรอรฐบาลใดซงไดยนขอเรยกรองสาหรบการชดใชเยยวยาภายใตบทบญญตน ซงขอเรยกรองไดแก

คาชดเชยความเสยหายหรอคาใชจายในการกาจดมลพษอนเปนผลสบเนองมาจากอบตการณน น 91

โดยคาชดเชยความเสยหายทจะเรยกไดน นจะตองเปนความเสยหายตามประเภททระบไวในมาตรา

1002 (b) ดวย บทบญญตในกฎหมายวาดวยมลพษน ามนไมไดระบประเภทผเสยหายไวอยางชดเจน

แตเปนการบญญตไวอยางกวางๆ องตามประเภทความเสยหายทระบไวในมาตรา 1002 (b) จงกวาง

กวาประเภทของผเสยหายตามกฎหมายละเมดทางทะเล (Maritime tort law) โดยศาลในรฐบาล

กลางน นมกตดสนวากฎหมายละเมดทางทะเลน นรองรบการชดใชเยยวยาเฉพาะความเสยหายทาง

กายภาพแกผทเปนเจาของผลประโยชนน นและเฉพาะความเสยหายทางเศรษฐกจ (economic loss)

ทมาพรอมกบความเสยหายทางกายภาพดงกลาวเทาน น92 อยางไรกตามไดมการพยายามหาขอยกเวน

ของหลกดงกลาวน เพอผลประโยชนเชงพาณชยของชาวประมงทเขาตองสญเสยรายไดไปเนองจาก

ผลกระทบจากน ามนรว โดยในคด Louisiana ex rel. Gust v. M/V Testbank93 ไดมการยกตวอยาง

ของผเสยหายทอาจไดรบความสญเสยทางเศรษฐกจจากเหตการณน ามนรวแตไมไดรบการรบรอง

ภายใตกฎหมายละเมดทางทะเล (Maritime tort law) เชน ผขนสงทไมสามารถใชเสนทางทปนเปอน

น ามนน นเปนทางผานในการขนสงไปยงทตางๆ หรอผทขาดรายไดจากการใหเชาเรอหรอทาจอดเรอ

หรอเจาของภตตาคารอาหารทะเล เจาของรานขายอปกรณตกปลา หรอผทจบกง หอย ป ปลา เพอ

การนนทนาการ เปนตน อยางไรกตามแมกฎหมายวาดวยมลพษน ามนจะบญญตใหสามารถเรยกรอง

คาเสยหายสาหรบการขาดผลกาไร หรอการสญเสยความสามารถในการหารายไดกตาม แตบทบญญต

90Oil Pollution Act 1990 § 1001(4) “claimant” means any person or government who presents a claim for compensation under this title; 91 Oil Pollution Act 1990 § 1001(3) “claim” means a request, made in writing for a sum certain, for compensation for damages or removal costs resulting from an accident; 92 Antonio J. Rodriguez and Paul A.C. Jaffe, "The Oil Pollution Act of 1990," Tulane Maritime Law Journal: p.14 93 524 F. Supp. 1170, 1982 AMC 2246 (E.D. La. 1981).

160

ดงกลาวกไมไดกาหนดประเภทของผเสยหายไวอยางชดเจน เพยงแตไดระบไวแบบกวางๆ ซงกวางกวา

กฎหมายเดม จงเปนหนาทของนกกฎหมายทจะตความและบงคบใชกฎหมายตอไป

สาหรบในประเดนวา ผเรยกรอง น นจะหมายถงแตเฉพาะ ผเปนเจาของทรพยสนหรอ

ทรพยากรทตนไดใชประโยชนหรอไมน น ไดมการกลาวถงรายงานการประชมไกลเกลยของ

คณะกรรมาธการในสองสภา (Conference Report)94 โดยคณะกรรมการในทประชมเหนวา ความ

เสยหายประเภทการขาดผลกาไรและการสญเสยรายได ตามมาตรา 1002 (b) (2) (E)95 น นกาหนดให

ผเรยกรองสามารถเรยกคนซงการสญเสยผลกาไรหรอการเสยความสามารถในการหารายไดอนเปนผล

มาจากการเสยหายของทรพยสนหรอทรพยากรธรรมชาตได ซงแสดงใหเหนวาผเรยกรองไม

จาเปนตองเปนเจาของทรพยสนทเสยหาย หรอ เปนเจาของทรพยากรธรรมชาตทเสยไปจนเปนเหตให

เขาสญเสยผลกาไรหรอขาดรายได ดงน น ชาวประมงจงสามารถเรยกรองไดในกรณทเขาตองสญเสย

รายไดอนเนองมาจาก การไมสามารถจบปลาไดเนองจากพนธปลาทะเลไดถกทาลายไป แมวา

ชาวประมงดงกลาวจะไมไดเปนเจาของพนธปลาเหลาน นเลยกตาม 96

ในกรณทผเรยกรองเปนชาวตางชาตจะไดรบการชดใชเยยวยาภายใตกฎหมายวาดวยมลพษ

น ามน ดงทบญญตไวในมาตรา 1007 กลาวคอ บคคลซงเปนประชากรของตางประเทศ หรอรฐ

ตางประเทศ หรอตวแทนหรอหนวยงานทางการเมองของตางประเทศ 97 สามารถเรยกรองคาใชจาย

ในการกาจดหรอคาเสยหายอนเนองมาจากการรวไหลได หากการรวไหลน นมาจาก (1) สงกอสราง

นอกไหลทวปหรอทาเรอน าลก (2) เรอเดนทะเลซงอยในนานน าการเดนเรอ (3) เรอซงบรรทกน ามน

94 H.R. CONF. REP. No. 653, 101st Cong. 2d Sess.103 The conference committee report states: Subsection [1002](b)(2)(E) provides that any claimant may recover for loss of profits or impairment of earning capacity resulting from injury to property or natural resources. The claimant need not be the owner of the damaged property or resources to recover for lost profits or income. For example, a fisherman may recover lost income due to damaged fisheries resources, even though the fisherman does not own those resources. 95 Oil Pollution Act 1990 § 1002(b)(2)(E) PROFIT AND EARNING CAPACITY. — Damages equal to the loss of profits or impairment of earning capacity due to the injury, destruction, or loss of real property, personal property, or natural resources, which shall be recoverable by any claimant. 96 Antonio J. Rodriguez and Paul A.C. Jaffe, "The Oil Pollution Act of 1990," Tulane Maritime Law Journal: 15 9733 U.S.C. § 2707 (c).

161

ในลกษณะอยางสนคาไปในระหวาง 2 สถานทในสหรฐฯ หรอ (4) เรอบรรทกน ามนซงรบน ามนททอ

ขนสงปลายทาง98 สาหรบการขนสงไปยงสถานทในสหรฐฯ และการรวไหลหรอภยคกคามน นเกดข น

กอนทน ามนจะถกสงไปถงสถานทดงกลาว99 ท งน ผเรยกรองจะตองแสดงใหเหนวาเขาไมไดรบชดใชคา

กาจดหรอคาเสยหายจากทอน และการเรยกคนน นไดรบอนญาตจากสนธสญญาหรอขอตกลงระหวาง

ประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศของผเรยกรองหรอรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ ภายใต

การหารอของพนกงานอยการหรอเจาหนาทอนซงไดรบรองวาประเทศของผเรยกรองไดใหการเยยวยา

กบผเรยกรองชาวสหรฐฯ อยางเทาเทยม100

ความเสยหายทไดรบการชดใชเยยวยา

ในมาตรา 1002 ซงเปนบทบญญตเกยวกบองคประกอบความรบผดน น ไดกาหนดประเภท

ของความเสยหายทไดรบการชดใชเยยวยาออกเปน 2 สวนหลกคอ คาใชจายในการกาจดสงปนเปอน

และคาใชจายในการชดเชยความเสยหายอนเนองมาจากการเกดเหตการณน น และใน มาตรา 1002

(b) (2) ไดระบวา “ความเสยหาย” ทกลาวน นหมายถงความเสยหายดงตอไปน 101

- ทรพยากรธรรมชาต (natural resources)102 อนไดแกคาเสยหายในความเสยหาย

หรอการเสอมสลาย การสญเสย หรอการไมไดใชทรพยากรธรรมชาต รวมถงคาใชจายอน

สมเหตสมผลในการประเมนมลคาความเสยหาย ซ งสามารถเรยกคนไดโดยผทไดรบ

มอบหมายใหจดการดแลแทนรฐของสหรฐฯ,ตางประเทศ,ประเทศอนเดย หรอ ผดแล

ผลประโยชนชาวตางชาต103

- อสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพย (real or personal property) ไดแก คาเสยหาย

ในความเสยหาย หรอความสญเสยทางเศรษฐกจ อนเนองมาจากการเสอมสลายของ

98 หมายถงทอสงน ามนซงสรางโดยไดรบการอนญาตตาม พ.ร.บ.วาดวยการอนญาตทอขนสงน ามนขามอลาสกา (Trans-Alaska Pipeline Authorization Act) 99 33 U.S.C. § 2707 (b). 100 33 U.S.C. § 2707 (a). 101 33 U.S.C. § 2702 102 ในมาตรา 1001 (20) “ทรพยากรธรรมชาต” ใหรวมถง พ นดน,ปลา,สตวปา,ชวชาต (พชและสตวซงอยในเฉพาะทหนงๆ,อากาศ,น า.น าใตดน,ปรมาณน าดมทมอย,และทรพยากรอนๆ ทเปนของหรออยในการจดการหรออยในการดแลของทรสตหรอเกยวของหรออยในความควบคมอยางอนของสหรฐฯ (รวมถงทรพยากรในเขตเศรษฐกจจาเพาะดวย) หรอของรฐหรอรฐบาลทองถนหรอชาวอนเดยหรอรฐบาลตางประเทศ 103 33 U.S.C. § 2702 (b) (2) (A)

162

อสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพย ซงสามารถเรยกคนไดโดยผเรยกรองซงเปนเจาของ

หรอเชาทรพยสนน น104

- การใชเพอการยงชพ (subsistence use) ไดแก คาความเสยหายตอการไมไดใช

ประโยชนของทรพยากรธรรมชาตน น ซงสามารถเรยกคนไดโดยผเรยกรองใดๆ เพอการ

ไดใชทรพยากรทตองเสยหายหรอถกทาลายลง โดยไมคานงวาผเรยกรองน นจะเปน

เจาของหรอผจดการทรพยากรธรรมชาตน นหรอไม

- รายได (revenue) ไดแก คาเสยหายเทยบเทากบการขาดทนสทธของภาษ, คาลขสทธ,

คาเชา, คาธรรมเนยม หรอหนกาไรสทธเนองจากความเสยหาย ความเสอมสลายของ

อสงหารมทรพย สงหารมทรพย และทรพยากรธรรมชาต ซงสามารถเรยกคนไดโดย

รฐบาลแหงสหรฐฯ รฐหรอสวนแบงเขตการปกครองของรฐดงกลาว105

- ผลกาไรและความสามารถในการหารายได (profit and earning capacity) ไดแก

คาเสยหายเทยบเทากบการสญเสยผลกาไร หรอการเสยความสามารถในการหารายได

อนเนองมาจากความเสยหาย การเสอมสลายของอสงหารมทรพย สงหารมทรพยและ

ทรพยากรธรรมชาต ซงสามารถเรยกคนไดโดยผเรยกรอง106

- บรการสาธารณะ (public service) ไดแกคาเสยหายสาหรบตนทนสทธของการจดหา

บรการสาธารณะทเพมข น หรอการจดหาบรการสาธารณะเพมเตมในระหวางหรอใน

ภายหลงการกาจดสงปนเปอน รวมถงการปองกนไฟไหม ความปลอดภย หรอสงทเปน

อนตรายตอสขภาพ อนเกดจากการรวไหลของน ามน ซงสามารถเรยกคนไดโดยรฐบาล

หรอหนวยแบงเขตการปกครองของรฐ107

มขอสงเกตวาคาใชจายในการขจดสงปนเปอนน ไมเพยงแตเฉพาะคาใชจายทรฐบาลเปนผ

ออกไปเทาน นแตยงรวมถงคาใชจายทบคคลใดๆ กตามไดจายไปตามแผนการฉกเฉนแหงชาต

(National Contingency Plan) ซงในจดน จะแตกตางจากกฎหมายเดมทไมไดใหสทธแกภาคเอกชนท

จะทาความสะอาดพ นทปนเปอน นอกจากน ความเสยหายตามทกาหนดไวในมาตราน จะรวมถง

104 33 U.S.C. § 2702 (b) (2) (C) 105 33 U.S.C. § 2702 (b) (2) (D) 106 33 U.S.C. § 2702 (b) (2) (E) 107 33 U.S.C. § 2702 (b) (2) (F)

163

คาใชจายในการประเมนความเสยหายดงกลาวดวย อยางไรกตามกฎหมายวาดวยมลพษน ามนยอมรบ

ใหมการเรยกคาเสยหายทางเศรษฐกจ (economic loss) ในความเสยหายของการขาดรายไดหรอผล

กาไรอน เนองมาจากความเสยหายของทรพยากรธรรมชาตได แตท งน จะตองอยภายใตสถานการณท

แนนอน108 เจาของหรอผเชาทรพยสนสามารถไดรบการเยยวยาความสญเสยทางเศรษฐกจได

(economic loss) หรอแมจะเปนความสญเสยทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) กตาม

หากสามารถแสดงใหเหนถงปจจยเชอมโยงทสาคญได โดยผเสยหายอาจไมจาเปนทจะตองเปนเจาของ

ทรพยสนท เสยหายโดยตรง เชน อาจจะเปนผทตองสญเสยคาแรงหรอผลกาไรจากการท

ทรพยากรธรรมชาตน นถกทาลายลง เปนตน ดงน น ความสามารถในการเพมขอเร ยกรองในการ

สญเสยความสามารถในการหารายไดอนเนองมาจากการททรพยากรธรรมชาตถกทาลายจงม

ความสาคญอยางยง เนองจาก หากสามารถขยายขอบเขตของคาเสยหายทฟองรองไดน น กจะเปน

การขยายขอบเขตของผเสยหายไปดวย ดงน น ลกจางทตองสญเสยคาแรงหากพสจน ใหเหนถงเหต

ดงกลาววามมลเพยงพอกสามารถไดรบการชดใชเยยวยาในคาแรงทสญเสยไปได

หลกเกณฑและเงอนไขของการชดใชเยยวยา

กฎหมายวาดวยมลพษน ามน (The Oil Pollution Act 1990) เปนบทบญญตเกยวกบความ

รบผดในทางแพงในความเสยหายทเกดข นจากมลพษน ามน โดยกาหนดให “คกรณฝายทตองรบผด”

(responsible party) จะตองรบผดในความเสยหายทเกดข น อนเปนการกาหนดความรบผดแบบ

เครงครด (strict liability) โดยในมาตรา 1002 (a)109 กาหนดวา คกรณฝายทตองรบผดจะตอง

รบผดชอบในผลของการรวไหลของน ามนจากเรอหรอจากแหลงใดๆ กตามทการรวไหลน นเปนสาเหต

ใหเกดความเสยหายลงสนานน าการเดนเรอหรอแนวชายฝงขางเคยงหรอเขตเศรษฐกจจาเพาะ โดย

จะตองรบผดในคากาจดมลพษและคาเสยหายตามประเภทความเสยหายทเกดข นดงทระบไวใน (บ)

108Wang H., Civil liability for marine oil pollution damage : A comparative study of the international, US and Chinese compensation regime, p.210 109The oil pollution act 1990 Section 1002

(a) In General. — Notwithstanding any other provision or rule of law, and subject to the provisions of this Act, each responsible party for a vessel or facility from which oil is discharged, or which poses the substantial threat of a discharge of oil, into or upon the navigable waters or adjoining shorelines or the exclusive economic zone is liable for the removal costs and damages specified in subsection (b) that result from such incident.

164

อนเนองมาจากเหตการณน น แตจะมขอยกเวนของความรบผดซงปรากฏอยในมาตรา 1003 กลาวคอ

หากความเสยหายทเกดข นน นเกดจากเหตสดวสย หรอจากการสงคราม หรอเกดจากการกระทาหรอ

งดเวนการกระทาของบคคลทสาม หรอหลายเหตรวมกน บคคลดงกลาวกสามารถพสจนใหเขา

ขอยกเวนความรบผดได ท งน คกรณฝายทตองรบผดสามารถจากดความรบผดไดตามประเภทและ

ขนาดของเรอตามมาตรา 1004

อยางไรกด บทบญญตในกฎหมายดงกลาวไดวางเงอนไขในการจดหาหลกประกนทางการเงน

ไวในมาตรา 1016 ซงบงคบใหเจาของเรอหรอเครองมอนอกชายฝง (offshore facilities) หรอทาเรอ

น าลก (deepwater port) จะตองจดหาหลกประกนทางการเงนตามทระบไวในมาตรา 1016 แยก

ตามเงอนไขและประเภทของผรบผด ซงหากผดาเนนการฝาฝนไมหาหลกประกน จะมบทลงโทษ

กาหนดไว เชน การไมอนมตพธการทางศลกากร การกกเรอไมให เขาหรอออก รวมถงการยดเรอดวย

แมวาเรอลาดงกลาวจะไมไดเปนตนเหตแหงการรวไหลกตาม กอยในบงคบทจะตองหาหลกประกน

ท งส นหากอยในหลกเกณฑทกฎหมายวาดวยมลพษน ามนกาหนดไว โดยประเภทของหลกประกนน น

อาจจะเปนการประกนภย, พนธบตร, ผค าประกน, letter of credit, การใชหลกประกนตนเองหรอ

หลกประกนทางเงนประเภทอนๆ ตามทประกาศของประธานาธบดกาหนด110 ท งน ผเรยกรองจะ

สามารถยนขอเรยกรองตอผค าประกนดงกลาวไดโดยตรงและเมอผค าประกนไดเขาใชหน คาเสยหาย

ไปแลวกจะรบชวงสทธและขอตอสซงผเรยกรองมภายใตกฎหมายน 111 แตความรบผดท งหมดของผค า

ประกนจะไมเกนจานวนของหลกประกนซงไดจดไว112 สาหรบหลกประกนทางการเงนประเภทการ

ประกนภยน น อาจจะเปนการประกนภยจากสมาคมผรบประกนภย (P&I Club) กได โดย P&I Club

เปนรปแบบหนงของการประกนภยแบบสหการ (Mutual Insurance) ซงเปนการทเจาของเรอมา

รวมกลมกนเพอรบประกนภยจากสมาชกซงเปนเจาของเรอดวยกน โดยมหลกการสาคญทเรยกวา

“Pay to be Paid Rule” ทกาหนดใหสมาชกของ P&I club จะตองชดใชค า เสยหายใหแก

บคคลภายนอกสาหรบความเสยหายทเกดข นไปกอนจงจะมสทธเรยกรองใหทางสมาคมชดใชคา

110 33 U.S.C. § 2717 (e). 111 33 U.S.C. § 2717 (f). 112 33 U.S.C. § 2717 (g).

165

สนไหมทดแทนคนได113 อยางไรกตามในชวงเรมตน P&I Clubs ไดปฏเสธทจะออกใบรบประกนใหแก

ผดาเนนการทเกยวของในกจการขนสงน ามน เนองดวยเหตผลหลกสองประการ คอ การทไมสามารถ

ประเมนความเสยงภยได และ การทบคคลท 3 สามารถเรยกรองจากบรษทรบประกนภยใหรบผดได

โดยตรง ซงจะทาใหผรบประกนภยตองแบกรบภาระทมากเกนควร114 แตในทายทสดแลวทาง P&I

Clubs กไดตดสนใจยอมรบการประกนภยในลกษณะดงกลาวโดยเพมเงอนไขในการเกบเงน กลาวคอ

ยอมใหทาเรอหรอสถานทใดๆ ในสหรฐอเมรกาหรอภายในเขตเศรษฐกจจาเพาะและพ นทเพมเตมของ

สหรฐฯ เรยกเกบคาบรการสาหรบการเดนเรอผานเขามาในนานน าของสหรฐฯ ได ซงผลดทตามมาก

คอ ทาใหเบ ยประกนภยทเจาของเรอจะตองจายน นลดลง 40 % สงผลใหเจาของเรอหรอเจาของ

กจการสามารถทจะดาเนนกจการตอไปได และการนาเรอเขาประเทศกจะไมยงยากอกตอไป ท งยง

สงผลใหธรกจนาเขาเตบโตข นอยางมนคงอกดวย115

สาหรบอายความของการยนขอเรยกรองเพอการชดใชเยยวยาตามทกาหนดไวในกฎหมายวา

ดวยมลพษน ามน ไมวาจะเปนการยนขอเรยกรองทางศาลและการยนขอรบการเยยวยาจากกองทนน น

มหลกการเรมตนนบระยะเวลาทไมแตกตางกนมาก กลาวคอ หากการยนขอเรยกรองทางศาลน น เปน

กรณการเรยกคาเสยหาย (damage) จะตองกระทาภายใน 3 ปนบแตวนทไดรหรอควรจะรถงความ

เสยหายน น แตหากเปนความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตใหนบแตวนทการประเมนมลคาความ

เสยหายเสรจส น สวนกรณการเรยกคาใชจายในการกาจด (removal cost) ตองกระทาภายในระยะ

เลา 3 ปนบแตเสรจส นการกาจดสงปนเปอนน นแลว116 สาหรบการยนขอเรยกรองตอกองทน กรณ

เรยกคาเสยหาย (damage) จะตองกระทาภายใน 3 ปนบแตวนทไดรหรอควรจะรถงความเสยหายน น

เชนกน แตหากเปนความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตใหนบแตวนทการประเมนมลคาความเสยหาย

113 คมสน ธรรมาลยวโรจน, " P&I Club กบกฎเกณฑการชดใชคาเสยหายไปกอน (Pay to be Paid Rule)," วารสารกฎหมายขนสงและพาณชยนาว 10,10 หนา 1 114 Wang H., Civil liability for marine oil pollution damage : A comparative study of the international, US and Chinese compensation regime, p.213 115 Ibid, p.214 116 33 U.S.C § 1017 (f)

166

เสรจส น และในกรณการเรยกคาใชจายในการกาจด (removal cost) ตองกระทาภายในระยะลา 6 ป

นบแตไดกาจดสงปนเปอนน นแลวเสรจ117

3.3.1.4 กฎหมายมลพษน ามนของแตละรฐ (State oil pollution legislation)

เนองจากกฎหมายมลพษน ามน (The Oil Pollution Act 1990) ไมตดสทธผเสยหายทจะยน

ขอเรยกรองภายใตกฎหมายภายในของรฐตน รฐชายฝงหลายรฐมการตรากฎหมายเกยวกบความรบ

ผดอนเกดจากการดาเนนกจการน ามนและแกสนอกชายฝงข นเอง ผเสยหายจงยงคงมสทธเรยกรอง

ตามทกาหนดไวในกฎหมาย เชน ในรฐฟลอรดา มการตราพระราชบญญตควบคมและปองกนการ

ปลอยมลพษ (Florida Pollution Discharge Prevention and Control Act) เปนตน118

3.3.2 รปแบบของการชดใชเยยวยา

3.3.2.1 โดยการยนขอเรยกรองตามทกาหนดในกฎหมาย

สาหรบข นตอนในการยนขอเรยกรองเพอการเยยวยาน นกาหนดอยในกฎหมายวาดวยมลพษ

น ามน (The Oil Pollution Act 1990 หรอ OPA) มาตรา 1013 ซงผเรยกรองมสทธเลอกวาจะยนขอ

เรยกรองตอฝายใด ระหวางบคคลทตองรบผดชอบ (responsible party) หรอผค าประกนของบคคล

ดงกลาว หรอจะยนขอเรยกรองตอกองทนกอนเปนลาดบแรกกได แลวแตกรณ ซงหากเลอกทจะยน

ขอเรยกรองตอบคคลทตองรบผดชอบกจะตองดาเนนการตามทบญญตไวในมาตรา 1014 (a) กลาวคอ

ผรบผดชอบหรอผค าประกนน นจะตองเปนผทรฐบาลไดกาหนดแลววาเปนเจาของแหลงกาหนดมลพษ

ตามทกาหนดในมาตรา 1014 ซงมหลกเกณฑการระบแหลงทมาและการประกาศแหลงกาเนดมลพษ

ไวดงน 119

117 33 U.S.C § 1012 (h) 118 BIO by Deloitte, Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area, p.67 119 SEC. 1014. DESIGNATION OF SOURCE AND ADVERTISEMENT.

(a) DESIGNATION OF SOURCE AND NOTIFICATION.—When the President receives information of an incident, the President shall, where possible and appropriate, designate the source or sources of the discharge or threat. If a designated source is a vessel or a facility, the President shall immediately notify the responsible party and the guarantor, if known, of that designation.

(b) ADVERTISEMENT BY RESPONSIBLE PARTY OR GUARANTOR.—(1) If a responsible party or guarantor fails to inform the President, within 5 days after receiving notification of a designation under subsection (a), of the party’s or the guarantor’s denial of the designation, such party or guarantor shall advertise the designation

167

(a) การระบแหลงทมาและการแจงใหทราบ – เมอมเหตการณน ามนรวเกดข น

ประธานาธบดจะตองกาหนดวาน ามนน นรวมาจากแหลงใดพรอมกบแจงไปยงบคคลผตองรบผดและผ

ค าประกนใหทราบ

(b) หากบคคลผรบผดชอบหรอผค าประกนไมช แจงตอประธานาธบดภายใน 5 วน

นบแตไดรบการแจงตาม (a) หรอหากบคคลดงกลาวปฏเสธความรบผด บคคลน นจะตองประกาศขอ

โตแยงวาแทจรงแลวน ามนรวน นมาจากแหลงใด ซงการประกาศจะตองไมชากวา 15 วนนบแตมการ

กาหนดตวผตองรบผดตาม (a) หากไมมการประกาศตามอนมาตราน ประธานาธบดจะตองกาหนดตว

ผตองรบผดชอบโดยทนทพรอมท งกาหนดกระบวนการเรยกรองเอาจากผตองรบผดและผค าประกน

ดวย ท งน การประกาศตามอนมาตราน เมอรวมแลวจะตองไมเกน 30 วน และในการประกาศควรจะ

ระบดวยวาผเรยกรองสามารถยนขอเรยกรองในความเสยหายชวคราว ( interim) หรอในความ

เสยหายระยะส น (ซงคดเปนจานวนเงนนอยกวาจานวนเตมของคาเสยหายซงผเรยกรองมส ทธไดรบ)

และการจายเงนตามขอเรยกรองดงกลาวน จะไมตดสทธผเสยหายทจะเรยกคนซงคาเสยหายทยงไมได

รบหรอการจายเงนตามขอเรยกรองบางสวน

and the procedures by which claims may be presented, in accordance with regulations promulgated by the President. Advertisement under the preceding sentence shall begin no later than 15 days after the date of the designation made under subsection (a).If advertisement is not otherwise made in accordance with this subsection, the President shall promptly and at the expense of the responsible party or the guarantor involved, advertise the designation and the procedures by which claims may be presented to the responsible party or guarantor. Advertisement under this subsection shall continue for a period of no less than 30 days.

(2) An advertisement under paragraph (1) shall state that a claimant may present a claim for interim, short-term damages representing less than the full amount of damages to which the claimant ultimately may be entitled and that payment of such a claim shall not preclude recovery for damages not reflected in the paid or settled partial claim.

(c) ADVERTISEMENT BY PRESIDENT.—If— (1) the responsible party and the guarantor both deny a designation within 5 days after

receiving notification of a designation under subsection (a), (2) the source of the discharge or threat was a public vessel, or (3) the President is unable to designate the source or sources of the discharge or threat

under subsection (a), the President shall advertise or otherwise notify potential claimants of the procedures by which claims may be presented to the Fund.

168

(c) สาหรบการประกาศโดยประธานาธบดน น ถาหาก

(1) บคคลผตองรบผดและผค าประกนตางปฏเสธความรบผดภายใน 5 วน

หลงจากไดรบแจงตาม (a) หรอ

(2) แหลงกาเนดมลพษน นมาจากเรอสาธารณะ หรอ

(3) ประธานาธบดไมสามารถกาหนดแหลงรวไหลได

ประธานาธบดจะตองประกาศหรอแจงใหผเรยกรองทราบวาขอเรยกรองใดทสามารถยนตอกองทนได

ดงน นการจะยนขอเรยกรองตอบคคลผตองรบผดหรอผค าประกนของบคคลดงกลาวน น

จะตองเปนทยตแลววาการรวไหลของน ามนมาจากแหลงใด โดยผเปนเจาของหรอผครอบครอง

ยอมรบวาตนเปนตนเหตแหงเหตการณรวไหลในคร งน นๆ เมอกาหนดตวบคคลผตองรบผดไดแลวการ

เรยกรองคาเสยหายและคาใชจายในการกาจดสงปนเปอนกจะเปนไปตามทกฎหมายฉบบน กาหนด

โดยทความรบผดของผค าประกนจะไมเกนราคาของทรพยสนทเปนหลกประกนตามมาตรา 1016

(g)120 และเมอผค าประกนเขาชาระหน แลวยอมเขารบชวงสทธบรรดาขอตอสใดๆ ทผเรยกรองมตาม

กฎหมายดวย121 แตหากขอเรยกรองทยนท งหมดถกปฏเสธหรอไมไดรบการจายภายใน 90 วน นบแต

ยนขอเรยกรองหรอนบแตมการประกาศตามทกาหนดไวในมาตรา 1014 (b) ผเรยกรองสามารถยน

ฟองผตองรบผดหรอผค าประกนตอศาล หรออาจยนขอเรยกรองดงกลาวตอกองทนเพอพจารณา

ตอไป

120 Section 1016 FINANCIAL RESPONSIBILITY (g) LIMITATION ON GUARANTOR’S LIABILITY.— Nothing in this Act shall impose liability with respect to an incident on any guarantor for damages or removal costs which exceed, in the aggregate, the amount of financial responsibility which that guarantor has provided for a responsible party pursuant to this section. The total liability of the guarantor on direct action for claims brought under this Act with respect to an incident shall be limited to that amount. 121 Section 1015 SUBROGATION

(a) IN GENERAL.—Any person, including the Fund, who pays compensation pursuant to this Act to any claimant for removal costs or damages shall be subrogated to all rights, claims, and causes of action that the claimant has under any other law.

169

3.3.2.2 โดยการตกลงระงบขอพพาท (Settlement of claim)

สบเนองจากแทนขดเจาะน ามน Deepwater Horizon ระเบดกลางอาวเมกซโกเมอวนท 20

เมษายน ค.ศ. 2010 เหตการณดงกลาวไดสรางความเสยหายทางเศรษฐกจมลคามหาศาล มการฟอง

คดกวา 100,000 คดตอศาลมลรฐและศาลรฐบาลกลางภายใตกฎหมายวาดวยมลพษน ามน, กฎหมาย

พาณชยนาว และกฎหมายละเมด ท งน เมอการจายเงนเยยวยาของบรษท BP เปนไปอยางลาชาและม

การกลาวหาวา BP ปฏเสธทจะเยยวยาบางขอเรยกรองทอย ในความคมครองของกฎหมาย

ประธานาธบดโอบามาจงเขาเจรจากบทางบรษท BP เพอใหแสดงความรบผดชอบตอเหตการณ

ดงกลาวอยางมประสทธภาพ ทาใหมการต งศนยใหความชวยเหลอขอเรยกรองชายฝงทเรยกวา Gulf

Coast Claim Facility หรอ GCCF ข น บรหารงานโดยผบรหารกองทนทมความเปนอสระ ซงการต ง

ศนยดงกลาวน ไมไดตดสทธผเสยหายทจะยนขอเรยกรองตอศาลหรอขอรบเงนจากกองทนเพอความ

รบผดจากมลพษน ามน (The Oil Spill Liability Trust Fund หรอ OSLTF) แตการต งศนยไม

สามารถทาใหการยนขอเรยกรองระงบลงไดและนามาซงการฟองคดเปนจานวนมากตอมาในเดอน

สงหาคม ค.ศ. 2010 องคคณะตลาการในการพจารณาคดแบบหลายเขตศาล (Judicial Panel on

Multidistrict Litigation) ไดรวมคดทยนฟองท งหมดเขาสการดาเนนคดแบบกลม (class action) ตอ

ศาลช นตนสหรฐ (US District Court) โดยมผ พพากษาชอ Judge Carl Barbier เปนผ พพากษา

เจาของสานวน เพอใหการพจารณาคดทเรยกรองความเสยหายจากน ามนรวจากทานขดเจาะ

Deepwater Horizon น นเปนไปโดยสะดวกและรวดเรว แตแมจะมการต งศนยใหความชวยเหลอขอ

เรยกรองชายฝง (Gulf Coast Claim Facility) แลว กยงคงมปญหาเรองความโปรงใสและมการ

วจารณถงความไมเปนอสระอย ดงน น ศนยใหความชวยเหลอขอเรยกรองชายฝงดงกลาวจงถกปดลง

ในเดอนมนาคม 2012 และแทนทดวย โปรแกรมการตกลงระงบขอพพาทภายใตการกากบดแลของ

ศาล122 (Settlement Program supervised by court) โดยมผพพากษา Barbier เปนผใหคาแนะนา

ในการทาขอตกลงระงบขอพพาทระหวางบรษท BP และกลมผเสยหาย ซงในขอตกลงน BP ยนยอมท

จะจายคาเสยหายตามหลกเกณฑและวธทกาหนดในขอตกลงอยางไมจากดจานวน แตประเภทของ

คาเสยหาย เงอนไขการพสจน การแสดงหลกฐาน กระบวนการยนและพจารณาขอเรยกรอง ตลอดจน

122 Deepwater Horizon Court Surperivsed Settlement Program, Economic and Property Damages Settlement Agreement [Online], Available from http://www.deepwaterhorizonsettlements.com/Economic/SettlementAgreement.aspx

170

กระบวนการอทธรณตางๆ จะตองเปนไปตามทระบไวในขอตกลงน และหากผเสยหายไดรบการ

เยยวยาจาก ศนยใหความชวยเหลอขอเรยกรองชายฝง (Gulf Coast Claim Facility) ไปบางบางสวน

แลว จะตองนาเงนจานวนดงกลาวมาหกออกดวย ท งน เมอผเสยหายตกลงรบเงนตามโปรแกรมน ไป

แลวจะไมสามารถนาคดมาฟองหรอเรยกรองใดๆ จากบรษทไดอก123 หากผเสยหายไมพอใจหรอไม

เหนดวยในรปแบบการเยยวยาตามขอตกลงกสามารถแสดงเจตนาขอออกการกลม (opt out) ภายใน

ระยะเวลาทกาหนดและมาดาเนนคดเองตางหากได

ขอตกลงในการเยยวยาความเสยหาย (Settlement Agreement) จะแบงออกเปน 2 สวน

คอ สวนทเปนขอตกลงระงบขอพพาทดานความเสยหายทางเศรษฐกจและความเสยหายตอทรพยสน

(Economic and property loss settlement agreement) กบ ดานความคมครองทางการแพทย

(Medical benefit settlement) โดยขอตกลงระงบขอพพาทดานความเสยหายทางเศรษฐกจน น ม

สาระสาคญทนาสนใจคอ หากผเสยหายประกอบธรกจอยในพ นททกาหนด ผเสยหายไมจาเปนตอง

พสจนความสมพนธระหวางการกระทาและผล (Causation) วาความเสยหายทางเศรษฐกจทไดรบน น

เปนผลมาจากการรวไหลของน ามนในชวงดงกลาว เพยงแตพสจนหลกเกณฑการคานวณทางการเงน

(Financial calculation) เทาน น124 สาหรบผ เสยหายทอยนอกเขตพ นทดงกลาวจะตองพสจน

ความสมพนธระหวางเหตรวไหลและความเสยหายทไดรบเสยกอน จงจะสามารถพสจนหลกเกณฑการ

คานวณสาหรบยนขอเรยกรองขอรบเงนในข นตอนตอไปได ซงรายละเอยดของขอตกลงในการระงบ

ขอพพาทดานความเสยหายทางเศรษฐกจและทรพยสนทสาคญ มดงน

1. การกาหนด “นยาม” และแบงประเภทของผเสยหายและความเสยหาย125

กลมของผเสยหายทจะสามารถเขารบการเยยวยาน ไดแก “บคคลธรรมดา” ซงอยอาศย

หรอทางานหรอเปนเจาของหรอผเชาสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยซงต งอยในเขตพ นทชายฝง

(Gulf Coast Areas)126 หรอ “นตบคคล” ทประกอบธรกจหรอดาเนนกจการในเขตพ นทชายฝง

123 Agreement Section 4.4.10 124 ในขอตกลงดานการเยยวยาความเสยหายทางเศรษฐกจน นกาหนดวา บคคลทอยในพ นท zone A ไมจาตองพสจน causation เนองจากเขาขอสนนษฐานวาไดรบความเสยหายแลว สวนบคคลผทอยใน zone B, C, D น นจะตองพสจนความสมพนธระหวางการกระทาและผล (causation) ตามเงอนไขทกาหนดอย 125 Section 1 126 ไดแก States of Louisiana, Mississippi, or Alabama, the counties of Chambers, Galveston, Jefferson and Orange in the State of Texas, or the counties of Bay, Calhoun, Charlotte, Citrus, Collier, Dixie, Escambia,

171

ในชวงวนท 20/4/2010 – 16/4/2012 ซงนตบคคลน นไดเปนเจาของหรอดาเนนการหรอเปนผเชา

กจการคาขายสนคา127 หรอเปนนตบคคลประเภทธรกจบรการซงมลกจางประจามากกวาหนงคน

หรอเปนเจาของ ผดาเนนการ ผเชาเรอหรออสงหารมทรพย เปนตน

ท งน สวนทเปนขอตกลงระงบขอพพาทดานความเสยหายทางเศรษฐกจและความ

เสยหายตอทรพยสน (Economic and property loss settlement agreement) บคคลธรรมดา

หรอนตบคคลดงกลาวขางตนจะตองไดรบความเสยหายอยางใดอยางหนงในหมวดหมทกาหนดไวดงน

คอ128

1) ความเสยหายทเกยวกบอาหารทะเล (Seafood Compensation Damage Category)

2) ความเสยหายทางเศรษฐกจ (Economic Damage Category)

3) ความเสยหายทเกยวเนอง (Subsistence Damage Category)

4) การจายคาเชาเรอแบบเหมาลา (VoO Charter Payment Category)

5) ความเสยหายตอตวเรอ (Vessel Physical Damage Category)

6) ความเสยหายตอทรพยสนชายฝง (Costal Real Property Damage Category)

7) ความเสยหายตอทรพยสนในพ นทชมน า (Wetland Real Property Damage Category)

8) ความเสยหายตอการขายอสงหารมทรพย (Real Property Sale Damage Category)

9) ความเสยหายตอลกจาง (Individual/Employees)

10) ความเสยหายตอลกจางในการบรการฝายสนบสนน (Individual/Employees in Support

Service)

11) ความเสยหายตอนายจาง (Business/Employers)

12) ความเสยหายตอนายจางในการบรการฝายสนบสนน (Individual/Employees in Support

Service)

Franklin, Gadsden, Gulf, Hernando, Hillsborough, Holmes, Jackson, Jefferson, Lee, Leon, Levy, Liberty, Manatee, Monroe, Okaloosa, Pasco, Pinellas, Santa Rosa, Sarasota, Taylor, Wakulla, Walton and Washington in the State of Florida, including all adjacent Gulf waters, bays, estuaries, straits, and other tidal or brackish waters within the States of Louisiana, Mississippi, Alabama, or those described counties of Texas or Florida 127 โดยตรงใหแกผบรโภค, ผใชรายสดทาย หรอ ขายใหแกนตบคคลซงขายใหแกผบรโภค, ผใชรายสดทาย 128 Agreement Section 1.3.1

172

อยางไรกตาม มขอยกเวนสาหรบกจการบางประเภททไมจดอยในกลมของผเสยหายทจะไดรบ

การเยยวยาตามโปรแกรม อนไดแก สถาบนการเงน กองทน ธรกจประเภทเกม ธรกจประกนภย

อตสาหกรรมน ามน องคการของรฐและผทเคยไดรบเงนเยยวยาจากศนยใหความชวยเหลอขอ

เรยกรองชายฝง (Gulf Coast Claim Facility) ไปแลวและอยในบงคบขอตกลงหามฟอง เปนตน129

2. การต งผบรหารจดการขอเรยกรอง130 (Claim administrator)

ผบรหารจดการขอเรยกรองจะไดรบเลอกและแตงต งโดยศาล สงกดและทาหนาทโดยตรงตอ

ศาล ซงปฏบตหนาทและบรหารงานดวยความซอตรง โดยจะตองปฏบตตามเงอนไขและวธการเพอ

ประโยชนของกลมผเสยหายใหสอดคลองกบขอตกลงน ตามทคสญญาตกลงกนและไดรบการรบรอง

จากศาล คณะผบรหารจะประกอบดวย ผบรหารขอเรยกรอง ผแทนจากฝายทปรกษาผนากลม (Lead

Class Counsel) และผแทนจากฝาย BP หากมการรองขอเกยวกบปญหาหรอขอโตแยงทตกลงกน

ไมไดเกยวกบโปรแกรมดงกลาวน และคณะกรรมการไมสามารถหาขอยตได กใหเสนอปญหาตอศาล

เพอพจารณาตอไป

3. การกาหนดเขตพ นทซงไดรบความเสยหาย (Economic loss zone)

ลกษณะเดนของขอตกลงระงบขอพพาท (settlement program) ทมลกษณะเฉพาะคอ

หากผเสยหายน นอยในเขตพ นท zone A (ไดแกชายฝง Alabama, Loisiana, Mississippi) และม

รายไดลดลงในชวงเวลาทกาหนด กจะเขาขอสนนษฐานของศาลวาเปนผไดรบความเสยหายจรง จงไม

ตองพสจนวาความเสยหายทางเศรษฐกจหรอความเสยหายตอทรพยสนทเขาไดรบน นเปนผลมาจาก

การเกดเหตน ามนรวไหล (causation) และสามารถยนขอเรยกรองตามโปรแกรมเพอคานวน

คาเสยหายในข นตอนตอไปได แตสาหรบผประกอบธรกจในเขตพ นท zone B, C และ D น น ยงคง

ตองพสจนความสมพนธระหวางการกระทาและผล (causation) วาเปนผทไดรบความเสยหายทาง

เศรษฐกจจรงโดยคานวณจากกาไรผนแปรหรอคาตอบแทนทเคยไดรบในชวงกอนหนาเพอพสจนให

เหนวารายไดทลดลงน นเปนผลมาจากการเกดน ามนรวไหล ซงในการพสจนความสมพนธระหวางการ

กระทาและผล (causation) น จะพจารณาจากรายไดทลดลงในชวง 3 เดอน (หรออาจมากกวาน น) ใน

ระหวางเดอนพฤษภาคม – ธนวาคม ค.ศ. 2010 เปรยบเทยบกบชวงปกตในป ค.ศ.2007 และ 2009

129Agreement Section 2 130 Agreement Section 4.3

173

หากวารายไดทลดลงมความสมพนธกบเหตการณรวไหลของน ามน ผเสยหายกจะสามารถยนขอ

เรยกรองตามโปรแกรมได โดยการกาหนดเขตพ นท (zone) จะเปนไปตามรปภาพดานลางน 131

รปท 7 พ นทความเสยหายทางเศรษกจ (Economic loss zone) ทมา: http://www.deepwaterhorizoneconomicsettlement.com/maps.php

4. หลกเกณฑการคานวณความเสยหาย (Causation and financial calculation)132

เมอสามารถพสจนความสมพนธระหวางการกระทาและผล (causation) ไดจนเขาหลกเกณฑ

ทจะยนขอเรยกรองตามโปรแกรมแลว ข นตอนตอไปคอข นตอนของการคานวณจานวนเงนคาสนไหม

ทดแทน (Gross compensation) ซงเปนข นตอนของการคานวณจานวนเงนในการชดใชเยยวยาทจะ

คลายกบในข นตอนพสจน causation โดยผเสยหายจะตองเลอกชวงเวลาการไดรบความเสยหายทจะ

ขอรบเงนเยยวยา (designated compensation period) มา 3 เดอน (หรออาจมากกวาน น) ใน

ระหวางเดอน พฤษภาคม – ธนวาคม 2010 เพอคานวณคาความเสยหายทางเศรษฐกจทไดรบ

131Inc. ClaimsComp, Understanding the New BP Settlement A guide for Gulf Coast Business Owners about the $7.8 Billion BP Settlement [Online], 10 November 2016. Available from http://cdn2.hubspot.net/hub/218458/file-24566139-pdf/docs/e-book_bp_settlement_for_business_owners.pdf%253Ft%253D1363794569000 132 Ibid.

174

(Business Economic Loss หรอ BEL) โดยจะเปนการนา “คาขาดก าไรผนแปรในชวงเวลาดงกลาว”

บวกกบ “คาการขาดการเจรญเตบโตทางธรกจ” ดงน

Step 1 : “คาขาดกาไรผนแปรในชวงเวลาดงกลาว” จะคานวณกาไรผนแปร133 (variable

profit) ทลดลงในชวงป 2010 (compensation period) เปรยบเทยบกบในชวงเวลาปกต

(benchmark period)

Step 2 : “คาการขาดการเจรญเตบโตทางธรกจ” เปนคาเสยหายเพมเตมทคานวณจาก

การสญเสยการเตบโตของรายไดซงมโอกาสเกดข นหากไมมเหตการณน ามนรว ซงการชดใชคาเสยหาย

เพมเตมน จะเยยวยาใหเปนระยะเวลาอยางนอย 6 เดอน โดยจะเทยบอตราการเจรญเตบโตของรายได

ในเดอน มกราคม – เมษายน 2010 กบ อตราการเจรญเตบโตของรายไดในชวงเวลาปกต

เมอนา “คาขาดก าไรผนแปรในชวงเวลานน” มาบวกกบ “คาการขาดการเจรญเตบโตทาง

ธรกจ” จะไดจานวน ความเสยหายทางเศรษฐกจ (BEL) แลวจงนาจานวน BEL ทไดมาคานวณตาม

สตรอกคร งหนง โดยจะใชสตร

* หมายเหต RTP คอ Risk Transfer Premium ทเปนคาทกาหนดไวสาหรบความเสยหาย

ในอนาคต หรอความเสยหายทไมอาจคาดเหนไดเกยวกบเหตการณน ามนรว โดยคา RTP ของแตละ

เขตพ นทและแตละประเภทธรกจจะแตกตางกนไปตามทกาหนดไวในขอตกลง134

ตวอยาง

หากคณไดรบความเสยหายทางเศรษฐกจ (BEL) จานวน $50,000 และคณอาศยอยใน zone

A โดยเปนธรกจประเภททองเทยว ซงกาหนดคา RTP ไวท 2.5 จานวนคาสนไหมทดแทนทจะไดรบคอ

$50,000 + ($50,000 x 2.5) = $175,000

133 กาไรผนแปรในชวงทเรยกรองคาเสยหาย (designated compensation period) คานวณจากรายไดหกดวยรายจายผนแปร (นยามของ “คาใชจายผนแปร” และ “คาใชจายคงท” จะมกาหนดในไวขอตกลง) 134 โปรดด RTP Chart ในภาคผนวก

Total Business Economic Loss (BEL) = Step 1 + Step 2 calculation

Gross compensation = Total BEL + (Total BEL x RTP)

175

5. กระบวนการยนขอเรยกรอง (Claim process)

ผเสยหายสามารถดาวนโหลดแบบฟอรมพรอมคมอการกรอกแบบฟอรมตามประเภทความ

เสยหายทตนไดรบไดจากเวบไซด135 และยนตอผบรหารขอเรยกรองของศาล (court’s claim

administrator) ภายในวนทกาหนด หากยนเมอพนกาหนดจะไมสามารถรบการเยยวยาไดอก เมอ

ผ บรหารได ร บขอ เร ยกร องแล วกจะพจารณาและออกหน งส อการค านวณ ( Letter of

Determination) ใหภายในหนงถงสองเดอน ท งน ระยะเวลาในการจายเงนอาจยดออกไปไดหากมขอ

เรยกรองทยนเขามาเปนจานวนมาก ท งน ผเสยหายสามารถยนขอเรยกรองไดเองโดยไมจาเปนตองม

ทนายความหรอทปรกษาทางกฎหมายหรอผเชยวชาญทางดานการเงน136

6. หลกฐานทกาหนด (Documentation Requirements)137

- แบบฟอรมขอเรยกรอง (Claim form)

- งบกาไรขาดทนรายป (Annual Income Statement) ต งแตป 2007 ถง 2011

- หลกฐานการคนภาษ (Tax Return) ต งแตป 2007 ถง 2011

- ขอบงคบบรษท (Article of Incorporation)

- หมายเลขประจาตวผประกอบการ (Employer Identification Number)

- หลกฐานการจดเกบภาษ (IRS Confirmation Letter)

- ใบอนญาตประกอบธรกจ (Business or Occupational license)

- หลกฐานอนๆ

7. การอทธรณ (Appeal process)138

เพอความโปรงใส ความเปนอสระและสามารถตรวจสอบไดของโปรแกรมตามขอตกลงระงบ

ขอพพาทน (Settlement Program) หากขอเรยกรองใดซงยนตอผบรหาร แลวถกปฏเสธเนองจากไม

เขาหลกเกณฑ หรอยนเอกสารไมถกตองครบถวน หรอขอเรยกรองใดทเขาหลกเกณฑและเขาส

ข นตอนการพจารณาคานวณคาเสยหายแลว แตจานวนเงนคาเสยหายททางผบรหารออกหนงสอแจง

135 ผเสยหายสามารถกรอกแบบฟอรมไดท http://www.deepwaterhorizoneconomicsettlement.com/claim.php 136 David j. shestokas, The BP Oil Spill Court Approved Settlement Process [Online], 10 November 2016. Available from http://www.shestokas.com/legal-news/the-bp-oil-spill-court-approved-settlement-process-2/ 137Exhibit 4A refer in Agreement section 5.3.2.2 138 Agreement section 6

176

มาน นยงไมถกตอง ผเสยหายทถกปฏเสธหรอไมพอใจตอการพจารณาของผบรหาร ยอมมสทธทจะ

อทธรณการพจารณาดงกลาวไดภายในระยะเวลาทกาหนดไวในขอตกลง โดยในการอทธรณน นแยก

พจารณา ดงน

1) การอทธรณเกยวกบความไมเพยงพอของเอกสาร

ในกรณทขอเรยกรองทผเสยหายยนน นถกปฏเสธเนองจากการยนเอกสารทไมเพยงพอ

ท งหมดหรอเ พยงแตบางส วน ผ เส ยหายสามารถยนขอให พจารณาใหมต อ ผ พจารณา

(Documentation Reviewer) ซงไดรบแตงจากผบรหารอกชดหนงแยกตางหากได โดยการยน

อทธรณน นจะตองกระทาภายใน 20 วน นบแตไดรบแจงเปนหนงสอวาพยานหลกฐานไมเพยงพอ หาก

ผพจารณาพบขอผดพลาดในการปฏเสธกจะสงขอเรยกรองดงกลาวกลบเขาสโปรแกรมพจารณา

คาเสยหายตอไป

2) การอทธรณเกยวการคานวณคาเสยหายของโปรแกรม

2.1) การยนคารองขอใหพจารณาใหม: ภายใน 30 วน นบแตผเสยหายไดรบ

แจงจานวนเงนคาเสยหายเปนหนงสอ ผเสยหายอาจยนคารองเพอแสดงวามการคานวณคาเสยหายท

ผดพลาด หรอมการพจารณาเอกสารทเกยวของยงไมครบถวน หรออางวาการกาหนดคาเสยหายน ไม

เปนไปตามมาตรฐานการคานวณ โดยสามารถกรอกแบบฟอรมคารองผานทางเวบไซดเดยวกบทยนขอ

เรยกรองดงกลาวไวในตอนตน ซงหากวาการคานวณเปนไปโดยถกตองแลวทางผพจารณาจะแสดง

รายละเอยดของการคานวณใหผเสยหายทราบ

2.2) การอทธรณตอผพจารณาอทธรณ: ภายใน 20 วนนบแตมการอนมตการ

จายคาเสยหายในเบ องตนแลว คสญญาท งสองฝายจะตองเสนอบญชรายชอผพจารณาอยางนอย 30 คน

เพอใหศาลพจารณาคดเลอกและแตงต งเปนคณะกรรมการพจารณาอทธรณ จากน นศาลจะแตงต งผ

พจารณาอทธรณประมาน 10 – 20 ทาน โดยอทธรณบางเรองอาจมผพจารณาอทธรณเพยงทานเดยว

หรอม 3 ทานเปนองคคณะ ข นอยกบจานวนคาเสยหายในช นอทธรณน นวามมากนอยเพยงใด หาก

จานวนขอเรยกรองทอทธรณน นตากวา $100,000,000 จะใชผพจารณาอทธรณเพยงคนเดยว สาหรบ

อทธรณขอเรยกรองต งแต $100,000,000 บาทข นไป จะใชองคคณะในการพจารณาอทธรณ 3 คน

(ซงหนงในน นจะตองเปนคนในพ นทเดยวกนกบผเสยหายดวย) สาหรบกาหนดระยะเวลาในการยน

อทธรณน น ผเสยหายจะยนอทธรณภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบแจงจานวนคาเสยหายเปนหนงสอ

พรอมกบเสยคาธรรมเนยมการยนคารองตามทกาหนดไว อยางไรกตาม ในกรณทบรษท BP เปนฝาย

177

ยนอทธรณคาวนจฉยทกาหนดคาสนไหมทดแทน จะสามารถยนอทธรณไดแตเฉพาะในกรณทคา

สนไหมทดแทนน นถกกาหนดเปนจานวนเกนกวา $25,000 ซงบรษท BP จะตองยนอทธรณภายใน 10

วน139 15 วน140 หรอ 20 วน141 แลวแตกรณ ท งน หลกในการพจารณาอทธรณจะเปนไปแบบ

“baseball process” กลาวคอ คสญญาท งสองฝายจะตองยนขอเสนอเบ องตน ( Initial Proposal)

และขอเสนอสดทาย (Final Proposal) ตอผพจารณาอทธรณ วาผเสยหายควรจะไดรบการชดใช

คาเสยหายในจานวนเทาใด คาตดสนของผพจารณาอทธรณถอเปนทสด

กลาวโดยสรปแลว การจดการขอเรยกรองดวยการระงบขอพพาทตามโปรแกรมภายใตการ

กากบดแลของศาล (court-supervised settlement program) สามารถกาหนดหลกเกณฑและ

เงอนไขของการเยยวยาไดยดหยนกวาการฟองรองและดาเนนคดในศาลโดยตรง เนองจากผทตองรบ

ผดไดตกลงยอมรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหายตามเงอนไขทกาหนดในขอตกลง จงชวย

ลดภาระการพสจนใหแกผเสยหายทไมตองพสจนการกระทาของผตองรบผด อกท งยงมการสราง

โปรแกรมในการคานวณคาเสยหายแบงแยกตามประเภทของคาเสยหายเพอให ผเสยหายทกคนไดรบ

การชดใชเยยวยาภายใตเงอนไขทเทาเทยมกน

3.3.2.3 โดยการขอรบเงนจากกองทน

เนองจากกฎหมายมลพษน ามน (The Oil Pollution 1990) ไดต งจานวนเงนในการจากด

ความรบผดทสงมากและในลกษณะทเกอบจะไมจากด ทาใหเจาของเรออาจตองประสบกบภาวะ

ลมละลายได จงไดมการจดต งกองทนเพอความรบผดจากมลพษน ามน (The Oil Spill Liability

Trust Fund หรอ OSLTF) แมกฎหมายวาดวยมลพษน ามนของสหรฐจะมการประกาศใชเมอป ค.ศ.

1990 แตในขณะทมการประกาศใช กองทนน กไดถกต งข นมาเปนระยะเวลา 4 ปแลว โดยต งข นตาม

ประมวลรษฎากรของสหรฐฯ (Internal Revenue Code of 1986)142 เพยงแตยงไมมการบงคบใช

กองทนอยางจรงจงเทาน น ภายหลงเมอมเหตการณ Exxon Valdez เกดข น และมการประกาศใช

กฎหมายวาดวยมลพษน ามน (OPA) จงมการอนมตและเรยกเกบเงนเขากองทนมาใชอยางเปน

139 กรณทคาวนจฉยกาหนดใหจาย $25,000 ถง $250,000 140 กรณทคาวนจฉยกาหนดใหจาย $250,001 ถง $500,000 141 กรณทคาวนจฉยกาหนดใหจาย มากกวา $500,001 ข นไป 142 33 U.S.C. § 2701 (11).

178

ทางการ และดงทกลาวมาในขางตนแลววา กฎหมายวาดวยมลพษน ามนเปนการรวมหลกความรบผด

และการชดใชเยยวยาความเสยหายทเกยวของกบมลพษน ามนในกฎหมายฉบบกอนๆ เขาไว

ดวยกน143 เงนในกองทนทต งข นตามกฎหมายเหลาน จงถกโอนเขามาทกองทนเพอความรบผดจาก

มลพษน ามน (OSLTF) ซงทาใหมเงนเพมข นถง 1,000 ลานดอลลาร144

กองทนเ พอความรบผดจากมลพษน ามน (The Oil Spill Liability Trust Fund หรอ

OSLTF) เปนกองทนในประเทศสหรฐทต งเพอการชวยเหลอเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรว

ทเกดข นในประเทศ ซงการจายเงนจากกองทนน จะครอบคลมถงคาใชจายในการกาจดมลพษซง

เกดข นโดยหนวยงานยามชายฝงสหรฐ (Coast Guard) และ หนวยพทกษสงแวดลอมสหรฐ (U.S.

Environmental Protection Agency หรอ EPA) การเขาทากจกรรมทเกยวของกบการกาจดมลพษ

ของรฐ คาความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตรวมถงคาใชจายในการประเมนมลคาความเสยหาย

และการฟนฟใหกลบสสภาพเดม คาเสยหายในความเสยหายตามทระบในกฎหมายวาดวยมลพษ

น ามน คาใชจายในการวจยและการพฒนา และรวมถงการจดสรรดานอนๆดวย ท งน โครงสรางของ

กองทนจะแบงเปนสวนประกอบ 2 สวนหลกๆ คอ

1. กองทนฉกเฉน (The Emergency Fund) ซงมไวใหผประสานงานในทเกดเหต

ของรฐบาลกลาง (Federal On-Scene Coordinators) ใชในการตอบสนองตอเหตการณน ามนรว

และสาหรบผดแลผลประโยชนของรฐบาลกลาง (Federal Trustees) สาหรบการเรมตนประเมน

มลคาความเสยหายของทรพยากรธรรมชาต ซงกาหนดไว 50 ลานดอลลารสหรฐตอปงบประมาณ (ซง

อาจขยายไดถง 100 ลานดอลลารตามความจาเปนและเหมาะสม)

2. กองทนตามหลกการทคงอยเดม (The Remaining Principle Fund) ซงจะใช

สาหรบการจายตามขอเรยกรองและจดสรรปนสวนโดยรฐสภาใหแกผแทนรฐบาลกลางเพอการบรหาร

จดการตามกฎหมายวาดวยมลพษน ามน และเพอสนบสนนการวจยและการพฒนา สาหรบแหลงทมา

ของเงนทนน มทมาจากหลายแหลง อนไดแก 145

143 ซงไดแก Federal Water Pollution Control Act, Deepwater Port Act, Trans-Alaska Pipeline System(TAPS) Authorization Act, Outer Continental Shelf Island Act 144U.S. Coast Guard, The Oil Spill Liability Trust Fund (OSLTF) [Online], 17 February 2016. Available from http://www.uscg.mil/npfc/About_NPFC/osltf.asp 145 Ibid.

179

- จากการจดเกบภาษน ามน (Barrel Tax) ซงเกบตามปรมาณบารเรลของการใช

น ามนในอตสาหกรรมน ามนซงมการผลตหรอนาเขามาในสหรฐ โดยในป 2009-2016 น จะเกบใน

จานวน 8 เหรยญตอบารเรล และจะเพมเปน 9 เหรยญในป 2017

- ถายโอนมาจากกองทนทมอยเดม (Transfer)

- ดอกเบย (Interest) ดอกเบ ยจากเงนลงทนของกองคลงสหรฐ

- ตนทนทเรยกคน (Cost Recoveries) หมายถงคาใชจายทเรยกคนจากผตองรบผด

โดย ศนยกองทนมลพษแหงชาต (National Pollution Fund Center) จะแจงไปยงผตองรบผดให

ชาระคน และนาเงนฝากเขากองทนตอไป

- คาปรบ (Penalties) นอกจากคาใชจายในการทาความสะอาดแลว ผตองรบผดอาจจะ

ตองเสยคาปรบหรอมความรบผดทางแพงเกดข นตามกฎหมาย OPA อกดวย โดยคาปรบทนาเขา

กองทนจะอยทประมาณ 4-7 ลานตอป

รปท 8 โครงสรางของกองทน OSLTF

ทมา : http://www.uscg.mil/npfc/About_NPFC/osltf.asp

ในกระบวนการข นตอนการยนขอเรยกรองตอกองทนน น จะตองเปนไปตามเงอนไขทกาหนด

ในมาตรา 1013 (b) กลาวคอ

(A) ประธานาธบดไดประกาศหรอแจงแกผเรยกรองใหยนขอเรยกรองตอกองทน

กรณตามทระบในมาตรา 1014 (c)146 หรอ

146 Section 1014

(c) ADVERTISEMENT BY PRESIDENT.- If –

180

(B) เปนการยนขอเรยกรองโดยฝายผตองรบผดชอบซงมสทธเรยกรองภายใตมาตรา

1008147 หรอ

(C) เปนการยนขอเรยกรองโดยผแทนของรฐบาลสาหรบคาใชจายทเกดข นในการ

กาจดซงรฐบาลไดเสยไป หรอ

(D) เปนการยนขอเรยกรองโดยผเรยกรองชาวอเมรกน ในกรณทเครองมอนอก

ชายฝงของตางประเทศไดปลอยน ามนเปนเหตใหเกดความเสยหาย ซงกองทนจะตองรบผดภายใต

มาตรา 1012 (a)

สาหรบรายละเอยดข นตอนการยนขอเรยกรองตอกองทนน น มาตรา 1013 (e) กาหนดให

ประธานาธบด ประกาศหลกเกณฑและคอยปรบปรงแกไขหลกเกณฑใหทนตอเหตการณอยเสมอ ใน

เรองของกฎระเบยบตางๆ การยนขอเรยกรอง ข นตอนการดาเนนงาน การชาระหน และขอบเขตของ

ขอเรยกรองภายใตกฎหมายวาดวยมลพษน ามนฉบบน และจากเหตการณน ามนรวบรเวณแทนขด

เจาะน ามน Deepwater Horizon ทเคยเกดข นในสหรฐอเมรกาน น ไดมการเผยแพรข นตอนการ

เรยกรองตอกองทนเพอความรบผดจากมลพษน ามน (Oil Spill Liability Trust Fund) ซงประชาชน

(1) the responsible party and the guarantor both deny a designation within 5 days after receiving notification of a designation under subsection (a), (2) the source of the discharge or threat was a public vessel, or (3) the President is unable to designate the source or sources of the discharge or threat under subsection (a),

a President shall advertise or otherwise notify potential to the Fund. 147 Section 1008 RECOVERY BY RESPONSIBLE PARTY. (a) IN GENERAL.- The responsible party for a vessel or facility from which oil is discharged, or which poses the substantial threat of a discharge of oil, may assert a claim for removal costs and damages under section 1013 only if the responsible party demonstrates that- (1) the responsible party is entitled to a defense to liability under section 1003; or

(2) the responsible party is entitled to a limitation of liability under section 1004. (b) EXTENT OF RECOVERY.—A responsible party who is entitled to a limitation of liability may assert a claim under section 1013 only to the extent that the sum of the removal costs and damages incurred by the responsible party plus the amounts paid by the responsible party, or by the guarantor on behalf of the responsible party, for claims asserted under section 1013 exceeds the amount to which the total of the liability under section 1002 and removal costs and damages incurred by, or on behalf of, the responsible party is limited under section 1004.

181

สามารถเขาถงได ไวในเวบไซด www.restorethegulf.gov/file-claim แยกตามประเภทของผ

เรยกรองไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอองคกรธรกจหรอองคกรทไมแสวงหาผลกาไรและองคกรนอก

ภาครฐ รวมถงกรณทรฐบาลเปนผเรยกรองเองดวย ซงสามารถยนขอรบเงนชดเชยแบบออนไลนโดย

แสกนคารองสงมาทางอเมลกอนสงเอกสารจรงมาทางไปรษณย หรออาจโทรตดตอแจงเรองขอรบเงน

ชดเชยทางโทรศพท ไดตลอด 24 ชวโมง โดยไมมวนหยด148 ท งน ผเสยหายจะตองยนขอเรยกรองตอ

ผตองรบผดหรอผค าประกนกอน หากขอเรยกรองท งหมดถกปฏเสธหรอ ขอเรยกรองไมไดรบการ

ดาเนนการภายใน 90 วน นบแตยนขอเรยกรองหรอนบแตมการประกาศตามทกาหนดไวในมาตรา

1014 (b) ผเรยกรองจงจะสามารถยนฟองผตองรบผดหรอผค าประกนตอศาล หรออาจยนขอเรยกรอง

ดงกลาวตอกองทนเพอพจารณาตอไปได

อยางไรกตาม หากปรากฏวาขอเรยกรองทยนตอผตองรบผดหรอผค าประกนน น ไดรบการ

ชดใชในจานวนทนอยกวาจานวนทผเรยกรองมสทธจะไดรบตามกฎหมาย หรอไมไดรบการชดใชเตม

จานวน หรอไมปรากฏการชดใชเยยวยาทเพยงพอ ผเรยกรองสามารถยนขอรบคาเสยหายทไมไดรบ

การเยยวยา (uncompensated damage) ตอกองทนได149

3.3.3 หนวยงานทเกยวของกบการจดการความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน

3.3.3.1 หนวยพทกษชายฝงสหรฐอเมรกา (U.S. Coast Guard)

หนวยพทกษชายฝงสหรฐอเมรกา (U.S. Coast Guard หรอ USCG) เปนหนงในหากองกาลง

ตดอาวธของประเทศสหรฐอเมรกา และเปนหนวยทางทหารเดยวทสงกดกระทรวงความมนคงแหง

มาตภมของสหรฐ (Department of Homeland Security) หนวยพทกษชายฝงสหรฐฯ ทาหนาท

ปกปองและรกษาผลประโยชนของชาตทางทะเล โดยเปนหนวยงานทมลกษณะพเศษสามารถ

ผสมผสานขดความสามารถดานทหารและการบงคบใชกฎหมายเขาไวดวยกน มบทบาทสาคญในการ

ปกปองผลประโยชนทางเศรษฐกจและความมนคง ดแลความปลอดภยในชวตและทรพยสนของ

148 โปรดดตวอยางการยนขอเรยกรองในรายการภาคผนวก 149 33 U.S.C. § 2713 (d).

182

สหรฐฯ ในทกพ นททมความเสยง แมภารกจของหนวยตามกฎหมายจะแบงไดเปน 11 ภารกจ150 แต

ภารกจดงกลาวน สามารถแบงออกไดเปน 5 กลมเปาหมาย151 คอ ดานความปลอดภยทางทะเล

(Maritime Safety) ความมนคงทางทะเล (Maritime Security) การสญจรทางทะเล (Maritime

Mobility) การปองกนประเทศ (National Defense) และการปกปองทรพยากรธรรมชาต

(Protection of Natural Resources) ซงภารกจในดานความปลอดภยทางทะเลน นมจดมงหมายเพอ

ขจดการเสยชวต การบาดเจบ และความเสยหายทางทรพยสนทเกดจากการคมนาคมทางน า การ

ประมง และการใชเรอ สวนภารกจดานการปกปองทรพยากรธรรมชาตน น จะคอยปองกนและจากด

ความเสยหายทอาจเกดข นกบสงแวดลอม อนสบเนองจากการคมนาคมทางทะเล การประมง และการ

ใชเรอ ดงน น เมอมเหตน ามนรวไหลเกดข นในเขตนานน าชายฝง (coastal water) และทาเรอน าลก

(deepwater port) หนวยพทกษชายฝงน จะคอยจดเตรยมกองกาลงคน อปกรณตางๆ เพอเขากาจด

คราบน ามนในพ นทและยบย งมใหเกดอนตรายแกมนษยและทรพยากรธรรมชาตทางทะเล ซงหาก

เทยบกบประเทศไทยแลว หนวยพทกษชายฝงน จะมลกษณะเหมอนเปนการรวม กรมเจาทา

กองทพเรอ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย เขาไวในหนวยงานดวยกน นอกจากน ในป ค.ศ.

1991 หนวยพทกษชายฝงของสหรฐฯ ยงไดจดต งศนยกองทนมลพษแหงชาต (National Pollution

Fund Center หรอ NPFC) อนเปนการต งข นตามความในมาตรา 1 ของกฎหมายวาดวยมลพษน ามน

(OPA) เพอบรหารกองทน OSLTF ใหเกดประสทธภาพสงสดในการรบมอกบเหตการณน ามนรวและ

การเยยวยาความเสยหายทเกดข น นอกจากน ยงมหนาทในการบรหารงานสวนหนวยพทกษชายฝง

ของกองทน Superfund152 ตามกฎหมายวาดวยการแกไขปญหาสงแวดลอมการชดเชยความเสยหาย

และความรบผด (Comprehensive Environmental Response, Compensation and Liability

Act of 1980 หรอ CERCLA) อกดวย

150 (1) Port, waterway and coastal security (2) Drug interdiction (3) Aids to navigation (4) Search and rescue (5) Living marine resources (6) Marine safety (7) Defense readiness (8) Migrant interdiction (9) Marine environmental protection (10) Ice operation (11) Other law enforcement 151 นาวาโท เกษม เนยมฉาย, "แนวทางการจดต งหนวยยามฝงของตางประเทศ," นาวกาธปตยสาร คลงปญญาพฒนาผนา ,33-34. 152 กองทน Superfund เปนกองทนทางสงแวดลอมทต งข นตามกฎหมาย Comprehensive Environmental Response, Compensation and Liability Act of 1980 (CERCLA) ซงมวตถประสงคเพอการฟนฟความเสยหายของสงแวดลอมในระหวางทกระบวนการเรยกรองเพอการชดเชยเยยวยาความเสยหายอยในระหวางดาเนนการ หรอเปนกรณทไมสามารถกาหนดตวผตองรบผดน นได หรอเมอเปนกรณทผตองรบผดไมสามารถชดเชยความเสยหายน นได เปนตน แตเงนน จะไมใชในการเยยวยาทดแทนความเสยหายตอสขภาพรางกายหรอทรพยสนสวนบคคล

183

3.3.3.2 หนวยพทกษสงแวดลอมสหรฐอเมรกา (U.S. EPA)

ในสหรฐอเมรกามหนวยงานหนงชอวา “หนวยพทกษสงแวดลอม” (Environmental

Protection Agency หรอ EPA) ซงเปนหนวยงานอสระ ไมไดสงกดคณะรฐมนตรหรอกระทรวงใด แต

หวหนางานมตาแหนงเทยบเทารฐมนตรและสามารถเขารวมการประชมคณะรฐมนตรทสาคญๆ ได

หนวยพทกษสงแวดลอมมสานกงานยอยกระจายอยทวประเทศและมเจาหนาทกวาครงเปนวศวกร

นกวทยาศาสตร นกสงแวดลอม ทาหนาทประเมนผล สารวจ ศกษา เพอกาหนดมาตรฐานและควบคม

การปฏบตตามมาตรฐานสงแวดลอม ซงพนธกจของหนวยงาน คอ การสรางและบงคบใชมาตรฐาน

การปกปองสงแวดลอมของประเทศ ทางานวจยเกยวกบผลกระทบของมลพษ วธการและเครองมอใน

การควบคมมลพษ รวมถงการรวบรวมขอมลเกยวกบมลพษและใชขอมลดงกลาวในการสรางความ

เขมแขงกบโครงการปกปองสงแวดลอมและใหความชวยเหลอแกคณะกรรมการคณภาพสงแวดลอมใน

การพฒนาและใหขอเสนอแนะแกประธานาธบดในการกาหนดนโยบายใหมๆ เพอปกปองสงแวดลอม

นอกจากน ยงใหความชวยเหลอดานอนๆ เชน การใหทน ใหความชวยเหลอทางเทคนคและชองทาง

อนเพอลดการปลอยมลพษสสงแวดลอม153 หนวยพทกษสงแวดลอมจะมบทบาทในการขจดคราบ

น ามนทเกดบรเวณนานน าภายในประเทศ (inland water) โดยจดเตรยมกาลงคน และอปกรณตางๆ

ตามแผนรบมอฉกเฉนในเหตน ามนรวไหล (Oil spill contingency plan) ซงจะตองประเมนความ

เสยงของสถานการณทเกดข นเพอการเลอกใชวธการขจดคราบน ามนทเหมาะสม

3.4 การชดใชเยยวยาตามกฎหมายของประเทศสงคโปร

สงคโปรเปนหนงในประเทศประชาคมอาเซยน (ASEN Community) ซงมลกษณะทาง

ภมศาสตรทต งอยบนเกาะจงเปนเมองทาทสาคญเนองจากเปนจดรบน ามนดบจากประเทศตะวนออก

กลางและกระจายน ามนสาเรจรปไปยงพ นทตางๆ ไดโดยสะดวก สงคโปรมกจการกลนน ามนเพอการ

สงออกซงใหญเปนอนดบ 2 ของโลกรองจากสหรฐอเมรกา จงมทาเรอขนาดเลกอยเปนจานวนมาก

และนบวาเปนประเทศทมทาเรอแออดมากทสดโลก มอบตเหตจากเรอชนกนเกดข นบอยคร ง

เนองจากในทกๆ วนจะมเรอหลายขนาด หลายประเภทเขาออกทาเรออยตลอดเวลา ทาใหเกด

การจราจรตดขดในทางน า รองเดนเรอ หรอทจอดเรอ เมอมการสญจรเกดตดขดมากข นกยงมโอกาส

153EPA United States Environmental Protection Agency, “Our Mission and What We Do” [Online], 15 February 2016. Available from http://www.epa.gov/aboutepa/our-mission-and-what-we-do

184

เกดน ามนรวมากข นดวย ไมวาจะเกดข นดวยความต งใจหรอเกดข นโดยอบตเหตจากการปะทะกนหรอ

ชนกน หรอในระหวางการใชเครองจกรกตาม และเมอมเหตการณน ามนรวเกดข นในนานน าสงคโปร

เจาของเรอ นายจาง หรอตวแทนจะมความรบผดทางแพงและทางอาญาเกดข น ท งน ประเทศสงคโปร

ไดเขาเปนภาคของอนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงเพอความเสยหายอนเกดจาก

มล พษน า ม น ค . ศ . 1992 (International Convention on Civil Liability for Oil Pollution

Damage,1992 หรอ CLC) และอนสญญาระหวางประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศ

เพอชดเชยความเสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 (International Convention on the

Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage,

1992 หรอ Fund Convention) จงมการออกกฎหมายภายในเพออนวตการณใหเปนไปตามอน

สญญาระหวางประเทศดงกลาว ท งน การศกษาการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรวใน

ประเทศสงคโปรผเขยนเหนวา จะทาใหเหนตวอยางรปแบบการเยยวยาตามกฎหมายระหวางประเทศ

ไดชดเจนข น

3.4.1 บทบญญตของกฎหมายทเกยวของกบมลพษน ามน

กฎหมายหลกของประเทศสงคโปรทเกยวกบมลพษน ามน มอย 2 ฉบบ คอ กฎหมายวาดวย

การเดนเรอพาณชย (ความรบผดทางแพงและการชดใชเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน)

(Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act, 1981 หร อ

MSOPA) โดยเปนพระราชบญญตทออกเพออนวตการณอนสญญาวาดวยความรบผดทางแพงในความ

เสยหายอนเกดจากมลพษน ามน หรอ CLC ซงแมพระราชบญญตดงกลาวจะไมไดคดลอกถอยคาท

ปรากฏในอนสญญามาท งหมด แตบทบญญตกมเน อความทใกลเคยงกบพระราชบญญตการเดนเรอ

พาณชยของประเทศองกฤษ (UK Merchant Shipping Act)154 ซ งเปนการถอดความมาจาก

อนสญญาระหวางประเทศดงกลาว สาหรบกฎหมายของประเทศสงคโปร อกฉบบหน งคอ

พระราชบญญตวาดวยการปองกนมลพษทางทะเล (Prevention of Pollution of the Sea Act,

1981) ซงออกเพออนวตอนสญญาระหวางประเทศวาดวยการปองกนมลพษจากเรอ (International

154 Merchant Shipping Act (UK), 1995

185

Convention for the Prevention of Pollution from Ship, 1973) โดยกฎหมายท งสองฉบบม

สาระสาคญ ดงน

3.4.1.1 กฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย (ความรบผดทางแพงและการชดใชเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน) (Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act 1981

เปนกฎหมายทกาหนดความรบผดทางแพงไวแกเจาของเรอ ซงเปนความรบผดแบบเครงครด

(Strict liability) ทจะตองรบผดในความเสยหายทเกดข นจากการทน ามนรวไหลจากเรอ เวนแตความ

เสยหายน นเกดจากเหตอนตามทกาหนดไว และเจาของเรอมหนาทตองจดหาหลกประกนทางการเงน

ไวตามจานวนทกาหนดในกฎหมาย ท งน ความรบผดของเจาของเรอจะจากดตามขนาดระวางของเรอ

โดยมรายละเอยดหลกเกณฑความรบผด ดงน

หลกเกณฑความรบผดและประเภทของความเสยหาย

ในมาตรา 3 (1) ไดกลาวถงในกรณทมการรวไหลหรอการปลอยน ามนออกจากเรอ เจาของ

เรอวาจะตองรบผดในความเสยหายอนเกดข นดงตอไปน 155

(1) ความเสยหายอยางใดๆ ทเกดข นภายนอกตวเรอในเขตนานน าสงคโปรซงเปนผล

มาจากการปนเปอนคราบน ามนทมการรวไหลหรอปลอยท ง

(2) คาใชจายจากการใชมาตรการทสมเหตสมผลภายหลงจากมการรวไหลเกดข น

แลว เพอบรรเทาหรอปองกนความเสยหายทจะเกดข นจากการปนเปอนคราบน ามนทรวไหลในเขต

นานน าสงคโปร

155 Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act Section 3 (1) Where, as a result of any occurrence, any oil is discharged or escapes from a ship to which this section applies, the owner of the ship shall, except as otherwise provided by this Part, be liable — (a) for any damage caused outside the ship in the territory of Singapore by contamination resulting from the discharge or escape; (b) for the cost of any measures reasonably taken after the discharge or escape for the purpose of preventing or reducing any damage so caused in the territory of Singapore by contamination resulting from the discharge or escape; and (c) for any damage caused in the territory of Singapore by any measures so taken.

186

(3) ความเสยหายอยางใดทเกดจากการใชมาตรการดงกลาว

สาหรบในมาตรา 3 (2) 156 ไดกาหนดใหเจาของเรอตองรบผดในการใชมาตรการปองกนใดๆ

โดยในกรณทมความเสยหายอยางใดๆ เกดข นภายนอกตวเรออนเปนผลมาจากการรวไหลหรอหกลน

ของน ามน เจาของเรอจะตองรบผดในตนทนของคาใชจายจากการใชมาตรการใดๆ เพอปองกนไมให

เกดความเสยหายหรอเพอบรรเทาความเสยหาย รวมถงคาใชจายของมาตรการใดๆ ทไดเสยไปแลว

ดวย ท งน ความรบผดของเจาของเรอภายใตมาตรา 3 สาหรบการฟนฟทรพยากรธรรมชาตน นจะถก

จากดไวเฉพาะกรณทเปนการสญเสยผลกาไรและตนทนในการใชหรอจะใชมาตรการทสมเหตสมผลใน

การฟนฟเทาน น157 อยางไรกตาม ลกจางหรอตวแทนของเจาของเรอ หรอพนกงานอนๆ158 ซงทางาน

บนเรอไมตองรบผดในความเสยหายจากมลพษทเกดข น เวนเสยแตวาบคคลดงกลาวไดกระทาโดยจง

ใจหรอประมาทเลนเลอท งทรวาความเสยหายเชนวาน นอาจเกดข นได159

156 Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act Section 3 (2) Where, as a result of any occurrence, there arises a grave and imminent threat of damage being caused outside a ship to which this section applies by the contamination that might result if there were a discharge or escape of oil from the ship, the owner of the ship shall be liable —

(a) for the cost of any measures reasonably taken for the purpose of preventing or reducing any such damage in the territory of Singapore; and

(b) for any damage caused outside the ship in the territory of Singapore by any measures so taken, and in this Act, any such threat is referred to as a relevant threat of contamination. 157 Section 5 (3) The liability of the owner of a ship under section 3 for any impairment of the environment shall be taken to be a liability only in respect of —

(a) any resulting loss of profits; and (b) the cost of any reasonable measures of reinstatement actually taken or to be taken.

158 Section 5 (2) Subsection (1) (ii) shall apply to — (a) any servant or agent of the owner of the ship;

(b) any person not falling within paragraph (a) but employed or engaged in any capacity on board the ship or to perform any service for the ship;

(c) any charterer of the ship (however described and including a bareboat charterer), and any manager or operator of the ship;

(d) any person performing salvage operations with the consent of the owner of the ship or on the instructions of a competent public authority;

(e) any person taking any of the measures referred to in section 3 (1) (b) or (2) (a); and (f) any servant or agent of a person falling within paragraph (c), (d) or (e).

159Section 5 (1)

187

แมความรบผดของเจาเรอน นเปนความรบผดแบบเครงครด แตเจาของเรออาจผดพสจนไดวา

ความเสยหายทเกดข นน น เกดจากเหตอนตามทระบไวในมาตรา 4160 ซงกาหนดขอยกเวนบาง

ประการทเจาของเรอไมตองรบผดไวหากการรวไหลของน ามนน นเกดข นจาก

(1) สงครามหรอปรากฏการณตามธรรมชาต

(2) การกระทาหรองดเวนกระทาของบคคลทสามโดยจงใจใหเกดความเสยหาย หรอ

(3) ความประมาทเลนเลอหรอจากการกระทาโดยไมชอบดวยกฎหมายของรฐบาลท

เกยวกบการคงไวซงการใหความชวยเหลอดานการเดนเรอ

สาหรบความรบผดของเจาของเรอตอความเสยหายทเกดข นน น จะเปนไปอยางจากดตามท

กาหนดไวในมาตรา 6 กลาวคอ161 กรณทเรอมขนาดไมเกน 5,000 ตน จานวนความรบผดของเจาของ

(ii) no person to whom this paragraph applies shall be liable for any such damage or cost unless it

resulted from anything done or omitted to be done by him either with intent to cause any such damage or cost or recklessly and in the knowledge that any such damage or cost would probably result. 160Section 4

No liability shall be incurred by the owner of a ship under section 3 by reason of any discharge or escape of oil from the ship, or by reason of any relevant threat of contamination, if he proves that the discharge or escape, or the relevant threat of contamination, as the case may be —

(a) resulted from an act of war, hostilities, civil war, insurrection or an exceptional, inevitable and irresistible natural phenomenon;

(b) was due wholly to anything done or left undone by another person, not being an employee or agent of the owner, with intent to do damage; or

(c) was due wholly to the negligence or wrongful act of a government or other authority invexercising its functions of maintaining lights or other navigational aids for the maintenance of which it was responsible. 161 Section 6 — (1) Where, as a result of any occurrence, the owner of a ship incurs a liability under section 3 by reason of a discharge or escape or by reason of any relevant threat of contamination, then, subject to subsection (4) —

(a) section 136 of the Merchant Shipping Act (Cap. 179) shall not apply in relation to that liability; but (b) he may limit that liability in accordance with the provisions of this Act, and if he does so his

liability (being, the aggregate of his liabilities under section 3 resulting from the occurrence) shall not exceed the relevant amount.

(2) In subsection (1) (b), “the relevant amount” means — (a) in relation to a ship not exceeding 5,000 tons, 4.51 million special drawing rights; and

188

เรอจะจากดไวท 4.51 ลาน SDR162 สาหรบเรอทมขนาดเกน 5,000 ตนข นไปน น จานวนความรบผด

จะเพมข น 631 SDR ตอทกๆ หนงตน ท งน จานวนข นสงสดจะตองไมเกน 89.77 ลาน SDR อยางไรก

ตามหากปรากฏวามลพษน ามนทเกดข นน นเกดจากความจงใจหรอความไมระวงโดยทรวาความ

เสยหายเชนวาน นอาจเกดข นได เจาของเรอยอมส นสทธในการจากดจานวนความรบผดดงกลาว ซ ง

“ความไมระมดระวงโดยทรวาความเสยหายเชนวาน นอาจเกดข นได” ซงศาลอทธรณในคด

Singapore Airline v. Fujitsu163 ไดตความวาตองเปนเรองทอยในความรทแทจรงของผกระทา ไมวา

จะเปนการรเฉพาะบคคลหรอกลมบคคลกตาม เพยงแตไดความวาประมาทเลนเลอน นยงไมเพยง

พอทจะถอวาเปนกระทาโดยร164 เมอเจาของเรอถกกลาวหาวามความผดและตองรบผดตามมาตรา 3

สามารถยนคารองขอวางเงนตามจานวนทสามารถจากดความรบผดตามทกาหนดใน มาตรา 6 (2) ตอ

ศาลได โดยเงนจานวนน จะนาเขา “limitation fund” เพอใหผเสยหายเขามาพสจนความเสยหายท

ตนไดรบตอศาลเพอขอเฉลยสดสวนกนตามความเสยหายทแตละรายมสทธไดรบตามกฎหมาย 165 ซง

ศาลมดลพนจตามมาตรา 7 (2) ทจะกาหนดถงขอบเขตของเงนทวางและกาหนดสดสวนการจาย

ระหวางผเสยหายแตละราย166 โดยศาลจะตองกาหนดระยะเวลาใหผเสยหายมาดาเนนการขอรบเงน

(b) in relation to a ship exceeding 5,000 tons, 4.51 million special drawing rights together with an

additional 631 special drawing rights for each ton of its tonnage in excess of 5,000 tons up to a maximum amount of 89.77 million special drawing rights. 162 Special Drawing Rights (SDRs) คอ สทธถอนเงนพเศษ ซงเปนสนทรพยประเภทหนงททาหนาทเสมอนเงนทนสารองระหวางประเทศท IMF กาหนดข น ปจจบน 1 SDR = 1.91 ดอลลารสงคโปร (ขอมล ณ วนท 17 กนยายน 2559) 163 [2001] 1 Sing. L.R. 241. 164 Chan Leng Sun, "Singapore Legislation on Oil Pollution," Singapore Year Book of International Law and Contributors 9,2005): 150. 165 Soon Choo Hock, "Civil Liability for Oil Pollution, Legislation Comment," 25 Malaya Law Review 139,1983): 142 166 Section 7(2)

If on such an application the Court finds that the applicant has incurred such a liability and is entitled to limit it, the Court shall, after determining the limit of liability and directing payment into Court or to the Authority of the amount of that limit — (a) determine the amounts that would, apart from the limit, be due in respect of the liability to the several persons making claims in the proceedings; and (b) direct the distribution of the amount paid into Court or to the Authority (or, as the case may be, so much of it as does not exceed the liability) among those persons in proportion to their claims, subject to the provisions of this section.

189

จาก limitation fund167 ท งน อายความในการฟองคดเรยกคาเสยหายน นมกาหนด 3 ป นบแตเกด

สทธเรยกรอง และ 6 ปหลงจากทเกดเหตการณรวไหลของน ามน

ตามทมาตรา 27168 ไดกาหนดใหเจาของเรอตองจดใหมการประกนภยน น เมอเจาของเรอถก

กลาวหาวามความรบผดตามมาตรา 3 ดงทกลาวมาแลวน น ผเสยหายน นสามารถเรยกรองเอาจากผ

ประกนภยหรอจากหลกประกนอยางอนทเจาของเรอไดใหไวได ตามมาตรา 15 (1)169 ซงผประกนภย

น นสามารถจากดความรบผดไดเชนเดยวกบท เจาของเรอสามารถจากดความรบผดได แตผรบ

ประกนภยสามารถยกขอตอสความรบผดไดโดยพสจนวาการรวไหลของน ามนน นเกดจากการกระทา

โดยจงใจของเจาของเรอ170

ความเสยหายทรองรบในกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชยน สามารถแบงไดเปน 2

ประเภทคอ ความเสยหายโดยทวไป (General Damage) และความเสยหายพเศษ (special

167 Section 7(4)

No claim shall be admitted in proceedings under this section unless it is made within such time as the Court may direct or such further time as the Court may allow. 168 Section 13 — (1) Subsection (2) shall apply to any ship carrying in bulk as cargo more than 2,000 tons of oil. (2) The ship shall not enter or leave any port in Singapore or enter or leave any offshore terminal in the territorial sea of Singapore nor, if it is a Singapore ship, enter or leave any port in any other country or any offshore terminal in the territorial sea of any other country, unless there is in force a certificate complying with subsection (3) and showing that there is in force in respect of the ship a contract of insurance or other security satisfying the requirements of Article VII of the Liability Convention. 169 Section 15 (1)

Where it is alleged that the owner of a ship has incurred a liability under section 3 as a result of any discharge or escape of oil occurring, or as a result of any relevant threat of contamination arising, while there was in force a contract of insurance or other security to which a certificate referred to in section 13 is related, proceedings to enforce a claim in respect of the liability may be brought against the person who provided the insurance or other security (referred to in this Act as the insurer). 170 Section 15 (2)

In any proceedings brought against the insurer by virtue of this section, it shall be a defence (in addition to any defence affecting the owner’s liability) to prove that the discharge or escape, or the relevant threat of contamination, as the case may be, was due to the willful misconduct of the owner himself

190

damage)171 ซงในกฎหมายไดกาหนดคานยามของ “ความเสยหาย” ไวใน มาตรา 2 (1) วา รวมถง

การสญเสย (loss)172 ซงมความหมายอยางกวาง วาหมายถง ความเสยหายทวๆ ไปทสามารถมองเหน

เปนรปธรรมได เชน ความเสยหายตอบคคล ความเสยหายตอทรพยสน หรอการสญเสยรายได แตใน

กรณของความสญเสยทางเศรษฐกจโดยตรง (pure economic loss) น นยงไมชดเจนวาจะสามารถ

เรยกรองไดหรอไมเพยงใด และยงไมมคาพพากษาทปรากฏวาจะสามารถเรยกคนไดภายใตกฎหมาย

วาดวยการเดนเรอพาณชยน หรอไม นอกจากน ในคด Lancatch173 ไดตดสนวา “ความเสยหาย” ไม

รวมถงความเสยหายในลาดบรองหรอความเสยหายในเชงสมพนธ ดงน น ผประกอบการซงอยหางจาก

ชายฝง Shetland ทไดรบการปนเปอนเปนระยะทางกวา 500 ไมลล จงไมสามารถเรยกคาสญเสยผล

กาไรจากการซ อขายปลาแซลมอนกบพอคาปลาแซลมอนในเมอง Shetland ได อยางไรกตาม คา

ตดสนไมไดกลาววาศาลจะไมยอมรบความสญเสยทางเศรษฐกจในทกกรณ เพยงแตการสญเสยรายได

ของชาวประมงในคดดงกลาวน ศาลไดยอมรบใหมการเรยกรองไดเทาน น ชาวประมงจ งสามารถ

เรยกรองคาเสยหายทไมสามารถจบปลาไดเนองจากพ นททาประมงไดรบการปนเปอนของน ามน

นอกจากน ในคด Man B&W Diesel SE Asia Pte v PT Bumi International Tankers 174 ศาล

อทธรณไดมคาตดสนยนยนวา ความสญเสยผลกาไร (loss of profit) ทจะเรยกคนไดน นจะตองเปน

ผลมาจากความเสยหายทเกดข นกบทรพยสนทโจทกเปนเจาของหรอเปนผครอบครอง และความ

สญเสยทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) จะสามารถเรยกไดในสถานการณทคอนขาง

จากด ซงเดนตามแนวทางเดยวกบในประเทศองกฤษและประเทศสกอตแลนด แตท งน ไมได

หมายความวา ความสญเสยทางเศรษฐกจโดยแท (pure economic loss) น นจะไมสามารถเรยกได

อยางส นเชง ศาลยงคงตระหนกถงการเรยกรองจากชาวประมง โดยอาจจะตองพจารณาใหสอดคลอง

171R.K. Nathan, "Practical Approach to Assessment of Liability and Damage in Tort," Malayan Law Journal Pte. Ltd. 1986): 259 172 Section 2 (1) In this Act, unless context otherwise requires - “damage” includes loss; 173Chan Leng Sun, "Singapore Legislation on Oil Pollution," Singapore Year Book of International Law and Contributors: 149 174 [2004] 2 Sing. L.R. 300.

191

กบหลกเกณฑในการเรยกความเสยหายในการสญเสยผลกาไร (loss of profit) ดงทกาหนดไวใน

มาตรา 5 (3) 175 ท งน โจทกมหนาทตองพสจนถงความเสยหายทแทจรงทตนไดรบ

3.4.1.2 กฎหมายวาดวยการปองกนมลพษทางทะเล (Prevention of Pollution of the Sea Act, 1981)

กฎหมายวาดวยการปองกนมลพษทางทะเล (Prevention of Pollution of the Sea Act

หรอ PPSA) เปนกฎหมายภายในประเทศสงคโปรทออกเพออนวตการณอนสญญาระหวางประเทศวา

ดวยการปองกนมลพษจากเรอ (International Convention for the Prevention of Pollution

from Ships,1973 ซงเปนทรจกในชอของ ‘MARPOL’) สาหรบกฎหมายวาดวยการปองกนมลพษ

ทางทะเลฉบบน เขามาเปนสวนเตมเตมของกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย (ความรบผดทางแพง

และการชดใชเยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามน) แตจะแตกตางกนในวตถประสงคและการ

นาไปใช เนองจากกฎหมายวาดวยการปองกนมลพษทางทะเล (PPSA) มวตถประสงคในการปองกน

มลพษทจะเกดข นแกทรพยากรธรรมชาตทางทะเล โดยหามมใหมการปลอยน ามน สารเคม ขยะ วตถ

อนตราย หรอสารอนตรายอนใดทจะทาอนตรายตอทรพยากรธรรมชาต ซงการหามทาน ามนรวไหลน

ไมไดจากดเฉพาะน ามนดบเทาน น แตยงรวมถงสงอนใดทมสวนผสมของน ามน (oil mixture) ไมวาจะ

บรรทกในเรอมาอยางสนคาหรอไมกตาม (ซงจะแตกตางจากกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย

(MSOPA) ทจะกาหนดความรบผดเฉพาะกรณทน ามนถกบรรทกมาในลกษณะของสนคาเทาน น ) โดย

จะเปนการกาหนดบทลงโทษในรปของคาปรบและโทษจาคก

สาหรบความรบผดในทางแพงของกฎหมายวาดวยการปองกนมลพษทางทะเลฉบบน ใน

มาตรา 18 (1)176 คงครอบคลมเฉพาะคาใชจายในการทาความสะอาดพ นทปนเปอน โดยเปนความรบ

ผดแบบเครงครด (Strict liability) ซงเจาของเรอหรอผครอบครองตองรบผดชอบคาใชจายในการทา

175Chan Leng Sun, "Singapore Legislation on Oil Pollution," Singapore Year Book of International Law and Contributors: 148 176 Section 18 (1) If any oil, oily mixture or noxious liquid substance is discharged from any ship into Singapore waters or into any part of the sea or waters outside Singapore waters and the oil, mixture or substance subsequently flows or drifts into Singapore waters, the owner of the ship shall be liable to pay for the costs of any measure reasonably taken by the appointed authority after the discharge for the purpose of removing it and for preventing or reducing any damage caused in Singapore by contamination resulting from the discharge.

192

ความสะอาดพ นททมการรวไหลทเกดข น โดยจะไมพจารณาถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอบคคล

น นหรอของลกจางหรอตวแทนของบคคลเหลาน นแตอยางใด มขอสงเกตวาความรบผดโดยเครงครด

ตามกฎหมายฉบบน จะไมมบทบญญตเกยวกบขอยกเวนความรบผดในกรณทเหตรวไหลเกดข นจาก

สงคราม เหตสดวสย หรอเหตอนใดดงเชนกาหนดในกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย (MSOPA)

ดงน น ในมาตรา 4 ความรบผดสาหรบคาใชจายในการทาความสะอาดจงเปนลกษณะของความรบผด

เดดขาด นอกจากน ในมาตรา 16177 ยงไดกาหนดถงความรบผดของการรวไหลทเกดข นในสถานทใด

บนพ นดน (a place on land) และอปกรณทใชในการขนสงน ามนไปยงเรอ (an apparatus used

for transferring oil or that substance from or to a ship) แตเนองจากบทบญญตในกฎหมายวา

ดวยการเดนเรอพาณชย (MSOPA) น นเองกมการกาหนดความรบผดสาหรบคาใชจายในการทาความ

สะอาดไวเชนเดยวกน ดงน นเพอเปนการปองกนความซ าซอน ในมาตรา 18 (4) จงกาหนดไววา หาก

คาใชจายในการทาความสะอาดไดถกเรยกไปตามมาตรา 3 ของกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย

(MSOPA) แลว จะไมสามารถเรยกคาใชจายดงกลาวตามกฎหมายฉบบน ไดอก 178 และมขอสงเกตวา

คาทาความสะอาดพ นทปนเปอนน จะไมสามารถจากดตามระวางของเรอเหมอนใน กฎหมายวาดวย

การเดนเรอพาณชย (MSOPA) 179 ซงหากเจาของเรอไมชาระคาใชจายดงกลาวน กรมเจาทามอานาจ

กกเรอไมใหเดนทางออกจนกวาชาระเงนดงกลาว อยางไรกตามกฎหมายวาดวยการปองกนมลพษทาง

ทะเลฉบบน อนญาตใหแตเฉพาะ “ผทไดรบอานาจในการแตงต ง” (appointed authority) เทาน นท

จะสามารถเรยกคาใชจายในการทาความสะอาดและคาเสยหายท เกดข นจากมลพษดงกลาวได แต

ไมไดเปดชองใหปจเจกบคคลสามารถเรยกรองได ดงน น บคคลธรรมดาซงไดรบความเสยหายจะตอง

177 Section 16

If any actual or probable discharge into Singapore waters of oil, oily mixture, noxious liquid substance or a mixture containing such substance occurs from a place on land or an apparatus used for transferring oil or that substance from or to a ship, the occupier of the place on land or the person in charge of the apparatus, as the case may be, shall forthwith report the occurrence to the Port Master in the prescribed manner and, if he fails to do so, shall be guilty of an offence and shall be liable on conviction to a fine not exceeding $5,000. 178 Section 18 (4)

This section shall not apply in relation to any discharge of oil or oily mixture where section 3 of the Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act (Cap. 180) applies. 179 คาตดสนในคด Ventura Navigation Inc v Port of Singapore Authority [1989] 3 MLJ 349 of the MSOPA

193

ไปดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย (MSOPA) ตางหากตามหลกเกณฑทกลาว

มาแลวเทาน น

3.4.2 การเยยวยาโดยกองทนระหวางประเทศ

เนองจากประเทศสงคโปรไดเขาเปนภาค Fund Convention 1992 บทบญญตในหมวด 3

ของกฎหมายวาดวยการเดนเรอพาณชย (MSOPA) จงบญญตถงการรวบรวมเงนจากผนาเขาหรอผรบ

น ามนซงขนสงทางทะเลผานทาเรอของประเทศสงคโปรในปรมาณเกนกวา 150,000 ตนตอป เพอ

จดสรรเขากองทนระหวางประเทศ (IOPC Fund) โดยในมาตรา 27180 กาหนดใหกองทนตองรบผดใน

ความเสยหายจากมลพษซงเกดข นในอาณาเขตของประเทศสงคโปร หากผเสยหายซงไมไดรบการ

ชดใชเยยวยาภายใตมาตรา 3 อยางเพยงพอ เนองจาก

(1) เปนกรณทเจาของเรอไดรบยกเวนความรบผด ซงอาจเนองมาจากความเสยหายเกดจาก

พฤตการณพเศษ หรอเหตสดวสยหรอเหตซงไมอาจหลกเลยงได หรอความเสยหายเกดข นจากการ

กระทาหรองดเวนกระทาอยางใดอยางหนงโดยบคคลอนซงไมใชลกจางหรอตวแทนของเจาของเรอ

โดยจงใจทจะใหเกดความเสยหายน น หรอเปนความเสยหายทเกดข นจากความประมาทเลนเลอหรอ

การกระทาโดยมชอบดวยกฎหมายของรฐบาลหรอหนวยงานของรฐซงมหนาทรกษาแสงสวางให

เพยงพอหรอใหความชวยเหลอเกยวกบการเดนเรอเพอการบารงรกษา181

180Section 27 (1)

The Fund shall be liable for pollution damage in the territory of Singapore if the person suffering the damage has been unable to obtain full compensation under section 3 —

(a) because the discharge or escape, or the relevant threat of contamination, by reason of which the damage was caused —

(i) resulted from an exceptional, inevitable and irresistible natural phenomenon; (ii) was due wholly to anything done or left undone by another person, not being an

employee or agent of the owner, with intent to do damage; or (iii) was due wholly to the negligence or wrongful act of a government or other authority in

exercising its function of maintaining lights or other navigational aids for the maintenance of which it was responsible (b) because the owner or insurer liable for the damage cannot meet his obligations in full; or (c) because the damage exceeds the liability under section 3 as limited by section 6 or by section

136 of the Merchant Shipping Act (Cap. 179), as the case may be. 181 ขอยกเวนความรบผดทกาหนดใน section 4

194

(2) เจาของเรอหรอผค าประกนยงคงไมสามารถชาระหน ไดเตมจานวน เมอไดดาเนนการ

ตามข นตอนทางกฎหมายอยางสมเหตสมผลแลว

(3) ความเสยหายทเกดข นเกนกวาจานวนทเจาของเรอไดจากดความรบผดไวตามมาตรา 6

อยางไรกตาม ในมาตรา 28 ไดกาหนดความรบผดของกองทนไวไมเกน 203 ลาน SDR ตอ

หนงเหตการณ เวนแตในกรณทความเสยหายเกดจากปรากฏการณธรรมชาต ความรบผดของกองทน

จะจากดไวท 135 ลาน SDR ตอหนงเหตการณ ท งน ผเสยหายสามารถยนขอเรยกรองจากกองทนได

ตามหลกเกณฑเชนเดยวกบการยนขอเรยกรองตอกองทนระหวางประเทศ (IOPC Fund) ดงทไดกลาว

มาแลว โดยจะตองยนขอเรยกรองตอกองทนภายใน 3 ปนบแตเกดสทธเรยกรอง และไมเกน 6 ปนบ

แตเกดเหตการณ

3.4.3 หนวยงานซงมอานาจจดการกบสถานการณน ามนรวในประเทศสงคโปร

สาหรบการจดการกบสถานการณน ามนรวทเกดข นในประเทศสงคโปรน น หนวยงาน

หลกทรบผดชอบ คอ การทาเรอสงคโปร (Maritime and Port Authority of Singapore (MPA) ม

ภารกจในการพฒนาประเทศสงคโปรใหเปนเมองทาทสาคญระดบโลกและเปนศนยกลางการเดนเรอ

ระหวางประเทศ เพอความกาวหนาและปกปกรกษาผลประโยชนเชงกลยทธทางทะเล การทาเรอสงค

โปรจงเปนแรงขบเคลอนในการพฒนาทาเรอและการเดนเรอของประเทศ ไมวาจะดวยการเปน

หนสวนกบอตสาหกรรมหรอตวแทนอนๆ เพอปรบปรงมาตรการดานความปลอดภยและเพอปกปอง

สงแวดลอมทางทะเลในทาน า การใชเครองจกรบรเวณทาเรอ การขยายกลมใหบรการความชวยเหลอ

และโปรโมทการวจยและพฒนาการเดนเรอและพฒนากาลงคน182 การทาเรอสงคโปรเปนหนวยงาน

หลกในการรบมอกบสถานการณน ามนรวไหลทเกดข นในนานน าสงคโปรโดยยทธศาสตรของการ

ดาเนนการจะยด “2P 3R concept” ซงไดแก

Prevention (การปองกน) ไดแก การควบคมใหมการเดนเรออยางปลอดภย เชน การนา

รอง การจดต งศนยใหขอมลการจราจรในนานน า และการควบคมใหปฏบตตามกฎขอบงคบของทาเรอ

โดยมการตรวจตราตรวจ 24 ชวโมง

182 MPA, About the Maritime and Port Authority of Singapore [Online], 18 September 2016. Available from http://www.mpa.gov.sg/web/portal/home/media-centre/news-releases/detail/37feca0d-a6bd-46be-bf22-ecedd929885c

195

Preparedness (การเตรยมการ) ไดแก แผนรบมอการเดนเรอในกรณฉกเฉน (Marine

Emergency Action Plan) แผนรบมอฉกเฉนกรณน ามนรวไหล (Oil spill Contingency Plan) การ

ทาบนทกความตกลงกบสมาคมเจาของเรอ (Memorandum of Understanding with ITOPF) การ

ฝกภาคปฏบตตามแผนการตางๆ เปนประจาทกป

Response (การตอบสนอง) ซงแบงความฉกเฉนเปน 3 ข นตามความรายแรงของผลกระทบ

ทเกดข น หนวยงานดงกลาวมอปกรณทมประสทธและมจานวนเพยงพอในการรบมอกบเหตน ามนรวท

เกดข น เชน ทนกกน ามน เครองดดน ามน (skimmer) และมผเชยวชาญในการใชสารเคมสลายคราบ

น ามนโดยเฉพาะ พรอมดวยกลองวดโอถายทอดเหตการณขณะปฏบตงานดวย

Recovery (การฟนฟ) เปนการฟนฟใหกลบสสภาพปกต เชน การทาความสะอาดคราบ

น ามนบนชายหาด

Review (การตรวจสอบ) โดยจดใหมการทบทวนตรวจสอบอยางสมาเสมอ ไมวาจะเปนการ

ใหผ เชยวชาญจากสมาคมเจาของเรอ ( ITOPF)183 ตรวจสอบแผนรบมอฉกเฉนและทบทวน

ประสบการณทไดรบจากเหตการณทเกดข นเพอเปนบทเรยน

กลาวโดยสรปแลว เนองจากสงคโปรเปนเมองทาสาคญทมการผานเขาออกของเรอเปน

จานวนมากในแตละวน และดวยความแอดอดของทาเรอจงมความเสยงในการทจะเกดอบตเหต

ประเทศสงคโปรจงเขาเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศท งสองฉบบดงทไดกลาวมาขางตน

นอกจากน เรอแตจะลาทจะผานเขาของทาในแตละทาไดจะตองแสดงหลกประกนทเพยงพอตามท

กาหนดไว ดงน นรปแบบการชดใชเยยวยาในประเทศสงคโปรจะเปนรปแบบเดยวกนการชดใชเยยวยา

ตามอนสญญาระหวางประเทศ กลาวคอ จะกาหนดความรบผดทางแพงแกเจาของเรอใหตองรบผดใน

ความเสยหายทเกดข นอนเปนผลมาจากการรวไหลของน ามน ซงผเสยหายซงเปนประเทศภาคสมาชก

จงสามารถฟองรองเรยกคาเสยหายทเกดข นตอศาลสงคโปรได แตเจาของเรอคงรบผดไมเกนจานวน

เงนทสามารถจากดความรบผดได หากความเสยหายทเกดข นน นเกนกวาจานวนความรบผดของ

เจาของเรอ ผเสยหายสามารถยนขอเรยกรองตอกองทนระหวางประเทศ ( IOPC Fund) ไดตาม

หลกเกณฑและเงอนไขทกองทนกาหนด

183 International Tanker Owners Pollution Federation Limited

บทท 4

วเคราะหปญหาการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรว

4.1 การกาหนดความรบผดของผกอความเสยหาย

เมอมความเสยหายเกดข น บคคลทจะถกเรยกรองใหชดใชเยยวยาความเสยหายคอ บคคลผ

กอความเสยหายในเหตการณน น เพราะโดยทวไปแลวบคคลใดเมอกอความเสยหายข นกตอง

รบผดชอบในผลการกระทาของตนเอง ซงเหตการณรวไหลของน ามนน นอาจเกดไดจากหลายสาเหต

เชน เกดจากเรอชนกน หรอเกดจากการรวไหลของทอขนสงน ามน หรออบตเหตขณะขนถาย ฯลฯ

และเมอมเหตรวไหลเกดข นจะตองมการนาสบวาการรวไหลของน ามนน นมาจากแหลงใด จากเรอ

หรอจากอปกรณอนๆ เพอหาตวบคคลซงตองรบผดชอบในเหตการณน นๆ ซงตามกฎหมายไทยใน

ปจจบน ยงไมมกฎหมายเกยวกบความรบผดและการชดใชเยยวยาความเสยหายอนเกดจากน ามนรว

โดยตรง ความรบผดของเจาของเรอหรอเจาของบรษทซงดาเนนกจการปโตรเลยมใหรบผดในความ

เสยหายอนเกดจากน ามนรวไหล จงเปนไปตามกฎหมาย 2 ฉบบ คอประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชยลกษณะละเมด และพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ซง

ยงคงมอปสรรคบางประการในการกาหนดความรบผดของผกอความเสยหาย ดงน

4.1.1 องคประกอบความรบผดตามกฎหมาย

สาหรบองคประกอบความรบผดทางกฎหมายน น ผเขยนมงวเคราะหในประเดนของตวบคคล

ผตองรบผด และความรบผดของบคคลดงกลาวตามกฎหมาย เนองจากพบวาในกฎหมายทเกยวของ

น น จะมความแตกตางอยในสองประเดนน เปนสาคญ ซงหลกเกณฑความรบผดทางละเมดตาม

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4201 เปนกฎหมายเกยวกบการเยยวยาความเสยหายใน

กรณทวๆ ไป ซงผใดกตามทกระทาละเมดใหบคคลอนไดรบความเสยหายตอชวต รางกาย อนามย

เสรภาพ หรอสทธอยางหนงอยางใดกจะตองใชคาสนไหมทดแทนในความเสยหายทเกดข น ตวบคคลผ

1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 420 “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ทาตอบคคลอน โดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวา ผน นทาละเมด จาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการน น”

197

ตองรบผดจงมความหมายอยางกวาง อาจเปนใครกไดเพยงแตจะตองมสภาพบคคล นอกจากน จะเหน

ไดวาความรบผดตามกฎหมายละเมดน ไมมบทบญญตทเกยวกบการจากดความรบผดแตอยางใด

เนองจากกฎหมายมจดประสงคทมงเยยวยาใหกลบสฐานะเดมเสมอนไมมการละเมดเกดข น ผเสยหาย

จงมหนาทเพยงตองพสจนใหเหนถงความสมพนธระหวางการทาละเมดและความเสยหายทตนไดรบ

ตามหลกความสมพนธระหวางการกระทาและผล ซงคอนขางพสจนไดยาก

สาหรบความรบผดตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 น น

ในมาตรา 962 กาหนดให “เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษ” จะตองรบผดในความ

เสยหายอนเนองมาจากการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษน น จะเหนไดวามการระบตวบคคลผ

ตองรบผดทเฉพาะเจาะจงข น เพราะเปนความรบผดในความเสยหายจากมลพษ ซงนอกจากจะตองรบ

ผดในความเสยหายทเกดข นตอชวต รางกาย หรอสขภาพอนามยหรอทรพยสนแลว ยงจะตองรบผดถง

คาใชจายในการขจดมลพษททางราชการตองเสยไปดวย ซงผเขยนเหนวา แมพระราชบญญตน อาจจด

วาเปนกฎหมายเฉพาะ ซงมความเหมาะสมทจะนามาใชกบสภาพความเสยหายจากน ามนรวมากกวา

กฎหมายละเมดทวไป แตพระราชบญญตดงกลาวเปนเพยงความรบผดทางสงแวดลอมในกรณทวๆ ไป

อาจจะไมเหมาะสมกบสภาพความเสยหายจากน ามนรวไหลทมมลคามหาศาล เนองจากหากให

2 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535

มาตรา 96 “แหลงกาเนดมลพษใดกอใหเกดหรอเปนแหลงกาเนดของการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษอนเปนเหตใหผอนไดรบอนตรายแกชวต รางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของผอนหรอของรฐเสยหายดวยประการใดๆ เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษน น มหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายเพอการน น ไมวาการรวไหลหรอแพรกระจาย ของมลพษน นจะเกดจากการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษหรอไมกตาม เวนแตในกรณทพสจนไดวามลพษเชนวาน นเกดจาก (1) เหตสดวสยหรอการสงคราม (2) การกระทาตามคาสงของรฐบาลหรอเจาพนกงานของรฐ (3) การกระทาหรอละเวนการกระทาของผทไดรบอนตรายหรอความเสยหายเองหรอของบคคลอน ซงมหนาทรบผดชอบโดยตรงหรอโดยออมในการรวไหลหรอการแพรกระจายของมลพษน น คาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหาย ซงเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษมหนาทตองรบผดตามวรรคหนง หมายความรวมถงคาใชจายท งหมดททางราชการตองรบภาระจายจรงในการขจดมลพษทเกดข นน นดวย”

198

เจาของหรอผครอบครองตองรบผดชอบในความเสยหายท งหมดจนส นเชงแลว ยอมอาจทาให

ผประกอบการลมละลายและไมสงเสรมการประกอบธรกจเทาทควร

สาหรบองคประกอบความรบผดตามอนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพง

อน เก ดจากมล พษน าม น ค .ศ . 1992 (International Convention on Civil Liability for Oil

Pollution Damage,1992 หรอ CLC) ไดกาหนดความรบผดแก “เจาของเรอ” ใหตองรบผดในความ

เสยหายอยางใดๆ ซงเกดข นนอกตวเรออนเนองมาจากการรวไหลของน ามนจากเรอ รวมถงคาใชจาย

ในการใชมาตรการทสมเหตสมผลเพอการฟนฟธรรมชาตและมาตรการในการปองกนความเสยหาย

ดวย ซงเปนการกาหนดตวผตองรบผดทคอนขางแคบใหหมายความถงแตเฉพาะเจาของเรอเทาน น

เนองจากเปนอนสญญาดานการขนสงทางทะเลซงเปนความรบผดตามกฎหมายพาณชนาว ทให

ความสาคญกบการขนสงทางเรอ อนสญญาจงมงเนนไปทการรวไหลจากเรอเปนหลก นอกจากน

น ามนทรวไหลน นจะตองเปนน ามนทบรรทกมาในลกษณะของสนคา3 จงอาจไมรวมถงการรวไหลใน

กรณอนๆ ได ซงผเขยนเหนวาขอบเขตการใชบงคบของอนสญญาคอนขางแคบ อาจไมครอบคลมถง

อบตเหตอยางอนทอาจเกดข นในเหตการณจรง อยางไรกตาม ความรบผดของเจาของเรอจะเปนไป

อยางจากด เนองจากในอนสญญามบทบญญตใหเจาของเรอสามารถจากดความรบผดของตนไดตาม

ขนาดระวางของเรอ หากเจาของเรอน นไมไดกระทาหรองดเวนการกระทาโดยจงใจใหเกดความ

เสยหายข น หรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงผเขยนเหนวาการมบทบญญตใหสามารถจากด

ความรบผดไดน น ถอวาเปนขอดสามารถปองกนไมใหเกดการลมละลายข นได แตอยางไรกตามจานวน

เงนทกาหนดใหเจาของสามารถจากดความรบผดไดน น ผเขยนเหนวายงเปนจานวนทตาเกนไป

เนองจากวตถประสงคของอนสญญาตองการบรรเทาภาระทางการเงนใหแกเจาของเรอและให

ผเสยหายเขารบการเยยวยาจากกองทนระหวางประเทศในความเสยหายสวนทเหลอตอไป ดงน น

จานวนเงนคาสนไหมทดแทนจากเจาของเรอจงเปนเพยงการชดเชยในข นแรกเทาน น

3 International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage,1992 Article 1

5. "Oil" means any persistent oil such as crude oil, fuel oil, heavy diesel oil, lubricating oil and whale oil, whether carried on board a ship as cargo or in the bunkers of such a ship.

199

ประเทศสงคโปรเขาเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงสาหรบ

ความเสยหายอนเกดจากมลพษของน ามน ค.ศ. 1992 (CLC) และใหสตยาบนอนสญญาระหวาง

ประเทศวาดวยการจดต งกองทนระหวางประเทศเพอชดใชความเสยหายอนเนองมาจากมลพษของ

น ามน ค.ศ. 1992 (Fund convention) จงไดมการออกกฎหมายภายในเกยวกบความรบผดแพงอน

เกดจากลพษน ามนคอกฎหมายวาการเดนเรอพาณชย (ความรบผดางแพงและการชดใชเยยวยาความ

เสยหายจากมลพษน ามน ) (Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil

Pollution) Act) โดยกาหนดความรบผดโดยเครงครดแกเจาของเรอตามรปแบบการเยยวยาตาม

อนสญญาระหวางประเทศ ซงผเขยนเหนวาประเทศสงคโปรมความเหมาะสมทจะเขาเปนภาค

อนสญญาดงกลาวมากกวาประเทศไทย เนองจากมลกษณะภมประเทศเปนเมองทาเรอ และดวยระบบ

เศรษฐกจและการขนสงทมความพฒนาจงทาใหทาเรอสงคโปรเปนทาเรอทใหญทสดในอาเซยนรองรบ

การขนสงสนคาไดหลายลานตนตอป ทาใหทาเรอมความพลกพลาน แออด มปรมาณเรอผานเขา-ออก

ทาในแตละวนเปนจานวนมาก และมอบตเหตอนเกดจากเรอชนกนเกดข นบอยคร ง การเขาเปนภาค

CLC และ Fund Convention จงมความสมเหตสมผลและเปนผลดตอผเสยหายทจะไดรบการ

เยยวยาโดยเฉลยจากหลกประกนทเจาของเรอทวางไว และประเทศสงคโปรตองสงเงนเขากองทน

ระหวางประเทศ (IOPC Fund) ซงในป 2014 มรายงานวาสงคโปรไดจายเงนสมทบเขากองทนท งส น

99,777,030 SDR คดเปนรอยละ 6.72 ซงนบวาเปนประเทศทสงทสดในอาเซยน4 ท งน ผเขยนเหนวา

สงคโปรมความเสยงสงทจะเกดอบตเหตอนเกดจากเรอชนกนเนองดวยความแออดของทาเรอ

ประกอบกบประเทศมศกยภาพดานการเงนเพยงพอทจะสงเงนเขากองทนระหวางประเทศ ดงน น การ

จายเงนสมทบเขากองทนจงเปนประโยชนแกผเสยหายในการขอรบการเยยวยาจากกองทนระหวาง

ประเทศอกชองทางหนงได

สาหรบความรบผดตามกฎหมายวาดวยมลพษน ามน (The Oil Pollution Act 1990) น น

กาหนดให “ฝายผตองรบผด” (responsible party) ของเรอหรอสงกอสรางซงมการรวไหลของน ามน

เกดข น จะตองรบผดชอบในคาใชจายในการกาจดและชดใชคาเสยหายตามประเภทความเสยหายท

ระบไวในมาตราน ซงในการนยามความหมายของ “ฝายผตองรบผด” น น ในมาตรา 1001 (32) ได

4 IOPC fund, Parties to the international liability and compensation Conventions [Online], 29 December 2016. Available from http://www.iopcfunds.org/about-us/membership/map/#member-state-160

200

ระบรายละเอยดไวคอนขางชดเจนวา ผตองรบผดในกรณทมการรวไหลมาจากเรอ, สงกอสราง, ทาเรอ

น าลก, ทอขนสงน ามน รวมถงซากมการละท งแลวของสงเหลาน จะไดแกบคคลใดบาง ซงอาจจะเปน

เจาของหรอผเชาหรอผควบคมหรอผขอใบอนญาต ซงผเขยนเหนวาเปนการกาหนดตวบคคลผตองรบ

ผดไวอยางกวางและระบไวชดเจนตามประเภทของอปกรณ จงสามารถครอบคลมถงเหตการณทอาจ

เกดไดเกอบทกกรณ อกท งบคคลผตองรบผดชอบยงสามารถจากดความรบผดไดตามขนาดของ

อปกรณ นอกจากน ในกรณทมการทาใหเกดน ามนรวไหลลงสแหลงน าทะเล ผกอความเสยหายยงม

ความรบผดทเกดข นตามกฎหมายวาดวยน าสะอาด (The Clean Water Act) อนจะตองจายคาปรบ

ใหแกรฐบาลโดยคานวณตามปรมาณของน ามนทมการรวไหล และศาลอาจกาหนดคาเสยหายเชง

ลงโทษตามกฎหมายพาณชยนาวไดอกฉบบหนงดวย ซงผเขยนเหนวาการบญญตกฎหมายของ

ประเทศสหรฐอเมรกาในลกษณะทกาหนดใหผกอมลพษตองรบผดในจานวนทมาก ชวยกระตนใหผกอ

มลพษออกมาแสดงความรบผดตอสงคมมากข น รวมถงชวยสรางแรงจงใจในการประนประนอมยอม

ความเพอลดจานวนคาเสยหายและยงเปนการกระตนใหฝายผประกอบการใชความระมดระวงในการ

ดาเนนกจการมากยงข น

เมอพจารณาถงรางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอน

เกดจากเรอ พ.ศ. ... ซงไดผานการพจารณาจากสภานตบญญตแหงชาตมาแลวน น พบวา ในตวรางฯ

ไดกาหนดความรบผดแกเฉพาะ “เจาของเรอ” เทาน น โดยมงหมายใหใชบงคบแตเฉพาะการรวไหล

จากเรอบรรทกน ามน ซงผเขยนเหนวาจะทาใหขอบเขตของการบงคบใชกฎหมายดงกลาวคอนขาง

แคบ อาจไมสามารถครอบคลมถงการรวไหลในกรณอน เชน กรณทเกดขอผดพลาดจากแทนขดเจาะ

น ามน, บอเกบน ามน, ทอขนสงน ามน หรออปกรณอนๆ ซงจะทาใหกรณทไมใชการรวจากเรอตอง

กลบมาใชบงคบตามกฎหมายละเมดและพ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 อน

เปนกฎหมายทวไปอกเชนเคย นอกจากน แลว กฎหมายไทยในปจจบนกยงไมมการกาหนดคาปรบตาม

ปรมาณน ามนทมการรวไหล คงมเพยงโทษปรบทางอาญาตามกฎหมายการเดนเรอในนานน าไทย ซงม

จานวนไมสงมากนก อกท ง ยงไมมการนาแนวคดในการกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษมาใชในกรณ

น ามนรวดวย ซงผเขยนเหนวาในกรณทเจาของอปกรณละเลยไมตรวจสอบสภาพของอปกรณใหได

มาตรฐานน น เปนการกระทาทละเลยไมเอาใจใสหรอคานงถงความเสยหายทเกดข น ท งๆ ทบคคล

เหลาน นเปนฝายทสามารถปองกนความเสยหายไดโดยใชตนทนทตาทสด ดงน น จงควรมการนา

201

แนวคดในการกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษมาใชบงคบแกฝายผประกอบการซงเปนผกอใหเกดความ

เสยหายข น

4.1.2 การพสจนความผด

เนองจากความรบผดตามกฎหมายละเมดทวไป เปนความรบผดบนพ นฐานความผด ( fault

based liability) ผเสยหายจงตองพสจนใหเหนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกระทาละเมด

ซงในความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน น การจะพสจนวาเจาของเรอประมาทเลนเลอในการเดนเรอ

อนเปนเหตใหเรอชนกนและมน ามนรวเกดข น หรอการพสจนวาเจาของบรษทซงดาเนนกจการ

ปโตรเลยมจงใจหรอประมาทเลนเลอไมตรวจสอบคณภาพของเครองมอ อปกรณทใชในการขนถายให

ไดตามมาตรฐานความปลอดภยเปนเหตใหทอขนสงน ามนหรออปกรณอนเกดการแตกรวน น ยอม

พสจนไดยาก เนองจากเปนขอเทจจรงทอยในความรเหนของผกอเหตละเมด อกท งยงเปนขอเทจจรง

เฉพาะทางตองอาศยความรความเขาใจในเรองน นๆ เปนพเศษ นอกจากน รปแบบกระบวนพจารณาใน

ศาลเปนระบบกลาวหา คความตางตองพสจนใหไดความตามทตนกลาวอาง จงเปนอปสรรคสาหรบ

ผเสยหายซงเปนเพยงชาวบานทจะพสจนความรบผดของผกอเหตน ามนรวตามกฎหมายละเมดใหเหน

ไดวา ตนไดรบความเสยหายจากการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของจาเลย

สาหรบการพสจนความผดของเจาของหรอผครอบครองแหลงกา เนดมลพษตาม

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 96 น น เนองจากกฎหมาย

กาหนดความผดของผกอมลพษโดยใชหลกความรบผดโดยเครงครด (Strict liability) ผเสยหายจงไม

ตองพสจนใหเหนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของผกอมลพษ ซงมผลเปนผลกภาระการพสจน

ไปยงฝายผกอมลพษทจะตองพสจนหกลางขอสนนษฐานความผดวาเหตดงกลาวเกดจากเหตอนตาม

ขอยกเวนทกาหนดไวในกฎหมาย ทาใหสามารถลดภาระการพสจนของผเสยหายลงได แตอยางไรกตาม

ผเสยหายยงคงตองพสจนใหเหนถงทมาหรอแหลงกาเนดมลพษดงกลาว และตองพสจนวาใครเปน

เจาของหรอเปนผครอบครอง ซงผเขยนเหนวา น ามนรวน นเปนเหตการณทเกดข นในทองทะเลซงไมม

ผคนในบรเวณดงกลาวมากนก อกท งทอขนสงน ามนหรอเครองมอในการดาเนนกจการปโตรเลยมจะ

อยใตทองทะเลลกลงไป เมอเกดการรวไหลคราบน ามนจงจะลอยตวข นมาและแพรกระจายทวทอง

ทะเลอยางรวดเรว ดงน น ในทางปฏบตหากใหผเสยหายเปนฝายพสจนถงทมาของแหลงกาเนดมลพษ

จงอาจมอปสรรคในบางกรณได เชน ในกรณทเรอปลอยท งน ามนขณะกาลงแลนอยในทะเลโดยทไมม

202

ผพบเหนการรวไหล จนเรอดงกลาวไดแลนออกนอกทะเลอาณาเขตไปแลว เปนตน ซงหากเปนการ

ฟองคดแพงตอศาลยตธรรมซงเปนระบบกลาวหา ศาลจงไมมอานาจแสวงหาขอเทจจรงเองได

สาหรบการพสจนความผดตามอนสญญาวาดวยความรบผดทางแพงอนเกดจากมลพษน ามน

(International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage, 1969 หรอ CLC) น น

เนองจากนาหลกความรบผดโดยเครงครด มาใชในการกาหนดความผดของเจาของเรอ ผเสยหายจงไม

ตองพสจนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของเจาของเรอ แตอยางไรกตามผเขยนเหนวา เงอนไข

ความรบผดของเจาของเรอคอนขางมขอบเขตจากด เนองจากจะตองเปนความเสยหายทเกดข นจาก

รวไหลของน ามนประเภทสลายตวยาก (persistent oil) และน ามนน นจะตองถกบรรทกอยในเรอใน

ลกษณะของสนคา (oil-carrying ship) ซงจะตองไมใชการรวจากถงเช อเพลงของเรอประเภทอนท

ไมใชเรอบรรทกน ามน อยางไรกตาม ในทางปฏบตมกไมมปญหาในการพสจนความรบผดของเจาของ

เรอเทาใดนก เนองจากภายหลงเกดเหตการณ เจาของเรอมกจะนาเงนตามจานวนทสามารถจากด

ความรบผดไดมาวางไวตอศาลเพอใหผเสยหายเขามายนขอเฉลยกนไปตามสดสวน เอง ดงน น

ผเสยหายเพยงแตพสจนถงความเสยหายทแตละคนไดรบเพอขอรบเงนดงกลาวไปเทาน น ซงอนสญญา

ดงกลาวมงเนนความเปนสากลทาใหหลายประเทศเขาเปนภาค เพอความสะดวกในการยนขอ

เรยกรองระหวางประเทศ เพราะคาพพากษาของศาลในประเทศภาคสามารถผกพนได

ในประเทศสมาชกในสหภาพยโรปเองกเลงเหนถงความสาคญของความรบผดในความ

เสยหายท เกดข นตอส งแวดลอม จงมการออกระเบยบวาดวยความรบผดตอส งแวดลอม

(Environmental Liability Directive) ซงแบงประเภทความรบผดออกตามประเภทของกจกรรมท

ดาเนนการ โดยหากเปนกจกรรมประเภททไมอนตราย (non-dangerous activities) จะใชหลก

ความรบผดบนพ นฐานความผด (fault based liability) สวนกจกรรมทอนตราย (dangerous

activities) น นจะใชหลกความรบผดโดยเครงครด (strict liability) ซงการดาเนนกจการขนสงน ามน

จดอยในประเภทของกจกรรมอนตราย ผดาเนนการในกจการปโตรเลยมจงตองรบผดอยางเครงครด

ตอความเสยหายทเกดข น นอกจากน ยงมระเบยบวาดวยความปลอดภยนอกชายฝง (Offshore

Safety Directive) ซงกาหนดใหบรษทผดาเนนการจะตองรบผดในความเสยหายทางสงแวดลอมท

203

เกดข นดวย5 ผเขยนจงเหนวา การนาหลกความรบผดโดยเครงครดมาใชน นเหมาะสมกบสภาพความ

เสยหายทเกดจากน ามนรวไหล เนองจากชวยลดภาระการพสจนใหแกผเสยหายใหไมตองพสจนถง

ความจงใจหรอความประมาทเลนเลอของผกอความเสยหายได

สาหรบประเทศสหรฐอเมรกา ซงไมไดเขาเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศทเกยวกบการ

เยยวยาความเสยหายจากมลพษน ามนฉบบใดเลย เนองจากเหนวาจานวนเงนทจากดความรบผดของ

เจาของเรอตามอนสญญาระหวางประเทศน นจากดไวในจานวนทตาเกนไป ประเทศอเมรกาจงปฏเสธ

ทจะเขาเปนภาคแตไดตรากฎหมายภายในเกยวกบความรบผดในความเสยหายจากมลพษน ามนข นคอ

กฎหมายวาดวยมลพษน ามน ค.ศ. 1990 (Oil Pollution Act 1990) โดยกาหนดให ผรบผดชอบของ

เรอหรอเครองจกร6 จะตองรบผดในคาใชจายในการทาความสะอาดและความเสยหายอยางใดๆ อน

ระบไวใน (b) อนเปนความรบผดแบบเครงครด7 จงไมตองพสจนถงความจงใจหรอความประมาท

เลนเลอของผตองรบผด (responsible party) ผตองรบผดมหนาทตองพสจนใหเหนวาเขาขอยกเวน

ความรบผดตามทกาหนดในกฎหมาย และรายงานเหตการณทเกดข น รวมถงการใหความรวมมอและ

ใหความชวยเหลอตามทเจาหนาทผมอานาจรองขอ มฉะน นแลวจะไมสามารถอางเหตดงกลาวเพอ

ยกเวนความรบผดได8 นอกจากน บทบญญตในกฎหมายมลพษน ามนยงกาหนดหนาทใหประธานาธบด

จะตองประกาศกาหนดตวผตองรบผดชอบในเหตการณท เกดข น (responsible party) เพอให

ผเสยหายทราบวาจะตองยนขอเรยกรองตอใคร ผเสยหายจงไมตองนาสบวาแหลงกาเนดมลพษน นมา

จากทใดและใครเปนเจาของหรอผครอบครองน น

5 Offshore Safety Directive (2013/30/EU)

Article 13 Liability for environmental damage Without prejudice to the existing scope of liability relating to the prevention and remediation of

environmental damage pursuant to Directive 2004/35/EC, Member States shall ensure that the licensee is financially liable for the prevention and remediation of environmental damage as defined in that Directive, caused by offshore oil and gas operations carried out by, or on behalf of, the licensee or the operator. 6 each responsible party for a vessel or a facility from which oil is discharged 7 33 U.S. Code § 2702 8 33 U.S. Code § 2703

204

สาหรบประเทศไทยเองกมความคดทจะเขาเปนภาคอนสญญาดงกลาว 9 โดยไดมการราง

พระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอ10 ซงนาหลก

ความรบผดโดยเครงครดมาใชในการพสจนความรบผดของเจาของเรอ จง เปนผลดแกผเสยหายดาน

ภาระการพสจนความรบผดทไมตองพสจนถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของเจาของเรอ แต

อยางไรกตาม เจาของเรออาจจากดความรบผดไดตามขนาดระวางของเรอ ดงน น เมอมความเสยหาย

เกดข นเจาของเรอกจะนาเงนตามจานวนทสามารถจากดความรบผดมาวางตอศาล เพอใหผเสยหาย

เขามาเฉลยเองตามสดสวน ซ งเงนดงกลาวกไม ไดมจานวนทสงมากนก เนองจากการราง

พระราชบญญตดงกลาวมเจตนารมณเพอรองรบการเขาเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศ ซงผเขยน

เหนวา หากมการกาหนดใหทางรฐบาลมหนาทสบสวนถงตนเหตแหงการรวไหลและประกาศกาหนด

ตวผตองรบผดในเหตการณน นๆ ดงเชนในประเทศอเมรกาจะมความเหมาะสมกวา เนองจากทาง

รฐบาลเองกมอานาจและมความพรอมในการดาเนนการหาตวผกระทาผดมากกวาทางฝงผเสยหาย

การกาหนดใหภาครฐเขามาสบหาขอเทจจรงถงตนเหตแหงการรวไหลจะเปนผลดและลดภาระการ

พสจนใหแกผเสยหายมากยงข น

4.1.3 การพสจนความเสยหาย

ประเภทของความเสยหายทจะไดรบชดใชคาสนไหมทดแทนตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชยลกษณะละเมดน น จากดไวเพยงความเสยหายตอชวต รางกาย อนามย เสรภาพ ทรพยสน

หรอสทธอยางใดอยางหนง ซงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 84/1 ไดกาหนด

หนาทในการนาสบพยานหลกฐานไวแกคความซงเปนฝายกลาวอางตามหลก “ผใดกลาวอาง ผน นนา

สบ” โจทกจงมหนาทจะตองนาพยานหลกฐานเขาพสจนใหไดความตามประเดนทกลาวอางมาใน

คาฟองวาโจทกไดรบความเสยหายเพยงใด ซงจากสภาพปญหาทเกดข นในประเทศไทย ผเสยหายใน

ความเสยหายจากน ามนรวสวนใหญจะเปนชาวประมงพ นบาน และผประกอบอาชพคาขายรายยอย

ซงเปนชาวบานในพ นทบรเวณทไดรบผลกระทบ แตไมมหลกฐานยนยนความเสยหาย เชน ใบบนทก

9 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบการเขารวมเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงสาหรบความเสยหายจากมลพษของน ามน ค.ศ. 1992 เมอวนท 5 มถนายน 2550 10 ปจจบนรางดงกลาวผานการพจารณาจากสภานตบญญตแหงชาตแลวอยในข นตอน รอประกาศใชบงคบเปนกฎหมายตอไป (ขอมล ณ วนท 26/04/2560)

205

รายรบ-รายจาย ทชดเจนเนองจากไมมระบบการจดเกบขอมลทด รวมท งไมคอยปรากฎหลกฐานใน

การยนแบบแสดงการเสยภาษ แมผทไดรบความเสยหายตอทรพยสนอาจมหลกฐานบางประเภท เชน

ใบเสรจรบเงน รปถายความเสยหายของทรพยสน หรอราคาตลาดของทรพยช นน นในการอางองมลคา

ความเสยหาย แตสาหรบความเสยหายบางประเภทเชน การขาดรายไดหรอการสญเสยผลกาไรน น

นอกจากผเสยหายจะตองพสจนถงความสมพนธระหวางการกระทาและผลใหเหนไดวารายไดทลดลง

น นเปนผลโดยตรงมาจากการรวไหลของน ามนแลว การหาหลกเกณฑในการกาหนดจานวนคาเสยหาย

วาควรเปนจานวนเทาไหรกเปนประเดนทสาคญ เมอการเรยกคาสนไหมทดแทนทางแพงในศาล

ยตธรรมเปนระบบกลาวหา การทโจทกกลาวอางวามรายรบเปนจานวนทสง จงตองนาพยานหลกฐาน

มาแสดงใหศาลเหนไดวาตนเสยหายเพยงใด เมอไมสามารถพสจนได ในคดสวนใหญศาลจงวนจฉยวา

จานวนรายไดทโจทกไดรบเปนการกลาวอางลอยๆ ไมมพยานหลกฐานสนบสนนและใชดลพนจ

กาหนดคาสนไหมทดแทนในสวนน ใหตามสมควร ดงเชนตวอยางทปรากฏในคาพพากษาฎกาท

7383/2558, 2738/2554 และ 909/2497 เปนตนนอกจากน ยงปรากฏในคาพพากษาศาลแพงแผนก

คดสงแวดลอม11 ในคดทโจทกฟองเรยกคาขาดประโยชนในการประกอบอาชพในทางปกตจากกรณ

น ามนดบรวบรเวณเกาะเสมด จงหวดระยอง ซงศาลไดกาหนดคาเสยหายใหแกโจทกเพยงรายละ

30,000 – 50,000 บาท เนองจากโจทกไมมหลกฐานทจะสบใหเหนไดวาโจทกแตละรายไดรบรายได

สงถงจานวนทกลาวอางมาในคาฟอง ซงเมอเทยบกบจานวนคาเสยหายทโจทกแตละรายเรยกมาในคา

ฟองโดยเฉลยประมาณหลกแสนบาทถงหลกลานบาทแลวน น จะเหนไดวาเปนจานวนทแตกตางกนอย

มาก นอกจากน แมโจทกบางรายจะมบญชรายรบ-รายจายมาแสดง แตบญชดงกลาวน นเปนเพยง

หลกฐานทผเสยหายทาข นเองฝายเดยว ซงอาจเกดจากการเขยนข นเองในภายหลง หรอดวยการ

คาดคะเนไมมการรบรองความถกตอง จงไมมน าหนกนาเชอถอ ศาลจงกาหนดคาเสยหายใหตามควร

แกพฤตการณ เปนสาเหตททาใหผเสยหายไดรบการชดใชเยยวยาในจานวนทตา ไมเพยงพอตอความ

เสยหาย ผเขยนเหนวาการพสจนถงความเสยหายทไดรบเปนขอสาคญในการกาหนดคาเสยหาย

เพราะประเทศไทยเปนประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว ซงมหลกในการชดใชคาสนไหมทดแทน

ตามความเสยหายทแทจรงโดยมงใหผเสยหายกลบคนสฐานะเดมเสมอนไมมการละเมดเกดข น การ

กาหนดคาสนไหมทดแทนจงตองกาหนดไปตามความเสยหายทแทจรงและผเสยหายมหนาทตอง

11 คาพพากษาศาลแพง คดหมายเลขดาท สว.(พ) 2-8/2557 หมายเลขแดงท สว.3-9/2559

206

พสจนใหเหนถงความเสยหายทแทจรงน นเพราะอยในความรเหนของตน หากไมสามารถพสจนใหเหน

ไดยอมเปนการยากทจะกาหนดคาสนไหมทดแทน และศาลเองกไมมอานาจมจะแสวงหาขอเทจจรง

เพมเตมได การพสจนความเสยหายในช นศาลจงเปนอปสรรคตอผเสยหายอยางมาก หากมการนา

หลกการคานวณทางเศรษฐศาสตรเขามาชวยเสรม กจะทาใหไดรบการเยยวยาในจานวนทใกลเคยง

สาหรบประเภทของความเสยหายอนเกดจากน ามนรวทไดกาหนดไวในอนสญญาระหวาง

ประเทศน น แมในอนสญญาจะระบไวอยางกวางๆ แตกมคมอการยนขอเรยกรอง (Claim manual)

วางแนวทางในการพจารณาประเภทความเสยหายเปนหมวดหมชดเจน ซงแบงไวเปน 4 หมวด คอ

คาใชจายในการทาความสะอาดและการใชมาตรการปองกน, ความเสยหายตอทรพยสน, ความ

เสยหายทางเศรษฐกจ และความเสยหายตอสงแวดลอม อยางไรกตามต งแตมการต งรปแบบการ

เยยวยาในระดบระหวางประเทศข นต งแตป 1978 น น การดาเนนการทางศาลโดยผเรยกรองน นไม

คอยเกดข นในเหตการณน ามนรวคร งใหญๆ หรอเหตการณกอนๆ ทเคยเกดข นเทาใดนก เนองจาก

ผเสยหายสวนใหญนยมยนขอเรยกรองตอกองทนโดยแสดงหลกฐานตามทแสดงถงปรมาณรายไดท

ไดรบตามทกองทนกาหนด เนองจากมคมอกาหนดแนวทางทชดเจน มข นตอนทรวดเรวกวา ผเสยหาย

เพยงแนบเอกสารรบรองความเสยหายทเกดข น จากน นจะมคณะทางานตรวจสอบทมความเชยวชาญ

และมประสบการณ คอ ITOPF’s technical staff* ซงเปนคณะทางานททางกองทนรวมกบผ

ประกนภยของเจาของเรอรวมกนแตงต งข นเพอตรวจสอบความเสยหายตามขอเรยกรองทยนเขามา

และประเมนความเสยหาย เพอลงสารวจพ นททไดรบผลกระทบจรงและกาหนดจานวนคาเสยหายไป

ตามหลกเกณฑทกองทนกาหนด

สาหรบในประเทศสหรฐอเมรกาน น เนองจากมการระบประเภทของคาเสยหายทสามารถ

เรยกรองไดในกรณน ามนรวไวในกฎหมายมลพษน ามนคอนขางชดเจน ประชาชนจงทราบถงสทธใน

การไดรบการเยยวยา และสามารถเตรยมแนวทางในการพสจนคาเสยหายได นอกจากน สหรฐอเมรกา

มระบบของการจดเกบขอมลรายไดทด เนองจากประชาชนและรฐบาลใหความสาคญกบการจดเกบ

ภาษ มการสรางแรงจงใจดวยการใหประโยชนจากการยนภาษตางๆ มหนวยงานจดเกบภาษของ

* สมาคมเจาของเรอนานาชาต (The International Tanker Owner Pollution Federation Limited หรอ ITOPF) โปรดดรายละเอยดในหนา 136

207

ประเทศทชอวา Internal Revenue Service ซงปฏบตหนาทในการจดเกบภาษอยางเตมเมดเตม

หนวย รวมท งมอานาจในการสบสวนและสอบสวนดวย ประชากรสวนใหญจงตระหนกถงหนาทในการ

เสยภาษและยนเสยภาษตามกฎหมาย เมอเกดเหตน ามนรวทาใหตองสญเสยรายได ผเสยหายจง

สามารถหาหลกฐานแสดงการเสยภาษมาใชสาหรบพสจนจานวนรายไดทเคยไดรบไดไมยากนก และ

ขอมลดงกลาวกเปนขอมลทมความนาเชอถอ อยางไรกตาม ในการพสจนความเสยหายของเหตการณ

น ามนรวของบรษท BP ทผานมาน น คกรณสามารถตกลงกนในไดในคดแบบกลม โดยมการสราง

โปรแกรมในการเยยวยาข น (settlement program) โดยมการใหผเชยวชาญวเคราะหหาหลกเกณฑ

ทางเศรษฐศาสตรในการคานวนคาเสยหายทางเศรษฐกจ ซงเปนการลดภาระการพสจนใหแก

ผเสยหาย เนองจากผเสยหายเพยงพสจนความเสยหายทตนไดรบในระดบหนงเพอใหเขาเงอนไขใน

การคานวนตามโปรแกรมเทาน น จากน นจงคอยหาผลรวมจานวนคาเสยหายตามสตรทกาหนดไว

กลาวโดยสรปแลว ผเขยนเหนวาการกาหนดประเภทของคาเสยหายทอาจเรยกรองไดจาก

เหตการณน ามนรวไหลซงมลกษณะเฉพาะใหครอบคลมเกอบทกประเภทความเสยหาย ชวยทาใหลด

ขอโตเถยงในกรณทมการเรยกรองคาเสยหายทไมไดบญญตไวในกฎหมายได อกท ง ทาใหผกอมลพษ

ไดตระหนกถงความรบผดของตนทอาจเกดข นในอนาคต อนเปนการสรางแรงจงใจในการปองกนมให

เกดความเสยหายอกดวย สาหรบการพสจนความเสยหายน น เนองจากประชาชนยงขาดการจดเตรยม

หลกฐานในการแสดงถงรายไดทชดเจน ดงน น ในเบ องตนควรมการรณรงคหรอสรางแรงจงใจ ให

ประชาชนใหความรวมมอในการยนรายการเสยภาษ หรออาจมการสรางระบบการจดเกบทเครงครด

ข น และเมอมาถงกระบวนการพสจนความเสยหายในช นศาลแลว ควรใชรปแบบการดาเนนคดแบบไตสวน

เพอใหอานาจศาลในการแสวงหาขอเทจจรงเพมเตม เชน การเรยกพยานผเชยวชาญมาคดสตรในการ

คานวณคาเสยหายใหแกโจทก หรอการต งคณะผเชยวชาญใหพจารณาตรวจสอบมลคาความเสยหาย

เปนตน

4.2 การระงบขอพพาท

เมอมขอพพาทเกยวกบการเรยกรองคาสนไหมทดแทนความเสยหายอนเนองมาจากน ามนรว

เกดข น การระงบขอพพาทระหวางผกอความเสยหายและผเสยหายอาจดาเนนการได 2 ทางคอ การ

ฟองรองบงคบคดทางศาลจากผกอความเสยหาย ซงเปนการระงบขอพพาทเชงบงคบเนองจากการ

พจารณาคดจะมงหาพยานหลกฐานเพอการแพชนะในคด สาหรบการระงบขอพพาทอกทางหนงซงม

208

ความยดหยนของกระบวนการมากกวาและสามารถแกไขปญหาไดตรงจดยงข น คอ การระงบพพาท

ดวยการตกลงกน ซงท งสองชองทางตางมขอดและขอเสยโดยผเขยนขอแยกพจารณา ดงน

4.2.1 การระงบขอพพาทโดยศาล

การระงบขอพพาททางศาลเปนกรณทคกรณไมสามารถตกลงกนได จงจาเปนตองอาศย

อานาจของศาลในการบงคบตามกฎหมาย ซงมกระบวนการหลายข นตอนทจะตองปฏบต เนองจาก

ศาลเปนเพยงคนกลางผตดสนช ขาดขอพพาท จงไมอาจทราบถงขอเทจจรงตางๆ ระหวางคความได

การดาเนนกระบวนพจารณาของศาลจงตองอาศยพยานหลกฐานเปนขอแพชนะกนในคด ในกรณทผ

กอมลพษเปนหนวยงานเอกชน การระงบขอพพาททางแพงจะอยในอานาจของศาลยตธรรม ซงใช

กระบวนพจารณาแบบระบบกลาวหา ดงน นในการฟองคดแพงเพอเรยกคาสนไหมทดแทน ผเปนโจทก

จงตองแสดงพยานหลกฐานพสจนความรบผดของผกอความเสยหายใหไดครบตามองคประกอบของ

กฎหมายทกาหนดไว และผเปนโจทกจะตองพสจนถงความเสยหายทตนไดรบดวย พยานหลกฐานใน

คดจงมความสาคญมากเนองจากศาลไมอาจแสวงหาขอเทจจรงเพมเตมได อกท งน ามนรวไหลเปน

เหตการณทเกดข นกลางทะเลสรางความเสยหายตอสงแวดลอมโดยตรง ตองอาศยพยานผเชยวชาญ

ซงมความรเฉพาะดานในการนาสบถงขอเทจจรงเฉพาะทางบางประการอาจมคาใชจายทางเทคนค

เชน คาตรวจสอบคณภาพของน าทะเล เปนตน นอกจากน กระบวนพจารณาในศาลและการนา

สบพยานตางๆ จะตองเปนไปโดยเปดเผยและใหโอกาสอกฝายโตแยงได ทาใหจาเปนตองมการ

พจารณาหลายนด ซงหากฝายใดไมพรอมกสามารถขอเลอนคดออกไปกอนได การดาเนนคดในศาลจง

มความลาชา และตองเสยคาใชจายตางๆ ในการดาเนนคดเปนจานวนมาก ซงจากกรณศกษา

เหตการณน ามนรวทจงหวดระยองน น ผเขยนพบวามผเสยหายเปนจานวนมากท งกลมทอาศยบนเกาะ

เสมดและฝงตาบลบานเพ ยอมรบเพยงเงนเยยวยาเบ องตนจากทางบรษทพททซจ และไมตดใจ

ดาเนนคดเรยกรองเพมเตมอก ดวยเหตผลทไมอยากเสยเวลาและเสยคาใชจายในการดาเนนคด แมวา

เงนเยยวยาเบ องตนทไดรบไปน นจะไมเพยงพอตอความเสยหายทตนไดรบกตาม คงมเพยงผเสยหาย

บางสวนทรวมตวกนฟองคดเพอเรยกรองคาสนไหมทดแทนใหไดเตมตามจานวนความเสยหายทไดรบ

เทาน น การดาเนนคดทางศาลจงเปนอปสรรคตอผเสยหายกลมทมรายไดนอยพอสมควร

แมในปจจบนประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงจะมบทบญญตเก ยวกบขออนญาต

ดาเนนคดแบบกลม (class action) โดยมงหมายทจะใหมการดาเนนคดทสะดวกรวดเรวและเทยง

209

ธรรมสาหรบในคดทมผเสยหายเปนจานวนมาก12 ซงไดรบความเสยหายในขอเทจจรงอยางเดยวกน

การดาเนนคดแทนผเสยหายจานวนมากน จะชวยลดข นตอนการพจารณาและการสบพยาน และทาให

คาพพากษาเปนไปในทศทางเดยวกนซงเปนผลดตอผเสยหายมาก ปจจบนพบวาไดมการนามาใชแก

คดบางประเภทแลว แตยงไมปรากฏวามการใชในคดน ามนรว เนองจากเหตการณน ามนรวคร งสาคญ

ลาสดน นไดเกดข นกอนทจะมการแกไขกฎหมายดงกลาว แตอยางไรกตามแมการดาเนนคดในลกษณะ

ดงกลาวจะชวยอานวยความสะดวกใหแกผเสยหายมากข น แตการดาเนนคดแบบกลมเปนระบบการ

ขออนญาต โจทกจงตองเปนฝายยนคารองขออนญาตเพอใหศาลพจารณาวาเขาหลกเกณฑหรอไม ซง

หากไมมการรองขอดงกลาวศาลยอมไมอาจใชอานาจสงใหใชการดาเนนคดในรปแบบดงกลาวไดเอง

ซงผเขยนเหนวา หากใหศาลมดลพนจในการเรมการดาเนนคดแบบกลมเองไดแมไมมคาร องขอ

อนญาตกตาม กจะเปนประโยชนแกผเสยหายโดยรวมและเปดโอกาสใหศาลแสวงหาขอเทจจรง

เพมเตมได เนองจากการดาเนนแบบกลมตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา

222/2313 ใหอานาจศาลในการแสวงหาขอเทจจรงเพมเตมและสามารถรบฟงพยานหลกฐานอน

นอกจากพยานหลกฐานของคความได ซงจะเหนไดวาเปนหลกการใชอานาจของศาลในระบบไตสวน

ดงน น การนารปแบบการดาเนนคดแบบกลมมาใชในการระงบขอพพาทจงเปนประโยชนตอการ

เยยวยาผเสยหายกวาการดาเนนคดสามญทวไป อยางไรกตาม ยงไมปรากฏวาหลกเกณฑและวธการ

คานวณในการชาระเงนใหแกสมาชกกลมวาศาลจะมแนวทางในการพจารณาอยางไร

นอกจากการระงบขอพพาทในศาลยตธรรมแลว ในบางกรณอาจเปนการระงบขอพพาทท

ศาลปกครองได เชน ในกรณทผกอมลพษเปนหนวยงานของรฐซงมอานาจหนาทตามกฎหมายในการ

ดาเนนกจการเกยวกบน ามนอาจถกฟองเปนเปนคดพพาทเกยวกบการทาละเมดทางปกครองเกยวกบ

การปฏบตหนาทของหนวยงานรฐ อนเนองมาจากการใชอานาจตามกฎหมาย การละเลยตอหนาท

12 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 222/2 13 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/23 การพจารณาพพากษาคด เพอประโยชนแหงความยตธรรมใหศาลมอานาจแสวงหาขอเทจจรงเพมเตมได ในการน ศาลจะรบฟงพยานบคคล พยานเอกสาร หรอพยานหลกฐานอนนอกเหนอจากพยานหลกฐานของคความกได แตตองใหคความทกฝายทราบและไมตดสทธคความในอนทจะโตแยงพยานหลกฐานดงกลาว ศาลอาจขอใหผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญมาใหความเหนเพอประกอบการพจารณาพพากษาคดได แตตองใหคความทกฝายทราบและไมตดสทธคความในอนทจะขอใหเรยกผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญฝายตนมาใหความเหนโตแยงหรอเพมเตมความเหนของผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญดงกลาว

210

หรอการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรแลวแตกรณ นอกจากน ในกรณทหนวยงานรฐซงมหนาทในการ

ควบคม ตรวจสอบความปลอดภยในการขนถายน ามน หรอมอานาจในการปองกน กาจดมลพษจาก

น ามน หรอมหนาทฟนฟทรพยากรธรรมชาตทถกทาลาย ไดละเลยตอหนาทดงกลาว หรอปฏบตหนาท

ดงกลาวลาชาเกนสมควรเปนเหตใหเกดความเสยหายข น ศาลปกครองยอมมอานาจสงใหหนวยง าน

ของรฐชดใชคาสนไหมทดแทนเพอเยยวยาความเสยหายทเกดข นตาม พ.ร.บ. จดต งศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 72 (3) ได ซงขอดของการฟองคดปกครองคอ ศาล

ปกครองมรปแบบกระบวนพจารณาคดแบบระบบไตสวน ( Inquisitorial System) คกรณในคด

ปกครองอยในสถานะทไมเทาเทยมกน ตลาการศาลปกครองจงมบทบาทในการแสวงหาขอเทจจรง

โดยเฉพาะอยางยงการแสวงหาขอเทจจรงเกยวกบการพสจนระหวางการกระทาและผลทกอใหเกด

ความเสยหาย ตลอดจนการกาหนดคาเสยหาย ซงศาลปกครองสามารถไตสวนหาขอเทจจรงและ

พยานหลกฐานเกยวกบความเสยหายใหเกดความชดเจนเพอใชในการพจารณากาหนดจานวน

คาเสยหายทแนนอนได

สาหรบการระงบขอพพาทโดยศาลในความเสยหายจากน ามนรวตามกฎหมายระหวาง

ประเทศน น เนองจากเจาของเรอสามารถจากดความรบผดไดตามขนาดระวางเรอ ดงน น เพอใชสทธ

ประโยชนในการจากดความรบผดตามอนสญญา เมอมการรวไหลของน ามนเกดข น เจาของเรอจงมก

รบนาเงนไปวางตามจานวนทตนจากดความรบผดไวตอศาลในประเทศภาคอนสญญา เพอใหผยนขอ

เรยกรองมาพสจนสทธขอเฉลยเงนไปจากศาลเอง หากเงนทไดรบไมเพยงพอจงสามารถไปรบการ

เยยวยาในสวนทเหลอจากกองทนระหวางประเทศได ซงผเขยนเหนวา กระบวนพจารณาในศาล

คอนขางใหความสาคญกบการพสจนความเสยหาย ไมคอยเปดโอกาสใหมการประนประนอมตกลง

คาเสยหายกนเทาใดนก เจาของเรอจะชดใชคาสนไหมทดแทนเพยงเทาจานวนทตนจากดความรบผด

ไวเทาน น สวนการทผเสยหายแตละรายจะไดรบการชดใชเยยวยาอยางไรเปนเรองระหวางศาลและ

ผเสยหายทจะกาหนดใหตามจานวนความเสยหายทพสจนได อกท ง จานวนเงนทจะขอรบการเยยวยา

จากกองทนไดน น กฎหมายกาหนดไววาจะตองเปนสทธซงไดพสจนในศาลแลว จงเปนหนาทของ

ผเสยหายเองทจะตองมาพสจนวาตนไดรบความเสยหายเพยงใด

ในประเทศสหรฐอเมรกาเปนระบบศาลค ไดแก ศาลรฐบาลกลาง (Federal Court System)

และศาลมลรฐ (State Court System) ซงศาลรฐบาลกลางจะมอานาจพจารณาพพากษาคดทกาหนด

211

ไวในรฐธรรมนญของสหรฐฯ และศาลมลรฐจะมอานาจพจารณาทกคดทไมไดอยในอานาจของศาล

รฐบาลกลาง การดาเนนคดแบบกลม (Class Action) ไดมการนามาใชท งในคดแพงทฟองยงศาล

รฐบาลกลางและศาลมลรฐ ไมวาจะเปน คดละเมด คดผดสญญา คดเรยกรองสทธตามกฎหมายตางๆ

เชน กฎหมายสงแวดลอม14 กฎหมายคมครองผบรโภค15 กฎหมายแรงงาน16 กฎหมายการแขงขนทาง

การคา เปนตน ซงผลของการอนญาตใหดาเนนคดแบบกลมทาใหคความจานวนไมนอยตดสนใจ

ประนประนอมยอมความแทน เนองจากความเสยงของผลคดทจะเกดข นจะมจานวนมหาศาล จงเปน

การดกวาทจะประนประนอมยอมความซงจะทาใหไมตองเขาสกระบวนการทซบซอนและตองเกด

ภาระคาใชจายตามมาอกจานวนมาก

สาหรบการระงบขอพพาทตามรางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจาก

มลพษน ามนอนเกดจากเรอ พ.ศ. ... น น เนองจากรางกฎหมายดงกลาวมวตถประสงคเพอรองรบการ

เขาเปนภาคอนสญญาระหวางประเทศวาดวยความรบผดทางแพงในความเสยหายอนเกดจากมลพษ

น ามน (CLC) ดงน น เ พอความสะดวกในการเรยกรองคาเสยหายระหวางสมาชกภาค ราง

พระราชบญญตดงกลาวจงกาหนดให ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ เปนศาลท

ม เขตอานาจเหนอคดทมการฟองเรยกคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายจากมลพษตาม

พระราชบญญตน โดยจะมอานาจในการแบงและจดสรรหลกประกนซงเจาของเรอไดวางไวเพอจากด

ความรบผดใหแกผมสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทน ท งน คาพพากษาถงทสดเกยวกบความเสยหาย

จากมลพษของศาลตางประเทศทเปนภาคแหงอนสญญา สามารถใชบงคบในประเทศไทยไดดวย

เชนกน ซงผเขยนเหนวา รปแบบการระงบขอพพาทดงกลาวคอนขางเอ ออานวยใหแกฝายผกอมลพษ

ซงเปนเจาของเรอเปนหลก โดยมงคมครองเจาของเรอไมใหลมละลายและอานวยความสะดวกในการ

จายคาสนไหมทดแทนเทาน น ผเสยหายจงอาจไมไดรบความสะดวกเสยเทาใดนก เนองจากความ

เสยหายสวนทเกนจากการแบงสรรกนตามสวนเฉลยแลว ฝายผเสยหายจะตองไปขอรบการเยยวยา

จากกองทนระหวางประเทศเอง

14 คด Exxon Mobil 15 คด Breast Implant Litigation 16 คด Walmart

212

4.2.2 การระงบขอพพาทโดยการตกลงกน

การระงบขอพพาทโดยการตกลงกนน น เปนการทท งสองฝายไดระงบขอพพาทอนใดอนหนง

ซงมอยหรอจะมข นใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกน จงมลกษณะเปนการประนประนอมยอม

ความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงเปนการระงบขอพพาททางเลอกเพอใหขอพพาทจบ

ลงดวยความพงพอใจของคกรณ ท งน การประนประนอมอาจมข นในชวงใดกไดภายหลงทมขอพพาท

เกดข นแลว ซงจากการศกษาพบวาการประนประนอมชดใชคาเสยหายระหวางผกอเหตและผเสยหาย

สามารถเกดข นไดใน 2 ชวง คอชวงกอนฟองคดและหลงฟองคด สาหรบการประนประนอมกอนทจะม

การฟองรองดาเนนคดทางศาล น นจะเปนไปในลกษณะของการจายเงนเยยวยาเบ องตนใหแก

ผเสยหาย และมขอตกลงหามมใหผเสยหายดาเนนคดใดๆ แกผกอมลพษอก หากผเสยหายไมพอใจ

จะตองยนอทธรณตอคณะกรรมการภายในระยะเวลาทกาหนด จากสภาพปญหาทเกดข นผเสยหาย

สวนใหญมกไมทราบสทธของตนในการยนอทธรณตามข นตอนตางๆ และผเสยหายบางรายเมอรบเงน

เยยวยาเบ องตนไปแลวกไมอยากเสยเวลาดาเนนคดตอไปอก อยางไรกตาม ในการจายเงนเยยวยาใน

เบ องตนน น ฝายผกอเหตไดกาหนดจานวนคาเสยหายจาแนกตามประเภทอาชพไวแลว โดยจะกาหนด

รายละเทาๆ กน เพอใหผเสยหายนาพยานหลกฐานมาแสดงขอรบเงนเยยวยาไป ซงการจายเงน

เยยวยาในรอบแรกไมมการตรวจสอบทเครงครดทาใหเกดการแอบอางยนขอเรยกรองเทจ โดยทตน

ไมไดรบความเสยหายจรง สงผลใหการจายเงนในรอบถดไปมการตรวจสอบเขมงวดข นและกาหนด

คาเสยหายในจานวนทลดลง สรางความไมเทาเทยมใหแกผเสยหายซงมาขอรบเงนเยยวยาเบ องตน จง

จะเหนไดวาการประนประนอมทเกดข นยงไมมหลกเกณฑในการควบคมทชดเจน ดงน นจงปรากฎวา

มผเสยหายบางสวนทดาเนนคดฟองรองเรยกคาสนไหมทดแทนตามกระบวนการในศาลตอไป ซงจะ

เปนอกชวงเวลาหนงทอาจมการประนประนอมเกดข นได เพราะหากคกรณสามารถตกลงกนไดและ

ขอตกลงไมขดตอกฎหมาย ศาลกจะพพากษาตามยอมใหตามขอตกลงของคกรณ หรอหากคกรณ

สามารถทาความตกลงกนไดนอกศาล ฝายโจทกกอาจถอนฟองจาเลยไปโดยศาลไมจาตองพพากษา

ท งน ในการระงบขอพพาทดวยการตกลงกนนอกศาลและฝายโจทกยนยอมถอนฟองไปน น มกไม

ปรากฏวาจานวนคาเสยหายทตกลงกนไดน นมจานวนทมากหรอนอยเพยงใด เพยงพอตอความ

เสยหายหรอไม ซงผเขยนเหนวา จานวนเงนคาสนไหมทดแทนทตกลงกนน นข นอยกบอานาจตอรอง

ของแตละฝายวามเพยงใด ดงน น ผเสยหายแตละรายจงอาจไดรบการเยยวยาในสดสวนทไมเทากน

นอกจากน ยงปรากฎวามกลมผเสยหายทรบเงนเยยวยาเบ องตนไปและไมดาเนนคดเรยกรองเพมเตม

213

เนองจากไมตองการเสยเวลาและเสยคาใชจายอกเปนจานวนมาก ซงนบวาเปนเหตจากคานยมของคน

ในพ นท อนเปนสงทอยนอกเหนอการควบคม แตผเขยนเหนวา เมอมความเสยหายเกดข นแลว ผกอ

เหตควรจะเปนผรบผดชอบตอความเสยหายทเกดข นตามหลกผกอมลพษเปนผจาย ซงผกอเหตไมควร

จะไดประโยชนจากคานยมของคนในพ นท แตควรชดใชใหเตมตามความเสยหายทแทจรงเพอให

ผเสยหายกลบคนสฐานะเดมเสมอนไมมการละเมดเกดข นแกผเสยหายทกคนอยางเทาเทยม

เมอมความเสยหายจากน ามนรว เกดข นแลว รปแบบของการเจรจาและการชดเชย

(negotiation/compensation model) น นนบวามความสาคญมาก หลายคร งทผตดสนใจและผม

สวนรวมไมใชคนในพ นทเดยวกน อกท งผมสวนไดเสยหลายกลมอาจมผลประโยชนทขดแยงกน เชน

กลมชาวประมงบางกลมน นพอใจกบจานวนเงนเยยวยาททางคณะกรรมการกาหนดใหเนองจากอยาก

ยตขอพพาทและรบเงนเยยวยาไปโดยเรว แตบางกลมน นยงไมพอใจกบจานวนเงนเยยวยาดงกลาว

เนองจากเหนวายงไมเพยงพอตอความเสยหายทไดรบ หากใหแตละกลมไดรบฟงความคดเหนของกน

และกนและสรางขอยตหรอขอตกลงรวมกนกจะสงผลดตอการเยยวยาความเสยหายทเกดข น ท งยง

สามารถหาแนวทางรวมกนในการพ นฟทรพยากรธรรมชาตไดอกดวย

อยางไรกตาม ในปจจบนไดมการประกาศใช พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ซงมผลใชบงคบวนท 4 ธนวาคม 2558 ทผานมา โดย

ไดมการเพมหลกเกณฑการดาเนนคดแบบกลมในคดละเมดหรอคดเรยกรองสทธตามกฎหมาย

สงแวดลอม ซงมสมาชกกลมเปนจานวนมากและขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาของโจทกและของ

กลมบคคลมลกษณะเดยวกน17 ซงจะเหนไดวาการเรยกรองคาสนไหมทดแทนความเสยหายจากน ามน

รวน น อยในหลกเกณฑทสามารถรองขอใหมการดาเนนคดแบบกลมได ในปจจบนจงสามารถนา

รปแบบการดาเนนคดดงกลาวมาใชในคดน ามนรวได อยางไรกตามแมในการดาเนนคดแบบกลมจะ

กาหนดใหศาลเรยกคความมาไกลเกลยในวนนดพรอม18 แตบทบญญตดงกลาวกมใชบทบงคบเดดขาด

ใหคความตองมาตกลงกน เนองจากหลกการของการประนประนอมจะตองเปนไปดวยความสมครใจ

ของท งสองฝาย บทบญญตในสวนน จงเพยงแตสนบสนนใหมการประนประนอมยอมความเกดข น

17 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222/10 18 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 220/20

214

เทาน น และบทบญญตในการดาเนนคดแบบกลมไดวางดลพนจใหศาลอยางกวางๆ ในการทจะ

อนญาตใหมการตกลงหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดวาใหคานงถงความเปนธรรม

และความเปนประโยชนกบสมาชกกลมเทาน น19 ไมไดกาหนดรายละเอยดทควรจะมในขอตกลงไวแต

อยางใด นอกจากน กไมปรากฎวา ในขอกาหนดของประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนการดาเนนคด

แบบกลม พ.ศ. 2559 จะไดวางแนวทางในการพจารณาขอตกลงในการประนประนอมของคความท

ชดเจนเทาทควร ผเขยนจงเหนวา หากไดมการกาหนดรายละเอยดในการพจารณาขอตกลงใหชดเจน

ข น กจะทาใหศาลสามารถควบคมขอตกลงและใหความเปนธรรมแกผเสยหายไดอยางเทาเทยมมาก

ข น

จากการศกษาการชดใชเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวในประเทศอเมรกาน นพบวาใน

เหตการณของแทนขดเจาะ Deepwater horizon ระเบดทอาวเมกซโก ในเบ องตนประธานาธบดได

เขาไปเจรจากบทางผบรหารของบรษทบรตชปโตรเลยม (BP) เพอใหแสดงความรบผดชอบตอ

เหตการณทเกดข น จงไดมการต งศนยรบขอเรยกรองชายฝง (GCCF) ข นเพอดาเนนการชดเชยใหแก

ผเสยหายท งบคคลธรรมดาและภาคธรกจ แตอยางไรกตามในการต งศนยดงกลาวน นปรากฏวาไม

สามารถทาใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยางเพยงพอและเปนธรรม มขอเรยกรองของผเสยหายบาง

รายทถกปฏเสธ จงนามาสการฟองคดเรยกคาเสยหายในหลายศาล ศนยรบขอเรยกรองชายฝง

(GCCF) ไดถกปดตวลง ศาลจงสงใหรวมคดท งหมดทไดยนฟองเขาสดาเนนคดแบบกลม โดยตลาการ

ของศาลรฐบาลกลางในเมองนวออรลนสในคดดงกลาวไดมคาวนจฉยวาบรษท BP ประมาทเลนเลอ

อยางรายแรงเปนเหตใหเกดการระเบดของแทนขดเจาะข น ซงจากคาวนจฉยน สงผลใหบรษท BP

จะตองเสยคาปรบตามกฎหมายวาดวยน าสะอาด (The Clean water act) ในข นสงสดตามปรมาณ

น ามนทมการปลอยออกมา ท $1,000 ถง $4,300 ตอบารเรล และจากการสบสวนโดยผเชยวชาญ

ของรฐบาลสหรฐพบวามการปลอยน ามนรวไหลในเหตการณดงกลาวถง 4.2 ลานบารเรล ทาใหทาง

บรษท BP จะตองเสยคาปรบเปนจานวนสงถง $18,000 ลาน20 นอกจากน บรษทจะตองจายเงน

ชดเชยใหแกผเสยหายและรฐบาล และยงตองรบผดในจานวนคาเสยหายเชงโทษทศาลอาจกาหนดใน

19 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 220/32 20 Cns News, Judge sticks to BP gross negligence ruling [online], 29/10/2559. Available from http://www.cnsnews.com/news/article/judge-sticks-bp-gross-negligence-ruling

215

คดดงกลาวได ดงน น จงมคาเสยหายเปนจานวนมากทบรษท BP จะตองรบผดจนอาจถงข นลมละลาย

ได เนองดวยความรบผดทมเปนจานวนมหาศาลเชนน จงเปนเหตผลสาคญทนามาสการทาขอตกลง

ประนประนอมยอมความระหวางบรษทและกลมโจทกในคด โดยบรษท BP ยนยอมชดใชคาเสยหาย

ซงการประนประนอมน ครอบคลมการชดใชคาปรบ การชดใชความเสยหายตอบคคล การชดใชความ

เสยหายตอสงแวดลอม และการจายเงนใหแกรฐชายฝงและหนวยงานทองถนกวา 400 แหง โดย

รฐบาลยนยอมใหบรษท BP ผอนจายคาเสยหายแกทางรฐเปนเวลานานถง 18 ป ซงจะเหนไดวา การ

มกฎหมายกาหนดความรบผดไวในจานวนทสง เปนแรงกระตนใหทางบรษทผกอเหตตองเขามาเจรจา

ประนประนอมเพอใหคาเสยหายลดนอยลงทสด อนเปนชองทางหนงทสามารถลดอานาจตอรองของผ

กอเหตซงเปนบรษทใหญๆ ลงได นอกจากน ยงมปจจยและเหตผลทางดานธรกจเขามาเกยวของดวย

กลาวคอ ภายหลงจากทเกดเหตการณระเบดของแทนขดเจาะน ามนน น ราคาหนของบรษท BP ไดตก

ลงถง 55 %21 เนองจากนกลงทนตางขาดความมนใจในสถานะทางการเงนของบรษทเพราะบรษทอาจ

ลมละลายได แตเมอทางบรษทไดยอมจายเงนคาชดเชยโดยการทาขอตกลงในการประนประนอม

(settlement program) กทาใหนกลงทนมความเชอมนมากข น สงผลใหราคาหนในขณะน นข นสงถง

4.6 % อกดวย

สาหรบขอตกลงททางบรษท BP ยนยอมชดใชคาเสยหายน น เปนทรจกในชอของ “โปรแกรม

การตกลงระงบขอพพาทภายใตการดแลของศาล” (court-supervised settlement program) ซง

เปนขอตกลงทศาลจะเขามาควบคมดแลโดยจะพจารณาถงความเปนธรรมของขอตกลงไมใหขดตอ

กฎหมาย ตลอดจนพจารณาถงหลกเกณฑและเงอนไขตางๆ เพอใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยาง

เพยงพอดวย ซงหลกเกณฑและเงอนไขในการเยยวยาทกาหนดในขอตกลงน นมรายละเอยดมาก ม

ความหนาเปนจานวนกวา 1,000 หนากระดาษ โดยจะแบงการเยยวยาออกเปนสองกลมหลก คอ

กลมความเสยหายตอเศรษฐกจและทรพยสน (economic and property damage claims) และ

กลมความเสยหายตอสขภาพ (medical claims) ซงในขอตกลงจะกาหนดนยามและแบงกลมของ

ผเสยหายตามประเภทความเสยหายไวอยางชดเจน ท งน หลกเกณฑในการกาหนดคาสนไหมทดแทน

ของแตละประเภทความเสยหายจะมหลกเกณฑในการคานวณทเปนไปในทศทางเดยวกน ผเสยหาย

21 Market Realist, BP lost 55% shareholder value after the Deepwater Horizon incident [online], 29/10/2559. Available from http://marketrealist.com/2014/09/bp-lost-55-shareholder-value-deepwater-horizon-incident/

216

จงสามารถมนใจไดวาจะไดรบการชดเชยอยางเทาเทยม สาหรบกรณความเสยหายประเภทความ

เสยหายทางเศรษฐกจ (economic loss) ในขอตกลงจะกาหนดเขตพ นทความเสยหายทางเศรษฐกจ

(economic loss zone) เพอความสะดวกในการพสจนความสมพนธระหวางการกระทาและผล

(causation) และกาหนดสตรในทางเศรษฐศาสตรเพอการคานวณความเสยหายทางเศรษฐกจ

โดยเฉพาะ โดยจะมการกาหนดคา RTP* ตามแตละประเภทความเสยหาย เพอใชในการคานวณ

คาเสยหายทางเศรษฐกจในอนาคตอกดวย อยางไรกตาม หากผเสยหายไมเหนดวยกบหลกเกณฑการ

เยยวยาทกาหนดในขอตกลง ผเสยหายสามารถแสดงเจตนาออกจากคดกลม (opt-out) และแยกไป

ดาเนนคดตางหากได แตหากผเสยหายยอมรบหลกเกณฑทกาหนดไวในขอตกลงแลว ผเสยหายกจะไม

สามารถดาเนนคดกบทางฝายผกอเหตไดอก เนองจากในขอตกลงจะมขอความในทานองวา “จานวน

คาเสยหายทไดรบตามโปรแกรมน นถอวาไดรบเตมจานวนความเสยหายและเปนทพอใจแลว ผ

เรยกรองจงขอสละสทธเรยกรองท งปวงทจะมตอทางฝายผชดใชเยยวยา” ดงน น หากผเรยกรอง

ยอมรบเงอนไขตามขอตกลงไปแลว หากตอมาเหนวาจานวนเงนคาเสยหายทคานวณไดตาม

หลกเกณฑไมถกตองอยางไร กจะตองใชสทธอทธรณตอคณะพจารณาอทธรณตามหลกเกณฑท

กาหนดไวในขอตกลง และเพอความเปนกลางของคณะกรรมการพจารณาอทธรณ ท งสองฝายจะตอง

รวมกนสงรายชอตวแทนซงมความเปนอสระอยางนอย 30 คน เพอใหศาลคดเลอกและแตงต งเปนองค

คณะพจารณาอทธรณตอไป ผเขยนเหนวา การระงบขอพพาทโดยการประนประนอมยอมความใน

ประเทศสหรฐอเมรกาน นมรปแบบของขอตกลงในการประนประนอมทมความยดหยนสง สามารถ

กาหนดหลกเกณฑและเงอนไขของการเยยวยาซงอาจแตกตางจากข นตอนทางกฎหมายบางเลกนอย

แตยงคงมศาลเปนผควบคมใหเกดความเปนธรรมและไมขดตอกฎหมาย นอกจากน ยงสามารถนาวธ

ทางเศรษฐศาสตรเขามาใชในการคานวณคาเสยหายประเภทความเสยหายทางเศรษฐกจไดอกดวย แต

อยางไรกด การจะใหผกอมลพษยนยอมเขามาประนประนอมชดใชคาเสยหายในจานวนมหาศาลเชนน

จะตองมกลไกทใชลดอานาจตอรองของผกอมลพษ เชน การกาหนดความรบผดไวในจานวนทสงๆ

หรอใหอานาจศาลในการกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษดวย มเชนน นยอมไมมปจจยกระตนใหทางผกอ

มลพษเขามารบผดชอบไดอยางเตมจานวนความเสยหาย

* RTP คอ Risk Transfer Premium ทเปนคาทกาหนดไวสาหรบความเสยหายในอนาคต หรอความเสยหายทไมอาจคาดเหนไดเกยวกบเหตการณน ามนรว โดยคา RTP ของแตละเขตพ นทและแตละประเภทธรกจจะแตกตางกนไปตามทกาหนดไวในขอตกลง

217

กลาวโดยสรปแลว ผเขยนเหนวา เพอเปนการสรางแรงจงใจใหผกอเหตเขามาประนประนอม

ยอมความมากข นในประเทศไทย ในเบ องตนประเทศไทยควรมกฎหมายทกาหนดความรบผดแกผกอ

มลพษน ามนในจานวนทสงกอน เชน ควรมการกาหนดจานวนคาปรบตามปรมาณของน ามนทปลอย

ออกมาและใหศาลสามารถกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษในกรณท จงใจหรอประมาทเลนเลออยาง

รายแรงได และเมอตกลงเขามาประนประนอมแลวกจะทาใหสามารถกาหนดรบแบบในการเยยวยาแก

คกรณไดเหมาะสมยงขน และเนองจากประเทศไทยในปจจบนไดมการนากระบวนพจารณาในลกษณะ

ของการดาเนนคดแบบกลมมาใชแลว ผเขยนเหนวา เมอมความเสยหายจากน ามนรวเกดข นในอนาคต

และไดนาวธพจารณาในลกษณะดงกลาวมาใชโดยการยนคารองขออนญาตดาเนนคดแบบกลมแลวน น

กจะเปนประโยชนตอกระบวนพจารณาและการบรหารจดการคดซงมผเสยหายเปนจานวนมาก ท งน

ตามขอกาหนดของประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559 ขอ 41 น นไดกาหนด

วา ในการไตสวนหรอพจารณามคาสงเกยวกบการขออนญาตใหมการตกลงกนหรอประนประนอม

ยอมความกนในประเดนแหงคด ศาลอาจเชญผทรงคณวฒมาใหความเหนเกยวกบความเหมาะสมของ

การชดใชคาสนไหมทดแทนหรอหลกเกณฑวธคานวณในการชาระเงนใหสมาชกกลมได 22 ซงผเขยน

เหนวา ควรมการเพมเตมขอกาหนดของประธานศาลฎกา ขอ 41 ในสวนของการอนญาตใหมการตก

ลงหรอประนประนอมยอมความกน โดยกาหนดรายละเอยดและหลกเกณฑใหศาลใชในการพจารณา

ควบคมขอตกลงของสญญาประนประนอมยอมความใหมหลกเกณฑในแนวทางทคลายกบขอตกลง

ระงบขอพพาทกรณน ามนรวในประเทศอเมรกา (court-supervised settlement program) ดงท

กลาวมา

4.3 มาตรการในการเยยวยา

ดงทไดกลาวมาแลววา ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวเปนความเสยหายทมลกษณะพเศษ

ซงมมลคาความเสยหายเปนจานวนมหาศาล การมกฎหมายกาหนดความรบผดในเรองดงกลาว

22 ขอกาหนดประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559 ขอ 41 ในการไตสวนหรอพจารณามคาสงเกยวกบการขออนญาตใหมการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดตามมาตรา ๒๒๒/๒๙ ศาลอาจใหผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญมาใหความเหนเกยวกบความคมครองหรอประโยชนของสมาชกกลม ความสามารถของจาเลยในการชดใชคาเสยหาย ความเปนธรรมและเปนประโยชนของขอตกลงหรอเงอนไขทตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกน ความเหมาะสมของมาตรการแกไขเยยวยาหรอการชดใชคาสนไหมทดแทน หรอหลกเกณฑและวธการคานวณในการชาระเงนใหสมาชกกลม หรอเรองอนใดตามทศาลเหนสมควรกได

218

โดยเฉพาะและการนารปแบบการระงบขอพพาททเหมาะสมมาใชจะชวยใหการเยยวยาจากผกอ

มลพษเปนไปอยางมประสทธภาพมากข น แตอยางไรกตาม ผเขยนเหนวา ลาพงเพยงการเยยวยาจาก

ผกอมลพษทางเดยวอาจไมเพยงพอทจะชดใชเยยวยาความเสยหายทเกดข นท งหมดไดอยางครอบคลม

และรวดเรวได อกท งในบางกรณผกอมลพษเองอาจจะไมมศกยภาพทางการเงนเพยงพอท จะเยยวยา

ความเสยหายท งหมดได การเยยวยาใหแกผเสยหายจงจาเปนตองอาศยมาตรการในการเยยวยาหลาย

ชองทาง ไมวาจะเปนการเยยวยาจากหนวยงานภาครฐ ซงอยในฐานะผควบคมดแลความสงบ

เรยบรอยของสงคมซงมหนาทควบคมดแลและปองกนไมใหเกดความเสยหาย ตลอดจนการฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตซงไดรบความเสยหายใหกลบคนสสภาพเดม นอกจากน น ามนรวไหลเปน

เหตการณทสรางความเสยหายแกสงแวดลอมดวย หนวยงานทเปนองคกรเอกชนเกยวกบการอนรกษ

สงแวดลอม จงเขามามบทบาทและใหความสาคญกบการจดการปญหาและการเยยวยาความเสยหาย

ทเกดข นดวย มาตรการเยยวยาโดยองคกรเอกชน (NGO) จงเปนอกหนงมาตรการทชวยสนบสนนใน

การฟนฟสงแวดลอม นอกจากน การใชมาตรการทางการเงนอน เชน การจดต งกองทน เขามาเสรมจะ

สามารถชวยในการจดการเงนทนเพอใหผเสยหายไดรบการเยยวยาอยางรวดเรวดวย ซงประเทศไทย

ในปจจบนการใชมาตรการในการเยยวยายงไมมประสทธภาพเทาทควรยงคงมขอขดของบางประการ

ดงน น ผเขยนจงเหนวาในอนาคตควรมการศกษาถงแนวทางการใชมาตราการในการเยยวยาดงตอไปน

เพมเตม เพอสนบสนนใหผเสยหายไดรบการชดใชเยยวยาอยางครอบคลมและรวดเรวและเปนไปอยาง

มประสทธภาพมากทสด ซงผเขยนขอแยกพจารณาดงน

4.3.1 มาตรการเยยวยาโดยผกอความเสยหาย

บคลคลใดเมอกอความเสยหายข นแกผอนยอมตองรบผดในการกระทาของตนเอง หากผกอ

ความเสยหายยอมรบผดในการกระทาของตน กจะดาเนนการชดใชเยยวยาความเสยหายใหแกผซง

ไดรบความเสยหายจากการกระทาน นๆ การเยยวยาจากผเสยกอความเสยหายจงสามารถเปนไปใน

เชงบงคบหรอในเชงสมครใจกได ซงผเขยนพบวา มมาตรการเยยวยาจากผกอมลพษในเชงสมครใจ

ของตางประเทศทนาสนใจท งในสหภาพยโรปและประเทศสหรฐอเมรกา ดงน

มาตรการเยยวยาโดยผกอความเสยหายของสหภาพยโรปทนาสนใจ คอ การทาความตกลง

รวมกนของกลมผประกอบธรกจน ามนซงอาจมความรบผดในความเสยหายจากมลพษนอกชายฝง

(The Offshore Pollution Liability Association Limited หร อ OPOL) ซ ง ไ ด ท า คว ามตกลง

219

เกยวกบความรบผดในมลพษนอกชายฝง (Offshore Pollution Liability Agreement หรอ OPOL

Agreement) โดยสมาชกท งหมดจะตกลงรวมกนวา “ผดาเนนการ” จะตองรบผดชอบตอความ

เสยหายทเกดจากมลพษน ามนและคาใชจายในมาตรการฟนฟทเกดข นจากการดาเนนกจการของตน

ในจานวนข นสงสดไมเกน $250 ลาน ตอหนงเหตการณ เวนแตเขาขอยกเวนทกาหนดไว หากไม

สามารถจายคาสนไหมทดแทนตามจานวนทกาหนดได และทางกลมผประกอบธรกจไดตรวจสอบแลว

วาอยภายใตเงอนไขของการค าประกนดงกลาว สมาชกของกลมกจะจายเงนเพอชดเชยใหแกผเสยหาย

โดยเฉลยตามจานวนของเรอหรอเครองมอ (facilities) ทครอบครองดแล ซงผเขยนเหนวา การทา

ความตกลงรวมกนในลกษณะน เปนมาตรการทชวยกระตนใหเจาของกจการน ามนรบผดตอความ

เสยหายทเกดข น ทาใหการเยยวยาเปนไปอยางรวดเรวโดยไมตองพงพาศาล แตกไมตดสทธผเสยหาย

ทจะยนขอเรยกรองในความเสยหายสวนทเกนจานวนข นสงสดดงกลาว แตการใชมาตรการทาความ

ตกลงในลกษณะน จะตองมจานวนผประกอบการในพ นทมากพอทจะเขามาแบงสวนเฉลยความรบผด

รวมกน ซงในประเทศไทยมผประกอบธรกจน ามนเพยงไมกราย อาจไมเพยงพอทจะทาใหการใช

มาตรการดงกลาวเกดประสทธผลได ดงน น หากจะมการนามาตรการดงกลาวมาใชอาจจะตอง

พจารณาถงการทาความตกลงในระดบภมภาคอาเซยน ซงอาจจะตองมการศกษาพจารณาถงผลดและ

ผลเสยในอนาคตตอไป

สาหรบผกอมลพษในประเทศสหรฐอเมรกา โดยสวนใหญแลวมแนวโนมทจะรบผดชอบตอ

เหตการณทเกดข นเนองจากหลายปจจย ไมวาจะเปนปจจยทางเศรษฐกจทจะมผลตอความเชอมนของ

นกลงทน หรอปจจยความกดดนจากภาครฐบาล ซงผเขยนขอยกกรณศกษาจากเหตระเบดของแทน

ขดเจาะน ามน Deepwater Horizon ซงภายหลงเกดเหตการณ บรษทบรตชปโตรเลยม (BP) ได

จายเงนเพอการเยยวยาแกผเสยหายโดยมอบใหศนยจดการขอเรยกรองชายฝง (Gulf coast claim

facility หรอ GCCF) เปนผบรหารจดการดแล จงจะเหนไดวาการเยยวยาจากผกอมลพษในเบ องตน

จะเปนไปในลกษณะของการต งศนยรบขอเรยกรอง (claim facility) มข นตอนการพจารณาขอ

เรยกรอง มการจายเงนทเปนระบบ และมผบรหารซงเปนอสระตางหาก ทาใหสามารถชดใช เยยวยา

ใหแกผเสยหายไดอยางรวดเรว ประหยดคาใชจาย และไมตองนาคดไปฟองยงศาล แตอยางไรกตาม

การต งศนยรบขอเรยกรองในลกษณะน จะตองมการศกษาถงรายละเอยดในการจดต ง รปแบบการ

บรหาร กระบวนการพจารณาคาเสยหาย ไปจนถงข นตอนในการจายเงน ซ งมความสลบซบซอนอย

220

มาก อาจมขอโตแยงในเรองของความโปรงใสและความเปนธรรมได ซงการต ง claim facility ใน

สหรฐอเมรกาเองกยงคงมขอโตแยงในประเดนเหลาน อย ดงน น ผเขยนเหนวา หากจะมการนามาเปน

มาตรการหนงในการเยยวยาความเสยหาย ควรตองมการศกษารายละเอยดในเบ องหนาตอไป

4.3.2 มาตรการเยยวยาโดยรฐ

สาหรบบทบาทของหนวยงานรฐภายหลงจากทมความเสยหายจากน ามนรวเกดข นแลวน น

คอบทบาทในการกาจดคราบน ามนและฟนฟทรพยากรธรรมชาตทถกทาลาย โดยหนาทในการกาจด

คราบน ามนน นเปนไปตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน า

เนองจากน ามน พ.ศ. 2547 ซงไดมการจดต ง “คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจาก

น ามน” (กปน.) มอานาจหนาทในการกาหนดนโยบายและจดทาแผนปฏบตการในการปองกนและ

ขจดมลพษ รวมถงการควบคม กากบดแล และรบผดชอบในการปองกนและขจดมลพษทางน า

เนองจากน ามนดวย สาหรบหนาทในการฟนฟทรพยากรธรรมชาตทถกทาลายน น จะอยในความ

รบผดชอบของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม23 โดยผกอมลพษจะตองชดใชคาเสยหาย

แกรฐตามมลคาของทรพยากรทถกทาลาย รวมถงคาใชจายในการกาจดคราบน ามนททางรฐตองเสย

ไป ตามทบญญตไวในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 253524 ซงจะเหนได

วาประเทศไทยมกฎหมายทกาหนดหนาทของรฐในการจดการกบปญหาน ามนรวไหลอยแลว หาก

หนวยงานของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร อาจถ ก

ฟองเปนคดปกครองใหตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนตามพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254225 ซงศาลปกครองมอานาจสงใหใชเงนหรอใหกระทาการอยางใดก

ได ท งน หากการละเมดดงกลาวเปนการกระทาของเจาหนาทในหนวยงานซงไดกระทา ไปในการ

ปฏบตหนาท พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 253926 กาหนดใหหนวยงาน

ของรฐตองรบผดตอผเสยหายโดยตรง โดยหามมใหฟองเจาหนาทน นและจะสามารถไลเบ ยเอาแก

เจาหนาทของตนไดเฉพาะในกรณทเจาหนาทไดกระทาไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยาง

23 พระราชบญญตปรบปรง กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2545 มาตรา 22 24 มาตรา 97 25 มาตรา 9 (3) ประกอบมาตรา 72 (3) 26 มาตรา 5

221

รายแรงเทาน น ซงผเขยนเหนวา ในกรณทหนวยงานของรฐตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนในกรณ

ทละเลยตอหนาทดงกลาวหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร แมจะมกฎหมายรองรบใหผเสยหาย

สามารถฟองรองเรยกคาสนไหมทดแทนจากหนวยงานดงกลาวไดกตาม แตเงนททางหนวยงานของรฐ

ตองรบผดชอบจายไปน นมาจากเงนงบประมาณแผนดน มใชเงนสวนตวของแตละหนวยงาน อกท ง

แมจะเปนกรณทหนวยงานรฐอาจไลเบ ยคนจากเจาหนาทผกระทาดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลอ

อยางรายแรงไดกตาม แตความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน นมจานวนมหาศาล ลาพงเพยงเจาหนาท

ซงเปนบคคลธรรมดายอมไมมความสามารถทางการเงนรองรบจานวนคาเสยหายดงกลาวไดและอาจ

ตองลมละลายไปโดยไมเกดประโยชน ผเขยนเหนวา การฟองรองเรยกเงนคาสนไหมทดแทนจากรฐ

เปนการแกปญหาทปลายเหตและไมยงยน แมหนวยงานของรฐควรจะตองเขามารบผด แตควรจะเปน

ความรบผดเบ องตนในการกาหนดและใชมาตรการเพอปองกนหรอฟนฟทรพยากรธรรมชาต มใช

ความรบผดในลกษณะแทนการกระทาละเมดของฝายเอกชนซงเปนผกอมลพษ ดงน น หนวยงาน

ภาครฐควรจะตองมงเนนการปฏบตหนาทตามกฎหมายทมในปจจบนและมการเอาผดแกเจาหนาทผ

ซงละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเพอใหมการบงคบใชมาตรการทางกฎหมายอยางจรงจงดวย

นอกจากน บทบาทของรฐในการใชมาตรการปองกนและจดการกบปญหาน ามนรว ไหลใน

ปจจบนยงไมมประสทธภาพในทางปฏบตเทาทควร เนองจากระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการ

ปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนไดถกบญญตมาเปนเวลานานต งแตป พ.ศ. 2538 แมจะ

มการปรบปรงเมอป พ.ศ. 2547 แลวกตาม แตกยงไมเหมาะสมกบสภาพในปจจบนดวยหลายสาเหต

ประการแรกคอ ดานโครงสรางขององคกร เมอพจารณาโครงสรางของ “คณะกรรมการปองกนและ

ขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน” แลวจะเหนไดวาคณะกรรมการดงกลาวประกอบดวยผแทนจาก

หนวยงานอนๆ กวา 26 หนวยงาน ซงแมจะแบงออกเปนศนยประสานงาน ศนยควบคมปฏบตการ

และแบงหนาทใหแตละหนวยงานตามดานทเกยวของกตาม แตการอาศยความรวมมอจากท ง 26

หนวยงาน ทาใหเกดความลาชาและไมมความคลองตวในการดาเนนงาน ประการทสอง แผนการ

ปองกนและขจดมลพษฯ ซงควรมการทบทวนใหม เนองจากการขจดคราบน ามนสามารถทาไดหลาย

วธซงจะตองเลอกใชตามความเหมาะสมของสถานการณ ท งน ข นอยกบปรมาณและชนดของน ามนทม

การรวไหล ประกอบกบลกษณะของสภาพแวดลอมในบรเวณดงกลาว ตองอาศยความเชยวชาญใน

การสารวจตรวจสอบและประเมนสถานการณ เพอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตอยางนอย

222

ทสด แตประเทศไทยยงขาดบคลากรซงมความรความเชยวชาญเฉพาะดาน ประการทสาม คอ การ

ขาดอปกรณและเครองมอทเพยงพอ เชน ทนทใชลอมดกคราบน ามนเพอควบคมการแพรกระจายของ

น ามนได เนองจากการจากดขอบเขตและขจดคราบน ามนดวยวธการใชทนกกน ามนเพอดดดวยเครอง

skimmer น น จะตองอาศยทนทใหญและมความยาวเพยงพอทจะกกคราบน ามนได เมอขาดอปกรณ

จงไมสามารถใชวธการขจดคราบน ามนดวยการดดดวยเครอง skimmer อนเปนวธทสงผลกระทบนอย

ทสดได ทาใหตองใชวธการขจดคราบน ามนดวยการพนสารเคม ซงสงผลกระทบตอสงแวดลอมทาง

ทะเลมากกวาอยางไมอาจหลกเลยงได

สาหรบหนวยงานซงมหนาทขจดคราบน ามนในตางประเทศน น ในประเทศสหรฐอเมรกาม

หนวยพทกษชายฝง (U.S. Coast Guard) ทาหนาทปกปองและรกษาผลประโยชนของชาตทางทะเล

จะคอยจดเตรยมกองกาลงคนและอปกรณตางๆเพอเขาขจดคราบน ามนในเขตนานน าชายฝงและ

ทาเรอน าลก โดยเปนหนงในหากองกาลงตดอาวธซงเปนหนวยทางทหาร ข นตรงตอกระทรวงความ

มนคงแหงมาตภมของสหรฐ จงสามารถดาเนนไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ นอกจากน ใน

สหรฐอเมรกายงม หนวยพทกษสงแวดลอม หรอ EPA27 เปนหนวยงานอสระไมไดสงกดกระทรวงใด

ทาหนาทกาหนดมาตรฐานสงแวดลอมรวมถงกาหนดนโยบายใหมๆเพอปองกนสงแวดลอม ซง EPA

จะมบทบาทในการขจดคราบน ามนบรเวณนานน าภายในประเทศดวย สวนหนวยงานหลกท

รบผดชอบกาจดคราบน ามนในประเทศสงคโปรน น ไดแก การทาเรอสงคโปร (MPA) เนองจาก

สงคโปรเปนเมองทาทมความแออดมาก การทาเรอจงตองมการเตรยมแผนรบมอการเดนเรอในกรณ

ฉกเฉน และแผนการรบมอฉกเฉนกรณน ามนรวไหล ซงบางกรณอาจขอการสนบสนนจากบรษท Oil

spill response limited ซงเปนบรษทเอกชนซงมความเชยวชาญในการขจดคราบน ามนทวโลก

พรอมท งอปกรณและมบคลากรทมความเชยวชาญละประสบการณสง ท งน หากเปรยบเทยบกบ

หนวยงานขจดคราบน ามนในตางประเทศแลวจะเหนไดวา หนวยงานดงกลาวมโครงสรางของ

หนวยงานทมความเปนอสระ มงบประมานเพยงพอ สามารถดาเนนการไดอยางทนทวงท มความ

พรอมในดานอปกรณและเครองมอ ประกอบกบมบคคลากรทมความเชยวชาญและมประสบการณใน

การขจดคราบน ามน ผเขยนเหนวา ประเทศไทยควรมการปรบปรงโครงสรางของทมขจดคราบน ามน

ใหมความเปนอสระข น และควรมการจดสรรงบประมาณเพอจดซ ออปกรณและเครองมอทจาเปน

27 Environmental Protection Agency

223

และเรงพฒนาศกยภาพของบคลากรในองคกรใหมความรความเชยวชาญในการปฏบตงานขจดคราบ

น ามนเทยบเทาในระดบสากลดวย แตท งน ควรจะตองมการศกษาถงความเปนไดในการจดต งรปแบบ

องคกรดงกลาวข นในประเทศไทยดวย

4.3.3 มาตรการเยยวยาโดยองคกรเอกชน

เนองจากเหตการณน ามนรวเปนเหตการณทสรางความเสยหายใหแกทรพยากรธรรมชาตทาง

ทะเลอยางมหาศาล ทาใหองคกรเอกชนทางดานสงแวดลอม ใหความสนใจและตระหนกถง

ความสาคญของการฟนฟทรพยากรธรรมชาต ซงแมหนวยงานของรฐจะมหนาทโดยตรงในการฟนฟ

ธรรมชาตและสามารถเรยกคาใชจายในการฟนฟจากผกอมลพษตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 97 ไดกตาม แตในบางกรณหนวยงานเหลาน อาจละเลยตอ

หนาทไมดาเนนการตามกฎหมาย ซงหากหนวยงานดงกลาวละเลยตอหนาทตามกฎหมาย กจะตองม

การฟองคดปกครองเพอใหรฐกระทาการตอไป องคกรเอกชนเหลาน จงเขามามบทบาทในการอนรกษ

และฟนฟ รวมถงการฟองใหหนวยงานกระทาการ อยางไรกตาม องคกรเอกชน (Non-government

Organization: NGO) เปนเพยงเปนการรวมตวของประชาชนรปแบบหนงเพอดาเนนการซงม

เปาหมายหรอวตถประสงครวมกนในทางสงคมและในปญหาดานตางๆ ของสงคมโดยรวม เพอ

สนบสนนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต รวมถงประสานความ

รวมมอกบภาครฐในการเสรมสรางเครอขายการดแลสงแวดลอมของประเทศ องคกรเอกชนจงมใช

องคกรของรฐและมใชผแทนของประชาชน จงทาใหตองมการพจารณาถงอานาจฟองคดขององคกร

ดงกลาว เนองจากองคกรเอกชนอาจไมมอานาจฟองไดทกกรณไป

ในประเทศสหรฐอเมรกาไดมการนาหลกกฏหมายเรองทรสตตอมหาชน (public trust

doctrine) มาใชในคดสงแวดลอม ซงเปนหลกทมสาระสาคญวา ทรพยสนหรอทรพยากรบางประเภท

ทเปนสมบตรวมกนของมหาชน เปนสงทรฐบาลเกบรกษาไวเปนทรสตแทนมหาชน การกอใหเกด

ความเสยหายแกทรพยสนดงกลาว จงเปนการกระทบกระเทอนตอประโยชนของมหาชน (public

interest) ประชาชนจงสามารถเขารวมในการปกปกรกษาได นามาสการฟองรองคดโดยประชาชน

(citizen suits) ซงขยายจากหลกการเดมทการฟองคดเปนหนาทของอยการเทาน น 28 ประเทศ

28 พเชษฐ เมาลานนท, “บทบาทของกฎหมายในการควบคมและจดระเบยบสงแวดลอม”ใน เอกสารการสอนชดวชากฎหมายสงแวดลอม หนวยท 1 (นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2533). หนา 80.

224

สหรฐอเมรกาจงยอมใหประชาชนทกคนมสทธฟองคดเกยวกบทรพยากรธรรมชาตได ไมวาจะเปนการ

ฟองเอกชนหรอฟองเจาพนกงานของรฐเพอบงคบใหปฏบตหนาทโดยถกตองชอบธรรม29 ประเทศ

อเมรกามการยอมรบบทบาทขององคกรเอกชน (NGOs) ในการเขามามสวนรวมในการอนรกษ

สงแวดลอม และในศาลปกครองยงใหองคกรเอกชนมสทธฟองคดเกยวกบสงแวดลอมไดดวย

สภาแหงรฐฝรงเศส ไดรองรบถงบทบาทขององคกรเอกชน เชน สมาคม หรอสหภาพตางๆ ใน

การทจะฟองคดเกยวกบสงแวดลอม ซงยอมรบไปถงการเยยวยาความเสยหายทางจตใจแกองคกร

เหลาน นดวย โดยสภาแหงรฐไดวางหลกการเยยวยาความเสยหายทางจตใจใหแกนตบคคลวา หากรฐ

ไดกระทาการใดๆ ทเปนการละเมดวตถประสงคของสมาคมหรอสหภาพหนงๆ หรอเปนการกระทาท

กอใหเกดความเสยหายแกทรพยากร คานยม สทธประโยชน ฯลฯ ทสมาคมหรอสหภาพตองการ

ปกปองและถอเปนวตถประสงคของการกอต งสมาคมหรอสหภาพน นๆ ซงในป ค.ศ. 2009 ศาล

ปกครองช นอทธรณไดพพากษาใหมการชดใชคาเสยหายทางจตใจแกสมาคม 4 แหงซงมวตถประสงค

เพอการอนรกษสงแวดลอม30* ซงศาลปกครองช นอทธรณพจารณาแลวเหนวา การแพรกระจายของ

สาหรายสเขยวน มเหตมาจากการกระทาละเลยลาชาโดยหนวยงานของรฐไมดาเนนมาตรการควบคม

การปลอยสารไนเตรทสแหลงน าจรงและพพากษาใหกระทรวงระบบนเวศชดใชคาเสยหายทางจตใจ

แกสมาคมผฟองคด เนองจากสมาคมผฟองคดเหลาน เปนผมบทบาทสาคญในการอนรกษแหลงน า

และปองกนการปนเปอนในแมน า อกท งสมาคมดงกลาวมสวนรวมในการรณรงคเพอปองกนการ

แพรกระจายของสาหรายสเขยวตดตอกนมาเปนเวลานาน ดงน นการแพรกระจายของสาหรายสเขยว

29 พนศ ทศนยานนท, “กฎหมายวาดวยการคมครองและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต,” วารสารสงแวดลอม, 3 (กนยายน 2529): 20. * สมาคม 4 แหง ไดแก สมาคมแมน าและแหลงน าแหง Bretagne, สมาคมหยดทะเลเขยว, สมาคมอนรกษ Trégor และสมาคมจากตนน าสทะเล ซงไดยนคารองขอใหรฐมนตรวาการกระทรวงระบบนเวศชดใชคาเสยหายอนเกดแกน าทะเลในบรเวณแควน Bretagne อนเนองมาจากปญหาการแพรกระจายอยางรวดเรวของสาหรายสเขยวจนเปนเหตใหน าทะเลมคณภาพตาและทาลายทศนยภาพชายฝง โดยผฟองคดท งสกลาวอางวารฐมนตรวาการกระทรวงระบบนเวศ ละเลยลาชาไมปฏบตหนาทในการควบคมคณภาพแหลงน าธรรมชาตไมใหมการปนเปอนดวยสารไนเตรท ตามทบญญตไวในแนวปฏบตของสหภาพยโรป อนเปนสาเหตของการแพรกระจายอยางรวดเรวของสาหรายสเขยว

225

จานวนมากในบรเวณน จงถอเปนเหตการณทสรางความเสยหายเปนอยางมากและสงผลกระทบ

รนแรงตอการปฏบตตามวตถประสงคของสมาคมท งสาม31

อยางไรกตาม หากพจารณาถงอานาจขององคกรเอกชนในการฟองคดตามกฎหมายไทยน น

สามารถแยกเปนการฟองผกอมลพษกรณหนง และการฟองหนวยงานรฐใหทาการฟนฟอกกรณหนง

ซงตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 กาหนดใหองคกรเอกชนซง

จดทะเบยนเปนองคกรเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาต ตอ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อาจใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชนผไดรบ

อนตรายหรอความเสยหายจากภาวะมลพษอนเกดจากการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษ รวมท ง

เปนผแทนในคดทมการฟองรองตอศาลเพอเรยกรองคาสนไหมทดแทน หรอคาเสยหายใหแกผทไดรบ

อนตรายหรอความเสยหายได ดงน น องคกรเอกชนซงไดจดทะเบยนดงกลาวแลวจงสามารถฟองเรยก

คาสนไหมทดแทนใหแกผทไดรบความเสยหายได โดยการรบมอบอานาจจากผเสยหายมาดาเนนคด

ซงในปจจบนมองคกรเอกชนทจดทะเบยนตอกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม * จานวน 262 องคกร

แลว32 แตอยางไรกตามผเขยนเหนวา อานาจองคกรเอกชนในการฟองเรยกคาใชจายในการฟนฟ

อาจจะยงไมชดเจนเทาใดนก นอกจากจะเปนการฟองคดโดยอาศยสทธชมชนทจะไดอยในสงแวดลอม

ทดใหผกอมลพษดาเนนการฟนฟสงแวดลอมใหกลบสสภาพเดม

สาหรบกรณฟองหนวยงานของรฐใหดาเนนการฟนฟทรพยากรธรรมชาตน น เนองจากศาล

ปกครองมแนวโนมในการตความ “ผฟองคด” ทกวางกวาศาลยตธรรม ซงในคดปกครองเกยวกบ

สงแวดลอมทสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะน น ศาลจะพจารณาถงความเปนผไดรบความ

เดอดรอนเสยหายในความหมายอยางกวาง แมวาความเสยหายจะยงมไดเกดข นแตคาดการณไดวา

อาจจะเกดข นโดยมอาจหลกเลยงได บคคลน นกมสทธนาคดมาฟองตอศาลปกครอง 33 ดงน น กลม

31 คณะกรรมการดานวชาการเกยวกบกฎหมายสงแวดลอม สานกงานศาลปกครอง, แนวทางการพฒนาวธพจารณาคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม (กรงเทพ:สานกงานศาลปกครอง), 2557. หนา 81-83. * กฎกระทรวง ฉบบท 9 (พ.ศ. 2541) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 กาหนดใหยนคาขอจดทะเบยนตออธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม 32 กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม, เครอขายองคกรเอกชนดานสงแวดลอม [ออนไลน], 19 พฤศจกายน 2559. แหลงทมา http://www.deqp.go.th/service-portal/environmental-network-system/ngos/ดาวน-โหลดเอกสาร/ 33 คาแนะนาของประธานศาลปกครองสงสดในการดาเนนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม

226

องคกรเอกชนทไมแสวงหาผลกาไร (NGOs) ดานการคมครองสงแวดลอมทมสถานภาพเปนนตบคคลท

จดทะเบยนตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 จงถอวา

เปนคณะบคคลทมสทธฟองคดสงแวดลอมในศาลปกครองในฐานะทเปนองคการทม เปาหมายชดเจน

เพอคมครองประโยชนสาธารณะ เชน คดของศาลปกครองกลาง34 ซงรบคาฟองของมลนธปองกน

ควนพษและพทกษสงแวดลอมไวพจารณา35 แตในการฟองหนวยงานของรฐซงมหนาทใหทาการฟนฟ

ธรรมชาตน น ผเขยนเหนวา เมอฟองรองหนวยงานรฐเปนคดปกครองแลว หนวยงานรฐกจะตองมา

ฟองเรยกคาใชจายในการฟนฟจากผกอมลพษอกทอดหนงอก ซงทาใหตองมกระบวนพจารณาทเพม

มากข นอกแทนทจะมการวนจฉยใหเสรจส นไปเสยในคราวเดยวกน ซงศาลมอานาจทจะหมายเรยกให

บคคลภายนอกซงเปนคความฝายทสามเขามาในคดไดโดยอาศย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

แพง มาตรา 57 อยแลว (การรองสอดในคดปกครองกระทาโดยอาศยระเบยบของทประชมใหญตลา

การในศาลปกครองสงสด วาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 78) ผเขยนจงเหนวา เมอ

องคกรเอกชนไดฟองหนวยงานของรฐเปนคดปกครองแลวกควรจะขอใหศาลหมายเรยกผกอมลพษ

เขามาในคดเพอเปนผออกคาใชจายในการฟนฟ หรอหากเปนกรณทฟองผกอมลพษเปนคดแพงกตาม

กควรหมายเรยกหนวยงานของรฐเขามาในคดดวย เพอใหสามารถเรยกคาใชจายและดาเนนการฟนฟ

ใหเสรจส นไปในคราวเดยวกน สงผลใหการดาเนนคดทางศาลรวบรดมากข น และเปนผลดตอการฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตทสามารถทาไดอยางทนทวงท

ขอ 3 คดปกครองเกยวกบสงแวดลอมทสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะ การพจารณาถงความเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดทจะเปนผมสทธฟองคดตอศาลน น ควรพจารณาในความหมายอยางกวาง โดยคานงถงสทธชมชน ชมชนทองถน ชมชนทองถนด งเดม องคการเอกชน สมาคม นตบคคลหรอกลมผลประโยชนทมสวนไดเสยในเรองสงแวดลอม รวมท งบทบญญตของรฐธรรมนญทเกยวกบเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร องคการเอกชน องคการพฒนาเอกชน หรอหมคณะอนดวย 34 หมายเลขดาท 2027-2028/2545 ทมลนธแซงจดทะเบยนเปนองคการเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาตตามพ.ร.บ.สงเสรมฯ ยนฟององคการขนสงมวลชนกรงเทพวา ละเลยตอหนาทในการควบคมมาตรฐานการปลอยมลพษจากทอไอเสย เปนเหตใหมาตรฐานมลพษเกนกวาระดบทกาหนด และฟองกรมควบคมมลพษวาละเลยตอหนาททกฎหมายกาหนดในการสงการควบคมมลพษทางอากาศ 35 วรนทร ชยวฑโฒ, การไกลเกลยขอพพาทคดสงแวดลอมในศาลปกครอง (นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2555). หนา 54.

227

4.3.4 มาตรการเยยวยาโดยกองทน

แมผกอใหเกดเหตน ามนรวจะตองรบผดตามหลกผกอมลพษเปนผจาย แตการดาเนนการ

เรยกรองจากผกอมลพษน นตองเปนไปตามกระบวนการข นตอนและอาศยระยะเวลา หรอในทายทสด

อาจจะไมไดรบการชดใชเยยวยาหากไมเขาหลกเกณฑทผกอมลพษตองรบผด จงจาเปนตองอาศย

มาตรการทางการเงนเชน กองทน มาชวยเสรมใหการชดใชเยยวยามประสทธภาพมากข น ซงจาก

การศกษาพบวาในประเทศไทยยงไมมกองทนทสนบสนนการเยยวยาความเสยหายจากน ามนรว คงม

เพยงแตกองทนสงแวดลอมทต งข นตาม พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.

2535 อยในสงกดกระทรวงการคลง เทาน น แตกองทนดงกลาวมวตถประสงคเพอสนบสนนการจดทา

โครงการและกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบการคมครองคณภาพสงแวดลอม ซงวตถประสงคของการใช

จายเงนกองทนแบงเปน การอดหนนหรอกยมเพอจดใหมระบบบาบดน าเสยหรอระบบกาจดของเสย

และการใหกยมแกสวนราชการ สวนทองถน รฐวสาหกจ หรอเอกชนเพอการจดใหมระบบการบาบด

ของเสย และแบงเปนการชวยเหลอสนบสนนกจกรรมใดๆ ท เกยวของกบการสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอม ซงจะเหนไดวามงเนนไปในการดาเนนการในมาตรการปองกนปญหามลพษซงม

คาใชจายในการดาเนนการไมสงมาก แตกองทนไมไดมวตถประสงคในการเยยวยาผเสยหายซงไดรบ

ความเสยหายจากน ามนรว หรอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตทางสงแวดลอมแตอยางใด

ท งน ในตางประเทศน นมการจดต งกองทนเพอการเยยวยาผเสยหายทไดรบผลกระทบจาก

น ามนรวโดยตรง ซงอาจอยในรปของกองทนระหวางประเทศหรอกองทนภายในประเทศ แลวแตกรณ

สาหรบกองทนระหวางประเทศน นเปนการจดต งข นตาม FUND Convention โดยมวตถประสงคเพอ

ชดเชยคาเสยหายทเกดจากมลพษน ามนในกรณทการชดเชยตาม CLC ไมเพยงพอ ซงเงนสนบสนน

กองทนน นจะเรยกเกบคาธรรมเนยมจากองคกรหรอหนวยงานในประเทศสมาชกทรบน ามนผานการ

ขนถายทางทะเลตามอตราของน ามนแตละประเภทและจานวนปรมาณทไดรบ แตกองทนระหวาง

ประเทศ (IOPC Fund) น จะจากดความรบผดไวไมเกน 135 SDR ตอหนงเหตการณ หากความ

เสยหายทเกดข นน นมจานวนเกนกวาจานวนคาสนไหมทดแทนทกองทนระหวางประเทศกาหนดไว

การชดใชเยยวยาในสวนทเหลอจะจายจากกองทนเสรม (Supplementary Fund) ตามพธสาร

เพมเตม (Supplementary Fund Protocol) ท งน ผเขยนเหนวาการชดใชเยยวยาตามกองทน

ระหวางประเทศน น เปนการเยยวยาในรปแบบ 3 ข น กลาวคอ ตองเปนกรณทการเยยวตามอนสญญา

228

ความรบผดทางแพง (CLC) ไมเพยงพอ จงจะสามารถขอรบเงนเยยวยาจากกองทนระหวางประเทศได

ดงน น การจะไดรบชดใชเยยวยาเตมตามรปแบบจะตองเขาเปนภาคอนสญญาท งสองฉบบดงกลาว

และหากเหนวาการเยยวยาตามกองทนระหวางประเทศ ( IOPC Fund) จะไมเพยงพอกจะตองให

สตยาบนพธสารเพมเตม เพอขอรบการเยยวยาตามกองทนสวนเสรมอกดวย ซงการเขาเปนภาค

FUND Convention น น ประเทศสมาชกมหนาทตองจดเกบเงนจากผรบน ามนสงใหแกกองทน และ

เมอมความเสยหายเกดข นในรฐสมาชก และกองทนจะจายเงนเพอชดเชยคาเสยหายใหแกผเสยหาย

โดยตรง ซงปจจบนมหลายประเทศทเขาเปนสมาชกดงกลาว เชน ในประเทศสงคโปรไดใหสตยาบน

FUND Convention โดยมอตราการสงเงนสมทบเขากองทนสงถงรอยละ 6.72 ซงในป ค.ศ. 2014

ประเทศสงคโปรไดสงเงนสมทบเขากองทนท งส น 99,777,030 SDR ซงนบวาสงทสดในภมภาค

อาเซยน ท งน ผเขยนเหนวาประเทศสงคโปรมลกษณะภมประเทศทเปนเมองทา มความเจรญทางดาน

เศรษฐกจ เปนศนยกลางการขนสงสนคาจานวนมาก จงทาใหมเรอผานเขาออกนานน าเปนจานวนมาก

สรางความแออดใหแกทาเรอ สงผลใหมอบตเหตอนเกดจากการเดนเรอบอยคร ง ดงน นประเทศ

สงคโปรจงมความเสยงสงในการเกดเหตน ามนรวไหลจากเรอ การจายเงนสมทบเขากองทนระหวาง

ประเทศจงเปนประโยชนแกผเสยหายทจะไดรบการชดใชเยยวยา ซง ในเหตการณน ามนรวคร งสาคญ

ของสงคโปร เชน เหตการณ Natuna Sea และ Evoikos กองทนระหวางประเทศน กมบทบาทในการ

เยยวยาใหแกผเสยหาย

อยางไรกตาม มบางประเทศทไมไดเขาเปนภาคอนสญญาฉบบใดเลย เชน ประเทศอเมรกา

เนองจาก เหนวาการชดใชเงนตามกองทนระหวางประเทศน นไมเพยงพอ และไมคมคากบเงนสมทบท

ประเทศตนตองจาย จงไดต งกองทนภายในประเทศข นเองเพอชดใชเยยวยาความเสยหายทเกดข น คอ

กองทนเพอความรบผดจากมลพษน ามน (The Oil Spill Liability Trust Fund หรอ OSLTF) ซงจะ

ครอบคลมถงคาใชจายในการกาจดมลพษ คาความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาต คาใชจายในการ

ประเมนมลคาความเสยหายและการฟนฟใหกลบสสภาพเดม คาเสยหายตามประเภทความเสยหายท

ระบในกฎหมายมลพษน ามน (OPA) คาใชจายในการวจยและการพฒนา และรวมถงการจดสรรดาน

อนๆ ดวย โดยเงนสนบสนนกองทนน นมาจากการจดเกบภาษน ามน ตามปรมาณการใชน ามนใน

อตสาหกรรมน ามนซงมการผลตหรอนาเขามาในสหรฐ ท งน เงนสนบสนนกองทนอกสวนหนงจะมาจาก

การถายโอนจากกองทนทมอยเดมกอนมการต งกองทน OSLTF ข น นอกจากน จะมาจากดอกเบ ยจาก

229

เงนลงทนของกองคลงสหรฐและคาปรบตามกฎหมาย ซงผเขยนเหนวา ประเทศไทยอาจจะยงไมม

ความพรอมในการสงเงนสมทบเขากองทนระหวางประเทศ เนองจากอตราความเสยงของการเกดเหต

น ามนรวในประเทศไทยยงมไมมาก หากจะตองเรยกเกบเงนจากผรบน ามนเพอสงเงนเขากองทน

ระหวางประเทศ อาจจะทาใหประเทศไทยตองรบภาระทางการเงนเกนควร ดงน น ผเขยนเหนวา ใน

เบ องตนประเทศไทยควรจดต งกองทนข นเองภายในประเทศ โดยเรยกเกบจากผทเกยวของในกจการ

น ามน เชน บรษทผไดรบสมปทานในการสารวจ ผลตและขดเจาะปโตรเลยม และผรบน ามนใน

ประเทศตามปรมาณน ามนทมการนาเขา รวมถงเงนคาปรบตามกฎหมาย และการฟองไลเบ ยคนจากผ

กอมลพษน นจะมความเหมาะสมมากกวา แตอยางไรกตาม การจดต งกองทนยงมรายละเอยดในเรอง

ของแหลงทมาเงนทนและระบบการบรหารจดการทจะตองศกษาเพมเตมอกมาก ซงในวทยานพนธ

ฉบบน ไมไดศกษาไปถง ดงน น หากในอนาคตไดมการศกษาวจยถงความเปนไปไดในการจดต งกองทน

ภายในประเทศเพอเยยวยาความเสยหายจากมลพษมนน ามนข น กจะเปนประโยชนตอการเยยวยา

ผเสยหายและฟนฟทรพยากรธรรมชาตไดอยางยงยน

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

ความเสยหายอนเกดจากน ามนรวไหล มลกษณะทแตกตางจากความเสยหายในกรณทวไป

กลาวคอ เปนเหตการณทเกดข นกลางทะเลทาความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตทางทะเลซงไมม

เจาของ แตสงผลกระทบตอการดารงชวตของมนษยซงตองอาศยทรพยากรธรรมชาตเหลาน นในการ

ดารงชพ และแมเหตการณน ามนรวไหลจะไมใชเหตการณทเกดข นบอยคร ง แตเปนเหตการณทเมอ

เกดข นแลวไดสรางความเสยหายจานวนมหาศาลและสรางผลกระทบในวงกวาง เนองจากสารเคมใน

น ามนมความเปนพษและทาอนตรายตอสงแวดลอม ตองอาศยระยะเวลายาวนานกวาจะมการฟน

กลบคนสสภาพเดมได สงผลกระทบตอบคคลผตองอาศยทรพยากรดงกลาวในการดารงชพ เชน

ชาวประมง ซงตองเสยหายจากการทจบสตวน าไดในปรมาณทนอยลง ผประกอบอาชพในบรเวณ

พ นทซงถกคราบน ามนตองไดรบผลกระทบจากการขาดรายไดในการประกอบอาชพ เนองจากจานวน

นกทองเทยวทลดลงสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจในพ นทอนเปนความสญเสยทางเศรษฐกจซงยงไม

มหลกการเยยวยาทชดเจน

ปจจบนการชดใชเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวไหลในประเทศไทยยงไมมประสทธภาพ

เทาทควร เนองจากประเทศไทยยงไมมกฎหมายเกยวกบความรบผดในความเสยหายจากน ามนรว

โดยเฉพาะ การเยยวยาความเสยหายจงเปนไปตามกฎหมายละเมดและพระราชบญญตสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ซงมปญหาในเรองของภาระพสจนความรบผดของผกอความ

เสยหายอย เนองการพสจนความรบผดตามกฎหมายละเมดจะตองพสจนความจงใจหรอประมาท

เลนเลอของผกอความเสยหาย แตในการดาเนนกจการเกยวกบการขนสงน ามนน นเปนเรองทตอง

อาศยความรเฉพาะทาง ผเสยหายจงไมอยในวสยทจะพสจนถงความรบผดดงกลาวได และแมตาม

พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมฯ จะใชหลกความรบผดโดยเครงครดทาใหผเสยหายไม

ตองพสจนถงความจงใจหรอความประมาทเลนเลอของผกอมลพษกตาม แตผเสยหายยงคงมภาระตอง

พสจนวาแหลงกาเนดมลพษมาจากทใด และใครเปนเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษน น

231

ซงน ามนรวเปนเหตการณทเกดข นกลางทะเลยอมหาผรเหนเหตการณไดยาก อกท ง หากเปนรวไหล

จากทอขนสงน ามนใตทะเล การนาสบถงจดทเกดการรวไหลและตรวจสอบวาผใดเปนเจาของหรอผ

ครอบครองอปกรณดงกลาวยอมกระทาไดยากอกเชนกน นอกจากน แมรางพระราชบญญตความรบ

ผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดเรอ พ.ศ. ... จะไดผานการพจารณาจากสภานต

บญญตแหงชาต ดวยความมงหมายทจะใหเปนกฎหมายทใชบงคบกบการเยยวยาความเสยหายจาก

น ามนรวโดยเฉพาะกตาม แตกมบางบทบญญตทยงไมเหมาะสมและไมสามารถครอบคลมถงกรณท

อาจเกดข นได และมจานวนความรบผดตามกฎหมายทไมสงมาก จงอาจไมจงใจใหผกอมลพษใชความ

ระมดระวงปองกนความเสยหายและรบผดชอบตอเหตการทเกดข นเทาทควร

สาหรบกฎหมายระหวางประเทศน น มอนสญญาวาดวยความรบผดทางแพงเพอความ

เสยหายอนเกดจากมลพษน ามน ค.ศ. 1992 ซงเปนอนสญญาหลกทกาหนดรปแบบของกฎหมายทใช

ในการเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวใหแกรฐซงเขาเปนภาคของอนสญญาดงกลาว โดยจะกาหนด

ความรบผดโดยเครงครดแกเจาของเรอใหตองรบผดในความเสยหายทเกดจากน ามนรว ซงเจาของเรอ

สามารถจากดความรบผดไดตามขนาดระวางของเรอ แตอยางไรกตามรปแบบการเยยวยาตาม

กฎหมายระหวางประเทศน นจะเปนแบบ 3 ข น กลาวคอ จะกาหนดความรบผดแกเจาของเรอเพยงให

ชดใชเยยวยาในข นแรก สวนความเสยหายในสวนทเกนจากความรบผดของเจาของเรอน น ผเสยหาย

จะตองไปเรยกรองจากกองทนระหวางประเทศ ( IOPC FUND) และหากยงคงมความเสยหายสวนท

เกนจากความรบผดของกองทนระหวางประเทศอก จะตองไปเรยกรองเอาจากกองทนสวนเสรม

(Supplementaly Fund) ซงการทจะไดรบชดใชเยยวยาครบท งสามข นน รฐภาคจะตองใหสตยาบน

อนสญญาและพธสารใหครบท งสามฉบบ และมหนาทในการนาสงเงนเขากองทนดงกลาวดวย ดงน น

การเยยวยาจากเจาของเรอซงเปนผกอมลพษจงเปนเพยงการเยยวยาในข นแรกเทาน น ตวอยาง

ประเทศทใชการเยยวยาในรปแบบดงกลาวคอ ประเทศสงคโปร ซงมลกษณะภมประเทศทเปนเมองทา

มการขนสงสนคาทางเรออยางหนาแนน มความเสยงทจะเกดอบตเหตทางน าไดงาย จงมความ

เหมาะสมทจะเขาเปนภาคอนสญญามากกวาประเทศไทย

สาหรบบางประเทศทไมไดใหสตยาบนอนสญญาระหวางประเทศดงกลาว กมการบญญต

กฎหมายเฉพาะข นภายในประเทศเองโดยมโครงสรางความรบผดท ใกลเคยงกบอนสญญาแตมการ

ปรบรายละเอยดในกฎหมายบางประการเพอใหสอดคลองและเหมาะสมกบประเทศของตน เชน

232

ประเทศอเมรกา ซงไดตรากฎหมายมลพษน ามน (Oil Pollution Act 1990) กาหนดความรบผดแก

“ฝายผตองรบผด” โดยมการนยามตวบคคลผตองรบผดทคอนขางชดเจน มขอบเขตทกวางกวา

อนสญญา จงไมไดจากดแคเฉพาะเจาของเรอแตหมายความรวมถงบรษทผดาเนนกจการปโตรเลยม

ดวย และในกฎหมายยงกาหนดหนาทแกรฐบาลในการสบสวนตนเหตแหงการรวไหลและประกาศ

กาหนดตวผตองรบผดชอบ (responsible party) ในเหตการณทเกดข นดวย นอกจากน ในประเทศ

สหรฐอเมรกามกฎหมายวาดวยน าสะอาดทกาหนดคาปรบตามปรมาณของน ามนทมการรวไหล และม

กฎหมายพาณชยนาวซงสามารถกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษได ซงจะเหนไดวาจานวนความรบผด

ของผกอมลพษตามกฎหมายน นมจานวนมาก ทาใหฝายผกอมลพษตระหนกถงความรบผดและสราง

แรงจงใจใหรบผดชอบตอเหตการณดวย แตหากพจารณารางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอ

ความเสยหายจากมลพษน ามนอนเกดจากเรอฯ ของประเทศไทยแลวจะพบวายงไมมการกาหนดถง

ความรบผดในเรองดงกลาวเลย อกท งยงมงไปทเฉพาะกรณน ามนรวไหลจากรวเทาน น จงอาจยงไม

ครอบคลมและเหมาะสมเทาทควร

อยางไรกตาม ความเสยหายจากน ามนรวโดยสวนใหญจะมลกษณะเปนความเสยหายทาง

เศรษฐกจและเปนความเสยหายทางสงแวดลอม ซงพสจนยากและจาเปนตองไดรบการเยยวยาอยาง

ทนทวงท ลาพงเพยงการมกฎหมายสารบญญตรองรบสทธในการเรยกรองคาเสยหายอาจจะยงไม

เพยงพอ จาเปนจะตองมการระงบขอพพาททมรปแบบรวดเรว ครอบคลม เชอถอไดและสามารถชดใช

เยยวยาใหแกผเสยหายไดอยางเปนธรรมทสด ซงการระงบขอพพาททางศาลตามกระบวนการข นตอน

ปกตน น คอนขางเปนกระบวนพจารณาทเตมรปแบบ มระยะเวลาทคอนขางยาวนาน และมคาใชจาย

ในการดาเนนคด มอปสรรคในการพสจนความเสยหายเนองจาก ผเสยหายมหนาทตองนาสบถงความ

เสยหายทตนไดรบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 84/1 โดยจะตองม

พยานหลกฐานเพอพสจนตามขอเรยกรองของตน ซงผทไดรบความเสยหายจากน ามนรวโดยสวนใหญ

จะเปนชาวประมง เจาของรานคา เจาของรานอาหาร หรอเจาของโรงแรมหรอทพก และผประกอบ

อาชพรายยอยตางๆ ซงไมมหลกฐานแสดงถงรายไดทชดเจน มเพยงบญชรบจายซงทาข นเองโดยไมม

การรบรอง เมอตองมการพสจนจานวนคาเสยหายในช นศาล พยานหลกฐานดงกลาวจงขาดน าหนก

นาเชอถอ ศาลจงตองกาหนดคาสนไหมทดแทนใหตามควรแกพฤตการณตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยมาตรา 438 ซงไมเพยงพอตอความเสยหายทผเสยหายไดรบจรง นอกจากน การระงบขอ

233

พพาทโดยการตกลงกนของคกรณ ไมวาจะเปนการตกลงกนกอนฟองหรอภายหลงฟองคดกตาม ก

พบวายงไมมหลกเกณฑทชดเจนแนนอนและผเสยหายไมไดรบการเยยวยาในสดสวนทเทาเทยมกน ใน

ปจจบนไดมการแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยเพมบทบญญตเกยวกบการ

ดาเนนคดแบบกลม สามารถนามาใชกบคดทมผเสยหายเปนจานวนมากซงไดรบความเสยหายภายใต

ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายเดยวกน และแนวคดในการดาเนนคดแบบกลมน เปนประโยชนชวยลด

ขอจากดในการดาเนนคดแบบสามญท งในเรองคาใชจาย ระยะเวลา ความซ าซอนในการดาเนนคด

และอานวยความสะดวกใหแกคความมากยงข น โดยทผลของคาพพากษาจะผกพนสมาชกกลมทกคน

จงทาใหสามารถมนใจไดวาผเสยหายทกคนจะไดรบการเยยวยาอยางเทาเทยมกน แตอยางไรกตาม

การเรมดาเนนคดแบบกลมไดน นจะตองมการรองขอข นมาจากโจทกซงเปนสมาชกกลม ฝายจาเลยไม

อาจยนคารองขอไดและศาลไมอาจสงใหมการดาเนนคดแบบกลมไดเอง อยางไรกตามในการ

ดาเนนคดแบบกลมน นยงคงมข นตอนในการนาสบพยานหลกฐานเพอวนจฉยหาผแพชนะในคดตาม

หลกเกณฑของกฎหมายอยซงตองอาศยระยะเวลาในการดาเนนคด ซงจากการศกษาพบวาการระงบ

ขอพพาทโดยการตกลงกน (ในคดแบบกลม) น นเปนวธทสามารถเยยวยาใหแกผเสยหายไดอยางม

ประสทธภาพกวาการดาเนนคดในศาลอยางเตมรปแบบ เนองจากสามารถกาหนดหลกเกณฑในการ

เยยวยาไดยดหยนกวาและมศาลเปนผควบคมมใหขอตกลงน นขดตอกฎหมายและเปนประโยชนตอ

คกรณทกฝาย แตอยางไรกตามในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและในขอกาหนดของ

ประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559 กไมไดกาหนดรายละเอยดของหลกเกณฑ

ทจะใชในการพจารณาขอตกลงของคกรณวาควรจะมลกษณะใด

สาหรบวธการระงบขอพพาทในคดน ามนรวของประเทศสหรฐอเมรกาน น จะใชวธการทา

ขอตกลงในคดแบบกลม (settlement agreement) ซงจะเกดข นภายหลงทมการฟองคดแบบกลม

เกดข นแลว โดยศาลจะเขามาควบคมดแลขอตกลงใหมความเปนธรรมและไมขดตอกฎหมาย โดยใน

ขอตกลงจะมการแบงผเสยหายตามประเภทความเสยหายทชดเจน เนองจากการเยยวความเสยหาย

ในแตละประเภทอาจมหลกเกณฑและวธคานวณทแตกตางกน จงเปนการรบประกนวาผเสยหายทจด

อยในประเภทเดยวกนจะไดรบการเยยวยาตามเงอนไขและหลกเกณฑเชนเดยวกนแนนอน นอกจากน

ยงมการกาหนดเขตพ นทความเสยหายทางเศรษฐกจ (economic loss zone) และนาหลกทาง

เศรษฐศาสตรมาใชในการคานวณจานวนคาสนไหมทดแทนเพอความชดเจนดวย ท งยงมการกาหนด

234

ข นตอนในการอทธรณการคานวนคาเสยหายโดยการต งคณะกรรมพจารณาอทธรณข นเพอพจารณา

ขอโตแยงวาการคานวณตามหลกเกณฑน นไมถกตองอยางไร ซงจะเหนไดวาการชดใชเยยวยาดวยการ

ประนประนอมในศาลสามารถกาหนดหลกเกณฑไดยดหยนกวากระบวนพจารณาแบบทวไป แต

อยางไรกตามในประเทศอเมรกาสรางแรงจงใจใหผกอมลพษยอมประนประนอมยอมความดวยการ

กาหนดความรบผดและคาปรบตามกฎหมายไวในจานวนทสงและเพอเปนการลดอานาจตอรองผกอ

มลพษซงเปนบรษทใหญๆ ดวย ดงน น ประเทศไทยควรนาหลกการชดใชคาเสยหายดวยการทา

ขอตกลงประนประนอมมาใชในการดาเนนคดแบบกลม โดยวางแนวทางในการพจารณาขอตกลง

ใหแกศาล ไวในขอกาหนดประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม กจะทาใหผเสยหายไดรบ

การชดใชเยยวยาอยางมประสทธภาพมากทสด

อยางไรกตาม จากการศกษาพบวายงมมาตราการในการเยยวยาอกหลายมาตรการทสามารถ

นามาสนบสนนนการชดใชเยยวยาใหมประสทธภาพมากยงข น แตวทยานพนธฉบบน ไมไดศกษาไปถง

รายละเอยดของมาตรการตางๆ เนองจากจะตองลงลกไปในรายละเอยดทคอนขางมาก ผเขยนจง

ศกษาถงมาตรการดงกลาวเพยงเบ องตนเทาน น ซงในอนาคตหากมผมาศกษาในมาตรการตางๆ

เหลาน ตอไป คาดวาจะเปนประโยชนในการทาใหรปแบบการเยยวยาความเสยหายจากน ามนรวใน

ประเทศไทยมประสทธภาพมากยงข น ซงไดแก มาตรการเยยวยาโดยหนวยงานรฐซงมหนาทเกยวของ

กบเหตการณน ามนรวน น โดยผเขยนเหนวา โครงสรางของ “คณะกรรมการปองกนและขจดมลพษ

ทางน าเนองจากน ามน” ประกอบดวยหลายหนวยงานมากเกนไป ทาใหไมเปนอสระและไมมความ

คลองตวในการดาเนนงาน และยงขาดแคลนอปกรณและความเชยวชาญของบคคลากรในองคกรดวย

ดงน น ในอนคตจงเหนวาควรมการศกษาถงการปรบโครงสรางองคกรในการขจดคราบน ามนโดยจดต ง

เปนองคกรอสระ เพอความคลองตวในการดาเนนงานมากยงข น นอกจากน ควรมการศกษาถงการนา

มาตรการทางการเงน เชน การจดต งกองทนเพอการเยยวยาข นในประเทศไทย โดยผเขยนเหนวา

ประเทศไทยอาจจะยงไมมความพรอมในการทจะสงเงนสมทบเขากองทนระหวางประเทศ ( IOPC

Fund) เนองจากอาจทาใหประเทศไทยตองรบภาระทางดานการเงนมากเกนไป ดงน น ควรม

การศกษาถงการจดต งกองทนภายในประเทศข น โดยจดเกบเงนสมทบจากผทเกยวของในธรกจน ามน

เพอนามาชดใชเยยวยาใหแกผเสยหายและฟนฟทรพยากรธรรมชาตตอไป

235

5.2 ขอเสนอแนะ

การชดใชเยยวยาแกผเสยหายในความเสยหายอนเกดจากน ามนรวน นยงไมมประสทธภาพ

เทาทควร เนองจากประเทศไทยยงไมมกฎหมายเกยวกบความรบผดในกรณดงกลาวโดยตรง การฟอง

และพสจนความรบผดของผกอเหตตามกฎหมายในปจจบนยงไมมความเหมาะสม ผเสยหายยงม

อปสรรคในการพสจนความเสยหายทไดรบ นอกจากน วธการระงบขอพพาทดวยการประนประนอม

คาเสยหายยงไมมกลไกในการควบคมใหเกดความเปนธรรม ทาใหผเสยหายไดรบการเยยวยาทไมเทาเทยม

ผเขยนจงขอเสนอแนะแนวทางดงตอไปน

1) เนองจากปจจบนรางพระราชบญญตความรบผดทางแพงตอความเสยหายจากมลพษน ามนอน

เกดจากเรอ พ.ศ. ... ไดผานการพจารณาจากสภานตบญญตแหงชาตแลว ผเขยนจงขอต งขอสงเกต

ประเดนทควรพจารณาในการแกไขปรบปรงกฎหมายฉบบน ตอไปในภายภาคหนา ดงน

- ควรพจารณาการกาหนดตวบคคลผตองรบผดใหกวางข น โดยใหคลอบคลมถง “บรษท

ผดาเนนกจการปโตรเลยม” ใหตองรบผดโดยเครงครดในความเสยหายทเกดจากมลพษน ามนดวย

- ควรมการกาหนดประเภทของความเสยหายทสามารถเรยกรองไดไวใหละเอยด

โดยเฉพาะความเสยหายทางเศรษฐกจ และความเสยหายตอสงแวดลอม

- ควรกาหนดหนาทใหรฐบาลเปนผสบสวนถงตนเหตแหงการรวไหลและประกาศ

กาหนดตวผตองรบผดชอบในเหตการณรวไหลเพอใหผเสยหายทราบไดวาจะตองยนขอเรยกรองตอใคร

- กาหนดคาปรบแกผทปลอยใหมน ามนรวไหลลงสทะเล โดยปรบตามปรมาณน ามน

ทมการรวไหลตอลตรในจานวนทสงสด

- ใหศาลมอานาจกาหนดคาเสยหายเชงลงโทษไดหากเหนวาผกอมลพษน นกอใหเกด

การรวไหลดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง พรอมท งกาหนดหลกเกณฑใหศาล

สามารถปรบลดคาปรบหรอคาเสยหายเชงลงโทษได หากผกอมลพษยนยอมชดใชคาเสยหายแก

ผเสยหายดวยประนประนอมยอมความตามเงอนไขทศาลเหนสมควร

2) เนองจากในปจจบน มบทบญญตเกยวกบการดาเนนคดแบบกลม ใชบงคบในประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพงแลว จงควรใหศาลมอานาจสงใหดาเนนกระบวนพจารณาในรปแบบ

ดงกลาวไดโดยไมตองมคความรองขอ เพอใหศาลมอานาจแสวงหาขอเทจจรงเพมเตมไดตามมาตรา

222/23 อนเปนอานาจของศาลในระบบไตสวนมาใชในคด

236

3) ใหนาวธการระงบขอพพาทโดยการตกลงกนในคดแบบกลม มาใชในการระงบขอพพาทใน

คดน ามนรว แตควรจะตองกาหนดแนวทางในการพจารณาขอตกลงใหแกศาลดวยการ เพมเตม

ขอกาหนดของประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559 ในขอ 41 โดยใหเพม

ขอความดงตอไปน เปนวรรคสองของขอ 41

“ในการพจารณาหรอมคาสงตามวรรคหนง หากเปนการประนประนอมยอมความใน

คดซงมประเดนขอพพาทเกยวกบการเรยกรองคาสนไหมทดแทนในมลละเมด หามมใหศาลอนญาตให

มการประนประนอมกน เวนแต ศาลเหนวาขอตกลงในสญญาประนประนอมยอมความน น ไดมการตกลง

และกาหนดรายละเอยดในเรองตอไปน แลว

(1) กาหนดหลกเกณฑในการชดใชเยยวยาแยกตามความเสยหายแตละ

ประเภท พรอมท งเอกสารทใชในการพสจนความเสยหาย

(2) วธทางเศรษฐศาสตรในการคานวณคาสนไหมทดแทนทเปนตวเงน

(3) ข นตอนการยนขอเรยกรอง

(4) ข นตอนการอทธรณขอเรยกรอง

(5) ผลผกพนของสญญาประนประนอมยอมความ

ท งน ศาลมอานาจกาหนดเงอนไขอนใดเพอประโยชนแหงความยตธรรมตามทเหนสมควร”

รายการอางอง

ภาษาไทย

กมลณฐ นอยไกรไพร (2556). "การประกนภยสงแวดลอม." Assumption University Law Journal 4(2). กมลทพย คตการ. มาตรการทางกฎหมายในการควบคมและทดแทนความเสยหายอนเกด

จากวตถมพษ. ปรญญานตศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2529. คมสน ธรรมาลยวโรจน " P&I Club กบกฎเกณฑการชดใชคาเสยหายไปกอน (Pay to be

Paid Rule)." วารสารกฎหมายขนสงและพาณชยนาว 10(10). กระทรวงคมนาคม. แผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาต [ออนไลน].

แหลงทมา: http://www.md.go.th/md/index.php/2014-01-19-05-02-

28/2016-07-25-03-15-33/2014-01-19-06-02-02/-51/1335-02/file [27 สงหาคม 2559 ]

กรมควบคมมลพษ. แนวทางการปองกนและแกไขปญหาน ามนรวไหลลงแหลงน า. กรงเทพฯ: บรษทอนทเกรเตดโปรโมชน เทคโนโลย จากด, 2546.

กรมเจาทา. สถตการรวไหลของน ามนในป 2540-2553 [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://www.mkh.in.th/index.php/2010-03-22-18-05-34/2011-08-24-04-53-01 [26 เมษายน 2558]

กรมเจาทา. สานกความปลอดภยและสงแวดลอมทางน า [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://oldweb.md.go.th/organization_hd/marine_safety_and_environment.php [14 มนาคม 2560]

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. ปรากฏการณปะการงฟอกขาว [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://marinegiscenter.dmcr.go.th/km/coral-blenching/#.VNRCftKUejk [5 กมภาพนธ 2558]

กรนพซไทยแลนด. ครบรอบ 1 เดอน หลงคราบมฤตยสดา หายนะน ามนรวทไมจางหายไปของปตท. [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://www.greenpeace.org/seasia/th/news/blog1/1/blog/46381/ [27 สงหาคม 2556]

ขอกาหนดประธานศาลฎกาวาดวยการดาเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559

238

คณะผแทนไทยประจาประชาคมยโรป. ภมหลงสหภาพยโรป [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://www.thaieurope.net/ftp/EU_Factsheet.pdf [21 ธนวาคม 2552] คณะอนกรรมการคนควาและวชาการ สมาคมประกนวนาศภย. คมอการประกนภย.

กรงเทพ: วคตอรเพาวอรพอยท, 2530. คาแนะนาประธานศาลฎกาเกยวกบการดาเนนคดสงแวดลอม จตต ตงศภทย. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยประกนภย. กรงเทพ: สานกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, จด เศรษฐบตร. หลกกฎหมายแพงลกษณะละเมด. กรงเทพ: คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550. ฉนทกา กลธารง. ความรบผดของรฐโดยปราศจากความผด:ศกษาเปรยบเทยบกฎหมาย

ฝรงเศสกบกฎหมายไทย.วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2551.

ชาญชย แสวงศกด. คาอธบายกฎหมายเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทและความรบผดชอบของรฐโดยปราศจากความรบผด. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2555.

ไชยยศ เหมรชตะ. ยอหลกกฎหมายแพงและพาณชย : ประกนภยพรอมดวยกฎหมายคมครองผประสบภยจากรถ. กรงเทพ: สานกพมพนตธรรม, 2553.

ไชยยศ เหมะรชตะ. ยอหลกกฎหมายแพงและพาณชย : ประกนภย พรอมดวยตวอยางขอสอบและแนวคาตอบ. กรงเทพ: สานกพมพนตธรรม, 2543.

เชษฐกญญา เพงสวสด. แผนปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามนแหงชาตและบทบาทหนาทของกรมควบคมมลพษ [ออนไลน]. แหลงทมา:

www.aimconsultant.com/th/news2/pcd_plan.pdf [27 สงหาคม 2559] ฐตศกด เวชกามา (2556). "ความออนแอของการคมครองทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทเกดจากน ามนรว." วารสารการจดการสงแวดลอม 9(2). ฐานขอมลความรทางทะเล. น ามนรวไหลทางทะเล (oil spill) [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://www.mkh.in.th/index.php/2010-03-22-18-05-34/2011-08-24-04-53-01 [24 สงหาคม 2554]

เดลนวสออนไลน. การเยยวยาความเสยหายบรเวณอาวพราวโดยการประกนภย [ออนไลน].

แหลงทมา: http://m.dailynews.co.th/Article.do?contentId=47240 [5 สงหาคม 2558]

239

ดร.พรสข จงประสทธ และคนอนๆ. คมอการเรยกรองคาเสยหายเนองจากน ามน. กรงเทพฯ: สานกจดการคณภาพน า กรมควบคมมลพษ, 2548.

Thai PBS. พลกปมขาว : บทเรยน "ฟอรด" บทเรยนผบรโภค [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://news.thaipbs.or.th/content/255007 [5 พฤศจกายน 2559] ไทยรฐออนไลน. กลมประมงเกาะเสมด ยนฟองปตท. ปมทอน ามนรว [ออนไลน].

แหลงทมา: http://tr-online.phalcon.ni11.pw/content/438886 [4

พฤศจกายน 2558 ] ไทยรฐออนไลน. ครบ1เดอนน ามนรว ความรบผดชอบจาก PTTGC มแคไหน??? [ออนไลน].

แหลงทมา: http://www.thairath.co.th/content/365745 [20 กนยายน 2558]

ไทยรฐออนไลน. 'พทท โกลบอล' แพคดน ามนรวอาวพราว ศาลแพงสงชดใชชาวบาน [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.thairath.co.th/content/701675 [4

พฤศจกายน 2559] น. วรรณฉตรสร. หวหนาสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดระยอง. สมภาษณ, 3

กนยายน 2558 นนทวฒน บรมานนท. กฎหมายปกครอง. กรงเทพ: สานกพมพวญญชน, 2557. นาวาโท เกษม เนยมฉาย "แนวทางการจดต งหนวยยามฝงของตางประเทศ." นาวกาธปตยสาร

คลงปญญาพฒนาผนา. บบผา อครพมาน (แปลสรปและเรยบเรยง). คาวนจฉยและขอสงเกตในคดเกยวกบความรบ

ผดของฝายปกครองในระบบกฎหมายฝรงเศส, ศนยศกษากฎหมายปกครองเปรยบเทยบ สานกวจยและวชาการ สานกงานศาลปกครอง [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://www.admincourt.go.th/00_web/09_academic/document/foreign1.pdf

บญอนนต วรรณพาณชย (2543). "ประเภทคดปกครองและผมสทธฟองคดแตละประเภท." สานกงานศาลปกครอง.

ประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม (ฉบบท 3) พ.ศ.2544 ประชาชาตธรกจ. ครม.ไฟเขยว เงนเยยวยาชาวบานเดอดรอนจากฝายราษไศล 38 ลานบาท

[ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1431426766 [6 พฤษภาคม 2560]

240

ประพจน คลายสบรรณ "แนวคด ทฤษฎ และหลกกฎหมายทเกยวของในคดสงแวดลอม." วารสารวชาการศาลปกครอง 7(2): 32.

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ปญญา สทธบด. การเรยกคาเสยหายในคดสงแวดลอม..ศกษาเฉพาะกรณเอกชนเปน

ผเสยหาย. งานวจยการอบรมหลกสตร “ผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 4 วทยาลยการยตธรรม สานกงานศาลยตธรรม,2542.

ไผทชต เอกจรยกร. เอกสารเพอประกอบการพจารณากฎหมายของสมาชกรฐสภา เรอง รางพระราชบญญตความรบผดทางแพงเพอความเสยหายจากมลพษน ามน พ.ศ. ... กรงเทพ: สานกสงเสรมวชาการรฐสภา สภาบนพระปกเกลา,

ผศ. นพ. ธระ วรธนารตน. รายงานวจยการรบรผลกระทบและการจดการวกฤตน ามนรวลงทะเล บรเวณอาวพราว เกาะเสมด จงหวดระยอง. กรงเทพ: บรษทจรลสนทวงศการพมพ จากด, 2558.

พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พระพทธศกราช 2456 พระราชบญญตควบคมน ามนเช อเพลง พ.ศ. 2542 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 พระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 พทท โกลบอลเคมคอล. อพเดทขอมลการฟนฟเกาะเสมด [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://pttgc-oilspill.com/ [23 สงหาคม 2558] มาล สรเชษฐ. เอกสารการสอนชดวชากฎหมายธรกจหนวยท 13 การระงบขอพพาท.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2537. มลนธนตธรรมสงแวดลอม. ถอดสรปประสบการณคดคลต : กวาจะมคาพพากษาคด

ประวตศาสตร [ออนไลน]. แหลงทมา: http://enlawfoundation.org/newweb/?p=792 [5 พฤศจกายน 2559]

รศ.ดร.อรพรรณ ณ บางชาง-ศรเสาวลกษณ และคณะ. รายงานฉบบสมบรณ:โครงการเรยกคาเสยหายในคดสงแวดลอมทางทะเลและชายฝง. กรงเทพ: กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2554.

ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนและขจดมลพษทางน าเนองจากน ามน พ.ศ. 2547 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550

241

Voice TV 21. ฟองคด class action ทางออกผบรโภค? [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://news.voicetv.co.th/business/272265.html [5 พฤศจกายน 2559] ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ. คาอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง และ

ลาภมควรได. กรงเทพ: สานกพมพวญญชน, 2553. สนย มลลกะมาลย (2539). "ทางเลอกในการเยยวยาผเสยหายจากปญหามลพษ." ดลพาห

1(43): 104. สวจน ธญรส. มลพษทางทะเลและชายฝง. กรงเทพมหานคร: สานกพมพโอเดยนสโตร,

2549. สวรรณา โลหะประธาน. การประกนภยความรบผด : ศกษาเฉพาะกรณการประกนภย

คมครองความเสยหายตอบคคล ทรพยสน และสภาพสงแวดลอม อนเกดจากวตถอนตรายและของเสยทเปนอนตราย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2548.

สานกงานประชาสมพนธจงหวดระยอง. ศนยอานวยการเฉพาะกจเพอแกไขปญหาน ามนดบรวไหลจงหวดระยองสรปรายงานสถานการณกรณเกดเหตภยพบตกรณฉกเฉน น ามนดบรวไหลลงทะเล ในพ นท ตาบลมาบตาพด อาเภอเมองระยองจงหวดระยองเมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://pr.prd.go.th/rayong/ewt_news.php?nid=2711&filename=index [1 สงหาคม 2556]

อรสรา ประดษฐสวรรณ. Case Study : คดโรงไฟฟาแมเมาะ [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://mcot-web.mcot.net/fm965/site/content?id=5502a9e6be04701a748b4610#.WByNRy2LTIU [4 พฤศจกายน 2559]

อรพรรณ ณ บางชาง และ อทธพล ศรเสาวลกษณ. โครงการศกษาแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐกจจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมเพอสนบสนนกระบวนการยตธรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพวฑรยการปก, 2552.

อดมศกด สนธพงธ. กฎหมายเกยวกบสงแวดลอม. กรงเทพ: วญญชน, 2554. อดมศกด สนธพงษ. กฎหมายวาดวยความเสยหายทางสงแวดลอม ความรบผดทางแพง การ

ชดเชยเยยวยา และการระงบขอพพาท. กรงเทพ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2554.

242

อานาจ วงศบณฑต. กฎหมายสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550.

ภาษาองกฤษ

Antonio J. Rodriguez and Paul A.C. Jaffe "The Oil Pollution Act of 1990." Tulane Maritime Law Journal 15.

BIO by Deloitte, Civil liability, financial security and compensation claim for offshore oil and gas activities in European Economic Area Final Report prepared for European Commission – DG Energy,2014.

Chan Leng Sun (2005). "Singapore Legislation on Oil Pollution." Singapore Year Book of International Law and Contributors 9.

David j. shestokas. The BP Oil Spill Court Approved Settlement Process [Online]. Available from: http://www.shestokas.com/legal-news/the-bp-oil-spill-court-approved-settlement-process-2/ [10 November 2016]

Deepwater Horizon Court Surperivsed Settlement Program. Economic and Property Damages Settlement Agreement [Online]. Available from: http://www.deepwaterhorizonsettlements.com/Economic/SettlementAgreement.aspx

EPA United States Environmental Protection Agency. “Our Mission and What We Do” [Online]. Available from: http://www.epa.gov/aboutepa/our-mission-and-what-we-do [15 February 2016]

European Union. EU member countries [Online]. Available from: https://europa.eu/european-union/about-eu/countries/member-countries_en [22 December 2016]

European Maritime Safety Agency. Regulation (EU) 100/2013 amending Regulation (EC) No 1406/2002 establishing a European Maritime Safety Agency [Online]. Available from: http://www.emsa.europa.eu/about/items.html?cid=80&id=1731 [5 November 2016]

243

IMO, Claim Manual of International Oil Pollution Compensation Fund 1992 International Oil Pollution Compensation Fund,2016.

IMO. Claim Manual October 2016 Edition [Online]. Available from: http://www.iopcfunds.org/uploads/tx_iopcpublications/IOPC_Funds_Claims_Manual_ENGLISH_WEB.pdf [5 November 2016]

International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage 1992 International Convention on Establishment of an International Fund for

Compensation for Oil Pollution Damage 1992 Inc. ClaimsComp. Understanding the New BP Settlement A guide for Gulf Coast

Business Owners about the $7.8 Billion BP Settlement [Online]. Available from: http://cdn2.hubspot.net/hub/218458/file-24566139-pdf/docs/e-book_bp_settlement_for_business_owners.pdf%253Ft%253D1363794569000 [10 November 2016]

IOPC FUND. Incident [Online]. Available from: http://www.iopcfunds.org/incidents/incident-map/ [5 November 2016]

IOPC fund. Parties to the international liability and compensation Conventions [Online]. Available from: http://www.iopcfunds.org/about-us/membership/map/#member-state-160 [29 December 2016]

IOPC Fund. The old regime: the 1969 civil liability convention and the 1971 fund convention [Online]. Available from: http://www.iopcfunds.org/about-us/legal-framework/the-old-regime-1969-clc-and-1971-fund-convention/ [5 November 2016]

ITOPF. Compensation for Ship-source Marine Oil Spills [Online]. Available from: http://www.itopf.com/knowledge-resources/documents-guides/compensation/ [5 November 2016]

ITOPF. Oil Spill Compensation A guide to the international conventions on liability and compensation for oil pollution damage [Online]. Available from: http://www.itopf.com/knowledge-resources/documents-guides/document/oil-spill-compensation-a-guide-to-the-international-conventions-on-liability-and-compensation-for/ [9 Nov 2016]

244

ITOPF. Preparation and submission of claims from oil pollution [Online]. Available from:http://www.itopf.com/fileadmin/data/Documents/TIPS%20TAPS/TIP15PreparationandSubmissionofClaimsfromOilPollution.pdf [7 Nov 2016]

Merchant Shipping (Civil Liability and Compensation for Oil Pollution) Act MPA. About the Maritime and Port Authority of Singapore [Online]. Available from:

http://www.mpa.gov.sg/web/portal/home/media-centre/news-releases/detail/37feca0d-a6bd-46be-bf22-ecedd929885c [18 September 2016]

Norwegian Petroleum Directorate. Act of 29 November 1996 No.72 relating to petroleum activities, as amended [Online]. Available from: http://www.npd.no/en/Regulations/Acts/Petroleum-activities-act/ [5 November 2016]

Oil Pollution Act 1990 OPOL. About OPOL [Online]. Available from: http://www.opol.org.uk/about.htm [20

August 2016] R.Bhanu Krishna Kiran (2010). "Liability and compensation for oil pollution damage:

An examination of IMO Convention." NUJS Law review.399. Rio Declaration on Environment and Development,1992 R.K. Nathan (1986). "Practical Approach to Assessment of Liability and Damage in

Tort." Malayan Law Journal Pte. Ltd. . So-Min Cheong (2011). "The role of government in disaster management : the case of

the Hebei Spirit oil spill compensation." Environment and Planning C : Government and Policy 29.

Soon Choo Hock (1983). "Civil Liability for Oil Pollution, Legislation Comment." 25 Malaya Law Review 139.

Uk Kim. Oil spill compensation scheme from an oil tanker in Korea : a case study on the Hebei Spirit. World Maritime University Dissertations,2010.

U.S. Coast Guard. The Oil Spill Liability Trust Fund (OSLTF) [Online]. Available from: http://www.uscg.mil/npfc/About_NPFC/osltf.asp [17 February 2016]

Wang H., Civil liability for marine oil pollution damage : A comparative study of the international, US and Chinese compensation regime Kluwer Law International,2011.

ภาคผนวก

246

ประวตผเขยนวทยา นพนธ

ประวตผเขยนวทยานพนธ

นางสาวทววงษ แสงพงษชย เกดวนท 26 เมษายน พ.ศ. 2533 ทจงหวดระยอง สาเรจการศกษาระดบปรญญาตร นตศาสตรบณฑต (เกยรตนยมอนดบ 1) จากคณะนตศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง ในปการศกษา 2554 และสอบไลไดความรช นเนตบณฑต ตามหลกสตรของสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา สมยท 66 ตอมาเขารบการศกษาตอในหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในปการศกษา 2556 ปจจบนทางานในตาแหนงนตกร สงกดสานกอานวยการประจาศาลอทธรณภาค 1