ความรู้เบื้องต้นในการอ่านแผน...

ความรเบองตนในการอานแผนท

โรงเรยนแผนท กรมแผนททหาร

บทท 1

กลาวน า

1. ความมงหมาย

คมอเลมนใหรายละเอยดและความรเกยวกบการใชแผนทแกเจาหนาทซงมความจ าเปนตองเรยนร

เพอน าไปปฏบตภารกจ เพราะเมอถาสามารถใชแผนทไดอยางถกตองแลว แผนทจะแสดง ใหทราบถง

รายละเอยดตางๆ ในภมประเทศ เชน ระยะทาง ลกษณะภมประเทศทเปนพนราบ ลกเนน เสนทาง ล า

น า ปาสวน ไร นา อาคาร บานเรอน ฯลฯ ท าใหผใชมองเสมอนวาไดไปเหนในภมประเทศจรง และ

สามารถพจารณาวางแผนหรอภารกจตางๆ ไดอยางถกตอง เชน การเลอกเสนทางทดทสด ต าบลทตงท

เหมาะสม การก าบง และการซอนพราง เปนตน และการปฏบตภารกจในสมยใหมน บางครงตอง

ปฎบตในพนททหางไกลในภมประเทศชงมไดมความคนเคยตลอดจนการวางแผนตางๆ ตงแตเรมตนจนจบ

จ าเปนตองอาศยแผนทเปนประการส าคญ ตามทไดกลาวมาแลวจะเหนวาแผนทมความส าคญเปนอยางยง

ดงนนผใชจงจ าเปนตองเรยนรใหสามารถอานแผนทได และพงระลกอยเสมอวาแผนททดทสดนนจะหาคา

มไดเลยถาผใชแผนทอานแผนทไมเปน

2. แผนทคออะไร

แผนท คอรปลายเสนทเขยนหรอก าหนดขน เพอแสดงลกษณะของพนผวพภพทงหมด หรอเพยง

บางสวนลงบนพนราบ (พนแบน) ตามมาตราสวน โดยใชสและสญลกษณแทนรายละเอยดของภมประเทศ

ทเกดขนเองตามธรรมชาต และทมนษยสรางขน

3. การแบงประเภทหรอชนดของแผนท

ตามปกต แผนทจะแบงประเภทหรอชนดของแผนทไปตามมาตราสวนและประเภทของแผนท

ก. แบงตามมาตราสวน จะแบงเปนมาตราสวนเลก มาตราสวนปานกลาง และมาตราสวนใหญ

1. มาตราสวนเลก ไดแกแผนททมมาตราสวน 1 : 600,000 และเลกกวาเหมาะส าหรบ

การวางแผนทว ๆ ไป และใชส าหรบการศกษาพจารณาทางยทธศาสตร ของหนวยระดบสง

2. มาตราสวนปานกลาง ไดแกแผนททมมาตราสวนใหญกวา 1:600,000 แตเลกกวา

มาตราสวน 1 : 75,000 เหมาะส าหรบการวางแผนทางยทธการชงรวมถงการเคลอนยาย การรวมพล

การสงก าลงบ ารงดวย

3. มาตราสวนใหญ ไดแกแผนททมมาตราสวน 1 : 75,000 และใหญกวาเหมาะส าหรบ

ความจ าเปนทางยทธวธ ทางเทคนคและทางธรการของหนวยตาง ๆ ในสนาม

2

ค าวา "มาตราสวนเลก,มาตราสวนปานกลาง และมาตราสวนใหญ" อาจมความสบสนอยบาง จง

ขอเปรยบเทยบแผนทซงมมาตราสวนไมเทากนคอแผนททมมาตราสวนใหญกวาจะมคณสมบต คอ ตว

เลขทอยหลง 1 : จะมจ านวนนอยกวา มขนาดของรายละเอยดใหญกวา คลมพนทนอยกวาดวย

ดวยขนาดของแผนระวางทเทากน แผนททมมาตราสวนเลกกวาจะมคณสมบต คอ ตวเลขทอยหลง 1 :

จะมจ านวนมากกวา มขนาดของรายละเอยดเลกกวา คลมพนทมากกวาดวยขนาดของแผนระวางทเทากน

ข. แบงตามประเภทของแผนท

1. แผนทแบบแบน (Planimetric Map) คอแผนททแสดงแตเพยงลกษณะทตงตางๆ

เฉพาะ ทางราบเทานน

2. แผนทภมประเทศ (Topographic Map) คอแผนทซงแสดงลกษณะทตงตางๆ ทงทางราบ

และทางดง

3. แผนททรวดทรงพลาสตค ( Plastic Relief Map ) คอแผนทภมประเทศซงพมพลงบน

แผน พลาสตค และอดใหนนขนเปนรปสามมต

4. แผนทรปถาย ( Photo Map) คอการน ารปถาย (Photograph) หรอโมเสครป

ถาย (Photo mosaic) มาด าเนนกรรมวธโดยพมพเปนแผนท ทประกอบดวยเสนตารางพกด

รายละเอยดขอบระวาง ชอสถานท และเสนแบงเขตตาง ๆ

5. แผนทรปถายทรวดทรงพลาสตค ( Plastic Relief Photomap)คอแผนทรปถายซง

พมพลงบนแผนพลาสตค และอดใหนนขนเปนรปสามมต

6. โมเสครปถาย ( Photomosaic ) คอแผนผนรปถายซงกระท าโดยการน ารปถายทาง

อากาศหลายๆ แผนมาผนกตอขนเปนผนภาพถายเพยงแผนเดยว

7. แผนทผงเมอง ( City Map ) คอแผนทภมประเทศทแสดงลกษณะของตวเมอง (ปกตจะใช

มาตราสาน 1 : 12,000)

8. แผนทพเศษ ( Special Map ) คอแผนทซงท าขนเพอความมงหมายในการใชเปน

พเศษ เชน แผนทแสดงขดความสามารถในการจราจร แผนทแสดงการขนสง แผนทแแสดงเสนแบงเขต

การปกครอง แผนทแสดงจ านวนประชากร แผนทแสดงปรมาณน าฝน ฯลฯ เปนตน

9. แบบจ าลองภมประเทศ ( Terrain Model ) คอภาพจ าลองของพนภมประเทศทท าเปน

รปสามมต ซงจ าลองแบบออกมาโดยกการใชปนพลาสเตอร ยาง หรอวสดอน ๆ แบบจ าลองภมประเทศน

มลกษณะชดเจนดกวาแแผนทชนดอน ๆ ตรงทแสดงลกษณะภมประเทศและสงทมนษยสรางใหเหน

คลายของจรงแทนการใช สญลกษณตาง ๆ

10. แผนทยทธการรวม ( Joint Operations Graphic ) คอแผนททางทหารทม

มาตราสวน 1 : 250,000 ทจดพมพโดยมรายละเอยด ทงทางพนดน ( Ground ) แและทางอากาศ

( AIR )

3

11. แผนทรปถายส ( Picto map ) คอแผนทซงไดแกไขตอเตมใหแผนทรปถาย (Photo

Map) มความชดเจนขน โดยการเนนลกษณะความสงของพนภมประเทศในแผนทโดยการวาดภาพลง

ไป ส าหรบลกษณะภมประเทศแและพชพนธไมตางๆ นนกจะแสดงไวดวยสตาง ๆ ทใกลเคยงธรรมชาต

บทท 2

รายละเอยดขอบระวาง และเครองหมายแผนท

รายละเอยดขอบระวาง ทขอบระวางแผนทยอมมรายละเอยดซงใชแสดงความหมายตาง ๆ ของแผนท

ไวดวยแตเพอใหสามารถอานแผนทไดถกตอง แผนททงหลายยอมไมเหมอนกน ขอบระวางของแผนทจง

แตกตางกน ดงนนทกครงทจะใชแผนทตางกนจงตองศกษารายละเอยดขอบระวางอยางรอบคอบ

เสมอ ส าหรบรายละเอยดขอบระวางของแผนทมาตราสวน 1 : 50,000 มรายละเอยดตาง ๆ ดงตอ

ไปน คอ

1. ชอแผนระวาง ( Sheet Name ) จะมชอแผนระวางนปรากฏอยสองแหงคอ ณ ตรง

กงกลางขอบระวางตอนบน และทางดานซายของขอบระวางตอนลางตามปกตแลว จะตงชอตามลกษณะ

เดนของรายละเอยดในแผนระวางทางวฒนธรรม ซงเกดจากฝมอของมนษย เชน ชอหมบาน

ต าบล อ าเภอ จงหวด ฯลฯ หรอลกษณะเดนทางภมศาสตร เชน ชอภเขา แมน า หนอง บง ฯลฯ แลวแต

รายละเอยดชนดไหนจะเดนมากกวากน แตปกตแลวมกจะตงตามลกษณะเดนทางวฒนธรรม เชน ชอ

ของเมองใหญทสดทปรากฏอยในแผนระวางแผนทนนเสมอ

2. หมายเลขแผนระวาง ( Sheet Number ) จะปรากฏอยทขอบระวางดานขวาตอนบน และ

จะใชเปนหมายเลขอางองทก าหนดใหกบแผนทแตละระวาง หมายเลข แผนระวางนจะถกก าหนดขนเปน

ตารางแบบระบบตารางพกดตามความตองการของผผลต หมายเลขแผนระวางแผนท 1 : 50,000

ก าเนดมาจากแผนท 1 : 100,000 ซงก าหนดไวดวยเลขสต าแหนง ซงประกอบดวยตวเลข 2 ชด ตวเลข

2 ต าแหนงแรกบอกหมายเลข ตารางตามแนวยาว และตวเลข 2 ต าแหนงหลงบอกหมายเลขตารางตาม

แนวตง หมายเลขตารางตามแนวยาว จะเรมจากตะวนตกสดของพนทการท าแผนทโดยเรมจาก

หมายเลข 10

และหมายเลขตารางตามแนวตง กจะเรมจากใต สดโดยเรมจาก หมายเลข 10 เชนกน ดงนนแแผน

ระวางแรกคอระวางทอยทางตะวนตกเฉยงใตจะเปนจดเรมตน ของแผนระวางแรก ถงแมจะอยนอกพนท

การท าแผนทกตาม ( ดรปท 4 ) โดยเรมจากหมายเลขแผนระวาง 1010 และหมายเลขแผนระวางจะเพม

ขนมาทางขวาและทางตง ถาบรเวณพนททจะท าแผนทกวางใหญมาก และหมายเลขระวางแผนสดทายเกน

หมายเลข 99 แลวกใหรนหมายเลขของแผนระวางแรกเปน 09, 08, 07 ตามล าดบ เพอมใหหมายเลข

แผนระวางของแผนท 1 : 100,000 แตละชดเกน 2 ต าแหนง การก าหนดหมายเลขแผนระวาง นมได

จ ากดอยเฉพาะแผนทชดใดชดหนงอาจจะใชก าหนดกบแผนทชดขางเคยง ซงมมาตราสวนและขนาดของ

4

แผนระวางเทา ๆ กนส าหรบแผนทมาตราสวน 1 : 50,000 ทคลมพนทบรเวณเดยวกบมาตราสวน 1 :

100,000 นนตองใช 4 ระวาง ( ดรปท 5 ) แตละระวางจะแสดงหมายเลขแผนระวางไวดวย หมายเลข

ทก าหนดใหของแผนทมาตราสวน 1 :100,000 ระวางนนแลวตอทายดวยเลขโรมน ในท านองเดยวกน

แผนทมาตราสวน 1 : 25,000 ทง 4 ระวาง ซงครอบคลมพนทบรเวณเดยวกนกบแผนทมาตราสวน 1 :

50,000 นน แตละระวางกจะแสดงหมายเลขแผนระวางไวดวยหมายเลขทก าหนดใหของแผนทมาตรา

สวน 1 : 50,000 แลวตอทายไวดวยอกษรแสดงทศทางของแผนท ระวางนน ๆ วา NE, SE, SW

หรอ NW

3. ชอชดและมาตราสวน (Series name and Scale) ชอชดของแผนทจะปรากฏอยท

ขอบระวางดานซายตอนบนตามปกตแลวชดตางๆ ของแผนทจะประกอบดวยแผนทอยางเดยวกนพวกหนง

ทมมาตราสวนเดยวกน มรปแบบหรอระบบระวางอยางเดยวกนจดท าขนครอบคลมพนททางภมศาสตร

บรเวณใดบรเวณหนงโดยเฉพาะ อาจจะเปนแผนทตางๆ พวกหนงทก าหนดขนใช ตามความมงหมาย

ทวๆ ไปกได ชอชดของแผนทมกจะตงตามลกษณะเดนทสดทางวฒธรรมหรอทางภมศาสตรของบรเวณ

พนทชงแผนทชดนน ๆ ปกคลมอย ส าหรบมาตราสวนของแผนทนน จะปรากฏอยทงทขอบระวางดานซาย

ตอนบน และตรงกงกลางของขอบระวางตอนลาง ตามปกตแลวการเลอกมาตราสวนยอมขนอยกบ

ความมงหมายทตงใจวาจะน าแผนทชดนนไปใชเพอการใด

4. หมายเลขประจ าชด ( Series Number ) หมายเลขประจ าชดปรากฏอยทขอบระวาง

ดานขวาตอนบน และทขอบระวางดานซายตอนลาง มกจะปรากฏอยบอย ๆ วามชดของแผนทมากกวา

1 ชด ครอบคลมพนท บรเวณเดยวกนอย ดงนนจงตองมการก าหนดหมายเลขการพสจนทราบใหกบแผนท

แตละชดไวดวย กลาวคอ หมายเลขประจ าชดจะแสดงใหทราบถงการปกคลมพนททางภมศาสตรทวโลก

แบงยอยเปนทวป ภมภาค จนถงบรเวณยอยของภมภาค บอกถงยานของมาตราสวน รวมทงจ าแนก

โดยการก าหนดชอหรอหมายเลขใหเหนความแตกตาง โดยเฉพาะระหวางชดตางๆ ซงมมาตราสวนและ

ครอบคลมพนทเดยวกนซงปกตแลวมกจะบอกถงล าดบทการจดท า ดงนนหมายเลขประจ าชดประกอบดวย

1. หมายเลขประจ าชด กลม A ( Form A ) หมายถงชอชดของการท าแผนทซงคลมพนท

เกนกวา 1 ภมภาคขนไป ประกอบดวยกลมตวเลข 3 องคประกอบ 4 ต าแหนง ดงนคอ

ก. องคประกอบท 1 ประกอบดวยตวเลข 1 ต าแหนง หมายถง การครอบคลมพนท

ประกอบดวยตว เลข 1 - 9

- หมายเลข 1 แทนพภพ หรอ บรเวณทปกคลมมากกวาหนงทวป

- หมายเลข 2-9 แทนบรเวณภาคพนทวป หรอบรเวณทเกนกวา 1 ภมภาค

ข. องคประกอบทสอง ( ประกอบดวยตวเลข 1 ต าแหนง ) หมายถง ยานของมาตรา

สวนประกอบดวยหมายเลข 1-0 กลาวคอ

- หมายเลข 1 มาตราสวน 1 : 5,000,000 และเลกกวา

5

- หมายเลข 2 ใหญกวามาตราสวน 1 : 5,000,000 ถง 1 : 2,000,000

- หมายเลข 3 ใหญกวามาตราสวน 1 : 2,000,000 ถง 1 : 510,000

- หมายเลข 4 ใหญกวามาตราสวน 1 : 510,000 ถง 1 : 255,000




- หมายเลข 8 ใหญกวามาตราสวน 1 : 35,000

- หมายเลข 9 แผนทผงเมอง ไมก าหนดมาตราสวน

- หมายเลข 0 แผนทรปถาย ไมก าหนดมาตราสวน

ค. องคประกอบทสาม ประกอบดวยตวเลข 2 ต าแหนง บอกใหทราบถงการแตกตางจากชดอนๆ

คอมไดเปนชดเดยวกนกบชดอนๆ ซงมองคประกอบท 1 และ ท 2 อยางเดยวกนหรออาจกลาวไดวาเปน

ล าดบทการจดท า (ชดท) โดยจะเรมจากหมายเลข 01, 02, 03, 04, ไปเรอยๆ และตวเลขเหลาน จะตอง

ไมซ ากน

2. หมายเลขประจ าชด กลม B ( Form B ) หมายถงชดของการท าแผนทบรเวณภมภาค

(Regional Area ) ประกอบดวยกลมตวอกษรและตวเลข 4 องคประกอบ 5 ต าแหนง ดงน คอ

6

ก. องคประกอบท 1 ประกอบดวยอกษรตวพมพใหญ A - Z เวน I และ O หมายถง

การครอบคลมพนทบรเวณภมภาคซงทวโลกจะประกอบดวย ๒๔ ภมภาค

ข. องคประกอบท ๒ ประกอบดวยตวเลข ๑ - ๐ (ดขอ ข. ของหมายเลขประจ าชดกลม

A) หมายถงยานของมาตราสวน

ค. องคประกอบท 3 ประกอบดวยตวเลข 1 ต าแหนง หมายถงการแบงยอยพนทในองค

ประอบท 1 ออกเปนสวน ๆ มหมายเลข 1 - 9 แตถาบรเวณสวนยอยของภมภาคหลาย ๆ สวนรวมกนจะ

ใหหมายเลขเปน 0 เชน ภมภาค L เปนตน

ง. องคประกอบท 4 ประกอบดวยตวเลข 2 ต าแหนง บอกใหทราบวามไดเปนแแผนทชด

เดยวกนกบชดแผนทอน ๆ ทมมาตราสวนเหมอนกน คลมพนทในภมภาคและในสวนของภมภาค

เดยวกน ตวอยาง ชด L ชดท 7014 นกคอแผนทชดนอยในภมภาค L มาตราสวน 1 : 50,000

อยในสวนท 0 ของภมภาค L ชดท 14 คอประเทศเวยดนาม

3. ในกรณทจ าเปนจะตองผลตแผนทชดพเศษซงมมาตราสวนระบบรปแบบแผนระวางและคลม

พนทบรเวณเดยวกบแผนททชดมอยเดมนนจะตองพมพตวอกษร 1 ตว ไวขางทาย เพอแสดงวาเปนชด

พเศษ เชนแผนททรวดทรงพลาสตกมาตราสวน 1 : 50.000 ของชด L 7014 จะตองเขยนวา L

7014 P

5. หมายเลขการจดพมพ ( Edition Number) ปรากฏอยทขอบระวางดานขวาตอนบน

และขอบระวางดานซายตอนลาง หมายเลขการจดพมพนจะเรยงล าดบจากนอยไปหามากจะแสดงใหทราบ

ถงอายของแผนท หมายเลขการจดพมพครงหลงๆ ยอมมขอมลและรายละเอยดทนสมยกวาแผนทซงม

หมายเลขการจดพมพ ครงกอนๆ

6. มาตราสวนเสนบรรทด ( Bar Scales ) ปราฏอยทกงกลางของขอบระวางตอนลางเพอใช

ในการพจารณาหาระยะบนพนดน แผนทเปนสวนมากจะมมาตราสวนเสนบรรทดตงแต 3 บรรทดขนไป

ซงแตละบรรทดจะแสดงมาตราวดระยะทแตกตางกน เชน ไมล เมตร หลา เปนตน

7. สารบาญระวางตดตอ ( Adjoining Sheet ) สารบาญระวางตดตอจะปรากฏอยทขอบ

ระวางตอนลางดานขวา สารบาญระวางตดตอนแสดงใหทราบถงแผนทระวางตาง ๆ ทอยรอบ ๆ แผน

ทฉบบนนสารบาญระวางตดตอทแสดงไวดวยเสนประนนยอมหมายถงแผนทซงอยในชดของแผนทซง

แตกตางกน และจะมหมายเลขประจ าชดของแผนทนน ๆ ก ากบอย ในแผนททมมาตราสวนใหญจะพมพ

หมายเลขระวาง และหมายเลข ประจ าชดของแผนทมาตราสวน 1 : 250,000 ซงครอบคลมพนท

บรเวณเดยวกนกบแผนทมาตราสวนใหญระวางนน ๆ ไวขางใตสารบาญนดวย

8. สารบาญแสดงแนวแบงเขตการปกครอง ( Boundaries ) ปรากฏอยทตอนลางของขอบ

ระวางดานขวา แผนผงนเปนรปแสดงใหทราบถงเขตการปกครองในแผนทซงตรงกบในภมประเทศ เชน

เขตจงหวด อ าเภอ ประโยชน คอ ชวยใหงายตอการพจารณาหาแนวปกครองในแผนท

7

9. ค าแนะน าเกยวกบระดบสง ( Elevetion Guide ) ปรากฏอยทตอนลางของขอบ

ระวางดานขวาใกลกบสารบาญระวางตดตอเปนแผนผงทแสดงความสงของจดตาง ๆ ในแผนทซงตรงกบใน

ภมประเทศจรง ความสงคดจากระดบน าทะเล ปานกลางมหนวยเปนเมตร

10. แผนผงเดคลเนชน ( มมเยอง ) ( Declination Diagram ) ปรากฏอยทขอบ

ระวางตอนลาง แสดงใหทราบถงความสมพนธของมมทเกดขนระหวางทศเหนอจรง ทศเหนอกรด และ

ทศเหนอแมเหลก

11.ชวงตางเสนชนความสง (Contour Interval) ปรากฏอยทขอบระวางตอนลางดานขวา

บอกใหทราบถงชวงตาง เสนชนความสง

12. สเพยรอยด (Spheroid) กรด (Grid ) เสนโครงแผนท ( Projection ) หลกฐาน

ทางแนวยน (Vertical Datum) หลกฐานทางแนวนอน ( Horizotal Datum ) ก าหนดจด

ควบคมโดย ( Controlled By ) ส ารวจชอโดย ( Names Data By ) แผนทนจดท าโดย (

Prepared By ) พมพโดย ( Printed By ) ขอความทงหมดทกลาวมาน ปรากฏอยขอบระวาง

ตอนลางใใตขอความทบอกระยะชวงตาง เสนชนความสงบอกใหทราบถงขอมลตาง ๆ ทกลาวมานไวชดเจน

13. ศพทานกรม ( Glossary ) ปรากฏอยใตค าแนะน าเกยวกบระดบสง เปนค าอธบายเกยว

กบค าตาง ๆ ทางเทคนค หรอ ค าแปลของค าตาง ๆ ทใชอยบนแผนทซงใชภาษาพนเมองมาเปนค าภาษา

องกฤษ

14. ค าแนะน าการใชคากรด ( Grid reference Box ) ปรากฏอยกงกลางดานลางขอบ

ระวางคอขอความทบรรจอยในกรอบสเหลยม เปนค าแนะน าส าหรบการหาพกดของจดตาง ๆ ในแผนท

โดยอธบายไวเปนขนตอน

15. ค าอธบายสญลกษณ (Legend) ปรากฏอยทขอบระวางดานลางทางซาย สญลกษณหรอ

เครองหมายแผนทจะแสดงไวดวยภาพ ส และเสนตางๆ โดยอธบายใหทราบวาสงทเปนจรงในภมประเทศคอ

อะไร

16. หมายเลขสงอปกรณ ( Stock No.) ปรากฏอยทขอบระวางตอนลางสดทางดานขวา

หมายเลขสงอปกรณจะเปนเครองบอกใหทราบถงชนดของแผนทตาง ๆ ใชเพอความมงหมายในการเบกแผน

ทเทานน หมายเลขสงอปกรณประกอบดวย 15 ต าแหนง ประกอบดวยหมายเลขชด หมายเลขระวาง และ

ครงทการพมพ 5 ต าแหนงแรกแทนหมายเลขชด ถาหมายเลขชดไมครบ 5 ต าแหนงใหแทนดวย

เครองหมาย "X" ต าแหนงท 6-13 เปนหมายเลขระวางและใชเลขอารบกแทนเลขโรมนและถาหมายเลข

ระวางไมครบ 8 ต าแหนง ใหแทนดวยเครองหมาย (*) ต าแหนงท 14 และ 15 สองต าแหนงนใชแทนครง

ทการพมพเรมจาก 01 ไปเรอยๆ เชน แผนทชด L 7014 หมายเลขระวาง 9543 I พมพครงท 1

STOCK NO 7014 95431 *** 01

8

เครองหมายแผนท

ก. เครองหมายแผนท คอ เครองหมายทใชแสดงความหมายของสงตาง ๆ บนผวพภพทเกดขนตาม

ธรรมชาตและทมนษยสรางขน เครองหมายทใชน ตองพยายามใหผใชแผนทเกดมโนภาพตอลกษณะของ

รายละเอยดตางๆ อยางถกตองใกลเคยงความจรง ตามความเปนจรงแลวรายละเอยดหรอลษณะภมประเทศ

ตางๆ ควรปราฏอยบนแผนทในลกษณะสมจรงทงในทางสวนสด ทตง และรปราง แตในทางปฏบตแลวยอม

ไมสามารถกระท าได ทงนเนองจากลกษณะภมประเทศหลายแหงจะขาดความส าคญลงไป และบางแหงอาจ

มองไมเหนเนองจากไดยอขนาดลงไปเลกมาก ฉะนนผท าแผนทจงจ าเปนตองใชเครองหมายหรอสญลกษณ

ตางๆ แทนลกษณะภมประเทศบนผวพภพทงทเกดขนตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน เครองหมายทใชน

จะตองพยายามใหมลกษณะเหมอนของจรงใหมากทสดเทาทจะท าได แตตองใหมลกษณะทมองเหนจากขางบน

ข. ลกษณะของสงตางๆ ในภมประเทศ นอกจากใชเครองหมายของแผนทเขยนแทนแลวยงใชส

ประกอบในการเขยนเครองหมายแทนอกดวย โดยแตละสแสดงถงแตละประเภทของลกษณะภมประเทศ

ดงตอไปน

1. สด า หมายถง ลกษณะภมประเทศทส าคญทางวฒธรรมหรอสงทมนษยสรางขน

2. สน าเงน หมายถงลกษณะภมประเทศทเปนน า เชน ทะเลสาบ แมน า และหนองบง เปนตน

3. สเขยว หมายถง พชพนธไมตาง ๆ เชน ปา สวน ไร เปนตน

4. สน าตาล หมายถง ลกษณะภมประเทศทมความสงโดยทวไป เชน เสนชนความสงเปนตน

5. สแดง หมายถงถนนสายหลก พนทยานชมชนหนาแนนและลกษณะภมประเทศพเศษตางๆ

6. บางครงอาจจะใชสอนๆ เพอแสดงรายละเอยดตางๆ กไดตามหลกแลวการใชสอนๆ นจะตอง

แสดงไวใหทราบทรายละเอยดขอบระวางดวย

บทท 3

เสนกรด

พกดภมศาสตร

ตามทกลาวมาแลวในบทท 1 วาแผนทคอรปลายเสนทก าหนดขน เพอแสดงสญลกษณของพนผว

พภพลงบนพนแบน แตจะท าอยางไรทจะก าหนดต าแหนงของรายละเอยดตาง ๆ ใหเปนทเขาใจกนได จรง

อยโลกของเราเปนเมองทมถนนสายตางๆ ตดกนเตมไปหมดเราอาจใชต าแหนงของถนนสายตางๆ เปน

เครองก าหนดต าแหนงได แตสภาพความเปนจรงหาเปนเชนนนไม เพราะโลกของเราไมไดเปนบานเมอง

แตเปนปาไม ภเขา ทะเล มหาสมทร ฉะนนจงจ าเปนตองมวธการบางอยางทจะน ามาใช เพอการ

ก าหนดจดทอยของสงตาง ๆ เปนแบบฉบบอยางเดยวกน และอยางสน ๆ โดยผใชไมจ าเปนตองมความร

เกยวกบพนทนน ๆ สามารถน าไปประยกตใชกบพนททมความกวางใหญไพศาลได ไมจ าเปนตองอาศย

ลกษณะถมประเทศทเปนจดเดน และน าไปใชกบแผนทไดทกมาตราสวน ซงมวธการตาง ๆ หลายวธ

แตทจะกลาวตอไปนคอ พกดภมศาสตรซงมคณลกษณะดงตอไปน

9

ก. ระบบภมศาสตร เปนวธการอนเกาแกทสดในการก าหนดจดทอย อาศยเสนสองชนด ชนดทหนง

ลากไปตามแนวตะวนออกและตะวนตก และอกชนดหนงลากออกจากขวโลกเหนอไปสขวโลกใต เสนท

ลากผานขวโลกเหนอและใตเรยกเสนลองจจด ( Longitude ) หรอเสนแวง หรอเสนวงกลมใหญ ม

ขนาดของเสนวงกลมเทากน ทกเสน ส าหรบเสน ( Meridian ) ทใชเปนหลกในการก าหนดคาจะ

ลากผานเมอง Greenwich ประเทศองกฤษ เสนทลากไปตามแนวตะวนออกและตะวนตกในลกษณะ

ทขนานกนเรยกเสนละตจด ( Latitude ) หรอเสนรง หรอเสนวงกลมขนาน เสนทยาวทสดซงแบงโลก

ออกเปนสองสวนเทาๆ กน ทางเหนอและใต เรยกเสนศนยสตร หรอเสนอเควเตอร ( Equator ) เสน

ทงสองชดนจะตดกนเปนมมฉากทเสนศนยสตร

ข. ระยะทน ามาใชกบระบบภมศาสตรเปนระยะของมม และหนวยในการวดมมใชหนวยขององศา

ในวงกลมแตละวงยอมแบงออกเปน 360 องศา แตละองศาจะแบงออกเปน 60 ลบดา แตละลบดาจะ

แบงออกเปน 60 ฟลบดา เสนละตจดขนานจะก ากบไวดวยหมายเลขจาก 0 องศา ไปจนถง 90 องศา ทง

ทางเหนอ และทางใต โดยเรมตนไปจากเสนศนยสตร ทขวโลกเหนอกคอเสนละตจด 90 องศาเหนอ ทขว

โลกใตกคอเสน ละตจด 90 องศาใต โดยจะตองระบวาเหนอหรอใต ไวทายคาของเสนละตจดไวดวยเสมอ

ส าหรบเสนลองจจดนนจะวดคาของมมออกไปทงทางตะวนออกและตะวนตกจนรอบโลก โดยเรมตนจากเสน

เมรเดยนหลก เสนทอยทางตะวนออกของเสนเมรเดยนหลกจะมคาตงแต 0 องศา ไปจนถง 180 องศา

เรยกวาเสนลองจจดตะวนออก เสนทอยทางตะวนตกเสนเมรเดยนหลก จะมคาตงแต 0 องศาไปจนถง

180 องศา เรยกวา เสนลองจจดตะวนตก ดงนนเสนทอยตรงขามเสนเมรเดยนหลกจงมคาทง 180

องศาตะวนออก และ 180 องศาตะวนตก จะตองระบค าวาตะวนออกหรอตะวนตกไวทายคาของเสน

ลองจจดดวยเสมอ ระยะของเสนละตจด 1 องศา จะเทากบระยะทางประมาณ 111 กโลเมตร (64

10

ไมล) 1 ฟลบดา จะเทากบระยะทางประมาณ 30.48 เมตร (100 ฟต) ระยะของเสนลองจจด 1 องศา

ทเสนศนยสตรจะมคาเทากบระยะทาง ประมาณ 111 กโลเมตร แตจะมระยะลดลงไปตามล าดบใน

ขณะทอยในต าแหนงใกลขวโลกเหนอและขวโลกใต จนกระทงไมมคาเลย

การก าหนดจดทอยของจดใดจดหนงบนผวพภพนน กระท าไดโดยบอกเปนระยะของจดนนไปทาง

เหนอ หรอทางใตของเสนศนยสตรและอยทางตะวนออกหรอตะวนตกของเสนทลากจากขวโลกเหนอไปสขว

โลกใต

ค. พกดภมศาสตรทปรากฏอยบนแผนท พกดภมศาสตรนอาจเปนวธการอยางหนงทใชระบหรอ

อางอง ต าบลทตงของต าบลใดต าบลหนง เสนทงสเสนทเปนกรอบของตวแผนทนนกคอเสนละตจดและ

ลองจจดนนเอง คาของแตละเสนจะบอกเปนองศาและลบดาไวทแตละมมของแผนททงสมม นอกจากนน

ยงมเสนขดเลก ๆ ยอยทขดเขาไปในตวแผนท รวมทงเครองหมายกากบาทเลก ๆ ในตวแผนทลวนเปนคา

ของพกดภมศาสตรทงสน

ง. การหาคาพกดภมศาสตรของต าบลใดต าบลหนง

1. ลากเสนขนานและเสนเมรเดยนทก ๆ เสนลงบนแผนท

2. ตรวจหาคาของเสนขนานและเสนเมรเดยนทก ๆ เสนลอมรอบต าบลทตองการทราบพกดไว

3. พจารณาหาระยะหางของพกดภมศาสตร (จากรปจะได 5 00’ = 300” )

4. เลอกหาบรรทดมาตราสวนทมชองยอย ๆ แบงไว 300 ชอง (ถามชองยอย ๆ 300 ชอง

แตละชองจะมคาเทากบ 1 ฟลบดา , ถาม 150 ชอง แตละชองจะมคาเทากบ 2 ฟลบดา )

5. การพจารณาหาคาละตจด

ก. วางบรรทดมาตราสวนใหเลข 0 ของบรรทดมาตราสวนจรดกบเสนละตจดทมคา

จ านวนต าทสด (39 15’ 00”) และใหเลข 300 ของบรรทดมาตราสวนกบเสนละตจดทมคาจ านวน

สงสด (39 20’ 00”)

ข. พยายามรกษาใหเลข 0 และเลข 300 อยบนเสนขนานทงสองแลวเลอนบรรทดมาตรา

สวนไปตามเสนขนานทงสองนน จนกวาแนวของบรรทดมาตราสวนตรงกบจดทตองการทราบคา (Pilot

Knob)

ค. อานจ านวนฟลบดาจากบรรทดมาตราสวนไดประมาณ 170

ง. แปลงคาจ านวนของฟลบดาเปนลบดา (170” = 2’ 50”) แลว

น าไปบวกกบคาของเสนละตจดเสนทมคาต า ( 39 15’ 00” + 2’ 50” = 39 17’

50”) นกคอจะไดคาละตจด

39 17’ 50” Nเนองจากคาละตจดเพมขนไปทางเหนอจงเปนทางเหนอของศนยสตร

11

6. การพจารณาคาลองจจดคงกระท าตามขนตอนเชนเดยวกบการหาเสนละตจดแตจะท าการวดระหวาง

เสนลองจจด และใชค าวาตะวนออกและตะวนตกตอทายค า ดงนนพกดภมศาสตรของจดทตองการทราบ

คา ( Pilot Knob ) กควรจะ

เปนประมาณ 39 17 50 N และ 94 56 10 W

รปแสดงการหาคาพกดภมศาสตร (ละตจด)

รปแสดงการหาคาพกดภมศาสตร (ลองตจด)

ยนเวอรแซล ทรานสเวส เมอเคเตอร กรด ( UTM )

สวนมากแลวแผนททางทหารมาตราสวนใหญ และมาตราสวนปานกลางนอกจากจะมพกดภมศาสตรแลวยง

ตองใชระบบกรดอกดวยเพอใชหาทตง หรออางถงจดทตงของต าบลตาง ๆ เพอแสดงใหทราบเกยวกบ

ทตงเพราะวาระบบกรด UTM น มความงายกวา

ก. ระบบกรด ประกอบดวยหมตาง ๆ ของเสนตรงทลากขนานกนและตดกนเปนมมฉากจนเกด

เปนรปสเหลยมจตรสตาง ๆ ขน

12

ข. ระบบกรดของรปสเหลยมจตรสน ยอมมขอดกวาพกดภมศาสตรอยบางประการ

คอ

1. ทก ๆ จตรสกรดจะมรปรางและขนาดเดยวกน

2. ระบบกรดสามารถวดระยะเปนระยะทางเสนตรงไดโดยไมตองวดระยะทางมม

ค. การวดระยะเปนทางเสน ปกตยอมใชหนวยวดเปนเมตร

ง. พกด UTM ก าหนดขน เพอใชทวโลกระหวางเสนละตจด 80 องศาใต และเสนละตจด 84

องศาเหนอ โดยแบงโลกออกเปนโซน (เขตกรด) เรมจากเมรเดยนท 180 องศาตะวนตกไปทางตะวนออก

ปกตแตละโซนจะกวาง 6 องศา ใหหมายเลข

1-60 แตละโซน ( เขตกรด ) จะถกแบงครงไปทางตะวนออกและตะวนตกดวยเสนเมรเดยนยานกลาง

(Central Meridian) และจากละตจด 80 องศาใต ถง 84 องศาเหนอ จะแบงเปนแถบ ( Belt )

แถบละ 8 องศา ยกเวนบรเวณ 72 - 84 อวศาเหนอ แถบจะมขนาด 12 องศา

จ. แตละโซนจะใชจดทเสนเมรเดยนยานกลาง ตดกบเสนศนยสตรเปนศนยก าเนด คากรดของ

ต าบลตาง ๆ จะเรมวดจากศนยก าเนดน ไปทางเหนอหรอทางใตของเสนศนยสตร ตะวนออก หรอ

ตะวนตก ของเสนเมรเดยนยานกลาง

ฉ. เสนเมรเดยนยานกลางมคาเทากบ 500,000 เมตร ทงนเพอหลกเลยงคาลบ ณ ขอบดาน

ตะวนตกของกรดโซน การอานคาจะตองอานวาตะวนออกเทจ (False Easting ) หรอ ตะวนออก

สมมตคาของเสนกรดตาง ๆ จะเพมขนจากตะวนตกไปทางตะวนออก

ช. ส าหรบคาทางเหนอและใต ณ บรเวณซกโลกดานเหนอจะก าหนดใหเสนศนยสตรมคา

เทากบ 0 เมตรและมคาเพมขนไปทางขวโลกเหนอ และ ณ บรเวณซกโลกดานใต ก าหนดใหเสนศนยสตร

มคาเทากบ 10,000,000 เมตร และใหมคาลดลงไปทางขวโลกใต คาเหลานเรยกวาเหนอเทจหรอ

เหนอสมมต (False Northing )

ซ. การอานคากรด จะตองอานจากซายไปขวา และจากลางขนบน ( Read Right - up )

ญ. ระบบ UTM. Grid เขยนขนจากการท าแผนทดวยระบบ Universal Transverse

Mercator Projection ซงมคณลกษณะดงนคอ

สมมตใหรปทรงกระบอกซงม Semi - Diameter สนกวาของ Spheroid และตดพนผวโลก

ในแนวนอน คอเสนผาศนยกลางของทรงกระบอกตงฉากกบแกนหมนของโลกแลว Project ออกมาเปน

มม 6 องศา มมละโซนจะได 60 โซน ทวโลก

13

กรอบของแตละโซน ซงเปนเสน ลองจจด และเสนละตจด จะเปนเสนโคงยกเวนเสนลองจจดท Central

Merlidian และเสนละตจดท Equator

เสนกรดกบเสนลองจจดเกอบขนานกนทบรเวณใกล Central Meridian จะผดกนมากขน

เมอหางออกไป

เหตทม Over Lap โซนละ 0.5 องศา หรอ 25 ไมล เปนเพราะเพอความสะดวกในการ

ปฎบตภารกจ ในบรเวณขอบโซน เราใชคากรดของโซนเดมนนเอง

ดงนนบรเวณทโซน Over Lap กนนนคากรดของเสนนอนและเสนตงจะม 2 คา คอคา

หนงนนคอ คาโซนนน ๆ สวนอกคาหนงเปนคาของโซนขางเคยง บนแผนระวางแผนทจะแสดงเสนกร

ดของโซนขางเคยงดวยขดเลก ๆ ทขอบระวางแผนท โดยขดใหยาวออกไปนอกระวางและตวเลขแสดง

คากรดจะพมพดวยสน าเงน

14

ระบบกรดทางทหาร

ระบบกรดทางทหารหรอระบบพกดกรดตารางทางทหาร จะมระบบการแบงพนททางภมศาสตร

ของโลกออกเปน ดงน

ก. กรดโซน (เขตกรด) เรมจาก 80 องศาใต ถง 84 องศาเหนอ โดยแบงพนททางตะวนออก-

ตก ออกเปนโซน ๆ ละ 6 องศา จ านวน 60 โซน เรมจากเสนเมรเดยน 180 องศาตะวนตกมาทาง

ตะวนออก และใหหมายเลขประจ าโซนดวยเลข 1-60 ตามล าดบ บรเวณกงกลางโซน แตละโซนจะมเสน

แบงเรยก Central Meridian ส าหรบพนททางเหนอ-ใต จะถกแบงเปนแถบทางสง (Belt) แถบ

ละ 8 องศา (ยกเวนบรเวณแถบ 72 องศาเหนอ - 84 องศาเหนอ จะหางกน 12 องศา ) และก ากบ

ไวดวยตวอกษร c - x (เวน I และ 0)

ข. จตรส 100,000 เมตร ในพนทของโซนทงหมดน จะตองแบงเปนจตรส 100,000 เมตร

โดยเรมจาก Central Meridian ซงมคา 500,000 เมตร ของแตละโซนไปทางตะวนตกและ

ตะวนออก โดยคาจะเพมขนทางตะวนออกและจะลดลงทางตะวนตกและก ากบไวดวยอกษร A - Z (เวน I

และ O) ทกๆ 3 โซน ตวอกษรจะเรมใหม ส าหรบดานเหนอ - ใต บรเวณซกโลกภาคเหนอเรมจาก

Equator ขนไปทางเหนอก ากบไวดวยตวอกษร A - V ( เวน I และ O ) ส าหรบโซนเลขค สวนโซน

เลขคใหเรมจาก ใตเสนศนยสตรลงไป 500,000 เมตร ดงนนบรเวณ Eouator ของโซนเลขคจงเรม

จากตวอกษร F ขนไปทงนเพอหลกเลยงการอานคาตาราง 100,000 เมตร ซ ากนบอย ๆ การให

ล าดบตวอกษรดงกลาวจงท าใหตวอกษรซ ากนทกๆ ระยะ 2,000,000 เมตร เสน Equator จะมคา

เทากบ 0 เมตร เมอเรมจากเสน Equator ขนไปทางซกโลกภาคเหนอจนถง 84 องศาเหนอ และมคา

10,000,000 เมตร เมอเรมจากเสน Equator ลงไปทางซกโลกภาคใต 80 องศาใต การอาน

คากรดใหอานจากซายไปขวา และจากลางขนบนเชนกน

15

ค. จตรสซงเปนคาของกรด ณ จดทพจารณา การอานใหอานจากซายไปขวา และจากลางขนบน

16

รปแสดงตารางกรด

การอานคาพกดกรด

1. อานคาของกรดโซน (เขตกรด) ปกตมกจะอานเมอพนทครอบคลมเกน 1 โซน ขนไป

2. อานคาของจตรส 100,000 เมตร ปกตมกจะอานเมอพนทครอบคลมเกน 1 จตรส

100,000 เมตร ขนไป

3. อานคาของจตรส ณ จดทพจารณาส าหรบแผนท 1 : 50,000 อานตวเลข 4 ต าแหนงจะ

ครอบคลมพนทยาวดานละ 1,000 เมตร อานตวเลข 6 ต าแหนงจะครอบคลมพนทยาวดานละ 100

เมตร และถาอานตวเลข 8 ต าแหนง จะครอบคลมพนทยาวดานละ 10 เมตร เปนตน

4. ส าหรบแผนทมาตราสวน 1 : 50,000 คาของเสนกรดทอยซายสดและลางสดของแผน

ระวางจะบอกคาไวชดเจนวาอยหางจากศนยก าเนดคอ Central Meridian และ Equator วาเปน

ระยะหางไปทาง E และ N กเมตร

5. ตวอยางการอานคากรด

อาน 15T หมายถง อานครอบคลมพนทกรดโซน 6 x 8 องศา

อาน 15T UP หมายถง อานครอบคลมพนทจตรส 100,000 เมตร ของกรดโซน

15 T

อาน 15T UP 57 หมายถง อานครอบคลมพนทจตรสยาวดานละ 10,000 เมตร ของ

จตรส 100,000 เมตร UP และของกรดโซน 15 T

อาน 15T UP 5072 หมายถง อานครอบคลมพนทจตรสยาวดานละ 1,000 เมตร ของ

จตรส และกรดโซนตามทกลาว

อาน 15T UP 501724 หมายถง อานครอบคลมพนทจตรสยาวดานละ 100 เมตร

เปนตน

17

ยนเวอรแซลโพลารสเตอรโอกราฟฟคกรด ( UPS )

ระบบ UPS กรด เปนระบบกรดของโลกทมไดปกคลมไวดวยระบบกรดของ UTM (พนท

จากเสนละตจด 84 องศาเหนอ ถงขวโลกเหนอและเสนละตจด 80 องศาใต ถงขวโลกใต) นนจะตองใช

ระบบกรด UPS ระบบกรด UPS น มลกษณะคลายคลงกบระบบกรดบน UTM ในขอทวาเปนระบบ

จตรสเชนเดยวกนมระยะเปนเสนและมหนวยวดเปนเมตร จากศนยก าเนดเปนหลกระบบกรด UPS เขยน

ขนจาก Polar Stereographic Projection โดยใชพนทแบนสมผสทขวโลกและฉายแสง มาจาก

ขวโลกอกดานหนง โดยใหพนทแบนนนตงฉากกบแกนสน จะท าให Scale Factor ทขวโลกจะเทากบ

0.994 และเทากบ 1 ละตจด

81 07 และเทากบ 1.0016ทละตจด 80 00 ระบบกรด UPS มการก าหนดคาในลกษณะคลายกน

กบระบบกรดบน UTM แตระบบกรด UPS มเลขอกษรประจ ากรดโซนตางกนกบ UTM ตรงท

ระบบกรดบน UPS จะมแตเพยงตวอกษรก ากบเทานน โดย บรเวณขวโลกใตใชตวอกษร A และ B

และในบรเวณขวโลกเหนอจะใชตวอกษร Y และ Z

ระบบการก าหนดพกดภมศาสตรของโลก [The World Ceographic Reference

System ( GEOREF )]

ก. ระบบการก าหนดคาภมศาสตรของโลก (GEOREF) เปนวธการอนหนงทแสดงใหทราบ

ถงเสนละตจดและลองจจดในรปทเหมาะสมเพอความรวดเรวในการรายงาน และการก าหนดต าแหนง

ระบบนอาจน ามาใชกบแผนทหรอแผนทเดนเรอ-อากาศ ตางๆ ซงระบบก าหนดต าแหนงดวยเสนละตจด

และลองจจด ( ใชเสนลองจจดทลากผานเมองกรนชเปนเสนหลก ) โดยไมค านงถงโปรเจคชน พกด

GEOREF น ไดถกก าหนดขนใชส าหรบกองทพสหรฐและใชรวมกบพนธมตร โดยกองทพอากาศใชอย

เปนหลกเกยวกบการปองกนภยทางอากาศและการปฎบตการทางอากาศในบรเวณทมพนทขนาดใหญโต

กวางขวาง พกด GEOREF นจะแสดงคาพกดโดยพมพไวดวยสน าเงน

18

ข. พกด GEOREF แสดงใหทราบถงต าแหนงของทหมายในรปพนทตารางพกดภมศาสตรกลาวคอโลก

จะถกแบงโดยเสนลองจจดและละตจดซงตดกนเปนตารางและก าหนดคาของแตละตารางเพมขนในทางบวก

จดศนยก าเนดของพกดชนดนเรมทเสนเมรเดยนท 180 องศา ขยายมาทางตะวนออกจนรอบโลกคอ

360 องศา จนถงเสนเมรเดยนท 180 องศา และจากขวโลกใตขยายขนมาทางเหนอ 180 องศา จนถง

ขวโลกเหนอ การอานคาใหอานจากซายไปขวาจากลางขนบน ระบบพกดชนดนซงประกอบดวย

1. โซน (เขต ) ซงแบงตามเสนลองจจด โซนละ 15 องศา จ านวน 24 โซน เรมจากศนย

ก าเนด (เสนลองจจดท 180 องศา) ไปทางตะวนออก ก าหนดตวอกษรจาก A ถง Z (เวน I และ O)

และแบนด (แถบ) ซงแบงตามเสนละตจดแบนดละ

15 องศา จ านวน 12 แบนด ก าหนดตวอกษรจาก A - M เวน I ขนไปทางเหนอจากศนยก าเนด (ขว

โลกใต) จากการก าหนดตารางนไดแบงพนผวโลกออกเปนตาราง 15 องศา (15 x 15) จ านวน 288

ตาราง แตละตารางจะมตวอกษรก ากบอย 2 ตว ตามรปตารางเลก ๆ สด า จะอยในตาราง WD

2. ในแตละตาราง 15 องศา จะแบงออกเปนตาราง 1 องศา จ านวน 225 ตาราง โดย

ก าหนดใหมโซนทพาดไปตามแนวเหนอ - ใต จ านวน 15 โซน มตวอกษรเรมจาก A ไปทางตะวนออก

จนถง Q เวนI และ O และมแบนดพาดไปตามแนวออก - ตก จ านวน 15 แบนด มตวอก าษรเรมจาก

A ไปทางเหนอจนถง Q เวน I และ O ดงนนในแตละตาราง 1 องศา จะมตวอกษรก ากบ 2 ตวเชนกน

(รวมเปนตวอกษรทงหมด 4 ตว ) ตามรป คอ WDHL

3. ในแตละตาราง 1 องศา ยงคงแบงเปนตาราง 1 ลบดา จ านวน 60 ตารางไปทาง

ตะวนออกและตาราง 1 ลบดา จ านวน 60 ตาราง ไปทางเหนอ จากการแบงตามโซนและแบนดในตาราง

1 องศานจะมตวเลขก ากบจาก 0 ถง 59, หมายเลข

19

0 ถง 9 จะเขยน 00, 01, 02, ฯลฯ ดงนนจ านวนตวอกษร 4 ตวและตวเลข 4 ตว จะครอบคลมพนท

ตารางละ 1 ลบดา เชน WDHL 5307 และการก าหนดตวเลขเชนนก าหนดขนเปนลกษณะเฉพาะของ

พกดชนดนโดยไมค านงวาทหมายจะอยทางตะวนตกหรอตะวนออกของเมรเดยนหลก เหนอหรอใตของเสน

อเควเตอร

4. ในแตละตาราง 1 ลบดา อาจถกแบงเปนสวน ๆ จ านวน 10 สวน หรอ 100 สวน ไป

ทางตะวนออกและไปทางเหนอ ดงนน จ านวนของตวอกษร 4 ตว และตวเลข 6 ตว จะครอบคลมทหมาย

ได 0.1 ลบดา ตวอกษร 4 ตว และตวเลข 8 ตว จะครอบคลมทหมายได 0.01 ลบดา

ค. พกด GEOREF จะบอกใหทราบถงทหมายตาง ๆ เปนพนทซงครอบคลมทหมายนน ๆ

มากกวาจะบอกถงต าแหนงทตงของทหมายโดยตรง โดยเฉพาะกรณทบอกต าแหนงทตงในลกษณะอน ๆ

จะเขยนเตมไวทายพกดของ GEOREF คอ

1. เมอตองการแสดงใหทราบถงพนทสเหลยมจตรส นอกเหนอจากการแสดงดวยต าแหนง

ของพนทในระบบ GEOREF ตองบอกพกด GEOREF ใหทราบ ณ บรเวณต าแหนงทใกลทสด

กบมมดานตะวนตกเฉยงใตของพนทสเหลยมจตรสแลวเตม " S " หมายถง side (ดาน) และตอดวย

ระยะทเพมขนทางตะวนออกและทางเหนอเปนพนทของสเหลยมจตรสในหนวยของ NAUTICAL

MILES (ไมลทะเล) โดยกนดวยเครองหมาย " x " เชน WDHL 5307 10 x 10

2. เมอตองการใหทราบถงพนทเปนวงกลมตองบอกพกด GEOREF ใหทราบ ณ บรเวณ

จดศนยกลางของวงกลม เตมตว "R" ซงหมายถง "RADIUS" (รศม) และตอดวยคาของรศมใน

หนวยของNAUTICAL MILES เชน WAHL 5307 R 12

3. เมอตองการแสดงใหทราบพนทซงไมเปนระเบยบตองบอกพกด GEOREF ใหทราบ

ณ บรเวณแตละมมของพนทนน ๆ

4. เมอตองการใหทราบถงต าแหนงทางความสง ตองบอกพกด GOEREF ของพนทนน

ๆ และเตมดวย " H " หมายถง HEIGHT (ความสง) และตอดวยคาความสง ดงน ตวเลข 2 ตว

แสดงถงความสงจ านวนพนฟตตวเลข 3 ตว แสดงถงความสงจ านวนรอยฟต 4 ตวจ านวน 10 ฟต 5 ตว

จ านวนหนวยฟต ตวอยางเชน WDHL 5307 H 15

20

บทท 4

มาตราสวน และ ระยะทาง ( Scale and Distance )

เมอจะวางแผนและปฎบตภารกจ ระยะทางยอมเปนปจจยทส าคญประการหนงมาตราสวนของแผน

ทจะชวยใหสามารถหาระยะในภมประเทศไดจากแผนทนน ๆ การทจะลดขนาดของแผนทลงจนใชการได

นนทก ๆ สงบนแผนทจะตองลดขนาดลงไปในอตราสวนเดยวกนดวยปรมาณทวตถตาง ๆ ถกลดขนาดลง

ไปนนจะตองแสดงใหทราบโดยมาตราสวนของแผนท

ก. มาตราสวนของแผนท คอ ความสมพนธระยะทางราบ (ระดบ) บนแผนทกบระยะทางราบ

(เดยวกน) ในภมประเทศ ตามปกตการเขยนมาตราสวนของแผนทจะตองเขยนไวเปนเศษสวนและเรยกวา

มาตราสวน

- มาตราสวน = ระยะบนแผนท = MD

ระยะในภมประเทศ GD

- มาตราสวนจะตองเขยนโดยก าหนดใหระยะบนแผนทเปน 1ไวเสมอ เชน 1 : 1,000 , 1 /

1,000

1 , 1 เซนตเมตร ตอ 200 เมตร , 0001 นว ตอ 1 ไมล เปนตน

1,000

- มาตราสวนยอมใชหนวยวดใด ๆ กได เชน 1 ( มม ) , 1 ( ซม )

1,000 ( มม ) 1,000 ( ซม )

ข. การพจารณาหาระยะในภมประเทศระหวางจด 2 จดนน กระท าไดโดยการวดระยะหาง

ระหวางจด 2 จด บนแผนทแลวคณดวยสวนของมาตราสวน เชน แผนทมาตราสวน 1/1,000 วดระยะ

บนแผนทได 5 ซม. ดงนนระยะในภมประเทศ 5 x 1,000 = 5,000 ซม.

ค. การหามาตราสวนของแผนท กระท าได 2 วธ คอ

1. เปรยบเทยบระยะบนแผนทกบระยะเดยวกนในภมประเทศ

- วดระยะระหวางจด 2 จด บนแผนท

- วดระยะระหวางจด 2 จด เดยวกนในภมประเทศ

แผนทฉบบหนงไมทราบมาตราสวน แตวดระยะระหวางจด 2 จดของแผนทได 10 ซม. และวด

ระยะเดยวกนนในภมประเทศได 1,000 ม. แผนทฉบบนมมาตราสวนเทาไร

มาตราสาน = ระยะบนแผนท

ระยะในภมประเทศ

21

= 10 (ซม.)

1,000 (ม.)

= 10

1,000 x 100

แผนทฉบบนมมาตราสวน = 1 / 10,000

2. เปรยบเทยบกบแผนทอนในบรเวณเดยวกน ซงมมาตราสวนอยแลว

- วดระยะระหวางจด 2 จด บนแผนทททราบมาตราสวนแลว

- ค านวณหาระยะในภมประเทศ

- วดระยะระหวางจด 2 จด เดยวกนบนแผนททไมทราบมาตราสวนแผนทฉบบหนงไมทราบ

มาตราสวน แตวดระยะระหวางจด 2 จดได 10 ซม. และแผนทอกฉบบหนงมมาตราสวน 1 : 2,000

และวดระยะระหวางจด 2 จด ได 4 ซม. ดงนนแผนทฉบบแรกนมมาตราสวนเทาไร

แผนทฉบบหลง มาตราสวน 1 : 2,000 วดระยะได 4 ซม.

ระยะในภมประเทศ = 2,000 x 4 = 8,000 ซม.

มาตราสวน = ระยะบนแผนท


แผนทฉบบแรกมมาตราสวน = 10 ซม.

8,000 ซม.

= 1 : 800

ง. การหาระยะบนแผนท

ระยะบนแผนท = ระยะในภมประเทศ

ตวสวนของมาตราสวน

แผนทฉบบหนงมาตราสวน 1 : 2,000 วดระยะในภมประเทศระหวางจด 2 จดได 600 เมตร ระยะหาง

จด 2 จดบนแผนทจะเทาใด

ระยะบนแผนท = ระยะในภมประเทศ

ตวสวนของมาตราสวน

= 600 x 100

2,000

= 30 ซม.

22

จ.การหาระยะในภมประเทศจากแผนท ความถกตองแนนอนยอมขนอยกบขนาดของมาตราสวน

มาตราสวนของแผนทยงมขนาดเลกลงเพยงใด ความถกตองแนนอนในการวดยอมมนอยลงไป

ตามล าดบ เนองจากลกษณะตางๆ บนแผนทนน จะตองมขนาดใหญเกนความเปนจรงขนมา เพอใหสามารถ

มองเหนไดอยางชดเจน

ฉ. ความสมพนธระหวางมาตราสวนและพนท

- แผนทมาตราสวนใหญกวายอมครอบคลมพนทนอยกวาแผนทซงมมาตราสวนเลกกวาดวย

ขนาดของแผนระวางทเทากน

- แผนทซงมาตราสวนตางกน 2 เทา แตการครอบคลมพนทจะตางกน 4 เทาและแผนทชง

มาตราสวนตางกน 4 เทา จะครอบคลมพนทตางกน 16 เทา

มาตราสวนเสนบรรทด (Graphic scale )

ก. มาตราสวนเสนบรรทด เปนบรรทดอนหนงทพมพไวในแผนทเพอใชวดระยะตาง ๆ ท

ปรากฏอยบนแผนทไดตรงกบระยะจรงในภมประเทศไดสะดวกและรวดเรวโดยไมตองคดค านวณแตอยางใด

- มาตราสวนเสนบรรทด ประกอบดวยมาตราสวนหลกซงอยทางขวาของเลข 0 มหนวยวดระยะ

ทเปนจ านวนเตมแและมาตราสวนยอยอยทางซายของเลข 0 มหนวยวดระยะทแบงออกเปนสวยยอยๆ 10

สวน

- แผนทเปนสวนมากมกจะมมาตราสวนเสนบรรทดอย 3 บรรทดหรอมากกกวานน แตละ

บรรทดจะมหนวยวดระยะทแตกตางกนไป

ข. การหาระยะในภมประเทศทเปนเสนตรงระหวางจด 2 จดบนแผนทกระท าโดยวางกระดาษทม

ขอบเปนเสนตรงลงบนแผนท โดยใหขอบของกระดาษจรดกบจดทงสองทตองการ แลวท าเครองหมายขดเลกๆ

ไวบนขอบของกระดาษตรงแตละจด หลงจากนนเลอนกระดาษลงมาทาบกบมาตราสวนเสนบรรทดตามหนวย

วดทตองการ (กรณทมหลายหนวยวด) อานระยะในภมประเทศระหวางจดทงสองจากมาตราสวนเสนบรรทด

ค. การวดระยะบนแผนททเปนเสนโคง กระท าโดยใชกระดาษทมขอบเสนตรง ท าเครองหมายขดเลก ๆ

ไวใกลปลายขางหนงของกระดาษ วางเครองหมายขดเลก ๆ ใหตรงกบจดเรมตนของแนวทตองการวดแลว

ทาบขอบกระดาษไปตามสวนทเปนเสนตรง แลวท าเครองหมายขดเลก ๆ ไวทงบนแผนทและบน

กระดาษกดปลายดนสอลงบนเครองหมายทท าไวบนกระดาษ เพอไมใหขดเลก ๆ บนกระดาษและในแผน

ทเคลอนจากกนหมนกระดาษไปจนกวาจะอยในแนวของสวนทเปนเสนตรงตอไป และท าเครองหมายขด

เลก ๆ ใหมทงบนแผนทและบนกระดาษ กระท าเชนนเรอยไปจนกวาจะวดระยะเสรจ แลวจงน ากระดาษนน

ไปวางทาบลงบนมาตราสวนเสนบรรทด เพออานระยะในภมประเทศตอไป

23

การวดระยะทางตรงบนแผนท

การวดระยะทางตามแนวโคงบนแผนท

ง. การสรางมาตราสวนเสนบรรทด บางครงแผนทตางๆ อาจไมมมาตราสวนเสนบรรทดเพอ

สะดวกในการหาระยะในภมประเทศ จงจ าเปนตองสรางมาตราสวนเสนบรรทดขนใช กอนทจะสรางมาตรา

สวนเสนบรรทดจะตองทราบคาสองคาคอ

1. มาตราสวนแผนท

2. ความยาวของมาตราสวนเสนบรรทด

จ. การสรางมาตราสวนเสนบรรทดแสดงเวลา - ระยะทางบางครงการปฏบตการนน จ านวนเวลาท

ตองการทราบในการทางเดนทางนนยอมเปนปจจยส าคญประการหนง ความตองการในเรองนอาจกระท าได

ถามแผนทบรเวณนน ๆ โดยสรางมาตราสวนเสนบรรทดแสดงเวลา - ระยะทางขนเพอใชกบแผนทนน คอ

24

เวลา = ระยะทาง

อตราความเรวในการเดนทาง

บทท 5

ความสงและทรวดทรง

ความสงและทรวดทรง

การอานแผนทมความจ าเปนอยางมากทจะตองสามารถวเคราะหลกษณะของภมประเทศได

ถกตองเหมอนกบทไดเหนจากภมประเทศจรง ความไมสม าเสมอของภมประเทศเรยกวา ความสงและ

ทรวดทรงนบวาเปนรายละเอยดทมคาทางทหารเปนอยางมาก ทงนเพราะลกษณะภมประเทศดงกลาวม

อทธพลตอการปฎบตการทางทหาร เชน การเคลอนท ทตรวจการณ การก าบง การซอนพราง ฯลฯ

ดงนนผใชแผนทจะตองทราบถงลกษณะภมประเทศ ดงกลาวจากการมความรความสามารถในการอาน

แผนทเปนอยางด

ก. การพจารณาลกษณะภมประเทศ ผศกษาจะตองมความเขาใจในเรอง

1. พนหลกฐาน คอ หลกฐานอนหนงทใชเปนจดเรมตนในการวดความสง แผนทเปน

สวนมากจะใชระดบน าทะเลปานกลางเปนพนหลกฐาน

ระดบน าทะเลสงสด

ระดบน าทะเลปานกลาง

ระดบน าทะเลต าสด

25

2. ความสง หมายถงระยะในทางดงของวตถหนงซงอยสงหรอต ากวาพนหลกฐาน จากรป

จด X เปนความสงทอยเหนอพนหลกฐานในขณะทจด Y อยต ากวาพนหลกหลกฐาน

3. ทรวดทรง หมายถงรปรางในทางสงของผวพภพ

ข. การแสดงความสงของภมประเทศบนแผนทนน กระท าไดหลายวธ เชน

- เสนชนความสง ( CONTOUR LINES )

- เสนลายขวานสบ ( HACHURES )

- แถบส ( LAYER TINTING )

- ทรวดทรงแรเงา ( SHADED RELIEF )

- จดก าหนดสง ( PRECISE FIGURES )

ค. เสนชนความสง คอเสนสมมตบนพนผวพภพทลากไปตามจดตางๆ ทมความสงเทากน เสน

ชนความสงจะแสดงใหทราบถงระยะในทางดงทอยสงหรอต ากวาพนหลกฐาน ตามปกตแลวจะเรมจาก

ระดบน าทะเลปานกลาง ซงถอวาเปนเสนชนความสงทมคาเปนศนย และเสนชนความสงแตละเสนจะ

แสดงความสงเหนอระดบน าทะเลปานกลาง แผนทสวนมากจะพมพเสนชนความสงไวดวยสน าตาล

ชวงตางเสนชนความสง (CONTOUR INTERVAL) หรอระยะอธนดร คอระยในทางดง

ระหวางเสนชนความสงสองเสนทอยตดกน ตามปกตคาของชวงตางเสนชนความสงจะแสดงไวทรายละเอยดของ

ขอบระวางแผนท

ประเภทของเสนชนความสง

1. เสนชนความสงหลก ( INDEX CONTOURS ) คอเสนชนความสงทเขยนไวดวย

เสนหนกและแสดงคาความสงก ากบไว

2. เสนชนความสงรอง ( INTERMEDIATE CONTOURS ) คอเสนชนความ

สงทอยระหวางเสนชนความสงหลกและเขยนไวดวยเสนทเบากวาเสนชนความสงหลกปกตจะไมมการแสดง

คาของความสงก ากบไว

26

3. เสนชนความสงแทรก ( SUPPLEMENTARY CONTOURS ) คอเสนชน

ความสงทเขยนเปนเสนประผานบรเวณทมความสงครงหนงระหวางเสนชนความสงสองเสน มกเปนบรเวณ

ภมประเทศทลาดชนนอยจนเกอบเปนพนระดบ แสดงใหทราบถงความสงบรเวณใดบรเวณหนงระหวาง

เสนชนทงสอง

เสนชนความสงแทรก

4. เสนชนความสงดเพรสชน ( DEPRESSION CONTOURS ) คอเสนชนความ

สงทแสดงลกษณะของพนททมความสงนอยกวาภมประเทศทอยโดยรอบ เชน แอง บอ เหว เสนชนความ

สงชนดนจะเขยนขดสน ๆ เพมลงทเสนชนความสงดานใน โดยหนปลายขดไปทางลาดลง

เสนชนความสงดเพรสชน

5. เสนชนความสงโดยประมาณ ( APPROXIMATE CONTOURS ) คอเสนชน

ความสงทเขยนขนเปนเสนประ เพอแสดงความสงโดยประมาณ เนองจากไมสามารถทราบความสงท

แทจรงของบรเวณนน

เสนชนความสงโดยประมาณ

การพจารณาหาความสงของจดตาง ๆ จากเสนชนความสง

1. หาคาของชวงตางเสนชนความสง (ระยะอธนดร) ของแผนทจากรายละเอยดขอบระวาง หรอ

จากเสนชนรองระหวางเสนชนหลกวาเปนเทาไร หนวยวดอะไร

2. หาเสนชนความสงทมหมายเลขก ากบ หรอความสงแหงใดกตาม ทอยใกลกบจดทตองการ

จะหาความสงทสด

27

3. พจารณาหาทศทางของลาดจากเสนชนความสงทมหมายเลขก ากบไปยงจดทตองการทราบความสง

นน

4. นบจ านวนของเสนชนความสงทอยในระหวางเสนชนความสงทมหมายเลขก ากบกบจดท

ตองการทราบความสง และตรวจดวาจดนนอยในทศทางสงหรอต ากวาเสนชนความสงทมหมายเลขก ากบ

จ านวนเสนทนบไดคณดวยคาชวงตางเสนชนความสงจะเทากบระยะทอยสงหรอต ากวา จากคาของเสนชน

ความสงทมหมายเลขก ากบ

ก. ถาจดทตองการทราบความสง อยบนเสนชนความสง ความสงของจดนนกคอคาของ

เสนชนความสงนน

ข. ถาจดทตองการทราบความสง อยระหวางเสนชนความสง จะหาไดโดยวธเทยบสวน

สมพนธ แลวน าไปบวกกบคาของเสนชนความสงเสนลางของจดนน

กฎเกณฑเกยวกบความสงของเสนชนความสง

1. การประมาณความสงของยอดเนนหรอยอดเขา ใหบวกความสงของเสนชนความสงเสนทอยสงสด ดวย

ครงหนงของคาชวงตางเสนชนความสง การประมาณความสงของทต ากใหลบความสงของเสนชนเสนทอย

ต าสดดวยครงหนงของคาของชวงตางเสนชนความสงเชนกน

2. เสนชนความสง 2 เสน ทลอมรอบกนจะมความสงตอเนองกน

3. เสนชนความสง 2 เสนทอยใกลเคยงกน แตมไดลอมรอบบรเวณเดยวกนจะมความสงเทากน

28

4. เสนชนความสง 2 เสน อยในบรเวณใกลเคยงกน แตมไดลอมรอบบรเวณเดยวกน และอกเสนหนงเปน

เสนชนความสงชนดดเพรสชน เสนชนความสงทง 2 เสนนจะมความสงตอเนองกน

5. เสนชนความสงทลอมรอบเสนชนความสงชนดดเพรสชน เสนชนความสงทง 2 เสนนจะมความสง

เทากน

ลกษณะตาง ๆ ของเสนชนความสง ซงแสดงใหทราบถงลกษณะของผวพภพ

1. เสนชนความสง จะมลกษณะเปนเสนโคงเรยบ และบรรจบตวของมนเองเสมอ

2. เสนชนความสงทมาบรรจบกนเปนเสนสดทาย แสดงวาบรเวณนนเปนยอดเนน หรอยอดเขา

ถามลกษณะเกอบเปนวงรอบ แสดงวายอดเขานนเปนยอดแหลม หรอมลกษณะเปนลกบด ถามลกษณะ

เปนวงยาวแสดงวายอดเขานนเปนสน

3. เสนชนความสงทแสดงเนน 2 เนนชดกนภายในเสนชนความสงเสนหนงแสดงวาเปนคอเขา

(SADDLE) ตามกฎทวไปแลว คอเขาคอจดทอยต าจนเหนไดอยางชดเจน ตามยอดสนเขา

29

4. เสนชนความสงทมลกษณะเปนรปตวย ( U ) ฐานเรยว เรยงตอกนดานปลายของตวย ชไปทาง

พนทซงมความสงมากกวา แสดงวาบรเวณนนเปนสนเขา สนเขาอาจจะมระยะตดตอกนไปเปนหลายๆ

กโลเมตร และอาจมลกษณะทคดเคยวมาก หรอเปนแนวตรงไปโดยตลอดกได สนเขาอาจจะมความสง

โดยสม าเสมอไปตามยอดเขา หรออาจจะมความสงแตกตางกนมาก ๆ กได

5. เสนชนความสงทมรปรางลกษณะยนออกมาเหมอนนวมอ ( ตว U ฐานกลม ) เรยงตอ

กนตามล าดบซงขยายออกไปในทศทางขางจากสนเขา แสดงวาเปนจมกเขาหรอไหลเขา ( SPUR )

6. เสนชนความสงทตบเขาไปสเสนเดยวกนแสดงวาเปนหนาผา ตามปกตเสนชนความสงจะไม

ตดกน แตถาตดกนและอกเสนหนงเปนเสนประแสดงวาบรเวณนนเปนเขาชะโงก

7. เสนชนความสงทมรปรางลกษณะเปนชดของรปตวว ( V ) เรยงกนไปตามล าดบ แสดงวา

เปนซอกเขา ( DRAW ) และฐานของตววจะชไปทางตนน าเสมอซอกเขาคอทางน าทไมมโอกาสจะท า

30

ใหเกดเปนพนของหบเขาได หบเขาจะมพนระดบอยางพอเพยงทจะอ านวยใหใชประโยชนได แตซอก

เขาจะไมมลกษณะดงกลาวน

8. เสนชนความสงทขนานไปกบทางน าโดยประมาณ ซงมความสงต ากวาเสนชนความสงเสนอนซงอย

หางทางน าออกไปอยางเดนชด ( เสนชนความสงทงหลายทขนานกนทางน านมกจะอยหาง ๆ กน ) แสดง

วาบรเวณนเปนหบเขา ( VALLEY ) แสดงวามพนราบเพยงพอทจะใชประโยชนได เชน ใชเปนท

ปฏบตการภารกจไดในขอบเขตจ ากด

9. เสนชนความสงทเปนเสนตรง และขนานไปทงสองขางตดกบถนน ทางรถไฟ และสงทมนษยสราง

ขนอน ๆ และผานไปทางเนน สนเนน แสดงวาเปนทตดดน ( CUT ) แตถาขามผานพนทต าแสดงวา

เปนทพนดน ( FILL ) ทพนดนมกจะแสดงใหเหนดวยรอยเลก ๆ โดยหนขดไปทางทต ากวา

10. เสนชนความสงบรเวณใดทอยหางกนเทา ๆ กนแสดงวาเปนลาดชนนอยทสม าเสมอ

31

11. เสนชนความสงบรเวณใดทอยคอนขางชดกนเทา ๆ กนแสดงวาเปนลาดชนมากทสม าเสมอ

12. เสนชนความสงทอยชดกนตอนยอดและหางกนในตอนลาง แสดงวาเปนลาดเวา

13. เสนชนความสงทอยหางกนตอนยอด และชดกนตอนลางแสดงวาเปนลาดนน

ลาด ( SLOPE )

ลาด คอ พนเอยงของพภพทท ามมกบพนระดบ อาการลาดของภมประเทศนบวาเปนรายละเอยดท

มความส าคญ ทงน เนองจากอาการลาดมผลกระทบ ตอการเลอกเสนทางทจะใชเคลอนท การเลอกหา

32

ทตงของหนวย ฯลฯ ส าหรบประเภทของลาด คอลาดสม าเสมอ ลาดนนและลาดเวา ตามทไดกลาว

มาแลวในเรองลกษณะตาง ๆ ของเสนชนความสง หวงวาผศกษาเมอเหนเสนชนบนแผนทแลวคงนก

ภาพออกวาภมประเทศจรงมลกษณะอยางไรแตวธการทจะใหความแนนอนไดมากยงขน จะตองหา

ลกษณะของลาด ใหไดถกตองอยางแทจรง เรยกวาหาคาของลาด ( GRADIENT )

คาของลาด

คอ ความเอยงของพนพภพ ทท าใหเกดขนาดของมมขนกบพนระดบ หรอคาของลาดกคอ อตราสวน

ระหวางระยะในทางดงกบระยะในทางระดบ ถาเปนลาดขนใชเครองหมายบวก (+) ถาเปนลาดลงใช

เครองหมายลบ (-) ซงแสดงเปนเศษสวนงาย ๆ

คาของลาด = ระยะทางดง = VD

ระยะทางระดบ HD

ระยะในทางดง คอผลตางระหวางความสงทสงทสดของลาดกบความสงทต าทสดของลาดพจารณา

หาไดจากเสนชนความสงตาง ๆ สวนระยะทางระดบ คอระยะทเปนเสนตรงในทางระดบระหวางความสง

ทสงทสดกบความสงทต าทสดของลาด และวดไดจากมาตราสวนของแผนท (ระยะทางจากจดๆ หนง

ไปยงอกจดหนงบนแผนทถงแมจะมความสงตางกนถอเปนระยะทางระดบเสมอ)

ขอควรระมดระวงในการหาคาของลาด

1. การค านวณหาคาของลาดระหวางจด 2 จด ในภมประเทศ สามารถกระท าไดเฉพาะ

เมอมลกษณะของภมประเทศมอาการลาดขน หรอลาดลงโดยสม าเสมอ หรอคอย ๆ เปลยนไปทละนอย

จะไมสามารถกระท าผานหบเขา

2. หนวยของระยะในทางดงและระยะในทางระดบจะตองเปนหนวยเดยวกน

การแสดงคาของลาด

การแสดงคาของลาด มวธแสดง 3 วธ คอ

1. แสดงเปนเปอรเซนต

2. แสดงเปนมลเลยม ( MILS )

33

3. แสดงเปนองศา

1. การหาคาของลาดเปนเปอรเซนต การแสดงคาของลาดวธนนยมใชกนมากทสด

คาของลาดเปนเปอรเซนต = ระยะทางดง x 100

ระยะทางระดบ

- ลาด 1 % คอ พนทภมประเทศสงขนหรอต าลง หนวยตอระยะในทางระดบ 100 หนวย

- ลาด 100 % คอ ลาดทมมม 45 องศา ซงระยะทางดงและระยะทางระดบเทากน

2. การหาคาของลาดเปนมลเลยม

- การคดคาของลาดเปนมลเลยมน หมายความวา ความโคงของวงกลมสงขนหรอต าลง 1

หนวยตอระยะทางระดบ 1,000 หนวย

- การคดคาของลาดเปนมลเลยมนจะไมกระท าตอเมอมมมเกน 350 มลเลยม

คาของลาดเปนมลเลยม = ระยะทางดง x 1,000

ระยะทางระดบ

3. การหาคาของลาดเปนองศา

คาของลาดเปนองศา คอคาของมมเปนองศาระหวางพนระดบกบพนเอยงของพภพ ลาด

1 องศา หมายความวา ลาดทมความโคงของวงกลมสงขนหรอต าลง 1 หนวย ตอระยะทาง

ระดบ 57.3 หนวยและคาของลาดเปนองศาน จะมความผดพลาดตอเมอมความโคงมาก และไม

กระท าเมอมคาของลาดเกน 20 องศา และใหใชคาของลาดเปนเปอรเซนตแทน

คาของลาดเปนองศา = ระยะทางดง x 57.3

ระยะทางราบ

ภาพดานขาง( PROFILES )

คอภาพทมองเหนทางขางของภาพตด ของบรเวณสวนใดสวนหนงของผวภภพทอยระหวางจดสอง

จดของแนวเสนตรงเดยวกน ภาพดานขางมประโยชนมาก กลาวคอ

1. ท าใหทราบรายละเอยดเกยวกบชนดของถมประเทศ ความสงและสภาพของการ

มองเหนวาพนทใดเปนจดอบสายตาหรอมองเหนไดชดเจน

2. ใหประโยชนในกจการชาง ใชชวยวางแผนในการกอสรางเพอวางแผนแนวถนน ทาง

รถไฟและงานวางทอ

3.ชวยในการค านวณดนตด ดนถม

การสรางภาพดานขาง

สามารถสรางไดทกบรเวณทตองการ โดยมขนตอนการปฎบตดงตอไปน

1. ลากเสนตรงผานแนวทตองการสรางภาพดานขาง

34

2. หาจ านวนของเสนชนความสงจากจดสงสดและจดต าสดทอยบนแนวเสนตรงทลากขนอก 2

เสน คอเสนทอยเหนอและใตจดสงสดและต าสด ทงนเพอจะใหมพนทส าหรบเขยนบรเวณทเปนยอดเขาและ

หบเขา

3. หากระดาษเปลา ๆ มา 1 แผน ตเสนบรรทดใหมระยะหางเทากนเสนบรรทดแตละเสน

จะแทนเสนชนความสงทนบไดในขอ 2. และระยะหางระหวางบรรทดจะเปนเทาไรขนอยกบมาตราสวน

ทางดงทเราตองการ (เพอใหเหนความแตกตางชดเจน มาตราสวนมกใหญเกนความจรงประมาณ 5 - 10

เทา)

4. เขยนตวเลขของเสนชนความสงก ากบไวทบรรทดแตละเสน โดยเรมจากบรรทดทอยเหนอ

เสนต าสด 1 เสน ใหมคาต าสดและสนสดลง ณ บรรทดทอยรองจากเสนสงสด 1 เสนใหมคาสงสด

5. น ากระดาษแผนนทาบลงไปบนแผนทในลกษณะทแนวของเสนบรรทดในแผนกระดาษ

ขนานกบแนวเสนตรงทลากไวในแผนท จากจดตดของเสนตรงกบเสนชนความสงทกเสนใหลากเสนตง

ฉากมายงเสนบรรทดทปรากฏอยบนแผนกระดาษและใหหยดลง ณ เสนบรรทดทมเลขก ากบความสงท

ตรงกนกบเสนชความสง

6. เสรจแลวใหตอจดตดระหวางเสนตงไดฉากกบเสนบรรทดในแผนกระดาษดวยเสนโคงทสม าเสมอ การ

ตอจดเหลานเขาดวยกนจะท าใหก าหนดความสงของยอดภเขา และพนของล าหวยไปดวยโดยอตโนมตใน

ขณะเดยวกน

การแสดงลกษณะทรวดทรงดวยวธอน ๆ

ก. แถบส ( LAYER TINTING ) แถบสเปนวธการแสดงถงลษณะของทรวดทรงและ

ความสงเปนชวง ในพนทแตละชวงความสงหนง ๆ จะแสดงไวแตละแถบส ซงมสแตกตางกนไป การ

ล าดบชนของสแตละแถบสจะแสดงใหทราบถงชนความสงทแตกตางกน แถบสแตละสไมไดบอกความสงท

ถกตองแนนอนแตแสดงใหทราบแตเพยงวาความสงตางๆ เหลานนอยในชนความสงของสนนๆ ปกตแลวจะ

35

ใชสน าเงน แทนทะเล เมอความสงของแผนดนเพมขนตามล าดบ กตองใชสอนๆ แสดงชนความสงเปน

ชวงๆ ไป และตองพมพเครองหมายไวทขอบระวางแผนทเพอแสดงชวงความสงของแตละแถบส โดยมาก

แถบสมกจะใชกบแผนทเดนอากาศโดยใชรวมกบเสนชนความสง

ข. เสนลายขวานสบ ( HACHURES ) เปนเสนขดสน ๆ สน าตาลใชเพอแสดงลกษณะของ

ทรวดทรง เสนลายขวานสบไมไดแสดงใหทราบถงความสงทถกตองแนนอนแตใชเพอแสดงถงลษณะของ

ลาดส าหรบคณลกษณะของเสนลายขวานสบนน จะตองมลกษณะสอบเขาหากน หรอแผกระจายออกทาง

เชงเนน เสนลายขวานสบทแผกระจายออกจากศนยกลางแหงหนงแสดงวาเปนยอดเขา ในบรเวณทเปน

พนทลาดชนเสนลายขวานสบจะสนหนา และเรยงชดกน ส าหรบพนททลาดชนนอย เสนลายขวานสบจะ

ยาว บาง และเรยงหางกนหรออกนยหนงเสนลายขวานสบทเหนหนาทบแสดงวาเปนทสงชนแตถาบางโปรง

แสดงวาเปนทชนนอย ๆ และคอนขางราบ

ค. ทรวดทรงแรงเงา ( SHADED RELIEF ) จะแสดงลกษณะทรวดทรงเอาไว โดยการ

ใชเงาซงจะมลกษณะความเขมของสเปนสหนกและสจางดวยการท าใหดานหนงของเนน สนเนนหรอภเขา

มดลงไป ความเขมของการแรเงาจะเปนเครองแสดงความสงต าของลาด ถาเขมมากกสงชน ถาเขมนอยก

ไมสงชน

บทท 6

ทศทาง

วธแสดงทศทาง

36

ในชวตประจ าวนยอมมการพดถงเรองทศทางโดยทวไป เชน ขวา ซาย ตรงไป ขางหนา ขางหลงสงท

กลาวมานสามารถบอกทศทาง แตถาจะใหมหลกเกณฑทถกตองแนนอนจะตองมหนวยในการวดและใชได

ทวทกแหงในโลกจะแสดงดวย

1. หนวยวดมมเปนองศา (Degree) และแบงสวนยอยออกเปน ลบดา และฟลบดา กลาวคอ

1 องศา = 60 ลบดา และ 1 ลบดา = 60 ฟลบดา

2. หนวยวดมมเปนมลเลยม ( mils ) โดยวงกลมวงหนงจะแบงออกเปน 6,400 มลเลยม

เสนหลกหรอทศทางหลก ( Base Lines )

การทจะวดสงใดสงหนงนน จะตองมจดเรมตนทมคาเปนศนย การทจะแสดงทศทางใหเปนหนวย

ของการวดมม จะตองกระท าจากจดเรมตน ซงมคาของการวดเปนศนย จดเรมตนซงมคาเปนศนยนเรยกวา

เสนหลกหรอเสนอางอง หรอ ทศทางหลก

เสนหลกหรอทศทางหลก ม 3 ชนด คอ ทศเหนอจรง ( True North ) ทศเหนอแมเหลก

(Magnetic North) และทศเหนอกรด (Grid North) ทศทางหลกทใชกนโดยทวไปนนกคอทศ

เหนอแมเหลกและทศเหนอกรด ทศเหนอแมเหลกจะใชเมอปฎบตงานดวยเขมทศ และทศเหนอกรดจะใช

เมอปฎบตงานดวยแผนท

ทศเหนอจรง ( True North )

คอแนว ๆ หนงทนบจากต าบลใดต าบลหนงบนนพนผวภภพไปยงขวโลกเหนอ เสนลองจจดทก

ๆ เสนคอแนวทศเหนอจรงใชสญลกษณเปนรปดาว

ทศเหนอแมเหลก ( Magnetic North )

คอ แนวทเขมทศชไปยงขวเหนอแมเหลกโลก ใชสญลกษณเปนรปหวลกศรครงซก

ทศเหนอกรด ( Grid North )

คอ แนวเสนกรดเหนอ-ใต บนแผนทใชสญลกษณเปนตวอกษร GN มมภาคของทศและมมภาค

ของทศกลบ ( Azimuth and Backazimuth )

มมภาคของทศ ( Azimuth )

37

มมราบทวดตามเขมนาฬกาจากแนวทศทางหลก ( มคาไมเกน 360 องศา ) การวดมมภาคของทศ

ระหวางจด 2 จด บนแผนท จะตองลากเสนตรงเชอมตอระหวางจด 2 จดนน แลวใชบรรทดโปรแแทรก

เตอรวดมมระหวางเสนทศเหนอกรดกบเสนทลากขนนน มมทวดไดนกคอ มมภาคทศเหนอกรดของเสนท

ลากขนและถอวาจดทเปนศนยก าเนดของมมภาคของทศนนเปนศนยกลางของวงกลมมมภาคของ

ทศ ส าหรบชอมมภาคของทศจะตองเรยกตามเสนหลกทมมภาคของทศวดมาจากเสนนน ดงนนมมภาค

ของทศเหนอจรงจะตองวดจากทศเหนอจรงเปนตน

รปแสดง มมภาคทศเหนอจรง เหนอกรดและเหนอแมเหลก

มมภาคของทศกลบ (Back Azimuth) คอมมภาคของทศนนๆ แตวดยอนกลบไปในทศทางตรงขาม

(Back Azimuth = Azimuth +/- 180 ) เปรยบเสมอนการหนหนาไปในทศทางใด คอมม

ภาคของทศนนๆ แตถากลบหลงหน กคอมมภาคของทศกลบของมมภาคของทศนนๆ ส าหรบการหา

มมภาคของทศกลบจากมมภาคของทศ ถามมภาคของทศมคาเทากบ 180 องศา หรอ นอยกวาใหบวก

ดวย 180 องศา ถามมภาคของทศมคาเทากบ 180 องศา หรอมากกวาใหลบดวย 180 องศา

AZIMUTH = CLOCKWISE ANGLE FROM BASE DIRECTION

BACK AZIMUTH = AZIMUTH - 180 OR 3200 MILS

Azimuth and Back Azimuth 180 รปแสดง มมภาคของทศและมมภาคของทศกกลบ

38

แผนภาพมมเยอง ( Declination Diagram )

มกจะมปรากฏอยบนแผนทเปนสวนมาก เพอใหผใชแผนทวางแผนทใหถกทศไดอยางถกตอง

แผนภาพมมเยองนจะแสดงใหทราบถงความสมพนธซงกนและกนระหวางทศเหนอแมเหลก ทศเหนอกรด

และทศเหนอจรง

มมเยอง ( Declination )

คอความแตกตางของมมระหวางทศเหนอจรงกบทศเหนอแมเหลก และระหวางทศเหนอจรงกบทศเหนอ

กรด ดงนนมมเยองจงม 2 มม คอมมเยองแมเหลกและมมเยองกรด

Declination diagrams รปแสดงแผนภาพมมเยอง

มมเยองแมเหลก ( Magnetic Declination )

คอ ความแตกตางของมมระหวางทศเหนอจรงกบทศเหนอแมเหลก ( โดยวดจากทศเหนอจรง )

มมเยองกรด ( Grid Declination )

คอ ความแตกตางของมมระหวางทศเหนอจรงกบทศเหนอกรด

มมกรดแมเหลก ( G - M Angle )

คอความแตกตางของมมระหวางทศเหนอกรดกบทศเหนอแมเหลกโดยวดจากทศเหนอกรดเปนหลก

การแปลงคามม

การก าหนดคาของมมทวดไดจากเขมทศลงบนแผนท ตองแปลงมมภาคทศเหนอแมเหลกเปนมม

ภาคทศเหนอกรดเสยกอน ในขณะเดยวกน การน าคาของมมทวดไดบนแผนทน าไปใชวดมมในภมประเทศ

ดวยเขมทศ กตองแปลงมมภาคทศเหนอ กรดเปนมมภาคทศเหนอแมเหลกเสยกอนเชนกน

เสนทก าหนดขน

รปแสดงแผนภาพมมเยอง

39

การแปลงคามมใหกระท าดงน ลากเสนทก าหนดขนจากฐานของแผนภาพมมเยองซงอยสวนลาง

ตอนกลางของขอบระวางแผนท แลวพจารณาดจะเหนความสมพนธของมมชนดตางๆ และทราบไดทน

ทวา มมภาคของทศททราบคาแลวกบมมภาคของทศทตองการทราบคานน มมไหนจะมคาใหญกวากน

และจะตองบวกหรอลบดวยมมอะไร

มมแบรง ( Bearings )

คอมมราบทวดตามหรอทวนเขมนาฬกาจากแนวทศเหนอหรอใต มมแบรงมขนาดไม

เกน 90 องศา ( มมแบรงนนวดไดจากทศเหนอจรงแนวทศเหนอแมเหลก และแนวทศเหนอกรดได

เชนกน )

จากรป แผนภาพมมเยอง

มมแบรง เหนอจรงได N 89 E จะเทากบ

มมแบรงแมเหลก S 88 E

มมแบรงกรด N 85 E

และมมแบรงแมเหลก S 3 W

จะเทากบ มมแบรงเหนอจรง S 0 W หรอ S 0 E

มมแบรงกรด S 4 E

เขมทศและการใชเขมทศ

40

เขมทศเปนเครองมอในการหาทศทาง และมมภาคทศเหนอของสงตางๆ ในภมประเทศ เขมทศท

ใชกนปจจบนนมอยหลายชนดดวยกน แตทจะศกษานเปนเขมทศชนดเลนเซตก (Lensatic )

เขมทศเลนเซตค มขนาดและลกษณะยาวประมาณ 2 นว หนาเกอบ 1 นว ทขอบ ดานขางเปนบรรทด

ส าหรบวดระยะ มาตราสวน 1:25,000 หรอ 1:50,000 แลวแตการผลต สวนประกอบของเขมทศ

ประกอบดวยสวนใหญๆ 3 สวน คอ ฝาตลบเขมทศ เรอนเขมทศ และกานเลง

รปแสดงเขมทศเลนเซตค

1. ฝาตลบเขมทศ ประกอบดวย

- บากเลงหนา เปนรอยบากอยตอนบนฝาตลบ ใชประกอบกบเสนเลงในการวางเขมทศใหตรงกบ

แผนท

- เสนเลง เปนเสนลวดสด า (ศนยหนา) ใชส าหรบท าการเลงในเวลากลางวนโดยใหเสนเลงน

ทบกลางทหมาย

- จดเลงพรายน า มอย 2 จด อยทปลายขางบนและขางลางของเสนเลงใชแทนเสนเลงในเวลา

กลางคน

2. เรอนเขมทศ ประกอบดวย

- ครอบหนาปทมเขมทศ ซงประกอบดวยรองวงแหวน และกระจกครอบหนาปทมเขมทศ รองวง

แหวนจะมทงหมด 120 รองๆ ละ 3 องศา รองวงแหวนจะหมนได มประโยชนในการตงทศทางในเวลา

กลางคน ส าหรบกระจกครอบหนาปทม เมอหมนวงแหวนกระจกครอบหนาปทมจะหมนตามไปดวย ท

กระจกจะมขดพรายน า มประโยชนในทางตงทศในเวลากลางคน เชนกน

- กระจกหนาปทมเขมทศ กระจกหนาปทมหมนไปมาไมได ทฝากระจกมขดดชน (ขดยาวสด า)

และจดพรายน าตาง ๆ

- หนาปทมเขมทศ เปนแผนวงกลมใส ประกอบดวยมาตราสวนวดมมทงองศา และมลเลยม ม

ลกศรพรายน าชทศเหนอเสมอ และตวอกษรพรายน า ซงบอกทศตะวนออก (E) ทศใต (S) และทศ

ตะวนตก (W)

- กระเดองบงคบหนาปทมเขมทศ กระเดองนจะบงคบไมใหแผนมาตราหรอลกศรเขมทศหมนไปมา

41

- พรายน าเรอนเขมทศ ใหแสงสวางในเวลาอานเขมทศในเวลากลางคน

3. กานเลง ประกอบดวย

- ชองเลง ( ศนยหลง )

- แวนขยาย

นอกจากสวนประกอบใหญ ๆ ทง 3 สวน ทกลาวมาแลวน เขมทศยงประกอบดวย หวงถอ และบากเลง

หลง

การใชเขมทศ

ก. การจบถอ จบเขมทศใหมนคงดวยมอทงสอง ใชนวหวแมมอสอดเขาไปในหวงถอ และใชนว

อกสนวรองขางลางเขมทศเอามออกขางหนงรองรบมอทจบเขมทศ ยกระดบใหชดกบสายตาหนไปในทศทาง

ของทหมาย ระวงรกษาใหเขมทศไดระดบ เพอใหแผนมาตรามมทศลอยตวหมนไปมาได

ข. การเลง ท าการเลงผานชองเลง ( ศนยหลง ) ไปยงทฝาตลบเขมทศ และใหทบกงกลางของท

หมาย เมอหนาปทมเขมทศหยดนงแลว จงมองผานแวนขยาย เพออานมมภาคทศเหนอแมเหลก

ค. การอาน อานตวเลขทมาตรามมภาคทศเหนอ ( องศา , มลเลยม ) ชตรงกบเสนดชนมมภาค

ทศเหนอคงท

การใชเขมทศควรใหหางจากสงทเปนเหลกหรอวงจรไฟฟา เพอใหเขมทศมการท างานไดอยาง

ถกตอง เชนหางจากสายไฟฟาแรงสงประมาณ 55 เมตรรถยนตประมาณ 18 เมตร สายโทรเลขและ

โทรศพท และลวดหนามประมาณ 10 เมตร ฯลฯ

การเลงเขมทศในเวลากลางวน

ในการเดนทางในเวลากลางวน ถาหากรลกษณะภมประเทศทจะตองเดนทางผานไปยงทหมายด

แลวกไมจ าเปนตองใชเขมทศ แตถาหากยงไมรลกษณะภมประเทศทจะเดนทางไป จ าเปนตองใชเขมทศ

เปนเครองชวยในการเดนทางเพอปองกนการหลงทาง และใหกระท า ดงน

42

- จากจดเรมตนท าการเลงเขมทศเหนอแมเหลก โดยวดมมภาคทศเหนอกรดจากแผนท และแปลง

คาเปนมมภาคทศเหนอแมเหลกจากแผนภาพมมเยองทขอบระวางแผนท แลวเลงไปยงทหมายปลายทาง

ดวยขนาดของมมทวดไดตามทกลาวมาแลว สงเกตดเสนเลงทบทหมายอะไรทเหนเดนชด ใหสงเกตและ

จดจ าไว แลวเดนไปยงทหมายแหงนน พรอมกบนบกาวไปดวย โดยถอหลกวา 3 กาวเทากบ 2

เมตร

- ถาหากวาในการเลงเขมทศนนเลงไปไมถงทหมายปลายทาง เมอเดนไปถงทหมายนน ๆ กให

ท าการเลงตอไปอกยงทหมายดวยขนาดของมมเทาเดม ท าเชนนตอไปจนถงทหมายปลายทาง

- ถาหากวาในการเดนทางนน มสงกดขวางซงเปนอปสรรคในการมอง เชน ปาทบ ใหเดนหก

เปนมมฉากทางซายหรอขวาแลวแตลกษณะภมประเทศทจะอ านวยความสะดวกแกผเดนทาง สมมตวาออก

เดนทางดวยมมภาคเหนอ 100 องศา ถาเดนเลยวฉากไปทางขวา กจะเดนดวยมม 190 องศา พรอม

กบนบกาวไปดวยจนพนเครองกดขวางอนนน จากนนหนกลบไปเดนตามมมภาคทศเหนอเดมคอ 100

องศา อกครงหนงจนพนเครองกดขวางพรอมกบนบกาวไปดวย เมอพนแลวเดนหกเขาหาทศทางเดม

เปนมมฉาก มมทเกดใหมนจะเปนมม 10 องศา แลวเดนไปตามจ านวนกาวเทากบทเดนในตอนทเดน

ดวยมม 190 องศา เมอไดระยะแลวกหนไปเดนดวยมมภาคทศเหนอทเรมตนออกเดน คอมม 100

องศา แลวเดนตอไปจนถงทหมายทก าหนดไว

รปแสดงการเดนเขมทศเมอมสงกดขวางมองไมเหนภมประเทศขางหนา

การเดนเขมทศในเวลากลางคน

- การเดนเขมทศในเวลากลางคน กใชหลกการเหมอนกบการเดนในเวลากลางวน แตสภาพการ

มองเหนในเวลากลางคนไมเทากบในเวลากลางวนจงตองอาศยจดพรายน าตาง ๆ บนเขมทศเขาชวย

ดงนนกอนการเดนเขมทศในเวลากลางคนจงตองตงเขมทศเสยกอน

43

- การตงเขมทศเมอมแสงสวาง สมมตเดนดวยมมภาคทศเหนอ 60 องศา กหนเขมทศใหขดดชนช

เลข 60 องศา แลวหมนครอบหนาปทมเขมทศ ใหขดพรายน ายาวทบกบหวลกศรเขมทศพรายน า แลวพบเกบ

ไว

- การตงเขมทศเมอไมมแสงสวาง หมนครอบหนาปทมเขมทศใหขดพรายน ายาวตรงกบจดเลง

พรายน าทฝาตลบเขมทศ 2 จดทปลายเสนเลง เมอจะเดนดวยมม 60 องศา กหมนครอบหนาปทม

เขมทศทวนเขมนาฬกาไป 20 คลก ( 1 คลก = 3 องศา )

- การเลง ท าการเลงผานชองเลงใหหวลกศรเขมทศพรายน าตรงกบขดพรายน า ซงไดตงมมไว

แลว และใหทหมาย (ภมประเทศตดกบขอบฟา คนขางหนา ฯลฯ ) กบจดเลงพรายน า 2 จดทปลาย

เสนเลงบนฝาตลบเขมทศอยตรงกน

การวางแผนทใหถกทศ

กอนทจะใชแผนทจะตองวางแผนทใหถกทศกอนเสมอ แผนทจะถกทศไดกตอเมอไดวางแผนทนนไว

บนพนทไดระดบ และใหทศเหนอของแผนทชไปทางทศเหนอ และแนวตาง ๆ ทงปวงบนแผนทขนานกบ

แนวทตรงกนในภมประเทศ

ก. การวางแผนทใหถกทศโดยการใชเขมทศ

1. เปดเขมทศออกแลววางเขมทศบนแผนท โดยใหเสนเลงของเขมทศ บากเลงหนาและบาก

เลงหลง ทาบทบกบเสนกรดในแนว เหนอ - ใต บนแผนทเสนใดเสนหนงกได

2. หมนทงแผนทและเขมทศ ไปจนกวาลกศรทศเหนอบนเขมทศจะอานไดเทากบ 360

องศา ลบดวยมมกรดแมเหลกของแผนภาพมมเยอง กรณททศเหนอแมเหลกอยทางขวาของทศเหนอกรด

แตถาทศเหนอแมเหลกอยทางซายจะอานไดเทากบคาของมมกรดแมเหลก

ข. การวางแผนทใหถกทศโดยไมใชเขมทศ

กรณทไมมเขมทศ จ าเปนตองตรวจหาลกษณะภมประเทศทมแนวเสนตรงเหนชดเจน ทงบนแผนทและใน

ภมประเทศ เชน ถนน ทางรถไฟ แนวรว สายไฟ ฯลฯ เปนตน การวางแผนทใหถกทศนน จะตองกระท า

โดยใหแนวเสนตรงดงกลาวทงบนแผนทและในภมประเทศทอยในแนวเดยวกน และเพอปองกนไมใหทศทาง

กลบกน จะตองมการตรวจสอบ โดยตรวจดทหมายทเหนเดนชด ทงบนแผนท และในภมประเทศวาอยใน

ทศทางเดยวกนหรอไม หรออกนยหนงใหตรวจดแนวอนอกหนงแนววาอยในทศทางเดยวกนหรอไม

ค. กรณทหาลกษณะภมประเทศทเปนแนวเสนตรงไมได ใหหาลกษณะภมประเทศทเปนจด

เคน 2 แหง ทงในภมประเทศและบนแผนทใหเคลอนทไปยงจดเดนแหงหนงในภมประเทศซงทราบทตง

แลววางสนบรรทดลงบนแนวระหวางจด 2 จด บนแผนท แลวหมนทงบรรทดและแผนท ไปจนกวาจะ

สามารถเลงไปจนตรงกบจดอกจดหนงในภมประเทศ เชนนกแสดงวาไดวางแผนทถกทศแลว

44

บรรทดวดมม

บรรทดวดมมมอยหลายแบบดวยกนคอแบบวงกลม ครงวงกลม สเหลยมจตรส และ

สเหลยมผนผา บรรทดวดมมทกแบบยอมแบงวงกลมออกไปเปนหนวยในการวดมมตาง ๆ และไมวาบรรทด

วดมมนนจะมรปรางลกษณะแบบใดกตาม กยอมจะประกอบไปดวยขดสวนแบงของหนวยวดมมอยตาม

รอบ ๆ ขอบนอกและมเครองหมายดชนอนหนง เครองหมายดชน คอจดศนยกลางของวงกลมซงแผรศม

ออกไปไดทกทศทางของบรรทดวดมม

รปแสดงบรรทดวดมมชนดตาง ๆ

การหามมภาคทศเหนอกรดของแนว ๆ หนงจากจด ๆ หนงไปยงอกจดหนงบนแผนท

1. ใหลากแนว ๆ นนขน

2. วางดชนของบรรทดวดมมใหทบตรงจดนน

3. พยายามรกษาใหดชนทบอยตรงจดนน แลวหมนบรรทดวดมมไปจนกวาแนว 0 องศา 180

องศา ของบรรทดจะขนานกบเสนกรด

4. อานคาของมมจากมาตราสวน

5. ถาวดมมจากเสนกรดหรอเสนทขนานกบเสนกรด มมทวดไดกคอ มมภาคทศเหนอกรด

45

การก าหนดแนวมมภาคของทศจากมมททราบคาลงบนแผนท

1. ถาจ าเปนใหแปลงคาเปนมมภาคทศเหนอกรดเสยกอน

2. วางดชนของบรรทดวดมมใหทบตรงจดนน

3. วางแนว 0 องศา - 180 องศา ของบรรทดวดมมใหขนานกบเสนกรดตามแนวเหนอใต

4. ท าเครองหมายไวบนแผนทตรงมมทตองการ

5. ลากเสนจากจดททราบแลวไปจนถงเครองหมายทท าไวบนแผนทนน เสน ๆน กคอแนวทศทางมม

ภาคของทศบนแผนท

6. เพอชวยใหการวางแนว 0 องศา - 180 องศา ของบรรทดวดมมขนานกบเสนกรดเหนอใตห

เลอนบรรทดวดมมไปจนกวาเสนดชนและขด 90 องศา ของบรรทดวดมมจะอยบนเสนกรดออก-ตก และ

ขอบเสนตรงของบรรทดวดมมจะคงอยทจดนน ลากเสนตรงไปตามขอบของบรรทดใหผานจดนน เสนตรงท

ลากขนนกคอทศเหนอกรด

รปแสดงการก าหนดมมภาคของทศลงบนแผนท

การก าหนดจดลงบนแผนท

การก าหนดจดตาง ๆ ลงบนแผนท ไดแกการก าหนดจดทอยของตนเองลงบนแผนท และการ

ก าหนดจดทอยของสงตาง ๆ ลงบนแผนท กระท าไดโดยวธการตาง ๆ คอ

การก าหนดจดทอยของตนเองลงบนแผนท กระท าไดโดยวธการตาง ๆ 4 วธ คอ

1. การใชเขมทศ

46

2. การเลงสกดกลบ

3. การเลงสกดกลบประกอบแนว

4. การเลงจากจดศนยกลางบนแผนใส


1.1 เลอกต าบลทเหนเดนชดทงในภมประเทศและบนแผนทอยางนอย 2 แหง

1.2 น าคามมทอานไดซงเปนมมภาคทศเหนอแมเหลกแปลงเปนมมภาคทศเหนอกรดเสยกอน

1.3 น าคามมภาคทศเหนอกรดทแปลงไดมาก าหนดลงบนแผนท แนวทศทางทตดกนคอทอยของ

ตนเองบนแผนท

2. การเลงสกดกลบ

1. วางแผนทใหถกทศ

2. เลอกต าบลทเหนเดนชดทงในภมประเทศและบนแผนทอยางนอย 2 แหง

3. วางแผนทใหไดระดบ วางดนสอใหมมของโคนดนสอดานซงทบจดบนแผนท วางไม

บรรทดใหสนไมบรรทด ใหสนไมบรรทดตงฉากกบแผนท และแนบตดกบมมของโคนดนสอดานซงทบจด

บนแผนท เลงไปยงจดเดยวกน ซงอยในภมประเทศแลวลากเสนเขาหาตว

4. กระท าซ าตามขอ 3. กบจดบนแผนทอก 1 แหง

5. ณ ทซงเสนทงสองตดกน คอทอยของตนเองบนแผนท

รปแสดง การก าหนดทอยลงตนเองลงบนแผนทโดยวธเลงสกดกลบ

3. การเลงสกดกลบประกอบแนว

47

วธนกระท าเชนเดยวกนกบวธเลงสกดกลบ แตกระท าไดเมออยในภมประเทศทมลกษณะเปนแนว

เชน ถนน แมน า ล าธาร แตไมทราบวาตวเองอยสวนใหนของถนน แมน า ล าธาร

1. เลอกต าบลทเหนเดนชดทงในภมประเทศ และบนแผนท 1 แหง

2. วางแผนทใหถกทศแลวเลงดวยไมบรรทด เชนเดยวกบขอ 3 ของวธเลงสกดกลบ ลากเสนเขา

หาตว เสนทตดกบแนวถนนหรอล าน า คอทอยของตนเองบนแผนท (ถามเขมทศใหเลงเขมทศไปยงทหมาย

ในภมประเทศ แลวน าคามาก าหนดแนวเลงลงบนแผนท)

4. การเลงจากจดศนยกลางบนแผนใส

1. เลอกต าบลทเหนเดนชดทงในภมประเทศและบนแผนทอยางนอย 3 แหง และต าบลทหมาย

เหลานควรอยหางกนเปนมมไมนอยกวา 30 องศา และไมมากกวา 120 องศา

2. ปกเขมหมดลงบนกงกลางของแผนใส เลงดวยไมบรรทดไปยงเสนเลงทง 3 แลวขดเสนเลง

ไว

3. เอาเขมหมดออกยกแผนใสไปทาบบนแผนท หมมกระดาษแกวไปมาจนเสนเลงทง 3 เสนไป

ทบทหมาย แตละแหงบนแผนท

4. ใชดนสอจดลงทรเขมหมดบนแผนใสจนถงแผนทขางลาง จดนคอจดทอยของตนเองบนแผนท

การก าหนดจดทอยของสงตาง ๆ ลงบนแผนท กระท าไดโดยวธการตาง ๆ 3 วธ คอ


2. การเลงสกดตรง

3. วธโปลาร


1. เลอกจดเดนทงในแผนทและภมประเทศอยางนอย 2 แหง

2. จากจดแรกเลงดวยเขมทศไปยงจดทตองการทราบในภมประเทศ ยายไปยงจดทสองเลงไปยง

จดเดยวกนกบทไดท าการเลงไวทจดแรก

2. น าคาทไดปรบเปนมมภาคทศเหนอกรด และก าหนดแนวเลงลงบนแผนทจดทเสนทงสองตดกนคอท

อยของสงทตองการก าหนดลงบนแผนท

48

รปแสดงการก าหนดจดทอยของสงตางๆ ลงบนแผนทโดยการใชเขมทศ

2. การเลงสกดตรง

1. วางแผนทใหถกทศ

2. เลอกต าบลทเหนเดนชดทงในภมประเทศ และบนแผนทอยางนอย 2 แหง

3. วางแผนทใหไดระดบ ใหจดแรกบนแผนทตรงกบจดเดยวกนในภมประเทศเลงไปยงภมประเทศ

ทตองการก าหนดลงบนแผนทดวยไมบรรทดแลวลากเสน

4. ยายไปยงจดท 2 และกระท าเชนเดยวกบขอ 3

5. จดทตดกนของเสนทงสอง คอจดทอยของสงทตองการก าหนดลงบนแผนท

รปแสดงการก าหนดทอยของสงตาง ๆ ลงบนแผนทดวยวธเลงสกดตรง

49

3. วธโปลาร

วธโปลารเปนการก าหนดจดลงบนแผนท โดยอาศยทศทางและระยะตามแนวทศทางนน

1. วางแผนทใหถกทศ และไดระดบและใหจดบนแผนทตรงกบจดเดยวกนในภมประเทศ

2. เลงไปยงทหมายในภมประเทศ ซงตองการก าหนดลงบนแผนท แลวลากเสน

3. วดระยะจากจดทวางแผนท แลวทอนลงตามมาตราสวน จดทไดคอจดทตองการก าหนด

ลงบนแผนท

4. ถามเขมทศ ใหวดมมภาคทศเหนอกรด แลวก าหนดแนวเลงลงบนแผนท วดระยะจะไดจด

ทตองการก าหนด

การหาทศทาง โดยการใชวธการตาง ๆ ในภมประเทศ

ก. การหาทศทาง ในเวลากลางวนโดยวธการใชปลายเงา

1. ปกไมลงไปในดน ณ บรเวณทมพนราบดพอสมควรทจะท าใหเงาสองไดอยางชดเจนแลวท า

เครองหมายเงาไว

2. รอประมาณ 10 นาท เพอใหปลายเงาเคลอนทไปประมาณ 5-6 ซม. แลวจงท า

เครองหมายปลายเงาแหงใหม

3. ลากเสนตรงใหผานเครองหมายทง 2 แหงน เสนตรงเสนนจะเปนแนวทศตะวนออก -

ตะวนตก โดยประมาณ และเครองหมายของปลายเงาครงแรกจะอยทางทศตะวนตก ส าหรบเครองหมายครง

ท 2 จะอยทางทศตะวนออกเสมอทกแหงในโลก

4. ลากเสนท ามมฉากกบแนวทศตะวนออก - ตก เสนนกคอแนวของทศเหนอ - ใต

โดยประมาณซงจะชวยใหทาบถงทศทางทจะตองการได

5. การเอยงกงไมลงเพอใหไดรบเงาชดเจนขน ทงขนาดและทศทาง จะไมท าใหเสยความถก

ตองเลย ดงนนในภมประเทศทเปนลาดหรอปาทบ จงไมจ าเปนตองเสยเวลาไปหาพนทราบทมขนาดกวางๆ

แมจะมพนทเพยงฝามอเดยวกเพยงพอส าหรบการท าเครองหมายทปลายเงา และพนทส าหรบปกกงไมนน

อาจอยบน ลาง หรอดานใดดานหนงของกงไมนน รวมทงทหมายตาง ๆ ทอยกบท เชน ปลายของกงไมหรอ

เงาไมกจะใชไดเหมอน ๆ กบการน ากงไมมาปกไว เพราะตองการเพยงเครองหมายทปลายเงาเทานน

6. ส าหรบการหาเวลานน ใหเลอนกงไมไปตรงจดทเสนทศตะวนออก - ตก ตดกบเสนทศ

เหนอ - ใต แลวปกลงไปในพนดนใหตงตรง เสนทชไปทางทศตะวนตกจะเปนเวลา 0600 เสนทชไปทาง

ทศตะวนออกจะเปนเวลา 1800 ซงจะเปนเชนนเหมอนๆ กนหมด ไมวาจะเปนพนทแหงใด ๆ ในโลก

และเสนทศเหนอ - ใต จะเปนเสนแสดงเวลาเทยงวน และจะสมารถประมาณเวลาไดโดยการใชเสนเทยง

วนกบเสน 6 นาฬกาเปนแนวทาง

50

7. ระบบของการใชปลายเงาน ไมสามารถน าไปใชแถบขวโลกซงอยเลยละตจด 60 องศาเหนอ

และใต

ข. การหาทศทางในเวลากลางคน

ในเวลากลางคนนนอาจใชดาวหาทศเหนอและทศใต ได ในซกโลกภาคเหนอใหสงเกตดาว

เหนอ เพราะดาวเหนออยตรงทศเหนอเสมอ ส าหรบซกโลกภาคใตใหสงเกตดาวกากบาท

บทท 8

รปถายทางอากาศ

1. รปถายทางอากาศ

คอ รปถายตาง ๆ ทถายจากอากาศยาน เชน เครองบน เครองบนทไมมคนขบ บอลลน จรวด

น าวถ ดาวเทยม ฯลฯ รปถายทางอากาศมประโยชนในกจการดานตาง ๆ มากมายส าหรบทางทหารนนม

ประโยชน คอ ใชพจารณารวมกบแผนท หรอใชแทนแผนท แผนทอาจมรายละเอยดไมถกตองหรอไม

สมบรณและลาสมย เพราะใหรายละเอยดในชวงเวลาทผลตแผนท แตส าหรบรปถายทางอากาศ ซงถายใน

เวลาปจจบนจะแสดงใหเหนสงทเปลยนแปลงไปจากเวลาทผลตแผนท ดวยเหตผลอนน จงจ าเปนตองใช

51

แผนท รวมกบรปถายทางอากาศ เพอสนบสนนซงกนและกน การพจารณารายละเอยดตาง ๆ ของภม

ประเทศ ดวยการใชทงแผนทและรปถายทางอากาศดกวาจะใชเพยงอยางใดอยางหนงเทานน

2. รปถายทางอากาศทใชทางทหารนน ไดแก รปถายดง รปถายเฉยงนอย (เฉยงต า) รปถายเฉยง

มาก (เฉยงสง) และรปถายผสม

1. รปถายดง ( VERTICAL )

รปแสดงลกษณะของแกนกลองท ามมกบพนรบภาพของรปถายดง

คณสมบต

- แกนกลองตงฉากกบพนรบภาพ

- คลมพนทนอยกวารปถายเฉยง

- คลมพนทในลกษณะของสเหลยมมมฉาก

- ใหภาพในลกษณะของ TOP VIEW ท าใหไมคนกบสายตา

- ในลกษณะภมประเทศทเปนพนราบ ระยะและทศทางถกตองใกลเคยงกบแผนท

- มองรปทรวดทรงไมชดเจน

ประโยชน

- ใชรวมกบแผนทและใชแทนแผนท

- ใชผลตแผนทและแกไขแผนท

- ใชเพอประโยชนทางการขาว

2. รปถายเฉยง ( OBLIQUE ) แกนกลองท ามมกบเสนดงม 2 ชนด

2.1 รปถายเฉยงนอย(เฉยงต า) ( LOW OBLIQUE ) แกนกลองท ามมประมาณ

30 องศาจากแกนดง

52

รปแสดงลกษณะของแกนมมกลองท ามมกบพนรบภาพของรปถายเฉยงนอย

คณสมบต

- ครอบคลมพนทนอยกวารปถายเฉยงมาก

- ครอบคลมพนทเปนรปสเหลยมคางหม ถงแมกรอบรปจะเปนรปสเหลยมมมฉาก

- รายละเอยดดงายเมอเปรยบเทยบกบรปถายดง เพราะเปนภาพทคนกบสายตา เชนภาพทเหน

ของภเขาสงหรออาคารสง

- มาตราสวนไมสามารถวดไดทวทงรปถายและระยะทางกไมสามารถวดไดเสนทางทขนานกนใน

ภมประเทศ จะไมขนานกนในรปถาย ดงนนจงไมสามารถวดทศทาง ( มมภาคของทศ ) ได

- มองเหนลกษณะทรวดทรงได แตเปนทรวดทรงทผดสวน

- ไมเหนแนวขอบฟา

ประโยชน

- ใชศกษาพนทกอนการเขาต

- ใชแทนการลาดตระเวณตรวจภมประเทศ

- ใชแทนแผนทหรอใชรวมกบแผนท

2.2 รปถายเฉยงมาก (เฉยงสง) แกนมมกลองท ามมประมาณ 60 องศาจากแกนดง

53

รปแสดงลกษณะของแกนกลองท ามมกบพนรบภาพของรปถายเฉยงมาก

คณสมบต

- ครอบคลมพนทมากกวารปถายเฉยงนอย

- ครอบคลมพนทเปนรปสเหลยมคางหม แตกรอบเปนรปสเหลยมมมฉาก

- ภาพทไดจะแตกตางกนตงแตเหมอนของจรงมากจนดไมเหมอนของจรงเลย ขนอยกบความสง

ของต าแหนงทถายรป

- ไมสามารถวดระยะและทศทางไดดวยเหตผลเดยวกนกบรปถายเฉยงนอย

- มองเหนลกษณะทรวดทรงได แตเปนลกษณะทรวดทรงทผดสวนเชนกน ถาต าแหนงทถายอยสง

จากพนรบภาพจะมองไมเหนลกษณะของทรวดทรงของรายละเอยด

- มองเหนแนวขอบฟาไดเสมอ

3. รปถายผสม เปนรปถายซงถายดวยกลองทมเลนซแกนดง

1. เลนซและเลนซกานเฉยงหลาย ๆ เลนซ ลอมรอบแกนดง

รปแสดงลกษณะของแกนกลอง 3 กลอง ท ามมกบพนทรบภาพของรปถายผสม

3. เปรยบเทยบรปถายทางอากาศกบแผนท

54

ขอดของรปถายทางอากาศ

- แสดงรายละเอยดไดมากกวาแผนท เพราะรายละเอยดบางอยางไมสามารถแสดงไวบนแผนทได

- รกษารปรางของรายละเอยดไดถกตองกวา เชน ภาพทเหนของโบสถในรปถาย ฯ ยอมมรปราง

ถกตองกวาสญลกษณของโบสถในแผนท

- รปถายยอมมความทนสมยกวา เพราะผลตไดในระยะเวลาสน ๆ เพยง 2 - 3 ชวโมง กถงมอ

ผใชในขณะทแผนทตองเสยเวลาหลายๆ เดอนในการจดท า

- รปถาย ฯ อาจสามารถท าการถายบรเวณทไมสามารถเขาถงไดไมวาจะเปนเพราะลกษณะภม

ประเทศหรอเหตผลอยางอนกตาม

- รปถาย ฯ ยอมแสดงรายละเอยดตาง ๆ ทางทหารทไมปรากฏบนแผนท

- รปถาย ฯ ยอมเปรยบเทยบใหเหนความแตกตางของรายละเอยดตาง ๆ ทางทหารในแตละวน

ท าใหสามารถประเมนสถานภาพของก าลงขาศกได

- รปถาย ฯ ยอมท าใหสามารถบนทกการเปลยนแปลงรายละเอยดหรอขอมลตาง ๆ ประจ าวนใน

พนทปฏบตการไวเปนหลกฐานทถาวรได

ขอเสยของรปถายทางอากาศ

- รายละเอยดบางชนด อาจถกปกคลมหรอปดบง ท าใหเหนไมชดหรอไมเหนเลย เชน สงปลกสราง

ในบรเวณปาทบ เปนตน

- ต าแหนงของรายละเอยด มาตราสวนของรปถายฯ และความสงของจดตาง ๆ บนรปถายถกตอง

โดยประมาณเทานน

- รปถาย ฯ จะไมสามรถมองเหนความสมพนธของทรวดทรงตาง ๆ ได ถาไมใชเครองมอพเศษ

ชวย

- รปถายชนดขาวด าทขาดความคมชด ท าใหอยากในการอาน โดยเฉพาะบรเวณทแสงสวางไมพอ

- รปถาย ฯ ไมมรายละเอยดขอบระวาง

- ผใชตองมความช านาญ และฝกฝนมาก

4. รายละเอยดขอบรปถาย

รายละเอยดขอบรป มรปแบบแตกตางกนไป ตามความตองการของผผลต แตโดยสวนใหญจะ

บอกใหทราบเกยวกบ

1. หมายเลขมวน ( ROLL NUMBER )

2. หมายเลขรป ( PHOTO NUMBER )

55

3. มาตราสวน ( SCALE )

4. วน เดอน ป ทท าการถายรป

5. ความสงบน

6. หมายเลขหรอชอโครงการ

7. หนวยทผลต

8. รายละเอยดอน ๆ ทตองการใหทราบ

นอกจากนยงมขอมลประจ ากลองซงบอกใหทราบถง

1. เวลาทท าการถาย

2. ฟองระดบบอกใหทราบถงลกษณะการเอยงของกลอง

- ชนดของเลนซ และระยะโฟกสทไดท าการปรบแกแลว

- หมายเลขรป ( RUNNING NUMBER )

- ฟดวเชยลมารค ( FIDUCIAL MARK )

ฯลฯ

5. มาตราสวน

มาตราสวนรปถายทางอากาศ คอ อตราสวนระหวางระยะในรปถาย กบระยะเดยวกนในภม

ประเทศ ซงเปนมาตราสวนโดยประมาณ ไมถกตองแนนอนเหมอนมาตราสวนของแผนท เนองจากสภาพ

ภมประเทศมความแตกตางกน หรอรปถายเอยง ท าใหแตละจดของรปถาย ฯ จะมมาตราสวนแตกตางกน

ดวย

วธหามาตราสวนของรปถาย ฯ กระท าไดหลายวธ คอ

1. เปรยบเทยบระยะบนรปถาย ฯ กบระยะเดยวกนในภมประเทศ

มาตราสวนรปถาย ฯ = ระยะรปถาย ฯ


R.F = PD

GD

2. เปรยบเทยบระยะบนรปถาย ฯ กบระยะเดยวกนบนแผนท

มาตราสวนรปถาย ฯ = ระยะบนรปถาย ฯ

มาตราสวนแผนท ระยะบนแผนท

PHOTO SCALE = PHOTO DISTANCE

MAP SCALE MAP DISTANCE

56

3. ระยะโฟกสของกลองถายรป และความสงบน

มาตราสวนรปถาย ฯ = F

H

F = ระยะโฟกสของกลอง

H = ความสงบนเหนอระดบน าทะเลปานกลาง

มาตราสวนรปถาย ฯ = F (h = ความสงเฉลยของภมประเทศ)

H - h

4. หาโดยประมาณไดดวยการวดขนาดของรายละเอยดทปรากฎในรปถาย ฯ เชน ความยาว

ของรถยนต ความกวางของถนนหรอรางรถไฟ

มาตราสวนรปถาย ฯ = ขนาดของรายละเอยดทวดไดจากรปถาย ฯ

ขนาดมาตรฐานของรายละเอยดทเปนจรง

6. ความแตกตางระหวางรปถายทางอากาศกบแผนท

มาตราสวนของแผนท ณ จดตาง ๆ จะเทากนหรอเกอบเทากน ทงนเนองจากรศมของโปรเจคชนของแผน

ทตงไดฉากกบพนรบภาพ (ORTHOGONL PROJECTION ) แตส าหรบมาตราสวนของรป

ถาย ฯ ถาแกนกลองเฉออกจากแนวดง และความสงของภมประเทศแตกตางกนจะท าใหเกดความ

คลาดเคลอนทางต าแหนงในรปถาย ฯและท าใหมาตราสวน ณ จดตาง ๆ ไมเทากนดวย กรณของมาตรา

สวนทรปถาย ฯ ถายในแนวดงจรง และลกษณะภมประเทศเปนพนระดบมาตราสวนของรปถาย ฯ และ

แผนทจะเหมอนกนโดยแทจรง

รปแสดงมาตราสวนของรปถายเทากบมาตราสวนของแผนทเพราะ

แกนกลองตงดงและภมประเทศสงเทากน

57

รปแสดงมาตราสวนของรปถายเกดความคลาดเคลอนเนองจากการเอยง

ของแกนกลองและความสงของภมประเทศทไมเทากน

สาเหตของความคลาดเคลอนทางต าแหนงของรปถายทางอากาศ

1. เกดจากความสงของภมประเทศไมเทากน

2. เกดจากการเอยงของกลองขณะท าการถาย ฯ

3. เกดจากความบดเบยวของเลนซกลอง ฯ

4. เกดจากความไมราบเรยบของฟลมบนพนรบภาพขณะเปดหนากลองท าการถายรป ฯ ขณะท าการ

ลางและขณะพมพรป

5. เกดจากการยอหดของกระดาษพมพรป

ฯลฯ

การหาความสงของอาคารหรอสงตาง ๆ จากพนดน

บางครงอาคารหรอสงตาง ๆ ทปรากฎบนรปถาย ฯ อาจหาความสงของสงตาง ๆ เหลานได คอ

ก าหนดให

H = ความสงของระดบน าทะเลปานกลาง

h = ความสงของจดในภมประเทศ

ho = ความสงของอาคารหรอวตถ

f = ความสงของอาคารทปรากฎบนรป

ถายตาง ๆ

r = ระยะของยอดอาคารจนถงจดกงกลาง

รป ฯ

สตร ho = f( H - h )

58

r

7. ฟลมทใชในการถายรปทางอากาศ

1. ฟลมแพนโครเมตค คอฟลมชนดเดยวกบทใชในการถายรปของกลองธรรมดาเกดภาพทเรมจาก

ความเขมนอยไปหามากคอจากขาวไปหาด า รปถายทางอากาศสวนมากถายดวยฟลมแพนโครเมตค

2. ฟลมอนฟราเรด เปนฟลมขาว - ด า เชนกน แตไวตอคลนแสงอนฟราเรดใชถายภาพผานวสด

การพรางตาง ๆ สามารถแยกใหเหนความแตกตางของพชทถกตดจากล าตน และพชทยงมชวตอย ชวย

ใหเหนบรเวณทเปนน าเดนชดเพราะจะใหความเขมมาก นอกจากนยงใชถายในเวลากลางคน ถาพนททถาย

มรงสอนฟราเรด

3. ฟลมส เปนฟลมสชนดเดยวกบทใชกบกลองถายรปธรรมดาทว ๆ ไปภาพทไดจะเปนภาพส

ตามธรรมชาต มขอจ ากดในการใช เพราะกรรมวธในการผลตนานกวา และขณะถายรปตองการสภาพ

อากาศทแจมใสดวย

4. ฟลมพสจนทราบการซอนพราง เปนฟลมถายรปชนดพเศษใหขาวสารเกยวกบการซอนพราง

โดยเฉพาะ ทงนเพราะพชพนธไมตามธรรมชาตจะปรากฏเปนสแดง ในขณะทสงทมนษยสรางขนจะเปนส

ฟา

8. การหาทศของรปถายทางอากาศ

1. โดยอาศยแผนท วางรปถายฯ ใหรายละเอยดบนรปถายฯ และบนแผนทอยในทศทางเดยวกน

แลวจงลากแนวทศลงบนรปถายฯ โดยอาศยทศเหนอของแผนทเปนหลก

2. อาศยเงาของรายละเอยดบนรปถายฯ วธนตองตรวจดวนทท าการถายรปเพอจะไดทราบวา

ขณะนนต าแหนงของดวงอาทตยอยทางทศเหนอหรอทศใต ของต าบลทท าการถายรปฯ ทงนยกเวนบรเวณ

เขตอบอนเหนอและเขตอบอนใต เพราะเขตทงสองน ดวงอาทตยจะอยทางใตและเหนอของรปถายตลอดทง

ป ในวนท 22 กนยายน ดวงอาทตยจะอยตรงกบเสนศนยสตรของโลก และจะเคลอนตวไปทางซกโลก

ภาคใตจนถงวนท 21 มนาคม ดวงอาทตยจะอยตรงกบเสนศนยสตรของโลกอกครง และจะเคลอนตว

ไปทางซกโลกภาคเหนอจนถงวนท 22 กนยายน กจะกลบมาอยตรงกบเสนศนยสตร

กรณทดวงอาทตยอยทางใต ดวงอาทตยยจะเคลอนจากตะวนออกในเวลาเชา ออมไปทศใตในเวลา

เทยง และทศตะวนตกในเวลาบาย เวลาเทยงทศเหนอจะอยตรงกบเงาททอดลงมา และเวลาบายทศเหนอ

จะอยทางตะวนตกของเงาคดเปนมมประมาณ 15 องศา ตอ 1 ชวโมง จากรายละเอยดขอบรปถาย ฯ จะ

บอกเวลาทท าการถายรปไว กจะสามารถหาทศเหนอของรปถายได แตรปถายตองถายระหวาง 0900-

1500 ถากอนหรอหลงเวลานจะคลาดเคลอนมาก ในท านองเดยวกนถาดวงอาทตยอยทางเหนอ ดวง

59

อาทตยจะเคลอนจากตะวนออกในเวลาเชาออมไปเวลาเทยง แลงจงโคจรไปทศตะวนตก เวลากอน

เทยงทศใตจะอยทางตะวนออกของเงา เวลาเทยงทศใตจะอยตรงกบเงาและเวลาบายทศใตจะอยทาง

ตะวนตกการพจารณาหาแนวทศใตกกระท าตามทกลาวมาแลวเชนกน

3. อาศยเขมทศ

วธนตองเขาไปในภมประเทศทปรากฏในรปถายทางอากาศกจะสามารถหาทศเหนอแมเหลกโดย

อาศยเขมทศไดคอ

- วางรปถาย ฯ ใหถกตองตรงกนกบรายละเอยดในภมประเทศ

- วางเขมทศบนรปถาย ฯ

- หมนแมเหลกไปมาโดยไมใหรปถาย ฯ เคลอนจนปลายลกศรแสดงทศเหนอของเขมทศอย

ตรงกบเสนดชน

- ลากเสนทดานขางเขมทศ เสนทเกดขนจะเปนเสนทศเหนอแมเหลก

9. ตารางพกดก าหนดต าแหนง

- ตารางพกดชนดนไมเกยวของกบมาตราสวน และทศทางของรปถาย ฯ หรอตารางพกดของ

รปถาย ฯ แผนอน ๆ หรอ แผนทใด ๆ ทงสน ใชเฉพาะรปถาย รปหนง ๆ เทานน

- ผใชตองสรางขนเองดวยหลกการเดยวกน

วธสราง

1. วางรปถาย ฯ ใหอยในลกษณะทอานรายละเอยดขอบรปถายได

2. ลากเสนตรงระหวางจดฟดวเชยล ถาไมมจดเหลานใหลากจากจดแบงครงดานทงสของรป

ถายฯ

3. ลากหมเสนตรงใหขนานกบแนวเสนหลกทง 2 เสนทไดสรางขนไว โดยใหหางกนเสนละ 4

ซม.ใหเสนเหลานครอบคลมออกมาจนพนขอบนอกของรปถาย ฯ

4. ก าหนดหมายเลขของเสนเหลาน โดยใหเลข 50 ตรงเสนผาน FIDUCIAL

MARK ใหถอวามคา ทวจากซายไปขวาและจากลางขนบน

5. การก าหนดต าแหนงของจดตางๆ บนรปถายฯ มหลกและกฎเกณฑเดยวกนกบแผนทและอานจากซาย

ไปขวาและลางขนบนเชนกน

60

10. การพจารณารายละเอยดของรปถาย

ก. การศกษารายละเอยดของรปถาย ฯ จะไมยากนกถารถงหลกความจรงวา

1. รปถาย ฯ เปนรปมองจากดานบนภาพทเหนจงไมคนกบสายตา

2. ขนาดของรายละเอยดถกยอใหเลกลงจนท าใหบดเบยว

3. ไมใชสธรรมชาต รปถายทางอากาศสวนใหญถายดวย ฟลมแพนโครเมตคสทกสจงเปนส

เทาเรมจากขาวไปด า

4. ไมมสญลกษณ

ข. การศกษาเพอใหทราบถงรายละเอยดตางๆ บนรปถายฯ นนขนอยกบการใช

หลก 5 ประการ ไมสามารถใชเพยงขอหนงขอใดเทานนจ าเปนตองใชทง 5 ประการดวยกน

1. ขนาด ( SIZE ) ขนาดของรายละเอยดตาง ๆ ทยงไมทราบ ถาเปรยบเทยบกบขนาด

ของรายละเอยดททราบแลววาเปนอะไร กจะชวยใหทราบวา รายละเอยดทตองการทราบนนเปนอะไร

เชน บรเวณทชมชนหนาแนนเตมไปดวยอาคารและสงปลกสรางตาง ๆ ปกตแลวอาคารทเลกกวามกจะ

เปนทอยอาศย และอาคารทใหญกวามกจะเปนอาคารรานคาหรอส านกงาน หรอ ทราบความกวางของ

ถนนจากขนาดของรถยนต

2. รปราง ( SHAPE ) รายละเอยดตาง ๆ ทปรากฏในรปถาย ฯ ถามนษยสรางขนมก

เปนเสนตรง สงทโคงเปนระเบยบ เชน ทางรถยนต ทางรถไฟ สะพาน ล าคลอง และสงปลกสรางตางๆ

ในขณะทสงทเกดขนเองตามธรรมชาตมกไมเปนระเบยบ เชน แมน าล าธาร หรอแนวชายปา นอกจากน

รปรางยงชวยใหทราบถงทศทางการไหลของน าเพราะน าจะไหลมาบรรจบกนเปนรปตว V และไหลลงยง

สวนลางของตว V ถามเกาะแกงดานโคงมนของเกาะจะเปนตนน า

3. เงา ( SHADOW ) เงาเปนเครองชวยใหพจารณารายละเอยดไดเปนอยาง

มาก เพราะเงาซงทอดใหเหนในรปถาย ฯ ท าใหเรามองเหนภาพดานขางของรายละเอยดตางๆ ซง

61

คนเคยกบสายตา เชนเงาสามารถแยกใหเหนความแตกตางระหวางหอถงเกบน า กบปลองควนไฟ ชวย

ใหทราบวาเปนโบสถของศาสนาอะไรเปนตน

4. ความเขมของส ( TONE ) เนองจากฟลมแพนโครเมตค มความไวตอแสงทกสตามท

ปรากฏบนรปถายฯ จะมสตงแตสขาวสดไปจนถงด าสด ความแตกตางของสนเรยกวาความเขม ความเขม

ของสนขนอยกบความขรขระของผวหรอความหยาบละเอยดของเนอรายละเอยด เชน ถนน จะมพนผว

เรยบภาพทไดจะมความเขมสม าเสมอกน ในขณะทถนนขรขระ หรอนาทไถใหมๆ ภาพทปรากฏจะมพนผว

เขมไมเทากน

5. ความสมพนธของต าแหนง ( RELATIVE POSITION ) รายละเอยด

ตาง ๆ ในภมประเทศอาจพจารณาไดจากรายละเอยดทอยใกลเคยง เชน สนามฟตบอล อาจเปนโรงเรยน

อาคารทอยรมทางทางรถไฟ อาจเปนสถานรถไฟ ดงน เปนตน

11. การเหนภาพทรวดทรง

การจะมองเหนสงตาง ๆ ใหเกดภาพทรวดทรงหรอระยะทางความลกไดนน สงนน ๆ จะตองถก

มองสองดาน ดวยต าแหนงทมองซงอยใกลเคยงกน 2 ต าแหนง

ดวยหลกอนนจงมาใชกบรปถายทางอากาศ ซงจะท าใหเกดภาพทรวดทรงได จะมลกษณะ ดงน

1. เปนรปถาย 2 รปซงคลมพนทบรเวณเดยวกน

2. แกนกลองขณะเปดหนากลองของรปถาย ฯ ทงสอง ตองอยบนพนระดบเดยวกน

โดยประมาณ

3. อตราสวนระหวางระยะหางของจดเปดหนากลองทงสองกบความสงบน ตองมอตราสวนท

เหมาะสม คอประมาณ 0.25/2

4. มาตราสวนของรปถายทงสองตองใกลเคยงกน จากนนจงน ารปถายทงคนมาดใหเกดทรวดทรงดวย

เครอง stereoscope ซงบงคบใหสายตาแตละขางมองเหนภาพแตละภาพซงมทหมายเดยวกน จะท าให

เกดภาพทรวดทรงขน และเครอง stereoscope มทงชนดใสกระเปาได และทงชนดตงโตะ

62

บทท 9

โมเสครปถายและแผนทรปถาย

1. โมเสครปถาย

ก. ลกษณะโมเสครปถายทางอากาศ คอการตอรปถายทางอากาศหลาย ๆ รป เขาเปนรปแผน

เดยวกนเพอใหครอบคลมพนทไดตามความตองการ

ข. ประเภทของโมเสค

1. โมเสคทางยาว หมายถงรปถายดงหลายๆ รปซงตอกนเปนทางยาวไปตามแนวบนทท าการ

ถายรป

2. โมเสคทปราศจากการควบคม หมายถงการตอรปถายทางอากาศทางดงทครอบคลม

พนทเหลอมล ากนตงแต 2 รปขนไป เปนการตอเพยงใหรายละเอยดทบกนเทานน โดยไมตองใชหมด

หลกฐานควบคมทางพนดน ผนโมเสคชนดนจะแสดงใหเหนรายละเอยดตางๆ แตอาจมความ

คลาดเคลอนเกยวกบระยะและทศทาง

3. โมเสคกงการควบคม โมเสคชนดนเปนโมเสครปถายฯ ชนดหนง ซงมการโยงยดของหมด

หลกฐานทางพนดนอยางจ ากด สวนมากจะใชวธการตอรปถายโดยวธการใช RADIAL LINE หรอ

SLOTTED TEMPLET

4. โมเสคทมการควบคม คอโมเสคทมการโยงยดของหมดหลกฐาน ทางพนดนและมวธการ

ตอโมเสคเชนเดยวกบโมเสคกงการควบคม แตแตกตางกนตรงรปถายทางอากาศทจะน ามาใชตอโมเสคนน

จะตองถกน ามาดดแกใหมาตราสวนของรปถายเทากนทกรปและใหรปถายอยในลกษณะแกนกลองไดดงจรง

ๆ

63

2. แผนทรปถายขาวด า ( PHOTO MAP ) คอรปถายทางอากาศเพยง 1 รป หรอ โมเสครป

ถายทางอากาศทมการควบคม 1 แผน ทมเสนกรดรายละเอยดขอบระวาง และนามศพทตาง ๆ

อยางพรอมมล เชนเดยวกบแผนท ปกตแลวแผนทรปถายจะมขนาดเดยวกนกบแผนท การใช

เสนกรด มาตราสวนและทศทางตาง ๆ บนแผนทรปถายนน มวธการเชนเดยวกนกบแผนท แต

การศกษารายละเอยดหรอสงตาง ๆ ทปรากฏบนแผนทรปถายใหกระท าเชนเดยวกนกบรปถาย

เดยว ประโยชนของแผนทรปถายกคอใชแทนแผนท และใชประกอบแผนทเพราะจะใหรายละเอยดท

ทนสมยกวาแผนท

3. แผนทรปถายส ( PICTO MAP ) คอแผนทรปถายทพฒนาใหดขนโดยใชสตาง ๆ รวมทง

เพมเตมสญลกษณเพอใหอายงายยงขน แผนทรปถายสนจะประกอบดวยสตาง ๆ ดงตอไปนคอ

1. สเหลองออน เปนสของพนทวางเปลา

2. สเขยว เปนสทแสดงถงพชพนธไม

3. สเขยวแก แสดงถงรมเงาและทคอนขางมด

4. สแดง แสดงถงถนนสายหลก อาคารสถานทตาง ๆ

5. สด า แสดงถง นามศพท เสนกรด เสนแบงเขต ขอมลขอบระวาง ทางรถไฟ เสนชนความสง

และขอมลทางอทกศาสตร

6. สน าเงน แสดงถงพนทเปนน า เชน แมน า หนอง คลอง บง ตางๆ

บทท 10

แผนบรวาร

แผนบรวาร คอแผนกระดาษทมลกษณะใส ซงมการลงรายละเอยดทางทหารไวเปนพเศษ เพอ

ใชกบแผนทหรอรปถายทางอากาศ ซงใชเปนพนฐานของการอางองตางๆ เมอน าแผนบรวารทาบลงบน

แผนทหรอรปถายแลว รายละเอยดตางๆ ทปรากฏอยบนแผนระวางนน จะอยตรงกบต าแหนงทอยตาม

ความเปนจรงทปรากฎอยบนแผนท หรอรปถายนนๆ

การใชแผนบรวาร แผนบรวารนนจะใชเปนเอกสารประกอบค าสงตางๆ ทแจกจายไปในสนาม

ทงนเพอแสดงใหเหนถงรายละเอยดตางๆ ซงจะเปนเครองชวยในการตความและท าความเขาใจกบค าสง

ตางๆ นอกจากนยงใชแผนบรวารเปนผนวกประกอบการรายงานตางๆ ทท าขนในสนามไดอกดวย

เพอใหเรองราวตางๆ ทอธบายใหแจมแจงเปนลายลกษณอกษรไดอยางมความกระจางชดขน การท าแผน

บรวารมอย 3 ขนตอน คอ การวางแผนใสใหถกท การลงรายละเอยด และการเขยนรายละเอยดของแผน

บรวาร

1. การวางแผนใสใหถกท

64

- วางแผนใสลงบนแผนทใหถกท ตรงพนทซงตองการจะเขยนแผนบรวารนน ถาเปนไปได

อาจใชเทปตดไวชวคราว เพอปองกนไมใหแผนใสเคลอน

- ขดเสนกากบาทแสดงพกดของแผนทไวใกลๆ กบมมทงสองขางของแผนบรวารและเขยน

เลขพกดของแตละเสนก ากบไวดวย เครองหมายทขดขนนจะแสดงใหผรบแผนบรวารทราบไดวาจะวางทาบ

ตรงใดบนแผนทของตนจงจะถกตอง ถาไมมเครองหมายดงกลาวน กจะท าใหวางแผนบรวารใหถกทได

อยางยากล าบากยง

2. การลงรายละเอยด

- ใชปากกาหรอดนสอลงทตงของการปฏบตการตางๆ หรอลงรายละเอยดตางๆ ทตองการ

แสดงบนแผนระวาง อาจจะลงทตงตางๆ บนแผนทเสยกอน แลวจงลอกลงแผนบรวารภายหลงกได ทงน

ยอมขนกบสถานการณตางๆ ในการท าแผนบรวารนน เนองจากจะตองใชแผนบรวารประกอบค าสงหรอ

การรายงานตางๆ และผทไดรบแผนบรวารไปกยอมจะมแผนทบรเวณนนๆ อยแลว ฉะนนแผนบรวารจง

ควรแสดงรายละเอยดตาง ๆ ไวแตเพยงสวนทเกยวของโดยตรงกบการรายงานตางๆ เทานน

- ถาเหนวาไมมรายละเอยดทเปนจรงในภมประเทศปรากฏบนแผนท เชน ถนนทสรางขน

ใหม หรอสะพานทถกท าลาย เปนตน กใหเขยนทตงของสงเหลานลงไปบนแผนบรวารใหถกตองทสดเทาท

สามารถจะกระท าได โดยใชเครองหมายสญลกษณแบบมาตรฐาน

- ในขณะทลงรายละเอยดตางๆ บนแผนบรวารนน ถามองผานแผนใสลงไปแลวเหนแผนทไม

ชดเจนกใหยกแผนใสขนเพอตรวจสอบรายละเอยดตางๆ ไดเปนครงคราว แตจะตองวางแผนบรวารลงไปท

เดมไดอยางถกตองทกครงไปดวย

3. การเขยนรายละเอยดของแผนบรวาร

- ชอ จะตองระบชอ และหมายเลขแผนระวางของแผนททใชในการท าแผนบรวาร

- วนและเวลา แผนบรวารฉบบใดๆ กตามควรจะตองมรายละเอยดตางๆ ททนสมย

พอสมควร แผนบรวารทไดรบอยางทนเวลา ยอมมคณคาตอฝายอ านวยการส าหรบใชในการวางแผนและ

อาจมผลตอสถานการณทงปวงดวย แผนบรวารทสงมาอยางชกชาไมวาจะดวยเหตผลประการใดกตาม ก

อาจจะมประโยชนตอการวางแผนของฝายอ านวยการเพยงเลกนอยเทานน เพราะฉะนน การระบเวลาท

แนนอนไวในการท าแผนบรวาร จะเปนเครองชวยใหผรบพจารณาความนาเชอถอ และจะไดรบประโยชน

จากแผนบรวารนนๆ ได

- วตถประสงค แผนบรวารทท าขนมานนจะตองตงวตถประสงคในการท าเอาไวดวย

วตถประสงคดงกลาวนควรจะระบไวพรอมๆ กบรายละเอยดของแผนบรวารอนๆ ดวย

- ผจดท า บคคลทเปนผท าแผนบรวารควรจะบนทกต าแหนง ฐานะ และหนวย ทาง

ราชการของตนไวทรายละเอยดขอบแผนบรวารดวย

65

- รายละเอยดเพมเตม รายละเอยดอนๆ ทนอกเหนอไปจากทกลาวไวนจะชวยขยายความ

บนแผนบรวารใหชดเจนขนไดนน กควรจะลงไวทขอบแผนบรวารดวย แตจะตองลงใหสนทสดเทาทจะท าได

ความรู้เบื้องต้นในการอ่านแผน...

Documents

Transcript of ความรู้เบื้องต้นในการอ่านแผน...